VISION & ROBOTICS. Machines ervaren in Virtual Reality. Kwaliteitscontrole met een warmtebeeldcamera

VISION & ROBOTICS

JAARGANG 7 | NUMMER 6 | NOVEMBER 2015

sier s o D f e i Inclus Lassen n e n e Lijm

Machines ervaren in Virtual Reality Kwaliteitscontrole met een warmtebeeldcamera Robot en bewerkingscentrum als geïntegreerd verspaningsduo

Travel further along your packaging line www.staubli.com/robotics

Raising the bar on high speed pick, pack and place TP80, the world’s only clean picker ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

Delivering speeds of more than 200 picks per minute Multiple mounting configurations away from the sensitive pick area Fully enclosed structure keeping the environment clean All pneumatic and electric supplies routed through the arm Designed to work in primary and secondary handling applications

The future is Man and Machine.

02 N.V., Tel. +32 56 36 40 04 Stäubli Benelux Staubli is a trademark of Stäubli International AG, registered in Switzerland and other countries. © Stäubli, 2015

Colofon Vision & Robotics is hét vakblad over automatise-

Ik-vorm

ringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie

Ik ben van huis uit geen journalist. Wel een techneut met een gezonde

door specialisten in robotica en visionsystemen.

dosis nieuwsgierigheid en, zoals mijn lerares Nederlands het noemde, een vlotte pen. De hieruit voortvloeiende frivole schrijfstijl met veel

JAARGANG 7 | NUMMER 6 | NOVEMBER 2015

bijvoeglijke naamwoorden kon ze wel waarderen. De dictees waren een minder succes. Hulde daarom ook aan alle achter de schermen

Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending

ploeterende eindredacties. Dat mag ook wel eens gezegd.

geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation. Toen ik mijn journalistieke carrière begon had ik enkele goede UITGEVER

leermeesters. De kop is de kern waar het allemaal om draait, het

Jos Raaphorst, FenceWorks BV

chapeau een korte toelichting en het intro een korte samenvatting

T: 06 34 73 54 24, E: [email protected]

van het artikel. Ik leerde over planken, blonde pagina’s en hoerenjon-

Robbert Hoeffnagel, FenceWorks BV

gens. En ik leerde dat je, behalve in je redactioneel, niet in de ik-vorm


mocht schrijven. Want dat is natuurlijk niet objectief. Je moet afstand bewaren.

REDACTIE Liam van Koert, The Text Factory

In Amerika schrijft men nog wel eens in de we vorm. ‘Wij van de

Ab Muilwijk, FenceWorks

Duyvis, geloven dat er hier een fuif is’. Reclame maken dat je er bij


was. Old school Nederlandse journalisten gruwelen er van. Zelf ben ik, hoewel ook niet meer de jongste, niet zo vies van een veranderend

REDACTIERAAD

perspectief. Sterker nog, het maakt taaie kost vaak net wat beter

Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft

leesbaar. Lezen doe je ook voor je lol en een opgesomde droge rol

Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL

beschuit is lastig te verstouwen. Bovendien durf ik te stellen dat de

Martin van der Have, RAB en ABB

ik-vorm vaak veel eerlijker is. Want welke schrijver is er nu echt

Hans Lenos, lenosonline.info

objectief? Geeft de beschouwende verteller nooit stiekem een kleur-

Wim Hoeks, NTS groep

tje mee? In de ik-vorm is die verteller in ieder geval eerlijk dat het zijn mening betreft.

VORMGEVING Laura Willemsen, Grafisch ontwerp

Waarom dit relaas over perspectief? Omdat ik met de journalistieke wetten heb gebroken. Het openingsverhaal leest u in de ik-vorm.

DRUK

Waarom? Het gaat over virtual reality en ervaren. De beste manier

De 11e druk | NCS Repro

leek me om u hiervoor mee te nemen in mijn eigen ervaringen. En eerlijk is eerlijk, het was een interview dat ik niet snel zal vergeten.

P O S TA D R E S R E D A C T I E Beatrixstraat 2, 2712 CK Zoetermeer E: [email protected] A B O N N E M E NT E N [email protected] T: 079 - 500 05 59 A D V E R T E NT I E - E X P L O I TAT I E Mike de Jong T: 06 - 10 82 59 93 E: [email protected] AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Trui Verschelde

LIAM VAN KOERT Column 03

ii understand De LBR iiwa kan makkelijk geprogrammeerd worden door bewegingen te teachen. ii assist De LBR iiwa maakt een directe veilige samenwerking de mens mogelijk.

touch you De LBR iiwa is vanaf nu verkrijgbaar en heeft de barrière tussen mens en machine weggenomen. 's Werelds eerste gevoelige werkassistent voor industriële toepassingen maakt de noodzaak voor veiligheidshekwerken overbodig. De LBR iiwa kan samen met en naast de mens werken, maakt zelf intelligente beslissingen, leert snel en biedt een perfecte werkondersteuning. Welkom in het nieuwe tijdperk van gevoelige robotica: www.lbr-iiwa.com

In dit nummer

Machines ervaren in Virtual Reality

08

Compacte warmtebeeldcamera monitort

verpakkingskwaliteit

12

Economische oplossing

voor bakkerijproductie

14

Wat is anno 2015 de beste verbinding?

18

Picanol last en lijmt met Valk Welding robots 22

8

Nog meer lasrook afzuigen

Toename in toepassing hybride

17 18

verbindingstechniek

Robot en freesmachine als

geïntegreerd verspaningsduo

Kruisbestuiving succesformule

Technology for Health

Rubrieken

24

28

32

35

Redactioneel

03

Colofon

03

Nieuws

06

Dossier Lijmen en Lassen

17

Branche Bulletin

30

Productnieuws

36

November 2015 | VISION & ROBOTICS

Inhoud 05

Kinderen maken kennis met robots ROBO WUNDERKIND HEEFT OP KICKSTARTER VOLDOENDE GELD VERZAMELD VOOR DE PRODUCTIE VAN EEN MODULAIRE ROBOT GERICHT OP KINDEREN. KINDEREN KUNNEN MET ROBO WUNDERKIND DOOR BOUWBLOKKEN MET MODULES IN ELKAAR TE KLIKKEN EEN ROBOT BOUWEN. DE ROBOT KAN WORDEN GEPROGRAMMEERD VIA EEN IOS OF ANDROID APP. De robot bestaat uit gekleurde bouwblokken die

kinderen en beschikt over een zeer visuele inter-

meurs aan de slag kunnen gaan. Via Kickstarter

in willekeurige volgorde in elkaar kunnen wor-

face. Het is onder andere mogelijk de robot met

heeft Robo Wunderkind geld ingezameld voor

den geklikt. In de blokken zijn allerlei modules

behulp van de camera opnames te laten maken,

de productie van de robot. De 70.000 dollar die

verwerkt, waaronder een afstandssensor, ca-

via de afstandssensor objecten te laten ontwij-

hierbij het doel vormde is inmiddels ruimschoots

mera, luidspreker en laser pointer. Ook worden

ken of spraakberichten af te laten spelen.

overschreden; Robo Wunderkind heeft op het

verschillende maten wielen geleverd bij Robo

Robo Wunderkind is compatibel met Scratch,

moment van schrijven ruim 173.000 dollar

Wunderkind. Door bouwblokken in elkaar te

een programmeertaal van het MIT gericht op

opgehaald. Robo Wunderkind Starter Kit kan

klikken kunnen kinderen hierdoor zelf een robot

kinderen van acht jaar. Met behulp van Scratch

worden besteld vanaf 149 dollar.

bouwen.

is het mogelijk de functionaliteiten van Robo

De robot kan geprogrammeerd worden via een

Wunderkind verder uit te breiden. Ook is een API

Android of iOS app. Ook deze app is gericht op

beschikbaar waarmee meer ervaren program-

Hoogleraar laat zich vastbinden aan robotarm Om de interactie tussen mensen en ro-

interactie zullen hebben. Met zijn expe-

bots inzichtelijk te maken heeft een

riment wil de hoogleraar laten zien hoe

Australische professor uit Perth zichzelf

intiem deze interactie nu al kan zijn.

dertig minuten lang laten ronddraaien door een robot. Het gaat om de hoogle-

De robot wordt normaal gesproken

raar Stelarc van het Alternate Anatomies

gebruikt voor het snijden van schuim.

Laboratory van de Curtin University uit

Helemaal zonder gevaar was het expe-

het Australische Perth. De hoogleraar

riment niet. Technici hebben tijdens het

liet zich vastbinden aan een robotarm

experiment de hoogleraar en de robot

van 80.000 dollar en dertig minuten lang

nauwlettend in de gaten gehouden en

ronddraaien in verschillende richtingen.

konden de robot indien nodig met be-

De hoogleraar verwacht dat mensen en

hulp van een kill switch per direct uit-

robots op korte termijn steeds intiemer

schakelen.

Volvo ontwikkelt robotvuilnismannen Volvo werkt aan robots die snel en geruisloos vuilnis moeten gaan op-

opdrachten van de bestuurder, waarna zij het werk uitvoeren. Met het

halen. De robots rijden mee op een vuilniswagen en ontlasten vuilnis-

project wil Volvo vuilnismannen ontlasten door het zware werk voor hen

mannen door vuilnisbakken voor hen te tillen. Ook bewoners moeten

over te nemen.

gaan profiteren van robot. De robot zou het vuilnis namelijk nagenoeg

Het project heet Robot-based Autonomous Refuse handling (ROAR) en

geruisloos kunnen ophalen.

wordt door Volvo in samenwerking met Zweedse en Amerikaanse bedrij-

Het project moet leiden tot

ven en universiteiten uitgevoerd. De Amerikaanse Penn State University

robots die door de bestuurder

ontwikkelt het grafische communicatiesysteem en het beheerpaneel,

van een vuilniswagen vanuit

terwijl de Chalmers University werkt aan een besturingssysteem voor de

de cabine kunnen worden

robots. De Zweedse Mälardalens Universiteit ontwikkelt de robot, terwijl

aangestuurd. De robots krij-

de vuilniswagen waar de robots op mee zullen rijden wordt ontwikkeld

gen via een beheerpaneel

door het bedrijf Renova.

Japanse leerlingen laten industriële robotarm Kendama spelen Het Japanse Denso,

een punt waaraan drie bakjes zijn bevestigd. Het

leerlingen hebben zich geconcentreerd op één

fabrikant van auto-

is de bedoeling dat de speler een speciale bal,

onderdeel van Kendama: het opvangen van de

onderdelen,

heeft

waarin een gat is aangebracht, in de lucht gooit

bal in één van de bakjes.

leerlingen van drie Ja-

en met de ken opvangt in één van de drie bakjes

panse scholen één van

of de punt van de stok in het gat van de bal weet

haar industriële VS-050 robotarmen laten pro-

te krijgen.

grammeren. De leerlingen kregen als opdracht de robot het spel Kendama te laten spelen.

Het project is in april van start gegaan en had

Kendama is een traditioneel Japans spel. Hier-

als doel leerlingen te laten ervaren hoe het pro-

bij heeft de speler een ‘ken’, een soort stok met

grammeren van een robot in zijn werk gaat. De

Nieuws 07

DOOR VERPAKKINGEN HEEN KIJKEN VERHOOGT OOK VEILIGHEID

Machines ervaren in Virtual Reality PILZ NEDERLAND IS MISSCHIEN NIET HET EERSTE BEDRIJF DAT JE MET VIRTUAL REALITY ASSOCIEERT. TOCH IS MEN IN VIANEN AL EEN POOSJE BEZIG MET ERVAREN IN 3D. OOIT BEDOELD ALS EXTRA SERIOUS GAMING-ONDERSTEUNING VOOR HUN TRAININGSPROGRAMMA VOOR MACHINEVEILIGHEID, BLIJKT ER EEN HELE WERELD TE WINNEN AAN NIEUWE MOGELIJKHEDEN VOOR DE INDUSTRIE. WAT TE DENKEN VAN ONTWERPOPTIMALISATIE DOOR EEN VIRTUEEL KIJKJE IN DE MACHINE OF EEN RONDJE FABRIEKSVLOER? EN OOK DE VERKOOP PROFITEERT VAN EEN

Koen Laan is druk in de weer met

derruimte. Grote schermen, een

vijf minuten ondergedompeld in

Veilige simulaties

schaar en karton. Niet het soort at-

beamer, comfortabele stoelen en

een virtuele wereld ervaart als vijf-

Pilz verzorgt behoorlijk wat trai-

tributen waarmee je een VR-expert

een gezonde portie grote mensen-

tien minuten in de echte wereld?”,

ningen. Als aanbieder van Indu-

met meer dan twintig jaar ervaring

speelgoed, waarover zo dadelijk

vraagt Laan retorisch. “Gaan de

striële Automatisering, ligt hun

in de gamingindustrie op het eer-

hopelijk niet alleen gepraat wordt.

hersenen misschien in overdrive?”,

kerncompetentie op het gebied

ste oog associeert. “Je bent precies

“De eerste cardboards zijn binnen,

denkt mijn nog ontwakende brein.

van Machineveiligheid. En ook in-

op tijd”, zegt hij terwijl we op weg

dus die gaan we meteen maar eens

Net zoals bij een bijna-ongeluk,

novatieve producten als de Safety

gaan naar de Virtual Reality-ruimte.

testen. Nou ja, meteen. Koffie?”

wanneer de wereld even in slow

Eye - een slim camerasysteem dat

motion voorbij lijkt te trekken, zodat

mechanisch afschermen met een

De kamer in het gebouw dat Pilz nog niet zo lang geleden vanaf

Ervaringsvoordelen

je net wat meer tijd hebt je uit een

hekwerk overbodig maakt - zitten

de eerste paal helemaal opnieuw

Schermen worden opgestart, kof-

benarde situatie te redden. Laan

in het portfolio. Een veilig ontwerp

opbouwde, heeft het midden tus-

fielepeltjes klingelen tegen de witte

doet geen uitspraken over de toe-

en veilig gebruik zijn echter twee

sen een bioscoop en een verga-

koprandjes. “Wist je dat de mens

dracht. Wel over de evidente voor-

kanten van dezelfde medaille. “Kijk

delen. “Het in 3D ervaren van een

dit is een broodmachine”, zegt Laan

situatie, al dan niet met interactie,

die naar een inmiddels opgestart

geeft niet alleen veel beter inzicht

scherm is gelopen waarop een

dan platte plaatjes of schermen,

2,5D-model om zijn as draait. “We

de inzichten blijven ook veel beter

kunnen onderdelen laten bewegen

hangen. In een kortere tijd bereik je

en de machine van elke hoek be-

dus een intensiever lerend effect.

kijken, ook in opengewerkte vorm.

En dat gegeven kun je gebruiken

We gebruiken het nog steeds tij-

voor tal van toepassingen. Ook bin-

dens onze trainingen en nog steeds

nen de industrie, waar dit nog re-

ontstaan er nieuwe inzichten die

delijk in de kinderschoenen staat.“

de machine veiliger maken.” Het

08 3D Vision

Door Liam van Koert

LEVENSECHT PLAATJE DAT MEER ZEGT DAN DUIZEND WOORDEN. EEN WAAR GEBEURD VERHAAL.

