VISION & ROBOTICS. At your fingertips. HMI trends. Robotonderhoud op afstand. 3D-sorteren kiemplanten. Inclusief Dossier Agro & Food

VISION & ROBOTICS

j a a r g a n g 4 | n u m m e r 4 | j u l i / a u g u st u s 2 0 1 2

At your fingertips

ier s s o D f Inclusie od Fo Agro &

HMI trends Robotonderhoud op afstand 3D-sorteren kiemplanten

6 axes. 6 kg payload. Infinite possibilities. Special food lubricant to avoid any risk of damaging food with grease or oil

Unique, patented and ultra reliable wrist axes drive systems

Hygienic, extra-tough wash-down surface to meet food and pharmaceuticals cleaning requirements

Integrated vision system for visual robot guidance

4 4 axes version with high speed wrist for top speed picking

IP Rating IP67

www.zuk.de

6 up to 6 kg payload

6 axes version with versatile wrist for assembly of components at any angle

M-3iA – the first delta robot with 6 axes and up to 6 kg payload • Ultra-flexible high-speed picking and assembly of large components for primary food an pharmaceutical applications • Integrated iRVision option – simply plug and play

www.fanucrobotics.be 02 T: +32 (0)15 20 71 57

Colofon Vision & Robotics is hét vakblad over automatise-

At your fingertips

ringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie door specialisten in robotica en visionsystemen.

Het gaat hard met de informatie. Enerzijds is er steeds meer voorhanden. Ik heb het dan niet over de vakinformatie die we als Vision & Robotics met u delen, maar

jaargang 4 | nummer 4 | juli/augustus 2012

ook over de vele gigabytes aan data die we steeds efficiënter aan onze processen weten te onttrekken. Mijn held Micho Kaku, een Japans-Amerikaanse natuurkun-

Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending

dige die veel airplay krijgt op zenders als Discovery Science en BBC voorspelde het

geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation.

al. Het komende decennium wordt dat van de sensoren. Ze kosten steeds minder en we stoppen ze overal in. Mag het een onsje meer zijn? Al is het maar voor het

Uit g e v e r

geval dat. We zien later dan wel wat we met al die extra data doen.

Henk van Beek, Fenceworks BV

Ook voor vision en robotica gaat deze vlieger op. Op het gebied van vision, dat

Telefoon: 06 - 28 41 70 73

middels lichtgevoelige sensoren een zeer directe link heeft met die al maar gro-

E-mail: [email protected]

ter wordende datastroom, zit de crux hem in de interpretatie. Wie dit goed in de vingers heeft, bouwt een sneller, efficiënter en vooral ook nauwkeuriger systeem.

R e d a cti e

Nauwkeurigheid en interpretatie zijn natuurlijk nauw met elkaar verweven. Een

Liam van Koert, The Text Factory

waarde zonder enig inzicht in zijn tolerantie is tamelijk nutteloos, iets wat nogal

Joanna Hughes, The Text Factory

eens over het hoofd wordt gezien. Ook de robots profiteren van de sensorrevolutie.

Telefoon: 06 - 17 58 82 65

Want naast vision, dat de ogen van een applicatie vormt, zeggen sensoren in de

Email: [email protected]

robot zelf veel over zijn gezondheid. Wordt het tijd voor een onderhoudsbeurt, of kan ik hem nog even laten draaien?

R e d a cti e r a a d

Deze laatste vraag brengt ons bij een volgend punt. De ontsluiting van de veelzeg-

Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft

gende voorhandenzijnde data. Het visionvoorbeeld zei het al: het succes van een

Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL

applicatie wordt grotendeels bepaald door het zinvol interpeteren van de juiste

Martin van der Have, RAB en ABB

data. Je kan als ervaren visionman met een webcam heel wat bereiken. Andersom

Fred Bokhorst, RAB en Ferdar

zal je als visionleek met zelfs de duurste camera weinig klaarspelen. Bij robots is

Bas Wondergem, DVC

dit niet anders, helemaal als het robotspel op het scherpst van de snede wordt ge-

Hans Lenos, lenosonline.info

speeld. Het omlaag krijgen van de cyclustijd van een handeling met enkele secon-

Wim Hoeks, NTS groep

den lijkt niet veel, totdat je het op jaarbasis uitrekent. Hetzelfde geldt voor accurate diagnose die kan voorkomen dat de robot onbedoeld stilstaat. Je komt dan in het

V or m g e vin g

domein van OEE (overall equiptment effectiveness) en lean manufacturing. Je zou

Laura Willemsen, Grafisch ontwerp

kunnen denken dat dergelijke zaken alleen aan grote bedrijven zijn voorbehouden. Twintig robots plus zullen we maar zeggen. Toch lijkt me dit niet terecht. Want is

Druk

het juist ook niet voor de kleinere bedrijven van het grootste belang dat die duur-

Drukkerij ProFeeling, België

betaalde robot wel netjes 24/7 zijn werk blijft doen? Als laatste punt ten aanzien van de ontsluiting van data zou ik de interface willen

P osta dr e s r e d a cti e

noemen. Dit gebeurt steeds vaker op een manier die toch wel erg aan de iPad

Maredijk 17, 2316 VR Leiden

doet denken. Alleen de noodstop op de pendant is nog niet in het touchscreen

E-mail: [email protected]

ondergebracht, maar verder zijn tegenwoordige HMI’s net zo flexibel als hun niet industriële evenknie. Deze flexibiliteit behoeft overigens wel enige regie. Want

Abonn e m e nt e n

een productielijn waar elke interface een weerspiegeling is van de persoonlijkheid

[email protected]

van de operator is natuurlijk een ramp voor de storingsdienst. Alle informatie over bovengenoemde onderwerpen is in deze Vision & Robotics

Adv e rt e nti e - e x p l oitati e

verwerkt. Van HMI’s via Remote Services naar Manufacturing Intelligence. At our

Mike de Jong, Bureau voor Marketing Media BV

fingertips, zo je wil. Het wordt de hoogste tijd deze op een zinvolle manier in te

Telefoon: 06 - 43 05 30 25

zetten en de productie in Nederland naar een hoger plan te tillen.

E-mail: [email protected] A a n dit n u m m e r w e r k t e n m e e Bram Janssen, Henriette van Norel, Joost van Schaik en Tijs Kierkels

LIAM van koert Column 03

www.zeroseven.de

Automation becomes easy. Ontdek hoe KUKA zich heeft toegelegd op het vereenvoudigen van de robotica in elke dimensie: Automation becomes easy! Eenvoudig te plannen. Eenvoudig te integreren. Eenvoudig te bedienen. Eenvoudig in onderhoud. Eenvoudig in aanpassen naar specifieke vragen. Met de QUANTEC robotgeneratie – veelzijdiger en sterker dan nooit ervoor. Met de KR C4 kontroller – waar overbodige Hardware geëlimineerd is. Met het nieuwe KUKA smartPAD – de gemakkelijkste manier om een robot te bedienen.

Meer informatie over de nieuwe KUKA-producten kan U vinden op: www.automation-becomes-easy.com Of scan deze QR-code met je smartphone.

KUKA Automatisering & Robots, Centrum Zuid 1031, 3530 Houthalen, België. Email: [email protected]. Tel.: +32 (0)11 51 61 60.

In dit nummer

HMI trends: over aanraakschermen



en webtechnologie

08

Robotonderhoud op afstand

12



Integratie van Vision & Robotics



en Roboned groot succes

15

Dossier Agro & Food

17





8

Meer efficiëntie met Manufacturing Intelligence

27



Rubrieken

17

Redactioneel

03

Colofon

03



Nieuws

06



Branche Bulletin

30



Robotveiligheid

32



(Un)Safe

36



Productnieuws

38

Adverteerdersindex

42



27



Juli/Augustus 2012| VISION & ROBOTICS

Inhoud 05

Energie-efficiënte bionische grijpers Uit het laboratorium van ‘Bionic Learning Network’ van Festo is onlangs een nieuwe bionische grijper losgelaten: de NanoForceGripper. Deze grijper is voorzien van zuignapachtige componenten die geïnspireerd zijn op de manier waarop een gekko aan zijn ondergrond lijkt te kleven. ‘De natuur’ staat op de allerhoogste plaats wan-

deze tape – eenmaal een onderdeel heeft op-

Gedurende het universiteitsproject PowerGrip-

neer het aankomt op het energie-efficiënt gene-

gepakt, is hij vervolgens in staat het permanent

per – dat is uitgevoerd binnen de kaders van het

reren van bewegingen en krachten. In het Festo

vast te houden zonder hiervoor energie toe te

Bionic Learning Netwerk – is onderzoek gedaan

Bionic Learning Network wordt daarom al jaren

voeren. Er is pas weer energie nodig wanneer de

naar vlakke, gekromde en puntgrijpers waarvan

onderzoek gedaan naar de beste manier waarop

grijper de component moet loslaten en neerzet-

de werking gebaseerd is op de complexe kine-

deze slimme oplossingen zijn te vertalen naar

ten. De tape wordt in deze fase van de compo-

matica van een vogelsnavel. De uiteindelijke

oplossingen voor de automatiseringstechnolo-

nenten afgepeld door een structuur met Fin Ray

oplossing heeft een optimale kracht/gewicht

gie. Bij de NanoForceGripper hebben engineers

Effect (gebaseerd op de werking van een vissen-

verhouding dankzij de lichtgewicht constructie,

zich bijvoorbeeld laten inspireren door de wijze

staart!). Door een duw-duw mechanisme dat de

de toegepaste pneumatische spieren van Festo

waarop een gekko lijkt vast te ‘kleven’ aan zijn

structuur vervormt, wordt het effectieve houd-

(ook lichtgewicht) en het gebruik van een titani-

ondergrond. Onderzoek wijst uit dat dit mogelijk

vlak steeds kleiner totdat het object voorzichtig

umlegering. Als onderzoeksproject toont Power-

is dankzij kleine, intermoleculaire aantrekkings-

is losgelaten. De verschillende eigenschappen

Gripper aan dat er verschillende mogelijkheden

krachten die we kennen als Van der Waals krach-

maken de NanoForceGripper onder meer ge-

zijn voor de ontwikkeling van nieuwe grijp­

ten. Dergelijke krachten zijn ook op te wekken

schikt voor de energie-efficiënte handling van

systemen. Licht van gewicht, energie-efficiënt

door de Gecko Nanoplast tape die aan de onder-

gevoelige en kwetsbare producten met gladde

en bijzonder stabiel.

zijde voorziet in maar liefst 29.000 grijpelement-

oppervlakken zoals beeldschermen of mobiele

jes per cm2. Wanneer de grijper – voorzien van

telefoons.

Een rijdende automaat kan scheuren in asfaltwegen detecteren en vullen. Onderzoekers van het Amerikaanse Georgia Tech Research Institute (GTRI) beproeven het prototype van zo’n automaat in de praktijk. Een opgeschaalde ‘scheurenjager’ maakt volgens de wetenschappers de weg vrij om rijstroken te herstellen zonder ze af te sluiten. De proefautomaat van het GTRI is op een aanhanger gebouwd. Het prototype detecteert scheuren vanaf 3,2 millimeter breed over een breedte van 30 centimeter. De wagen rijdt met een snelheid van ruim vijf kilometer per uur. De proeven moeten onder meer leren of het systeem kan worden opgeschaald. Het ideale formaat bestrijkt een hele rijstrook.

06 Nieuws

Robot repareert scheuren in wegdek

Nieuws

Nederland toch voetbalkampioen

Nieuwe robotvinger herkent materialen

Het robotvoetbalteam van de TU/e

gon met een gelijk spel. Soetens:

heeft zaterdagavond laat in Mexico

“De eerste poulewedstrijden waren

City de wereldtitel robotvoetbal in

nog niet best, we moesten allerlei

de wacht gesleept, op de RoboCup

nieuwe dingen testen. Met een hoop

2012. De Eindhovense robots waren

nachtwerk zijn we langzaam in het

met 4-1 te sterk voor het team MRL

toernooi gegroeid. De laatste wed-

uit Iran. Na vier verloren WK-finales

strijden hadden we goed positiespel

op rij (2008-2011) neemt het Eindho-

en speelden de robots continu over.

vense team nu eindelijk de wereldbe-

Deze overwinning laat zien dat we in

ker mee naar Nederland. In 2013 mag

Eindhoven wereldwijd voorop lopen

het team de titel in eigen land verde-

in robotica”, aldus de coach.

Onderzoekers van een Amerikaanse universiteit heb-

digen, want dan is de WK RoboCup in

Het team vliegt vandaag terug naar

ben een nieuwe, geavanceerde aanraaksensor voor

Eindhoven.

Nederland en landt om 15.10 uur op

robots ontwikkeld. De sensor moet robots een min of

De finale kende een spannende eer-

Schiphol. De teamleden worden daar

meer menselijke vingertop geven, die hen in staat stelt

ste helft, die eindigde in 2-1. Een van

verwelkomd door een buslading fans

materialen te herkennen.

de vijf Nederlandse robots moest het

en familie. Later volgt een huldiging

De onderzoekers van de universiteit van Zuid-Californië

veld verlaten met een technisch pro-

op het gemeentehuis in Eindhoven.

werken in de Viterbi School of Engineering en ontwik-

bleem. Tijdens de pauze bleek het

Ook de zorgrobot van de TU Eindho-

kelden daar hun BioTac-sensor. De sensor werd ontwor-

te gaan om een los draadje. Met vijf

ven had een goed toernooi. In de

pen naar de gelijkenis van een menselijke vinger en is

spelers kon Tech United, het team van

competitie voor zorgrobots, de @

opgebouwd rond een vloeibare vulling met vaste kern,

de TU Eindhoven, aan de tweede helft

Home League, wist de Eindhovense

met daarover een flexibele, synthetische huid. Die huid

beginnen. Daarin liep het team ver-

robot AMIGO in een sterk bezet veld

is voorzien van ribbels, die een vingerafdruk moeten si-

der uit naar 4-1. Eind april won het ro-

de zevende plaats te veroveren. De

muleren, wat de herkenning van texturen en daarmee

botteam ook de RoboCup Dutch Open

robot liet in een open opdracht on-

van materialen moet verbeteren.

van dezelfde tegenstander.

der meer zien dat hij een mens kan

De ribbels maken de ‘huid’ gevoeliger voor vibraties,

“We hebben hier het hele jaar naar-

helpen opstaan. De jury waardeerde

die door een hydrofoon binnen de vingertop worden

toe gewerkt”, vertelde de opgetogen

sterk dat AMIGO een robot is met de

opgevangen. Verschillende materialen produceren ie-

teamcoach Robin Soetens na de wed-

kracht van menselijke proporties, en

der hun eigen trillingen, zodat grotere trillingsgevoe-

strijd. “Toen we vorig jaar in Istanbul

toch veilig weet samen te werken

ligheid de herkenning van materialen verbetert. Vol-

de finale verloren, zijn we in de vlucht

met mensen.

gens de onderzoekers is hun robotvinger gevoeliger

terug naar huis begonnen met de

De

‘humanoid’-robot

dan een menselijke vinger en zou deze in 95 procent

voorbereidingen op dit toernooi. Al

TUlip uit Eindhoven, pakte de vierde

van de gevallen het aangeboden materiaal correct her-

het sleutelen en programmeren heeft

plaats in de Humanoids-categorie.

kennen. De robot kreeg daarbij 117 verschillende mate-

zich nu uitbetaald.” Het toernooi be-

wandelende

rialen aangeboden. Behalve voor trillingen beschikt de BioTac-sensor ook over sensors voor warmte en druk. De software die de herkenning mogelijk maakt en de sensordata verwerkt, maakt gebruik van een algoritme dat verschillende bewegingen en gemeten reacties van de kunstvinger analyseert en middelt. De onderzoekers noemen het proces ‘Bayesiaanse verkenning’, naar een achttiende-eeuwse wiskundige, die verantwoordelijk was voor een stelling voor kansberekening die naar hem is vernoemd. De software van de BioTac-sensor maakt gebruik van een database met eerdere waarnemingen en baseert de tweede en derde bewegingen van de vinger op de resultaten van de eerste meting. Volgens de onderzoekers kunnen hun kunstvinger en de bijbehorende software een rol spelen bij de ontwikkeling van sensors voor kunsthanden.

