INFOSET VLUCHTELINGEN
Deze informatie is samengesteld door Amnesty International en bestemd voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Andere uitgaven in deze serie zijn: Rechten van het kind, Discriminatie, Doodstraf en Vrij om te denken. Download via: www.youngamnesty.nl of bestel via:
[email protected] of 020-6264436. Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt dankzij bijdragen van de Nationale Postcode Loterij en Kici. Amnesty International © 2008
Inhoud
1.
Inleiding
5
2.
Achtergronden
6
3.
Schrijnende situaties
19
4.
Opkomen voor de rechten van vluchtelingen en asielzoekers
22
5.
Extra
26
Meisje uit Laos in vluchtelingenkamp in Thailand © AI
1
INLEIDING
Voor een tijdje naar het buitenland... Een
omdat ze door een natuurramp geen huis
verre reis maken, spannende avonturen
meer hadden en het hele dorp of stad was
beleven, nieuwe vrienden maken, lekker eten,
weggevaagd. Mensen die homo of lesbisch
andere muziek, veel zon, een nieuwe taal
zijn worden in sommige landen bedreigd of
leren... Daar droom jij vast ook wel eens van.
vervolgd. En mensen willen soms ook weg
Het is ook best leuk om je vertrouwde
van de plek waar ze vandaan komen omdat
omgeving voor een tijdje achter je te laten,
er te grote armoede is en er geen kansen en
nieuwe dingen te ontdekken en mooie foto’s
mogelijkheden zijn voor scholing of werk.
en verhalen te hebben. Zeker als je weet dat je daarna weer gewoon naar huis toe kunt,
Deze mensen weten niet zeker of ze ooit nog
naar je familie en vrienden, naar je eigen
naar huis terug kunnen gaan en of ze hun
kamer met je eigen spullen.
familie en vrienden ooit weer zullen zien. Voor hen is de (noodgedwongen) reis helemaal
Overal ter wereld zijn mensen, ook jongeren,
geen droom, maar eerder een nachtmerrie. Ze
op reis. Maar lang niet allemaal omdat ze dat
kunnen lange tijd geen toekomst opbouwen
graag willen, voor de lol, voor de leuke en
en ze zijn kwetsbaar voor schendingen van
spannende verhalen, om nieuwe vrienden
hun mensenrechten.
te maken... Veel mensen zijn op reis omdat ze gevlucht zijn. Ze hebben hun huis, hun familie, hun vrienden achter moeten laten zonder te weten of ze ooit nog terug kunnen komen. Deze mensen zijn vluchtelingen. Ze zijn gevlucht omdat ze bang waren dat ze het anders niet zouden overleven. Ze voelden dat ze in levensgevaar waren, door oorlog of bedreigingen. Of bijvoorbeeld
5
2
ACHTERGRONDEn
We maken onderscheid tussen vluchtelingen, ontheemden en migranten. De officiële definitie van vluchteling
Wanneer ben je een vluchteling? Je bent een vluchteling wanneer je naar een
Volgens het Vluchtelingenverdrag
ander land gegaan bent omdat je in je eigen
van de Verenigde Naties uit 1951
land gevaar loopt om in de gevangenis te ko-
(ook wel het Verdrag van Genève
men, te worden gemarteld of zelfs te worden
genoemd) is een vluchteling iemand
gedood. Je loopt gevaar omdat je het bijvoor-
die:
beeld niet eens bent met de regering, omdat
• gegronde vrees heeft (terecht
je een andere huidskleur of geloof hebt, of
bang is) voor vervolging vanwege
vanwege je seksuele geaardheid. In je eigen
ras, godsdienst, nationaliteit, het
land word je niet beschermd door de regering.
behoren tot een sociale groep of een politieke overtuiging, • zich bevindt buiten het land waarvan hij de nationaliteit bezit en die de bescherming van dat land niet kan, of vanwege zijn vrees, niet wil inroepen.
Wanneer ben je een ontheemde? Ontheemden zijn net als vluchtelingen op de vlucht geslagen. Maar het verschil Meisjes uit Sudan in het Breidjin vluchtelingenkamp in Tsjaad © UNHCR/H.Caux
6
is dat zij binnen hun eigen land naar een andere plaats gegaan zijn. De meeste
mensen die vluchten, trekken naar een
Wanneer ben je een asielzoeker?
veilige plek binnen hun eigen land. Heel
Je bent asielzoeker als je naar een ander
vaak is de nieuwe verblijfplaats een
land vlucht en daar asiel (opvang) aanvraagt.
vluchtelingenkamp, met allemaal tenten
Pas als wordt vastgesteld dat je terecht bang
of eenvoudige hutjes. Vooral vrouwen en
bent voor vervolging in je eigen land word je
kinderen lopen in zo’n vluchtelingenkamp
officieel een vluchteling. Tot die tijd ben je
gevaar. Dat komt omdat zij buiten de
een asielzoeker.
kampen bijvoorbeeld op het land werken of hout sprokkelen. Als zij buiten het kamp
Wanneer ben je een migrant?
zijn, lopen ze een groot risico om verkracht
Migranten zijn mensen die huis en haard
of ontvoerd te worden.
hebben verlaten op zoek naar een ‘beter’
Ongeveer zeven miljoen mensen wonen
leven in een ander land. In hun eigen
al meer dan tien jaar in een vluchtelingen-
land vinden ze meestal geen werk of is
kamp. Dat betekent dus dat er kinderen in
er heel grote armoede. In een ander land
vluchtelingenkampen worden geboren en
hopen ze te kunnen werken en geld voor
daar ook opgroeien. Ze weten niet beter.
hun familie te kunnen verdienen. In de jaren ’50 en ’60 van de twintigste eeuw zijn veel Nederlanders naar Australië, Nieuw-Zeeland en Canada vertrokken. In die jaren was er in Nederland werk genoeg, maar na de Tweede Wereldoorlog wilden deze emigranten ergens anders een nieuw bestaan opbouwen. In diezelfde periode kwamen veel ‘gastarbeiders’ uit Spanje en Italië naar Nederland. En in de jaren ’70 en ’80 nodigde Nederland veel Turken en Marokkanen uit om als ‘gastarbeider’ te komen werken, omdat er niet genoeg Nederlandse arbeiders waren.
