VISION & ROBOTICS. Focus! Lasers & Lenzen. Automatica Vision in de Benelux. Inclusief Dossier Life Sciences

VISION & ROBOTICS

j a a r g a n g 4 | n u m m e r 5 | o k tob e r 2 0 1 2

ossier Inclusief D es Life Scienc

Focus!

Lasers & Lenzen Automatica 2012 Vision in de Benelux

The new standard of controlling

CNC | ROBOTS | ROBOMACHINES

NEW compact and stackable NEW extra smart iPendant Touch NEW maximised energy saving NEW enhanced productivity Discover the new FANUC controller R-30iB: easy to integrate in cells and extra user-friendly, with smart solutions for intelligent power optimisation and a cycle time reduction up to 15%. Save floor space, time and energy - and increase your productivity!

R-30iB

WWW.FANUCROBOTICS.BE WWW.FANUCROBOTICS.NL

02

Colofon Vision & Robotics is hét vakblad over automatiseringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie door specialisten in robotica en visionsystemen. j a a r g a n g 4 | n u m m e r 5 | o k tob e r 2 0 1 2 Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation. Uit g e v e r Henk van Beek, Fenceworks BV Telefoon: 06 - 28 41 70 73 E-mail: [email protected] R e d a cti e Liam van Koert, The Text Factory Joanna Hughes, The Text Factory Telefoon: 06 - 17 58 82 65 Email: [email protected] R e d a cti e r a a d Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL Martin van der Have, RAB en ABB Fred Bokhorst, RAB en Ferdar Bas Wondergem, DVC Hans Lenos, lenosonline.info Wim Hoeks, NTS groep V or m g e vin g Laura Willemsen, Grafisch ontwerp Dr u k

Zorgelijk Het was weer dolle pret gisteravond. Nederland ging naar de stembus en op tal van locaties waren er vrolijke partijfeestjes. Nou ja, vrolijk…bij een aantal partijen dan. Want hoewel de definitieve uitslag wederom zo lang op zich liet wachten dat bij mij de luiken voortijdig dichtgingen, was het al snel duidelijk dat we weer een lastige uitslag te pakken hadden. Er vallen wel meerderheiden te smeden, maar ja, de VVD- en PvdA-programma’s liggen toch wel een aardig eindje uit elkaar. En lukt het dan toch, dan schijnen ze in de eerste kamer weer geen meerderheid te hebben. Dus wie weet, doen ze nog een beroep op het echte midden in de vorm van CDA en D66. Zij kunnen dan meteen als een soort lijm kan fungeren. In dat geval zit natuurlijk wel bijna iedereen in de regering, en kan de oppositie voor een jaartje of vier met vakantie. Tenzij dat stabiele middenkabinet, waar werkgevers en ondernemers volgens de berichtgeving zo naar smachten, toch niet zo stabiel blijkt natuurlijk. Maar goed, dat is weer een heel ander verhaal. Een iets ander verhaal, maar ook weer niet zo anders, is iets wat ik met verbazing in alle debatten heb gemist. Het ging over Europa, het ging over de arbeidsmarkt, het ging over de woningmarkt en het ging over… juist, de zorg. Iedereen sprak over marktwerking, wachtlijsten, bureaucratie en ga zo maar even door. Het woord technologie is echter niet gevallen. Laat staan het woord automatisering. Nu weet ik toevallig dat er voor de medische sector best wel de nodige mooie spulletjes gemaakt worden die tal van diagnoses, operaties en andere (be)handelingen vereenvoudigen, versnellen en kwalitatief beter maken. Dit kan de kosten drukken door snellere doorlooptijden en een kortere nazorg, doordat een operatie bijvoorbeeld niet meer invasief is. En laten we eerlijk zijn, voor de patiënt is het ook wel lekker als hij veel sneller zonder pijn weer ter been is. Toch lijkt men er bang voor te zijn. Zorg is mensenwerk, dat doe je niet met koude techniek. Je wilt toch geen robot aan je lijf? Laat staan aan je bed. Nu zou ik dat persoonlijk best leuk vinden, maar ik begrijp de bezwaren. Toch is het een denkfout. Automatisering in de breedste zin van het woord, wordt al decennia lang door bedrijven ingezet om processen efficiënter te laten verlopen, kosten te drukken en mensenhanden vrij te pleiten voor nieuwe dingen. Of voor het echte mensenwerk. Hetzelfde geldt voor IT. Ik snap best dat privacy een groot goed is, maar waarom we in het geval van patiëntgegevens blijven vertikken de computer te gebruiken om informatie te delen, is me een raadsel. Het lijken wel verkiezingen. Daar moest het ook weer met een rood potlood en papier. Ja, het was weer dolle pret.

Control Media, België P osta d r e s r e d a cti e Maredijk 17, 2316 VR Leiden

LIAM van koert

E-mail: [email protected] Abonn e m e nt e n [email protected] A d v e rt e nti e - e x ploitati e Mike de Jong, Bureau voor Marketing Media BV Telefoon: 06 - 43 05 30 25 E-mail: [email protected] A a n d it n u m m e r w e r k t e n m e e Leo de Ridder, Cees van Heijkoop, Andreas Breyer en Bram Janssen

Column 03

www.zeroseven.de

Automation becomes easy. Ontdek hoe KUKA zich heeft toegelegd op het vereenvoudigen van de robotica in elke dimensie: Automation becomes easy! Eenvoudig te plannen. Eenvoudig te integreren. Eenvoudig te bedienen. Eenvoudig in onderhoud. Eenvoudig in aanpassen naar specifieke vragen. Met de QUANTEC robotgeneratie – veelzijdiger en sterker dan nooit ervoor. Met de KR C4 kontroller – waar overbodige Hardware geëlimineerd is. Met het nieuwe KUKA smartPAD – de gemakkelijkste manier om een robot te bedienen.

Meer informatie over de nieuwe KUKA-producten kan U vinden op: www.automation-becomes-easy.com Of scan deze QR-code met je smartphone.

KUKA Automatisering & Robots, Centrum Zuid 1031, 3530 Houthalen, België. Email: [email protected]. Tel.: +32 (0)11 51 61 60.

In dit nummer

Focus met lasers en lenzen

08



Automatica 2012:



robotneusje van de zalm

12

Dossier Life Sciences

17



Benelux is grote visionspeler rijker

24



8 17



Europese machinevisionindustrie



blijft groeien

26



Deltarobots uit Nederland

28



Servicerobot klaar voor de praktijk

32



Een drijvende ketting met inversiedrive

36

Fanuc introduceert R-30iB-robotbesturing

38



Rubrieken Redactioneel

03

Colofon

03



Nieuws

06



Branche Bulletin

30



Productnieuws

40

Adverteerdersindex

42



32



Oktober 2012 | VISION & ROBOTICS

Inhoud 05

Eerste stap in 3D-cyborgweefsel Onderzoekers van de Harvard Universiteit en het Massachusetts Institute of Technology (MIT) hebben een methode ontwikkeld om elektronica in levend weefsel te integreren. Sensoren kunnen de elektrische activiteit van elke individuele cel in het oog houden. Hoewel er nog geen humanoïden mee te maken zijn, hebben de minuscule ‘cyborgweefsels’ een hoop te bieden voor de geneeskunde. In het menselijk lichaam houdt het autonome

nanodraadjes tot een gaasachtig netwerk sa-

van de cellen aantastte. Omdat het systeem de

zenuwstelsel precies bij wat de pH of het zuur-

men. Het buigzame gaasje vouwden of rolden

reactie van cellen op een nieuw medicijn live

stofgehalte ergens in het lichaam is. Afwijken-

ze in de gewenste driedimensionale structuur,

volgt, kan het cyborgweefsel het effect van

de waarden resulteren in elektrische impulsen

zoals in de vorm van een bloedvat. Vervolgens

medicijnen in menselijke weefsels testen. Zon-

die aan de hersenen worden doorgegeven. De

werd het gaasje bezaaid met rattencellen die via

der de medicijnen ooit op een echt mens uit

hersenen antwoorden op hun beurt middels

de gaatjes ook in het binnenste van de structuur

te hoeven proberen. Daarnaast zou je stukjes

een elektrische puls wat er dient te gebeuren.

terechtkwamen. Het was een weefsel dat half

cyborgweefsel op de oppervlakte van bijvoor-

Het is juist deze terugkoppeling die men in ge-

robot en half rat was. Het team testte hun sy-

beeld een hart kunnen plakken, zodat ze verslag

kweekt weefsel namaakt. Vooralsnog gebeurde

steem met levende hart-, spier- en zenuwcellen

kunnen uitbrengen aan een dokter over de func-

dat door cellen op elektronische onderdelen te

van ratten. Zo mat het systeem dat hartcellen

tie van een orgaan of weefsel. Ultieme doel van

laten groeien. Maar deze methode levert al-

sneller gaan kloppen door er een medicijn bij te

het team is om naast het opvangen van signa-

leen een 2D-beeld van de oppervlakten van het

doen dat het samentrekken van hartcellen sti-

len ook commando’s aan cellen te kunnen gaan

weefsel. De onderzoekers zijn er nu in geslaagd

muleert. Ook signalen afkomstig van de diepst

geven. Een volgende stap is dan het toevoegen

een ‘3D-verbinding‘ te maken. Hiertoe vlochten

gelegen cellen waren op te pikken, zonder dat

van elektronische onderdelen die met het ze-

ze met silicium sensoren uitgeruste metalen

de elektronica de levensvatbaarheid of activiteit

nuwstelsel kunnen praten.

De antimanipulatienorm EN-ISO14119 is zo goed als klaar. Laat daar geen twijfel over bestaan. De DIS-versie, het officiële normontwerp, is nu al te bestellen bij het normalisatie-instituut en kost circa vijftig euro. De officiële invoering van de EN-ISO14119 is echter verschoven naar de zomer van 2013. Euchner laat weten dit uitstel jammer te vinden. “Deze norm gaat veel betekenen voor machinebouwers en machinegebruikers. Hij zal ergonomie afdwingen en manipulatie terugdringen. Als resultaat zullen er minder letselgevallen zijn. We adviseren machinebouwers daarom deze DIS alvast te bestellen, zodat ze zich beter kunnen voorbereiden op dat wat er komen gaat. En wie behoefte heeft aan een klankbord of aan brainstormen, kan uiteraard contact met ons opnemen”, aldus het bedrijf.

06 Nieuws

Uitstel invoering EN-ISO14119

Nieuws

Beltech benoemt nieuw management

Robot wandelt vier kilometer door Duitse stad

Richard Vialle is benoemd tot algemeen directeur van Beltech BV. De heer Vialle zal de groei en verdere professionalise-

Een robot van 1,70 meter hoog en honderd kilo

ring van Beltech vormgeven, om zo de

zwaar heeft onlangs vier kilometer door de Duitse

leidende positie van Beltech op het vlak

stad Freiburg gewandeld zonder te botsen. De robot,

van machinevision verder uit te bouwen.

Obelix genaamd, herkende zelf voetpaden, stoep-

Begonnen als spin-off van de Technische

randen en tegenliggers. Alleen rode verkeerslichten

Universiteit Eindhoven, heeft Beltech

bleken te lastig voor de kleurenblinde ‘Europarobot’,

zich in de afgelopen 26 jaar ontwikkeld

die dan met de hand moest worden bediend. Het ap-

tot een betrouwbare partner op vlak van

paraat bedacht voor zijn eerste praktijktest ook zelf

visionsys­temen en -applicaties. Leon

de kortste weg van de technische faculteit naar het

Bemelmans, voormalig algemeen direc-

standbeeld Bertoldsbrunnen in het stadscentrum. Hij

teur, licht toe: “Beltech is als high-tech

deed bijna 3,5 uur over het traject. Dat was langer

bedrijf altijd in staat geweest voorop te

dan gepland, maar kwam vooral omdat hij steeds

lopen in technologische ontwikkelingen

van Beltech op de markt en haar klanten.

wachtte voor cameramensen op zijn pad, meldde

en weet deze te vertalen naar bruikbare

Afgelopen jaren leidde Vialle een grote

omroep SWR. De robot is een project van zes miljoen

oplossingen voor haar klanten. Inmiddels

operatie binnen TNT Express en daarvoor

euro van een internationaal onderzoeksteam rond

ziet de markt ons als een solide, deskun-

was hij elf jaar werkzaam bij Ericsson, als

Wolfram Burgard van de Universiteit van Freiburg.

dige en flexibele machinevisionpartner.

laatste in de positie van sales director.

Ik ben er trots op dat we dit hebben kun-

Vialle: “Ik ben verheugd om samen met

nen bereiken, op basis van de inzet van

Leon en het team van Beltech invulling te

onze medewerkers en het vertrouwen van

mogen geven aan de toekomst van het

onze klanten. Met het oog op continuïteit,

bedrijf en aan de relaties met onze klan-

de verdere ontwikkeling van medewer-

ten in binnen- en buitenland. Het was mij

kers, verdere groei en betere benutting

snel duidelijk dat Beltech een zeer solide

van marktkansen, is de afgelopen periode

basis heeft, gestoeld op een unieke com-

gezocht naar een geschikte invulling en

binatie van technologische knowhow en

opvolging van het management.”

een persoonlijke aanpak. Deze kwaliteiten

Vialle is sinds 1 september als algemeen

zullen we blijven koesteren en inzetten bij

directeur van Beltech BV eindverantwoor-

het vervullen van de toenemende vraag in

delijk voor de commerciële en operatio-

de markt naar visionoplossingen van Bel-

nele activiteiten. Zijn achtergrond binnen

tech. Ik ben vereerd dat Beltech in mij een

leidende bedrijven en ervaring in alge-

geschikte kandidaat zag om de strategie

meen management, sales en business

van het bedrijf uit te voeren en Leon zijn

development bevestigen de verdere focus

vertrouwen in mij stelt als zijn opvolger.”

Nico herkent zichzelf in spiegel Wetenschappers van de Amerikaanse Nico de positie van zijn eigen arm in

rijke maatstaf van intelligentie: waar

Yale universiteit hebben een robot ge-

een 3D-ruimte met grote precisie be-

mensen zich bewust zijn van zichzelf,

bouwd die een vorm van zelfbewust-

rekenen. Het is voor het eerst dat een

zijn veel dieren dit niet. Om dit te tes-

zijn vertoont. De robot kan de positie

robot deze vorm van zelfbewustzijn is

ten gebruiken wetenschappers de spie-

van zijn eigen arm in een 3D-ruimte geleerd. De wetenschappers zijn nu be-

geltest. Bij de spiegeltest wordt een

beredeneren aan de hand van zijn spie-

zig om Nico ook de positie van andere kenmerk aangebracht op het gezicht

gelbeeld. De robot met de naam Nico

lichaamsdelen te laten herkennen.

van een dier, waarna het dier voor een

is geprogrammeerd om in de spiegel te Het programmeren van een robot om

spiegel wordt gezet. Het idee is dat als

kijken en te beredeneren of hij zichzelf

zelfbewust te zijn wordt gezien als een

een dier zelfbewust is, het zal proberen

ziet. Op dit moment is de robot zich al-

grote mijlpaal in de kunstmatige intel-

het kenmerk bij zichzelf aan te raken.

leen bewust van zijn eigen arm en kan

ligentie. Zelfbewustzijn is een belang-

Nieuws 07

De nieuwe Stingray van Coherent beschikt over externe focussering. Het niet meer hoeven verwijderen van het optiek, om de laser vervolgens middels een speciale tool scherp te stellen, scheelt veel tijd en frustratie.

08

Een overzicht van typen, kenmerken en toepassingen

Focus met lasers en lenzen Een laser is een bijzondere lichtbron. In tegenstelling tot de meeste andere bronnen die licht in allerlei richtingen uitzenden in een breed spectrum van golflengtes en fasen, levert hij monochromatisch licht. Dit betekent niet alleen dat laserlicht zeer constant is voor wat betreft golflengte (en dus kleur), maar dat de lichtbundel bovendien nagenoeg evenwijdig is. Geen wonder

Tekst: Liam van Koert

dat toen de laser zijn intrede deed, er tal van nieuwe toepassingen opdoken. Wie de moeite neemt het woord ‘laser’ in de zoekmachine in

Maar over wat voor straling hebben we het? En wat wordt

te typen, gaat het al snel duizelen. Het aanbod in type lasers

bedoeld met stimuleren?

is enorm en hetzelfde geldt voor het aantal toepassingen.

De ingewikkelde modellen van de kwantummechanica met

Zo wordt in de wetenschappelijke wereld de laser vaak in-

recentelijk toegevoegde higgsdeeltjes daargelaten, volstaat

gezet voor spectroscopie. De zeer nauwkeurig te verkrijgen

het voor dit laserverhaal een atoom voor te stellen als een

golflengte en het gecollimeerde (al het licht heeft dezelfde

kern van protonen en neutronen, met elektronen die zich

richting) karakter van de laser maken dat concentraties tot op

in verschillende banen rond de kern bevinden. Hoe verder

part per trillion-niveau kunnen worden gemeten. Tegelijker-

weg de baan is, des te hoger is de energie van het elektron.

tijd worden lasers door het leger gebruikt als direct wapen

Hierbij is in elke baan slechts ruimte voor een beperkt aan-

of als geleidesystemen, gebruiken chirurgen het voor het

tal elektronen. Nou kan het gebeuren dat een elektron in

nauwkeurig verwijderen van weefsel, is de laser een graag

een toestand met hoge energie zit, terwijl er in de banen

geziene gast in de discotheek en wordt er in de productie-

met een lagere energie nog genoeg ruimte is. We noemen

techniek mee gelast, gesneden of 3D geprint. Het lijkt de

een dergelijk exemplaar een aangeslagen elektron. Wanneer

sleutel tot kernfusie en er bestaat zelfs zoiets als een laser-

zo’n elektron terugvalt naar een toestand met lagere ener-

Een groene industriële laser van Prophoto-

pincet waarmee zogenoemde ‘diëlektrische’ objecten kun-

gie, komt de overgebleven energie vrij in de vorm van een

nics. Groene lasers blijken goed te werken

nen worden opgepakt, vastgehouden en gemanipuleerd.

foton. Tot zover ‘niets bijzonders’. Ook in een gewone gloei-

voor het bekijken van glas en rubber.