Nieuws 07

HMI trends: over aanraakschermen en webtechnologie

08 HMI

Er gelden uiteenlopende inzichten als het gaat om de Human Machine Interface. De operator is inmiddels gewend aan zijn smartphone, iPad of tablet en verwacht niet zelden vergelijkbare functionaliteit en flexibiliteit van de HMI. Aangezien er in de industrie echter andere eisen geleden ten aanzien van de robuustheid en overzichtelijkheid, zoeken fabrikanten en eindgebruikers naarstig naar de juiste balans. Deze wordt niet alleen gevonden in vernieuwende hardware, maar ook in software, communicatie en visualisatie. Met de komst van vele gigaflops op de vierkante millimeter, is de wereld

voudig bepaalde punten ‘ingeleerd’ kan krijgen, zonder dat de program-

van de HMI voorgoed veranderd. Een enkele oude brugbediening daarge-

meur telkens tussen HMI en robot op en neer heeft te lopen. Uiteraard zijn

laten, zijn de lessenaars met een schematische voorstelling van de layout

deze zogenoemde teach pendants, uitgevoerd met een noodstop om een

en hun vierkante drukknoppen richting de musea verdwenen. Ze zijn ver-

niet goed luisterende student snel te kunnen afschakelen. De vaste HMI’s

vangen door intelligente aanraakschermen met een zeer hoge connecti-

hebben een dergelijke noodstop over het algemeen niet: deze zal eerder

viteit, mobiele (al dan niet draadloze) pendants of complete PC panels die

afzonderlijk in het ‘kabinet’ worden ingebouwd waarin ook de HMI zich

zowel besturing als visualisatie voor hun rekening nemen. Zelfs de naam

bevindt.

is aan een meer geëmancipeerd tijdperk aangepast (in Nederland wordt MMI nog wel gebruikt, maar als mens machine interface uitgelegd) en

Aanraakschermen

voor elke sector zijn er specifieke eigenschappen toegevoegd om zo het

Hoewel knoppen al jaren een trouwe staat van dienst hebben, is de

werk van de operator nog beter te ondersteunen.

trend richting aanraakschermen onmiskenbaar. De voordelen liggen voor de hand: afhankelijk van de opgeroepen functies, kunnen telkens

Soorten en maten

alleen de relevante knoppen worden getoond. Dit houdt niet alleen het

Wie een HMI nodig heeft, hoeft niet lang te zoeken om een uitgebreide

scherm overzichtelijk, maar minimaliseert tegelijkertijd de kans op ope-

lijst potentiële kandidaten te verzamelen. Voordat deze zoektocht ech-

ratorfouten. Vaak komen ook combinaties van aanraakscherm en vaste

ter aanvangt, dienen eerst enkele meer fundamentele vragen gesteld te

functietoetsen voor, waarbij de vaste knoppen aan veelgebruikte func-

worden. Is het bijvoorbeeld alleen om de weergave en invoer van enkele

ties worden toegewezen. Blijkbaar is nog niet iedere gebruiker voldoende

commando’s te doen, moet de visualisatie binnen de HMI kunnen worden

overtuigd van de robuustheid van het aanraakscherm en voor specifieke

geprogrammeerd, of is een meer geïntegreerde oplossing wenselijk waar-

functies als een noodstop zal de oude vertrouwde knop nog lang de voor-

bij besturing en visualisatie één geheel vormen? Wat zijn de wensen met

keur hebben. Toch is het aanraakscherm, mits het juiste principe wordt

betrekking tot de communicatie en in wat voor omgeving moet de HMI

gekozen, inmiddels robuuster dan men zou verwachten. Hierbij worden

zijn werk doen? Het zal niemand verbazen dat voor de voedselverwerken-

er diverse werkingsprincipes onderscheiden. Op de eerste plaats zijn er

de industrie eisen worden gesteld aan de gebruikte materialen (rvs), che-

capacitatieve schermen. Het scherm is hier voorzien van een transparante

mische resistentie tegen schoonmaakmiddelen en een hoge IP-waarde in

geleidende laag, waarmee veranderingen in elektrostatische veld onder

verband met hoge druk reiniging. Ook de vorm moet dusdanig zijn dat er

invloed van een aanraking kan worden gemeten. Omdat dit in de regel

nergens voedsel achter kan blijven hangen. Vorm is echter ook belangrijk wanneer de HMI bestemd is voor gebouwenautomatisering. Hier is echter het esthetische aspect van doorslaggevende aard. Eigenlijk kan men geen

Simatic HMI van Siemens.

probleem bedenken of een fabrikant heeft er een oplossing voor bedacht. Wat te denken van HMI’s voor drukkerijen, die als het ware ‘inkt proof’ zijn gemaakt. En voor vierentwintiguurstoepassingen in de buitenlucht, zijn er eisen met betrekking tot de leesbaarheid bij felle zon, maar ook

Tekst: Liam van Koert

wanneer het donker is. Schermen met speciale dimfunctie kunnen hier uitkomst bieden en zijn daarom erg gewild in maritieme toepassingen, maar kunnen ook nuttig zijn voor het gebruik in plants. Voor plants waar explosiegevaar heerst, zijn deze er tevens in explosieveilige uitvoering en uiteraard is ook hier sprake van een hoge beschermingsgraad en de toepassing van zeer robuuste materialen. Tot slot zijn er mobiele uitvoeringen die vooral in de robotwereld populair zijn omdat hiermee de robot een-

HMI 09

gevoelig is geleidende verontreinigingen en alleen met vinger of speciale

het systeem niet instaat is te bepalen of de stilstaande vinger zich nog op

geleidende stylus (dus bijvoorbeeld niet met handschoen) werkt, zijn er

het scherm bevind. Op een vergelijkbare manier werkt de resistieve tech-

voor robuustere toepassingen is speciale varianten ontwikkeld die hun

nologie. Hier is er sprake van twee halfgeleidende lagen die in een grid

weg in de industrie en kiosken hebben gevonden. Een tweede werkings-

zijn aangebracht. Door indrukking maken de twee lagen contact. Ook deze

principe voor aanraakschermen is zogenoemde dispersieve signaal tech-

techniek is robuust, en ook hier maakt het niet waarmee de indrukking

nologie. In dit geval wordt er gekeken naar de mechanische vervorming

plaats vind. Hoewel dit in industriële toepassingen nog niet voorkomt, is

door het indrukken van het scherm, door het meten van het piezo elek-

het hier mogelijk van multi-touch technologie gebruik te maken. Tot slot

trisch effect. Deze vorm is robuuster, kan tegen krassen en vervuiling en

zijn er akoestische, optische en infrarood systemen. De akoestische vari-

het maakt in principe niet uit waarmee het scherm wordt ingedrukt. Enige

ant heeft veel weg van de dispersieve technologie en kent daarmee de-

nadeel van de techniek is, dat wanneer het scherm eenmaal is ingedrukt,

zelfde voor en nadelen. De optische en infraroodsystemen maken gebruik van LED’s en sensoren die zich in de randen van het scherm bevinden. Bij deze systemen maakt het niet uit of de stylus of vinger geleidend is, en is aanraking nauwelijks nodig. Krassen in het scherm zijn geen probleem en aangezien het scherm zelf geen kwetsbare halfgeleiderlaag bevat, zijn de systemen robuust genoeg om veel in de buitenlucht op publieke plekken te worden geïnstalleerd. Wel kan men zich afvragen wat het gevolg van vervuiling door bijvoorbeeld een boomblaadje is. Een laatste trend die in relatie tot de aanraakschermen genoemd moet worden is de opkomst van de haptische feedback. Onderzoek laat zien dat door een tactiele terugkoppeling aan de gebruiker te geven, deze tot 20 procent minder fouten maakt, de snelheid met 20 procent omhoog gaat en de cognitieve belasting met 40 procent daalt. Hoewel ook akoestische feedback mogelijk is, is haptische feedback directer en luidruchtige industriële omgevingen aanzienlijk effectiever.

Webtechnologie Traditioneel werden - en worden nog steeds - veel HMI’s gevoed met data vanuit een directe kabelverbinding naar de industriële PC of PLC. Een betrouwbare technologie, maar ook eentje met aanzienlijke beperkingen. Het aantal paneeltjes is beperkt, ze zitten vast aan een kast of lessenaar en vaste gebruikers hebben het niet graag als er pottenkijkers komen die ook inzage in het proces willen. Intussen zie je binnen veel industriële bedrijven een groeiende behoefte aan een makkelijke toegang tot bestuWebgebaseerde HMI oplossing van Saia Burgess.

ring, procesdata en visualisatie. Daarbij gaat het niet alleen om systeemintegratoren van buiten die zorgen voor de productieautomatisering, maar

HMI 40 jaar geleden bij NASA.

010 Rubriek?

Browser Wat gebeurt er als je de overstap maakt naar webtechnologie? Allereerst komt dan de browser op de proppen. Deze browser (bijvoorbeeld Exlorer of Firefox) vervangt de visualisatiesoftware die vroeger deel was van de HMI en ‘zoekt’ de visualisatie die de PLC of IPC via de ingebouwde webserver toegankelijk maakt. Doordat de visualisatie gelijk met de programmering omgeving in de PLC plaatsvindt, heb je meteen het grootste voordeel te pakken. De aanpassing van de sofware hoeft slechts één keer te gebeuren. Zodra de machine of procesbesturing is aangepast, is namelijk ook de bijbehorende visualisatie aangepast. De HMI is in dit geval, dankzij het gebruik van de webtechnologie, niet meer dan een ‘domme’ thin client. Belangrijk verschil met de traditionele oplossing is natuurlijk ook dat de communicatie tussen PLC en HMI voortaan plaats vindt met gebruikmaking van het standaard Ethernet TCP/IP netwerk. Dankzij het feit dat het eigen intranet, LAN of WAN of het wereldwijde internet hiermee praat, heeft de gebruiker de vrije keuze. Dus webtechnologie doet hier méér dan internet. Doorslaggevend in het hele verhaal is het gebruik van communicatieprotocollen en standaards die inmiddels wijd en zijd in de kantoorwereld geaccepteerd zijn. Door daar op over te stappen maakt de gebruiker zich los van leveranciers die krampachtig vasthouden aan achterhaalde, propriëtaire protocollen. Niet alleen zorgen die voor extra kosten, maar ook voor vertraging in innovatie. De FlexPendant van ABB.

De nieuwe SmartPAD van Kuka.

ook om productiemanagers die geïnteresseerd zijn in OEE-gegevens of MES-data. Belangrijk is dan dat deze data al dan niet gecombineerd met Scadadata vanuit de meest uiteenlopende locaties beschikbaar zijn. Het komt er dus op neer dat het proces vanuit veel meer HMI’s bekeken moet kunnen worden dan voorheen. Het antwoord op de uitdaging van een makkelijke toegang door middel van veel HMI’s luidt: ‘webtechnologie’. Maar wat wordt eigenlijk met deze kreet bedoeld? Spraakverwarringen, misverstanden en soms ook onzin liggen hier op de loer. Om te beginnen is er de neiging om de uitdrukking ‘web’ 1 op 1 gelijk te willen stellen aan ‘internet’. Echter een HMI, gebaseerd op webtechnologie, gaat zoveel verder dan alleen het web of internet. De essentie van HMI op basis van webtechnologie is het gebruik van de webbrowser waarmee het beeld in de HMI wordt opgebouwd. Daarbij maakt het niet uit of die communicatie tussen HMI en besturing nu via het eigen intranet van de onderneming, een LAN of WAN of het wereldwijde internet verloopt. Wie kiest voor communicatie van HMI en besturing via het intranet heeft uiteraard niet per se een provider nodig. Om het verschil tussen webtechnologie en de traditionele technologie scherp te krijgen, keren we nog even terug naar de traditie. Traditioneel is er altijd sprake van een punt-tot-punt verbinding met een eigen communicatieprotocol tussen de PLC en het HMI. De visualisatie wordt opgebouwd in de HMI en wanneer de PLC-software wordt aangepast, dient dat ook te gebeuren in de HMI. Want anders klopt je visualisatie niet meer. Dat is uiteraard een extra schep werk waar de plantmanager niet op zit te wachten. Maar daarnaast geldt de beperking in het aantal HMI’s. Je kunt niet zomaar naar believen HMI’s bijplaatsen die gegarandeerd hetzelfde beeld geven. Al met al een situatie die uitblinkt door een groot gebrek

De iPAD ziet men steeds vaker opduiken voor realtime weergave KPI’s.

aan flexibiliteit.

HMI 011

ABB en eWON slaan handen ineen voor Remote Service oplossing

Robotonderhoud op afstand Onlangs kwam ABB met een Remote Service oplossing die niet alleen een grotere uptime en dus hogere productie tot gevolg heeft. Ook wordt de mean time between failure verkort en worden integratoren en machinebouwers in staat gesteld nieuwe diensten aan hun klanten te leveren. Met Remote Service roept de robot namelijk zelfstandig de hulp van de dienstdoende onderhoudsmonteur in, die direct alle relevante en gedetailleerde robotgegevens kan inzien en snel de kern van het probleem kan opsporen. Het probleem eenmaal geïdentificeerd, kan ABB ondersteunen in het vinden van de oplossing, zonder hiervoor fysiek bij de klant aanwezig te zijn. Het bespaart het nodige reizen naar de productievloer en belangrijker, het bespaart kostbare tijd.

Van links naar rechts: Frederik Vetander, Supply Manager, Robotics Service, ABB Robotics, Serge Bassem, CEO eWON sa, Dominique Blanc, Product Manager Remote Service, ABB Robotics.

012 Remote Services

Om een solide remote service oplossing voor

Vruchtbare samenwerking

haar robots te kunnen bieden, riep ABB de hulp

De succesvolle uitrol van het Remote Servicce

in van eWon, een vooraanstaand leverancier

project is te danken aan een zeer nauwe sa-

van M2M (Machine to Machine) routers. “ We

menwerking tussen de verschillende ABB en

zochten een kant en klare oplossing om onze

eWON teams. Dit zowel in de R&D fase als op

robots wereldwijd op afstand te kunnen be-

het gebied van kwalitteit en de toeleverings-

naderen”, licht Dominique Blanc , Product Ma-

keten. Hierbij hebben beide bedrijven een we-

nager van ABB’s Remote Services de nieuwe

reldwijde ‘frame agreement’ ondertekend om

samenwerking toe. “ De keuze viel al snel op

de strategische samenwerking tussen hen te

eWON, gezien hun zeer vergaande kennis en

bekrachtigen. “ ABB biedt ons een unieke erva-

ervaring op het gebied van op industrieel in-

ring om ons product in 35 landen te introduce-

ternet gebaseerde M2M routers en het grote

ren in een enkele en zeer specifieke applicatie.

productportfolio wat ze op dit gebied te bieden

We kunnen hierdoor de door ons ontwikkelde

hebben. Met eWON is ABB in een mooie positie

technologie goed in de aandacht brengen en

om de concurrentie op het gebied van roboton-

onze competenties op het gebied van M2M op

derhoud het hoofd te bieden en net dat stukje

een grote schaal verder uitbreiden”, zegt Serge

meer te bieden wat nodig is om hierin voorop

Bassem, Chief Executive Officer van eWON.”

te lopen.”

Inmiddels worden er al meer dan 1000 robots

De oplossing van eWON is gebaseerd op het

continu in de gaten en in topconditie gehouden

vastleggen van ‘ key performance’ gegevens

en dankzij deze nieuwe manier van werken in

van de robot en deze op afstand te versturen

robotonderhoud.

naar een ABB servicepunt. Hierbij wordt er gebruik gemaakt van GPRS technologie. De informatie kan vervolgens worden bekeken,

eWON Cosy voor eenvoudige en betaalbare communicatie met machinebesturingen

geanalyseerd en richting de klant worden ge-

Raster Products introduceert de eWON Cosy, een geheel nieuwe productfamilie van eWON. De Cosy is

rapporteerd. Door de staat van de robot te

een zeer makkelijk te configureren en betaalbare oplossing voor het verbinden van PLC-besturingen

monitoren kunnen vervolgens besloten wor-

om hier op afstand service op uit te voeren.

den om proactief in te grijpen om zo potentiële

Vaak zie je dat nieuwe productreleases vol zitten met nieuwe functies. De Cosy van eWON doet het

storingen te voorkomen die zich in de toekomst

tegendeel. De webinterface van de Cosy is in vergelijking met eerdere producten van eWON sterk

zouden kunnen voordoen.

vereenvoudigd. Hetzelfde geldt voor de ingebruikname en bediening. Wat gebleven is zijn de mo-

“eWON biedt een krachtig JAVA platform dat

gelijkheden van de eWON: up- en download van (PLC)-software, toegang tot IP-camera’s, HMI en

ons in staat stelt om onze onderhoudsstrategie

remote PC.

beter te ontwikkelen. Alle communicatie aspecten worden door de industriële eWON router

De Cosy 141 is uitgerust met een 4-poorts Ethernet switch voor aansluiting op het locale machinenet-

beheerd, waardoor wij ons veel beter kunnen

werk, een WAN-Ethernetpoort voor internet via het locale fabrieksnetwerk, en een seriële poort voor

concentreren op onze core business op het ge-

communicatie met een serieel device. De Cosy 141 heeft ook een ingebouwde gateway voor de

bied van onderhoud: de robot en geavanceerde

omzetting van protocollen van Ethernet naar serieel.

diagnose methodieken”, aldus Blanc. De belangrijkste eigenschap van de Cosy is de directe verbinding via internet tussen gebruiker en

GPRS en internet

machinebesturing. Hiervoor hoeft de eindgebruiker van de machine geen inkomende poort van

De eWON oplossing in combinatie met de ro-

zijn firewall open te zetten. PLC’s van bekende merken zoals Siemens, Rockwell, Schneider, Omron,

bots van ABB is momenteel in 35 landen ope-

Mitsubishi en Vipa zijn met de Cosy op afstand net zo toegankelijk als wanneer de gebruiker naast

rationeel. eWON draagt hierbij zorg voor een

de bewuste machine staat. Door middel van de Cosy kan elke gebruiker programmeren, instellingen

verzekerde compatibiliteit met de verschil-

veranderen en een transparante communicatie opzetten volgens de meeste PLC-protocollen (Modbus

lende GPRS netwerken die zich in deze landen

RTU-TCP, DF1-UnitelWay, Fins Hostlink-Fins TCP, MPI/PPI/PROFIBUS-Isotcp).