3D Vision 09

model doet denken aan een simu-

zetten. Wel zo handig, omdat er ook

gewoon opnemen)? Afhankelijk van

zal alleen maar toenemen. VR staat

latie met motion die ook in de meer

wel eens een ruit sneuvelt die moet

de toeters, bellen en details, een

nu pas waar het internet twintig

high-end CAD-pakketten gedraaid

worden opgeruimd.” Met een druk

dag of twee. Kijk, dat maakt VR een

jaar geleden stond: in de kinder-

kan worden voor ontwerpoptima-

op de knop zijn de hekken verdwe-

stuk betaalbaarder dan ik aanvan-

schoenen. Maar partijen die zowel

lisatie. Een flink stapje verder gaat

nen en zien we de robotcel in een

kelijk dacht. “Ieder zijn vak”, glim-

de VR-kant als de industriële prak-

Laan met het tonen van een fa-

isometrisch bovenaanzicht. Hij doet

lacht Laan. “Het mijne is simulaties

tijk goed in de vingers hebben, zijn

brieksvloer vol robots. “Dit is een

een virtueel stapje naar voren en

maken, en het in elkaar sleutelen

er niet zo veel. En door dat samen

mooi Safety Eye-voorbeeld”, legt hij

de robots stoppen. Een stapje naar

van een interactieve 3D-wereld

met klanten op te pakken kom je

uit. “De robots binnen dat hekwerk

achteren en de lijn draait weer op

kan als je weet wat je doet tegen-

snel tot resultaten die betaalbaar

pakken autoruiten op die op een

volle toeren. Allemaal gemaakt in

woordig redelijk snel. Lastiger is het

zijn.” Ah, VR als verkooptool. Want

ander station worden gecontroleerd

3D Studio Max, vertelt Laan. En ja,

maken van de vertaalslag naar de

waarom zou je een potentiële klant

op microscheurtjes.” Net als in een

nog steeds allemaal 2,5D.

applicatie. Welke werelden moe-

inderdaad niet aan de virtuele hand

ten in de virtuele wereld worden

door de door jou voorgestelde oplossing leiden?

FPS (First Person Shooter) wandelt hij ondertussen richting het uitgif-

Serieuze vertaalslag

gemaakt en wat is hun onderlinge

tedeel van de cel, waar een paar

Deze simulatie omzetten naar echte

samenhang? Voor de beste serious

lichtschermen de ingang bewaken.

3D? Daar heb je software als Unity

gaming-resultaten heb je kennis

Onder de ‘helm’

“Dit is natuurlijk een manier om het

voor. Daarmee is het zo gepiept.

uit de praktijk nodig. Gelukkig is

De koffie is op. Tijd voor wat seri-

te doen, maar je kan ook de licht-

En ook de technische realisatie van

die binnen Pilz en bij onze klanten

euze ervaringen. Als eerste kan-

schermen weghalen en er speciale

een scenario is volgens Laan niet zo

ruimschoots aanwezig. Dat maakt

didaat is de Samsung Gear VR aan

3D-camera’s neerhangen die de-

lastig. Hoe lang hij bezig is met een

de combinatie uniek. Ja, er zijn wel

de beurt. “Het voordeel van deze

tecteren of je te dicht in de buurt

simulatie of een VR-filmpje (je kan

meer bedrijven die zich met virtual

VR-oplossing is dat hij werkt met

komt en vervolgens de robots stil

je virtuele avonturen natuurlijk ook

reality bezighouden en dat aantal

een Samsung Note 4”, legt Laan uit.

010 3D Vision

“Deze fungeert als bril en display

Ik kijk voor me en de slagboom

ogenschijnlijk eenvoudige, en na-

Gratis VR-bril!

die je in de headset klikt. Voordeel

gaat dicht. Achter me is het asfalt.

tuurlijk veel goedkopere oplossing

Zien is geloven. Wie daarom

is dat je geen kabels hebt en je je

Voor me gaat de brug open. Voor-

biedt. Een ‘no brainer’ in de cate-

nieuwsgierig is, moet zelf maar

vrijer kan bewegen. Nadeel is dat je

zichtig loop ik naar het brugwach-

gorie paretovoorbeelden (80/20).

eens even kijken op www.vr.pilz.nl

wel een Note 4 moet hebben. In de

tershuisje. Ah, hier naar beneden

Oké, het filmpje bestaat nu nog uit

Hier zijn diverse demofilmpjes te

headset zitten vervolgens sensoren

springen en dan door de deur. Ah,

verschillende scènes die je in 360

vinden die het ook op jouw tele-

die zorgen dat de bewegingen van

een trap. Ik krijg de smaak te pak-

graden kan bekijken. Wil je een

foon gewoon zullen doen. Mis-

je hoofd en het beeld naadloos op

ken, totdat een lichte misselijkheid

volgende scène? Dan kijk je even

schien heb je al een Google Card-

elkaar aansluiten. “Met deze knop

me herinnert aan Laans waarschu-

naar de grond en zie je de bekende

board, of een wat luxer exemplaar.

stel je scherp, en met dit touchvlak

wing. Rustig aan. Van de Oculus Rift

‘doorspoelpijltjes’ waarop je je blik

Zo niet, dan kan je via dezelfde

doe je de overige bediening.” Het

heb ik even genoeg, en ik kan beter

een aantal seconden gericht houdt.

website ook een bril bij Pilz aan-

volgende moment valt mijn mond

wachten op de officiële vrijgave die

Maar hier had natuurlijk ook een

vragen. De eerste tien krijgen hem

wijd open om zich vervolgens in

voor begin 2016 gepland staat.

doorlopend filmpje kunnen staan

gratis toegestuurd. Het enige wat

dat rechtstreeks naar de telefoon

je wel moet doen, is even deze

een brede grijns vast te zetten. Ik ben in de zee, in de lucht, zit dan

Web-based kijkdoos

wordt gestreamd. Bovendien heeft

code bij je aanvraag vermelden:

met een familie in een nomaden-

Terug naar mijn veilige stoel. Heer-

Laan met zijn web-based kartonop-

VR2015.

tent rond een knisperend vuurtje en

lijk passief 3D-filmpjes kijken. Dit

lossing slim gebruik gemaakt van

eindig in een circustheater vol dans

keer met het bouwsel waar Laan

de responsive mogelijkheden die

en acrobatiek op het podium, en als

bij mijn aankomst mee in de weer

HTML5 biedt. “Omdat je de VR-in-

ik me omdraai, gelukkig, voor een

was: een kartonnen VR-bril. “Dit

formatie via onze website streamt,

lege zaal. “Is het wat?”, lacht Laan

werkt in feite hetzelfde als de

is er helemaal geen extra app no-

als ik de bril afzet. Ik kan alleen

Samsung Gear”, legt hij uit. “Op je

dig. Alleen een browser. Onze site

maar knikken. Dat had ik niet ver-

telefoon wordt je scherm in twee

herkent vervolgens met welk type

wacht. Op naar de Oculus Rift De-

delen opgesplitst. Deze kartonnen

telefoon er gekeken wordt en welke

velopment Kit 2. Hieraan is ook een

bril zorgt ervoor dat elk oog zijn ei-

resolutie moet worden aangebo-

controller gekoppeld, zodat er niet

gen deel krijgt voorgeschoteld. En

den. Super handig, want op deze

alleen gekeken, maar ook gelopen

omdat ook in je telefoon gewoon

manier kunnen cursisten zelfs thuis

kan worden. Mijn bestemming? Een

een accelerometer en gyroscoop

met hun eigen telefoon, kartonnen

brug, met slagbomen, brugwach-

zit, kan je filmpjes prima op het

bril en filmpjes van onze website

tershuisje en al het andere wat je

draaien van je hoofd laten reage-

aan de slag. Om nog maar niet te

van een veilige brug mag verwach-

ren. Enige voorwaarde is dat alles

spreken van de marketingmogelijk-

ten. “Doe maar even rustig aan”,

wel een beetje goed vastzit.” De

heden die we onze klanten hiermee

waarschuwt Laan. “Lopen en om

kijkdoos met Pilz-logo die zowel

kunnen bieden.”

je heen kijken is iets intensiever

iPhone- als Samsung-modellen on-

dan stil zitten en kijken. Bovendien

dersteunt, is dan ook best stevig. En

loopt deze Oculus, die er alleen nog

nadat Laan een filmpje opstart dat

maar voor developers is, nog niet

hij rechtstreeks van de Pilz-website

honderd procent synchroon bij wil-

streamt, ben ik wederom verbaasd.

de bewegingen.”

Dit keer over de kwaliteit die deze

3D Vision 011

BELANGRIJK VOOR PRODUCTKWALITEIT EN VEILIGHEID

Compacte warmtebeeldcamera monitort verpakkingskwaliteit PRESENTATIE EN AFLEVERING ZIJN CRUCIALE ONDERDELEN VAN DE PRODUCTKWALITEIT. RECOCHEM, EEN CANADESE FABRIKANT EN DISTRIBUTEUR VAN CHEMISCHE PRODUCTEN EN VLOEISTOFFEN, WEET DIT ALS GEEN ANDER. DAAROM MAAKT HET BEDRIJF GEBRUIK VAN WARMTEBEELDTECHNOLOGIE OM DE KWALITEIT VAN DE AFDICHTING VAN DE VERPAKKINGEN VOORTDUREND TE CONTROLEREN. Recochem is een Canadese, parti-

klantenservice. De divisie Americas

pakkingsdozen is smeltlijm. Tijdens

te proberen. “Omdat de lijm wordt

culiere onderneming die wereld-

van Recochem is een producent, sa-

het online proces kan de lijm soms

verhit, kunnen we temperatuurin-

wijd bekend staat om haar kwa-

mensteller, verpakker en groothan-

echter onnauwkeurig of verkeerd

formatie inzetten voor het contro-

liteitsproducten

del van huishoudelijke chemische

aangebracht worden. Daarom had

leren van de lijmlocaties”, vertelt

producten en automotive vloeistof-

Recochem een oplossing nodig om

Adam Wolszczan. “Het lukte ons

fen die werkt vanuit vijf locaties in

te controleren of de lijm al dan niet

echter niet om de IR-sensoren zo-

Canada.

was aangebracht en of deze op de

danig te installeren dat deze ook

juiste plaats was aangebracht.

de kartonflappen aan de onderzijde

en

uitstekende

Verpakking en productkwaliteit

Door de combinatie van een warmtebeeldcamera en een digitale camera in een kleine, betaalbare behuizing, biedt de AX8 continue temperatuurmetingen en mogelijkheden voor alarmmeldingen.

012 Vision

konden inspecteren. Daarnaast was

Kwaliteitscontrole

de IR-sensor uitsluitend in staat om de aangebrachte lijm op de open

“De verpakking is uiterst belangrijk

“In het verleden werd de kwa-

voor de productkwaliteit en veilig-

liteit van de kartonnen doos be-

heid”, zegt Adam Wolszczan, Plant

paald door regelmatig dozen van

Engineering Manager bij Reco-

de productielijn te halen en deze

chem. “Onze ruitenwisservloeistof

vervolgens kapot te maken voor

Warmtebeeldtechnologie kijkt door karton heen

wordt geleverd in jerrycans die in

nadere inspectie”, vertelt Adam

De zoektocht van Recochem naar

kartonnen dozen zijn verpakt. De

Wolszczan. “Dit was niet alleen

een effectief controlesysteem be-

kwaliteit van deze dozen, die onze

tijdrovend, maar ook nog eens be-

reikte een doorbraak met warm-

producten omhullen en bescher-

hoorlijk duur.” In de zoektocht naar

tebeeldtechnologie. “Ik was al

men, moet voortdurend bewaakt

een efficiënte oplossing voor het

bekend met de technologie”, zegt

worden.” Eén van de goedkoopste

controleren van de lijm, besloot Re-

Adam

manieren voor het sealen van ver-

cochem een single-spot IR-sensor

werkt voor het onderhoud van het

flappen te bekijken.

Wolszczan.

“Ons

bedrijf

De FLIR TG165 bewees aan Recochem dat warmtebeeldcamera's door karton kunnen kijken om het patroon en de afmeting van de gebruikte lijmplekken te controleren. Het was dus niet meer nodig om dozen voor een inspectie kapot te maken.

dak en de inspectie van elektrische

precies wat we nodig hadden voor

Verbeterde productkwaliteit

systemen samen met een aanne-

onze toepassing.”

“Het grote voordeel is dat we dankzij warmtebeeldtechnologie kwali-

Warmtebeeldcamera voor continue kwaliteits- en veiligheidsbewaking

teitsproblemen veel sneller en ef-

De FLIR AX8 is een warmtesensor

de detectie van vocht, ontbrekende

Compact en eenvoudig te installeren

ficiënter kunnen detecteren”, zegt

en camera ineen. Door de combina-

isolatie en nog veel meer. Ik kocht

De AX8-camera richt zich op vooraf

Adam Wolszczan. “Warmtebeelden

tie van een warmtebeeldcamera en

een FLIR TG165-warmtebeeldcame-

bepaalde delen van de flappen

zijn erg praktisch voor onze opera-

een digitale camera in een kleine,

ra om te zien of de technologie ook

waar de lijm moet worden aan-

tor, een single-spot IR-sensor biedt

betaalbare behuizing, biedt de AX8

voor onze toepassing geschikt zou

gebracht om daar de afmeting en

slechts de mogelijkheid voor een

continue temperatuurmetingen en

zijn. En dat bleek inderdaad het ge-

temperatuur van de lijmplekken te

aan/uit-schakelaar als de doos zich

mogelijkheden voor alarmmeldin-

val te zijn!”

controleren. Vanwege de compacte

langs de sensor beweegt, maar

gen voor cruciale elektrische en

Adam Wolszczan gebruikte de

afmetingen kan de AX8-warmte-

verschaft geen verdere informatie.”

mechanische apparatuur. De AX8

TG165 om enkele dozen van de pro-

beeldsensor zodanig worden ge-

“Zo kunnen we onze klanten niet

ondersteunt u bij de bescherming

ductielijn te bekijken en de camera

ïnstalleerd dat deze de onderzijde

alleen een beter product aanbie-

tegen stroomuitval, serviceonder-

liet duidelijk zien waar de lijmplek-

van de kartonnen doos kan bekij-

den, het bespaart ons ook nog eens

brekingen en defecte apparatuur.

ken zich bevonden. Bovendien kon

ken. En omdat de AX8 door de doos

veel tijd. Als je bedenkt dat onze

U profiteert van de voordelen van

de FLIR TG165- warmtebeeldcamera

heen kan kijken, is het kapot ma-

operators voorheen iedere 10-15

continue

door karton ‘kijken’ om het patroon

ken van dozen voor een controle

minuten een doos kapot moesten

hotspotdetectie zonder dat er re-

en de afmeting van de aangebrach-

niet meer nodig. De beeldopnamen

maken voor nadere inspectie en je

gelmatig handmatige controles no-

te smeltlijm te controleren. Het was

kunnen door een operator op een

weet dat onze productielijn bijna

dig zijn. De AX8 meet slechts 54 x

dus niet meer nodig om dozen voor

speciaal scherm bekeken worden.

het hele jaar door vijf dagen per

25 x 95 mm, wat de installatie in

een inspectie kapot te maken. Het

“Bij het bekijken van de AX8-warm-

week in bedrijf is, begrijp je dat

beperkte ruimtes eenvoudig maakt,

overtuigde Adam Wolszczan ervan

tebeelden zijn de warmere locaties

we hiermee heel veel tijd en geld

waardoor de kwaliteit van cruciale

dat warmtebeeldtechnologie de

waar de lijm is aangebracht direct

besparen.“

elektrische en mechanische appara-

juiste weg was: “We namen contact

zichtbaar. Als het lijmpistool te laat

op met FLIR Systems en vonden

wordt toegepast, zie je dat de hot

de perfecte oplossing in de FLIR

spots verspringen, waardoor je di-

AX8-warmtebeeldsensor. De AX8

rect weet dat er iets mis is. Zeer

is uiterst betaalbaar en compact:

eenvoudig en effectief.”

mer en ik wist dat deze technologie effectief kan worden ingezet voor

kwaliteitsbewaking

en

tuur continu bewaakt kan worden.