Stuk voor stuk verbluffende technologie, waar we het niet

lamp komen fotonen vrij, zij het door spontane emissie. Door

over gaan hebben. In dit artikel houden we de focus op vi-

de elektronenstroom in de gloeidraad worden namelijk elek-

siongerelateerde zaken. Maar voor het juiste perspectief is

tronen in het materiaal aangeslagen, met een vrijkomende

eerst een kort natuurkundelesje en een kleine geschiedenis

foton tot gevolg. Maar wat als het aangeslagen elektron nu

op zijn plaats.

wordt geraakt door een foton in plaats van een elektron? Dan heeft het vrijkomende foton precies dezelfde frequentie als

Werkingsprincipe

het inkomende foton en kent het bovendien dezelfde fase.

Zoals vaker het geval, ligt de werking van de laser besloten

We noemen dit coherentie, een eigenschap die de laserge-

in de naam: Light Amplification by Stimulated Emission of

bruiker zeer weet te waarderen, en waar de laserbouwer tel-

Radiation. In goed Nederlands betekent dit zoiets als het ver-

kens weer naar op zoek is.

sterken van licht door de emissie van straling te stimuleren.

Stel nu dat we in plaats van een gloeidraad een ander me-

Lasers & Lenzen 09

dium gebruiken met voldoende aangeslagen elektronen. Telkens wanneer er door spontane emissie een foton vrijkomt, brengt dit foton een volgend elektron naar een lagere energiebaan. Gevolg: weer een foton met dezelfde coherente eigenschappen. Doe dit vaak genoeg, en je zou kunnen zeggen dat je een soort versterker van monochromatisch licht hebt gebouwd. Hiertoe moet wel een truc worden uitgehaald: aan beide zijden van het medium plaats je spiegels, zodat de vrijkomende fotonen goed op en neer kunnen stuiteren. En om uiteindelijk ook wat licht uit de lichtbron te kunnen onttrekken, maak je één van de spiegels halfdoorlatend. Laserclassificatie

We zijn er bijna. Want de vrijkomende fotonen botsen niet

Class 1 - de laser is ongevaarlijk, hetzij door

alleen met aangeslagen atomen (atomen die aangeslagen

een laag vermogen, dan wel door een af-

elektronen bevatten). Zij kunnen ook geabsorbeerd worden

scherming die ervoor zorgt dat het licht de

door atomen met een lagere energie toestand. En wanneer

Een industriële laser

ogen niet kan bereiken. De lasers in cd-bran-

dit soort atomen de overhand hebben, dan kan van een ver-

van Prophotonics met variabele focus.

ders hebben een vrij hoog vermogen, maar

sterkingsmechanisme geen sprake zijn. Het is dus zaak om

zijn klasse 1 om laatstgenoemde reden. La-

een zogenoemde ‘populatie-inversie’ te creëren en in stand

sers in streepjescodelezers vallen ook onder

te houden. Dit kan met behulp van flitslampen, licht van een

Diodelasers

deze klasse, omdat de laserbundel zo snel be-

andere laser of elektrische stroom (in een halfgeleider- en

Zoals gezegd, is het aantal beschikbare lasers zeer divers.

weegt dat er nooit een gevaarlijke hoeveel-

gaslasers).

En dat moet ook wel, wil je hem kunnen inzetten voor zo’n breed pallet aan toepassingen. In algemene zin variëren de

heid licht in het oog kan komen. Class 2 - de laser is ongevaarlijk bij normaal

Geschiedenis

parameters tussen de 375 nm en 950 nm voor wat betreft

gebruik, omdat de reflex om het oog te slui-

Als kind van de jaren tachtig kan ik me de komst van de

golflengtes en zijn vermogens van 1 mW tot 10 W verkrijg-

ten voorkomt dat er oogschade optreedt. Dit

cd nog goed herinneren. De laser was toen al ruim twintig

baar. Voor vision zijn de vermogens wat beperkter. Hier

zijn zichtbaar-licht-lasers met vermogens tot

jaar een feit, maar het was het optisch leesbare schijfje dat

kan men voor de meeste toepassingen prima uit de voeten

1 mW, zoals de meeste laserpointers. Enkele

met behulp van een laser kon worden ontcijferd om muziek

met vermogens tussen de 1 mW en 200 mW (500 mW komt

seconden in een dergelijke laser staren kan

te produceren, dat mijn eerste aanraking met dit snel om

ook wel eens voor). Kort door de bocht kun je stellen dat

wel tot (kleine) oogbeschadigingen leiden.

zich heen grijpende fenomeen vormde. Dat al bijna tien jaar

hoe meer een bekeken materiaal reflecteert, des te minder

Class 2M - vergelijkbaar met Class 2, onder

eerder de eerste supermarkten hun eerste laserscanners en

vermogen er nodig is. Voor vision worden voornamelijk di-

de voorwaarde dat er geen instrumenten als

barcodes introduceerden was me, net als vele andere zaken,

odelasers toegepast. Bij dit type laser, verkrijgbaar in zo’n

lenzen gebruikt worden die het licht zouden

nog onbekend.

beetje alle golflengtes die zich tussen het UV- en IR-gebied

kunnen concentreren.

Het verhaal van de laser begint echter nog wat vroeger. Met

bevinden, is het aangeslagen medium geen gas (zoals bij-

Class 3M (ook wel Class IIIa) - de laser kan

Einstein, om precies te zijn. In 1917 publiceert hij in het ar-

voorbeeld CO2) of kristal (YAG). In plaats daarvan wordt een

in principe tot oogschade leiden, zelfs als de

tikel ‘Zur Quantentheorie der Strahlung’ de voorspelling dat

halfgeleider gebruikt. Diodelasers lijken in dit opzicht erg op

ogen direct worden gesloten, maar het risico

een gestimuleerde emissie van fotonen mogelijk is. Hij blijkt

LED, met het verschil dat in een diodelaser een trilholte is

op ernstige oogschade is klein. Dit zijn lasers

gelijk te hebben. Tal van ontwikkelingen volgen. Zo demon-

opgenomen.

die zichtbaar licht uitstralen tot 5 mW. Som-

streert Charles Townes, werkzaam bij Bell, de eerste am-

De te kiezen golflengte hangt erg af van de applicatie. Zo

mige laserpointers hebben deze klasse, al zijn

moniakmaser (gestimuleerde emissie van microgolven) en

hebben sommige applicaties ultraviolet licht nodig om een

ze in Nederland wettelijk verboden.

bedenkt Gordon Gould hoe dit ook voor kleinere golflengten

fenomeen zichtbaar te maken. Ook kan infrarood soms nodig

Class 3B- de laser kan bij blootstelling direct

zou kunnen. Beide heren zijn nog in een slepende patenten-

zijn, bijvoorbeeld om net onder de schil van een appel een

ernstige oogschade veroorzaken. Vermogens

strijd verweven (pas in 1987 wordt Gould in het gelijk ge-

rotte plek te kunnen zien. En een lastig materiaal als rubber

van 5 tot 500 mW en lasers met onzichtbare

steld), als in 1960 Theodore Maiman de eerste laser op basis

absorbeert veel rood en blauw, zodat groen hier meestal de

golflengtes bij lagere vermogens. De interne

van robijn bouwt. Nog in hetzelfde jaar volgt er een op basis

beste keuze is. Over het algemeen geldt bovendien dat hoe

lasers in cd- en dvd-branders vallen onder

van helium-neonlaser van de hand van Ali Javin. Twee jaar

kleiner hetgeen is dat je wilt bekijken, des te kleiner zal de

deze categorie wanneer de behuizing van de

later vindt Robert Hall de eerste halfgeleiderlaser uit en weer

gebruikte golflengte moeten zijn. Hierbij kent elke laserkleur

brander wordt geopend. Diffuus licht van dit

twee jaar later introduceert Kumar Patel de eerste koolstof-

zijn eigen specifieke ontwerpkenmerken. Wel zijn de meeste

type laser is niet schadelijk.

dioxidelaser. De lijst blijft groeien. En met elke stap worden

industriële diodelasers van een feedbackloop voorzien. Deze

Class 4 - Behalve de ogen kan de laser ook

nieuwe golflengtes toegevoegd, worden outputvermogens

meet continu wat de lichtsterkte van de uittredende laser-

de huid beschadigen. Alle hogere vermogens.

gemaximaliseerd en wordt de duur van de outputpuls gemi-

straal is. Komt er minder uit dan bij een vorige meting, dan

Ook diffuus licht afkomstig van de laser kan

nimaliseerd. Geheel in lijn met de groene revolutie worden

schroeft een stukje elektronica de stroomtoevoer iets op. De

de ogen beschadigen.

lasers steeds energie-efficiënter, een trend die zich tot de

constante output die deze regeling garandeert, is uiterst be-

Bron: Wikipedia

dag van vandaag nog steeds voortzet.

langrijk voor visiontoepassingen. De door een camera opge-

010 Lasers & Lenzen

De diodelaser is enorm klein.

vangen hoeveelheid weerkaatst laserlicht bepaalt namelijk

der aan de buitenkanten) en niet geheel recht blijken. Voor

wat de applicatie ziet. Natuurlijk houdt dit bijregelen een

nauwkeurig werken geniet het dan ook de voorkeur gebruik

keer op. In dat geval zal de laser moeten worden vervan-

te maken van een Powell-lens. Dit type lens dat in 1986 door

gen. Moderne lasers zijn hiertoe uitgerust met condition mo-

Dr. Ian Powell werd uitgevonden, is ook cilindervormig, met

nitoring, zodat tijdig wordt gewaarschuwd en de applicatie

als grote verschil dat de bovenzijde op een speciale manier

niet stil komt te staan. Een mogelijkheid om de gezondheid

gekromd is. Deze kromming zorgt ervoor dat er gecompen-

van een laser te bewaken, is het meten van de temperatuur.

seerd wordt voor de hiervoor genoemde Gaussiaanse effec-

Temperatuur en lasers zijn overigens geen goede vrienden.

ten, met een mooie rechte homogene lijn als gevolg. De eer-

Een verhoging van tien graden Celsius zal de levensduur van

lijkheid gebiedt te zeggen dat niet elke fabrikant even goed

de laser halveren. Met name voor UV-lasers kan dit vervelend

is in het produceren van een nauwkeurige Powell-lens. Hier

zijn. Deze worden vaak met zogenoemde ‘peltier koelers’ –

moet dan ook voldoende aandacht aan geschonken worden

twee met elkaar verbonden keramische platen waar een

wanneer we bijvoorbeeld lasertriangulatie willen gaan toe-

spanning over staat waardoor de negatieve pool koud wordt

passen voor een 3D-meting. Want zelfs bij kleine afwijkingen

en de positieve pool warm – uitgevoerd.

zal het geen succes worden.

Theodore Harold Maiman (1927 - 2007)

Met de punt en de lijn hebben we de meest voorkomende

was een Amerikaanse natuurkundige en

Optica

vormen gehad. Maar natuurlijk kunnen optieken ook wor-

elektrotechnicus. In 1960 construeerde hij

Met een laser kan je in visionland maar weinig zonder de

den ingezet voor het maken van een crosshair, lijnenmatrix

de allereerste robijnlaser.Hoewel Maiman

juiste lens. Want hoewel laser als een monochromatische

of puntenmatrix. Steeds weer geldt dat de laser de ‘punt’

voor zijn uitvinding nooit de Nobelprijs

puntbron wordt aangemerkt, is als je heel goed kijkt de punt

levert en de rest zal moeten worden opgebouwd met de bij-

won (hij werd tweemaal voorgedragen)

niet mooi rond. In plaats daarvan is een ellips te zien met een

komende opties. Veel leveranciers leveren hiertoe uitwissel-

mocht hij wel enkele andere belangrijke

hoogte/breedte-verhouding van ongeveer 1:3. Als we de la-

bare optieken, zodat men voldoende flexibiliteit geniet om

onderscheidingen in ontvangst nemen,

ser puur willen gebruiken om iets aan te wijzen, bijvoorbeeld

een laseroplossing op maat te maken.

zoals de Oliver E. Buckley Prize (1966) van

om tegen een robot te zeggen ‘leg het daar maar ongeveer

de American Physical Society en de Wolf

neer’, dan kunnen we met een goedkope Chinese laser pri-

Veiligheid

Prize in de natuurkunde (1983/84).

ma uit de voeten. Moet het preciezer, dan worden optieken

Tot slot ontkomen we er niet aan een paar woorden aan vei-

Datzelfde jaar werd hij opgenomen in de

belangrijk om een zogenoemde ‘cirkelvormige spotlaser’ te

ligheid te wijden. Lasers kunnen namelijk zeer gevaarlijk zijn,

National Inventers Hall of Fame.

realiseren. Een manier om dit voor elkaar te krijgen, is het

vooral voor de ogen. Hun intensiteit neemt namelijk niet af

heel hard laten roteren van een spiegel, een methode die

met de afstand, zoals dat met andere lichtbronnen het ge-

nog wel eens voor voedselinspectie wordt gebruikt. Willen

val is. Bovendien is hun licht lang niet altijd zichtbaar. Er is

we daarentegen geen punt maar een lijn, dan kunnen we

daarom een classificatiesysteem in het leven geroepen dat

gebruik maken van een staaf. Deze zal op het eerste gezicht

lasers indeelt in vier groepen. De eerste, ongevaarlijke groep

een prima lijn op een muur projecteren. Maar ook hier geldt

herbergt de lage vermogens, terwijl de laatste groep de

dat de precisie te wensen overlaat voor de serieuze toepas-

zware jongens huisvest. Een tabel vindt u in de kadertekst.

singen. De lijn zal namelijk een Gaussiaanse verdeling van

Belangrijkste is natuurlijk dat te allen tijde voorzichtig met

de lichtsterkte vertonen (helderder in het midden, donker-

lasers wordt omgesprongen.

Lasers & Lenzen 011

Automatica 2012

robotneusje van de zalm Onlangs werd in München de Automatica beurs gehouden. De beurs presenteert zich graag als ‘Leitmesse’ voor de roboticabranche en dat was te merken. Alle belangrijke spelers waren present, de ene concurrent met een nog grotere stand dan de andere. Duidelijk was in München te zien dat de robot volwassen geworden is en dat de industrie er in termen van productieefficiëntie, nauwelijks meer buiten kan. Opvallend was verder dat mens en robot steeds meer op elkaar gaan lijken en steeds beter samenwerken.

Tekst: Leo de Ridder

Robot “iCub” ontwikkeld door het Instituto Italiano di Tecnoligia.

012 Automatica 2012

De trend naar een veilige samenwerking tus-

wiel. Ingebouwde bewegingssensoren maken

industriële robot ontwikkeld met een speciaal

sen mens en machine houdt aan, en weerspie-

dit mogelijk. Keba werkte twee jaar aan het

focus op de samenwerking tussen robot en

gelt zich steeds meer in de bediening, zo werd

concept en toonde in München het resultaat,

mens. De robot is volledig uitgerust met tac-

tijdens Automatica 2012 duidelijk. Het aantal

de KeTop P10, een lerend bedieningsapparaat

tiele sensoren voor een betrouwbare botsing-

toepassingsmogelijkheden van robots in de

voor robots. Door bewegingen van de hand van

detectie tussen mens en robot. Mocht de robot

industrie groeit, waardoor verschillende syste-

de operator wordt aan de robot doorgegeven in

een persoon raken, dan stopt hij onmiddellijk.

men steeds beter op elkaar moeten worden af-

welke richting hij moet bewegen, of om welke

De robot is bovendien voorzien van een spe-

gestemd. Moet bijvoorbeeld een knikarmrobot

assen hij moet draaien. De operator hoeft daar-

ciale dempende laag om eventuele botsingen

samenwerken met een gereedschapmachine,

bij niet langer in coördinaten te denken zoals bij

uit te dempen nog voor de robot wordt uitge-

dan zijn nu nog twee bedieningsterminals no-

het traditionele teach-in. Het product is inmid-

schakeld. Het gaat hier om een soort kunsthuid,

dig. In de naaste toekomst zal daarvoor in de

dels rijp voor serieproductie.

gebaseerd op tactiele sensortechnologie.

plaats een centrale userinterface komen die de

Op de stand van het Fraunhofer-Institut für

bediening vereenvoudigt. Zo bleek Kuka nieu-

Produktionstechnik und Automatisierung bleek

Groeiende vraag

we software te hebben ontwikkeld, Kuka CNC,

dat er meer is dan alleen industrierobots. Blik-

2011 was een goed jaar voor robotfabrikan-

waarmee CNC programma’s direct met de ro-

vanger daar was de Care-O-Bot 3, het proto-

ten, vertelde Shinsuke Sakakibara, president

botbesturing kunnen worden afgewerkt. Daar-

type van een nieuwe generatie servicerobots.

van de International Federation of Robotics

mee transformeert de robot tot een gereed-

Hij serveert zelfstandig als interactieve butler

(IFR) tijdens een bijeenkomst op de beursvloer.

schapmachine met open kinematica waarin de

drankjes en de bedoeling is dat hij in de toe-

Volgens de IFR zijn er in 2011 rond de 165 000

voordelen van een industriële robot met die

komst ook de nodige huishoudelijke taken gaat

industrierobots verkocht, een toename van

van een CNC-besturing worden gecombineerd,

verrichten, zoals tafeldekken en afruimen en

dertig procent ten opzichte van het jaar ervoor.

aldus product manager Philip Kremer van Kuka.

schoonmaken. Middels een 3D-camera en een

Hoewel de autoindustrie nog steeds de drij-

De bediening van de robot en de gereedschap-

kleurencamera genereert de robot van een

vende kracht hierachter is, signaleerde Sakaki-

machine vloeien daarbij samen, waarbij de

voorwerp een computermodel, aan de hand

bara een duidelijk groeiende interesse vanuit

eenvoudige bediening van de complete ma-

waarvan het voorwerp voortaan ook vanuit

andere branches. Volgens een Duits markton-

chine centraal staat.

andere gezichtshoeken kan worden herkend.

derzoek zal deze trend zich de komende jaren

Hersengestuurde robotica door het Duitse centrum voor Lucht- en Ruimtevaart (DLR).