Tekst: Bram Janssen

bevinden. En wanneer een GPRS netwerk niet beschikbaar is, dan verbind ABB de robots met

Serge Bassem, de CEO van eWON zegt hierover: “De COSY van eWON vervangt het van oudsher be-

haar service center door gebruik te maken van

kende modem. Het maakt een einde aan trage verbindingen en tijdverslindende downloads.”

eWONs nieuwe Talk2M internetservice. De

Met de eWON COSY productfamilie gaan machinebouwers en OEM-ers sneller live met hun machines

Tallk2M oplossing maakt het namelijk mogelijk

en verdienen zij hun investering eerder terug door vermijding van onnodige bezoeken bij de klant.

om robuuste en veilige communicatie tussen de robot en het onderhoudscentrum middels het internet te realiseren.

Remote Services 013

Vision & Robotics 2012 groot succes Wederom liet de vakbeurs Vision & Robotics indrukwekkende groeicijfers zien. Het aantal exposanten lag met zestig zo’n dertig procent hoger dan het vorige jaar. Ook het aantal bezoekers steeg met dertig procent tot boven de 1100. Naast het grote aanbod waren zij vooral onder de indruk van de kwaliteit van de sprekers en getoonde oplossingen. Het was alweer de elfde keer dat het Mikro-

grote diversiteit onder de bezoekers was. De

bij gebruik werd gemaakt van technologie die

centrum haar congres-beurscombinatie voor

één kwam voor kennis, terwijl de ander heel

door de exposanten werd geleverd. De volwas-

het vision en robotica-vakgebied organiseerde.

gericht op zoek was naar een oplossing en een

senheid van sommige servicerobots laat tevens

Het beproefde concept bleek ook dit jaar een

duidelijke focus op het beursaanbod had. Vision

zien dat er een nieuwe bedrijfstak aan zit te

succesformule. Organisator Els van de Ven was

& Robotics staat er overigens sowieso bekend

komen die veel potentie heeft, met name op

dan ook dik tevreden. “Je ziet dat de combina-

om een zeer breed publiek aan te spreken. Men

het gebied van care en cure. Al met al maakte

tie van een sterk congresprogramma met een

vindt er volop onderzoekers, systeemintegra-

dit samenspel het geheel groter dan de som

goed gevulde beursvloer werkt. Het zorgt voor

toren, machinebouwers en eindgebruikers van

der delen en creëert de combinatie van Vision

een hoge kwaliteit van bezoekers en de brood-

allerlei markt- en toepassingsgebieden varië-

& Robotics met Roboned een evenement in de

nodige kennisuitwisseling, één van de pijlers

rend bijvoorbeeld van industrie tot agro/food

Benelux dat groter en succesvoller is dan alle

van Mikrocentrum.” Net als in het jubileum-

en healthcare. Dit komt onder andere door de

andere vergelijkbare evenementen op het ge-

jaar, was er voor gekozen ook aan vision en

zeer brede inzetbaarheid van de technologie.”

bied van vision, robotica en mechatronica”.

seringsoplossingen volop ruimte te geven. Vol-

Synergie wetenschap en bedrijfspraktijk

Echte Benelux beurs

gens Van de Ven is dit een logisch vervolg voor

Een primeur voor 2012 was de samenwerking

Sinds 2010 wordt Vision & Robotics gehouden

een formule die ooit alleen vision technologie

met RoboNed op de beursvloer en de integratie

in Veldhoven. Het was in 2010 misschien nog

voor machinebouwers bediende. “Vision en ro-

van de Roboned conferentie en het Vision & Ro-

even wennen, maar de ‘nieuwe’ locatie in Veld-

botica staan niet op zichzelf en het is voor veel

botics lezingenprogramma. Hierdoor ontstond

hoven blijkt in 2012 echt zijn vruchten te heb-

bezoekers dan ook een welkome aanvulling

een belangrijke synergie tussen wetenschap en

ben afgeworpen. Van de Ven is dan ook trots het

om ook zaken als grijpers, lineaire systemen en

bedrijfsleven, die volgens critici elders nog wel

Benelux-predicaat waar te kunnen maken. “Het

allerlei andere mechatronische systemen onder

eens wil ontbreken. “Het programma van Ro-

is als Nederlandse organisatie niet zo moeilijk

één dak te vinden.”

boNed sloot mooi aan op de praktijk. Een van

iets als Benelux-evenement te profileren. Onze

robotica verwante mechatronica- en automati-

de vele sprekers, Prof. Dr. Henrik Christensen

zuiderburen overtuigen om Vision & Robotics

Geanimeerd druk

van het Georgia Institute of Technology, bij-

daadwerkelijk te bezoeken, is echter een stuk

Hoeveel mensen er op 5 en 6 juni precies naar

voorbeeld, gaf vanuit zijn ervaring met robotica

lastiger. We zijn dan ook heel blij met de bijdra-

Veldhoven afreisden? Zonder de exposanten

in de VS een duidelijke visie en veel tips over

gen van de Belgische kennisinstellingen en ex-

mee te tellen, waren dat er meer dan elfhon-

hoe robotica zich in Nederland verder kan ont-

posanten die diverse lezingen hebben verzorgd

derd. Vooral de tweede dag bracht veel men-

wikkelen. Verder werd feestelijk de Dutch Ro-

en zich ook op de beursvloer lieten gelden. Het

sen op de been. “Ook tijdens de lezingen zag

botics Strategic Agenda aangeboden aan Chris

heeft gezorgd voor een aanzienlijke stijging in

je dat de beursvloer goed gevuld bleef, waar-

Buijink, secretaris generaal van het Ministerie

het aantal Belgische bezoekers en journalisten

door het eigenlijk de hele dag door geanimeerd

van Economische Zaken, Landbouw en Innova-

en laat zien dat automatisering met vision en

druk was”, constateert Van de Ven. “Niet dat de

tie en aan Eppo Bruins, directeur van Techno-

robotica niet alleen steeds flexibeler en sneller

lezingen slecht bezocht werden. Integendeel.

logiestichting STW. Tegelijkertijd toonden op

wordt, maar dat het tevens grenzen verlegd.”

We hebben zelfs extra stoelen moeten neer-

het demoplein de verschillende universiteiten

zetten. Maar ik concludeer hier wel uit dat er

en hogescholen hun robotprogramma’s, waar-

014 Beurs

Een sfeerimpressie van Vision & Robotics 2012-07-02

016

VISION & ROBOTICS Dossier Agro & Food 3D-sorteren: groenten, fruit en kiemplanten ‘Stoplichten’ verpakken met vision en robotica

3D-sorteren van kiemplanten

Sneller en beter Vorig jaar had de Westlandse Plantenkwekerij in Made nog tientallen uitzendkrachten nodig om in korte tijd enkele miljoenen tomatenonderstammen te sorteren. Dit seizoen staan er drie of vier mensen aan de band. Het bedrijf heeft als eerste in de wereld een sorteerlijn voor jonge planten met 3D-technologie. Behalve arbeidsbesparing geeft die ook kwaliteitsverbetering. Camerasortering voor jonge plan-

standaard. De kwaliteit heeft een

“Een opmerkelijke samenwerking,

“In het project is gekozen voor de

ten bestaat al sinds 1999. Maar de

gigantische sprong genomen en de

want het gaat om potentiële con-

kiemplant van tomaat, omdat die

Westlandse Plantenkwekerij (WPK)

snelheid is veel hoger.”

currenten”, vertelt hij. “Maar ze

heel complex is. Als die lukt, kun

gaf sindsdien voorrang aan andere

De uniformere kwaliteit levert

hebben een gezamenlijk belang:

je veel andere kiemplanten ook

noodzakelijke investeringen, en

winst op voor alle vervolghandelin-

stabieler sorteren. En nog belang-

beoordelen”, zeg de projectleider.

wachtte bovendien tot er een meer

gen, vertelt commercieel directeur

rijker: via de beoordeling van de

Bij WPK beoordeelt het apparaat

geavanceerde oplossing voorhan-

Eviek van der Arend. “Elke vervolg-

machine kun je eenduidiger over

overigens maar op één kenmerk,

den was.

handeling is nu uit te voeren in een

kwaliteit van kiemplanten praten.

namelijk totaal plantvolume. Dat

“Dat betekende dat we gedurende

vloeiende beweging: enten, top-

Je ontwikkelt een objectieve kwa-

is voldoende om te sorteren in

zes weken dertig tot vijftig man

pen, in het steenwolblok zetten,

liteitsstandaard.”

de vier categorieën klein, middel,

nodig hadden voor de tomatenon-

stokken. Daar maak je een grote

Het werkt als volgt: een flink aan-

groot en afgekeurd. “Zo kun je op

derstammen”, vertelt Maarten van

slag en bespaar je nog enkele pro-

tal camera’s (in deze opstelling

zeer hoge snelheid – vijf planten

der Rijt, bedrijfsleider arbeid. “Bo-

centen op arbeid.”

tien) maakt een foto van de plant

per seconde – het kaf van het koren

vendien konden we niet zomaar

Gerekend met de arbeidsbesparing

van alle kanten. Op basis van deze

scheiden. Beoordeling op plantvo-

met de gemiddelde uitzendkracht

is de terugverdientijd van de lijn

beelden stelt de computer een

lume verloopt foutloos. Voor een

toe. Je moet de kwaliteit ook kun-

4,7 jaar. Bovendien helpt de nieu-

driedimensionaal model van die

plantenkweker is dat voldoende.

nen zien. Handmatig lukte het af

we aanpak om nog meer uniformi-

plant samen. Dat kan vervolgens

Veredelaars willen meer”, aldus

en toe maar net om alles op tijd af

teit te leveren aan de telers. Of dat

beoordeeld worden aan de hand

Van de Zedde.

te hebben.”

ook geld oplevert, kan ze nog niet

van verschillende kenmerken. Dit

Die tijd is nu voorbij. De 3D-sor-

zeggen.

proces vindt plaats in millisecon-

Het consortium heeft machine-

den.

bouwer Flier Systems uitgekozen

teerlijn kan bruto 18.000 planten per uur aan. In de praktijk komt het

Sorteren met 3D-technologie is

Van de Zedde en zijn collega’s heb-

om een prototype te bouwen en

gemiddelde op 14.500 planten uit.

ontwikkeld binnen het Marvin-

ben 72 kwaliteitskenmerken opge-

het apparaat in de markt te zet-

Bovendien is de sorteerkwaliteit

project, gefinancierd door een

steld, zoals steellengte, steelkleur,

ten. WPK raakte door het prototype

nu veel beter. “De machine ver-

consortium van veredelaars, plan-

steeldikte, aantal cotylen, bladop-

overtuigd van de mogelijkheden

vangt zeventien mensen per uur.

tenkwekers en brancheorganisatie

pervlak, verhouding hartblad en

en werd de eerste koper. In sep-

Je kijkt dus niet meer met 17 paar

Plantum. Projectleider is Rick van

tweede blad, nerfkleur, kromming

tember 2011 is de lijn geïnstalleerd;

verschillende ogen, maar er is één

de Zedde van Wageningen UR.

steel en bladeren, enzovoorts.

hij heeft een seizoen gedraaid. In-

018 Dossier Agro & Food

Van links naar rechts: Eviek van der Arend,

Tekst Tijs Kierkels | Foto Wilma Slegers

Ad Kranendonk en Rick van de Zedde.

middels is een tweede lijn verkocht

namelijk absoluut niet trillen, ter-

per uur, vertelt de machinebouwer.

Samenvatting

aan een veredelaar. “Bestaande

wijl er toch een lopende band door

De beoordeling is daarmee niet

Westlandse Plantenkwekerij in

camerasystemen sorteren tot nu

de kast heen gaat. Na beoordeling

meer de beperkende factor, maar

Made heeft als eerste in de we-

toe op bladoppervlakte en hoogte.

krijgt elke cup een tik met een

de snelheid van aan- en afvoer.

reld een sorteerlijn voor kiem-

We gebruiken daarbij andere soft-

luchtcilinder naar het goede spoor

Met name de verdeling van de

planten met 3D-cameratechno-

ware dan bij de 3D-technologie”,

voor de betreffende sortering. Een

planten na de sorteerlijn kan weer

logie. De techniek is ontwikkeld

vertelt verkoopmanager Ad Kra-

apparaat tilt de plantjes weer uit

remmend werken.

binnen het Marvin-project ge-

nendonk van Flier. “Om de opna-

de cups en zet ze in trays. Die zijn

Elke lijn wordt volledig naar de

financierd

men te kunnen maken, moeten de

nu dus gevuld met één sortering.

wens van de klant gebouwd. De

plantenkwekers en Plantum.

planten roteren voor twee came-

Er veel nagedacht om het plantcon-

3D-beoordelingsmodule (camera-

Doel is via machinebeoordeling

ra’s, die aan aantal foto’s maken.

tact zoveel mogelijk te beperken

unit + software) zou in principe

met geavanceerde 3D-techno-

Dat roteren is de beperkende factor

om virusbesmetting te voorkomen.

ook in een bestaande lijn ingepast

logie te komen tot een objec-

om een hogere snelheid te kunnen

De fabrikant heeft veel ervaring

kunnen worden, maar dan moet de

tieve kwaliteitsstandaard voor

bereiken. Bovendien is draaien niet

met het bouwen van sorteerlijnen,

rest van de lijn wel ingesteld zijn

jonge planten. Flier Systems is

zo heel goed voor de plant en geeft

maar deze gaf weer heel nieuwe

op hoge snelheid en betere sor-

uitgekozen om het prototype te

het een hogere storingsgevoelig-

uitdagingen. “Niet alleen mogen

teermogelijkheden.

bouwen en leverde ook de lijn

heid.”

de camera’s absoluut niet trillen,

Bij de 3D-technologie is draaien

ook de belichtingstechniek komt

Op http://tinyurl.com/wur-marvin

niet nodig. De jonge plantjes die

heel nauw”, zegt Kranendonk. Het

is een video van de lijn te zien.

aankomen via de lopende band

kan allemaal nog veel sneller dan

Dit artikel verscheen eerder in tuin-

worden uit de tray getild en in

nu bij de plantenkweker gebeurd.

bouwvakblad Onder Glas.

een aluminium cup gezet. Via een

Op het computerscherm laat de

verdeelwiel worden de cups op de

WUR-onderzoeker zien dat de hui-

juiste afstand van elkaar gezet. Dan

dige beoordelingssnelheid 26 msec

gaan ze de camerakast binnen. De

per plant is. Er kunnen dus eigenlijk

camera’s hangen in een halve cir-

niet vijf maar veertig planten per

kel aan een frame, dat stevig in

seconde beoordeeld worden. Het

beton vastzit. De camera’s mogen

prototype kwam tot 40.000 planten

door

veredelaars,

bij WPK. Die spaart 85 % van de arbeid uit.

Dossier Agro & Food 019

Roboxis ontwikkelt nieuwe lijn op basis van 3D-vision

Paprika’s als stoplicht verpakken Het verpakken van paprika’s is een arbeidsintensief proces. Drie paprika’s worden met de stelen naar elkaar toe in een flowwrapper geplaatst. Het resultaat is de bekende ‘ stoplicht’ configuratie die men in de schappen van de meeste supermarkten wel herkent. Om dit in goede banen te leiden, heeft Roboxis BV uit Barneveld onlangs een nieuw verpakkingssysteem ontwikkeld. Het nieuwe systeem is inmiddels gepatenteerd. Bij het nieuw ontwikkelde paprikasysteem

voornaamste complicatiefactor bij het optisch

en kunnen ook paprika´s met een afwijkende of

worden de paprika’s opgepakt met een drie-

‘scannen’ en ‘classificeren’ van paprika’s, is dat

ontbrekende steel nauwkeurig worden geclas-

voudige servogestuurde grijper. De contacte-

paprika’s bijzonder veel verschijningsvormen

sificeerd. Er is gebruik gemaakt van embedded

lementen bestaan hierbij uit flexibele handjes

hebben en er grote verschillen zijn in vorm en

cameratechnologie om nadelige optische ef-

die worden opgeblazen en de paprika zoda-

kleur, wat mede afhankelijk is van het ras, het

fecten direct in de camera te kunnen filteren en

nig omsluiten, dat een snelle en betrouwbare

land van herkomst en de zogenaamde teeltfa-

het high speed data verkeer tussen de camera´s

handling mogelijk is. De flowwrapper voorziet

se. Zo kenmerken Israëlische paprika´s zich door

en de computer nauwkeurig te kunnen mana-

de formatie vervolgens van een flowwrap

hun relatief dikke en lange steel en langwer-

gen. Alle relevante kenmerken worden met

zakje. De stelen moeten naar elkaar wijzen

pige vrucht en hebben Nederlandse paprika´s

behulp van een geavanceerd image processing

om een compacte formatie te krijgen. Naast

in het voorseizoen een kleine vrucht en een

algoritme bepaald.

de bekende stoplichtconfiguratie behoort ook

lange steel. De vorm en lengte van de stelen

Tijdens de inbedrijfname en het testen met

het verpakken van de enkelstuks paprika’s tot

kan enorm variëren, komt het voor dat de steel

grote hoeveelheden paprika’s, bleek al snel dat

de mogelijkheden. Zo krijgt elke supermarkt-

geheel niet aanwezig is en kan de steel tegen

3D informatie doorslaggevend is bij het vinden

bezoeker precies de verpakkingsvorm die het

de vrucht aan liggen. Paprika´s kunnen - mede

van de correcte oriëntatie en positionering van

beste bij hem past.

door de grillige vorm en de aanwezigheid van

de ‘moeilijke’ gevallen (variërend van 20% tot

3D-vision

lobben - moeilijk homogeen worden belicht en

80% van een partij!). Mede dankzij de 3D pa-

Om te garanderen dat de steel in de juiste

zijn - mede afhankelijk van de kleur - bijzonder

prika scanner, is Roboxis in staat om te dealen

richting wordt gedraaid wordt er gebruikge-

reflecterend en doorschijnend.

met de enorme variëteit aan paprika´s en kunnen 99% van alle voorkomende paprika´s cor-

maakt van een 3D-scanner. Dit systeem is door Roboxis en SenseIT uit Delft ontwikkeld. De

De opdracht was om een visionsysteem te

rect worden geclassificeerd en worden gehan-

ontwikkelen om alle voorkomende paprika’s

deld en heeft de scanner maar één relevante

robuust en onder alle omstandigheden te kun-

knop: de “aan/uit” knop.