Vision 013

Economische oplossing voor bakkerijproductie HET MANUEEL INSNIJDEN VAN DEEG IS IN KLEINE BAKKERIJEN MISSCHIEN NOG ECONOMISCH HAALBAAR MAAR BIJ DE INDUSTRIËLE PRODUCTIE VAN BROOD IS DEZE PROCEDURE NIET RENDABEL. EEN FLEXIBELE ROBOTCEL VAN DEWILDE ENGINEERING IN BELGIË BIEDT DE PERFECTE OPLOSSING. Ciabatta, Frans stokbrood, ontbijt-

Samenwerking

vertelt waarom de samenwerking

3D laserscanner voor het deeg, een

broodjes - voor ze in de oven gaan,

Bio Bakkerij De Trog, een grote am-

zo vlot verloopt: “Dankzij de erva-

station voor automatische meswis-

moet het deeg ingesneden worden

bachtelijke bakkerij uit Ieper (Bel-

ring in het verleden met diverse

sels, een reinigingsstation voor de

om vervorming tijdens het bakken

gië), bleef niet bij de pakken neer

projecten en dankzij de efficiënte

messen en uiteraard de robot zelf.

te voorkomen. In de massaproduc-

zitten en klopte aan bij Dewilde

service van het Stäubli team wer-

De TP80 robot snijdt het inkomende

tie van broodproducten kan dit werk

Engineering, een Belgisch MKB dat

ken wij graag samen. Het samen

deeg heel nauwkeuring in volgens

niet manueel gedaan worden. Voor

zich toespitst op machinebouw en

zoeken naar oplossingen bij tech-

vooraf gedefinieerde parameters.

werknemers aan de productielijn,

automatisering.

klopte

nisch moeilijkere opdrachten is een

De robot krijgt de gegevens over

zou het constant insnijden van deeg

op haar beurt aan bij robotfabri-

belangrijke meerwaarde voor ons.”

de exacte positie van het deeg

een fysische uitputtingsslag beteke-

kant Stäubli. Dewilde Engineering

De focus ligt duidelijk op projecten

via de upstream laserscanner en

nen en evenzeer een gevaar voor de

werkt al meer dan tien jaar samen

in de voedingsindustrie. “Wij me-

de Fast Picker selecteert het juiste

gezondheid (RSI Repetitive Strain In-

met Stäubli Robotics. Een samen-

nen dat het gesloten concept van

mes voor iedere batch uit het mes-

jury). Voor het bedrijf is dit soort ma-

werking die sinds 2005 reeds 15

de Staübli robot een troef is die zo-

senblok. Voor toepassingen waarbij

nueel werk gewoon te tijdsintensief

projecten in de voedingsindustrie

wel visueel als technisch belangrijk

220 sneden per minuut niet vol-

en dus economisch niet interessant.

opleverde.

is om onze klanten te overtuigen.

staat, biedt Dewilde een cel met

Bovendien merken wij dat Stäubli

twee TP80 robots die samen tot

een beleid voert om sterker te wor-

440 sneden per minuut halen.

Dewilde

Patrick

Heughebaert

den in dit marktsegment. Op deze manier hebben we een zelfde doel

Revolutionaire Pick & Place

en een zelfde langetermijnvisie”,

De Stäubli TP80 Fast Picker is be-

aldus Heughebaert.

weeglijk en licht terwijl extreem

014 Robotica

nen worden zonder in te boeten

Samen kwam men tot een innova-

aan precisie. Hoge precisie binnen

tieve oplossing voor het probleem

het complete werkbereik van de

van manueel insnijden, namelijk

robot wat niet steeds gezegd kan

een compacte robotcel met een

worden van concurrerende delta

ultra-reactieve TP80 Fast Picker. De

robots. Door een eenvoudige ba-

4-assige robot van Stäubli behaalt

sis of wandconstructie is er geen

tot 220 sneden per minuut. De cel

behoefte aan een grote kostbare

neemt slechts drie meter van de

structuur waardoor de kosteneffi-

productielijn in en bestaat uit een

ciëntie en het integratie gemak nog

Door: Trui Verschelde

snelle cyclustijden afgeleverd kun-

220 sneden per minuut

versterkt worden. Er is ook geen

Automotive. Typische toepassingen

het VHP ontsmettingsproces. Voor

interferentie met het gezichtsveld

omvatten high-speed pick & place,

vochtige omgevingen zoals de

Stäubli - Textielmachines, Connectoren en Robotica

van de camera wat bij delta robots

assemblage, materiaal verwerking,

voedingsindustrie met intensieve

Stäubli omvat 3 afdelingen

met multi-link design vaak wel het

verpakking en machine tending.

reinigingsprocedures of toepassin-

met mechatronica als ge-

gen zoals waterstraal snijden, werd

meenschappelijke

geval is. Bijkomende voordelen zijn

noemer:

zowel een compacte voorarm om in

Gespecialiseerde robots

de HE versie ontwikkeld. HE staat

robotica, connectoren en tex-

smalle machine openingen te be-

Naast de Fast Picker omvat het

voor Humid Environment en impli-

tielmachines. Met meer dan

wegen als een interne kabelboom

Stäubli Robotics gamma een uit-

ceert een gesloten structuur met

4.000 werknemers is Stäubli

en userleidingen door de Z-as. De

gebreide reeks 4-assige SCARA en

overdruk in de arm, aansluitingen

wereldwijd aanwezig in 25

TP80 fast Picker is eveneens heel

6-assige robotarmen met bijhoren-

onderaan de voet, corrosiebesten-

landen en via agenten in 50

rigide en heeft een competitieve

de controllers en software. Omdat

dige pols, resistentie tegen pH4.5-

landen.

prijszetting waardoor hij een eco-

elke industrietak uniek is, beschikt

8.5 omgeving, glad oppervlak met

nomisch alternatief vormt voor

Stäubli eveneens over een aantal

afgeronde hoeken… Tot nu toe was

+32 56 36 40 04

heel wat standaardapplicaties zon-

gespecialiseerde robots. De TX (su-

de HE versie enkel beschikbaar

[email protected]

der te moeten inleveren aan kwa-

per)cleanroom serie is ontworpen

voor de TX serie maar eind dit jaar

www.staubli.com

liteit, duurzaamheid of prestatie.

om te voldoen aan de eisen van

is dit ook het geval voor de TP80

De robot is perfect aangepast aan

een ‘cleanroom’ omgeving (half-

Fast Picker waardoor deze robot de

de behoeftes van alle industrietak-

geleiders, biotechnologie…) terwijl

ideale partner is voor de voedings-

ken zoals Food, PV, Life Science,

de TX stericlean serie een antwoord

industrie!

Electronics, Consumer goods en

biedt op de strenge vereisten van

Robotica 015

Let’s work together!

Combine the repeatability of a robot with human dexterity and create the ultimate team. With a 35 kg payload and extensive safety certifications, the FANUC CR-35iA collaborative robot pushes back the boundaries of human-robot interaction.

016

WWW.FANUC.BE

FANUC Benelux BVBA +32 15 78 80 00 [email protected]

VISION & ROBOTICS Dossier Lijmen en Lassen

Wat is de beste verbinding? Lijmen en lassen met robots Nog meer lasrook afzuigen 017

OVER DIGITALISERING, VERDUURZAMING EN NIEUWE MATERIALEN

Wat is anno 2015 de beste verbinding? WIE IN DE WERELD VAN HET VERBINDEN VAN MATERIALEN DUIKT, KAN HET SNEL GAAN DUIZELEN. ER IS KEUZE UIT TIG SOORTEN LAS-, LIJM- OF MECHANISCHE VERBINDINGEN . MAAR WAT KIES JE? EEN NIEUWE PROJECTGROEP VERBINDINGSTECHNIEK BINNEN FPTVIMAG WIL HET INZICHTELIJK MAKEN. WIJ VROEGEN ENKELE LEDEN ALVAST NAAR HUN

‘De beste verbinding is geen ver-

elk van de vele honderden verbin-

maal af van het product en de plek

vormen. Intuïtieve software maakt

binding’, is een mantra dat menig

dingen die je ziet, er iemand is ge-

die ‘verbinden’ in het hele produc-

vervolgens het offline programme-

constructeur te horen krijgt. Maar

weest die erover heeft nagedacht.

tieproces inneemt. Wieringa besluit

ren steeds eenvoudiger, zodat een

niet alles kan uit één stuk gemaakt

Althans dat hopen we dan maar.

dan ook tot een tactisch antwoord.

nieuwe batch met een nieuw pro-

worden door het bijvoorbeeld 3D te

Wat zouden zoal de overwegingen

“Steeds vaker”, zegt hij. “Geauto-

duct ook voor de niet-programmeur

printen. Onderdelen zijn te groot,

geweest kunnen zijn?

matiseerd lassen met een robot is

in gang te zetten is. Uiteraard met

van verschillende materialen of

steeds vaker een haalbare keuze.

steeds slimmere koppelingen met

moeten simpelweg functioneel uit

Robotisering

Zowel technisch als economisch

CAD of ERP. “Ook wanneer er geen

meerdere delen bestaan. Boven-

Het eerste werkgroeplid dat we te

heeft het flinke voordelen. Het kan

lasaanduidingen in een model zijn

dien is er altijd het kostenplaatje dat

pakken krijgen, is Cees Wieringa

preciezer, is arbotechnisch interes-

opgenomen, is de software tegen-

een belangrijke overweging is. Las-,

van Valk Welding. Het mag geen

sant en door grote stappen in robot-

woordig slim genoeg om zelf de

lijmen mechanische verbindingen

verrassing zijn wat zijn expertise is:

en stroombronsturing, sensoren en

lasposities en toortsstanden te be-

zijn dan ook overal. Kijk maar eens

lassen. En dan het liefst met een ro-

software wordt nu ook het geauto-

palen.”

om je heen en bedenk je dat over

bot. Gevraagd wanneer robotlassen

matiseerd lassen van kleine batches

de beste verbindingskeuze is, valt

aantrekkelijk.“ Hij legt uit dat bij

Tot in de puntjes

hij even stil. De vraag is dan ook

een moderne lasrobot de stroom en

Eén van de werkgroepleden die het

wel erg algemeen, en het hangt

de kinematica via dezelfde proces-

verhaal van Wieringa beaamt, is

er natuurlijk maar net vanaf wat

sor loopt. Dat zorgt voor een zeer

Marco Kraaijeveld van Laskar. Als

je wilt maken. Grote metalen con-

precieze afstemming tussen be-

marketing manager bij dit bedrijf is

structies kunnen meestal prima ge-

wegingslasparameters. Bovendien

hij gespecialiseerd in een veelvoor-

last worden met een robot, maar er

zit een eigentijdse robot vol sen-

komende ‘nichetoepassing’ voor

komt altijd wel een punt waarop de

soren, zodat niet alleen de lasnaad

verbinden: puntlassen. Met name

constructie te groot wordt en subsa-

nauwkeurig gevolgd kan worden

de software maakt volgens hem

menstellingen met bouten worden

met bijvoorbeeld vision, maar ook

tegenwoordig het grote verschil.

verbonden. Voor dun plaatmateriaal

de interpass-temperatuur realtime

“Een jaar of tien geleden werd met

is lijmen vaak ook een optie. Maar

wordt gemeten, zodat werkstuk-

puntlassen een grote stap gezet

wat het beste is? Dat hangt hele-

ken niet te warm worden en ver-

door de dikke trafo’s voor inver-

018 Lijmen en Lassen

Door Liam van Koert

PLANNEN EN DE LAATSTE TRENDS IN HUN VAKGEBIED.

tors te verruilen. Hierdoor kon veel

ERP bijvoorbeeld ook een remote

dendaagse innovatie. Dat betekent

wat ook geldt voor machines op

exacter de uitgangsstroom worden

maintenance-systeem. Dat laatste

extra aandacht voor grondstoffen

de fabrieksvloer. Ook hier zijn het

geregeld met nauwkeurigere las-

is in opkomst omdat puntlasinstalla-

en energie. En de kartrekkers? Dat

nieuwe materialen die om nieuwe

sen tot gevolg. Bovendien kwam nu

ties met alle vooruitgang complexer

zijn bijvoorbeeld de sectoren au-

verbindingsmethoden vragen. Bo-

ook het puntlassen van aluminium

worden, terwijl de echte puntlas-

tomotive en lucht- en ruimtevaart.

vendien kan efficiënter produceren

en sendzimir binnen bereik - iets

kennis bij bedrijven afneemt. Als le-

“Wist je dat in een moderne auto

een reden zijn lijmen te introduce-

waarvan veel mensen ook vandaag

verancier is het dan fijn op afstand

zo’n 35 kilogram lijm zit? Je zou het

ren. Het nauwkeurig op moment

de dag niet weten dat het gewoon

te kunnen meekijken.” Tot slot wil

misschien niet zeggen, maar het

aandraaien van tachtig bouten en

kan. Maar de afgelopen jaren komt

Kraaijeveld ook het puntje energie

maakt hem een stuk lichter. In een

moeren van een warmtewisselaar

de winst vooral uit de software die

als verbindingstrend aanstippen.

auto zitten steeds meer lichtgewicht

kost veel tijd. Een combinatie met

voor een nog betere procesbestu-

“Energieverbruik is bij veel bedrij-

onderdelen om hem veiliger, zuini-

lijmen, waarbij lijm bovendien zorgt

ring zorgt. Dat betekent een nog

ven zowel voor wat betreft groene

ger en stiller te maken. De nieuwe

voor een borgende werking en cor-

hogere reproduceerbaarheid van de

doelstellingen als kostenbesparing

materialen waarvan ze gemaakt

rosiebescherming op de plekken

toch al hoge laskwaliteit die met de

een belangrijk item. Hierop inspe-

zijn, worden meestal verlijmd. Lijm

waar wel bouten worden gebruikt,

hedendaagse apparatuur mogelijk

lend heeft één van onze leveran-

kan, naast een verbindende func-

is dan wellicht een beter alternatief.

is. Verder spelen, naast automati-

ciers een hybride stroombron ont-

tie, namelijk ook een isolerende en

De lijmtechnologie biedt meer vrij-

sering van het puntlasproces, ook

wikkeld die zowel een invertor als

beschermende functie vervullen. Je

heid in ontwerp.

mechanisering- en digitaliserings-

condensatoren gebruikt. Het gevolg

ziet daarom steeds vaker hybride

slagen een steeds belangrijkere

is een energiebesparing van soms

verbindingen waarbij lassen met

rol. Met mechanisering bedoel ik

wel 80 procent.”