Spelcomputer

Vervolgens wordt de robot bijgebracht hoe hij

verder doorzetten. Volgens het onderzoek past

Om het bedieningsgemak te verhogen heeft

‘voorzichtig’ met die voorwerpen moet om-

in Duitsland momenteel elke tweede machi-

het Oostenrijkse bedrijf Keba zich laten inspi-

gaan. Ook hierbij gaat het erom dat de robot

nebouwer robots toe in zijn productieproces.

reren door de spelcomputer. Uitgangspunt voor

zo makkelijk mogelijk te bedienen is, ook op

Voor robotfabrikanten valt alles dat niet direct

een nieuw bedieniningsapparaat was de Wii

afstand. Dat een iPad daarbij behulpzaam kan

te maken heeft met de autoindustrie onder de

spelcomputer van Nintendo. Daarbij worden ac-

zijn, daarvan zijn de ontwikkelaars inmiddels

noemer General Industry. Met name dit soort

ties niet door een joy-stick aangestuurd, maar

overtuigd. Hij wordt momenteel getest in ver-

toepassingen werd in München getoond, een

wordt de bedieningsconsole in de handen van

zorgingstehuizen in Duitsland.

duidelijk signaal dat de autoindustrie aan do-

de speler zelf een virueel tennisracket of stuur-

Door het Fraunhofer IFF Magdeburg werd een

minantie verliest als het gaat om de toepas-

Automatica 2012 013

stijgen, de mechanische systemen worden ont-

Fanuc demonstreerde tijdens de Automatica

zien en minder onderhoud is nodig.

voor het eerst de nieuwe robotbesturing R-

Exohand

nigere besturing die gebruiksvriendelijker is

Iets heel anders was te zien op de stand van

en compatibel met alle huidige programma’s.

Festo: de Exohand, een handschoen ontworpen

De nieuwe controller is veel kleiner dan zijn

om de menselijke grijpkracht te verdubbelen.

voorganger. Verder is hij energiezuinig, effi-

De handschoen moet de drager extra behen-

ciënter en is in staat, indien gewenst, om het

digheid geven bij het oppakken van moeilijke

vermogen dat vrijkomt bij het remmen van

voorwerpen en extra grijpkracht geven waar

de motoren, te recupereren. De nieuwe con-

nodig. De hand is een mooi voorbeeld van een

troller is voorts uitgerust met verbeterde en

zogeheten ‘mechanisch exoskelet’, waarbij alle

meer uitgebreide functies en een eenvoudige

gewrichten en aandrijfunits zich buiten de hand

ondersteuning via het helpmenu. Bovendien is

bevinden in de vorm van een exoskelet. De vin-

de ’iPendant Touch’ een stuk lichter en geop-

gers kunnen bewegen en de grijpkracht van de

timaliseerd voor 3D weergave. Op de nieuwe

menselijke hand wordt ermee verdubbeld. De

besturing kunnen alle bestaande programma’s

handbewegingen van de gebruiker worden in

functioneren, zonder dat deze geherprogram-

real time vertaald naar de robothand. De Exo-

meerd moeten worden.

30iB. Het gaat om een kleinere en energiezui-

De Urban Robot van Accrea Engineering, inclusief Emo Head.

sing van industrierobots. Goede tweede is

Hand gebruikt pneumatische actuatoren op

inmiddels de elektro- en elektronicabranche,

iedere vinger om het bereik van een mense-

China ook in de race

gevolgd door de chemie, de kunststoffenindu-

lijke vinger te simuleren. Non-lineaire aanstu-

Een belangrijk gespreksthema in München was

strie, alsmede de metaalbewerking. Kortom,

ringsalgoritmen werden toegepast met een

China, zowel wat betreft de afzet van robots,

de groeiende vraag naar flexibele automati-

CoDeSys-compliant besturing, wat resulteert

als wat betreft concurrentie. Volgens cijfers van

seringsoplossingen ontsluit voor robots steeds

in een exacte oriëntatie van de individuele

de IFR realiseerde China in 2011 met 51 procent

meer nieuwe toepassingen. Dit wordt nog eens

vingergewrichten. De CoDeSys-besturing zorgt

de grootste groei in robotverkopen. In totaal

ondersteund door de ontwikkelingen in de be-

voor de verwerking van posities en krachten en

werden vorig jaar 22 600 industrierobots aan

sturingstechniek en de sensortechniek. Safety

regelt vervolgens de juiste druk in de cilinders

China geleverd. De verwachting is dat China in

speelt hierbij een belangrijke rol, vastgelegd in

om de juiste vingerpositie en krachtuitoefening

2014 wereldwijd de grootste robotmarkt zal

de ISO norm 10218-1, ‘Robots voor industriële

te realiseren. Het exoskelet past over een men-

zijn. De vraag naar robots zou daar door toe-

omgevingen. Deel 1: Industriële robots’. Hierin

selijke hand, maar ook over een kunsthand van

nemende automatisering wel eens kunnen op-

worden de veiligheidseisen beschreven voor

siliconen. Festo ziet daarom ook toepassingen

lopen tot vier miljoen stuks. Die toenemende

industriële robots, zodat deze veilig kunnen sa-

voor het op afstand uitvoeren van precieze

automatisering wordt vooral veroorzaakt door

menwerken met mensen. Veel werk op dit ge-

handelingen, op plekken waar een mens teveel

oplopende loonkosten. Maar de noodzaak om,

bied wordt verzet door het Duitse Zentrum für

risico’s zou lopen. Denk hierbij aan toepassin-

al dan niet onder druk van de media, de ar-

Luft- und Raumfahrt, dat onderzoek doet aan

gen in rampgebieden of binnen een laborato-

beidsomstandigheden van de Chinese werkers

lichtgewicht robots die door Kuka verder ont-

riumomgeving.

te verbeteren speelt ook een rol. Zo kondigde

wikkeld worden. Bij de ontwikkeling van deze robots is van begin af aan gezocht naar een zo goed mogelijk samenwerking tussen robot en mens. Daarbij is opnieuw kritisch gekeken naar de gangbare veiligheidsconcepten, in het bijzonder naar de veiligheidsbesturingen. En dan was er de firma Keba uit Oostenrijk die met een geheel nieuwe robotbesturing naar München was gekomen, de KeMotion. Bijzonder daaraan is de voorspellende baan- en bewegingsplanning ‘Intelligent Motion’. In dezelfde ruimte kunnen hiermee meerdere robots zo worden bestuurd dat ze elkaar niet in weg ‘lopen’. Daartoe worden de bewegingen van de robotarmen zo ingepland dat stilstand effectief wordt vermeden en de robots toch vloeiend en dynamisch kunnen blijven bewegen. Voordelen zijn: de productiviteit kan tot tien procent

014 Automatica 2012

De Exohand van Festo

is speciale testsoftware ontwikkeld, die samen

Foxconn, dat op grote schaal voor Apple werkt

het in 2011 goed gedaan, aldus het VDMA-

aan de montage van iPads, onlangs aan flink in

Fachverband Robotik & Automation tijdens de

met een uitgekiende belichting en hogeresolu-

robots te willen investeren; het bedrijf is mo-

Automatica. Duitse bedrijven tekenden in 2011

tie camera voor hoge betrouwbaarheid zorgt.

menteel in gesprek met Kuka over de aankoop

voor € 1,5 miljard aan omzet, twintig procent

De volgende Automatica wordt in 2014 gehou-

van montagerobots. Overigens was er op de

meer dan het jaar ervoor. De autoindustrie is

den, wederom in München.

Automatica geen Chinese aanbieder van ro-

nog steeds de grootste drijvende kracht achter

bots te bekennen. Wel een Deense fabrikant

deze omzetgroei. Strenger wordende kwali-

die redelijk geprijsde en makkelijk te bedienen

teitseisen zorgen voor nieuwe ontwikkelingen

robots aanbiedt, Universal Robots. Het bedrijf

als 3D-meettechnieken in de productielijnen

toonde een lichtgewicht robotarm, de UR5 voor

waarmee de ruwe carrosserieën tijdens het

een draagbelasting van vijf kilogram en een

productieproces kunnen worden gemeten en

tweede variant, die tein kilogram aan kan. Van-

de meetresultaten direct teruggekoppeld kun-

af zo’n € 20 000 kunt u in Denemarken aldus

nen worden voor optimalisatie van de kwaliteit.

een complete industrierobot aanschaffen. Door

Meerdere bedrijven presenteerden zich met

deze vervolgens uit te rusten met beeldverwer-

3D-beeldverwerkingsoplossingen. Zo demon-

kingssoftware en een conveyorlijn kunt u een

streerde Festo een oplossing met behulp van

complete automatiseringsoplossing bouwen

lasertriangulatie, waarbij een laser een dunne

en die vervolgens gaan verkopen, zoals inmid-

lijn projecteert op het te meten object waarna

dels het Duitse bedrijf Attentra doet. Overigens

een camera daaruit 2D-beelden samenstelt.

wordt deze robot in Nederland geleverd door

Zo worden hoogteprofielen vastgelegd en tot

de firma Gibas, zoals u in het verslag van de

een 3D-profielbeeld samengesteld, op basis

Technishow in Vision & Robotics 2 van dit jaar

waarvan afwijkingen worden vastgesteld. Op

heeft kunnen lezen.

de beurs was ook te zien dat industriële beeld-

Ook Justin was weer van de partij.

verwerking steeds belangrijker wordt bij het in-

Vision in de lift

specteren van oppervlakken. Zo toonde Fusion

Bedrijven die zich specialiseren op het gebied

Systems een beeldverwerkingsysteem voor de

van de industriële beeldverwerking hebben

inspectie van cilinderkopafdichtingen. Daartoe

Een visie op ‘Human Centred Robotics’ van het Duitse centrum voor Lucht- en Ruimtevaart (DLR).

Automatica 2012 015

CAM__SC=547.135

CAM__SC=839.472

=95,628

d=2,739μm

CAM__SC=663.702

CAM_SC= 532.224

CAM__SC=730.183

CMYK Match = O.K

d=0,046μm

Print Quality = O.K

CAM__SC=538.473

CAM__SC=836.104

CAM__SC=352.893

CAM__SC=432.576

d=26,952mm

CO R E V I S I O N T E C H N O LO GY F O R YO U R MA R K E T

I LLUMI NATION

Iris Vision becomes STEMMER IMAGING

OPTICS

As of October 1st Iris Vision becomes part of STEMMER IMAGING.

CAMERAS

The same experienced team, but now with even more added value.

CAB LI NG ACQU ISITION

Take advantage of more products, enhanced knowledge and wider coverage from Europe’s largest independent provider of imaging and machine vision technology. Imaging is our passion.

SOFTWAR E SYSTEMS ACCESSOR I ES

016

� PRECISIEBEURS 2012, Veldhoven, November 28-29, STAND 08

Phone +31 575 495159 www.stemmer-imaging.nl

VISION & ROBOTICS Dossier Life Sciences

Total Lab Automation Vision in de medische sector 017

Technische industriële vakbeurzen agenda:

Dé vakbeurs voor de verspanende en niet-verspanende industrie

METAVAK Gorinchem 6, 7 en 8 november 2012 13.00 - 21.00 uur NIL Verbindingsweek Gorinchem 6, 7 en 8 november 2012

Gorinchem 6, 7 en 8 november 2012 Dé nationale week voor lassen, lijmen en snijden

Dé week voor:

13.00-21.00 uur

• nieuws op het gebied van verbindingstechnieken • ontmoeting met vakgenoten • uitwisseling van kennis • contact tussen industrie en onderwijs • contact met afnemers • het NIL/BIL symposium

w w w.evenementenha l. n l

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM 018 VENRAY

Evenementen

Ons evenement.

UW MOMENT.

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Evenementenhal Gorinchem Franklinweg 2, 4207 HZ Gorinchem T 0183 - 68 06 80 F 0183 - 68 06 00 I www.evenementenhal.nl E [email protected]

Ons evenement. UW MOMENT.

TLA: de toekomst van microbiologie Diagnostische bacteriologie is de afgelopen vijftig jaar weinig veranderd. De veranderingen die er waren, verliepen geleidelijk en niet fundamenteel anders. Tot de komst van Total Lab Automation dan. De nieuwe aanpak integreert het labelen en handelen van kweekplaten, inoculatie en spreiding, incubatie en digitale beeldverwerking. Deze integratie leidt tot een drastisch anders verwerkingsproces. Beelden worden automatisch verkregen en beslissingen worden nu gemaakt vanaf het computerscherm, in plaats van het onderzoeken van de afzonderlijke kweken.

Tekst: Bram Janssen

Dit maakt het moderne laboratorium wel zeer efficiënt. Kiestra Lab Automation uit Drach-

plaatjes gelezen. In een vierde stap

hebben met een slechte incubatie.

TLA in bloedonderzoek

ten is een bedrijf dat zich in Total

vindt identificatie plaats en als laat-

Bacteriën zijn nu eenmaal gevoe-

Total Lab Automation wordt al enige tijd

Lab Automation heeft gespeciali-

ste stap wordt de gevoeligheid ge-

lig

temperatuurschomme-

succesvol ingezet in laboratoria voor

seerd. Voorheen ontwikkelde het

test. Om dit in perspectief te plaat-

lingen en houden van voldoende

bloedonderzoek. TLA kent hier enige

bedrijf systemen voor het auto-

sen: bij een groot aantal laboratoria

water. Kiestra heeft hiertoe een

overeenkomsten, maar ook enkele op-

matiseren van de handling van

worden voorgenoemde stappen

zogenoemde ‘slow laminar flow

merkelijke verschillen. Zowel in bloed-

kweekplaten en incubatie. Er werd

met de hand uitgevoerd. Het is dan

incubator’ ontwikkeld die zorgt

onderzoek als in de microbiologie heeft

aan laboratoria in zowel de farma-,

ook niet verwonderlijk dat er bij

voor een stabiele temperatuur en

de automatisering gezorgd voor een

voedselverwerkende industrie als

veel van deze laboratoria een grote

vochtverlies voorkomt. Ook voor

betere traceerbaarheid van samples,

in de watersector geleverd. Sinds

behoefte bestaat om inzichtelijk te

de volgende stap - het uitlezen van

een groot goed in laboratoriumland. Ook

enkele jaren maakt Kiestra echter

krijgen hoe deze stappen zijn uit-

de kweek - heeft Kiestra een grote

kunnen er meer samples met minder

furore als een echte specialist op

gevoerd en hoe ze kunnen worden

verbetering in petto. Vaak gebeurt

mensen worden verwerkt en zijn er min-

het gebied van klinische bacterio-

verbeterd. Als we naar inoculatie

het lezen van de platen in een hec-

der specialisten nodig. Hier houden de

logie. Het gebruikt moderne tech-

kijken, vertoont vijf tot vijftien

tische omgeving met veel lawaai

vergelijkingen echter op. Want waar in

nieken als massaspectrometrie en

procent van de tweehonderd la-

en afleiding. Door een comforta-

bloedonderzoek negentig procent van de

beeldverwerking om bacterieko-

boratoria geen kolonies, wanneer

bele en rustige ‘leeskamer’ waar

samples vloeistof zijn, komen bij bacteri-

lonies automatisch te detecteren,

deze handmatig zijn geïnoculeerd.

beelden digitaal kunnen worden

ologie zowel vaste- als vloeistofsamples

identificeren en te verwerken.