13 augustus 2008: Ontheemd meisje in de rij voor keukengerei en dekens in Georgië © UNHCR/Y. Mechitov
In vluchtelingenverdragen wordt niet opgekomen voor de rechten van migranten.
7
De landen die er lid van werden zouden samenUNHCR
werken en elkaar helpen. Veel landen wilden
De UNHCR (United Nations High
daarom ook een regeling waarin bepaald werd
Commissioner for Refugees), de
hoe en waar mensen opgevangen zouden wor-
vluchtelingenorganisatie van de
den als er toch weer iets ergs zou gebeuren.
Verenigde Naties, werd opgericht in
Dat werd het Vluchtelingenverdrag. De landen
1950. Ze zorgt voor de bescherming
die het ondertekenden beloofden dat zij asiel
van vluchtelingen en zoekt goede
(opvang) zouden geven aan iedereen van wie
oplossingen voor hun bestaan. De
de rechten in gevaar kwamen. Op dit moment
UNHCR zorgt ervoor dat hulp van
hebben 150 landen het verdrag ondertekend.
overheden en niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) goed terecht komt.
Naast het VN - Vluchtelingenverdrag zijn er
Ngo’s zijn organisaties die opkomen
ook belangrijke regionale verdragen.
voor mensen of het milieu en die
Afrikaanse landen namen in 1969 een regio-
geen overheden vertegenwoordigen.
naal verdrag aan waarin staat dat mensen als
Bekende ngo’s zijn bijvoorbeeld het
vluchteling worden erkend als ze persoonlijke
Rode Kruis en Artsen zonder Grenzen.
vervolging vrezen, maar ook als ze vluchten uit een oorlogsgebied of een land waar geen orde is. Ook in Latijns-Amerika is er sinds
Het Vluchtelingenverdrag
1984 zo’n verdrag.
Het Vluchtelingenverdrag bestaat sinds 1951. Dit verdrag wordt ook wel het Verdrag van Genève genoemd. Net na de Tweede Wereldoorlog heerste er chaos. Mensen uit verschillende Europese landen waren hun huis kwijt. In de jaren ’45 – ’50 (de wederopbouw) werden wegen, huizen en landbouwgrond weer opgebouwd. Mensen van over de hele wereld wilden dat er nooit meer oorlog zou komen. Daarom werden de Verenigde Naties in 1945 opgericht. Zuid-Soedanezen in Ethiopië © UNHCR/N.Behring
8
Aantallen Het aantal vluchtelingen en ontheemden Asiel voor
is moeilijk te tellen. Daar zijn verschillende
0orlogsmisdadigers?
redenen voor. Wanneer er grote vluchtelingen-
Artikel 1F uit het Vluchtelingenverdrag
stromen zijn, is het niet mogelijk om
bepaalt dat personen die ernstige mis-
iedereen te registreren. Er zijn dan heel veel
drijven hebben begaan, waaronder
vluchtelingen en ontheemden die verspreid
oorlogsmisdrijven en misdrijven tegen
zijn over een groot gebied.
de menselijkheid, geen asiel kunnen krijgen.
Een andere reden is dat sommige landen vluchtelingen niet registreren als ze niet
Een belangrijk punt in het vluchtelingenrecht is het verbod om vluchtelingen terug te sturen naar hun eigen land als ze daar kans lopen op vervolging of bedreiging van hun leven.
welkom zijn. En soms geven landen alleen aantallen van nieuwe vluchtelingen door en tellen ze de vluchtelingen die er nog steeds zijn niet mee. Er zijn dus wereldwijd veel meer vluchtelingen en ontheemden dan in exacte cijfers bekend is, maar er zijn wel schattingen. Volgens de UNHCR waren er eind 2007 in de wereld 16 miljoen vluchtelingen. Daarnaast waren er nog eens 51 miljoen ontheemden, waarvan 26 miljoen op de vlucht waren voor allerlei binnenlandse oorlogen en conflicten en 25 miljoen hun huis moesten verlaten vanwege natuurrampen. Kortom, er waren eind 2007 wereldwijd zo’n 67 miljoen mensen die huis en haard hadden verlaten omdat ze daar niet veilig waren.
9
Grafieken en kaarten
Bevolkingsgroepen met het grootste
Alle cijfers en grafieken die je
aantal vluchtelingen
op de volgende bladzijden vindt, zijn eind 2007 verzameld door de UNHCR. Het gaat hier om mensen die in ontheemden- of vluchtelingenkampen van de UNHCR zitten, of die door de UNHCR werden geholpen met hun vlucht naar een ander land. Dit zijn dus nog lang niet alle mensen die wereldwijd op de vlucht zijn.
Palestijnen 4.600.000 Afghanen 3.100.000 Irakezen 2.300.000 Colombianen 552.000 Sudanezen 523.000 Somaliërs 457.000 Burundezen 376.000 Congolezen 370.000
Herkomstlanden van de vluchtelingen
10
Kamp in Benin voor vluchtelingen uit Togo © UNHCR / J. Bjorgvinsson
Waar gaan vluchtelingen heen?
Landen die de meeste
Meer dan 80 procent van alle vluchtelingen
vluchtelingen opvangen
wordt opgevangen in landen in de eigen regio.
Pakistan 2.033.100 Syrië 1.503.800 Iran 963.500 Duitsland 578.900 Jordanië 500.300 Tanzania 435.600 China 301.100 Groot-Brittannië 299.700 Tsjaad 294.000
Pakistan neemt de meeste vluchtelingen op. Veel van hen komen uit Afghanistan, zoals de mensen op deze foto © AI
Verenigde Staten 281.200
11
Aantal ontheemden (IDP= Internally Displaced Person) per land
Landen met het grootste aantal ontheemden Colombia 3.000.000 Irak 3.100.000 Democratische Republiek Congo 1.300.000 Oeganda 1.200.000 Somalië 1.000.000
12
Terugkeer Gelukkig kunnen vluchtelingen soms ook weer
Wat vroeger goede buren waren, zijn door alle
naar huis terug. De afgelopen jaren konden
oorlogen en ellende soms vijanden geworden.
bijvoorbeeld 900.000 mensen terugkeren
De kinderen die als kindsoldaat hebben
naar Angola, en er keren ook al mensen terug
gevochten en de meisjes die verkracht zijn,
naar Afghanistan, Liberia en Sierra Leone. Dat
moeten hun ervaringen verwerken en hebben
wil niet zeggen dat er dan geen problemen
daar veel hulp bij nodig. Soms hebben ze ook
meer zijn! Wanneer de mensen weer terug
geen familie meer. Het duurt nog heel wat
komen, zijn hun huizen er vaak niet meer en
jaren voordat ze het dagelijkse leven weer
is de hele (dorps)gemeenschap veranderd.
kunnen oppakken.