lijmen wordt gecombineerd. Dat vergt wel de nodige aandacht. Een

dat alles rondom het punlasproces, zoals de aan- en afvoer van de ma-

Meer dan lijmen

gelijmd onderdeel mag door het

terialen, automatisch verloopt. En

Produceren met een kleinere foot

lassen bijvoorbeeld niet te warm

door de digitalisering is er een ver-

print. Maarten Adolf, marketing

worden.” Met andersoortige ma-

gaande integratie in het hele pro-

manager van de industriële tak van

chines is het volgens Maarten Adolf

ductieproces en bovenliggende sys

Henkel Benelux, ziet het als één van

niet veel anders. Ook wasmachines

temen mogelijk, waaronder naast

de belangrijkste drijfveren voor he-

moeten stiller en energiezuiniger,

‘Geautomatiseerd verbinden is ook bij kleine batches steeds vaker haalbaar’ Lijmen en Lassen 019

en er komen steeds meer groene varianten met micro-emissies, dat wil zeggen minder dan 0,1% isocyanaten, waardoor de gezondheidsrisico’s geminimaliseerd zijn en R40 labeling niet meer noodzakelijk is. Als tweede trend noemt hij de opmars van hybride samenstellingen met cyanoacrylaat. “Er is altijd vraag naar sterkere lijmverbindingen die sneller uitharden. Cyanoacrylaat helpt daarbij. Maar of dat een snellijm de beste oplossing is, is weer een heel ander verhaal. Als je bijvoorbeeld een aluminium strip van twintig meter op een schip gaat lijmen, dan wil je niet dat de eerste meters al zijn uitgehard voordat je aan het eind

Strenge spelregels

zer, wat de kwaliteit rechtstreeks ten goede kan

bent. Weten wanneer sneller uitharden beter

Ziet Maarten Adolf naast de applicatie ook nog

komen. Ik zeg kan komen, want net als bij las-

is, is één van de vele kennispunten die we als

ontwikkelingen op het gebied van lijmsoorten

sen is voor lijmen de nodige expertise vereist. Er

werkgroep met de industrie willen delen.”

en de manier van aanbrengen? “Jazeker. Vooral

zijn spelregels die nauwlettend moeten worden

op het gebied van dosering is er de nodige voor-

gevolgd. Een juiste dosering is slechts één van

Besparen met precisie

uitgang die parallel loopt met andere automati-

de ingrediënten. Zo moeten te verlijmen onder-

Als laatste spreken we Stephanie Veltkamp,

seringsontwikkelingen. Het doseren kan precie-

delen op de juiste manier gereinigd zijn, of kan

directeur van Jeveka. Technieken als clichen of

een bepaalde oppervlaktebehandeling noodza-

krimpen daargelaten, vertegenwoordigt zij in

kelijk zijn. Hier bieden overigens ook vorderin-

de werkgroep de meest voorkomende mecha-

gen in nanotechnologie kansen voor een betere

nische verbindingen: die met bevestigingsmid-

hechting.”

delen. Bouten en moeren dus. Zijn er in dit plat-

Voor wat betreft nieuwe lijmsoorten ziet

getreden domein nog wel trends te bespeuren?

Maarten Adolf twee trends. Op de eerste plaatst

“Meer dan genoeg”, beaamt ze. “Al worden ze

noemt hij de polyurethanen. Deze worden

lang niet altijd opgepikt. Zo laten we al enkele

gebruikt voor het verlijmen van grote structuren

jaren op de Technishow een insert zonder lipje

‘Verbindingen worden steeds preciezer en reproduceerbaarder’ 020 Lijmen en Lassen

zien die automatisering echt veel gemakkelijker

groot zijn, prima in de gewichtsreductietrend. In-

de letters natuurlijk aangepast en hangen ze er

maakt. En nog steeds is iedereen die het ziet po-

conel is sterker en corrosiebestendig. Met name

netjes bij. Maar het is tekenend, en het zou me

sitief verrast dat er ook op het gebied van vorm

het verbod op verchroomde en verzinkte bouten

niet verbazen als dit een dagelijkse praktijk in

nog ‘nieuwe’ dingen worden bedacht. Blijkbaar

en moeren heeft rvs een boost gegeven.” Voor

Nederland is. Mijn boodschap is dan ook: denk

gaat men ervan uit dat iedereen het bestaande

wat betreft kunststoffen geeft Veltkamp aan dat

van te voren na hoe je iets gaat vastmaken. Met

aanbod wel kent en zoekt men niet meer ver-

hun peek-bouten nog wel eens worden aange-

de werkgroep verbindingstechnologie van FTP-

der.”

vraagd. Maar gezien de prijs moet de toepassing

VIMAG hoop ik die boodschap nog beter te kun-

Als grootste trend noemt Veltkamp echter de

deze wel rechtvaardigen, dus storm loopt het op

nen uitdragen.”

steeds grotere precisie. We hebben het dan

dat gebied niet.

Het grote plaatje

natuurlijk niet over de Ikeaboutjes, maar over hoogwaardige bevestigingsmiddelen in de

Luchthaakjes als mechanische sluitpost

Langzaam tekenen zich de contouren af van wat

machinebouw. Kophoogtes, sleelengtes of de

Misschien geen trend, maar wel een feit waar

verbindingstechnologie anno 2015 betekent.

afmetingen van het binnenzeskant, de toleran-

Veltkamp en de werkgroep korte metten mee

“Net als in elke industriële tak van sport zijn het

ties worden steeds kleiner. En ook in de aange-

wil maken is de plek die verbindingstechnolo-

de grote krachten richting duurzaamheid, digi-

leverde batches is, anders dan bij de gamma-

gie in het ontwerp- en productieproces inneemt.

talisering en de opmars van nieuwe materialen

schroef, geen enkele ruimte voor een afwijkend

Meestal de laatste, wat vooral lijkt te gelden

die om nieuwe manieren van verbinden vragen.

exemplaar. Deze zou een assemblagelijn aardig

voor een ‘commodity’ als bevestigingsmateri-

Of het nu om een auto, vliegtuig of fabrieksin-

in de war kunnen schoppen, wat veel tijd en

aal. “Het is echt frappant hoeveel geld er over

stallatie gaat, onze machines moeten harder

dus geld kost. Veltkamp: “We hebben zelfs aan-

de balk wordt gegooid door niet al in het voor-

draaien en minder verbruiken. Onderdelen moe-

vragen voor een 100 procent controle van elke

traject over de verbinding na te denken. Natuur-

ten dus lichter en sterker. Dit vraagt meer van

moer en bout in een batch. Dit is prijstechnisch

lijk kunnen wij ook op bouten- en moerengebied

onze verbindingstechnologie, die steeds verder

uiteindelijk vaak toch niet haalbaar, maar het

exotisch maatwerk leveren als iets niet blijkt te

wordt geautomatiseerd.” Een goede zaak, om-

geeft aan wat de industrie tegenwoordig van

voldoen. Maar dit, of het achteraf aanpassen van

dat verbinden daarmee geen sluitpost meer

een boutje verwacht. Bovendien zorgt de ho-

het ontwerp, is onnodig duur. We zitten daarom

kan zijn, maar een volwaardig geïntegreerde

gere precisie ervoor dat in plaats van een M8

veel liever in een vroeg stadium met een klant

productiestap wordt in een gedigitaliseerd pro-

ook prima een M6 kan worden gebruikt, omdat

om de tafel om bevestigingen door te nemen.”

ductieproces.

de voorspelbaarheid omhoog gaat. Dit bespaart

De nonchalante bril waarmee soms naar beves-

materiaalkosten en gewicht. Als je naar ons ma-

tigingsmateriaal wordt gekeken, wordt pijnlijk

Ervaar het zelf!

gazijn kijkt, zie je deze trend in volle werking.

geïllustreerd door een recentelijk voorval waar-

De nieuwe projectgroep Verbindingstech-

We draaien meer volume dan ooit, maar er is

bij alleen luchthaakjes uitkomst zouden bieden.

nologie heeft als doelstelling het ontsluiten

toch meer ruimte in de schappen.”

“Toen we ons nieuwe pand betrokken, bleken er

van kennis. Eén van de middelen die mo-

Zijn er ook op materiaalgebied nog trends te be-

helemaal geen bevestigingspunten voor de gro-

menteel besproken wordt, is het opzetten

speuren? “We verkopen duidelijk meer titanium

te metalen letters die de architect had bedacht

van een portal waar naast basale verbin-

en inconel”, zegt Veltkamp. “Titanium is natuur-

en in al zijn tekeningen - tot en met bestek - had

dingskennis gebruikers ook op het juiste pad

lijk licht en past, mits de sterkte-eisen niet te

opgenomen. Gewoon vergeten. Inmiddels zijn

worden gezet naar projectspecifieke kennis. Slim verbinden blijft maatwerk en net als bij de meeste technische vraagstukken past de echte wereld niet in een app. Om de echte wereld wel te ervaren, is de projectgroep daarom hard aan het werk iets bijzonders op TechniShow 2016 voor te schotelen. Wat dit precies gaat worden, willen de leden nog niet vertellen. Wel dat er naast de gebruikelijke verbindingshal iets speciaals komt, waarmee de bezoekers en scholieren live met alle eigentijdse verbindingstechnieken kunnen kennismaken. De oproep is duidelijk: wie echt wil innoveren, zal ook naar zijn verbindingen moeten kijken. Hoe? Dat ervaar je op TechniShow 2016.

Lijmen en Lassen 021

Picanol last en lijmt met Valk Welding robots VALK WELDING HEEFT EEN TWEETAL VERGELIJKBARE ROBOTCONFIGURATIES GELEVERD VOOR DE AUTOMATISERING VAN DE LAS- EN LIJMBEWERKING BIJ PICANOL, ÉÉN VAN ‘S WERELDS GROOTSTE FABRIKANTEN VAN WEEFMACHINES. VOLGENS SENIOR BUYER & MANUFACTURING MANAGER GEERT TANGHE, WAS HET VOORAL AAN DE TECHNISCHE KNOWHOW EN FLEXIBELE OPSTELLING VAN VALK WELDING TE DANKEN DAT PICANOL NU BESCHIKT OVER EEN FLEXIBEL LASROBOTSYSTEEM EN EEN ZEER INNOVATIEVE ROBOTOPLOSSING VOOR DE AUTOMATISERING VAN HET LIJMPROCES. Picanol zocht een robotintegrator

terialen op de gladde rollen was

de weefmachines. Zo moeten de

de lasmallen en de programmering

voor de automatisering van de lijm-

tot voor kort eigenlijk nog een am-

aandrijfcomponenten niet alleen

tot de turn-key opdracht en moest

en lasbewerking, die tevens bereid

bachtelijk proces dat een groot con-

sterk en slijtvast zijn, maar ook

de robotleverancier samen willen

was voor de lijmapplicatie met der-

trast met de rest van de productie

licht, zodat ze de snelle bewegin-

werken met de leverancier van het

den samen te werken. Binnen het

vormde. Daar wilden we door auto-

gen kunnen weerstaan. Zijwanden,

te integreren lijmdoseersysteem.

zeer lean & mean georganiseerde

matisering van een nieuw lijmpro-

gemaakt uit gietstukken, leveren

Alleen Valk Welding ging daarin

en hoog geautomatiseerde produc-

cédé een kwaliteitsslag in maken.

daarbij de nodige machinestabi-

mee en had geen moeite een niet-

tiesysteem werd de lasbewerking

Wat betreft het lassen van de con-

liteit. Alle giet-, draaien freesbe-

standaard systeem te ontwikkelen.”

nog gedeeltelijk handmatig en het

structieve delen en transportrollen

werkingen worden al sinds 75 jaar

lijmen van transportrollen nog ge-

zochten we gedeeltelijk vervanging

in eigen huis uitgevoerd.

heel met de hand gedaan. Geert

en uitbreiding voor de bestaande

Twee robotinstallaties op H-frame

Tanghe: “Het lijmen van ruwe ma-

lasrobot.”

Leverancierskeuze

De robotconfiguratie die Valk Wel-

022 Lijmen en lassen

Geert Tanghe: “Valk Welding is als

ding heeft geleverd voor het gero-

Weefmachines met 15 verschillende werkbreedtes

merknaam in de regio bekend en

botiseerd lassen van transportrollen

zien we ook bij de toeleveranciers

en traversen (stabilisatiekokers) in

Op dit moment worden in het fa-

voor onze plaatwerkdelen terug.

afmetingen van 1,5 tot 5,6 meter

briekscomplex in het Belgische

We hebben Valk Welding en nog

lengte, komt qua concept overeen

Ieper weefmachines gebouwd in

een paar robotintegrators gevraagd

met de configuratie voor het lijmen.

twee types met 15 verschillende

een turn-key oplossing voor ons

Beide systemen bestaan uit een

werkbreedtes. De technologisch

probleem aan te bieden. De lijm-

robot op een zogenaamd H-frame

hoogstaande weefmachines van

toepassing vraagt om een speciale

(torsievast frame met manipulato-

Picanol maken tot meer dan 1.000

manipulator die niet standaard in

ren aan 1 kopse kant en 2 verschuif-

slagen per minuut, hetgeen zeer

het pakket van de meeste robotin-

bare tegenlagers) in een speciale

hoge eisen stelt aan de aandrijf-

tegrators beschikbaar is. Daarnaast

uitvoering. Beide robots zijn van

componenten en stabiliteit van

behoorden ook de ontwikkeling van

het type Panasonic TA-1400. Rollen

een oplossing te ontwikkelen om

De bekleding kan daarna direct met

de lijm op een precieze en geauto-

de hand worden opgewikkeld, ter-

matiseerde manier op de metalen

wijl de manipulator langzaam mee-

transportrollen aan te brengen, zo-

draait. Met het nieuwe lijmproces is

dat een gelijkmatige verdeling van

de hechting en daarmee de kwali-

de lijm zou worden bereikt. “Door

teit sterk verbeterd. De gelijkmatige

de doseerinstallatie te integreren in

manier van aanbrengen van de lijm

eenzelfde geautomatiseerde oplos-

met de robot zou met de hand bo-

sing van Valk Welding, zou met een

vendien nooit mogelijk zijn. Al met

nagenoeg zelfde robotsysteem kun-

al behoort deze applicatie binnen

nen worden volstaan, wat een groot

Picanol tot één van de meest inno-

voordeel zou zijn qua onderhoud en

vatieve.”

gebruik. Alleen zou de lastoorts door een lijmkop moeten worden

www.picanolgroup.com

vervangen.”

Winst op kwaliteit Geert Tanghe: “Voor de lijmapplicatie heeft Valk Welding haar afschakelsysteem voor de lastoorts aan de Panasonic lasrobot aangepast voor montage van de lijmkop. Een speciaal ontwikkelde manipulator zorgt ervoor dat de metalen transportrollen snel meedraaien terwijl de rowerden voorheen met een lasauto-

gelast. Daarbij is ook de ontwikke-

maat gelast, waarvan de besturing

ling en levering van de lasmallen en

sterk verouderd was en niet meer

de programmering van de lasrobot

kon worden geupgrade. Daarnaast

voor de twee types en 15 verschil-

werden flenzen nog handmatig aan

lende lengtes door Valk Welding

de stabilisatiekokers gelast. Geert

verzorgd.

bot een lineaire beweging maakt.