Dit kan een vertraging van 24 uur

bekeken in te richten, is de lezer

voor. Daarnaast is het aantal bacteriën in

betekenen, wanneer deze stap

beter geconcentreerd en wordt een

bloedonderzoek beperkter en bestaan

Handwerk

opnieuw moet worden gezet. Dit

betere prestatie geleverd. Overi-

er vermoedens waarmee men te maken

Medische bacteriologie kan in

is waar de technologie van Kiestra

gens maakt deze digitale aanpak

heeft. Bij bacteriologie is deze spreiding

vijf eenvoudige stappen worden

om de hoek komt zetten.

ook het consulteren van andere

veel groter en moet elk specimen op zijn

experts op afstand mogelijk. De

merites worden beoordeeld, wat met

beschreven. De eerste stap is de

voor

inoculatie van een specimen. De

Automatisering

vierde stap – de identificatie –

name het automatische identificatiepro-

tweede stap is de incubatie en bij

Het feit dat er soms nauwelijks ko-

wordt in meeste laboratoria ge-

ces complexer maakt.

de derde stap worden de kweek-

lonies te vinden zijn, kan te maken

realiseerd door gebruik te maken

Dossier Life Sciences 019

van chemische reacties. Hiervoor

24/7

maakt Kiestra gebruik van ‘matrix-

Kiestra is een groot voorstander

assisted laser desorption ionization

van non-stop 24/7 automatisering

time-of-flight mass spectrometry’,

van laboratoria. Volgens het bedrijf

ofwel MALDITOF MS. Kiestra past

vormt MALDITOF MS hiervoor de

deze ingewikkelde, op ionisatie ge-

perfecte basis. De technologie is

baseerde techniek toe voor de ont-

economischer, aangezien er geen

wikkeling van zogenoemde ‘colony

consumables worden gebruikt en

picking-technologie’. Niet alleen

er minder mensenhanden en ogen

verloopt de identificatie hierdoor

nodig zijn. Een transportsysteem

nauwkeuriger, het is ook sneller.

brengt de kweekplaten richting co-

Tot slot de laatste stap: de gevoe-

lony picker, die het vervolgens aan

ligheidstest. Hier gebruikt Kiestra

de analyser aanbiedt. Met een snel

vision voor het automatisch lezen

resultaat kan een kolonie worden

en interpreteren van de resultaten.

geïdentificeerd als een pathogeen (ziekteverwekker met biologische oorsprong), waarop de gevoeligheidstest wordt uitgevoerd. Bevat de kolonie geen pathogenen, dan wordt deze afgedaan. Samen met spectrometrieleverancier

Bruker

Bacillus anthracis, de bacterie die miltvuur

en vier Nederlandse laboratoria,

veroorzaakt. Gelukkig komt deze dodelijke

wordt er hard aan een dergelijke

ziekte in Nederland niet meer voor.

24/7-oplossing gewerkt.

Vision in de medische sector “Medische technologie is een belangrijke markt voor onze camera’s “, zegt Mirko Benz, marktanalist bij Baumer. “Belangrijkste criteria zijn productkwaliteit en betrouwbaarheid.” De uitspraak volgt op een vraag over het belang van een medische tour die tijdens Vision 2012 in Stuttgart wordt gehouden. Over deze beurs zelf leest u meer in ons branche bulletin. In dit artikel laten we vooral de medische visionspecialist aan het woord. Medische technologie is wereld-

wijl de kwaliteit kan worden verbe-

ten en gewrichten. Zelfs het trai-

kwaliteit voor wat betreft kleur.”

wijd sterk in opkomst. En vision­

terd. Visionsystemen helpen hierbij

nen van medische professionals is

Jens Wohlerdt, Europe Category

systemen

steeds

bij de productie van medische ap-

gebaat bij het gebruik van vision

Manager bij Panasonic Marketing

vaker een sleutelrol. Volgens een

paratuur, maar staan ook doktoren

in de vorm van simulatie. “Door

Europe, sluit zich bij de woorden

onderzoek van de visiontak van de

en chirurgen bij met het stellen van

het grote aantal toepassingen”,

van Benz aan. “Een waarheidsge-

VDMA, groeide de sector van 2010

een vroege diagnose en het uitvoe-

vervolgt Benz “heb je met heel di-

trouwe weergave van kleuren is

tot 2011 met maarliefst 46 pro-

ren van hun werk. Denk hierbij aan

verse eisen rekening te houden als

belangrijk. Onze camera’s kunnen

cent. Niet verwonderlijk, wanneer

het detecteren van huidafwijkin-

het gaat om medische technologie.

daarom per kleur geregeld wor-

men zich realiseert dat met vision

gen, afwijkingen aan het netvlies,

Dit kan de eis voor extreem hoge

den, zonder dat dit effect heeft op

kosten kunnen worden bespaard –

onderzoek aan ingewanden, hulp

resoluties zijn, ondersteuning voor

de andere kleuren. Hierdoor is het

in het huidige zorgkostenklimaat

bij een robotoperatie, of het maken

onzichtbaar licht zoals near infrared

mogelijk je te richten op één speci-

geen onbelangrijk gegeven – ter-

van 3D-modellen van gebit, bot-

(NIR), of een uitmuntende beeld-

fieke kleur.” Volgens Benz worden

vervullen

er

020 Dossier Life Sciences

Rechts: Dankzij de HD-kwaliteit kunnen zelfs minieme structuren zeer gedetailleerd worden weergegeven in het volledige kleurenspectrum. Links: Dezelfde vision systemen worden ingezet als voorbereiding van laserbehandelingen aan ogen, maar ook voor de productiecontrole van medische

Conventionele fluoroscopische systemen worden steeds meer vervangen door flat-panel detectoren die real time röntgenbeelden produceren. Dit vraagt een hoge overdrachtssnelheid.

cameramodules ook vaak in medi-

tumoren zeer nauwkeurig te ver-

meebrengt, is ook de grote gege-

beeld honderd dollar, terwijl een

sche apparatuur geïntegreerd. Hier

wijderen. In microscopie wordt de

vensstroom die in real time moe-

Ethernetkabel slechts tien dollar

is een compact ontwerp meestal

camera gebruikt in combinatie met

ten worden getransporteerd. Ple-

kost, terwijl hij tegelijkertijd dun-

essentieel. “We hebben onze MXG-

een monitor, om het operatieteam

ora Technologies gebruikt hiervoor

ner en flexibeler is. GiGE Vision

camera’s met een lagere sensor-

te helpen om medische details te

GigE Vision. Door gebruik te maken

transmitters van Pleora worden

kop uitgerust, waardoor hij extra

documenteren.

van video-over-Ethernet, kan on-

daarom vaak geïnstalleerd in de

flexibel is. Ook is een laag energie-

“Dankzij de HD-kwaliteit kunnen

gecomprimeerde

efficiënt

kleine röntgendetectoren die in de

verbruik nodig, vooral bij mobiele

zelfs minieme structuren zeer ge-

worden verzonden naar verschil-

tandheelkunde worden toegepast.

apparatuur, om batterijen zolang

detailleerd worden weergegeven

lende locaties. Dit kunnen diagno-

Een belangrijke trend die we mo-

mogelijk te laten meegaan. Medi-

in het volledige kleurenspectrum”,

secentra zijn, archieven of displays

menteel zien, is dat conventionele

sche apparaten worden bovendien

zegt Wohlerdt. “Een uitzonderlijke

in een operatiekamer. GigE Vision

fluoroscopische systemen worden

vaak voor een lange tijd gebruikt.

lichtgevoeligheid

dynamiek

biedt hier diverse voordelen, wan-

vervangen door flat-panel detec-

“Een lange beschikbaarheid, een

verzekeren bovendien een goede

neer vergeleken met alternatieven

toren”, zegt John Phillips, Senior

snelle levertijd en een constante

beeldkwaliteit in zowel heldere

als CameraLink (CL). De lengte van

Product Manager van Pleora Tech-

kwaliteit staan hoog in het vaandel

als donkere gebieden. Deze karak-

de kabel tussen host en camera

nologies in Canada. “Ze produ-

bij de producenten van dergelijke

teristieken kunnen bepalend zijn

mag tot honderd meter lang zijn,

ceren digitale röntgenfoto’s die

apparatuur.”

bij bijvoorbeeld endoscopische of

waar dit met CL maar tien meter

vervolgens direct kunnen worden

Een moderne operatiekamer ziet

microscopische toepassingen.” De

is. Bovendien kan een gedistribu-

gebruikt in beeldgestuurde hande-

er heel anders uit dan vroeger. Chi-

productmanager ziet als toekom-

eerd netwerk met een afwijkende

lingen.” Volgens Philips vraagt dit

rurgen worden steeds vaker bijge-

stige eisen de mogelijkheid om

topologie eenvoudig en kostenef-

veel van de overdrachtssnelheid

staan door robots en in het bijzon-

camera’s nog flexibeler in te zetten

ficiënt worden aangelegd. Indien

en hier is 1 GigE Vision niet meer

der met real time digitale beelden

voor nog meer doeleinden, zonder

een hogere bandbreedte benodigd

voldoende. Dit betekent dat steeds

die in hoge resolutie op meerdere

het systeem te hoeven veranderen.

is, kan een systeem zonder proble-

vaker op 10 GigE Vision wordt over-

schermen moeten worden weer-

Een andere trend is automatische

men worden geüpgrade naar 10

gestapt.

gegeven. Deze beelden maken het

diagnose en progressieve miniatu-

GigE Vision. Nog een voordeel is

eenvoudiger om bijvoorbeeld diag-

risering voor inwendig onderzoek

het gebruik van redelijk geprijsde

noses te stellen, de precieze positie

van bijvoorbeeld bloedvaten.

standaard componenten. Volgens

van implantaten te bepalen of om

Een uitdaging die dit alles met zich

Pleora kost een CL-kabel bijvoor-

en

data

Dossier Life Sciences 021

Robot gaat kransslagaders behandelen Philips wordt de exclusieve distributeur van Corindus’ CorPath 200 Systeem. Het is het eerste door een robot ondersteunde systeem ter wereld voor de minimaal invasieve behandeling van vernauwde kransslagaders. Philips Electronics en Corindus Vascular Robo-

verbeteren en de zorgkosten verlagen.” Rönt-

beter zicht op het angiografiescherm, terwijl

tics hebben een distributieovereenkomst aan-

genfluoroscopie is algemeen geaccepteerd als

tegelijkertijd vermoeidheid wordt tegenge-

gekondigd voor het CorPath 200 Systeem van

de beste beeldvormingstechniek om nauw-

gaan en belasting van hoofd, nek en rug wordt

Corindus. Het systeem werd recentelijk goed-

keurig in beeld te brengen hoe de katheter

geminimaliseerd. “In ons ziekenhuis voeren we

gekeurd door de Amerikaanse Food and Drug

en andere interventie-instrumenten tijdens de

meer dan tweeduizend procedures per jaar uit,”

Administration (FDA) en is het eerste door ro-

minimaal invasieve behandeling van hartaan-

vertelt Dr. J. Jeffrey Marshall van het Northeast

bottechnologie ondersteunde systeem ter we-

doeningen door het lichaam worden verplaatst.

Georgia Medical Heart Center in de Verenigde

reld voor de minimaal invasieve behandeling

Klinische gegevens over een langere periode

Staten. “Sommige daarvan duren langer dan

van vernauwde kransslagaders bij patiënten

hebben echter aangetoond dat interventiecar-

vier uur, terwijl de specialist met een zware lo-

met coronaire hartziekten. Deze procedure

diologen de kans lopen gezondheidsproblemen

den schort om over een bed gebukt staat. Met

staat ook bekend als ‘percutane coronaire in-

en orthopedische aandoeningen te krijgen,

robotgeassisteerde interventies kunnen we de

terventie’ (PCI). Philips, dat voorop loopt in

aangezien zij vele PCI-procedures uitvoeren.

procedure beschermd tegen straling uitvoeren,

interventionele beeldvorming, bezit een min-

Het CorPath 200 Systeem is daarom zo ontwor-

terwijl we de voerdraden met stents of bal-

derheidsaandeel in Corindus Vascular Robotics,

pen dat de robotgeassisteerde plaatsing van de

lonkatheters in de kransslagaders zeer precies

dat handelt in robotgeassisteerde systemen

voerdraden met stents of ballonkatheters in de

kunnen besturen. Het CorPath 200 Systeem kan

voor cardiologische interventieprocedures. Het

kransslagaders wordt bediend vanuit een in-

de precisie vergroten en de besturing voor de

CorPath 200 Systeem kan worden geïntegreerd

terventiecockpit, waarbij ook de patiënt tegen

plaatsing van stents en voerdraden verbeteren.

met alle grote röntgenfluoroscopiesystemen,

straling wordt beschermd. Bovendien kan de

Uiteindelijk kan daardoor de zorg voor de pa-

waaronder röntgenapparatuur uit de Allura-se-

chirurg door zijn zittende houding voor de mo-

tiënt worden verbeterd.”

rie van Philips. Het robotgeassisteerde systeem

nitors de metingen beter aflezen en heeft deze

is een compact en kostenefficiënt systeem dat kan worden gebruikt met standaardstents, -katheters en -voerdraden. “Er ligt een groot potentieel voor robotgeassisteerde interventietechnologieën om de huidige beeldgeleide minimaal invasieve procedures te verbeteren. Dit is een snel groeiende markt met meer dan één miljoen PCI-procedures die naar schatting in 2012 in de Verenigde Staten worden uitgevoerd,” aldus Gene Saragnese, CEO Imaging Systems bij Philips Healthcare. “Door te gaan samenwerken met partners zoals Corindus Vascular Robotics, trachten we de toekomst van de gezondheidszorg te bepalen door innovatieve oplossingen te bieden die de klinische capaciteit vergroten, de uitkomsten voor patiënten

022 Dossier Life Sciences

Hoera 10 jaar veiligheidsrelais! Eenvoudig en flexibel besturingsysteem en biedt een potentiele besparing van minstens 40% in alle engineeringsfasen door de grafische configuratetool. PNOZmulti is wereldwijd gecertificeerd en voldoet aan vele normen en talrijke goedkeuringen.

U kunt ons ook bezoeken op:

Met zekerheid succesvol.

the spirit of safety

www.pilz.nl en www.bestellen.pilz.nl/multi10jaar

One VISION What do brake assist systems and intraoral scanners have in common? Both applications have only been made possible thanks to machine vision. VISION will be presenting the entire spectrum of this unique technology – from components to turnkey complete systems, from mechanical engineering to endoscopy. This is where the industry meets – and has done for the past 25 years. One VISION. 25 Years of VISION.

6 – 8 November 2012 Messe Stuttgart www.vision-fair.de

023

Stemmer Imaging neemt Iris Vision over

Benelux is grote visionspeler rijker De kogel is door de kerk: Iris Vision is akkoord met het overnamebod van Stemmer Imaging, één van Europa’s grootste leveranciers van visionproducten, systemen en advies. Met de overname is de Benelux een grote visionspeler rijker. Het gebeurt niet vaak dat nieuws over de Nederlandse

Serbée legt uit dat in 2004 het van origine Duitse bedrijf het

vision­markt de voorpagina haalt. Maar had Vision & Robotics

Engelse First Sight Vision overnam en in 2005 het Franse

een voorpagina gehad, dan was dit bericht er zeker te vinden

Imasys. Twee jaar geleden openden ze een nieuwe vesti-

geweest. Reden is dat van de komst van een visionspecia-

ging in Zwitserland en sinds 1 oktober is er nu dus ook een

list in een redelijk versnipperde Nederlandse markt die 180

Beneluxvestiging. Hierbij is voor de Belgische markt Etienne

specialisten met zich meebrengt, toch wel een enigszins

Bellemans aangetrokken die de klanten aldaar bedient.

opschuddend effect verwacht kan worden. Serbée ging het echter voornamelijk om het mogelijk maken van groei en het

Motieven

beter kunnen bedienen van klanten.

Gevraagd waarom Serbée ervoor koos zijn eigenhandig op-

024 Visionmarkt

antwoordt hij: “We liepen al een tijdje tegen het probleem

“Ik ken Stemmer Imaging al sinds 1996”, licht Serbée toe.

aan dat het realiseren van verdere groei in Nederland een

“Toen al bleek dat ze een filosofie hebben die erg op die van

moeizame exercitie is. Natuurlijk hadden we deze ambitie

Iris Vision leek. Aan de ene kant hechten ze grote waarde

wel, maar het is lastig om als relatief kleine speler serieus

aan een breed programma met producten, om zo kwalitatief

genomen te worden wanneer je met grote vaak internatio-

maatwerk te kunnen leveren. En ook Stemmer Imaging doet

nale multinationals om de tafel zit. Enerzijds hebben derge-

aan klantgerichte vision oplossingen, stelt service boven alles

lijke giganten zorgen over kunnen en capaciteit en anderzijds

en staat klanten bij met advies. De bedrijfscultuur komt dus

over de financiële draagkracht. Toen ik begin dit jaar een te-

erg overeen, en er is een flinke dosis synergie. Maar Stemmer

lefoontje van Stemmer Imaging kreeg met het oog op een

Imaging van 1996 is in één opzicht niet meer het bedrijf van

mogelijke overname, zag ik direct de voordelen. We zouden

toen: het is met vijf vestigingen en 180 werknemers namelijk

hierdoor niet alleen onze capaciteit en kennis kunnen vergro-

uitgegroeid tot één van Europa’s grootste visionleveranciers.”

ten – 180 specialisten weten meer dan vier –, maar ook de

Tekst Liam van Koert

gebouwde en goedlopende bedrijf ‘van de hand te doen’,

Internationaal

beschikking hebben over een R&D-afdeling voor zeer speci-

de nieuwe leverancier worden getroffen om de continuïteit

fieke klantwensen. Er zou binnen de gelederen altijd wel een

te waarborgen.”

expert op het gebied van vleesverwerking of halfgeleider-

Als laatste klantenvoordeel moet Serbée nog van het hart dat

productie zijn, die wij vervolgens konden laten overkomen

met Stemmer Imaging een schat aan informatie beschikbaar

en inzetten. Bovendien zou de schaalvergroting voor meer

komt. “Stemmer Imaging heeft een zeer uitgebreide website

financiële stabiliteit zorgen. Maar voor de overname moesten

die niet alleen actueel is, maar ook veel achtergrondinfor-

we het natuurlijk wel over diverse zaken eens worden. Dit

matie bevat. Dit is iets wat in het verleden wel op ons ver-

begon in april serieuze vormen aan te nemen en eind augus-

langlijstje stond, maar waar we niet aan toe kwamen. Het-

tus was de kogel door de kerk: vanaf 1 oktober zou Iris Vision

zelfde geldt voor het visionhandboek dat Stemmer Imaging

in het Stemmer Imaging-concern opgaan.”

uitgeeft, boordevol met nuttige visioninformatie wat het tot een soort Binas voor de visiongebruiker maakt.”