020 Dossier Agro & Food

en steel. Hierbij is gekozen voor 3D-lasertrian-

T-Robot

gulatie, waarbij met behulp van high speed

Voor het toepassen van een drievoudige grip-

camera´s en lasers van iedere afzonderlijke pa-

per met 5 servo-assen is een robot nodig die

prika een 3D-reconstructie wordt gemaakt (een

een hoge payload aan kan, een groot werk-

zogenoemde ‘point cloud’). Dankzij de 3D-tech-

gebied heeft en een korte cyclustijd kan be-

nieken spelen vervelende optische effecten zo-

werkstelligen. De Roboxis T-robot heeft al deze

als kleur- en contrast verschillen en reflectie-

features en deze wordt dan ook met succes

en transmissie-effecten geen enkele rol meer

ingezet. Een van de moeilijkste zaken bij het

Tekst: Joost van Schaik

nen classificeren, onafhankelijk van kleur, vorm

Een schematische voorstelling van de opblaasbare grijperelementen.

Een overzicht van de machine.

Een stapsgewijze voorstelling van het inpakken van paprika’s oppakken van paprika’s is de complexiteit van de vormen die opgepakt moeten worden. Een nadeel van reguliere grijpers is dat de paprika de neiging heeft om in de grijper te roteren, waardoor de paprika niet stabiel kan worden

1. De paprika’s worden op kleur in stortbakken/bunkers geplaatst, 2. De paprika’s worden opgevoerd en verenkeld,

geblazen. Door het flexibele materiaal van de inflatables in combinatie met een lage druk wordt de paprika vormgesloten opgepakt. De stabiele ligging van de paprika

weggelegd. De paprika stuitert bij het wegleg-

3. De paprika’s worden individueel gewogen,

wordt hierbij gehandhaafd en garandeert

gen uit de grijper op het oppervlak waarop het

4. De meest gunstige combinatie van 3 pa-

een stabiele ligging in het vervolg van het

geplaatst wordt. Butsplekken en een niet-sta-

prika’s met een totaalgewicht van mini-

biele ligging zijn hiervan het gevolg.

maal 500 gram wordt bepaald en deze

10. De individuele grijpers worden servo-

Om deze problemen te voorkomen heeft Ro-

combinatie wordt vrijgegeven naar de

gestuurd in de juiste positie geplaatst,

schalenbaan,

zodat de paprika’s tegen elkaar in de flow-

boxis een nieuw concept ontwikkeld wat be-

proces

staat uit opblaasbare grijperelementen. Deze

5. Op de schalenbaan worden de paprika’s

wrapper geplaatst kunnen worden. De in-

elementen vormen zich om de vrucht en garan-

individueel getransporteerd richting de

dividuele grijpers zijn zodanig ontwikkeld

deren een maximale grip op de vrucht, doordat

robot. Onderweg worden de paprika’s ge-

dat er een grote variatie aan productaf-

centreerd

metingen verwerkt kan worden verwerkt.

ze vormgesloten worden gehanteerd. Doordat de hoeveelheid lucht en de druk in de opblaas-

6. Iedere paprika wordt middels een 3D-ca-

bare handjes kan worden bepaald/geregeld,

mera bekeken en er wordt berekend waar

wordt de paprika hierdoor niet beschadigd en

de steel zich bevindt en in welke richting

blijft de vlaktedruk tussen de handjes en de pa-

deze moet wijzen.

Grote en kleine paprika’s kunnen gelijktijdig worden verwerkt. 11. De robotgrijper beweegt richting de flowwrapper en legt de paprika’s voor de juiste

7. De schalen waar de paprika’s op liggen

meenemer. De overdruk wordt vervolgens

Met behulp van de gebruiksvriendelijke HMI

wordt geroteerd, zodat de stelen in de

weer verwijderd uit de inflatables en de

kunnen productkeuzes worden gemaakt, even-

juiste richting wijzen.

paprika’s worden stabiel weggelegd in de

prika tot het minimum beperkt.

tueel procesparameters worden aangepast en

8. Iedere paprika wordt middels een 3D-ca-

kunnen desgewenst productiecijfers en statis-

mera vastgelegd en de afmetingen van de

tieken worden getoond.

paprika’s en de stelen worden doorgege-

Afhankelijk van de machine configuratie is het

ven aan de robot.

mogelijk 55 tot 80 stoplicht paprika verpakkingen te produceren.

9. De robotgrijper stuurt m.b.v. servomoto-

flowwrapper. 12. De flowwrapper vormt een zakje om de paprikaformatie en sealt deze dicht 13. De stoplichtverpakking wordt gewogen en gestickerd

ren de grijperlepels op de juiste afstanden

14. De stoplichtverpakkingen worden inge-

t.o.v. de paprika’s en de inflatables (op-

pakt en in kratten of dozen vervoerd naar

blaasbare grijperelementen) worden op-

de eindklant

Dossier Agro & Food 021

Minder verspilling door slim sorteren Het kweken van groenten en fruit verwordt meer en meer tot een nauwkeurige wetenschap. Eenmaal geproduceerd, dan begint het sorteren en classificeren volgens de wensen van de klant. Dankzij vision gaat dit tegenwoordig een stuk sneller, wat bovendien leidt tot een hogere kwaliteit en minder verspilling. Supermarkten willen de perfecte groenten en het perfecte fruit. Vrij van

vinden in Argentinie, Australie en Israel, maar ook in Zuid Afrika en Spanje.

plekjes en precies de grootte en vorm die de winkelende klant verwacht.

De meeste klanten gebruiken het voor het sorteren van appels, peren,

Op deze manier blijven er, mits goed ingekocht, veel minder in de schap-

citrusvruchten, kersen, paprika’s, tomaten, asperges en aardappelen. Een

pen liggen en hoeft de winkelier minder weg te gooien. Ook voor de

kleiner aantal klanten gebruikt het echter ook voor de classificatie van

verpakkers heeft uniformiteit van producten de nodige voordelen. Pro-

dadels, bessen en wortelstokken. Om er voor te zorgen dat geen enkel

ducten moeten goed in de verpakking passen en uniformiteit betekent

plekje gemist wordt, worden het groenten en fruit in de regel middels een

meer efficiëntie in de hele logistieke keten. Door deze uniformiteit al in

rollerbaan getransporteerd op het moment dat de data wordt verzameld.

het voortraject middels een streng sorteerproces te regelen, is er nog

Hierbij moet elk afzonderlijk product 360 graden onder de camera door-

een tweede voordeel. Bedrijven die sapjes en pulp verwerken kunnen

draaien. Eenmaal genalyseerd en geclassificeerd, wordt het automatisch

het niet perfecte voor de winkel afgekeurde groente en fruit wel goed

vervoerd naar de gewenste klant.

gebruiken en betalen er een stuk minder voor. Een tussencategorie wordt gevormd door producten die voor de verschillende markten bestemd zijn.

Evolutie

Van mensen die hier kopen mogen de producten best wat groter of kleiner

Voorafgaand aan het project, dat al in 1989 van start ging, werd fruit puur

zijn of een iets afwijkende vorm hebben, maar moet het er natuurlijk nog

op gewicht geclassificeerd door het te wegen. Bij het classificeren van

steeds wel gezond uitzien. Een derde voordeel van het sorteerproces is

niet bolvormige producten als peren leverde dit echter de nodige proble-

dat de gemiddelde houdbaarheid er op vooruit gaat. Denk maar eens aan

men op. Door het gebruik van vision echter konden boeren en kweekers

een batch appels. Wanneer er een gekneusd of rot exemplaar tussen zit,

ook naar de diameter kijken. Het eerste systeem was in staat om per

kan deze optermijn de hele batch verpesten. De gehavende appel scheidt

baan drie stukken fruit per seconde te analyseren, waarbij er maximaal

namelijk de chemische stof ethyleen (C2H4) uit, wat het rijpingsproces van

zes banen konden worden ingezet. Sindsdien is er veel veranderd. Er zijn

omringende appels versneld. Hierdoor worden ook de andere appels snel

nu kleuren camera’s toegepast die bovendien veel krachtiger en nauw-

zachter en zal ook de smaak snel veranderen.

keuriger zijn. Hierdoor kunnen meer defecten worden gedetecteed en is krijgbare systemen gebruiken hiervoor of een Sony XCD-U100 (1600x1200

Het volume aan groente en fruit dat er geproduceerd wordt, is schrik-

pixel), een XCD-SX90 (1280x960) of een XCD-V60 (VGA), afhankelijk van

barend hoog. Sorteren met de hand is hierdoor zo goed als onmogelijk.

de specifieke eisen van een project. Het systeem kan nu worden inge-

Om het even in een context te plaatsen: Europa produceert in zijn eentje

zet voor maximaal vijfenvijftig afgiftepunten. Ook kan het een zeer groot

130 miljoen ton aardappelen per jaar. Voor andere groenten en fruit lig-

aantal variabelen aan, wat het zeer breed inzetbaar maakt. Dit kan een

gen de getallen in dezelfde orde van grootte, of dat het nu gaat om ap-

selectie zijn op groenkleuring van aardappelen (veroorzaakt door zonlicht)

pels, worteltjes of citrusvruchten. Om te helpen deze enorme groente en

of de detectie van meeldauw bij tomaten. Uiteraard kan ook nog steeds

fruit stroom te kunnen behappen heeft het Nederlandse bedrijf Ellips

gesorteerd worden op maat en vorm of op beurse plekjes. Het gaat al-

een visionsysteem ontwikkleld en in de markt gezet dat de leveranciers

leen wel een stuk harder dan voorheen. In plaats van drie producten

van groente en fruit in staat heeft gesteld om veel nauwkeuriger aan de

per seconde met een maximum van 6 banen, verwerkt het systeem nu

kwaliteitseisen van de verschillende klanten te voldoen, zonder dat hier-

moeiteloos 30 producten per seconden met een maximum van 16 banen.

door de sorteerkosten toenemen. Het systeem dat bestaat uit Sony Fire-

Bovendien is men momenteel in Amerika bezig de door Ellips ontwikkelde

wire camera’s, een lichtbron , een PC, software en aditionele specifieke IP

technologie in te zetten voor het classificeren van fruit op het moment dat

wordt door sorteerders over de hele wereld gebruikt. Zo is het systeem te

het geplukt wordt.

022 Dossier Agro & Food

Tekst: Bram Janssen

het ook mogelijk een snelheidsanalysese uit te voeren. De vandaag ver-

Noodzaak

Hoera 10 jaar veiligheidsrelais! Eenvoudig en flexibel besturingsysteem en biedt een potentiele besparing van minstens 40% in alle engineeringsfasen door de grafische configuratetool. PNOZmulti is wereldwijd gecertificeerd en voldoet aan vele normen en talrijke goedkeuringen.

U kunt ons ook bezoeken op:

Met zekerheid succesvol.

the spirit of safety

One VISION What do brake assist systems and intraoral scanners have in common? Both applications have only been made possible thanks to machine vision. VISION will be presenting the entire spectrum of this unique technology – from components to turnkey complete systems, from mechanical engineering to endoscopy. This is where the industry meets – and has done for the past 25 years. One VISION. 25 Years of VISION.

6 – 8 November 2012 Messe Stuttgart www.vision-fair.de

www.pilz.nl en www.bestellen.pilz.nl/multi10jaar

Field Robot Event verruilt maïs voor rozen Tegen de tijd dat deze Vision & Robotic op de mat valt, is de strijd gestreden. We weten dan of de Nederlandse inzendingen Bullseye (WUR) en Ceres (Fontys) net als Tech United in Mexico een felbegeerde robotprijs in de wacht hebben gesleept. Fel begeerd, want hoewel misschien niet zo populair als voetbal, gaat het er tijdens het Field Robot Event niet minder serieus aan toe. In totaal strijden twintig teams om het kampioenschap dat dit keer tijdens de Floriade in Venlo plaatsvindt. En in plaats van de gebruikelijke maïsplanten gaan de robots dit jaar aan de slag met de roos.

Het Field Robot Event is al toont de agrarische

tecteerd worden, maar ook herkend. Boven-

junioren robots het parcours afleggen door af

sector al jaren het neusje van de zalm als het

dien moet de robot weten waar hij zich in het

te gaan op de afbakening van de paden.

gaat om landbouwautomatisering. Gestart in

veld bevindt. Ook dit jaar is er een ‘freestyle-

Bijzonder aan de wedstrijd, die dit keer door

2003 in Wageningen, is het al weer de elfde

taak’ voor de teams weggelegd in een agrari-

Fontys en de universiteit van Wageningen

keer dat teams vanuit de hele wereld samen-

sche setting, waar ze hun robots echt goed uit

wordt gehost, is dat er geen restricties zijn aan

komen om hun krachten te meten. Momenteel

de verf kunnen laten komen. En tot slot zal een

het robotontwerp en zijn constructie. Creativi-

vindt er namelijk een kleine revolutie plaats op

samenwerkingstaak zijn, waarbij er met een

teit kan hoogtij vieren en het zijn alleen de re-

robot en landbouwgebied. Een nieuw robotras

ander team moet worden samengewerkt. Met

sultaten die tellen. En hoewel een inkoppertje

zal binnen niet afzienbare tijd in staat zijn om

welk team wordt pas net voor aanvang van de

is het meedoen natuurlijk net zo belangrijk als

diverse taken ten midden van de in het veld

opdracht bekend gemaakt. En tot slot komen

het winnen. Want met name het uitwisselen

groeiende gewassen uit te voeren. Denk hier-

ook de junioren aan bod. Hun robot moet twee

van kennis en netwerken zijn belangrijk tijdens

bij aan het wieden van onkruid, spuiten, maar

maal een parcours afleggen. De eerste keer is

dit bloemrijke evenement.

ook aan het kijken of sommige planten in het

er een hulplijn in de vorm van een witte streep

Wil je weten hoe de Nederlandse afvaardiging

veld ziek zijn of niet. De robots doen hierbij

die gevolgd moet worden, maar de tweede

het er dit jaar vanaf heeft gebracht? Ga dan

hun werk geheel op eigen houtje.

opdracht is een stukje lastiger. Hier moeten de

naar www.visionandrobotics.nl

De taken die de robots van de verschillende teams moeten uitvoeren liggen in het verlengde van de deze opkomende tak van sport binnen de landbouwautomatisering en zijn vergelijkbaar met die van de voorgaande jaren. Grote verschil is echter dat in plaats van maïsplanten er tussen potten met rozen gemanoeuvreerd moet worden die op een zogenoemd ‘containerveld’ zijn opgesteld. De taken bestaan uit het navigeren door rechte, gekromde en gefragmenteerd opgestelde rijen met planten. Niet alleen moeten planten hierbij gede-

024 Dossier Agro & Food

In het Verenigd Koninkrijk controleert het Trading Standards Institute de naleving van de strenge richtlijnen van de Weights and Measures Act van 1985. Zo worden consumenten voorzien van de juiste informatie zodat ze geïnformeerd kunnen beslissen of ze al dan niet een aankoop willen doen. Dit verdrag biedt een raamwerk voor de regulering van hoeveelheden en de manier waarop de informatie wordt weergegeven.