Terugkeer naar Afghanistan © UNHCR Lana Slezic GlobalAware
Wereld Vluchtelingendag 20 juni is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot Internationale Dag van de Vluchteling. Op deze dag vragen verschillende organisaties in veel landen aandacht voor het lot van vluchtelingen.
13
vLUCHTELINGEN IN Nederland Nederland vangt ook vluchtelingen op en
Vaak blijven vluchtelingen eerst in een
staat ongeveer op de twintigste plaats in de
ander (buur)land voordat ze naar Nederland
lijst van opvanglanden. Er worden soms ook
komen. De asielzoekers kiezen vaak niet
mensen door Nederland uitgenodigd om te
speciaal voor Nederland, maar belanden
komen. Dat zijn dan mensen die ziek zijn of
hier min of meer toevallig. Omdat ze op
een handicap hebben in een land waar de
doorreis waren naar Canada bijvoorbeeld
medische zorg niet voldoende is. Maar dat is
en op Schiphol niet verder kwamen.
maar een klein aantal.
Maar een half procent van alle vluchtelingen
De laatste jaren is Nederland weer een
vraagt in Nederland asiel aan. Ze komen
‘emigratieland’, dat betekent dat er ieder jaar
dan in een asielprocedure. Op 1 april
meer mensen vertrekken dan er komen.
2001 is er een nieuwe Vreemdelingenwet gekomen. Hierin staat de asielprocedure
Asielaanvragen in Nederland
beschreven.
De vlucht, aankomst in Nederland. En dan? Vluchtelingen komen dus overal vandaan, uit veel verschillende landen. Toch hebben ze overeenkomsten met elkaar. Hun onvrijwillige vertrek, het verlies van huis, baan, status, familie en vrienden, de (gewelddadige) ervaringen voor en tijdens de vlucht… allemaal ervaringen die vluchtelingen met elkaar delen.
14
Kleren van migranten die van Marokko naar de Spaanse enclave Melilla wilden vluchten © José Palazón/PRODEIN
Asielaanvragen in Nederland, uitgesplitst naar belangrijkste landen van herkomst Nationaliteit
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007*
Afghanistan
5055
3614
1077
492
688
902
932
160
Angola
2193
4111
1891
370
177
222
212
30
812
529
427
204
247
197
280
97
Azerbeidzjan
1163
634
335
265
253
287
384
35
Bosnië
1652
1026
221
103
57
94
116
12
Burundi
335
427
452
402
405
419
455
129
1402
703
541
295
265
333
314
242
24
48
26
34
170
342
86
15
Congo Brazzaville
575
492
339
199
130
154
118
58
DR Congo
539
500
522
193
103
185
266
15
Eritrea
260
213
153
123
148
204
175
153
Georgië
291
298
219
116
73
213
156
66
Guinee
1394
1467
476
199
116
105
116
102
Irak
2773
1329
1022
3472
1043
1620
2766
2004
Iran
2543
1519
665
555
450
557
921
187
Armenië
China Colombia
Ivoorkust Liberia Nigeria
98
122
165
263
73
61
124
110
240
167
292
441
140
181
81
36
282
401
556
414
223
154
243
179
Russische Federatie
1021
911
420
245
206
285
254
81
Servië & Montenegro
3851
908
516
393
395
336
607
24
Sierra Leone
2023
2405
1620
314
138
189
203
130
Sudan
1426
869
513
293
255
339
320
57
Somalië
2110
1098
538
451
792
1315
1462
1875
Sri Lanka
975
676
298
95
76
93
147
104
791
651
336
234
183
147
232
70
Syrië
1077
522
322
234
180
280
293
36
Turkije
2277
1400
638
414
338
289
341
103
428
534
216
525
890
1212
1039
218
6285
5005
3871
2064
1568
1632
1822
774
9782 12347 14465
7102
Stateloos
Onbekend Overig Totaal
43895 32579
18667 13402
* NB: het gaat hier om zowel eerste als vervolgaanvragen, behalve in 2007, waarvan alleen eerste aanvragen bekend zijn. Vergelijken met voorgaande jaren is lastig. Bron: Asylum Trends INDIAC
In landen waarvan het aantal asielaanvragen hoog is, is vaak oorlog (geweest).
15
De Nederlandse asielprocedure in stappen Stap 1. Aanmelding
Tijdens de procedure krijgt de asielzoeker
Een asielzoeker meldt zich allereerst bij een
onderdak in een opvangcentrum.
aanmeldcentrum. Nederland heeft twee aanmeldcentra: in Ter Apel en op Schiphol.
Stap 3. Nader gehoor
Hier heeft een IND-medewerker (Immigratie-
Zowel in de snelle als in de normale
en Naturalisatiedienst) een gesprek met
procedure krijgt de asielzoeker een tweede
de asielzoeker. Ze bespreken zijn identiteit,
gesprek: het nader gehoor. Tijdens dit gesprek
nationaliteit en reisroute. Dit heet het
vertelt de asielzoeker aan de IND-medewerker
eerste gehoor. De IND beslist daarna of het
waarom hij is gevlucht. Het nader gehoor is
asielverzoek geschikt is voor de snelle AC-
heel belangrijk, want de IND neemt op basis
procedure (AC staat voor aanmeldcentrum).
van deze informatie een beslissing over het
Als dat niet het geval is, dan volgt de
asielverzoek.
asielzoeker de normale procedure. Stap 4. Verslag Stap 2.a Snelle procedure: 48 uur
Van het nader gehoor ontvangt de asielzoeker
De AC-procedure duurt 48 werkuren. In
een verslag. Is hij het niet eens met de inhoud
de praktijk betekent dat maximaal zes
hiervan dan moet hij dit schriftelijk doorgeven
werkdagen. Alle stappen van de normale
aan de IND. De IND-medewerker zal rekening
asielprocedure worden in de AC-procedure
houden met de schriftelijke reactie bij de
in sneltreinvaart doorlopen. De IND handelt
beslissing.
zo’n 40 procent van de asielaanvragen in zo’n snelle procedure af.