Klanten Serbée benadrukt dat voorgenoemde groeiambities niet be-

Trendy

tekent dat de focus vanaf nu op grote bedrijven zal liggen.

Schaalvergroting van bedrijven door op het overnamepad

Integendeel: de kleinere klant geniet precies dezelfde voor-

te gaan past natuurlijk helemaal bij deze tijd. En aangezien

delen. Ook hen staat meer kennis en maatwerk ter beschik-

‘too big to fail’ niet aan de orde is bij visionbedrijven, zijn

king. Bovendien kan het veel grotere assortiment visionpro-

hier geen al te grote bezwaren aan te tekenen. Serbée is

ducten centraal vanuit München worden geleverd, waardoor

zelf van mening dat het synergievoordeel dat schaalvergro-

leveringen sneller en beter te plannen zijn. Op de vraag bij

ting kan opleveren alleen maar goed is voor alle betrokke-

de overname naast nieuwe producten ook oude producten

nen, dus ook voor visiontechnologie in het algemeen. “Door

komen te vervallen, en of klanten hier geen last van hebben,

onderdeel te worden van een Europese organisatie krijg je

reageert hij: ”Eén van de bijkomende pluspunten van het feit

een heel ander perspectief. Je ziet beter wat er in sommige

dat juist Stemmer Imaging bij ons aanklopte is dat er een gro-

landen of marktsegmenten speelt en kan hier beter trends

te overlap met ons voormalige assortiment was. Ik schat dat

uit destilleren, waar je vervolgens weer op kunt inspelen.

hierdoor zo’n negentig procent van onze oude vertegenwoor-

Dit kunnen eigen ontwikkelingen zijn, maar ook het om de

diging gewoon geleverd kan worden. De overblijvende tien

tafel zitten met bijvoorbeeld camera- of laserfabrikanten

procent zullen bij Beneluxcollega’s worden ondergebracht.”

wordt mogelijk. Zij zijn eerder bereid om een grote partij aan

Serbée zegt niet bang te zijn voor het verliezen van klanten.

te horen en eventuele aanpassingen door te voeren. Het op

“We werken met klanten op basis van een opgebouwde re-

een dergelijke manier sturen van ontwikkeling kon Iris Vision

latie, niet op productbasis. Voor veruit de meeste van onze

natuurlijk nooit. Het is echter wel een gegeven dat bijdraagt

klanten zal gelden dat we een passende oplossing in huis

aan betere producten, meer tevredenheid bij gebruikers en

hebben. En in het geval dat toch een product nodig is dat wij

een beter imago van de visionmarkt als geheel.”

Synergie door schaalvergroting is ook goed voor vision in het algemeen

niet meer kunnen leveren, dan zal een goede regeling met

Visionmarkt 025

Nieuw hoofdstuk over machinevision Benelux in EMVA-onderzoek

Europese machinevisionindustrie blijft groeien Machinevision is een essentieel onderdeel van automatisering. Europese leveranciers zijn leiders op het gebied van beeldverwerkingstechnologie. Rationalisatie, een hogere productiviteit, kortere doorlooptijden, snellere cyclustijden en hoogwaardige eisen, tezamen met continu nieuwe toepassingsgebieden, bieden groeikansen in toekomstige machinevision. De jaarlijkse door de European Machine Vision Association gepubliceerde industriestudie ‘European Vision Technology Market Statistics 2012’ biedt een inzicht in verkoopcijfers, markten en technologische trends. Vergeleken met vorig jaar steeg de totale omzet van de Eu-

de Europese machinevisionbedrijven. Het is echter de eerste

ropese machinevisionindustrie met bijna 15 procent, zo ver-

keer dat meer dan eenderde van alle verkopen werden vorig

meldt het rapport. Met een omzet van bijna 1,5 miljard euro

jaar gerealiseerd in gebieden overzee.

koop in Azië het sterkst, hier werd in 2011 22 percent van alle

Industriële klanten nog steeds investeringsvriendelijk

verkopen gegenereerd. Exporten naar Azië gingen meestal

Het onderzoek laat tevens zien dat de aanhoudende wereld-

naar China, Japan, Zuid-Korea en Taiwan, en stegen wederom

wijde economische groei in 2011, en de hiermee gepaarde

uit boven de omzet van Noord- en Zuid-Amerika. India droeg

stijging in industriële productie, heeft geleid tot een sterke

voor het eerst aanzienlijk bij aan de totale omzet; een dui-

stijging in de vraag naar machinevisiontechnologie vanuit de

delijk teken dat automatisering en dus machinevision hier in

traditionele klanten in de industriële productiesector. Dubbel

opkomst is. De verkoop binnen Europa en Noord- en Zuid-

cijferige aandelen van de omzet warden behaald met verko-

Amerika steeg in 2011 ook met dubbele cijfers. Met bijna 64

pen aan de automotive industrie, de container- en verpak-

procent aandeel van de totale omzet toont het onderzoek

kingsindustrie en de halfgeleiderindustrie. Daarnaast steeg

aan dat Europa nog steeds veruit de grootste markt blijft voor

de omzet in machinevisionsystemen aan alle niet-industriële

verkooprecord behaald. Geografisch gezien groeide de ver-

klantsegmenten zelfs bovengemiddeld met 24 procent (zie afbeelding 1).

Producten en toepassingen Volgens de marktanalyse is de inspectie van onderdelen de meest voorkomende toepassing van machinevision in 2011, en loopt het ver vooruit in andere toepassingen, zoals continue inspectie van webmateriaal, 2D- en 3D-metrologie en Afbeelding 1: Totale Omzet in 2010-2011 per sector.

026 Visionmarkt

robotbesturing. Anders dan verwacht door de marktanalisten bleef de vraag naar complexe, verfijnde en aldus dure visionsystemen groot,

Tekst Andreas Breyer, Senior Editor Germany Novus Media Today

hebben de machinevisionbedrijven in Europa een nieuwe

en hierdoor was er slechts een kleine stijging in het aandeel van productgroep smart camera’s/compacte systemen/ vision­sensoren in de totale omzet. In de visioncomponen-

Afbeelding 3:

tenproductgroep bleven camera’s in de omzet leiden, met

Verkopen per regio 2010, 2011 en

bijna 28 procent van de totale omzet vorig jaar. Framegrab-

voorspelling 2012.

bers was het enige genoemde producttype in 2011 waarbij er sprake was van een daling in de verkoop.

Benelux is belangrijke Europese high-tech regio Met de focus op de Benelux, behandelt een EMVA landenspecifiek rapport dit jaar voor het eerst niet alleen de machinevisionindustrie van een bepaald land, maar in een door drie onafhankelijke leden van de Europese Unie gevormde regio. Het onderzoek laat zien een dynamische, exportgeoriënteerde machinevisionmarkt met een totaal marktvolume van iets minder dan 300 miljoen euro in een zeer technologierijke

meer geïntegreerde, eenvoudigere en meer geautomatiseer-

De “European Vision Technology Market

regio (zie afbeelding 2).

de oplossingen. Voor industriële toepassingen volgt de ma-

Statistics” is een jaarlijks onderzoek,

We hebben bijna 130 visionondernemingen per naam en

chinevisionsector steeds vaker de vraag vanuit de klant voor

in opdracht van de European Machine

activiteit kunnen identificeren, voor de hele range klantin-

complete oplossingen. De trend voor specialistleveranciers

Vision Association (EMVA). De kern van

dustrieën en toepassingen. De verhouding visionbedrijven

voor specifieke industrieën/sectoren met aan deze markten

het onderzoek is gebaseerd op een

tussen Nederland en België is ongeveer tweederde/een-

aangepaste producten blijft zich volgens het EMVA-rapport

vragenlijst die wordt verstuurd naar de

derde. In Luxemburg is er tenminste een bedrijf actief in ma-

verspreiden. Dit duidt erop dat de naadloze integratie van de

bedrijven van de Europese machinevi-

chinevision. Circa tien distributeurs opereren in de Benelux-

machinevisionsystemen vanaf het begin van het plannings-

sionindustrie. De resultaten van deze

markt met machinevisioncomponenten. In tegenstelling tot

proces van een productiefaciliteit. Tegelijkertijd is de markt

lijsten worden aangevuld door diverse

andere veel grotere machinevisionmarkten, waaronder Italië

voor systemen voor algemeen gebruik, welke wordt gedis-

expertinterviews. De 2012-editie bevat

en Frankrijk, is de Benelux de thuishaven van diverse ma-

tribueerd via handelaren (in tegenstelling tot systeeminte-

gegevens van 247 ondernemingen. Er is

chinevisioncomponentproducenten wereldspelers. In België

gratoren), in opkomst. 3D-technologieen worden steeds be-

geen andere marktstudie voor machine-

vindt men alleen al in Antwerpen en Mechelen drie van de

langrijker; vooral 3D-gestuurde robots worden gezien als een

vision met zoveel relevante gegevens. Ga

belangrijkste Europese high-end camerasensorfabrikanten.

grote kans voor machinevisionondernemingen om als driver

voor verdere informatie over EMVA en het

High-end cameratechnologie komt vanuit Eindhoven en Leu-

voor 3D-technologie te blijven fungeren.

onderzoek naar www.emva.org.

ven. In Leuven bevindt zich een visioncluster met zes visionbedrijven op loopafstand van elkaar, die allemaal hun eigen

Economisch vooruitzicht

klantindustrieën bedienen. De meeste van deze bedrijven

De wereldeconomie is momenteel duidelijk aan het afkoe-

hebben hun roots in IMEC, wat samen met de Nederlandse

len, en het EMVA-onderzoek verwacht dat dit ook invloed zal

evenknie TNO de basis vormt van een opmerkelijk onder-

hebben op de Europese machinevisionindustrie. Daarnaast

zoeksdichtheid in de regio, aangevuld door verschillende

leidt de aanhoudende schuldencrisis in de Euroregio tot eco-

andere onderzoeken en clusterorganisaties. De technische

nomische onzekerheden. Op de lange termijn zal de trend

universiteiten in België en Nederland en de hogescholen zijn

in verdere automatisering echter aanhouden en zelfs meer

de ruggengraat van machinevisioneducatie en alle gerela-

aanwakkeren in economieën met een opkomende industri-

Afbeelding 2: Grootte van visionbedrij-

teerde disciplines.

ële productie, zoals India en Zuid-Amerika. Aangezien de toe-

ven in Benelux op basis van aantal

In het algemeen gesteld is een dergelijk gecombineerde

passingsgebieden voor machinevisiontechnologie nagenoeg

werknemers.

visioncompetentie in alle disciplines van productie tot onder-

onbeperkt zijn, is de verwachting in het rapport dat de toe-

zoek, van diverse industriële en niet-industriële toepassin-

passing van visiontechnologie in complete nieuwe gebieden

gen, bijeen in zo’n geografisch klein gebied in Europa haast

buiten de industriële productie biedt zelfs nog meer groei-

niet te vinden.

mogelijkheden voor deze industrie om, en draagt nu al aanzienlijk bij aan de totale verkoop van de industrie. Over het

Trends in machinevision

algemeen is de verwachting dat de industrie in 2012 weer zal

Uit het rapport blijkt dat een zeer grote trend is dat de uit-

groeien in de voornaamste regio’s Europa, Azië en Noord- en

dagingen voor machinevisiontechnologie en ontwikkeling

Zuid-Amerika, maar niet langer met dubbele rates. De Euro-

veranderen. De trend in verbetering (sneller, goedkoper,

pean Machine Vision Association voorspelt dit huidige indu-

nauwkeuriger, robuuster), wat nog steeds van kracht is in

strieonderzoek voor 2012 een stijging met 6,4 percent in de

bijvoorbeeld onderdeelinspectie, onderhevig zal worden aan

gehele omzet van machinevision in Europa (zie afbeelding 3).

Gemiddelde omvang: 24 medewerkers

Visionmarkt 027

ABI ontwikkelt nieuw modulair systeem

Deltarobots uit Nederland Deltarobots duiken overal op. En als het aan Electro ABI uit Haarlem ligt, worden het er nog veel meer. Want tijdens de Industriële Week komen zij met een primeur: een hoogwaardige modulaire deltarobot die in elke machine kan worden ingebouwd. Het bedrijf heeft grootse plannen voor de ABIflexx. Door samen te werken met robotbesturingsspecialist KEBA, moet de nieuwe delta niet alleen Nederland, maar de hele wereld veroveren. “We hebben het geluk dat we, naast automa-

ABB, Adept en Fanuc maken mooie producten.

Optelsom

tiseerder en aandrijfspecialist, ook producent

Maar wil je iets volgens eigen specificaties of

Wat beweegt een leverancier van aandrijf-

van aandrijfcomponenten zijn”, zegt Paul de

branding, dan had je in eigen land tot voor kort

componenten ertoe om zelf een robot te gaan

Bie. De directeur van het bedrijf is duidelijk

maar weinig mogelijkheden. Dat wordt nu dus

ontwikkelen? Volgens De Bie is het een optel-

trots op het resultaat en verwacht veel van

anders. Heel anders. Want met ons nieuwe mo-

som van factoren en voorhanden hebbende

de ABIflexx. “Daarmee onderscheiden we ons

dulaire ABIflexx-systeem, behoren standaard

onderdelen. “We hebben als ABI natuurlijk tal

duidelijk van collega automatiseerders, die

inbouwmaten en werkbereik tot het verleden.

van hoogwaardige componenten in ons as-

voornamelijk vertegenwoordigingen in hun

Bovendien zijn er alleen hoogwaardige, voed-

sortiment waar we veel ervaring mee hebben.

productportfolio hebben en dus ook voor del-

selveilige componenten toegepast, wat de ro-

Het werken met servomotoren, versterkers,

tarobots afhankelijk zijn van derden. Nu hoeft

bot uitermate geschikt maakt voor de voedsel-

planetaire vertragingskasten, controllers en be-

dat op zich geen probleem te zijn. Bedrijven als

verwerkende industrie en de farma.”

sturingssoftware doen we al jaren. Bovendien is onze besturingsleverancier KEBA een echte

De KEBA-besturing een voorloper als het gaat om trajectory planning.

specialist als het gaat om robotbesturingen, en eerste keus voor beroemde robotbouwers en machinefabrikanten. De ingrediënten om een robot te ontwikkelen hadden we dus al grotendeels in huis, want door de eigen productie hebben we ook een ervaren engineerinsafdeling en tekenkamer. Tel daarbij op dat onze klanten – voornamelijk machinebouwers – steeds vaker pick & place willen integreren middels een deltarobot, en de gedachte vormt zich dan snel om eens te onderzoeken of we niet zelf iets in de markt konden zetten.”

Onderscheidend Het is in Vision & Robotics al vaker aangestipt: sinds het vervallen van het ‘deltapatent’ van ABB is het aantal aanbieders en geïnstalleerde markt wil mengen moet dan ook wel wat extra’s te bieden hebben, zo realiseerde zich ook ABI. Peter Paul de Bie, verantwoordelijk voor de sales en marketing binnen ABI, licht de overwegingen van zijn vader toe: “Hoewel het

028 Deltarobots

Tekst: Liam van Koert

deltarobots aardig gegroeid. Wie zich in deze

aantal deltarobotbouwers ons nog wel mee viel

bouwers zonder problemen wereldwijd in de

één van de motoren bijvoorbeeld thermisch

– met ABI staat de teller in Nederland op drie,

food en farma uit de voeten kunnen. Omdat

gezien op zijn maximum zitten, dan kan je de

en ook in het buitenland bouwen alleen de

de drive-units middels RVS bevestigingsplaten

robot bijvoorbeeld dertig graden verdraaien,

hele grote machinebouwers hun eigen delta’s

afzonderlijk geplaatst kunnen worden en de

zodat de belastingen beter worden verdeeld.