Tekst: Bram Janssen

Bierfusten beter in beeld Brouwerij Everards werd in 1849 opgericht en is gevestigd in het hart van

Everards koos voor Fairfield Labels, Cognex ASP (Automation Solutions Pro-

Engeland. De brouwerij brouwt haar eigen bier en distribueert tevens

vider) om een nieuw systeem te ontwikkelen voor het identificeren en

merken ale bier en larger van andere brouwerijen over het gehele Ver-

wegen van de vaten tijdens de productie. Fairfield ontwierp een systeem

enigd Koninkrijk. Everards gebruikt waar mogelijk de allernieuwste tech-

op basis van Procon softwareinterfacing waarin de vatweegschaal wordt

nologie in de vestiging van ruim 50.000 m2 in Leicestershire.

gecombineerd met de DataMan 500 industriële ID-lezer. Het systeem

Everards heeft te kampen gehad met problemen van de streepjescodele-

scant elk gevuld vat dat voorbij komt op de transportband. Het vat wordt

zer tijdens het vullen van de herbruikbare metalen vaten. De nieuwe, lege

geïdentificeerd door de streepjescode om het tarragewicht vast te stel-

vaten worden voorzien van streepjescodes en worden vervolgens gewo-

len. Daarna wordt het vat gewogen en worden de gegevens doorgestuurd

gen om het tarragewicht vast te stellen, aangezien dit voor elk vat iets

naar de vatweegsoftware om het gevulde gewicht van het vat vast te leg-

verschilt. De vaten worden gescand en het tarragewicht van de nieuwe

gen. De DataMan 500 bereikt nu een leespercentage van 98 procent - een

vaten wordt ingevoerd in een database. Na het vullen worden de vaten

enorme verbetering op de laservoorganger. Brouwerij Everards is bijzon-

getransporteerd naar een weegstation. Hier worden ze eerst gescand om

der te spreken over het resultaat: “De DataMan 500 biedt een fantastische

het juiste vat uit de database te identificeren, en vervolgens wordt het vat

leesnauwkeurigheid. Hij leest codes waarvan we niet hadden verwacht

gewogen om het exacte gewicht van het bier in elk vat te bepalen.

dat deze door enige lezer zouden kunnen worden gelezen. “De hoeveel-

Het vulproces wordt aanzienlijk bemoeilijkt door de problemen die ge-

heid gegevens die we nu verzamelen stelt ons in staat de Weights and

paard gaan met het verzamelen en vastleggen van deze gegevens. De

Measures Act veel beter na te leven” aldus Graham Armston, Engineering

vaten worden regelmatig hergebruikt en tijdens het transport en het ge-

Team Leader van Brouwerij Everards. “De installatie en ingebruikname

bruik in de cafés worden de streepjescodes vaak aanzienlijk beschadigd.

werd uitgevoerd volgens ons productieschema, om dit zo min mogelijk te

Voorheen gebruikte Everards een laserscanner om de ID-streepjescodes

verstoren. We zijn erg blij met de DataMan 500 en denken dat ook andere

te lezen, maar door de ernst van de beschadiging van de streepjescode-

productiegebieden van deze technologie kunnen profiteren.”

etiketten en de scanner die werd gebruikt, kon slechts 60-65 procent van

“Het belangrijkste voordeel van de DataMan 500 is dat hij geen bewe-

de streepjescodes juist worden gelezen. Dit hield in dat een aanzienlijke

gende onderdelen bevat - er is dus veel minder kans op storing door

hoeveelheid informatie niet zo nauwkeurig als mogelijk is werd vastge-

een mechanische fout. Het geavanceerde algoritme dat ervoor zorgt dat

legd voor de controle van het Trading Standards Institute. Aangezien de

streepjescodes van slechte kwaliteit, en streepjescodes die zijn bescha-

laserscanner inefficiënt was en de weegsoftware overbodig was gewor-

digd kunnen worden gelezen is fundamenteel voor het succes van deze

den en niet meer werd ondersteund, ging Everards op zoek naar een alter-

toepassing.

natieve, betrouwbaardere oplossing.

Dossier Agro & Food 025

Robot ontbeent kippen Onderzoekers van het Georgia Tech Research Institute (GTRI) hebben een prototype ontwikkeld van een systeem dat kippen en ander gevogelte kan ontbenen. Het systeem maakt gebruik van

Het Intelligent Cutting and Deboning System beschikt over een 3D-

van de vogel voor zijn rekening eemt. Deze robot plaats de vogel eerst

visionsysteem dat bepaald waar er in een bepaalde vogel gesneden dient

onder het vision systeem, om hem vervolgens op je juiste manier voor de

te worden. Het werkt volledig automatisch en is zeer precies, waardoor

snijrobot te manoeuvreren. Het systeem beschikt tevens over een algorit-

er een hogere vleesopbrengst voor de verwerkers van gevogelte is. Ook

me voor krachtterugkoppeling. Deze kan de overgang van vlees naar bot

minimaliseerd het systeem het risico op botsplinters die zich in het eind-

detecteren. Hierdoor kan het mes met een constante kracht langs het bod

product zouden kunnen voordoen. “Elke vogel is uniek voor wat betreft

geleid worden. Aangezien gewrichten aan het bot vastzitten, kan men

grootte en vorm”, zegt Gary McMurray, hoofd van GTRI’s Food Processing

door contact met het bot te behouden het mes alle gewrichten rond de

Technology afdeling. “We hebben daarom sensoren en actuatoren ont-

schouder snijden zonder dat er in het bot zelf gesneden wordt. Een verge-

wikkeld die een automatisch ontbeensysteem mogelijk te maken dat zich

lijkbare aanpak kan worden gebruikt voor andere delen van de vogel waar

aanpast aan de individuele vogel, in plaats van de vogel te dwingen zich

vlees en bod van elkaar gescheiden moeten worden. Het krachtterugkop-

aan de machine aan te passen.” Gevogelte is het belangrijkste agrari-

pelingsalgoritme maakt gebruik van een krachtsensor die aan het hand-

sche product in de staat Georgia , met een geschatte economische impact

vast van het mes is gekoppeld. Tijdens het snijden maakt de sensor het

van twintig miljard dollar. Door de gevogelte industrie te helpen om het

mogelijk om het kleinste contact met bot te detecteren, waarop de robot

maximale rendement uit hun kippen en kalkoenen te halen is dan ook

niet door het bot heensnijdt, maar het mes nauwkeurig afbuigt volgens

van groot belang. Bij het intelligente snij- en ontbeensysteem wordt een

de contour van het bot. Er is nog wel wat finetuning nodig om de drem-

vogel voor het visionsysteem geplaatst, alvorens er gesneden wordt. Het

pelwaarden van deze krachten te bepalen om zo precies het verschil tus-

systeem maakt hierbij 3D-metingen van diverse punten op de huid van de

sen vlees, pezen, gewrichten en bot te kunnen detecteren. Elk materiaal

vogel. Vervolgens worden deze punten als input gebruikt voor specifieke

heeft zijn eigen karakteristieken. McMurray verwacht dat het intelligente

algoritmes die een goede snede bepalen door de posities van de interne

ontbeensysteem de concurrentie met het handmatig ontbenen prima aan

structuren als botten en gewrichten te berekenen.

zal kunnen. Het testen van het prototype waar diverse snijexperimenten

Het statistische onderzoek laat zien dat de externe metingen heel goed

zijn uitgevoerd hebben al aangetoond dat het systeem in staat is het ver-

corresponderen met de interne structuur van de vogels, wat het bepalen

schil tussen vlees en bot te detecteren en botsplinters voorkomen kunnen

van de ideale snijlijn mogelijk maakt. In het prototype is alles geregi-

worden.

streerd middels gekalibreerde referentieframes die het mogelijk maken

“Er zijn enkele aantrekkelijke factoren die een rol spelen bij dit project” ,

alle snijvormen aan te kunnen en de vogel precies uit te lijnen ten op-

zegt Murray “Ons geautomatiseerde systeem kan bijdragen voedselveilig-

zichte van de snijrobot. Door alle mogelijke sneden te testen moeten

heid, aangezien botsplinters in bijvoorbeeld een kipfilet gevaarlijk kun-

het volgens de onderzoekers mogelijk zijn een kleinere en eenvoudigere

nen zijn. Maar ook kan het rendement en dus de winst van de gebruiker

eindversie te ontwerpen. Het prototype maakt gebruik een vaste robo-

aanzienlijk omhoog. Elke procent verlies van goede kipfilet komt overeen

topstelling met twee graden van vrijheid voor het maken van eenvoudige

met 2,5 miljoen dollar voor elk van de twintig slachterijen die we hier in

sneden die in een vlak liggen. De vogel is echter vastgemaakt aan een

Georgia hebben.”

robotarm met zes graden van vrijheid, die de positionering en uitlijning

026 Dossier Agro & Food

Tekst: Liam van Koert

geavanceerde visiontechnologie en een robot.

Inalfa Roof Systems Europe denkt Lean

Manufacturing Intelligence ‘Our spirit makes the difference’. Dit is het motto van Inalfa Roof Systems Europe. Een ambitieus motto dat ze ondanks de economische tegenwind meer dan waar maken, onder andere door sterk in te zetten op innovaties als Manufacturing Intelligence van Act-in, Lean Thinking en het realiseren van een mondiale voetprint in navolging van haar klanten. En niet geheel zonder resultaat. In dit artikel een gesprek hierover met Jan Tulkens, Group Vice President en Managing Director Inalfa Roof Systems Europe.

Tekst: Henriette van Norel

Het Nederlandse Inalfa maakt de daksystemen van bijna alle bekende automerken.

Inalfa Roof Systems Europe, dochter van Inal-

realiseerde deze onderneming wereldwijd een

Gestage groei

fa Roof Systems Group en onderdeel van een

jaaromzet van maar liefst meer dan 500 mil-

Tulkens: “En nog steeds groeit onze onder-

strategisch Chinees automotive bedrijf, is één

joen euro, waarvan 200 miljoen euro gerea-

neming gestaag. Binnen nu en vijf jaar ver-

van ’s werelds grootse producenten (lees: tear

liseerd werd door Inalfa Roof Systems Europe

wachten we wereldwijd dan ook een omzet

1 supplier) van zonnedaken en panorama dak-

in Venray met een team van 700 mensen. Be-

te realiseren van circa 1 miljard euro door het

systemen voor personenauto’s en vrachtwa-

halve in Nederland heeft Inalfa nog een andere

serviceniveau naar klanten nog verder te ver-

gens. Voor gerenommeerde fabrikanten, als

Europese vestiging in Slowakije, vestigingen in

hogen en te blijven investeren in innovaties,

BMW, Daimler Chrysler, Ford, General Motors,

Noord-Amerika, Mexico, Brazilië, Zuid-Korea,

ook in mindere periodes”. De jaren 2008/2009

Volkswagen, Audi, Volvo, Citroën, Land Rover,

een Engineering Center in Japan, alsmede een

waren hier een mooi voorbeeld van. Ondanks

Nissan, Hyundai, Kia en nog vele anderen, ont-

fabriek en een Engineering Center in China,

de economische malaise investeerde Inalfa

werpt, ontwikkelt en produceert deze multina-

waar zij op dit moment eveneens werken aan

Roof Systems in die tijd zodanig veel in inno-

tional meer dan 3,6 miljoen daksystemen per

twee nieuwe vestigingen.

vatie, dat dit uiteindelijk geresulteerd heeft

jaar, waarvan 1 miljoen in Nederland. In 2011

in circa 400 geregistreerde patenten. Volgens

Manufacturing Intelligence 027

Tulkens heeft de auto-industrie in Nederland

horen door steeds met het beste resultaat te

als organisatie snel kunnen fluctueren, evenals

absoluut bestaansrecht, ondanks het feit dat

komen. Wij doen dit als organisatie door reeds

onze klant qua volumes en productielocaties.

de Nederlandse maakindustrie in de automo-

in de pre-ontwerpfase met klanten mee te

Ter illustratie: stel een Duitse autofabrikant

tive de laatste jaren meer en meer onder druk

denken over het te ontwikkelen commodity-

ontwikkelt een nieuw platform in Europa, maar

is komen te staan door de competitie met la-

product. Zo bouwen wij bijvoorbeeld de com-

verplaatst dit platform na ontwikkeling en pre-

geloonlanden. Inalfa Roof Systems ziet deze

plete, uit modulaire delen bestaande, produc-

productie naar een ander deel van de wereld.

trend echter als een uitdaging met betrekking

tielijn eerst in Nederland op. Vervolgens wordt

Voor ons is het dan belangrijk om hier in het

tot productontwikkeling en industrialisatie en

enige tijd productie gedraaid en pas als alles

ontwerpproces reeds rekening mee te houden

heeft haar focus daarom verlegd naar compe-

volledig naar wens is, dan wordt de lijn in een

door te zorgen dat de platforms eenvoudig ver-

tentieontwikkeling en -productie. Met name de

paar weken ontmanteld en overgebracht naar

plaatsbaar zijn, makkelijk te kopiëren en dat

werkwijze van de Duitse auto-industrie sluit

een fabriek elders in de wereld. In Nederland

gewerkt wordt met procesprincipes die we-

hier naadloos op aan. Doordat zij meer en meer

wordt dan weer gestart met de ontwikkeling

reldwijd uniform zijn. In Europa wordt dan bij-

steunen op commodity-leveranciers voor wat

van een volgende lijn. Het eindresultaat moet

voorbeeld gewerkt met automatisering. Zodra

betreft techniek en innovatie, is het in het ka-

in alle gevallen een product zijn dat is ontwik-

de lijn overgaat naar een lageloon land, blijft

der van waardeketen-ontwikkeling logisch om

keld specifiek voor een bepaalde klant, maar

de automatisering in Nederland achter en kan

alle ontwikkelingen zoveel mogelijk centraal

vervolgens wereldwijd inzetbaar is.”

dit werk worden overgenomen door mensen, omdat arbeid daar veel goedkoper is.”

te laten plaatsvinden, in de buurt van leveranciers.” En dat is niet de enige reden waarom

Flexibele organisatie

het volgens Tulkens voorspoedig gaat met hun

Tulkens: “Inspelend op het bovenstaande is

Ommezwaai

organisatie. Een andere belangrijke reden is

het essentieel dat ons bedrijf georganiseerd is

Om als organisatie op de hierboven beschreven

dat Inalfa Roof Systems gestoeld is op de Lean

rondom een klant, en dus niet is opgesplitst in

wijze voortdurend continue te kunnen verbe-

Thinking-filosofie. Lean Thinking is een manier

functionele afdelingen als inkoop, logistiek etc.

teren is het hebben van consistente data een

van leiderschap, gedrag en cultuur, waardoor

In onze organisatie zijn proceseigenaren ver-

absolute noodzaak, anders leidt dit in het na-

ze als organisatie transparant, flexibel en no-

antwoordelijk voor hun deel van het proces en

traject onherroepelijk tot verkeerde conclusies.

nonsense zijn. Met andere woorden: tegen zo

hebben bevoegdheden om beslissingen hier-

Daarom heeft Inalfa Roof Systems Europe, in

laag mogelijke kosten, zo goed mogelijke af-

over te nemen. Zowel het management van

2007, onder de bezielende leiding van Jan Tul-

leverprestaties en kwaliteit leveren, dat is bij

de organisatie als het productiemanagement

kens, een ware transitie doorgemaakt van een

Lean Thinking de basis voor continu verbeteren

heeft dus een totaal andere rol dan in een tra-

re-actieve naar een pro-actieve organisatie.

en dat wordt aangevuld met een gedragscom-

ditionele onderneming. En niet alleen is hun rol

Tulkens legt uit: “In die tijd stond de efficien-

ponent. Eigenschappen die met name Duitse

anders, ze moeten ook respect verdienen, be-

cy in onze organisatie behoorlijk onder druk,

autofabrikanten, die voor commodity-artikelen

schikken over veel technische kennis en onder-

evenals de klanttevredenheid en de bedrijfs-

veelal werken met een één- of twee leveran-

deel kunnen zijn van een lerende organisatie.

resultaten bij onze aandeelhouders. Voldoende

ciers-strategie, zeer waarderen. Tulkens vertelt:

Essentieel is verder dat het concept van indu-

reden dus om het roer in 2008 drastisch om te

“Het is dus een ware uitdaging om daarbij te

strialisatie zodanig flexibel moet zijn, dat we

gooien. Niet langer wilden we een organisatie

Het bedrijf bouwt de complete, uit modulaire delen bestaande, productielijn eerst in Nederland op. Pas als de productie naar wens verloopt wordt de lijn ontmanteld en elders in de wereld weer opgebouwd.

028

ben. Niet alleen is samenwerken belangrijk, maar ook gezamenlijk een resultaat bereiken. Dit bleek uit een onlangs gehouden medewerkers tevredenheidonderzoek. In dit onderzoek scoorde onze onderneming ver boven het gemiddelde in vergelijking met soortgelijke bedrijven in Nederland. En dat is dan toch een opsteker”, volgens Tulkens.