Stap 5. Voornemen en beslissing De IND-medewerker neemt nu een negatieve
of Stap 2.b Normale procedure: zes maanden
of een positieve beslissing.
De normale procedure (OC-procedure:
Voornemen: Als de IND negatief wil beslissen
opvangcentrumprocedure) duurt maximaal
op de asielaanvraag, ontvangt de asielzoeker
zes maanden. Tijdens deze procedure heeft
van dit voornemen schriftelijk bericht.
de IND meer tijd om onderzoek te doen,
Hierin staan de redenen van afwijzing. De
bijvoorbeeld om het verhaal, de nationaliteit
asielzoeker krijgt de gelegenheid zijn mening
of de identiteit van de asielzoeker zorgvuldig
hierover aan de IND door te geven. De IND-
te controleren. Soms is daarvoor onderzoek
medewerker zal deze bijdrage meewegen bij
in het thuisland van de asielzoeker nodig.
de definitieve beslissing.
16
Beslissing: De asielzoeker krijgt een afwijzing
situatie opnieuw bekeken. Als het nodig
van zijn aanvraag als de IND nog steeds van
is, wordt de vergunning omgezet in een
mening is dat de asielaanvraag niet terecht is.
verblijfsvergunning die niet meer kan worden
Tegen deze afwijzing mag hij beroep indienen
ingetrokken. Maar het kan ook gebeuren
bij de rechter.
dat er binnen die drie jaar veel verandert in
Als de beslissing positief is kan de asiel-
bepaalde landen. Als de regering zegt dat
zoeker blijven (zie stap 7)
het in zijn land weer veilig genoeg is voor die asielzoeker, kan hij al eerder worden
Stap 6. In beroep bij de rechter
teruggestuurd.
De rechter bekijkt alleen of de procedure
Vertrek: Als een asielzoeker geen beroep
goed is verlopen, maar hij doet geen uitspraak
indient tegen de afwijzing van zijn
over de ‘geloofwaardigheid’ van het verhaal
asielverzoek of als de rechter zijn beroep
van de asielzoeker.
heeft afgewezen, moet hij Nederland verlaten. Hij krijgt de gelegenheid om zijn vertrek voor te bereiden. Slechte kanten van de Nederlandse asielprocedure Het probleem bij de asielprocedure is dat de IND verwacht dat de asielzoeker in het begin meteen alles vertelt wat hij of zij heeft meegemaakt. Maar dat is vaak heel moeilijk, omdat de ervaringen van de vluchtelingen zo aangrijpend en heftig kunnen zijn (denk aan
Stap 7. Verblijf of vertrek
verkrachting of marteling), dat ze niet een
Verblijf: Een asielzoeker krijgt een verblijfs-
vreemd iemand in een ander land zomaar
vergunning wanneer de IND vindt dat de
meteen in vertrouwen kunnen nemen en alles
asielaanvraag terecht is. Dit betekent dat
vertellen. Soms wéten vluchtelingen niet eens
de asielzoeker voorlopig in Nederland
meer precies wat er gebeurd is, omdat ze
mag blijven. Een asielzoeker kan in eerste
moe zijn, of verward, of omdat ze een deel
instantie toestemming krijgen om drie
van wat ze hebben meegemaakt, hebben
jaar te blijven. Na die drie jaar wordt de
verdrongen.
17
Steeds meer asielverzoeken worden snel afgewezen in een aanmeldcentrum (AC). Er
Saleh Sheekh
wordt soms niet goed naar het verhaal van
Nederland is op 11 januari 2007 door het
een asielzoeker geluisterd. De mensen van
Europese Hof voor de Rechten van de Mens
de IND letten dan meer op waar ze vandaan
voor de tweede keer stevig op de vingers
komen (de reisroute) en op de papieren die ze
getikt in een asielprocedure. Het Europese
bij zich hebben. Tijdens de gehoren kunnen
Hof vindt dat Nederland zich niet houdt aan
ook makkelijk misverstanden ontstaan door
het verbod op het uitzetten van een asiel-
bijvoorbeeld taalproblemen.
zoeker naar een land waar deze zijn leven niet zeker is.
Als ze eenmaal in Nederland zijn, begint voor deze asielzoekers een (lange) periode
De uitspraak gaat over Saleh Sheekh uit
van onzekerheid die ze doorbrengen in
Somalië. De asielaanvraag van Saleh is door
verschillende opvangcentra. Daar hebben ze
Nederland afgewezen en het Europese Hof
vaak geen rust en privacy, terwijl ze dat juist
vraagt zich af of dat terecht is. De veiligheid
wel hard nodig hebben om hun ervaringen
en mensenrechtensituatie is heel slecht
te verwerken. Vaak zitten ze met hele
in Somalië. En Saleh heeft ook een zware
families op een kamer van vier bij vier meter.
familiegeschiedenis. Zijn vader werd in 1995
Vluchtelingen uit verschillende landen op
vermoord, zijn broer in 2002 bij plunderin-
dezelfde gang. Het is niet verwonderlijk dat
gen van zijn winkel. Zijn zus werd tweemaal
hierdoor spanningen en soms ruzies ontstaan.
zwaar mishandeld en Saleh zelf werd ook regelmatig mishandeld en met de dood
Asielzoekers die in het begin zijn afgewezen,
bedreigd. De situatie werd zo onhoudbaar,
komen meteen op straat te staan. Ze krijgen
dat hij in 2003 geld leende om zijn leven te
geen opvang meer. Alleen hoogzwangere
redden en uit Somalië te vluchten.
vrouwen, alleenstaande kinderen en mensen
Via Kenia en Turkije kwam hij terecht in
die ernstig ziek zijn, mogen in de opvang
Nederland, waar zijn asielaanvraag door de
blijven zolang de rechter nog met hun zaak
Immigratie- en Naturalisatie Dienst (IND)
bezig is.
werd afgewezen in de versnelde (’48-uurs’) procedure. Hij ging in beroep bij de Nederlandse rechter, maar dat hielp niet. Uiteindelijk zocht Saleh in januari 2004 hulp bij het Europese Hof. Dat Hof verbood de uitzetting.