- moesten we ons natuurlijk wel onderscheiden

armlengtes zelf kunnen worden bepaald, kan

Hiermee kan je wat betreft de cyclustijd toch

van wat er al is. Na marktonderzoek bleek al

hij bovendien echt maatwerk leveren voor wat

al snel een winst van tien tot vijftien procent

snel dat vooral een gemakkelijke integratie

betreft het bereik en de grootte van zijn pick &

boeken.” Keba blijkt overigens ook een goede

en het voldoen aan alle hygiëne-eisen van de

place cel. Geen overdimensionering omdat een

partner op een ander gebied”, besluit De Bie

FDA en EHEDG voor hen hoog in het vaandel

bereik van 1200 millimeter de eerstvolgende

senior. “Hoewel we in Nederland maar net

staan. Hoewel de robot van nature wel een

bouwgrootte is, maar gewoon een bereik van

klaar zijn met de lancering, hebben zij al zeer

flexibele automatiseringsoplossing is, geldt dat

953 millimeter, omdat dat op dat moment op-

serieuze interesse in ABIflexx-robots in Korea

voor bestaande exemplaren de flexibiliteit voor

timaal blijkt. Tevens maakt het voor de machi-

en in Duitsland gevonden.”

wat betreft inbouwgrootte en werkgebied toch

nebouwer niet meer uit of hij twee, drie of vier

tegenvalt. En ook voldoen de vaak toegepaste

armen wil toepassen. En tot slot is er een groter

Opbouw van de robot

armen (cranks en sticks) van koolstofvezel niet

bereik in de z-richting, aangezien de cracks niet

Drive unit

aan de voedselveiligheidsregels. Er kunnen na-

tegen de traditioneel toegepaste bovenplaat

Materiaal: FDA-approved PTFE geïmpregneerd

melijk vezels in het voedsel terecht komen. Met

van de deltarobot aan komen. Ook dat scheelt

geanodiseerd aluminium

dit in het achterhoofd gingen we aan de slag en

natuurlijk kostbare ruimte.”

Beschermingsgraad: IP65

kwamen tot een betaalbaar modulair alterna-

Gewicht: ≈10 kg

Kinematica

Afmetingen (l x h x b): 346 x 196 x 140 mm

Een dergelijke bouwvrijheid heeft zijn prijs.

Flens: RVS, EN ISO 9409

Hygiënische optimalisatie

Het vergt namelijk veel van de besturing, die

Geoptimaliseerd voor hogedrukreiniging

Volgens De Bie junior zit het modulaire hem

met uit de klantspecifieke voortvloeiende ki-

Armen: cranks, sticks, grijperplaat

er vooral in dat de drive units losse eenheden

nematica wel overweg moet kunnen. Voor je

Titanium, en FDA-approved PTFE geïmpreg-

zijn, zodat de machinebouwer vrij is het aan-

het weet haal je je veel programmeerwerk op

neerd geanodiseerd aluminium

tal armen dat hij gebruikt en de positie van

de hals om voor de mechanische flexibiliteit te

Lagerbussen

de drive-units zelf te bepalen. Hierdoor kan

compenseren. Hier komt de samenwerking van

Lage slip van de sticks

je als machinebouwer optimaal construeren

ABI met KEBA goed uit de verf, vindt ook Peter

Zeer slijtvast

voor wat betreft beschikbare ruimte en het

Mous. Als technisch adviseur bij ABI werk hij

Montageplaten

benodigde werkbereik. “Voor de drive unit

nog steeds nauw met KEBA samen aan nieuwe

RVS

hebben we hoogwaardige servo’s en plane-

kinematische modellen. Hij kent de besturing

Verstelbare montagehoogte

taire vertragingskasten in een met teflon ge-

dan ook door en door. ”Doordat KEBA rustig

Kabels en doorvoeren

ïmpregneerde en geanodiseerde aluminium

toonaangevend genoemd mag worden voor

IP65

behuizing geplaatst. De gekozen componen-

wat betreft onafhankelijke robotbesturingen, is

ten garanderen een lange levensduur. De ro-

er al veel in hun software ondervangen om ook

bot heeft een beschermingsgraad van IP65 en

lastige applicaties intuïtief en snel te program-

heeft afgeschuinde kanten, zodat hij eenvou-

meren”, legt hij uit. “Hun KeMotion-software is

dig te reinigen is. De bevestigingsflenzen voor

objectgeoriënteerd, waardoor het aanpassen

de ‘cranks’ zijn van roestvrij staal , terwijl de

van de besturing aan een veelvoud aan monta-

cranks en de sticks van de armen uit titanium

gemogelijkheden geen enkel probleem vormt.

zijn vervaardigd. Stuk voor stuk materialen die

Bovendien is de KEBA-besturing een voorloper

door de FDA goedgekeurd zijn, zodat machine-

als het gaat om trajectory planning: tot zestien

tief met titanium armen.”

bewegingen kunnen vooruit worden gepland

Voorbeeld mogelijke uitvoering

voor het zelf bepalen van de optimale baan.”

Aantal parallelle assen 3 (drive units)

Volgens Mous doen andere motion controllers

Additionele assen (rotatie) 1 (direct op

ook wel aan trajectory planning, maar is de

grijperplaat)

positiebepaling voor oppakken en wegleggen

Werkbereik (diameter) 1130 mm

gelimiteerd aan de positie ten opzichte van

Werkbereik (hoogte) 250 mm

toe- en afvoerbanden. Mous: “Je kan echt mer-

Max. picks/min 220

ken dat KEBA gebaseerd is op de robotwereld.

Payload 3,5 kg

Je kan montagehoogten en -hoeken variëren,

Gewicht 63 kg

zonder je programmeerproblemen op de hals

Omgevingstemperatuur 0°C tot +45°C

te halen. Dit is overigens ook een toegevoegde

Cyclustijd (25-305-25 mm)

waarde als het gaat om de optimalisatie van

0,27 s

(payload 0,8 kg) en 0,5 s (payload 3,5 kg)

het energieverbruik en de cyclustijden. Mocht

Deltarobots 029

Technologische industrie vraagt politiek om stabiliteit en daadkracht Nu de zetels zijn verdeeld wil het FME snel een stabiel middenkabinet.

De politiek moet volop inzetten op het vergroten van de verdienkracht van de industrie. Die moet kunnen innoveren en exporteren, en moet kunnen beschikken over voldoende goed opgeleide technici. Het was de boodschap van FME-voorzitter Ineke Dezentjé HammingBluemink tijdens het FME Verkiezingsdebat, gehouden bij staalbouwer Hollandia in Krimpen aan den IJssel. “Wat we nodig hebben, is een stabiel en daadkrachtig industriebeleid. Weet dat Nederland een sterke industrie nodig heeft om uit de crisis te komen. Niet de zorgsector, maar wij verdienen het geld, wij zorgen voor de groei.” Kandidaat-Kamerleden Ronald Plas-

Verdienkracht

nale investeringsbank.”Ook PvdA’er

hart van de economie. We hebben

terk (PvdA), Anne-Wil Lucas (VVD),

Lucas (VVD) beaamde dat “de VVD

Plasterk zei dat de maakindustrie

wereldspelers nodig, dus topprio-

Mustafa Amhaouch (CDA), Patrick

niet de banenkampioen is. Dat is

cruciaal is voor economische groei

riteit is het investeren in technisch

van Lunteren (SP) en Eppo Bruins

het bedrijfsleven, ook het MKB. On-

en dat het belang van export zo

beroepsonderwijs op alle niveaus.

(CU) kruisten de degens met elkaar

dernemers moeten ondernemen.

groot is dat “ik me aansluit bij het

Bruins (CU) sloot zich daarbij aan en

en met de ruim tachtig aanwezige

De politiek moet dat niet in de weg

FME in de opvatting dat de export-

lanceerde een Manifest Technisch

ondernemers over hun plannen met

lopen, maar wel de randvoorwaar-

portefeuille moet worden onderge-

Vakmanschap. “Daarin hebben we

de Nederlandse industrie. Aan de

den scheppen.” Van Lunteren (SP)

bracht bij een echte minister.”

tien maatregelen voorgesteld om

orde kwam de vraag of de politici

benadrukte dat de maakindustrie

wel weten wat er moet gebeuren

zeer belangrijk is voor de SP: “Onze

Onderwijs & arbeidsmarkt

vakmanschap te stimuleren.”

om onze concurrentiekracht te be-

achterban, dat zijn de gouden han-

Ook werd gedebatteerd over on-

FME-voorzitter Dezentjé zei na af-

houden. Den Haag lijkt zich vooral

den, dat zijn de makers. Om de

derwijs: Nederland moet jongeren

loop dat ze de vele mooie verkie-

bezig te houden met koopkracht-

verdienkracht van de industrie te

opleiden voor een baan in de tech-

zingsbeloften op prijs stelt, maar

plaatjes, in plaats van met het ver-

vergroten en te kunnen blijven in-

nologische industrie; niet voor een

dat FME “er bovenop blijft zitten”

groten van de taart.

noveren, is mijn partij dan ook een

uitkering. CDA’er Amhaouch: “De

om te zien of de politici hun mooie

groot voorstander van een natio-

maakindustrie is het kloppende

woorden ook in daden omzetten.

030 Branche Bulletin

met structureel extra geld technisch

Branche Bulletin

RoboNED en Mikrocentrum werken ook in 2013 samen Op woensdag 22 en donderdag 23

door nu hét jaarlijkse evenement

met uitbreiding richting sensoren,

aan het een logische stap te vinden

mei 2013 vindt de twaalfde editie

voor iedereen die in Nederland en

motion control, lineaire systemen

om tijdens Vision & Robotics hier

van vakbeurs en congres Vision &

België actief is op het gebied van

en vooral mechatronica. Dat laatste

extra aandacht aan te besteden.

Robotics plaats. De afgelopen edi-

vision, robotica en industriële auto-

is niet vreemd, omdat robotica ei-

Een ander aspect dat als positief

tie van juni 2012 kenmerkte zich

matisering. De samenwerking met

genlijk gezien kan worden als een

genoemd werd, is de toenemende

door een sterke groei in bezoekers

RoboNED is door alle betrokken

bijzondere vorm van mechatronica.

internationalisatie van het evene-

en exposanten en door de zeer

partijen, inclusief bezoekers en ex-

In ieder geval gaf zeventig procent

ment, zowel ten aanzien van ex-

geslaagde samenwerking met de

posanten, als bijzonder positief en

van de bezoekers en exposanten

posanten, lezingen als bezoekers.

RoboNED-conferentie.

waardevol ervaren en die samen-

De groei geeft aan dat het vakge-

werking wordt in 2013 gecontinu-

bied springlevend is. De samenwer-

eerd.

king met RoboNED gaf extra kwa-

Als organisator van Vision & Robotics

liteit aan het lezingenprogramma,

is het voor Mikrocentrum belangrijk

leidde tot diverse demonstraties

om te weten hoe het evenement

en gaf een extra impuls aan sa-

ervaren wordt en waar eventuele

menwerkingsverbanden tussen het

verbeteringen mogelijk zijn. Van-

bedrijfsleven en universiteiten en

daar dat er ook dit jaar weer een

kennisinstellingen. Naast de al be-

uitgebreide enquête is gehouden

staande, uitgebreide vakbeurs met

onder bezoekers en exposanten. Uit

industriële exposanten en het op

die enquête komt de wens naar vo-

de industrie gerichte lezingenpro-

ren om het evenement op dezelfde

gramma, is Vision & Robotics daar-

voet voort te zetten, waar mogelijk

Vision 2012: een jubileum Editie 2012 van de beurs Vision die jaarlijks in Stuttgart wordt gehouden,

onevenement ter wereld. Geen wonder dat alle kopstukken elkaar elk jaar

heeft veel te vieren. Op de eerste plaats is er sprake van een zilveren jubi-

in Stuttgart ontmoeten. “We willen de vijfentwintigste editie op gepaste

leum. Daarnaast zal de beurs voor het eerst in Hal 1, het juweeltje van het

wijze met de visionindustrie vieren”, laat Niethammer weten.

beursgebouw in Stuttgart, plaatsvinden. “We hebben aan het verzoek van

In de afgelopen 25 jaar heeft machinevision, en daarmee ook de beurs,

de exposanten gehoor gegeven om ze onder één dak samen te brengen,

veel veranderingen doorgemaakt. Als een technologie met veel gezichten

in plaats van twee hallen te gebruiken zoals in het verleden het geval

is het aantal toepassingsgebieden enorm toegenomen. Zo is vision niet

was”, zegt Florian Niethammer, projectmanager voor Vision in de Stut-

langer beperkt tot de industrie, maar wordt het ook toegepast in medische

tgart Messe. Met een expositieoppervlak van meer dan 21.000 vierkante

technologie, verkeersregeling, land- en tuinbouw en in de beveiliging. Dit

meter, zal er meer ruimte beschikbaar zijn. Dit is goed nieuws voor Vision

heeft zich weerspiegeld in het aanbod dat sindsdien in Stuttgart te vinden

2012, dat plaatsvindt van 6 tot en met 8 november. “We verwachten extra

was. Ook aan de promotie van deze nieuwe toepassingen heeft Vision een

groei”, licht hij toe. “Het aantal registraties dat we tot nu toe ontvangen

steentje bijgedragen. Zo was er vorig jaar een Medical Discovery Tour, die

hebben, is boven verwachting. Bijna elke exposant van de 2011 editie

ook tijdens de 2012 editie kan worden gevolgd. Daarnaast is Vision opge-

komt terug en er zullen ook veel nieuwe gezichten uit de machinevisi-

schoven van een componentenbeurs in de richting van een meer gebrui-

onindustrie zijn.” Tijdens Vision 2011 presenteerden 351 bedrijven hun

kersgerichte beurs. De succesvolle introductie van de ‘Integration Area’ is

nieuwste camera’s, sensoren, frame grabbers, belichtingssystemen, la-

hiervan een mooi voorbeeld. Hetzelfde geldt voor het zogenoemde ‘ Ap-

sers, optica, lenzen en software. Ook de systemen, applicatiespecifieke

plication Park’, waar live demonstraties en praktische seminars te volgen

oplossingen en services waren ruim vertegenwoordigd. De groei van 8,6

zijn tijdens de ‘Vision Academy’. Ook voor het laatste marktnieuws ten

procent ten opzichte van het jaar daarvoor betekende dat 7.055 bezoekers

aanzien van technologie en standaarden bent u bij Vision aan het goede

uit vijftig landen ‘acte de présence’ gaven. Vision 2012 kan terugkijken op

adres. Zo zullen ook deze keer de ‘Industrial Vision Days’ georganiseerd

25 bewogen jaren. Met een geschiedenis die over het algemeen positief

worden door de VDMA Machine Vision Group. En uiteraard zal ook dit jaar

genoemd kan worden, is het evenement uitgegroeid tot het grootste visi-

de Vision Award worden uitgereikt.

Branche Bulletin 031

“ROSE 2 kan bescheiden operationeel worden ingezet”

Servicerobot klaar voor de praktijk Jazeker, en het gaat om servicerobot ROSE, de robot voor hulp bij de dagelijkse werkzaamheden in de zorg, het huis, en later mogelijk de tuin, de beveiliging en anderen. ROSE is een ontwikkelingsplatform met nu als opbrengst een remote controlled robot, die zijn eerste praktijk toepassingen heeft ondergaan. Binnenkort wordt vooral de besturing verfijnd en daarna worden er aspecten van autonome besturing aan toegevoegd. Daardoor ontstaan dan mogelijkheden om nieuwe functies aan de bestaande toe te voegen. Het toepassingsgebied wordt

Tekst: Cees van Heijkoop

daarmee stap voor stap uitgebreid.