Toekomst Momenteel is Inalfa gestart met het uitrollen van bovengenoemde werkwijze naar haar fabriek in Slowakije. Tulkens: “Hoewel die fabriek, evenals in Nederland, ook een netwerkorganisatie is, kunnen we het geheel niet zomaar overnemen. Dit heeft te maken met de cultuurverschillen. In de Nederlandse cultuur is iedereen gewend over alles mee te praten. Dit in tegenstelling tot in Slowakije. Om de lokale medewerkers desalniettemin toch eigen verantwoordelijkheid te geven, zoals ook Het was belangrijk om medewerkers te laten inzien dat ze zelf in staat waren om de efficiency van 12 productielijnen te verbeteren.

in Nederland, zijn dus extra introductiesessies nodig. Sessies waarin de cultuur van de Slowaken gecombineerd wordt met de automotivecultuur en onze eigen bedrijfscultuur, zodat

zijn die voortdurend brandjes bluste naar aan-

lijk dat medewerkers deze nieuwe werkwijze

ook de medewerkers in Slowakije op termijn

leiding van issues met klanten en stakeholders,

niet zonder slag of stoot accepteren. Het was

de voordelen van bovengenoemde werkwijze

maar we wilden toe naar een organisatie die in

dus uitermate belangrijk om onze medewer-

zullen onderkennen. De totale implementatie

het voortraject de procesparameters zo kon in-

kers te laten inzien dat ze met de juiste tool

van Manufacturing Intelligence in Nederland

richten dat brandjes blussen nadien niet meer

en het juiste gereedschap zelf in staat waren

duurde circa 9 maanden. In Slowakije zal een

structureel nodig is. Diverse externe partijen

om de efficiency van onze 12 productielijnen te

gefaseerde implementatie naar verwachting

werden ingehuurd om ons met deze omme-

verbeteren”, aldus Tulkens. Hij vervolgt met de

wat meer tijd in beslag nemen, maar uiteinde-

zwaai te helpen, waaronder Act-in. Act-in hielp

woorden: “Uiteindelijk was het verrassend om

lijk wel met hetzelfde resultaat. Conform plan-

ons onze focus te verleggen naar een pro-ac-

te zien hoe snel deze nieuwe werkwijze door

ning verwachten we dan ook in 2013 boven-

tieve houding, door onze productieprocessen

onze medewerkers op de productievloer werd

genoemd traject daar te hebben voltooid. Met

intelligenter te maken. En wel op een zodanige

omarmd, hoe met enthousiasme werd gere-

de invoering van de Lean Thinking-filosofie is

wijze dat alle hiërarchische geledingen in de

ageerd en hoe snel we als organisatie dus in

reeds gestart en ook heeft er al een nulmeting

organisatie voortaan konden werken met con-

staat waren om de volgende stap te maken op

plaatsgevonden.

sistente data. Dit was het begin van de over-

weg naar continu verbeteren”.

stap naar Manufacturing Intelligence.

Resultaten Continu verbeteren

“Inmiddels werken we nu twee jaar op de hier-

Act-in is in eerste instantie begonnen met het

boven beschreven wijze. De volumes die we

uitvoeren van een nulmeting. Vervolgens zijn

draaien zijn gemiddeld 10% hoger dan gepro-

zij in 2010 gestart met de gefaseerde imple-

gnosticeerd, en dat zonder dat we additionele

mentatie van Manufacturing Intelligence, zodat

investeringen hebben hoeven doen. Met an-

voortaan elke medewerker zijn eigen pres-

dere woorden: een hoge conversie op het fi-

taties real time kan zien aan de productielijn

nanciële resultaat. Interessant te melden is ver-

en kan bijsturen indien noodzakelijk. Vervol-

der dat het werkkapitaal met 60% is verbeterd

gens heeft Act-in alle gegenereerde data ver-

door een sterk verbeterde logistieke doorstro-

taald naar concrete continu verbeterplannen

ming, aanzienlijk minder voorraden en minder

en omgezet in duidelijke instructies voor het

lijnstilstand. Dit alles heeft geresulteerd in een

‘shop floor’-personeel. “En hoewel dit relatief

significante efficiencyverbetering. Vermeldens-

eenvoudig klinkt, was het dit allerminst. De

waardig is ook dat de medewerkers in onze

grootste valkuil bij dit soort trajecten is name-

organisatie weer een winnaarmentaliteit heb-

Tulkens: “We wilde niet langer een organisatie zijn die voortdurend brandjes bluste.”

Manufacturing Intelligence 029

Technisch onderwijs moet gratis Nederland maakt zich op voor verkiezingen. Daarom presenteert FME 3x3 beleidskeuzes die het verdienvermogen van Nederland versterken. Het ingezette bedrijfslevenbeleid, met de pijlers innovatie, onderwijs en export, moet zonder dralen worden voortgezet. Daar bovenop pleit FME onder an-

Het tekort aan bèta-technici is de

handel.” Ondanks de financiële en

beurt – dat geld besteden door het

dere voor gratis technisch hoger

grootste dreiging voor het voortbe-

economische crisis is het fundament

inzetten van de kennis en producten

onderwijs en ontwikkelingssamen-

staan van de technologische indu-

van de technologische industrie

van Nederlandse bedrijven. Dat is

werking in de vorm van kennis en

strie in Nederland. Dezentjé Ham-

ijzersterk. De technologische indu-

effectiever dan het geven van direc-

producten.

Ineke

ming: “Daarom vraag ik de politiek

strie is de meest innovatieve sector

te financiële steun. Bovendien helpt

Dezentjé Hamming-Bluemink: “Wat

om een statement. Onderstreep het

van Nederland; zij neemt meer dan

het niet alleen ontwikkelingslan-

we nodig hebben is een stabiele

maatschappelijk en economisch be-

de helft van álle private investe-

den vooruit, maar is het ook goed

meerderheidsregering die de volle

lang van technische studies nu écht

ringen in R&D voor haar rekening

voor onze economie.” FME hecht

aandacht richt op de verdienkracht

door het collegegeld voor techni-

en draagt met haar producten in

veel belang aan een sterk minis-

van Nederland. Want we moeten

sche studies af te schaffen!” De Ne-

grote mate bij aan oplossingen

terie van EL&I. Dezentjé Hamming:

ons uit de recessie innoveren, we

derlandse economie moet het heb-

voor maatschappelijke problemen.

“Met het bedrijfslevenbeleid is een

moeten betere producten en pro-

ben van de export. Daar wordt het

Dezentjé Hamming: “Daar kan be-

goede start gemaakt; het topsecto-

cessen ontwikkelen, zodat we op

geld verdiend! Als het aan de FME-

ter gebruik van worden gemaakt,

renbeleid is het kompas waarop de

kennis kunnen concurreren. Daar-

voorzitter ligt “krijgen we in het

ook

ontwikkelingssamenwer-

economische koers moet worden

voor hebben we knappe koppen

volgende kabinet weer een fulltime

king, waar kapitalen in omgaan.

gevaren en dat moet dus onverkort

nodig en die zijn er onvoldoende.”

staatssecretaris van buitenlandse

Laten we – veel meer dan nu ge-

worden uitgevoerd.”

FME-voorzitter

in

Statistieken Europese en Benelux visionmarkt beschikbaar De European Machine Vision Association heeft onlangs haar nieuwe

Aanvullend aan de Europese statistieke, kunnen lezers nu ook vijf landspe-

marktstudie gepubliceerd. Data van 247 bedrijven in de Europese machi-

cifieke rapportages vinden van Frankrijk, Duitsland, Italië, Groot Brittannië

nevisionmarkt is geëvalueerd voor het rapport van 2012. De studie laat

en - voor de eerste keer - de Benelux. Voor de machinevisionindustrie

zien dat 2011 een buitengewoon goed jaar was voor machinevisionbedrij-

vormt het rapport een onmisbare informatiebron voor strategische be-

ven, die hun omzet gemiddeld zagen stijgen met 16 procent. EN ook de

slissingen. Met de gedetailleerde uitleg van technische termen en een

vooruitzichten blijven ondanks de economische malaise positief: in 2012

introductie in machinevisiontechnologie, adresseert het rapport echter

wordt door de ondervraagde bedrijven een verdere groei van 6 procent

niet alleen de machinevisionindustrie. Het is ook een waardevol stukje

verwacht. Wat het beschikbare rapport uniek maakt is het feit dat het is

gereedschap voor stakeholders in aanpalende gebieden zoals financiële

gebaseerd op gedetailleerde data die door het grote aantal bedrijven dat

instellingen, investeerders en vertegenwoordigers van regionale, lande-

aan de studie meedeed is verstrekt. Bovendien hebben er talloze inter-

lijke of Europese wetgevers, alsook voor marktanalisten. De EMVA beloofd

views met gerenommeerde machinevision experts plaatsgevonden om

al deze lezers een heldere structuur en een taalgebruik dat eenvoudig te

de trends in de sector te kunnen bepalen. De industriële verkopen zijn

begrijpen is. Wie het rapport wil bestellen of meer informatie wenst kan

per regio, type product, applicaties, sector en type klant onderverdeeld.

contact opnemen met [email protected].

030 Branche Bulletin

Branche Bulletin

Ondernemers vragen om actiever exportbeleid

Strategische agenda Nederlandse robotica

Ondernemers in de technologische

groeimarkten en handelsbelem-

tiever aangepakt moeten worden.

industrie vinden dat de overheid

meringen. De bedrijven zijn ge-

Vond vorig jaar bijna een derde (32

niet voldoende doet voor het ver-

middeld in meer dan twintig lan-

procent) van de bedrijven dat de

Tijdens de RoboNED conferentie

sterken van de internationale con-

den actief en halen ongeveer twee

overheid onvoldoende doet om de

2012 die tijdens de beurs Vision &

currentiepositie van Nederland.

derde van hun omzet uit export.

internationale concurrentiepositie

Robotics plaatsvond zijn de eerste

Dit blijkt uit het FME-onderzoek

De belangrijkste exportbestem-

van het Nederlands bedrijfsleven

exemplaren van de Nederlandse

Internationaal Ondernemen 2012.

ming is en blijft West-Europa.

te versterken; nu is dat opgelopen

strategische robotagenda uitgereikt.

De overheid moet vooral actiever

Duitsland blijft de belangrijkste af-

tot bijna de helft (46 procent).

Gelukkigen waren Chris Buijink, se-

worden om de handelsbarrières

zetmarkt en de belangrijkste groei-

Uit het FME-onderzoek blijkt dat

cretaris-generaal van het ministerie

in opkomende markten te slech-

markt. De groei in andere westerse

bedrijven steeds meer last hebben

van EL&I, Eppo Bruins, directeur van

ten. Een minister van buitenlandse

markten neemt echter wel af. Zo is

van handelsbarrières, van 68 pro-

STW en Robert van der Drift, hoofd

handel kan daar volgens de on-

België in de afgelopen twee jaar

cent in 2010 tot 81 procent in 2012.

computerwetenschappen van NWO.

dernemers een belangrijke rol in

van de tweede naar de zevende

De BRIC-landen (Brazilië, Rusland,

Het rapport stelt dat robotica boo-

spelen. FME wil bovendien dat het

plaats gezakt als het gaat om lan-

India en China) voeren de lijst aan

ming is en dat Nederland de trein

Crashteam oneerlijke concurrentie

den die voor de toekomstige groei

van landen waar de ondernemers

niet mag missen. Hiertoe is een

wordt versterkt.

van het bedrijf van belang zijn.

handelsbarrières ondervinden. Dat

SWOT-analyse uitgevoerd die de kan-

In het FME-onderzoek Internati-

China en Brazilië springen eruit als

is opmerkelijk, omdat het dezelfde

sen en bedreigingen in kaar brengt.

onaal Ondernemen, dat jaarlijks

steeds belangrijker groeimarkten

landen zijn waar de groeikansen

Ook worden aanbevelingen richting

wordt gehouden onder bedrijven

voor de technologische industrie.

gezien worden. Vooral douanepro-

de overheid gedaan. Wie het zeer

in de technologische industrie,

Wil de Nederlandse maakindu-

cedures, interne regelgeving en ta-

leerzame rapport wil lezen, kan het

hebben dit maal ruim 500 on-

strie de kansen in de opkomende

riefbarrières zijn een doorn in het

downloaden via www.roboned.nl.

dernemers hun mening gegeven

markten kunnen verzilveren, dan

oog van de ondernemers.

over trends, exportbestemmingen,

zullen de belemmeringen effec-

Sterke basismetaalindustrie essentieel voor Nederlandse economie Een sterke basismetaalindustrie is voor Nederland essentieel om tot de

alen, één van de Nederlandse topsectoren. Afnemers vinden de nabijheid

top van de kenniseconomieën te behoren. Dit blijkt uit onderzoek van Ny-

van basismetaalproducenten van groot belang voor de leveringszekerheid

fer in opdracht van de VNMI naar het belang van de basismetaalindustrie

(‘proximity of supply’) en om nieuwe innovatieve ontwikkelingen moge-

voor de Nederlandse economie. Wim Hamers, voorzitter van de VNMI,

lijk te maken, bijvoorbeeld een gesloten kringloop van metalen. In de

pleit ervoor dat een nieuw kabinet nu daadwerkelijk werk gaat maken van

derde plaats draagt de industrie met innovatieve, toegepaste metalen

het behoud van de basismetaalindustrie. “De basismetaal is één van de

bij aan de oplossing van maatschappelijke vraagstukken op het gebied

pijlers van hoogwaardige maakindustrie in Nederland. We zijn innovatief

van veiligheid, mobiliteit, energie en duurzaam gebruik van grondstof-

en produceren schoon, maar we raken steeds verder achterop als het gaat

fen. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van metalen voor windmo-

om concurrentieverhoudingen. Daar heeft ook de overheid een belang-

lens en zonnepanelen die onze samenleving minder afhankelijk maken

rijke rol te vervullen.”

van fossiele brandstoffen. Ten slotte is de aanwezigheid van een sterke

Volgens de onderzoekers versterkt de basismetaalindustrie de Neder-

basismetaalindustrie van strategisch belang in het licht van toekomstige

landse economie op vier manieren. Ten eerste door haar directe bijdrage

grondstoffenschaarste. De Nederlandse industrie is toonaangevend op het

aan werkgelegenheid, export en economische groei. Inclusief de effecten

gebied van recycling en hergebruik van metalen. Hamers: “De nabijheid

bij toeleveranciers creëert de industrie circa 50.000 banen en een toege-

van de Nederlandse basismetaalindustrie brengt continuïteit van de be-

voegde waarde van 4 miljard euro per jaar. De exportwaarde bedraagt

drijfsvoering voor onze leveranciers en afnemers. Het inzetten van gere-

bijna 6 miljard euro per jaar. Verder is de sector een essentiële toeleveran-

cycled schroot in ons primaire proces zorgt dat onze afnemers aanzienlijk

cier voor andere industriële sectoren, zoals High Tech Systemen en Materi-

kunnen besparen op milieu- en transportkosten.”

Branche Bulletin 031

iSO 61508 voor certificering van veiligheidssystemen.

Standaard PLC en veiligheidsfuncties? Een standaard PLC gebruiken voor veiligheidsfuncties, zou dat wel verstandig zijn? In een vorig artikel in Vision & Robotics 1 is aangegeven dat de Europese Unie een certificering van programmeerbare systemen voor veiligheidsfuncties vereist. Toch kan door de nieuwe norm EN-ISO 13849-1:2008, de indruk worden gewekt dat een standaard-PLC is in te zetten voor veiligheidsfuncties. In dit artikel wordt ingegaan op de echte verschillen tussen een standaard PLC en de tegenwoordige veiligheids-PLC.

Geschiedenis programmeerbare veiligheidssystemen

veiligheidssystemen met embedded software wordt de certificering van

De standaard-PLC heeft al sinds vele jaren een plaats veroverd in de au-

zowel de hardware als de software uitgevoerd volgens de SIL-norm EN

tomatiseringstechniek en kon op nagenoeg alle fronten de conventio-

61508, omdat deze strikte eisen stelt aan zowel het hardware als de soft-

nele bedradings- en schakeltechniek verdringen. De voordelen van een

ware ontwerp.

PLC ten opzichte van conventionele schakeltechniek zijn, zoals we allen weten; flexibiliteit, de veelvuldige diagnosemogelijkheden en een geringere bedradingstijd en -moeite. Tot ongeveer 1995 golden deze voordelen in de machinesector alleen voor het NIET-veiligheidsgerelateerde deel van een besturing. De vele veiligheidsfuncties, zoals noodstop, tweehandenbediening, hekbewaking enzovoorts, dienden op grond van de norm EN 60204-1:1997 te zijn uitgerust met elektromechanische onderdelen met vaste bedrading. Diverse aangewezen instanties (Notified Bodies), zoals bijvoorbeeld BG en TÜV hebben sinds 1995 zogenaamde failsafe PLC’s van diverse merken goedgekeurd en deze zijn in de praktijk toegepast met zeer goede ervaringen. Ook zijn sinds 1999 diverse goedgekeurde veiligheidsveldbussen beschikbaar zoals: SafetyBUS p, Esalan, CC-Link Safety, PROFIsafe, PROFInet Safety, EtherCAT Safety, Devicenet Safety, AS-i Safety en CANopen Safety.