18
3
SCHRIJNENDE SITUATIES
In de wereld zijn dus heel wat mensen
Het schoolgeld dat je daarna moet betalen
en ook kinderen op de vlucht. Ze leven in
is 20.000 rupi’s. Dat kan ik niet betalen. De
onveilige situaties, kunnen geen toekomst
Verenigde Staten hebben aangeboden om een
opbouwen, leven in onzekerheid. Ook in
aantal Bhutanese vluchtelingen op te nemen.
Nederland worden asielzoekers niet altijd
Mijn kinderen zouden daar misschien een
goed behandeld.
toekomst hebben. Maar ik niet. Ik heb nooit
Hieronder staan een paar voorbeelden.
kunnen studeren. Ik ken de taal niet eens. Als ik niet terug zou kunnen naar Bhutan
Nepal: Geen toekomst
dan zou ik het liefst in Nepal blijven. Dit land
Het land Nepal is in opkomst als vakantieland
heeft dezelfde cultuur en taal als ons land en
en ook steeds meer Nederlanders boeken
veel mensen hebben hetzelfde geloof. Maar
een reis naar Nepal. Je kunt mooi wandelen in
dan moeten ze ons wel accepteren als echte
de Himalaya. Maar weinig mensen weten dat
burgers. Want nu kijken ze toch anders tegen
in het oosten van Nepal al bijna twintig jaar
ons aan. In de tussentijd moeten we het zien
vluchtelingen uit Bhutan in kampen worden
te redden hier in het kamp.’
opgevangen. Al bijna twintig jaar leven ze in
bron: Stichting Vluchteling
onzekerheid. Jongeren kunnen geen toekomst opbouwen. ’Ik heb twee zoontjes’, vertelt Bhim Maya Magar (31). ‘Eén van twaalf en één van zes jaar oud. Wat gebeurt er met ze als ze groot zijn? Ze zijn als vluchteling geboren. Zullen ze altijd vluchteling blijven? Hebben ze een toekomst? Daar denk ik vaak over na. Tot hun twaalfde jaar krijgen ze scholing in het vluchtelingenkamp. Maar wat dan?
Kinderen uit Bhutan in vluchtelingenkamp in Nepal © AI
19
Irak: Alles verloren
school, zijn vrienden. Ik dwing hem om te
De oorlog in Irak heeft een enorme vluchte-
lezen, maar hij zegt dat hij hier in Syrië niet
lingencrisis veroorzaakt. Volgens de UNHCR
wil lezen. Dat hij wel weer gaat lezen als hij
zijn in 2008 4,7 miljoen Irakezen op de vlucht.
terug is in Irak.’
Ongeveer de helft probeert in eigen land op
Veel Iraakse kinderen hebben moeite met
een andere plek een nieuw leven op te bou-
het Syrische dialect en de totaal andere
wen. Twee miljoen Irakezen bevinden zich in
lesmethode. Zij stoppen met school. Andere
de buurlanden Syrië en Jordanië.
kinderen zien zelfs nooit een Syrisch klaslokaal van binnen. Je ziet ze terug op
De achtjarige Iraakse Mohammed is met zijn
straat, als verkoper van gepofte kastanjes,
familie naar Syrië gevlucht. Hij vindt het moei-
schoenpoetser of als ramenwasser bij
lijk om te wennen aan het Syrische dialect.
stoplichten. Vaak is er ook geen plek op de
Mohammed vertelt dat hij het niet leuk heeft
scholen; de klassen zitten bomvol. Op andere
op school. Hij heeft haast geen vriendjes en
scholen zitten alleen maar Iraakse kinderen,
wil eigenlijk stoppen met de lessen.
geen Syrische leerlingen.
Zijn moeder: ‘Hij is droevig op school. Hij
Bron: Verhalen die snijden door de ziel, Nicolien den
heeft in Irak alles verloren, zijn huis, zijn
Boer, www.wereldomroep.nl, 2008
Voedsel voor Iraakse vluchtelingen © AI
20
In de rij voor voedsel in een ontheemdenkamp in Darfur © AI
Kinderen op de vlucht in Sudan en Tsjaad
dat ze gedwongen worden om kindsoldaat te
Darfur is een regio in Sudan. Sinds februari
worden. Ze worden dan meegenomen om te
2003 is Darfur verwikkeld in een bloedig con-
worden opgeleid in een trainingskamp en ze
flict en daardoor zijn er meer dan twee mil-
moeten tegen hun wil meevechten.
joen mensen op de vlucht. Vluchtelingen en
Kinderen lijden erg onder de situatie. In veel
ontheemden worden opgevangen in vluchte-
kampen zijn er geen speciale voorzieningen
lingenkampen in het land zelf en in buurland
voor kinderen.
Tsjaad. De kampen worden regelmatig aangevallen en geplunderd, waardoor de situatie voor de bevolking, maar ook voor de hulporganisaties, erg gevaarlijk blijft. Toch moeten meisjes en vrouwen zich vaak buiten de kampen begeven. Ze moeten hout sprokkelen om vuur te maken. In en buiten het kamp lopen ze het gevaar te worden verkracht. Voor jongens geldt een heel ander gevaar, namelijk Vrouwen komen terug van het hout sprokkelen © AI
21
4
OPKOMEN VOOR DE RECHTEN VAN VLUCHTELINGEN EN ASIELZOEKERS
Amnesty International werkt ook voor vluch-
rol. Daarom worden ook die kritisch gelezen en
telingen. Het hoofdkantoor in Londen heeft een
indien nodig becommentarieerd.
‘refugee-team’ (vluchtelingenteam) en hier in Nederland houdt de afdeling Programma’s zich
Veel asieladvocaten vragen Amnesty voor hun
met het thema Vluchtelingen en Asiel bezig.
cliënten onderzoek te doen naar de risico’s
Het werk voor vluchtelingen is preventief.
die hij of zij zou lopen als hij of zij zou worden
We willen voorkomen dat mensen slachtoffer
teruggestuurd. Of ze vragen informatie die het
worden van mensenrechtenschendingen. We
verhaal van hun cliënt kan bevestigen. Asiel-
zetten ons daarom in voor mensen die bedreigd
zoekers in Nederland worden niet zomaar op
worden met uitzetting naar een land waar ze
hun woord geloofd. Zij moeten met allerlei
slachtoffer kunnen worden van mensen-
bewijzen komen dat hun verhaal waar is. Dat is
rechtenschendingen. Omdat Amnesty een in-
erg lastig, want vaak hebben asielzoekers geen
ternationale organisatie is met heel veel kennis
documenten meegenomen waaruit duidelijk
op het gebied van mensenrechten en met veel
blijkt dat zij gevaar lopen. In die gevallen is de
leden, is onze bijdrage van groot belang.
hulp van Amnesty dringend nodig.