032 Servicerobotica

De kernfuncties van het robotplatform zijn kij-

verkoop, is nog niet bepaald’. Zorg is een ba-

partner, kinderen, gaan anders met objecten

ken, praten, – nog in ontwikkeling -, gegevens

sistoepassingsgebied. Waar gaat het bij al die

om dan u. Wanneer een robot in de zorg met

verwerken en op beeldscherm presenteren.

services in de zorg dan om? U en ik dekken de

objecten om moet gaan, heeft ook die robot

Met behulp van die functies kan de operator

tafel, pakken iets uit de koelkast en plaatsen

met een enorme hoeveelheid en variatie in

ROSE aan het werk zetten. Voor de ontwikke-

het na gebruik weer in de koelkast, schenken

werkpatronen te maken.

ling van die functies is veel onderzoek verricht.

een sapje in, doen de gordijnen dicht, de deu-

Zij zijn hoogwaardige, zowel op zich als met

ren op slot of van het slot, bedienen de mag-

Besturing is remote controlled

elkaar in ketenverband gebracht. Het fysieke

netron enzevoorts. Voor al die services moeten

Zolang die robot op afstand, van achter het

deel van de robot bestaat uit een frame met uit

u of ik kijken en wat we zien vergelijken met

beeldscherm en met de muis wordt bestuurd,

de handel betrokken componenten voor kijken,

beelden in het geheugen om een service te

is de besturing op zich geen probleem, het

verplaatsen en grijpen. Het resultaat nu is een

kunnen verlenen. De service bestaat dan uit

omgaan met de verscheidenheid aan objec-

robot die verder doorontwikkelt moet worden

kijken, lopen, reiken, grijpen. De handelingen

ten en de manieren waarop met de objecten

tot product.

zijn, zonder dat we het beseffen, ingewikkeld;

wordt gemanipuleerd wel. In die problematiek

Maar hoe maak je in de verdere ontwikkeling

als voorbeeld en vereenvoudigd weergegeven,

moeten de robotontwikkelaars nu inzicht krij-

van ROSE een operationele service-duizend-

frisdrank uit de koelkast pakken, dop losdraai-

gen. De huidige manier van automatiseren in

poot. Wanneer je op gaat sommen wat die ser-

en, glas pakken en plaatsen, sap inschenken,

de zorg is niet meer – en ook niet minder – dan

vicerobot allemaal moet kunnen, begint het te

dop weer op het pak en pak weer in de koelkast

een instapfase. ROSE is nog niet toe aan een

duizelen. Tegelijkertijd wordt door dat duizelen

enzevoorts.

brede toepassing in de dagelijkse praktijk.

duidelijk wat we zelf allemaal doen, wat voor

Een servicerobot moet dat allemaal ook kun-

Vooral de besturing moet verder worden ont-

een geweldenaar je partner is of jij bent in de

nen en nog veel meer. Bijvoorbeeld een lamp

wikkeld. Bij die besturing gaat het om waarne-

woonkamer, de keuken of de tuin. ‘We hebben

verwisselen, bloemen watergeven, schoenen

men en om die waarnemingen te verwerken

het door ROSE te bestrijken toepassingsgebied

pakken of wegzetten of de TV aan-/uitzetten.

tot acties voor het manipuleren van objecten,

afgebakend tot de zorg’, zegt Dr. ir. Michiel van

Wat u en ik doen is enorm gecompliceerd. Tel

net zoals wij dat doen; met onze ogen, onze

Osch, projectleider. ‘Daar is behoefte aan zo’n

al die objecten in uw directe omgeving eens op

intelligentie en onze ledematen. ROSE ís nu

duizendpoot. Of anderen onze kennis mogen

en denk dan eens na over hoe u die objecten

getest in één zorgomgeving met thuiszorg­

gebruiken voor de ontwikkeling van andere

herkent en er mee omgaat. In een beetje wo-

medewerkers en ouderen en met die test is de

functionaliteiten en voor de daaruit voort-

ning zijn het er duizenden. Al die handelingen

ontwikkelingsfase ROSE afgesloten. In die test

vloeiende technische uitvoering, productie en

hebben ook nog een individueel karakter. Uw

is geoefend voor het uitvoeren van al die han-

Servicerobotica 033

nog wishful thinking. Aspecten van die manier van autonome besturing worden echter nu al in ROSE ontwikkeld. Bij autonome besturing moet ROSE 3 zijn eigen positie kunnen bepalen in een virtuele bewegingsruimte, in een 3D-grid. De bewegingsruimte wordt begrensd door vloeren, wanden en meubelen in de ruimte waarin de robot zich beweegt. Door kijken – door de robot - wordt die ruimte afgebakend. De robot verzamelt en verwerkt dan zelf de informatie voor het bepalen van de bewegingsruimte. Dat bepalen is een dynamisch proces, want bij iedere beweging van de robot verandert die bewegingsruimte.

Stand van ontwikkeling Komt het zover? ROSE 0 is een inmiddels gepasseerd station. ROSE 1 en Rose 2 zijn in één een opdracht van de operator. Een aantal van

praktijk getoetst; niet op efficiency maar op

maken, er uitschenken in een glas enzevoorts.

de daarvoor benodigde handelingen zijn on-

functionaliteit. ROSE 2 wordt verder verfijnd en

De operator stuurt al die aparte handelingen

dergebracht in vaste functies die al of niet

kan bescheiden operationeel worden ingezet.

van de robot. Die handelingen worden ook op-

eenvoudig aan de omstandigheden kunnen

Dat is bijvoorbeeld in de nachtdienst van het

geslagen. De volgende stap is dat de onderzoe-

worden aangepast. Vergelijk het als voorbeeld

kers dan van al die handelingen ketens gaan

met het werkvoorbereiden van een CNC-pro-

maken en die weer testen en verbeteren. Het

gramma voor besturing van een lasrobot. Dat

resultaat is dat het besturen van de robot dan

besturingsprogramma regel je rechtstreeks

nog wel handwerk blijft, maar veel sneller ver-

vanuit het CAD-model van het product. Bij ROSE

loopt.

heb je in plaats daarvan een enorme legodoos

delingen, zoals een pak melk pakken, open­

tot je beschikking, en uit die legodoos moet je

Toekomst is ROSE 3

de bewerkingen voor een actie samenstellen.

Dat vereenvoudigen van de besturingscom-

Het autonoom uitvoeren van services is gecom-

mando’s is niet zo simpel. Het zijn er zoveel en

pliceerd. Want wat doe je zelf bij het werk, en

ze zijn gecompliceerd. Maar bij ROSE blijft de

dit geldt dan ook voor ROSE 3. Het begint met

besturing wel remote controlled. ROSE krijgt

kijken door twee ogen. Je verkent de omgeving, je bepaalt jouw plaats in die omgeving, die van je handen en je voeten. Dat bepalen is gecompliceerd kijken én rekenwerk én ledematen besturen. Ons brein kent onze afmetingen, die van ons lichaam, onze armen, benen,

Voor ROSE 2 geldt de volgende marktverwachting:

handen, vingers. Wanneer we iets uitvoeren

• Eind 2010 2.55 miljoen Nederlanders ou-

zintuigen, die posities en plaatsen ze in een

der dan 65 jaar • Hiervan kan 10% een robot gebruiken; = 255.000 personen • Daarvan kan 5% de robot daadwerkelijk gebruiken; = 12.750 personen • De levensduur van de robot bedraagt 5 jaar; 2550 stuks per jaar

zien onze ogen, meer in het algemeen onze virtuele ruimte. ROSE stuurt deels zelfstandig. U en ik besturen dan een aantal functies remote, terwijl een reeks nieuwe functies – in ROSE 3 - autonoom worden bestuurd door autonoom kijken om de positie van het object te bepalen. Wanneer dat is gebeurd, wordt er weer gerekend. Vliegensvlug, zonder dat te besef-

• Prijs (over 5 – 10 jaar): € 20.000

fen. Vervolgens wordt er naar het object toe

• Omzet NL: € 51 M / jaar

bewogen. Voortdurend wordt gekeken en de

Bron CBS

bewegingen worden aangepast. ROSE 3 is nu

034 Servicerobotica

maken van goten. ROSE is een nieuw generiek platform voor volgende versies servicerobots. Ook dan staat de zorg centraal, omdat daar de behoefte aan service sterk groeit. Maar ook het toepassingsgebied daarbuiten neemt sterk toe. Wanneer een robot zijn eigen voortbewegingsruimte, zijn eigen werkruimte kan bepalen en verkennen, dan kan ROSE ook een bewegingsruimte voor het snoeien van een boom of het repareren van een riool of kabel berekenen. De mechanische werktuigen voor het snoeien van die boom of het verwijderen van het plaveisel, het graven van een gat enzevoort zijn beschikbaar. Zij zullen aangepast moeten worden, herontworpen. Soms ook is totale vernieuwing noodzakelijk. Een buitendeur van een huis bijvoorbeeld, bedien je niet met een robot, maar met een elektronisch slot, zoals bij de auto. De termijn waarop al die veranderingen plaats verpleeghuis of ziekenhuis, om dan vanuit de

de werkbak aan het eind van de arm door een

gaan vinden, eerst schoorvoetend, dan versnel-

‘cockpit’ de patiënten te controleren. ROSE 2 is

operator bediend. Die operator snoeit met een

lend, bedraagt vijf tot tienjaar. Dan vindt er een

ook geschikt om toegepast te worden door de

elektrische zaag. De hoogwerker zelf is een

enorme omslag in niet alleen de zorg, maar in

mindervalide die zich wil inleren in het gebruik

zware, kostbare machine.

alle service-activiteiten. Nederland loopt mo-

van ROSE, om vervolgens nuttige ervaring op te

De operator stuurt nu de positie vanuit de bak.

menteel voor in die ontwikkeling. Om die po-

doen. De voor ROSE verdere benodigde fondsen

Bij de ROSE-machine is het niet meer nodig

sitie te behouden, moet door de politiek een

zijn, echter nog niet beschikbaar. Wanneer die

dat hij hoog in een werkbak zit. Hij kan op zijn

toepassingsruimte worden geschapen; door fi-

fondsen snel beschikbaar zijn kan ROSE 2 over

beeldscherm in de cabine de werkplek zien. Hij

nanciële ondersteuning van de ontwikkeling en

circa vijf jaar voldoende ver zijn ontwikkeld

zit dan toch weer in de bak. Alleen de bak is er

mogelijk zelfs wetgeving voor de toepassing.

voor brede praktijktoepassing.

niet meer. Die is vervangen door een robotkop,

 

ROSE is nog deels remote controlled. Het ser-

met sensoren om te kijken en met een ‘auto-

vice proces wordt op afstand bestuurd vanaf

matisch’ instelbare zaag; op de juiste plaats en

een PC of tablet. Daarna komt ROSE 3. ROSE 3

onder de juiste hoek. Het zagen gebeurt auto-

wordt meer autonoom dan remote controled.

noom. De werkbak van de hoogwerker is dan

Dat betekent dat de functionaliteit van ROSE

verdwenen, vervangen door de zaagrobot. Het

beduidend kan worden vergroot. Het bestu-

gevaarlijke werk is niet meer. De zware hoog-

ringssysteem van ROSE is dan niet meer be-

werker kan nu ook door een veel lichtere con-

perkt tot de zorg. De mengeling van remote

structie worden vervangen, en de productie-

controlled en autonome besturing kan ook op

capaciteit van deze machine is veel hoger dan

andere gebieden worden toegepast. Neem als

die van de huidige voorganger. Zo’n snoeirobot

voorbeeld een hoogwerker voor het snoeien

kan door verwisseling van de robotkop ook

van bomen. Nu wordt die hoogwerker vanuit

worden ingezet voor bijvoorbeeld het schoon-

ROSE 3 wordt meer autonoom dan remote controlled

Verwachte ontwikkeling ROSE ROSE 0

ROSE 1

ROSE 2

ROSE 3

Resultaat

model, beeldvorming

functioneel model, 1e experimenten

operationeel model, verdere ontwikkeling

product

Soort besturing

remote vanaf PC

remote vanaf PC, beperkte auto­nomie

remote vanaf PC, ontwikkeling draagbare

remote draag-

(ga naar … pak …zet neer etc.)

besturing, ontwikkeling autonomie

baar, spraak

februari 2011

februari 2012

januari 2016

Oplevering

april 2010

Servicerobotica 035

SmartInversion geeft luchtige impuls aan aandrijftechniek

Een drijvende ketting met inversie drive Met het vliegende object SmartInversion dat dit jaar op de Hannover Messe te zien was, gaf Festo’s Bionic Learning Network een luchtige impuls aan nieuwe ideeën voor automatiseringstechnologie. En ook op de internationale persconferentie die het bedrijf dit jaar in Rohrbach hield, kon het nieuwe aandrijfconcept op veel belangstelling rekenen. De mechanische principes van ro-

versieprincipe door de lucht. “Met

Bewegen in lucht

tatie en lineaire bewegingen vor-

onze Future Concepts zijn we con-

In

men de basis voor vele automati-

tinu bezig met het onderzoeken

compenseert

de

te slaan, en deze te gebruiken bij

seringsoplossingen. Of het nu gaat

van nieuwe of relatief onbekende

zwaartekracht die op de ‘kubusket-

de aansturing van de actuatoren.

om servomotoren of pneumatische

bewegings-

aandrijfconcep-

ting’ werkt en verzorgt de lift van

Het proces is vergelijkbaar met de

en/of elektrische semi-roterende

ten”, zegt Dr. Frontzek, het hoofd

het vliegende object. Er is 2,130 li-

peristaltische beweging van een

aandrijvingen, hetzelfde principe

van Corporate Communication. “En

ter helium nodig om de ongeveer

kwal, die wordt gegenereerd door

van rotatie maakt vele toepassin-

met de SmartInversion geeft Festo

2,334 gram lift te leveren die no-

ritmische contractiegolven.

gen tot een succes. Bekende voor-

een nieuwe impuls aan mogelijke

dig is om het object in de ruimte

beelden van lineaire aandrijvingen

innovaties in automatiseringstech-

te verplaatsen. De voorwaartse

Condition monitoring

zijn lineaire motoren of parallelle

nologie. Dit futuristische concept is

beweging wordt gegenereerd door

Dankzij

grijpers. Maar wat als er nou een

bedoeld om engineers te enthousi-

het object zelf, dat zichzelf telkens

worden voor de SmartInversion

helemaal nieuwe manier wordt

asmeren, en om hen te inspireren

weer binnenstebuiten keert. Dit

betrouwbare

bedacht om een aandrijving te

om in de toekomst innovatieve ap-

inversie-effect ontstaat door het

geschapen. Gegevens als de res-

realiseren? Bijvoorbeeld door een

plicaties te ontwikkelen.”

ritmisch afwisselen van samen-

terende accucapaciteit en stroom-

lichaam als het ware binnenstebui-

Het ontwerp van het vliegende

trekken en uitzetten. Om een ge-

verbruik worden opgeslagen en

ten te keren? Festo heeft een kine-

object is een afgeleide van een

controleerde inversie van de multi-

tijdens de vlucht in realtime gemo-

matisch mechanisme ontwikkeld

vliegend object dat de ‘cube belt’

link ketting te realiseren zijn er drie

nitord. Het principe van permanen-

dat precies dit principe gebruikt om

heet, en al in 1929 door Schatz

servoactuatoren aangebracht, die

te diagnose is nu eenmaal de beste

te kunnen vliegen. Met de naam

werd uitgevonden. De kunstenaar

door een ingebouwde controle-

garantie voor procesbetrouwbaar-

SmartInversion heeft het Bionic

en engineer Paul Schatz ontleedde

unit worden aangestuurd en ge-

heid, een vlieger die ook in auto-

Learnic Network iets gecreeërd dat

een kubus in twee stervormige

coördineerd. Twee van de servo’s

matiseringstechniek opgaat.

een extreem laag gewicht heeft,

lichamen en een omkeerbare ge-

bewegen voorwaarts en de derde

en is uitgerust met enkele elek-

lede ring. Hierdoor kan het object

achteruit, afhankelijk van de be-

trische aandrijvingen en open- en

continu binnenstebuiten worden

treffende bewegingsfase. Bij som-

closed loop-regelingen. Hiermee

gekeerd, waarbij het telkens een

mige fases echter moeten de actu-

beweegt het met helium gevulde

nieuwe vorm aanneemt.

atoren tegengesteld bewegen. Dit

object zich vrijelijk volgens dit in-

036 Aandrijftechniek

en

het

tische model van de kubusketting

SmartInversion-ontwerp helium

voor

is gerealiseerd door het mathema-

in vier fases in de onboard unit op

condition

monitoring

vluchtvoorwaarden

Inspirerend: een pulserende aandrijving gebaseerd op het principe van inversie.

Procesbetrouwbaarheid: continue diagnose

Het model voor Festo’s vliegende

in real-time

object: de ‘cube belt’ van Paul Schatz

IDS Innovation Day

15.11.2012 in Eindhoven/NL Learn about the unique capabilities of USB 3.0 industrial cameras, the latest trends in CMOS sensor technologies and how to incorporate these technologies into your projects. Reserve your place today and benefit from hands on expert knowledge. More information and reservations at www.datavision.nu/seminars-beurzen.

! n fee o i t a articip

No p

037

Alles onder controle Onlangs kwam Fanuc met een nieuwe besturing voor industriële robots. Volgens het bedrijf is aan alles gedacht. Het ontwerp van de nieuwe robotcontroller is in lijn met de

geheugen in geval van stroompanne en de mogelijkheid tot

nieuwste CNC-besturing die Fanuc onlangs introduceerde. Zo

het opstarten en uitschakelen van robots door een boven-

is ook de behuizing van de R-30iB bijna zeventig procent klei-

liggend controlesysteem (PLC), hebben hun waarde reeds

ner geworden. En met een grondvlak van slechts 600 milli-

bewezen op vlak van energiebesparing in de automobiel-

meter bij 470 millimeter, kunnen de controllers nu gestapeld

industrie. In tegenstelling tot Windows-gebaseerde control-

worden. Hierdoor wordt er aanzienlijk wat ruimte bespaard

lers, kunnen Fanuc controllers aan- en uitgeschakeld worden

wanneer verschillende controllers gelijktijdig worden ge-

zonder verlies van gegevens, wat een zeer groot voordeel is.

bruikt. De behuizing kon zo spectaculair krimpen door de eli-

Veel van de nieuwe functies waarover de nieuwe controller

minatie van veel loze ruimte, die voorheen was gereserveerd

beschikt zijn geconfigureerd voor een lager stroomverbruik

voor een groot aantal extra assen. Het bedrijf laat weten dat

en bestaande functies zijn dan ook in dat opzicht verbeterd.

het aantal extra assen in de praktijk echter beperkt is, wat

Zo worden de motoren van een robot automatisch na bepaal-

deze keuze rechtvaardigde.

de tijdspanne uitgeschakeld, terwijl deze vroeger op elek-

Naast ruimte is er ook aan de prestatie gewerkt. De nieu-

trisch koppel werden vastgehouden, wat veel energie kostte.

we controller beschikt namelijk over de nieuwste generatie

Verder kan bovenliggend PLC-systeem de robot ook aan- en

drive-controlsystemen die gekenmerkt worden door hun

uitgeschakelen, wat energie bespaart tijdens het gebruik in

krachtige processor, compacte versterkers voor de aandrij-

de standby-modus. Zestig seconden na het heropstarten zijn

ving van alle assen en een zeer beperkt energieverbruik.

de interfaced robots opnieuw operationeel en starten ze op dat punt waar de PLC ze heeft uitgeschakeld.