IEC 61508 gecertificeerde veiligheidscomponenten (bron: Siemens)

Certificatie van logische eenheden voor veiligheidsfuncties verplicht

Waarschuwing voor niet (correct) gecertificeerde systemen

Zowel de veiligheidssystemen als de veiligheidsveldbus zijn beide onder-

dens ontstaan dat standaard PLC’s worden ingezet voor veiligheidsfunc-

delen die afzonderlijk in de handel worden gebracht en vallen daardoor

ties. Zoals besproken in het vorige artikel komt dit door het voorbeeld

als programmeerbare veiligheidscomponent onder punt 21 van Bijlage IV

van een veiligheidsfunctie volgens PLd die bestaat uit een relais en een

van de Machinerichtlijn 2006/42/EG. Hier staat dat ALLE “logische eenhe-

standaard PLC. Ook in de dagelijkse praktijk blijkt de norm gebruikt te

den voor veiligheidsfuncties” een EG-type-onderzoek door een Notified

worden voor de certificering van standaard PLC’s.

Body (NOBO) dienen te ondergaan. Dit betekend dat naast alle traditi-

Het is al voorgekomen dat een component die al jaren verkocht wordt

onele veiligheidsrelais ook programmeerbare veiligheidscomponenten,

als standaard component van de één op de andere dag verkocht wordt

zoals veiligheids-PLC’s en dus ook veiligheidsveldbussen NOBO-plichtig

veiligheids-PLC voor veiligheidsfuncties tot en met PLd (EN-ISO 13849-1)

zijn. Voor programmeerbare veiligheidssystemen en configureerbare

en SIL2 (IEC 61508). In de manual staat dat de component zelf geen veilig-

032 Machineveiligheid

Op dit moment is door de komst van de norm EN-ISO 13849-1 een ten-

Door de komst van EN-ISO 13849-1 een tendens dat standaard PLC’s worden ingezet voor veiligheidsfuncties

heidsfuncties heeft, maar dat de veiligheid in het systeem geladen moet

wanneer ze allemaal dezelfde uitkomst geven, hij zijn uitgangen gaat

worden met een applicatie file. Als de programmeur dan voor de pro-

aansturen. Doordat de fabrikant vaak processoren van verschillend fa-

grammering EN ISO 13849-1 of IEC/EN 62061 toepast is het goed volgens

brikaat of verschillend principe (Bit en Word- processor) toepast, is de

de manual?! Als het certificaat wordt bekeken zie je een Zweedse Notified

waarschijnlijkheid dat ze gelijktijdig dezelfde fout maken uitermate klein.

Body staan, die echter niet voorkomt op de NANDO-lijst van de Europese

Om nu toch zo snel mogelijk op eventuele willekeurige fouten (random

Commissie voor certificatie van veiligheidscomponenten! Verder spreekt

failures) in te spelen is de veiligheids-PLC voorzien van enkele duizenden

het certificaat over een hardware fault tolerance van nul (HFT=0), met

zelftest-functies in zowel de hardware als ook de software.

andere woorden bij 1 fout in de hardware is de veiligheid verloren! Als diagnostic coverage wordt een waarde opgegeven van 97%, wat voor

Automatische hardware diagnose in veiligheids-PLC

een standaard PLC zonder zelfchecks als onwaarschijnlijk hoog is!

Dan nu een voorbeeld van zelfdiagnose van de ingangshardware van een

Het wordt er voor een gebruiker van machines of veiligheidscomponen-

veiligheids-PLC. De ingang I00 is via een weerstandsnetwerk gekoppeld

ten niet eenvoudig om het kaf van het koren te scheiden. Zeker niet om-

aan de optocoupler, die zorgt voor de galvanische scheiding tussen de

dat er toch ook Notified Bodies zijn die zonder de juiste kennis en ervaring

de buitenwereld en de twee CPU’s. Het is mogelijk dat een optocoupler

producten certificeren.

door een random fout onveilig (doorslaan) zou falen. Door toevoeging

Tekst: Nick de With, CEO/TÜV FS Engineer bij FUSACON B.V.

van een stuk extra elektronica (gele lijnen) in de hardware van de veilige

Verschil tussen standaard- en veiligheids-PLC

I/O kaart is signaalinjectie mogelijk. Hiermee kan de optocoupler auto-

De grote vraag is nu: Wat is het verschil tussen een veiligheids-PLC en een

matisch en zeer regelmatig tijdens bedrijf worden getest. Op het moment

standaard PLC?

dat deze fout wordt gedetecteerd zal direct een signalering komen en

De basisprincipes van een veiligheids-PLC zijn onder andere: 1) Er is spra-

in de meeste veiligheids-PLC direct worden veilig worden afgeschakeld.

ke van redundantie of diversiteit in de hardware en de software. 2) Er

Andere voorbeelden van automatische diagnose die in een veiligheids-

worden diverse (low-level) zelftests uitgevoerd in de CPU en de hard-

PLC zijn toegevoegd zijn: een watchdog, over- en onderspanningsbewa-

ware. 3) Er is sprake van automatische foutdiagnose en redundantie in

king en bitpatroontests op geheugen en de bus, die cyclisch worden uit-

de I/O’s. 4) Er is een strikte scheiding tussen het standaard- en het veilig-

gevoerd.

heidsprogramma. 6) De veiligheidscomponent is gecertificeerd volgens Machinerichtlijn 2006/42/EG Bijlage IV.

Veilige applicatie en embedded software is een must!

Stel dat er sprake is van een bit failure in een standaard PLC. En stel dat

Om een programmeerbare veiligheidscomponent te kunnen laten wer-

deze PLC kleppen moet sluiten bij een temperatuur groter dan 65 graden

ken zijn, verschillende typen software noodzakelijk. Allereerst is er de

Celsius. Door een bit failure in het geheugen waar het merkerwoord is

utility software op de laptop van de programmeer, waar hij het appli-

opgeslagen zal afschakeling pas plaatsvinden bij 97 graden!

catieprogramma schrijft en de vereiste systeemconfiguratie instelt. Voor

Een veiligheids-PLC wordt veilig door het feit dat hij meerdere proces-

het programmeren van het veiligheidsapplicatieprogramma stelt de leve-

soren (met hun eigen bus en geheugen) parallel laat werken, en pas

rancier vaak een bibliotheek van specifieke veiligheidsfunctieblokken ter

Machineveiligheid 033

De keten is zo sterk als de zwakste schakel

beschikking. Deze veilige softwarebouwstenen zijn gecertificeerd door

voor diagnosefuncties in een veiligheidscircuit.

een Notified Body en niet te veranderen door de gebruiker. Dan is er de

Daarnaast is het belangrijk om goed de certificaten te lezen en te contro-

compiler die de applicatiesoftware op de laptop omzet in machinecode

leren of de Notified Body bevoegd is voor veiligheidscomponenten. Het is

zodat die geladen kan worden in de veiligheids-PLC.

aan te bevelen om niet akkoord te gaan met complexe of programmeer-

En de laatste software variant is door de hardware leverancier in de hard-

bare veiligheidscomponenten die slechts een hardware fault tolerance

ware van de veiligheids-PLC gezet. Deze software wordt de embedded

van nul (HFT=0) hebben.

software genoemd en bestaat uit het operating system, de diagnostische software, de support functies en de libraries. Omdat er vaak gebruik

Ing. Nick de With is senior consultant bij Fusacon B.V., Certified TÜV FS

wordt gemaakt van meerdere processoren zal de hardware leverancier

Engineer, docent bij NEN en lid van de normcommissies NEC 44 en IEC

deze embedded software voor elke processor apart ontwikkelen. Hierbij

TC44/WG7.

wordt ter voorkoming van systematische fouten gebruik gemaakt van verschillende softwareteams. Zowel bij de hardware als de software geldt: “De keten is zo sterk als de zwakste schakel”. Dus goed ontworpen applicatiesoftware heeft geen enkele waarde als de embedded software niet volgens de regels is gebouwd. De norm die eisen stelt aan de verschillende software typen in een programmeerbare veiligheidscomponent is de norm IEC 61508/EN 61508. Deel 3 van deze norm stelt ook eisen waaraan de embedded software moet voldoen. Deze eisen hebben tot doel om systematische fouten te voorkomen of te beheersen.

Conclusie Door de komst van de norm EN-ISO 13849-1 zullen er machines en componenten op de markt komen waar voor de veiligheidsfuncties (deels) gebruik is gemaakt van standaard PLC’s. Een machinegebruiker doet er verstandig aan om een aan te kopen machine hierop goed te controleren. Het verdient aanbeveling om van de machinebouwer te eisen dat het alleen is toegestaan om volgens IEC 61508 gecertificeerde “logische eenheden voor veiligheidstoepassingen” te gebruiken. Dit geldt ook als de logische eenheid alleen wordt ingezet

034 Machineveiligheid

Vision & Robotics nu ook online

Kijk voor alle artikelen en het laatste nieuws op www.visionenrobotics.nl

Diepere gedachten van een CE-consultant

We zijn toch niet dom! Als je dit intypt bij Google, dan krijgt je ruim

maaiers? Nu stond dat niet in het artikel. Wel

technische consequenties zouden kunnen zijn,

202.000 hits waar verschillende mensen aan-

heb ik eens van bermmaaiers begrepen dat

is voor een latere zorg. Nu blijkt dit principe van

geven dat zij niet dom zijn. Voorspelbaar, maar

het heel goed is als je tijdens het maaien van

“de latere zorg” al verantwoordelijk te zijn voor

op de eerste pagina natuurlijk ook een site die

bermen goede beschermde kleding draagt. Al

een dodelijk ongeval, omdat een schakel van

stelt dat er geen domme blondjes zijn. Nu is

was het alleen maar om je te beschermen te-

een ketting een andere arbeider, die ook in de

de naam van die site ‘AAP’. De combinatie van

gen rondvliegende uitwerpselen. Maar goed

buurt werkzaam was, dodelijk heeft verwond.

naam en het onderwerp doet dus al direct het

daar gaat dit artikel niet over. Wat was er aan

De belasting die tijdens het bosmaaien op dit

ergste over de inhoud vermoeden. Om mij in

de hand? Bij de gebruikers van bosmaaiers

soort maaikoppen ontstaat, blijkt dus zo groot

ieder geval niet de woede van eventuele blon-

blijkt het normaal te zijn dat zij allerlei extra

te zijn. En wel zo groot dat er uiteindelijk sprake

de vrouwelijke lezers (of andere vrouwen, die

zware hulpstukken maken of kopen voor hun

kan zijn van een dodelijk projectiel. Het blijkt

van nature blond zijn) op mijn hals te halen, wil

bosmaaiers. Deze hulpstukken monteren en

dat de kettingen niet bestand tegen deze vorm

ik hier niet verder over uitweiden. Natuurlijk

gebruiken zij dan zonder zich af te vragen of de

van slijtage en geweld. Maar ook dat de fa-

wil ik met dit artikel ook al die mensen die vin-

fabrikant van de bosmaaiers daar bij zijn ont-

brikant van de bosmaaier de afschermkappen

den dat zij op internet van zich zelf uitdrukkelijk

werp wel rekening mee gehouden heeft. Haar-

van de bosmaaiers veel te licht geconstrueerd

moeten melden dat zij niet dom zijn, niet voor

fijn werd in het artikel uitgelegd dat we bij deze

heeft. Tenminste voor deze toepassing.

het hoofd stoten. Ik wil als oprechte columnist

hulpstukken moeten denken aan de op één of

absoluut geen aanleiding geven voor een PVV

andere manier met elkaar verbonden metalen

Waarschijnlijk zijn er in de loop van de tijd han-

meldpunt voor mogelijk door mij gekwetste

delen zoals een schalmenketting. Natuurlijk is

dige jongens geweest, die zich zelf hebben af-

mensen. Voordat je het weet worden daarover

er iemand in de praktijk van het bosmaaien tot

gevraagd waarom de fabrikanten van bosmaai-

dan ook weer Kamervragen gesteld. In Neder-

de ontdekking gekomen dat een nylon draad,

ers geen zwaardere oplossing van de maaikop

land geldt tegenwoordig soms toch het prin-

zoals u thuis op uw elektrische grastrimmer

op de markt brachten. Gat in de markt moeten

cipe dat degene die het hardst schreeuwt de

heeft, in een bos niet erg werkbaar is. Om de

ze gedacht hebben. Binnen de kortste keren

meeste aandacht krijgt.

haverklap afbreken van de draad en het weer

was er een, volgens hen, veel beter werkende

moeten verlengen werkt nu eenmaal niet pret-

oplossing ontwikkeld. Het wat bleek, er waren

Maar waar komt het “we zijn toch niet dom!”

tig en is zeker niet bijzonder effectief. Misschien

ook andere gebruikers geïnteresseerd. Toen

dan vandaan? Eigenlijk was dit de gedachte die

zelfs wel irritant. Een iets robuustere variant is

was het toch “erg jammer voor de fabrikant”,

direct in mij opkwam toen ik in de krant las dat

gewenst. Dat dat dan in de vorm van een niet

had hij bij het ontwerp maar beter moeten na-

de arbeidsinspectie, naar aanleiding van een

standaard hulpstuk, bestaande uit een maaikop

denken.

dodelijk ongeval in Groot Brittannië op grond

met daaraan bevestigde kettinkjes, mag de

van een besluit van de Europese Commissie

pret niet drukken. Als het maar veel betere re-

Nu kunnen we achteraf zeggen dat de fabrikant

van 19 januari 2012, een verbod op het in de

sultaten geeft. Veel meer effect en wat nog be-

dus schijnbaar nog niet zo dom geweest is. Hij

handel brengen van klepelachtige hulpstukken

langrijker is, veel hogere standtijden. Produc-

was zich misschien van de beperkingen en ge-

voor bosmaaiers heeft moeten uitvaardigen. O,

tie, productie en nog eens productie, met een

varen van de bosmaaiers bewust. De domheid

mogen er dan geen klepelstukken op bosmaai-

mooi woord efficiency, hebben we toch hoog

is eerder aan anderen te wijten.

ers toegepast worden? Is er iets mis met bos-

in het vaandel. Dat er eventuele veiligheids-

036 (Un)Safe

Bert Stap

Maar wat brengt mensen er toe om dit soort

Toch zou ik liever willen dat we er veiligheids-

juiste wijze geïnformeerd? Heeft hij in de ge-

gevaarlijke oplossingen te bedenken of beter

technisch iets van leren. Ten eerste dat we de

bruiksaanwijzing het toepassen van andere

gezegd soms gevaarlijke dingen te doen? Den-

fabrikant moeten vertrouwen, als hij aangeeft

hulpstukken expliciet verboden? Vragen die we

ken mensen soms dan niet na? Zijn ze zich het

dat er bepaalde zaken niet mogen, omdat hij er

nu niet kunnen beantwoorden, maar die als het

gevaar niet bewust? Is er soms van sprake van

bij het ontwerp geen rekening mee gehouden

goed is u als machinefabrikant en u als moge-

onkunde? Mag ik dan, voor dat u met een vin-

heeft. Ten tweede dat de machinefabrikanten

lijke gebruiker van machines aan het nadenken

ger begint te wijzen, eerst een paar vragen aan

zich nog bewuster moeten zijn wat er wel of

zouden kunnen zetten. Nadenken als duidelijk

u persoonlijkstellen? Heeft u een caravan? Ja,

niet met hun machine gedaan mag worden en

bewijs dat wij niet dom zijn.

heeft u deze nog nooit overbeladen? Kwam u

dat dan ook duidelijk aangeven in hun docu-

op een bepaald moment tijdens het rijden naar

mentatie. Ten derde dat als wij iets aan een

Waar zouden we dan eens over kunnen naden-

uw buitenlandse vakantiebestemming er ach-

machine willen veranderen, bijvoorbeeld snel-

ken? Nu, als machinefabrikant zou u kunnen

ter dat u de caravan verkeerd beladen had en

ler laten lopen (komt volgens mij regelmatig

nadenken of u de verplichting van het schrijven

dat door teveel kogeldruk de caravan de auto

voor in de praktijk), ons eerst eens gaan afvra-

van een gebruiksaanwijzing als een last ziet of

aan het besturen was? Of heeft u nog nooit ge-

gen of de machine het technisch gezien wel

als een waardevol element om de gebruiker

probeerd om 2½ m3 zand (ca. 2000 kg) te ver-

kan hebben. Zo kunnen we ook denken aan

over de mogelijkheden en beperkingen van uw

voeren op een aanhangwagen, die maar 1000

belastingen, meer vermogen of meer druk op

machine te informeren. Als gebruiker zou u er

kilo aan laadvermogen had? Och, de wielen

het systeem. In de praktijk kom je regelmatig

over na kunnen denken wat voor een waarde

stonden natuurlijk wel iets te schuin maar ja,

machines tegen die aangepast worden door de

u hecht aan een goede duidelijke Nederlands-

het is toch maar een klein stukje. En wat kan er

gebruiker en daardoor er niet veiliger op ge-

talige gebruiksaanwijzing. Jammer genoeg nog

nu gebeuren? Of heeft u nog nooit vuil weg ge-

worden zijn. Misschien soms weleens gevaar-

zo vaak een gemis bij machinecontroles.