Amnesty Nederland
Amnesty heeft ook een ‘Medische Onderzoeks-
Amnesty zet zich in voor een zorgvuldige
groep’ die bestaat uit artsen van verschillende
en eerlijke asielprocedure in Nederland. Een
disciplines die veel ervaring hebben met het
procedure waarin het verhaal van de asielzoeker
herkennen van littekens en psychische trau-
goed tot zijn recht komt met voldoende tijd
ma’s. Deze artsen onderzoeken de relatie tus-
voor onderzoek naar de achtergronden van dat
sen datgene wat de asielzoeker zegt te hebben
verhaal. De gevolgen van (nieuwe) wetgeving
meegemaakt (het trauma) en het litteken of de
en beleid worden kritisch onderzocht en we
psychische klachten. Deze medische rapporten
doen aanbevelingen aan de Tweede Kamer en
spelen in de asielprocedure een belangrijke rol,
de betrokken ministeries.
zeker wanneer de asielzoeker zijn verhaal niet
Bij beslissingen in asielzaken spelen de landen-
kan ‘bewijzen’ en alleen zijn littekens heeft om
rapporten van Buitenlandse Zaken een grote
te laten zien wat er is gebeurd.
22
Succes! Geen kind in de cel Pardonregeling
De organisaties Unicef, Defence for Children,
In 2007 was er in Nederland groot
Amnesty International, Humanitas, De Raad
succes voor ruim 27.000 asielzoekers.
van Kerken, Kerk in Actie, VluchtelingenWerk
De zogenaamde ‘pardonregeling’ van
Nederland en Inlia voerden in 2006 campagne
de regering bepaalde dat mensen
tegen het opsluiten van kinderen in uitzet-
die hier al tien jaar of langer waren
centra voor asielzoekers. Deze uitzetcentra
en nog steeds niet wisten of ze
zijn gevangenissen waarin in plaats van
mochten blijven, maar ook niet konden
criminelen uitgeprocedeerde asielzoekers
terugkeren, tóch konden blijven.
worden opgesloten. Nederland schendt
Eindelijk kwam er een einde aan hun
hiermee de internationale rechten van het
onzekerheid en konden ze weer plannen
kind. Het maandenlang achter tralies en prik-
voor de toekomst gaan maken en een
keldraad opbergen van kinderen onder de
bestaan in Nederland opbouwen.
achttien jaar is verboden door het Internationale Verdrag voor de Rechten van het Kind.
De pardonvergunning is pas het begin. Het is nu natuurlijk ook belangrijk dat
Op 21 juni 2006 overhandigden de organi-
er snel een huis wordt gevonden voor
satoren van de actie ‘Geen kind in de cel’
iedereen en dat de mensen kunnen
bijna 140.000 handtekeningen tegen
beginnen met hun inburgering.
opsluiting van vluchtelingenkinderen aan
Het spreken van de Nederlandse taal en
leden van de Tweede Kamer. De actie was
het vinden van een baan of opleiding is
een groot succes, omdat zij veel aandacht
heel belangrijk. Veel mensen staan na al
opleverde voor de situatie van vluchteling-
die jaren ook te trappelen om weer aan de slag te gaan. Maar ook zijn er veel mensen die het na al die jaren nog steeds moeilijk hebben door alles wat ze hebben meegemaakt. Deze mensen hebben professionele hulp en begeleiding nodig en kunnen niet zomaar aan de slag.
23
kinderen in de gevangenis. Ook is er sinds-
kinderen en andere gezinsleden natuurlijk
dien wel wat veranderd. Kinderen komen
niet meteen ook ‘fout’.
niet meer, of in ieder geval minder lang in de gevangenis. Maar voor alleenstaande
De Nederlandse regering begint ook in te
minderjarige asielzoekers, die zonder
zien dat dit voor die kinderen niet eerlijk
ouders in Nederland zijn, gelden nog
is. Vanaf 2008 dringt zij er meer op aan om
steeds aparte regels. Zij zitten soms nog
de misdadigers te (laten) berechten, maar
achter slot en grendel, soms zelfs een paar
de kinderen en familieleden die tien jaar
maanden achter elkaar. Uit onderzoek blijkt
of langer in Nederland zijn daar los van te
dat dit schadelijk is voor hun (geestelijke)
zien. De familieleden kunnen zelfstandig
gezondheid. In het Kinderrechtenverdrag
asiel aanvragen.
staat dat opsluiting alleen mag als aller-
VluchtelingenWerk Nederland, een grote
laatste maatregel, heel kort en in een
organisatie die zich inzet voor vluchtelingen
kindvriendelijke omgeving. Er is dus nog
in Nederland, vindt het een stap in de
steeds actie nodig. De hierboven genoemde
goede richting van de regering, maar vindt
organisaties proberen nog steeds bij
tien jaar te lang: ‘Na vijf jaar in Nederland
de Nederlandse regering verbetering te
zou er gekeken moeten worden of het nog
bereiken.
wel redelijk is een kind terug te sturen naar
Zie voor de laatste ontwikkelingen:
een land dat hij of zij nauwelijks kent’.
www.geenkindindecel.nl Uitgezette Iraanse homo krijgt asiel in ‘Foute kinderen’
Engeland (2008)
In Artikel 1F uit het Vluchtelingenverdrag
De negentienjarige Iraanse homo Kazemi
staat dat asielzoekers die in hun eigen land
krijgt voor een periode van vijf jaar asiel
ernstige misdrijven hebben begaan (denk
in Groot-Brittannië. Hij wordt niet uitgezet
bijvoorbeeld aan oorlogsmisdaden) geen
naar Iran omdat hij daar kan worden
asiel kunnen krijgen. Het gevolg is dat de
terechtgesteld vanwege zijn seksuele
kinderen van deze misdadigers ook geen
geaardheid.
asiel kunnen krijgen. Maar dat is eigenlijk
Kazemi kwam in 2005 naar Groot-Brittannië
niet eerlijk, want de kinderen kunnen niets
om Engels te studeren. Toen hij daar was
doen aan wat hun ouders hebben gedaan.
aangekomen, hoorde hij dat zijn vriend in
Doordat hun vader ‘fout’ was, zijn de
Iran was veroordeeld en was opgehangen.