‘De stof voor een derde van alle jeans wereldwijd wordt geweven op Picanol weefmachines’

Tanghe: “Automatisering van beide processen moest leiden tot minder

Lijmrobotinstallatie

handarbeid en een hogere kwali-

Geert Tanghe: ”In onze weefmachi-

teit.”

nes wordt de geweven stof aan de uitvoerzijde door 3 transportrollen

Lasrobotinstallatie

geleid. Die moeten worden bekleed

In de lasrobotinstallatie die Valk

met ruwe textielmaterialen om de

Welding heeft geleverd beweegt

nodige grip te verkrijgen. Tot voor

een Panasonic TA-1400 lasrobot

kort brachten we contactlijm met de

op een geïntegreerde baan van 6

hand aan op de rollen en de bekle-

m, om kokers en transportrollen in

ding. Dat was niet alleen een tijd-

lengtes tot 5,6 m op 2 opspanstati-

rovende klus maar had ook als na-

ons te kunnen lassen. De manipula-

deel dat de bekleding later moeilijk

toren aan beide zijden hebben een

vervangbaar was. We zijn daarom

vaste kop en zijn aan het uiteinde

overgestapt op een 2 componenten

voorzien van een verschuifbare te-

epoxylijm.” Delta Application Tech-

genlager. Daarmee kunnen zowel

nics, gespecialiseerd in ontwerp

de kleinste als de grootste lengtes

en productie van applicatie- en do-

van de transportrollen en stabili-

seerinstallaties voor vloeibare en

teitskokers op één systeem worden

pasteuze producten, is gevraagd

Lijmen en lassen 023

TNO EN TRANSLAS ONTWIKKELEN INNOVATIEVE EXTRACTOR VOOR MIG / MAG

Nog meer lasrook afzuigen VEILIG EN GEZOND WERKEN BLIJFT EEN ACTUEEL THEMA IN DE METAAL. ONDANKS DE AANSCHERPING VAN DE LASROOKNORM EN DE CAMPAGNE VAN ‘5XBETER’ BLIJKT IN DE PRAKTIJK DAT BLOOTSTELLING AAN GASSEN, DAMPEN EN NEVELS NOG VAAK TE WEINIG WORDT BEPERKT. OP LANGE TERMIJN EN BIJ ZWARE BLOOTSTELLING KUNNEN DE VRIJGEKOMEN DAMPEN EN GASSEN BIJ HET LASSEN VAN MET NAME ROESTVAST STAAL ZELFS KANKER VEROORZAKEN. VOOR VERSCHILLENDE PARTIJEN, WAARONDER TNO, WAS DIT MEDE AANLEIDING OM LASTOORTSEN TE ONTWIKKELEN DIE DE LASROOK DIRECT BIJ DE BRON AFZUIGEN.

Lasrook

temen kan je ervan uitgaan dat er

lossing, omdat schadelijke lasrook

van de lasrook direct af te zuigen.

Het basismateriaal, toevoegmate-

in veilige omstandigheden wordt

dan niet meer direct in de omge-

Grootte en gewicht van die afzuig-

riaal en eventuele bekleding be-

gewerkt. In de praktijk blijkt dat

vingslucht van de werknemers te-

toortsen werden door de laswereld

vatten elementen (zoals chroom,

daarmee niet alleen voor lassers,

rechtkomt. Dat was voor een aantal

echter vaak weer als belemmering

nikkel, mangaan en molybdeen)

maar ook voor medewerkers die in

fabrikanten van lastoortsen aanlei-

voor het gebruik genoemd.

die bij het lasproces de schadelijke

dezelfde ruimte werken, de norm

ding om lastoortsen te ontwikkelen

elementen van lasrook vormen. Al-

vaak niet gehaald wordt.

die de lasrook direct bij de bron

Innovatie

leen al ijzeroxide maakt tot vijftig

Reden is dat de lokale en plaat-

afzuigen. Daarmee is het mogelijk

De onafhankelijke Research and

procent van de lasrook uit en tast

selijke afzuiging niet altijd correct

geworden om zeker vijftig procent

Technology-organisatie (TNO) en de

de longen aan (siderosis). Te hoge

worden gebruikt.

concentraties mangaan en man-

Zo worden afzuigarmen vaak niet

gaanoxiden tasten zelfs het centra-

dicht genoeg op de ‘bron’ geplaatst

le zenuwstelsel aan en kunnen lei-

of zijn de te lassen objecten te

den tot Parkinsonisme. Daarnaast

groot, waardoor bijvoorbeeld mo-

kunnen de vrijgekomen gassen

biele afzuigarmen een belemme-

inwerken op de gezondheid van de

ring vormen. De lasser is bovendien

lasser.

mobiel en vindt het vaak te lastig een mobiele afzuigarm mee boven

Realistische grenswaarde

de las te houden. Afzuiging is ook

In 2010 is de grenswaarde daarom

vaak een probleem wanneer gelast

verder verlaagd van 3,5 naar 1 mg/

wordt in gesloten ruimten, zoals

m , gemiddeld genomen over een

tanks en in de scheepsbouw.

3

achturige werkdag. Bij gebruik van lokale afzuigarmen, afzuigkappen,

Afzuiging

mobiele filters, push-pull-systemen

Afzuigen bij de bron blijkt in de

en lashelmen met frisse luchtsys

meeste gevallen de veiligste op-


Beschermgas

alle lasposities getest, waarbij de

in meer dan 50 landen wereldwijd.

Translas hebben daarom samen

André Moons van TNO: “Om te

afzuiging ook bij de bovenhandse

Inmiddels wordt met TNO gewerkt

met het Innovatieplatform iTanks

voorkomen dat afzuiging direct

positie door TNO als effectief is be-

aan een cycloonafzuiging, wat

gewerkt aan de ontwikkeling van

boven het smeltbad niet ten koste

oordeeld.

betekent dat er geen filters meer

een afzuigtoorts met een hoge

gaat van de prestaties van een las-

werkbaarheidsfactor, die ook nog

toorts hebben we veel onderzoek

Hoge verwachtingen

een hogere lasrookreductie moge-

gedaan naar de vorm en grootte

De

lijk maakt. Dat heeft geleid tot een

van de zuigopeningen in de coni-

positief ontvangen door de markt.

afzuigtoorts die meer dan negentig

sche gaskop. De lasrook wordt via

Translas zelf ziet vooral in de

procent van de lasrook direct bij de

die zuigopeningen met 55m3/uur

scheepsbouw, offshore en tank-

bron afzuigt, en dit voorjaar door

zo dicht mogelijk bij het smeltbad

bouw een grote afzetmarkt. Inmid-

Translas onder de naam 7XE Extrac-

weggezogen. Om te zorgen dat

dels is de nieuwe lastoorts al in

tor op de markt is gebracht. Daar-

het beschermgas het smeltbad

gebruik bij verschillende scheeps-

Europese prijs voor innovatieve lastoorts

mee wordt de concentratie van de

bereikt zonder te worden afgezo-

werven en staat de Extractor op de

TNO heeft de EARTO Innovation

lasrook in de werkruimte geredu-

gen, zijn de uitstroomopeningen

advieslijst van Engelse en Duitse

Award 2015 voor de 7XE Extractor

ceerd tot een niveau onder de hui-

in de laskop verkleind, waardoor

Arbodiensten. Het bedrijf werd on-

lastoorts gewonnen. De uitreiking

dige wettelijke norm voor lasrook:

je een soort stuurstroom creëert.

langs uitgenodigd de afzuigtoorts

vond plaats op 14 oktober tijdens

1 mg/m gedurende een achturige

Daardoor verlaat het bescherm-

op een scheepswerfmeeting in

de jaarlijkse EARTO Innovation

werkdag. De Extractor kan worden

gas de uitstroomopeningen met

Bremerhaven aan gezondheids- en

Awards Ceremony in Brussel. De

gebruikt voor alle MIG-/MAG-laspro-

een hogere snelheid (5 m/sec in

veiligheidsexperts van grote ma-

prijs wordt sinds 2009 door EARTO

cessen waarbij beschermgas wordt

plaats van 1 m/sec). De afmetin-

ritieme bouwbedrijven in Noord-

uitgereikt om het innovatieve werk

gebruikt. De Extractor is eerst uit-

gen van de uitstroomopeningen

Duitsland te presenteren. De onder-

van Research and Technology Or-

voerig getest bij een vooraanstaand

zijn zowel in stroommodellen als

neming verwacht de eerste 2.000

ganisations te stimuleren en het

Europees producent van landbouw-

in testmodellen getest.” Daarnaast

afzuigtoortsen binnen een jaar te

belang voor de Europese economie

machines en is nu verkrijgbaar.

heeft TNO de afzuigtoorts onder

verkopen via haar dealernetwerk

aan te tonen.

Nederlandse

lastoortsenfabrikant

3

nodig zijn. Deze cycloonafzuiging Extractor-afzuigtoorts

wordt in afmeting zo klein, dat wordt

deze makkelijk aan de draadkoffer bevestigd kan worden.


AWL ontwikkelt nieuwe laserlasmallen AWL HEEFT IN DE AFGELOPEN JAREN VEEL ERVARING OPGEDAAN MET HET ONTWIKKELEN EN BOUWEN VAN LASERLASMALLEN VOOR MET NAME DE AUTOMOBIELINDUSTRIE. DE EISEN VANUIT DE MARKT WORDEN STEEDS STRENGER EN OOK DE GEBRUIKTE MATERIALEN VRAGEN OM OPTIMALE CONDITIES TIJDENS HET LASPROCES. HIERBIJ SPEELT DE LASERLASMAL EEN BELANGRIJKE ROL. Hoewel AWL verschillende soorten

cipe waarbij twee platen op elkaar

nodig is zoals bij de andere laser-

hebben de diverse ontwikkelingen

laserlasmallen heeft ontwikkeld,

klemmen en het te lassen product

lasmallen.

plaatsgevonden. Zo is er een om-

wordt voor het lassen van rug-

ertussen geklemd zit. Vooral in deze

leuningen van de achterbank van

mallen heeft AWL veel doorontwik-

AWL heeft vooral gekeken naar de

pneumatische cilinders. Dit zorgt

auto’s vooral gewerkt met de zo-

keld. Groot voordeel is dat bij de

aandruktechniek en de luchtkwa-

voor minder lekkage en vervuiling.

geheten sandwichmallen, een prin-

sandwichmallen geen schermgas

liteit binnen de mal. Hierbinnen

Ook is er een constante luchtstroom

schakeling van hydraulische naar

binnen de laserlasmallen die de kwaliteit van de las en de lassnelheid verhoogt. Deze is bovendien preciezer door lokaal geplaatste luchtnozzles. Tot slot is er een verkorting van het inregelproces. Tevens heeft AWL bij deze ontwikkeling gekozen voor de opzet van modulaire laserlasmallen. Hiermee is eenvoudig een component van de mal uit te wisselen voor een ander. Op deze manier kunnen productaanpassingen, dan wel productomstellingen, snel en efficiënt gerealiseerd worden. Ook wordt hiermee het product specifieke deel van een mal verlegd naar een minder complex gedeelte, waardoor de ‘time-to-market’ van het gehele product wordt verkort.


Compacte lasrobotcel ROBWELDING UIT DODEWAARD PRESENTEERDE TIJDENS DE METAVAK EEN COMPACTE LASROBOTCEL. DE ROBOTCEL IS ERGONOMISCH VORMGEGEVEN EN WORDT GEMONTEERD OP EEN STABIEL FRAME, ZODAT DE CEL DIRECT INZETBAAR IS. In deze compacte lascellen is een ABB-lasrobot gekoppeld aan een lasma-

24 en 25 november lassymposium in Antwerpen

chine. In de cel staat ook een R-Manipulator. Deze manipulator brengt het

Op 24 en 25 november a.s. organiseren het Belgisch en Nederlands Instituut

product bij de operator, zodat de lasser niet om de cel heen hoeft te lopen.

voor Lastechniek het BIL/NIL Lassymposium te Antwerpen. Er zijn sessies

Ook kan de manipulator aan de inlegzijde per programma een bepaalde

over NDO-technieken, schadegevallen, evolutie in lasprocessen en over

stand innemen. Dit vereenvoudigt het wisselen van producten. De lasma-

normen voor het lassen.

chine is volledig geïntegreerd in de ABB-software. Hierdoor kan de gebruiker alle lasinstellingen met de robotbesturing instellen. Verder zit er in de lasro-

Voor nadere informatie en om u eventueel aan te melden verwijzen wij u

botcel standaard een schoonmaakstation om de lastoorts te reinigen. Ook is

naar de website van het Belgisch Instituut voor Lastechniek:

de gepatenteerde Bulls Eye van ABB in de cel te vinden. Dit is een laserstraal

http://www.bil-ibs.be/registratie-symposium.

om het TCP (tool center point) te controleren en automatisch bij te stellen.

G+S Industrial en IRSA Robotics ontwikkelen lascel met Fanuc robot Het Nederlandse G+S Industrial en

robot of met een geautomatiseerde

IRSA Robotics hebben een stan-

robot. G+S Industrial kan daarnaast

daard lascel ontwikkeld. In het mo-

voor klanten lasmallen ontwikkelen

del is een robot van Fanuc ge-

en produceren.

plaatst. De draaitafel is manueel. De lascel kan als standaardrobot of

De eerste lascel van G+S Industrial

als maatwerk worden geleverd.

en IRSA Robotics is inmiddels gele-

Hierbij kan de lascel onder andere

verd aan een klant.

worden uitgerust met een andere


KENNISUITWISSELING CENTRAAL BIJ LIJMEN 2015

Toename in toepassing hybride verbindingstechniek HILVARIA STUDIO’S WAS WEDEROM TOT DE NOK GEVULD TIJDENS LIJMEN 2015. NA EEN SUCCESVOLLE EERSTE EDITIE OPENDE OP 15 OKTOBER HET LIJM-EVENT VOOR DE TWEEDE KEER HAAR DEUREN. MET EEN GEVARIEERD LEZINGENPROGRAMMA EN EEN EXPOSITIE GEVULD MET TOONAANGEVENDE LIJMSPECIALISTEN, OPPERVLAKTEBEHANDELAARS, DOSEERSYSTEMEN EN INSPECTIEMIDDELEN WAS ER VEEL KENNISUITWISSELING. In de afgelopen decennia heeft lij-

zingen van onder andere FOCWA,

lijm-ponsnagel of lijm-blindklink-

Knottnerus van de Lijmacademie

men als verbindingstechniek een

Damen Shipyards, PSS afgewisseld

nagel.

gaf aan dat na de publicatie van

sterke ontwikkeling doorgemaakt.

met

De kennis rond de industriële toe-

een goede inkijk in de uitdagingen

Daarnaast is door het toepassen

lat op een hoger niveau is komen

passing van lijmtechnieken is ech-

en vraagstukken waar je mee te

van onder andere geavanceerde

te liggen. Veel bedrijven hebben

ter erg versnipperd. Goed opgeleide

maken krijgt in het lijm-proces.

staalsoorten, lichtmetalen en (ve-

hun proces zo georganiseerd, dat

zelversterkte) kunststoffen en/of

de kwaliteit van hun producten ge-

exposantenlezingen

gaven

en gekwalificeerde vakmensen zijn

de DIN 2304 in mei van dit jaar de

belangrijk. Met een event als Lij-

Hybride verbindingstechnieken

combinaties daarvan lassen minder

borgd is. Er zijn echter verschillende

men 2015 brengen we de werelden

Naast 'conventionele' verbindings-

of zelfs niet mogelijk. Er is daarom

(deel)processen waarvan het resul-

samen zodat ervaringen en kennis

technieken als schroeven, MIG/

een toename in de toepassing van

taat naderhand niet volledig meet-

uitgewisseld kunnen worden.