bracht zonder een net over het vuil te spannen

lijk. In de machinerichtlijn wordt er niet voor

om later op de vuilstortplaats tot de ontdekking

niets gesproken over het nadenken over de

De vaak gehoorde klacht van machinefabrikan-

kwam dat u nog maar de helft hoefde te los-

veiligheidstechnische consequenties bij wijzi-

ten is dat zij veel tijd en geld stoppen in het

sen? Wie heeft er vroeger niet geprobeerd om

gingen aan de machine. Zelfs bij de aller eerste

schrijven van een gebruiksaanwijzing, die toch

zijn brommer op te voeren tot snelheden, die in

machinerichtlijn is al onderkend dat wijzigin-

door niemand gelezen wordt en uiteindelijk

ieder geval hoger waren dan die van de brom-

gen nieuwe risico’s / gevaren met zich mee

toch maar in de kast van de Technisch Dienst

mer van de buurjongen? Een bekende uitspraak

kunnen brengen.

staat. Maar is dit een feit, een constatering of is het een goedpraten van een eigen tekortko-

is “hij die zonder zonde is, mag de eerste steen werpen”. Geven we soms achteraf niet toe dat

Even terug naar het voorbeeld van de bosmaai-

wij misschien ook dom bezig zijn geweest.

er. Zou de fabrikant van de bosmaaier in zijn

Wat is nu strekking van deze column? Dat wij

documentatie aangegeven hebben dat op zijn

wel eens domme dingen doen? Fijne constate-

bosmaaier alleen maar door hem geleverde,

ring. Wist u misschien al. Dus we kunnen weer

gestandaardiseerde

verder. Het moment van herkenning is voorbij!

mogen worden? Heeft hij de gebruiker op de

hulpstukken

ming. Eerlijk gezegd: ik vermoed …

toegepast

(Un)Safe 037

Vloeibare lens voor lezen codes De DataMan 300 lezer kan nu eenvoudig worden omgebouwd van vaste focus naar autofocus. Dit gebeurd middels een optionele liquid lens. Wanneer hebt u de liquid lenstechnologie met variabele focus nodig? Dit is het geval als uw toepassing een grote scherptediepte vereist, per onderdeel variërende leesafstanden heft of opnieuw scherpstellen na productwisseling wordt vereist. De vloeibare lens kan eenvoudig ingesteld worden om het aantal no-reads van 1D, 2D en direct part mark (DPM) codes te minimaliseren. Dankzij de intelligente afstelling worden automatisch de optimale instellingen gekozen voor de geïntegreerde verlichting en de autofocuslens. De vloeibare lens kan ook via software of seriële besturing ingesteld worden, waardoor handmatig scherpstellen op de lijn niet langer nodig is.

Lineaire positionering kleine massa’s Het nieuwe positioneringsysteem

lichtgewicht producten in toepas-

kunnen ontwerpen. Bovendien zijn

af elke willekeurige locatie waar de

van Festo is één unit die is opge-

singen waar snelheid en kracht van

de componenten optimaal op el-

gebruiker kan beschikken over een

bouwd uit een elektrische cilinder

minder groot belang zijn, introdu-

kaar afgestemd hetgeen bijdraagt

internetverbinding. Het aansturen

(EPCO), een geïntegreerde motor

ceert Festo binnen het ‘Optimised

aan een betrouwbaar systeem en

van het positioneringssysteem ge-

(EMMS-ST) en een compacte motor-

Motion Series’ programma een

een optimale functionaliteit. Het

beurt middels I/O (in de toekomst

controller (CMMO-ST). Het complete

uniek positioneringsysteem. Het

positioneringsysteem is specifiek

staat I/O-link gepland). Daarnaast is

systeem is onder één artikelnum-

gaat hier om een combinatie van

ontwikkeld voor het uitvoeren van

het mogelijk het systeem via Ether-

mer te bestellen! Zowel de cilinder

een elektrische cilinder met geïnte-

eenvoudige lineaire bewegingen in

net te benaderen voor onder meer

als de controller zijn bijzonder com-

greerde motor gecombineerd met

de fabrieksautomatisering. Voor-

logfunctionaliteit en diagnose.

pact uitgevoerd, hebben een rela-

een compacte motor controller die

beelden zijn te vinden bij onder

tief laag gewicht en zijn eenvoudig

onder één artikelnummer gemak-

meer de productie van elektronica

in gebruik. Daarbij is het systeem

kelijk is te bestellen. Door de com-

componenten, in de food & agri en

makkelijk naar wens te configure-

pactheid van de componenten én

in de verpakkingsindustrie. Door

ren via een webbrowser. Gemak en

het relatief lage gewicht is het sy-

toepassing van een elektrische ci-

eenvoud dienen de mens! Het posi-

steem eenvoudig te integreren in

linder zijn de bewegingen traploos

tioneringsysteem wordt vooral ge-

bestaande lijnen. Verder komen

te programmeren en met een rela-

bruikt voor het realiseren van line-

deze eigenschappen tegemoet aan

tief hoge nauwkeurigheid (0,015

aire positionering bewegingen in

de wensen van de machinebouwer

mm) uit te voeren. Configuratie is

de fabrieksautomatisering.

om machines en installaties zo

bovendien mogelijk via een stan-

Speciaal voor het positioneren van

compact en functioneel mogelijk te

daard webbrowser en hiermee van-

CPU’s voor vier of acht assen Na de lancering van het Sysmac-platform in novem-

integratie met de fabriek. Net als de NJ5-serie,

ber 2011 breidt Omron de line-up van de Sysmac ma-

maakt de NJ3-serie gebruik van de nieuwste embed-

chinebesturingen verder uit met de release van de

ded processoren van Intel, waardoor een gebruiker

nieuwe NJ3-serie CPU’s. Deze nieuwe serie bestaat

volledig kan profiteren van de architectuur van het

uit twee CPU’s, die vier of acht assen kunnen aanstu-

Sysmac automatiseringsplatform. Lokaal kan een NJ3

ren, waarmee Sysmac nu volledige compatibiliteit en

net als de NJ5 worden uitgebreid met bestaande

schaalbaarheid van vier tot en met vierenzestig as-

CJ1W-units, waardoor er een compleet gamma aan

sen biedt. De NJ3-serie machinebesturingen is vol-

digitale en analoge uitbreidingen en netwerk inter-

ledig compatibel met de NJ5-serie, met hetzelfde

faces beschikbaar is. Het Sysmac-platform biedt een

programmerings- en configuratietool - Sysmac Stu-

consistente oplossing voor machines met een paar

dio - en met dezelfde ingebouwde netwerken -

aan te sturen assen tot aan de grootste machines en

EtherCAT voor machinebesturing en EtherNet/IP voor

richt zich zo ook op de modulaire machinebouw.

038 Productnieuws

Productnieuws

Nieuwe basismodule voor veiligheidsysteem Er is nu een nieuwe basismodule voor het veilig-

direct op de pc alle benodigde veiligheidsfunc-

heidsysteem PNOZMulti beschikbaar. In eerste

ties in. Ook de uitbreidingsmodulen kiest men

instantie is er een I/O-module en een ETH-com-

eenvoudig via PNOZmulti Configurator. De engi-

municatie-module beschikbaar. Verdere uitbrei-

neeringstijd en time-to-market worden verkort.

dingsmodulen staan op de planning. De basismodule (PNOZ m B0) bespaart met zijn breedte van slechts 45 milimeter ruimte in de schakelkast en is voorzien van een verlichte display, die een snelle diagnose en ingebruikneming mogelijk maakt. De uitbreiding met maximaal twee I/Omodulen zorgt voor in totaal zestien ingangen en acht halfgeleideruitgangen. Men speelt op zeker als men een PNOZmulti gebruikt, de wereldwijde veiligheidsnorm voor alle soorten machines. Dit configureerbare veiligheidssysteem (PNOZmulti) is multifunctioneel, vrij configureerbaar en op maat gesneden voor veel gebieden van de installatie- en machinebouw. Veiligheidsfuncties zoals noodstop, veiligheidsdeuren, lichtschermen en vele andere worden veilig bewaakt. Met de softwaretool PNOZmulti Configurator stelt men

Global solutions

+31 (0)297 285332 www.destaco.nl

Robot voor complexe composietconstructies Het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) heeft officieel zijn nieuwe Fibre Placement Robot in gebruik genomen. Met deze robot kunnen grote, composieten onderdelen snel en tegen lagere kosten worden vervaardigd. Composiet materialen spelen in de lucht- en ruimtevaart een steeds belangrijker rol. Zo bestaan de nieuwste generatie verkeersvliegtuigen grotendeels uit composiet materiaal. Deze vezel versterkte kunststoffen zijn lichter en sterker dan de traditionele materialen die bij de vliegtuigbouw worden gebruikt, zoals aluminium. De ontwikkeling van nieuwe composieten en hun productietechnieken is volop in beweging. Op dit terrein heeft het NLR door veel relevant onderzoek een reputatie opgebouwd. Mede hierom heeft het NLR een nieuwe Fibre Placement Robot aangeschaft waarmee geautomatiseerd complexe vormen in vezel versterkt kunststof kunnen worden vervaardigd. Michel Peters, directeur NLR: “Deze robot is in staat om, in een korter tijdsbestek, grotere producten automatisch te fabriceren waardoor de productiekosten afnemen. Zo kunnen we slagvaardiger en klantgerichter opereren naar onze stakeholders. Met deze investering geeft het NLR wederom met kracht invulling aan het beleid van de Nederlandse overheid om de concurrentiekracht van het bedrijfsleven te vergroten.” Samen met de industrie ontwikkelt het NLR bijvoorbeeld composieten onderdelen voor vliegtuigen en voor lanceerders naar de ruimte. Composieten vinden hun toepassing niet alleen in de lucht- en ruimtevaart maar ook bij voorbeeld in de windturbine-industrie, de automobielindustrie, de scheepvaart en

Kunststoffen 2012

de sport. Het NLR is dé centrale kennisonderneming in Nederland op het

Geen toekomst zonder kunststoffen nieuw  groen  licht  slim

gebied van lucht- en ruimtevaart. Het NLR voert opdrachten uit voor overheden en bedrijfsleven, in binnen- en buitenland en zowel voor de civiele als de militaire luchtvaart. Het doel is de luchtvaart veiliger, duurzamer en efficiënter te maken. Op die manier levert het NLR al meer dan negentig

   

Nieuwe materialen, duurzaamheid en innovatie Grensverleggende technieken Expositie van 250 specialistische bedrijven en kennisinstellingen Deelname congresprogramma inbegrepen

jaar een essentiële bijdrage aan het concurrerende en innoverend vermogen van de Nederlandse overheid en industrie. Het NLR beschikt over unieke onderzoeksfaciliteiten, zoals laboratoriumvliegtuigen, windtunnels, vliegtuigstimulatoren en een verkeerstorensimulator. Bij het NLR werken ongeveer 650 mensen, verdeeld over een locatie in Amsterdam

14e editie • Gratis

toegang

eurs.nl www.kunststoffenb

en in Marknesse, Flevoland. De jaarlijkse omzet van het NLR bedraagt

Vakbeurs & Congres

ongeveer 75 miljoen euro.

Woensdag 26 en donderdag 27 september 2012 NH Conference Centre Koningshof te Veldhoven

Adverteerders index Abb

43 Iris Vision

Cognex

44 Kuka

Destaco

39 Messe Stuttgart

26

Euchner

41 Mikrocentrum

42

Fanuc Fenceworks

16 4

2 Pilz

26

35/42 VanRooij

39 Met ondersteuning van:

Transpondertechnologie vormt de basis van veiligheidssensoren uit de serie CES. CES-UniCode gebruikt maar liefst vijfmiljard verschillende codes waarbij er altijd maar één actief is per beveiligde toegang. CES-MultiCode doet het tegenovergestelde en accepteert alle aangeboden code’s. Alle identificatietags bevatten een digitale code die contactloos wordt overgedragen.

Modulair vacuümgrijpen Met het VEE systeem van vacuümspecialist Schmalz is het mogelijk om snel en flexibel een grijperconfiguratie op maat te maken precies naar de afmeting van uw te handelen product. Het systeem is inzetbaar voor onder andere pick and place processen, gebruik in case packers, carton en

• Niet magnetisch • Geen last van vibraties • Nooit onbedoelde machinestops

tray erecting machines, in top and side load machines en tevens in verpakkingmachines met frequente product/formaat wisselingen. De grijper is door het modulaire systeem flexibel op te bouwen en te herconfigureren. Er zijn veel verschillende combinaties mogelijk door gebruik te maken van

Nieuwsgierig? Check de nieuwspagina op de website!

de verschillende verbindingselementen en zuignap opties. De VEE is geschikt voor een maximale belasting van 2000 gram en door het zeer lage eigengewicht inzetbaar in processen met een versnelling tot 10 m/s². Alle componenten zijn gemaakt van polysulfone PSU volgens FDA richtlijnen.

CES MultiCode CES UniCode

Mechatronische grijpmodules De 350 gram wegende elektrisch aangedreven kleine onderdelen

Strikt Uniek of Multifunctioneel

grijper EGP in grootte 40 is ontworpen voor werkstukgewichten tot 675 gram. Elke vinger kan een slag van 6 mm realiseren en heeft een in vier niveaus instelbare grijpkracht van Een krachtige kruis-rolgeleiding zorgt voor een hoog rendement. De EGP is gebaseerd op het platform van de pneumatische kleine onderdelen grijper MPG-Plus. Hierdoor kunnen gebruikers de sensoren van de MPG-Plus op de EGP overzetten en bestaande installaties in een handomdraai van pneumatisch naar elektrisch omzetten. De besturing is vergelijkbaar met de MPG-Plus digitale sensor rechtstreeks of via verdelers (open/gesloten). Hierdoor is hij niet alleen geschikt voor in de verpakkingsindustrie maar ook juist voor in de voedselverwerkende industrie.

w w w.eu chner.nl

135 N bij een sluitingstijd kleiner dan 220 ms.

EUCHNER (Benelux) BV - Postbus 119 - NL-3350 AC Papendrecht - Tel +31 (0)78 615 47 66 - Fax +31 (0)78 615 43 11 - [email protected] - www.euchner.nl

CES MULTICODE/UNICODE

Scara robot voor voedingsmiddelen en auto’s De nieuwe slimme Scara robots van Mitsubishi Electric uit de F-serie zijn

de maximum snelheid. Een bijkomend voordeel is de garantie dat deze

de snelste in hun klasse, robuust, nauwkeurig en hebben een goede

robots gelijktijdig in het gezamenlijke werkgebied kunnen opereren en

prijs/prestatie verhouding. Deze nieuwe F-series robots zijn direct klaar

niet met elkaar botsen.

voor de meest uiteenlopende applicaties maar in het bijzonder voor ‘food and beverage’, verpakken (CGP), automotive, en assemblage. De 12” cyclus wordt door deze serie uitgevoerd in een luttele 0,29 s, en geeft daarmee extra productiviteit. De F-serie Scara robot is voorzien van beschermingsgraad IP54 en ‘food grade’ smering. Indien nodig kan met een simpele optie de beschermingsgraad worden verhoogd naar IP65. Iedere robot is voorbereid om eenvoudig in iedere omgeving te integreren met standaard Ethernet, USB-programmeerpoort, camera interface en additionele aansturing van servomotoren. Het slim en slank ontwerp verhoogt de beschikbaarheid. De bekabeling voor de grijper loopt volledig, zonder uit te steken, door de robotarm en kan dus niet in aanraking komen met overige componenten. De hoogwaardige spindel is volledig weggewerkt. Dit voorkomt dat er ongewenste materialen in terecht kunnen komen. Met de slimme technologie van iQ-platform kunnen verschillende robots in één productiecel samenwerken in dezelfde beweging. Het hoognauwkeurig gelijktijdig bewegen vindt plaats met maximaal dertig procent van

Hét onafhankelijke vakblad voor machinebouwers, system integrators en eindgebuikers van productie­lijnen in de maak-, agro- en foodindustrie. Neem vandaag nog contact met ons op voor een gratis abonnement.

Schrijf naar Maredijk 17, 2316 VR Leiden | Bel met 071 521 49 98 | Email naar [email protected] 042

Eenvoudiger produceren? Houd het standaard!

ABB levert standaard robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig, snel, kostenbesparend en eenvoudig in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB Robot dan weet u wat u kiest! Bezoek ons op www.abb.com/robotics

UIT DE DOOS VISION

WERKELIJKE AFMETING

Zo uit de doos direct op uw productielijn geïntegreerd in een mum van tijd met minimale kosten en inspanning. Dit is wat de nieuwe In-Sight® 7010 Vision Systeem u brengt: • Eenvoudige installatie – geïntegreerde autofocus, optica en belichting • Snelle installatie – compact, robuust, IP67 beschermings klasse • Eenvoudige configuratie – met de EasyBuilder setup software • Flexibiliteit – interface naar elk automatiseringsapparaat met Cognex Connect®

www.outoftheboxvision.com

Voor fabrikanten, de In-Sight 7010 biedt een breed scale aan nieuwe toepassingen waar vision zeer kosteneffectief is.