24
Hij vroeg toen asiel aan in Groot-Brittannië.
daar onmiddellijk mee moet stoppen, dan
De autoriteiten wezen zijn verzoek eerst af
werkt dat vaak echt. Veel regeringen zijn
en Kazemi vluchtte naar Nederland, waar hij
gevoelig voor die massale druk.
ook asiel aanvroeg.
Amnesty blijft daarom brieven schrijven
Ook in Nederland kreeg Kazemi geen asiel.
en acties voeren en jij kunt daarbij helpen!
Zijn verzoek werd niet in behandeling
We hebben het je makkelijk proberen te
genomen omdat hij eerder al in een ander
maken: je kunt je bijvoorbeeld opgeven voor
Europees land asiel had aangevraagd. De
schrijfacties, e-mailacties en zelfs voor een
asielprocedure moet daar dan plaatsvinden.
supersnel sms-actienetwerk!
Kazemi moest dit voorjaar terug naar Engeland. Het is hem uiteindelijk toch gelukt asiel te krijgen.
Kijk op www.youngamnesty.nl wat jij kunt doen.
Wat kun jij doen? Bij Amnesty noemen we de mensen die actievoeren voor mensenrechten Rights Supporters. Ze zorgen er bijvoorbeeld voor dat de mensenrechten en kinderrechten overal bekend worden. Jij kunt ook een Rights Supporter zijn, dat is helemaal niet zo moeilijk. Je kunt bijvoorbeeld een kaartje sturen naar iemand die wel wat steun kan gebruiken. Of je kunt er voor zorgen dat iemand in jouw klas komt vertellen over Amnesty en de mensenrechten. Je kunt ook de kinderrechten kiezen als onderwerp voor je spreekbeurt of werkstuk. Zo zorg jij ervoor dat ook de kinderen in jouw klas weten wat hun rechten zijn! Als heel veel mensen van over de hele wereld een regering laten merken dat ze
Leerlingen van het Laurenscollege versturen brieven © AI
weten wat die regering uitspookt en dat die
25
5
EXTRA
Naast Amnesty International zijn er gelukkig
Vereniging VluchtelingenWerk Nederland
ook veel andere organisaties die zich inzetten
is een organisatie die asielzoekers helpt bij hun
voor de vluchtelingen in de wereld.
procedures en die hun praktische hulp biedt bij het opbouwen van een bestaan in Nederland.
United Nations High Commissioner for
www.vluchtelingenwerk.nl
Refugees (UNHCR) is de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties. Deze organisa-
University Assistance Fund (UAF) helpt
tie zorgt voor bescherming en hulp aan alle
vluchtelingen die willen studeren met voor-
vluchtelingen op de wereld. Ze werkt mee
lichting over studies, beurzen en allerlei
aan oplossingen voor het vluchtelingenpro-
andere onderwerpen die met studeren in
bleem. Dit betekent dat vluchtelingen wor-
Nederland te maken hebben.
den ondersteund als ze terugkeren naar hun
www.uaf.nl
eigen land of als ze integreren in de landen waar ze asiel hebben gekregen.
De European Council of Refugees and Ex-
www.unhcr.org
iles (ECRE) is een koepelorganisatie van 72 Europese vluchtelingenorganisaties. Hun doel
Stichting Vluchteling is een samenwerkings-
is om het asielbeleid zo eerlijk en menselijk
verband van kerken, maatschappelijke
mogelijk te maken. Ook twee Nederlandse
instellingen en hulporganisaties. Deze
organisaties zijn aangesloten bij ECRE: Vereni-
stichting zet zich in voor vluchtelingen en
ging VluchtelingenWerk Nederland en het UAF.
ontheemden in Latijns-Amerika, Azië, Afrika
www.ecre.org
en Oost-Europa. Stichting Vluchteling zorgt voor onderwijs, vakopleidingen, medische
Nog meer info:
zorg en werk.
•
Immigratie en Naturalisatiedienst (IND):
www.stichtingvluchteling.nl
www.immigratiedienst.nl
•
Ministerie van Justitie: www.minjus.nl
•
Ministerie van Buitenlandse Zaken:
www.minbuza.nl
26
Boeken
Vluchtelingenkamp. Carbino’s verhaal
De gelukvinder - E. van de Vendel, 2008,
D. Dalton, 2006, BBD/Biblion
Querido kinderboeken
Stel: je land raakt in oorlog. Soldaten
Hamayun in een Afghaanse jongen die met zijn
verwoesten je woonplaats en doden iedereen
familie naar Nederland is gevlucht. Hij zit in 4
die ze zien. Wat doe je? Je rent voor je leven
Havo en schrijft een toneelstuk over zijn eigen
en slaat op de vlucht. En dan?
leven. Over het dagelijks leven in Kaboel, en de
Dit boek vertelt het waargebeurde verhaal
grappen die hij uithaalt met zijn vriendjes. Over
van de 27-jarige Carbina en zijn land Sudan.
de nacht dat de Taliban zijn vader gevangen nemen. Over de vlucht van zijn gezin en zijn
Leeftijd: vanaf 12 jaar
leven in Nederland.