MAG- en weerstandslassen wordt

de hybride verbindingstechniek.

baar is. Dit ‘Speciaal Proces’ , waar

het lijmen steeds meer toegepast,

ook het lijmen toe behoort, dient

Pol Coudeville van de KU Leuven

ook in combinatie met andere ver-

Lijmproces

heeft met zijn deskundigheid en

bindingstechnieken, zoals bijvoor-

Tijdens Lijmen 2015 was er zeer

‘Stand van de Techniek’ in te rich-

een vleugje humor de dag op in-

beeld in hybride verbindingstech-

veel

nor

ten, om te kunnen stellen dat men

spirerende wijze geleid. Praktijkle-

nieken als de lijm-weerstandlas,

mering in de lijmtechniek. Arnold

de kwaliteit voldoende geborgd

belangstelling

men in overeenstemming met de voor

heeft binnen het kader ISO 9001. Dit zijn enkele onderwerpen die aan de orde gekomen zijn tijdens Lijmen 2015. Heeft u het Lijm-event gemist? De volgende editie staat gepland op 13 oktober 2016! www.lijm-event.nl

028 Beurs

Meer weten over business, innovatie & IT? Lees www.BusinessEnIT.nl

Business & IT publiceert artikelen en blog posts over de relatie tussen IT, business en innovatie. Ook publiceren? Kijk op http://businessenit.nl/over-business-en-it/

029

Markt voor industriële robots groeit 15% per jaar DE MARKT VOOR INDUSTRIËLE ROBOTS GROEIT DE KOMENDE JAREN. IFR VERWACHT DAT DE MARKT TOT 2018 EEN JAAR-OP-JAAR GROEI VAN 18% DOORMAAKT. DE MARKT IS DIT JAAR GOED VOOR EEN OMZET VAN 32 MILJOEN DOLLAR. IFR voorspelt dat in 2018 ongeveer 400.000 indu-

se productie-industrieën worden op dit moment

Ook in de productie van commerciële elektronica,

striële robots per jaar worden verkocht. Door de

gemiddeld per 10.000 werknemers 36 robots ge-

communicatieapparatuur, computers en medische

integratie van deze markt met de markt voor ma-

bruikt, wat relatief weinig is. In Zuid-Korea worden

technologie worden steeds meer robots gebruikt.

chine vision verwacht IFR dat deze markt hierdoor

de meeste robots gebruikt met 478 industriële ro-

Deze sectoren zijn gezamenlijk inmiddels goed

een stevige impuls zal krijgen. “De belangrijkste

bots per 10.000 werknemers. Japan (315 units per

voor 21% van alle industriële robots wereldwijd.

aanjager van deze ontwikkeling is de wereldwijde

10.000 werknemers) en Duitsland (292 units per

concurrentie op het gebied van industriële produc-

10.000 werknemers) staan op tweede en derde

tie. De automatisering in de automotive sector en

plaats.

de elektrotechnische industrie gaat hierbij aan de

In 2014 zijn een record aantal nieuwe industriële

leiding met een marktaandeel van 64%”, zegt Ar-

robots geïmplementeerd. In totaal ging het om

turo Baroncelli, directeur van IFR.

ongeveer 100.000 nieuwe robots, wat 43% meer

China is naar verwachting de belangrijkste afzet-

is dan in 2013. Vooral leveranciers van elektrische

markt voor industriële robots. IFR voorspelt dat

componenten voor de automotive industrie waren

één op de drie industriële robots in 2018 wordt

belangrijke afnemers van industriële robots. De

geleverd aan China. Dit heeft overigens vooral te

verkoop van industriële robots is in de elektro-

maken met de omvang van het land. In de Chine-

technische sector met 34% het hardst gestegen.

GE en PTC sluiten strategische alliantie GE en PTC gaan samenwerken om een innova-

gegevensdashboard met uiterst eenvoudige ‘drag

data op eenvoudige en transparante wijze wordt

tieve productieoplossing aan te bieden binnen

and drop’-functies die zijn toegesneden op de

omgevormd tot praktische informatie die bedrijfs-

de softwaresuite Brilliant Manufacturing van GE.

specifieke rol van elke gebruiker. GE en PTC stem-

kritische besluitvormingsprocessen ondersteunt.

Deze nieuwe oplossing voor het automatiseren

men hun wereldwijde verkoop- en marketingor-

Dit stelt ons in staat om voor maximale uptime

van productieprocessen, verkocht onder de GE

ganisaties op elkaar af om samen in te springen

van onze machines te zorgen en de noodzaak van

merknaam, maakt gebruik van de mogelijkheden

op wereldwijde kansen in de markt. Als een van

onderhoud te kunnen voorspellen voordat het

van ThingWorx, het technologieplatform voor in-

‘s werelds grootste productiebedrijven zal GE de

productieproces beïnvloed wordt.”

dustriële Internet of Things-applicaties van PTC.

gezamenlijke oplossing van GE en PTC in het kader

Dit resulteert in een krachtige industriële oplos-

van zijn ‘Brilliant Factory’-initiatief ook inzetten in

sing met flexibele dashboards en indrukwek-

zijn eigen productiefaciliteiten. “Brilliant Factory

kende mogelijkheden voor gegevensanalyse die

integreert technische en productieontwerpen,

zijn geïntegreerd met de softwarefunctionaliteit

analyseert data om de productiviteit van onze fa-

van GE voor de fabrieksvloer. De gezamenlijke op-

brieken te vergroten en optimaliseert de volledige

lossing verbindt ongelijksoortige systemen, van

toevoerketen”, aldus Jamie Miller, de CIO van GE.

werkvloer- tot ERP-systemen en combineert een

“Deze oplossing helpt ons om ervoor te zorgen dat

030 Branche Bulletin

Branche Bulletin

Groeikansen voor tuinbouw met nieuw Fieldlab SmartFood MET EEN INJECTIE VAN IN TOTAAL MEER DAN € 400.000 GEEFT DE METROPOOLREGIO ROTTERDAMDEN HAAG (MRDH) HET OFFICIËLE STARTSCHOT VOOR HET FIELDLAB SMARTFOOD. DIT SMART INDUSTRY FIELDLAB WIL DE TUINBOUWSECTOR IN NEDERLAND EEN NIEUWE TOEKOMST GEVEN DOOR TE INTERNATIONALISEREN, TE INTEGREREN EN TE INNOVEREN. vende rol: voor automatisering van de productie, voor sturing van projecten vanuit Nederland en om snel en efficiënt te leren wat de beste uitgangsmaterialen en teeltomstandigheden zijn. Dit fieldlab, waarvoor het initiatief komt van InnovationQuarter, is verbonden aan de nieuwe demokwekerij in het Westland. Verschillende bedrijven haken op dit moment aan en sturen mee in de vormgeving van het Fieldlab SmartFood. Kennispartners zijn TNO, TU Delft en WUR. Greenport HortiCampus Westland-Oostland legt de connectie naar het onderwijs, die nodig is om het fieldlab compleet te maken. De bijdrage van de MRDH aan het Fieldlab SmartFood maakt onderdeel uit van een groter geheel waarin internationalisering en voedselverwerking passen. De MRDH heeft als doel het economisch vestigingsklimaat in de regio te versterken. Het Fieldlab SmartFood draagt hier aan bij door het bevorderen van samenwerking, innovatie en een beter opgeleide beroepsbeDe thuismarkt voor de Nederlandse teler – en

van voldoende, veilig, gezond en betaalbaar

volking in het regionale foodcluster. Het Field-

dus voor zijn technologieleverancier – wordt

voedsel. De Nederlandse tuinbouw heeft alles

lab wil binnen de tuinbouw én met de logische

steeds minder rendabel. Het roer moet om, en

in huis om dat te leveren.”

en geschikte partners verbanden leggen om de

daar zijn mogelijkheden genoeg voor. Tjerk Gor-

economie van Zuid-Holland en daarbuiten te

ter, kwartiermaker van het Fieldlab SmartFood:

Tegelijk ziet ook iedereen de noodzaak om als

versterken. Ook de provincie Zuid-Holland zet

“Iedereen die we erover spreken, ziet de kansen

kleine Nederlandse bedrijven samen te werken

zich in om met Europese middelen het Fieldlab

die ontstaan doordat megasteden groeien en

en slim te innoveren om giganten als Panasonic

SmartFood stevig neer te zetten en de concur-

welvarender worden. Er is daar een snel groei-

voor te zijn. In deze nieuwe toekomst voor de

rentiepositie van de Greenports te versterken.

ende behoefte aan een betrouwbare aanvoer

tuinbouw speelt digitalisering een doorslagge-

Branche Bulletin 031

ALLE MACHINE- EN ROBOTTAKEN PROGRAMMEREN VANUIT ÉÉN BESTURING

Robot en freesmachine als geïntegreerd verspaningsduo OP DE EMO MILANO PRESENTEERDEN SIEMENS, KUKA EN HANDTMANN EEN BIJZONDERE SAMENWERKING. EEN FLINKE KR K600 FORTEC-ROBOT WERD BESTUURD DOOR DE SINUMERIK CNC-BESTURING VAN EEN HBZ TRUNNION 80-BEWERKINGSCENTRUM. HET GROTE VOORDEEL? DE OPERATOR KAN VOORTAAN ZELF DE ROBOT PROGRAMMEREN VANUIT EEN VOOR HEM BEKENDE OMGEVING. BOVENDIEN GAAN DE BEWERKINGSPRESTATIES VAN DE ROBOT ER DUSDANIG OP VOORUIT DAT DEZE EEN PRIMA VERSPANINGSASSISTENT WORDT. Freesmachines en robots zijn vaak

waar de operator de applicatie kan

Kuka-robotbesturing getoond. De

groeit. De kennis bij de gebruikers

in een gezamenlijke productiecel

opstarten. Zolang het om grote se-

eerste berichten over RunMyRobot

niet. En dan is er bovendien nog die

te vinden. Meestal verzorgt de ro-

ries gaat en het draait, is dat prima.

(het Siemensdeel van de koppe-

andere Duitse vinding Industrie 4.0

bot de producten gereedschaps-

Maar wat als er andere producten

ling) en mxAutomation (de Kuka-

die aan de poort klopt. Deze vereist

handeling, soms haalt hij ook een

moeten worden gemaakt? Dan

kant) duiken echter al op in 2011.

een bijna inherente integratie van

braampje weg. Maar ondanks de

schiet de robotprogrammeerkennis

Beide Duitse automatiseringsgi-

automatiseringsonderdelen op de

veelvuldige samenwerking en de

van de operator meestal tekort en

ganten realiseren zich dan ook

utopische weg naar seriegrootte 1.

opkomst van volautomatische ge-

moet opnieuw een beroep op de

maar al te goed dat een fatsoenlij-

Alle reden de slimme Duitse kop-

robotiseerde productiecellen, heb-

robotintegrator gedaan worden.

ke robotintegratie een behoorlijke

pen eens bij elkaar te steken.

ben we onder de oppervlakte toch

Hoewel in essentie een zeer flexi-

voorsprong op de concurrentie kan

Dit jaar was echter het jaar dat

vaak te maken met twee werelden:

bel apparaat, komt de robot in dit

opleveren. De vraag naar robots

daar ook een Duitse machine-

die van de robotprogrammeur en

geval niet goed tot zijn recht. Want

die van de al dan niet door CAD/

de belofte is juist het kostenef-

CAM geholpen operator. Eerstge-

ficiënt kunnen maken van kleine

noemde programmeert de robot-

series. Dat is de trend in alle tak-

taken in - meestal leverancierspe-

ken van productiesport en ook in de

cifieke - robotsoftware. De tweede,

wereld van het verspanen.

in het geval hij een vijfasser van Handtmann heeft staan, in de Si-

Duits onderonsje

numerik-omgeving van Siemens.

Kuka en Siemens werken al een aar-

Een bovenliggend mastersysteem

dig poosje samen aan de integratie

zorgt vervolgens voor de synchro-

van robot- en machinebesturingen.

nisatie van beide machines, al dan

Al op de EMO van 2013 werd er een

niet met een overkoepelende HMI

koppeling tussen Sinumerik en de

032 Verspanen

bouwer aan werd toegevoegd. En deze eer viel Handtmann ten deel, die er geen gras over liet groeien. “We hebben deze applicatie in een paar maanden opgebouwd”, vertelt verkoper Bernard Feith tijdens een bezoek aan de Handtmann-stand tijdens de EMO Milano 2015. We kijken ondertussen naar een Kuka KR K600 Fortec die niet alleen een Handtmann HBZ Trunnion 80 van de juiste stukken voorziet, maar ook de polijstwerkzaamheden voor zijn

je mee in het verspaningscircuit. En

rekening neemt. En alle opdrach-

ook mxAutomation heeft naast di-

ten, zowel de nabewerking als de

verse succesvolle CNC-koppelingen

machinebelading,

allemaal

tevens de nodige PLC-koppelingen

via Sinumerik Operator middels

zijn

op zijn naam staan. Maar de echte

een afzonderlijk kanaal aan de ro-

applicaties? Die bleven tot voor kort

bot doorgegeven. “Of dat je de g-

uit. Bovendien gaat de Handtmann-

code aan de robot aanbiedt of aan

oplossing net een paar stapjes ver-

de bewerkingsmachine? Dat is de

der. In twee richtingen wel te ver-

Sinumerik-besturing een ‘Wurst’.”

staan. Als eerste ‘machinebouwer

En of dat de numerieke comman-

in de praktijk’ beschikken zij name-

do’s handmatig worden ingegeven

lijk over alle robotfuncties, inclusief

of via CAM? Ook dat maakt niet uit.

veiligheidsfuncties en diagnose.

Iedereen die een Handtmann-ma-

Bovendien is er synergie. Oliver

chine kan programmeren kan zon-

Altenburger van Kuka licht het extra

der robotkennis ook de extra Kuka-

verspaningsvoordeel toe. “Natuur-

assen gebruiken, ongeacht of dat

lijk was de inzet om de operator in

het bewerken of beladen betreft

staat te stellen de robot te program-

en ongeacht het aantal machines.”

meren zonder programmeerkennis.

Gevraagd wanneer de opstelling

Maar door de manier waarop we dit

verkrijgbaar is, lijkt Feith verbaasd.

vraagstuk hebben aangevlogen, is

“Het werkt toch? Waarom zouden

de robot daarmee ook een aardige

we onze klanten laten wachten?”

verspaningsmachine

geworden.

Nee, hij haalt niet de nauwkeurig-

Numerieke optelsom

heden van een Handtmann-bewer-

Naast aanstekelijk is het enthousi-

kingscentrum. Maar een nauwkeu-

asme van Feith ook best begrijpe-

righeid van 0,1 millimeter is voor

lijk. Ja, RunMyRobot holt al een tijd-

veel toepassingen best acceptabel.

Verspanen 033

Server met bibliotheken Over de echte ‘nitty gritty’ van de Kuka-Siemens-besturing kloppen we aan bij Bart Al van Kuka Nederland. Als mxAutomation-expert legt hij uit waar het verschil zit in de Siemens Kuka-samenwerking in vergelijking met andere aanbieders. Het verschil blijkt hem vooral in bewezen commitment te zitten: beschikbare bibliotheken voor de Siemens-Kuka-combinatie. In combinatie met een dedicated kanaal van de Sinumerik-besturing is voor de Siemens-besturing een Kukarobot net zo eigen als een Handtmann-machine. “Ik begrijp dat het verwarrend kan overkomen”, zegt de sales- en marketingmanager van Kuka Nederland. “Aan de ene kant is er RunMyRobot, aan de andere kant mxAutomation. Maar uiteindelijk zijn het twee kanten van dezelfde medaille. Zo is aan de zijde van Siemens hard gewerkt aan robotintegratie in Sinumerik. Met Kuka zijn de lijnen wat dat betreft zeer kort. Aan onze kant willen we robotprogrammeren toegankelijk maken. Ook voor CNC en CAM. Hiertoe hebben we een driver ontwikkeld voor de Kuka-robotbesturing en een bibliotheek met functies voor specifieke apparaten. Voor Sinumerik is die bibliotheek dusdanig uitgebreid, dat je echt het volle potentieel uit een Kuka-robot kan halen via een Sinumerik-besturing. Hierdoor is de Kuka-Siemens-samenwerking echt plug & play te noemen.”