038 Productnieuws

Energie besparen

De ‘Motion Optimization’-functie optimaliseert de bewegin-

Het geoptimaliseerde energieverbruik begint bij de iPendant

gen. Zo worden onnodige robotbewegingen voorkomen, wat

Touch, het bedieningspaneel, dat ondanks de extra functies

ook weer energie bespaart. Met de ‘Power Optimization’

toch zo’n tien procent minder energie verbruikt. Verder is de

-functie in RoboGuide wordt de stroomtoevoer naar de aan-

R-30iB een echte ‘energiebesparende machine’. Al sinds de

drijvingen optimaal benut. Hierbij wordt binnen bepaalde

jaren negentig rust Fanuc zijn robot-controllers uit met ener-

grenzen ofwel een cyclus naar een lager energieverbruik

giebesparende functies. Snelle start-ups van het Fanuc be-

omgezet, ofwel worden de cyclustijden geoptimaliseerd

sturingssysteem, het opslaan van programma’s in het CMOS-

voor een bepaalde stroomtoevoer. Bij testen zijn energiebe-

sparingen tot vijftien procent gerealiseerd. Optioneel kan er

tussen robots en operator. Fanuc’s TUV gecertificeerde ‘Dual

een module worden voorzien die de energie kan recupereren

Check Safety’-software was reeds voorzien op de vorige

die vrijkomt tijdens het remmen. De gerecupereerde energie

iPendant. Op de nieuwe iPendant Touch is deze software ver-

wordt vervolgens opnieuw opgenomen door het systeem.

der uitgerust met een 3D-voorstelling, waardoor het nu de

Net zoals bij de Formule 1, kan deze opgeslagen energie op-

aangemaakte veiligheidszones als virtuele sferen aanduidt.

nieuw gebruikt worden voor de volgende beweging.

Hierdoor vergroot de veiligheidsmarge en het gebruiks­ gemak. De aangemaakte zones worden nu eenvoudig in 3D-

Eenvoud in gebruik

weergegeven rond de robot.

De gebruiksvriendelijkheid van robots bepaalt hun toekomst

Tal van andere verbeteringen hebben het programmeren

en potentieel. Voor Fanuc staat een eenvoudige en intuïtieve

mee vereenvoudigd en verder geautomatiseerd, zonder

bediening centraal bij de nieuwe R-30iB controller; dit ver-

gebruik te moeten maken van bijkomende PLC’s of andere

taalt zich in zowel verbeteringen van de controller als in de

visuele middelen. Eén van die vele verbeteringen is de mo-

manuele iPendant Touch bediening. Extern is de iPendant

gelijkheid om de functietoetsen op de iPendant Touch naar

Touch gekenmerkt door een groter scherm, extra functie-

uw voorkeur in te stellen. Dit is nuttig wanneer subsyste-

toetsen en een helptoets, aangeduid met het symbool ‘i’. Het

men opnieuw moeten worden geanalyseerd en geoptima-

nieuwe bedieningspaneel is ook tien procent lichter dan zijn

liseerd. Programmeurs en operators zullen hiermee snel

voorganger.

en efficiënt routinetaken kunnen afhandelen. Verder zijn

Voor het controleren van de zevende en achtste externe as

programmainstructies en weergavefuncties, zoals HTML-

zijn extra functietoetsen aan de iPendant Touch toegevoegd.

pagina’s, ook beter gestroomlijnd. Alle energiebesparende

De helptoets laat de gebruikers toe om op ieder moment de

en gebruiksvriendelijke maatregelen zijn pas echt effectief

instructies in de handleiding te bekijken. Verder is het moge-

wanneer ze gecombineerd worden met de mogelijkheden

lijk om op de nieuwe iPendant Touch tot drie vensters naast

die de nieuwe R-30iB controller biedt voor een verhoogde

elkaar weer te geven. Via de iPendant Touch kan men verder

productiviteit. Bij optimaal gebruik kan ‘Robot Optimizati-

alle robots en hun omgeving in de vorm van isometrische

on’ zorgen voor een kortere cyclustijd. Een andere nieuwe

aanzichten (3D grafische modus) weergeven, wat bijvoor-

functie is de ‘Learning Vibration Control’ (LVC-functie). Hierbij

beeld het doorlopen van het robotprogramma vereenvoudigt

wordt een versnellingsmeter tijdelijk aan de grijper gemon-

en wat illustratief duidelijker en gebruiksvriendelijker is dan

teerd en meet de krachten tijdens bewegen. Deze worden

zuivere 2D-voorstellingen.

teruggekoppeld aan de controller die automatisch het traject

Een aantal andere nieuwe functies helpen bij een meer re-

zal optimaliseren. Een dergelijke trajectoptimalisatie zorgt

alistische weergave van de robotbewegingsreeksen en cycli.

voor een vlottere bewegingsafloop, wat niet alleen leidt tot

Zo geeft de ‘NodeMap’-functie de positie en het traject van

minder energieverbruik maar ook kortere cyclustijden. Ver-

de robot weer in punten en lijnen. Dit laat toe om potentiele

beteringen van minstens vijftien procent werden hiermee

bewegingsfouten, die zouden kunnen leiden tot eventuele

gerealiseerd, afhankelijk van de specifieke toepassing. Hoe

onvoorzien contact, reeds te kunnen opsporen, alvorens het

meer starts, stops of bewegingen die veranderd worden, hoe

programma op te starten. De ‘Visual Jog’-toets laat toe om

groter het effect van de LVC–functie op de cyclustijd. Zodra de

virtueel een robotbeweging te laten uitvoeren, deze te be-

trajecten geoptimaliseerd zijn, wordt de LVC-sensor gede-

oordelen en te optimaliseren.De isometrische aanzichten op

monteerd, aangezien deze niet langer nodig is bij de normale

de nieuwe iPendant Touch zorgt voor een veiligere interactie

productieactiviteiten.

039

Modulair lichtgewicht toolingsysteem Destaco kwam onlangs met een uniek gepattenteerd lichtgewicht toolingsysteem op de markt. Het programma omvat een compleet modulair bouwsysteem met zeer lichte grijpers om pick and place-systemen te bouwen. Deze kunnen al dan niet aan robotsystemen gekoppeld worden. Het unieke van het programma is dat door te kiezen voor zeer speciale materiaalsoorten, de payload van de grijper tot veertig procent wordt gereduceerd ten opzichte van de bestaande systemen. Destaco onderscheidt vier hoofdgroepen in haar programma: het BodyBuilder-systeem, het CPI-systeem, het Spider Grip-systeem en Light weigh tooling. Door de flexibiliteit van al deze systemen, is het eenvoudig om het systeem snel aan te passen aan een nieuwe applicatie of voor een snelle reparatie aan de grijper. Met het aanbod aan pneumatische grijpers, vacuümgrijpers en opspansystemen die het programma omvat, zijn de mogelijkheden nagenoeg onbegrensd.

RobotExpert voor robotsimulatie en programmering Siemens PLM Software introdu-

taken uit te voeren. Daardoor

dustriële robots worden traditio-

programmeerwerk virtueel uit te

ceert RobotExpert-software, een

groeit de behoefte aan een kant-

neel vaak handmatig geprogram-

voeren en de duur van robothan-

oplossing voor robotsimulatie en

en-klare oplossing voor robotsi-

meerd, wat zorgt voor downtime

delingen te verkorten. De simula-

-programmering voor kleine en

mulatie en -programmering. Met

en suboptimale programmering.

tiemogelijkheden

middelgrote

productiebedrijven.

RobotExpert kunnen gebruikers

RobotExpert is een offline pro-

bovendien

het

verminderen veiligheidsrisico

Robot­E xpert ondersteunt industri-

robottoepassingen ontwerpen, si-

grammering- en simulatie-oplos-

voor productiepersoneel en -ge-

ële toepassingen zoals pick-and-

muleren, optimaliseren en offline

sing die het mogelijk maakt om

reedschappen.

place, booglassen, polijsten en,

programmeren. In de intuïtieve

lijmen en helpt bedrijven de

3D-omgeving kunnen handelingen

downtime van robots te minimali-

van robots eenvoudig worden ge-

seren. De nieuwe oplossing is een

optimaliseerd. Ook is het mogelijk

uitbreiding op Siemens PLM Soft-

om schaalmodellen te maken van

ware’s portfolio van digital manu-

complete

facturing-oplossingen, waar Tec-

-systemen. RobotExpert kan wor-

nomatix

uitmaakt.

den gebruikt om de meest ge-

Industriële robots worden steeds

schikte combinatie van gereed-

vaker ingezet in verschillende sec-

schappen samen te stellen voor

toren om complexe, herhalende

specifieke productievereisten. In-

deel

van

productiecellen

en

Kwaliteitscontrole met RFA-Vision RFA introduceert een nieuwe functie van het beken-

tatie van het werkstuk bij het inzetten in de machi-

de RFA-Visionsysteem: kwaliteitscontrole. Door een

ne. Eén en ander zal te zien zijn op de Metavak in

tweede camera die voorzien is van een macrolens

Harderwijk. Hier toont RFA tevens een Kawasaki

aan het RFA-Visionsysteem te koppelen, is RFA erin

RS006L Robotloader met het RFA-Vision-systeem.

geslaagd de robot de werkstukken automatisch te

Nieuw is dat de robot en het vision-systeem be-

laten controleren. De robot houdt het werkstuk na

diend worden vanaf een tablet-pc met aanraak-

het draaien of frezen bij de camera met de macro-

scherm. Door gebruik te maken van een tablet-pc

lens, waarna het RFA-Vision-systeem controleert of

heeft RFA het bedienen en programmeren van de

bepaalde bewerkingen correct zijn uitgevoerd. De

robot en het RFA-Vision-systeem verder vereenvou-

tweede camera kan ook gebruikt worden om het

digd. De operator traint het systeem snel door via

onbewerkte werkstuk te controleren of een klein

het aanraakscherm een eenvoudig interactief menu

detail, zoals bijvoorbeeld een merkteken of een

te volgen.

gaatje als referentie te vinden voor de juiste oriën-

040 Productnieuws

Productnieuws

Nieuwe afgedichte hoekgrijpers Sommer automatic introduceert een nieuwe

uitstekende verhouding tussen eigengewicht en

serie hoekgrijpers, die beschikbaar zijn in een

grijpkracht. Afhankelijk van het te tillen gewicht,

zestal bouwgrootten. Dankzij een hoogwaardige

dat 0,25 kilogram tot 4,5 kilogram kan bedra-

afdichting kan deze GG4000-serie ook in veel­

gen, kunnen grijpkrachten tussen de 6 Nm en

eisende omgevingen worden ingezet – bijvoor-

150 Nm worden gerealiseerd. Dit is ruim

beeld in gerobotiseerde bewerkingscentra of

voldoende voor zware werkstukken en de stevi-

andere plekken waar de grijper is blootgesteld

ge grip blijft zelfs bij een onvoorziene drukval

aan koelsmeermiddelen, water of stof. De ope-

voorhanden. Dit dankzij een geïntegreerde

ningshoek per grijpelement bedraagt negentig

beveiliging. Ondanks de hoge belastbaarheid,

graden, zodat de grijperelementen in geopende

garandeert Sommer automatic dat het eerste

toestand volledig uit het werkgebied wegzwen-

onderhoud pas na tien miljoen cycli hoeft plaats

ken. Dit is van belang voor toepassingen waarbij

te vinden. De grijpers kunnen, afhankelijk van

de grijperelementen in de weg kunnen zitten,

de applicatie, met diverse sensoren worden uit-

bijvoorbeeld wanneer op een transportband

gerust. Bevestigingssleuven voor magneetsen-

slechts enkele werkstukken opgepakt worden,

soren, die middels een in de ovaalcilinder geïn-

terwijl de overige zonder obstructies moeten

tegreerde permanentmagneet kunnen worden

kunnen passeren. Om uit de beschikbare bouw-

geschakeld, zijn al in de behuizing voorzien. In-

ruimte een maximale kracht te halen, hebben

ductieve naderingsschakelaars laten zich daar-

de ontwikkelaars de GG400-serie met een ovale

entegen zeer eenvoudig middels additionele

zuiger uitgerust. Hierdoor kan circa dertig pro-

klemmenstroken bevestigen. In Nederland en

cent meer kracht geleverd worden dan in het

België zijn de nieuwe grijpers leverbaar door

geval van een ronde zuiger. Dit zorgt voor een

ZVS Techniek.

Global solutions

+31 (0)297 285332 www.destaco.nl

041

Hoogvermogen LED-bouwstenen

Lichtscherm voor vision-based vlakbewaking

Laser 2000 introduceert van TPL Vision een innovatieve en veelzijdige ver-

Het nieuwe VLC100-lichtscherm dat Sick onlangs introduceerde, valt op door zijn driehoe-

lichtingsoplossing: de LedBrick. Met deze elegante bouwsteen is het voor

kige bouwvorm. Volgens de fabrikant is het scherm betrouwbaar, functioneel voor wat

iedereen mogelijk grenzeloze diffuse achtergrondverlichting samen te

betreft montagemogelijkheden en werkt het efficiënt. Het lichtscherm is daarmee ideaal

stellen. De bouwsteen bevat vier powerLEDs die een (wit) lichtopbrengst

voor overhangdetectie op pallets. Bij het verwerken van pallets kan de lading bijvoor-

geven van 400 lumen per module. De LedBricks, met een afmeting van

beeld door trillingen van de transportbanen enigszins verschuiven. Zodra de lading buiten

100 x 100 millimeter, kunnen eenvoudig met een stekkerverbinding aan

de contouren van de pallet steekt, moet gecontroleerd worden of de toegestane speling

elkaar worden gekoppeld, tot een maximum van 12 bouwstenen. Ze zijn

niet overschreden wordt. Want als dit wel gebeurt, kan dat tot grote problemen leiden bij

leverbaar in verschillende kleuren, zelfs voor infrarode belichtingen. Ze

verder transport of bijvoorbeeld bij het opslaan in hoge rekken. Het diagonaal bereik van

zijn bovendien geschikt voor stroboscooptoepassingen. Al deze eigen-

dit op reflectortape reagerende lichtscherm is maximaal 2,8 meter. Bij die afstand be-

schappen tezamen maken de LedBricks een zeer flexibele en energiezui-

draagt de resolutie 18 millimeter. Dankzij de driehoekige bouwvorm kan de VLC100 heel

nige belichtingskandidaat voor een groot aantal visiontoepassingen.

goed in of op de hoek van profielsystemen worden gemonteerd, maar ook achter machinepanelen, op plekken waar de sensor grotendeels beschermd is tegen schokken of sterke vervuiling. De reflecterende tape wordt bevestigd aan de zijden tegenover de plaats waar de sensor gemonteerd is. De op cameratechniek gebaseerde sensor dekt het volledige oppervlak binnen de reflectortape en detecteert veranderingen in het 2D-veld dat op deze manier wordt gegenereerd. Adverteerdersindex Abb

43 Kuka

Data Vision

37 Messe Stuttgart

Destaco Evenementen Hal Fanuc

4 Roboxis BV 23 Stemmer Imaging

16

41 Mikrocentrum

42 Van Rooij

41

18 National Instruments

44

2 Pilz

23

Conferentie

meer informatie

cs.nl

www.vision-roboti

Vakbeurs & Congres

Woensdag 22 en donderdag 23 mei 2013 NH Conference Centre Koningshof te Veldhoven

High performance T-robot concept Valkseweg 46-1, Barneveld www.roboxis.nl www.youtube.com/user/Roboxisbv Tel: +31 (0)342 - 42 24 07 Fax +31 (0)342 - 42 47 17 E-mail: [email protected] Website: www.roboxis.nl

Organisatie:

042

42

Eenvoudiger produceren? Houd het standaard!

ABB levert standaard robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig, snel, kostenbesparend en eenvoudig in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB Robot dan weet u wat u kiest! Bezoek ons op www.abb.com/robotics

043

Inspecteer sneller met NI Vision Builder AI

Maak uw visie een realiteit. National Instruments Vision Builder for Automated Inspection (AI) biedt een innovatieve state machine-editor. Hiermee komt u sneller van het eerste concept naar de uiteindelijke geautomatiseerde visiontoepassing. De meer dan 100 inbegrepen stappen voor beeldverwerking, compatibiliteit met duizenden camera’s en de eenvoudige integratie met bestaande industriële besturingen maken dat uw implementatie sneller en eenvoudiger verloopt. Er is geen programmering nodig.

>>

Vraag de GRATIS 30-dagen evaluatieversie aan op ni.com/vision/vbai

National Instruments Netherlands BV ■ Pompmolenlaan 10 ■ Postbus 124 ■ 3440 AC Woerden ■ Tel +31 348 433 466 ■ Fax +31 348 430 673 Chamber of Commerce ■ # 301 168 13 ■ Utrecht

044

©2012 National Instruments. Alle rechten voorbehouden. National Instruments, NI en ni.com zijn handelsmerken van National Instruments. Andere vermelde producten en firmanamen zijn handelsmerken of handelsnamen van hun respectievelijke bedrijven. 04529

VISION BUILDER AI Configureerbare machine vision Geen programmering nodig Acquisitie van duizenden camera’s

0346 433 466