27
Avondklok in Ramallah
Als de zwaluwen uitvliegen
E. Laird, 2004, Uitgeverij Clavis
M. Morpurgo, 2003, Uitgeverij Clavis
De familie Aboudi woont in de Palestijnse stad
Matt studeert voor veearts maar wil graag
Ramallah. Israëlische tanks blokkeren er de
clown worden. Na het zien van een reportage
straat. Gewapende troepen houden de inwo-
over een weeshuis in Afrika besluit hij daar
ners al twee weken binnenshuis. Niemand mag
zijn kunsten als clown te gaan uitproberen.
de straat op. Karim, 12 jaar oud, wordt stilaan
Wanneer hij in het weeshuis aankomt, weet
gek van verveling. Hij wil gaan voetballen. Hij
hij meteen dat hij de juiste keuze heeft
wil weg van het te kleine appartement waar hij
gemaakt.
gepest wordt door zijn oudere broer en gecon-
Terwijl Olly wacht op de brieven van haar
fronteerd wordt met de angst van zijn ouders.
broer Matt, kijkt ze naar de zwaluwen in het
Als de avondklok eindelijk wordt opgeheven,
nest in de tuin, die zich klaarmaken voor hun
vindt Karim een veld, bezaaid met schroot en
grote reis naar het zuiden. Voor Held zal het
puin. Samen met zijn vrienden probeert hij er
zijn eerste reis worden en hij weet nog niet
een voetbalveld van te maken. Maar op een
welke gevaren hem wachten...
dag komen de tanks terug. En Karim is te laat om terug naar huis te gaan. Hij verbergt zich dan maar in het autowrak aan de zijkant van het voetbalveldje. Hoeveel dagen én nachten zullen de tanks nu blijven staan? Kan Karim verborgen blijven? En zullen de soldaten schieten op hem als ze zijn schuilplaats ontdekken? Leeftijd: vanaf 12 jaar
28
Leeftijd: vanaf 10 jaar
MUZIEK U2 - The refugee Oh, Oh
She’s a pretty face,
She’s the refugee.
But at the wrong time and at the wrong place.
I see your face,
She’s a pretty face.
I see you staring back at me.
Her mama say one days she’s gonna live in
Oh, Oh
America.
She’s the refugee
Yeah, America.
Her mama say one day she’s gonna live in America.
She’s a refugee. She’s coming back, she come and keep you
In the morning,
company.
She is waiting,
She’s a refugee.
Waiting for the ship to sail,
Her mama say one day she’s gonna live in
Sail away.
America.
Her papa go to war. He gonna fight, But he don’t know what for. Her papa go to war Her mama say one day he’s gonna come back from far away. Help me. How can you help me? In the evening, She is waiting, Waiting for her man to come. And take her by her hand. And take her to this promise land.
29
FILM Bob Dylan - Drifters escape
It’s like that, 2003, animatiefilm.
“Oh, help me in my weakness,” I heard the drifter say,
Animatiefilm met de telefonisch verzamelde
As they carried him from the courtroom
verhalen van asielzoekers die al tijdenlang in
And were taking him away.
een Australisch kamp op toelating wachten.
“My trip hasn’t been a pleasant one
De Australische radioverslaggeefster
And my time it isn’t long,
Jacqueline Arias interviewde per telefoon in
And I still do not know
februari 2002 jeugdige asielzoekers die al
What it was that I’ve done wrong.”
minstens twaalf maanden bij de Australische kust in detentie zaten. De kinderen vertelden
Well, the judge, he cast his robe aside,
met berusting over hun situatie: ‘Omdat dit
A tear came to his eye,
land hierbuiten goed is, maar in dit kamp
“You fail to understand,” he said,
niet. Het is alsof we naar de gevangenis zijn
“Why must you even try?”
gestuurd. Ken je de gevangenis? Zo is het
Outside, the crowd was stirring,
hier!’ Het onafhankelijke collectief Southern
You could hear it from the door.
Ladies Animation Group S.L.A.G. maakte bij de
Inside, the judge was stepping down,
kinderstemmen een animatiefilm met in de
While the jury cried for more.
hoofdrollen drie gekleurde vogeltjes. Ten tijde van de afronding van de film, najaar 2003,
“Oh, stop that cursed jury,”
was de situatie van de kinderen nog niet
Cried the attendant and the nurse,
veranderd.
“The trial was bad enough, But this is ten times worse.”
Rauw op je dak: Pekar, 2003,
Just then a bolt of lightning
documentaire.
Struck the courthouse out of shape, And while ev’rybody knelt to pray
In een kwartier laat een jonge Iraakse
The drifter did escape.
asielzoeker zien tot welke curieuze besluiten de Nederlandse asielprocedure kan leiden. Het asielzoekerscentrum waar de Iraakse
30
Pekar woont gaat sluiten. Het gezin verhuist
Torabi kreeg na afloop van de film in Engeland
naar een deprimerend nieuw onderkomen,
een verblijfsvergunning, en de film kreeg de
dat uit niet meer dan een cel met kale bedden
Gouden Beer van het filmfestival in Berlijn.
en de onvermijdelijke kleinbeeldtelevisie bestaat. Het verhaal rond de verhuizing, deels door Pekar zelf gefilmd, laat nog eens zien hoe absurd de wetgeving rond asielzoekers is. De vader van Pekar, die een andere status heeft dan de rest van het gezin, woont in een zogenaamde ROA-woning. Een ambtenaar maakt duidelijk dat het absoluut verboden is bij hem, in zijn relatief ruime woning, in te trekken. ‘Regels zijn regels en ik moet ze uitvoeren.’ Je kunt deze film op internet bekijken op www.krux.nl In this world, 2003, speelfilm. Een met de camera in de hand (dus niet op een statief) geschoten digitale film over de levensechte verschrikkingen van vluchtelingen. Het verhaal volgt twee jonge Afghanen die vanuit een immens Pakistaans
Turtles can fly, 2004, speelfilm. Vlak voor de Amerikaanse inval in Irak in 2003 woont een groep Koerdische kinderen onder slechte omstandigheden in een vluchtelingenkamp. Toch zijn ze vindingrijk genoeg om geld te verdienen en te overleven. Onder leiding van de dominante Satellite organiseren ze gevaarlijke spelletjes zoals het demonteren van landmijnen, waardoor veel kinderen gehandicapt raken. Een van deze kinderen is Henkov, een jongen met een voorspellende gave, die zich ontfermt over het mooie meisje Argin en een klein jongetje dat mogelijk haar zoontje is. Groepsleider Satellite is geobsedeerd door de mooie Argin en probeert binnen te dringen in de vriendschap van het trio.
vluchtelingenkamp per vrachtwagen, bus en schip naar het Westen vertrekken. Een wekenlange tocht die hen confronteert met mensensmokkelaars en verstikkende laadruimten, maar ook met Italiaanse koffie en Engelse horecabaantjes. Hoofdrolspeler
31
32