En wanneer gecombineerd, dan

een veel lagere stijfheid en de aan

heb je voor wat betreft kwaliteit,

de pols optredende dynamische

flexibiliteit en kosten een veelzij-

krachten - een inferieure oplossing

Server details

dig duo. De freesmachine doet de

in vergelijking met een freesma-

Hoe deze plug & play gerealiseerd is? Kort door de bocht is er ook

lastige bewerkingen, terwijl de ro-

chine. Maar de operator-benade-

bij mxAutomation voor gekozen om de robotcontroller intact te laten.

bot zijn nietsontziende assistent is,

ring versus de robotprogrammeur-

Op de robotbesturing draait een extra serverprogramma dat de com-

die bovendien zelf ook niet vies is

benadering maakt wel een hele

mando’s vanuit de machinebesturing afhandelt. Deze zijn net als alle

van een verspaningsklusje hier of

andere mix van productiemiddelen

machinefuncties gewoon geschreven in de taal van de machinebestu-

daar.”

mogelijk. En deze mix is niet al-

ring en worden door de virtuele server op de juiste manier geïnterpre-

Belangrijke reden dat deze verspa-

leen goedkoper, maar bovendien

teerd. Vervolgens worden er resulterende parameters en statusberich-

ningskunde nu ook de robot ten

vele malen flexibeler.” Eén van de

ten retour gezonden naar speciale mxAutomation bibliotheken op de

deel valt, is volgens Altenburger

partijen die van alles kan vertellen

machinebesturing. Om de dataoverdracht van de robotcommando’s

het feit dat de robot in plaats van

over deze intensieve samenwer-

en de feedback zo snel mogelijk en deterministisch te laten verlopen,

door een robotprogrammeur door

king tussen Kuka en Siemens is

is er in een dedicated veldbus voorzien. Hierdoor kunnen er tot maar

een verspaningsspecialist wordt

Dymato uit Veenendaal. Als verte-

liefst vijf robots tegelijkertijd bestuurd worden vanuit één machine-

aangestuurd. “Kijk, een robotpro-

genwoordiger van Handtmann in

controller.

grammeur snapt zaken als baan-

de Benelux zijn zij voor wat betreft

en herhaalnauwkeurigheid. Zijn

deze Duitse samenwerking een

De mxAutomation-bibliotheek is gemaakt in een ‘Portable Structured

specialisme is om met zes assen

voor de hand liggend Nederlands

Text’ en is momenteel alleen nog beschikbaar voor Siemens Simatic,

en een stuk gereedschap aan de

aanspreekpunt.

en op basis daarvan voor Sinumerik 840D, evenals voor de PLC’s van

pols cyclustijden zo ver mogelijk

Rockwell en voor CodeSys- of ProConOS-systemen. Bibliotheken voor

op te voeren. Maar dat maakt hem

andere controllers en systemen zijn nog in de maak. Wel is er een

nog geen verspaningsspecialist die

aanpassingskit beschikbaar waarmee de mxAutomation-bibliotheek

weet met welke verspaningsstra-

kan worden geïntegreerd in de controllers van andere fabrikanten.

tegie je het beste resultaat boekt.

Hiervoor dient wel eerst een samenwerkingsovereenkomst met Kuka

Natuurlijk blijft de robot voor wat

te worden afgesloten. Deze bibliotheken zijn beschikbaar in program-

betreft verspanen - mede door

meertalen zoals C / C ++.

034 Verspanen

VERRASSENDE ONTMOETINGEN, AANSPREKENDE TOEPASSINGEN

Kruisbestuiving succesformule Technology for Health INNOVATIE IN DE GEZONDHEIDSZORG WORDT EEN SUCCES ALS DE GEBRUIKER CENTRAAL STAAT EN ALLE BETROKKENEN NAUW SAMENWERKEN. DIE CONCLUSIE MOCHT WORDEN GETROKKEN NA TECHNOLOGY FOR HEALTH 2015, OP 6 EN 7 OKTOBER 2015 IN CONGRESCENTRUM 1931 IN DEN BOSCH. Met ruim 900 bezoekers kan orga-

bijt voelen, maar de partijen die

nisator Mikrocentrum terugzien op

hier samenkomen hebben juist veel

een geslaagd evenement. Dankzij

aan elkaar.” Die kruisbestuiving

de deelcongressen van FME Life

blijkt de succesformule van Techno-

Sciences & Health, Pontes Medical,

logy for Health. Een fotonica-expert

MedtechPartners en Health Valley

en een neuroloog komen uit totaal

kregen de bezoekers een inspire-

verschillende werelden, maar de

rend lezingenprogramma voorge-

een werkt aan nieuwe technologie

schoteld. De expositie gaf ontwik-

waarmee de ander zijn werk beter

kelaars en toeleveranciers voor

kan doen.

medical devices en bijbehorende services de kans zich te presente-

Innovaties

wikkeld exoskelet gebruikt, waar-

de potentie van 3D-printen voor

ren. Op de levendige beursvloer

In de medische wereld is het echter

mee een dwarslaesie-patiënt weer

medische toepassingen. Voor em-

leidden verrassende ontmoetingen

niet altijd gemakkelijk om innova-

kan lopen. Maar bij de ontwikkeling

bedded software en big data ging

tot kruisbestuiving tussen uiteenlo-

ties naar de markt te brengen. Het

van medische technologie komen

de discussie onder meer over de

pende specialismen. Technology for

congresprogramma van Medtech-

ook andere gebruikers in beeld,

pro’s en contra’s van ‘open source’-

Health was weer dé plek om elkaar

Partners was er deels aan gewijd.

bleek in het Pontes Medical con-

ontwikkeling en over het koppelen

jaarlijks te ontmoeten rondom tech-

Bart Blokhuis benoemde in zijn key-

gresprogramma. Zo is de Mofixx,

van verschillende databronnen met

nologische innovatie in de zorg. Een

note een aantal valkuilen, zoals de

een innovatieve chirurgische came-

een ‘digitale stekker die altijd past’.

gemêleerd publiek kwam begin ok-

noodzaak nieuwe skills te verwer-

rahouder, ontwikkeld om artsen te

Technology for Health 2015 zat

tober in Den Bosch vanuit verschil-

ven om van een uitvinder een on-

helpen ergonomisch te opereren.

boordevol inspiratie voor innovatie

lende invalshoeken samen om zich

dernemer te worden. Een innovatie

te oriënteren op technologische op-

die al op de markt is, kwam aan bod

3D-printen

nieuwe contacten tot stand voor

lossingen voor toepassingen in de

in de lezing van Remco Hoogendijk

Naast de uitdagingen vanuit de zorg

ontwikkeling, toelevering of sa-

gezondheidszorg. Of zoals een be-

in het Health Valley congrespro-

konden bezoekers van Technology

menwerking. De volgende editie

zoeker het verwoordde: “Ik spreek

gramma. Zijn Sint Maartenskliniek

for Health kennis opdoen van de

staat gepland op 11 en 12 oktober

steeds mensen die zeggen dat ze

is de eerste in Nederland die een

nieuwste technologie. Tijdens een

2016 in Congrescentrum 1931 in

zich hier een vreemde eend in de

door het Amerikaanse ReWalk ont-

workshop discussieerden ze over

Den Bosch.

in de gezondheidszorg en bracht

Beurs 035

Van oranje via witgrijs naar lilapaars Twee jaar geleden is de standaardkleur van een ABB robot gewijzigd van oranje naar witgrijs. De reden hiervan is dat de alarmkleur oranje niet meer past bij de moderne technologie van robots die samen kunnen werken met mensen. Uiteraard biedt ABB de mogelijkheid om een robot in elke willekeurige RAL te leveren, de klant is altijd vrij om te kiezen. Over het algemeen zijn dit de vrij gangbare kleuren als rood, wit en blauw maar in het geval van Tebulo was het toch even wat anders. De eindklant van Tebulo is een Duits staalbedrijf en de wens van de klant is een lila paarse robot. Volgens Patrick Stam, sales manager bij Tebulo, is de kleur inderdaad afwijkend maar niet vreemd voor deze klant. Eerder zijn er baby blauw en baby roze gekleurde robots naar deze eindklant gegaan. Duidelijk is dat over smaak niet te twisten valt, opvallend is het in ieder geval wel.

Palletiseersysteem met volautomatische werking Dematic presenteert een nieuw systeem voor het systematisch en volau-

Het Dematic AMCAP-systeem is ontworpen voor de groot- en detailhan-

tomatisch de-palletiseren en palletiseren van pallets. Met AMCAP (Auto-

del, maar kan ook goed overweg met de eisen van postorderbedrijven en

mated Mix Case Palletising) kunnen de meest uiteenlopende verpakkin-

industrie. Het onderscheidt zich door een geoptimaliseerde benutting van

gen op pallets of in rolcontainers worden gepakt.

oppervlakte dankzij een schaalbare constructie en kan daarom eenvoudig in bestaande distributiecentra worden geïntegreerd. Het systeem bestaat uit meerdere modules waaronder een de-palletiseersysteem voor pallets, een transportsysteem, een Multishuttle-module voor opslag en sorteren, een palletsysteem voor het laden van pallets en rolcontainers en de Dematic iQ magazijnbeheersoftware voor de aansturing. Bij het ontladen van pallets met één soort artikelen wordt elk element op een speciaal transportsysteem gescheiden en dan rechtstreeks in de Dematic Multishuttle 2 Flex opgeslagen. De Flex-variant is met een flexibel hefsysteem uitgerust en kan daarmee verschillende maten van verpakkingen grijpen en meerdere posities diep opslaan. Zodra het systeem een opdracht heeft, produceert de magazijnbeheersoftware met Dematic iQ PackBuilder een op volume geoptimaliseerde pakvolgorde. Dat geschiedt op basis van de eigenschappen van de verpakking en de specificaties van de klant. Op deze manier worden artikelen stabiel en plaatsbesparend gerangschikt.

036 Productienieuws

Twee grote Okuma dealers kiezen voor Halter Halter is inmiddels bezig met

Hommel CNC Technik uit Duits-

LoadAssistant. Celada is de grote

land en Celada uit Italië hebben

dealer van CNC-machines in Ita-

het uitbreiden van het leverings-

de Halter LoadAssistant in hun

lië. Celada zal niet alleen in Italië

programma.

leveringsprogramma

opgeno-

de Halter gaan vertegenwoordi-

men. Beide bedrijven zijn de

gen, maar ook in Frankrijk (waar

grote Okuma dealers in Europa.

Celada ook Okuma verkoopt),

Hommel CNC Technik heeft in de

Slovenië, Servië en Kroatië. Di-

showroom in Keulen een Okuma

rect na de EMO Milano 2015 is de

LU-3000 EX gekoppeld aan de

eerste cel bij Celada afgeleverd.

RoboJob voert eerste opmerkelijke installatie uit in Zwitserland Minder dan een jaar geleden maakte het Belgische RoboJob - specialist

hem werd aangeraden. “Er was bij aanvang bij de klant wel wat twijfel

in de automatisering van CNC-machines - op de Prodex-beurs in Zwit-

over de nauwkeurigheid en stabiliteit van een automatisatie. De nauw-

serland bekend dat het een nieuwe partner in huis had gehaald: Suhner

keurigheid en zuiverheid van de opspanning is een bepalend onder-

Automation. Samen hebben ze nu ook een eerste installatie achter de

deel in het slijpproces en dit zou met automatisatie volledig onbemand

rug, maar wel ééntje met een bijzonder karakter: het gaat immers niet

moeten lopen. We zijn dan ook erg opgetogen dat de kwaliteit van de

om de automatisering van een CNC-draai- of freesmachine, maar wel

RoboJob standaardproducten zo hoog is, dat dit geen probleem vormt.

om de automatisering van een slijpmachine.

De geïntegreerde airblow is niet alleen hardwarematig goed uitgerust, ook de software en de bewegingen van de robot op de achtergrond

“Dit is een primeur”, aldus medeoprichter en -zaakvoerder Helmut De

zorgen voor een uiterst nauwkeurige opspanning. Daarenboven was de

Roovere. “Van de meer dan 200 installaties die we tot nu op ons pal-

installatie afgerond in slechts enkele dagen, waarbij ons gecertificeerd

mares hebben staan, zijn het grotendeels automatiseringen van draai-

team nauw heeft samengewerkt met de specialisten van RoboJob. De

machines en stilaan ook meer en meer automatiseringen van freesma-

volgende installatie staat al in december gepland en wij hebben nu al

chines. De Turn-Assist was dan ook ons eerste product. Ondertussen is

het gevoel dat dit naar uiterste tevredenheid opgeleverd zal worden.”

daar ook de Mill-Assist Essential en de Mill-Assist Conveyor bijgekomen, en die producten zijn aan een stevige inhaalbeweging bezig. Maar dit is de eerste keer dat we een slijpmachine automatiseren”. “Het principe is echter grotendeels het zelfde”, doet De Roovere de installatie uit de doeken. “De robot neemt een ruw werkstuk vanop een vaste plaats, en positioneert het, uiterst nauwkeurig, in de slijpmachine. Die slijpmachine doet zijn ding, waarna de robot het afgewerkte stuk weer op een andere, vooraf bepaalde plaats teruglegt. Dit is het zelfde proces bij draaimachines, freesmachines en dus ook bij slijpmachines. Uiteraard telkens met de zelfde gebruiksvriendelijke software zodat een nieuw werkstuk binnen 5 minuten ingesteld wordt.” De installatie is ondertussen al enkele weken achter de rug, en volgens Jürg Beutler, Managing Director van Suhner Automation AG, is de klant ook erg opgetogen met zowel de installatie, als met de oplossing die

Productienieuws 037

TECHNOLOGY

F O R UM

2015

Rethink Robotics lanceert eenarmige robot Sawyer Rethink Robotics brengt de robot Sawyer op de markt. De robot is te koop in Europa, Noord-Amerika, China en Japan. De basisversie van Sawyer gaat over de toonbank voor 29.000 dollar, omgerekend ruim 25.000 dollar. Sawyer is gebaseerd op Baxter maar heeft in tegenstelling tot zijn grote broer slechts één arm. De robot is bedoeld om delicaat werk uit te voeren op de productielijn. Denk hierbij aan de productie van printplaten of chips.

2. ST E M M ER I MAG I N G

M AC H I N E V I S I O N T E C H N O LO GY F O R UM

De robot kan zonder veiligheidskooi naast menselijke arbeiders aan de slag gaan dankzij ingebouwde veiligheidsmaatregelen. Indien de robot toch in aanraking komt met een menselijke collega wordt dit gedetecteerd door sensoren, waarna de robot stil wordt gezet.

1 ST D E C E M B E R 2 0 1 5

Gebruikers kunnen Sawyer taken leren door taken voor te doen. Hierbij

E VO L U O N , E I N D H OV E N , T H E N E T H E R L A N D S

wordt gebruik gemaakt van de Intera software van Rethink Robotics, die de robot de mogelijkheid geeft taken te leren door mensen te observeren. Gebruikers hebben dus geen programmeerkennis nodig om de robot

STEMMER IMAGING in conjunction with the European Imaging Academy is pleased to announce

nieuwe handelingen te laten uitvoeren.

the 2015 Vision Technology Forum.

Om het voor werknemers die met de Sawyer samenwerken eenvoudiger

Choose between 35 seminars over 5 parallel tracks Visit the exhibition of leading machine vision

scherm waarop geanimeerde ogen worden vertoond.

manufacturers Further information and the application form is to be found on our website at www.stemmer-imaging.nl/techforum or via the QR code. Imaging is our passion.

Phone +31 575 798888 www.stemmer-imaging.nl/ techforum

038 Productnieuws

te maken de robot als een collega te zien, is de Sawyer voorzien van een

RS Components breidt 3D-printassortiment voor rapid prototyping uit

3D-VISION NOW EVEN MORE PRECISE, ROBUST AND EASY

RS Components lanceert diverse nieuwe 3D-printproducten die rapid prototyping makkelijker maken voor elektronisch en mechanisch ontwerpers en ingenieurs. De nieuwe producten in het rapid prototyping-assortiment van RS zijn onder meer de Ultimaker 2 'Go' en de Ultimaker 2 'Extended', twee 3D-printers die een aanvulling vormen op de reeds bestaande 3Ddesktopprinter, de Ultimaker 2. Al deze printers zijn gebaseerd op de veelgebruikte Fused Filament Fabrication-technologie (FFF) en bieden een ruime keuze uit filamenten, waaronder het populaire PLA en ABS. De Ultimaker 2 'Go' is een zeer compacte en lichtgewicht 3D-printer met een gebruiksvriendelijke interface. Hij is hierdoor ideaal voor wie net begint met 3D-printen en levert tegelijkertijd prestaties op hoog niveau. De Ultimaker 2 'Go' heeft geen verwarmd bed en maakt het daarom mogelijk om snel te printen zonder vertragingen. De machine heeft een bouwvolume van 120 x 120 x 115 mm en is dankzij het compacte, slanke design en de speciale travelcase zeer mobiel en ideaal voor gebruik op verschil-

GigE

lende locaties. De Ultimaker 2 ‘Extended’ is een van de snelste en nauw-

PoE

POWER OVER ETHERNET

PRECALIBRATED

PLUG & PLAY

TRIGGER & FLASH

keurigste 3D-desktopprinters op de markt, met een groot bouwvolume van 230 x 225 x 305 mm en een verwarmd bed met een bedrijfstemperatuur van 50 tot 100°C. Zoals elke Ultimaker 2 heeft ook deze printer een

IP 65/67

laagresolutie van 0,02 mm, een opbouwsnelheid van 30 tot 300 mm/s, een mondstuktemperatuur van 180 tot 260°C, een mondstuk-/filamentdiameter van 2,85 tot 0,4 mm en een SD-kaartlezer om zelfstandig en vrijstaand 3D-modelbestanden te printen. De nieuwe en zeer betaalbare Matter & Form is een 3D-desktopscanner die speciaal is bedoeld om samen te werken met 3D-printers. De scanner

Learn more about the new 3D models Ensenso N30 and N35: www.ids-imaging.com/ensenso

heeft een bewegende HD-camerakop met dubbele lasers en een draaiend platform. Deze kan 3D-objecten snel, eenvoudig en nauwkeurig scannen, vaak binnen een paar minuten. De scanner kan ongeveer 2000 punten per seconde uitlezen - met een precisie van ±0,25 mm en een resolutie van ±0,43 mm - en kan het dankzij dit hoge detailniveau prima opnemen tegen de duurdere 3D-scanners op de markt. De scanner is voorgemonteerd en volledig getest, heeft een slank en opvouwbaar model van 34,5 x 21 x 34,5/8,5 cm (H x B x L open/dicht), weegt slechts 1,71 kg en kan overweg met objecten met een diameter tot 18 cm en een hoogte tot 25 cm. Scans kunnen worden opgeslagen in .STL-, .OBJ- en point-cloud-.PLY-formaten.

www.ids-imaging.com Productnieuws 039

Sendix F58 Ethernet/IP-encoders van Kübler lndustrial Ethernet is de laatste ja-

holle-as tot 15 mm, zijn uitgerust

performance van de installaties ge-

ren een communicatie standaard in

met het robuuste ‘Safety-Lock‘

realiseerd worden.

de automatiseringstechniek aan

ontwerp. Hierdoor weerstaan zij

De ondersteuning van cyclische

het worden. Het doel hiervan is om

beter schokken en trillingen of in-

services zorgt voor een snelle en

tot een verticale integratie te ko-

stallatie fouten. Ze hebben een 5

eenvoudige

men - dat wil zeggen, één systeem,

keer hogere transmissie snelheid

configuratie wat kosten en tijd be-

vanaf supervisors tot aan fabrieken.

van de positie dan de meeste enco-

spaart. Dankzij de implementatie

Vanwege

marktbeweging

ders in de markt, de RPI (Requested

van een DLR (Device Level Ring)

standigheden. En dankzij hun opti-

breidt Kübler haar Industrial Ether-

Package Interval) is slechts 1 ms.

leidt een kabelbreuk niet meteen

sche sensoren zijn ze niet gevoelig

net encoder programma continu

Deze functie maakt het mogelijk

tot stilstand van de hele installatie.

voor magnetische velden. Uiteraard

uit. Naast bekende Profinet en

om de Sendix F58 in tijd-kritische

Ringredundantie is hiermee ge-

zijn de encoders ODVA-gecertifi-

EtherCAT encoders, zijn nu ook

toepassingen in te zetten met een

waarborgd.

ceerd.

Ethernet/IP-encoders toegevoegd

1000 Hz-update frequentie. De

aan het portfolio van Kubler.

snelle opstarttijd van max. 500 ms

Vanwege de IP65 bescherming en

De Sendix F58 Ethernet/IP-enco-

deze

inbedrijfstelling

en

is een andere sterke nieuwe

hun brede temperatuurbereik van

ders worden gebruikt in toepassin-

De nieuwe Kübler Singleturn & Mul-

feature. De encoder start onmiddel-

-40 ° C - + 80 ° C. zijn de encoders in

gen als: Automotive productie, lo-

titurn EtherNet/IP- encoders uit de

lijk zodra de spanning ingeschakeld

vele toepassingen inzetbaar, zelfs

gistiek- , metaal-, textiel- en

Sendix serie, leverbaar met vaste of

wordt. Hiermee kan een betere

in de meest ruwe omgevingsom-

verpakkingsmachines.

Grijper voor kleine componenten De precisie versie van de miniatuur paral-

0,05 mm en hoogten gelijkheid 0.02 mm.

lijk hoger rendement en maakt zo de weg

lel grijper MPG-plus van SCHUNK is speci-

Met de MPG-plus grijper kunnen zelfs de

vrij voor kleinere en efficiëntere syste-

aal ontworpen voor de geautomatiseerde

meest fijne delen exact worden gepositi-

men. Zowel de standaard versie als de

montage van ontwikkelde elektronische

oneerd. Het is ook mogelijk, meerdere

precisie versie van de kleine onderdelen

componenten en andere kleine onderde-

modules naast elkaar te plaatsen.

grijper is verkrijgbaar in de maten 16 tot 64 met vinger slag van 1.5 mm tot 10 mm

len. De gestandaardiseerde MPG-plus grijper is met dermate nauwe toleranties

De miniatuur parallel grijper MPG-plus

en grijpkrachten van 25 N tot 350 N. Het

vervaardigd, dat het hoogwaardige preci-

van SCHUNK is de meest krachtige minia-

maximale onderdelen gewicht is afhan-

sie toepassingen mogelijk maakt: Zijn re-

tuur parallel grijper op de markt. In ver-

kelijk van de grootte 0,13 kg tot 1,25 kg.

peteer nauwkeurigheid bedraagt 0,1 mm,

gelijking met soortgelijke modules met

de excentriciteit van het grijpcentrum

dezelfde input, bereikte hij een aanzien-

Nieuwe Powerlink encoders TEVEL breidt haar assortiment encoders van Lika

Door toenemende groei van Ethernet netwerken in

Electronic uit met de POWERLINK, de Ethernet com-

moderne

municatie interface. Alle 58 encoders zowel magne-

groeit de vraag naar Lika encoders gebaseerd op

tisch als optisch, single turn en multiturn zijn nu ook

Ethernet-technologie gestaag.

verkrijgbaar met een POWERLINK veldbus interface.

040 Productnieuws

industriële

automatiserings-systemen,

Objectdetectie en sensorbewaking in één De nieuwe miniatuursensor WTB4-3 MultiPulse de-

het product daadwerkelijk wordt gedetecteerd.

tecteert niet alleen nauwkeurig of een object aan-

Naast de objectdetectie verifieert de MultiPulse-

wezig is, maar geeft ook aan of de sensor foutloos

sensor ook of er geen storing is. Zo krijgt de machi-

werkt. Daarmee is deze ‘watchdog’ onmisbaar

necontroller de informatie dat de sensor het object

voor die processen waarin een hoge productiviteit

probleemloos heeft gedetecteerd en er geen ge-

essentieel is. Kortsluiting, draadbreuk of een sen-

breken zijn zoals een draadbreuk of een sensorsto-

sordefect? De machinecontroller ziet meteen dat

ring.

er sprake is van een storing. Dankzij zijn ruimtebesparende ontwerp past de De sensor bewaakt bijvoorbeeld een opening van

MultiPulse in zelfs de kleinste machine. De nauw-

een machine om zeker te stellen dat de opening

keurige achtergrondonderdrukking zorgt ervoor

daadwerkelijk afgedekt wordt door een object. De

dat objecten ongeacht oppervlak of materiaal be-

‘watchdog’ functie. Bij detectie van het juiste pro-

trouwbaar worden gedetecteerd.

duct zendt en ontvangt de sensor wisselende lichtpulsen met 2 of 10 Hz. Dit blijft hij alleen doen als

Alpha Robotica is specialist in het programmeren en integreren van diverse PLC-, Robotica- en Vision systemen. Met meer dan 20 jaar ervaring in robotica en machinebesturingen zijn wij voor zowel gebruikers als systeemintegrators de perfecte partner om u van A tot Z te ondersteunen bij uw projecten.

Software en support voor industriële automatisering Robotica Vision

PLC

+31 (0)172 41 95 53 [email protected] www.alpha-robotica.nl

Productnieuws 041

Autobag 850S Mail Order Fulfillment Bagger Automated Packaging Systems lanceert de Auto-

Ook is een thermische transferprinter op de ma-

bag 850S Mail Order Fulfillment Bagger. De Auto-

chine aanwezig, die zich rechtstreeks boven de

bag 850S kan zakken met een breedte tot 56 cm

volgende zak die geladen moet worden bevindt.

verwerken, 5 cm breder dan andere beschikbare

Labels, barcodes en tekst kunnen met behulp

systemen.

van de printer direct op de zak worden aangebracht. De Autobag 850S is compatibel met wa-

De Autobag 850S is voorzien van een grote open

rehouse managementsystemen.

laadzone met druksensoren. Deze sensoren detecteren iedere aanraking van het vulmechanis-

In minder dan vijf minuten kan worden overge-

me en onderbreken in dit geval automatisch het

schakeld op andere grootte zakken. Een nieuw

proces. Een AutoTouch controlescherm biedt toe-

spanningscontrolesysteem centreert en contro-

gang tot set-up parameters, machinediagnose,

leert de film tijdens het vulproces automatisch.

dataverzameling, monitoring van prestaties en

De Autobag 850s wordt geleverd met een modu-

een helpfunctie met leerbegeleiding voor de be-

laire, geïntegreerde oplegplank voor de Auto-

diening.

bag-zakken.

Premium refurbished ABB-robots Midden- en kleinbedrijven die hun productieproces willen versnellen en

ben veel refurbished robots op voorraad staan, zodat de robots desge-

automatiseren, hebben hiervoor niet altijd de financiële mogelijkheden.

wenst ook op korte termijn leverbaar zijn.” ABB biedt ook de mogelijkheid

Om zo’n eigentijds productieproces toch mogelijk te maken introduceert

om uw eigen robot te laten refurbishen. “Daarnaast bieden we refurbished

ABB de zogeheten ‘premium refurbished robots’. Dit zijn gebruikte robots

manipulatoren met 12 maanden garantie. Deze garantieperiode kan des-

die door ABB in nieuwstaat teruggebracht zijn.

gewenst verlengd worden naar 24 maanden”, licht Visser toe.

“ABB zorgt voor een totale reconditioning van de bestaande robots. Daarbij

De robots ondergaan het refurbishment proces in een speciaal daarvoor

betreft het niet alleen de hardware, we zorgen ook voor software-upgra-

gebouwd Global Operation Center in het Tsjechische Ostrava. Dit centrum

des. ABB gaat voor 100 procent kwaliteit. Tijdens het refurbishment proces

werd in 2007 door ABB geopend en heeft inmiddels ruim 1.000 robots re-

worden uitsluitend originele onderdelen gebruikt. De voorwaarde die ABB

furbished.

aan dit refurbishment proces stelt, is dat de robot er ‘als nieuw’ uitkomt”, vertellen Martin Visser en Tijn van Pelt, sales engineers bij ABB Robotics. “Tevens is het ook mogelijk om de refurbished robot te voorzien van een nieuwe generatie-controller. Deze controller kunt voorzien van de allernieuwste eigentijdse opties, zoals communicatie- en veiligheidsopties”, vult Visser aan. Alle refurbished robots worden voorafgaand aan de levering door ABB getest via een uitgebreide 152-punten-inspectie en de 24-uurs test. Van Pelt: “We certificeren de robots daarom ook volgens de meest recente specificaties en veiligheidstandaarden en met de volledige ABB-garantie. We heb-

042 Productnieuws

new new INDUSTRIES INDUSTRIES

De beurs vol innovaties van hier en nu. Een podium, waar automatisering van de proces- en productieketens centraal staan.

FIT FOR THE

FUTURE! EVENEMENTENHAL

8|9|10

10.00 - 18.00

12

2 015

GORINCHEM

ENGINEERING materials

ENGINEERING materials

Gelijktijdig vindt Engineering Materials plaats, waar engineers en materiaal-leveranciers de laatste product-, projecten toepassingsinformatie uitwisselen.

U BENT ER TOCH OOK BIJ? MEER WETEN?

Ga naar www.evenementenhal.nl/ newindustries [email protected] Tel: +31 (0) 183 680 680

043

YuMi® - Creating an automated future together You and me ® YuMi - Creating an automated future together ® YuMi - Creating an automated future together You and me You and me ABB levert standaard robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig, snel, kostenbesparend en flexibel in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB Robot dan weet u wat u kiest! ABB levert standaard robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig, snel, Bezoek ons op www.abb.com/robotics kostenbesparend en flexibel in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat ABB levert 24/24/7 standaard de ABB industrie. eenvoudig, snel, en werken oprobotoplossingen topsnelheid. Kiestvoor u een RobotDeze dan zijn weet u wat u kiest! kostenbesparend en flexibel in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB Bezoek ons op www.abb.com/robotics Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB Robot dan weet u wat u kiest! Bezoek ons op www.abb.com/robotics

052 044

VISION & ROBOTICS. Machines ervaren in Virtual Reality. Kwaliteitscontrole met een warmtebeeldcamera

Recommend Documents