VISION & ROBOTICS. Insight Out. Inclusief Dossier Agro & Food. Parallelle rekenkracht voor snellere beeldverwerking

VISION & ROBOTICS

JAARGANG 6 | NUMMER 4 | JULI/AUGUSTUS 2014

Insight Out sier s o D f e i s Inclu ood Agro & F

Parallelle rekenkracht voor snellere beeldverwerking Robotkabel: zenuwbaan en bloedvat ineen Robottrends: mobiel met twee armen

FANUC 3D Area Sensor: Automatiseer uw bin picking-proces volledig De 3D Area Sensor herkent niet geordende werkstukken 3-dimensioneel in een krat, bak of op een pallet en zorgt er voor dat de robot ze op de meest accurate manier kan opnemen. De 3D Area Sensor hangt op een vaste positie en maakt 3D-beelden.Detectie en handling zijn volledig geïntegreerd waardoor het ‘bin picking’-proces tot 50% sneller verlopen. Want terwijl de robot het onderdeel op de productieband of in de machine positioneert, scant de sensor tegelijkertijd de opslagbak opnieuw. Voor bedrijven die bulkonderdelen gebruiken, betekent dit een aanzienlijke tijdwinst en kostenbesparing.

The colour of automation

02

+32 15 20 71 57

| [email protected]

WWW.FANUC.EU

Colofon Vision & Robotics is hét vakblad over automatiseringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie

Kennis versus informatie

door specialisten in robotica en visionsystemen. Wie wil er nou niet veel geld verdienen? Wat je ervoor nodig hebt? De JAARGANG 6 | NUMMER 4 | JULI/AUG 2014

geschiedenis leert ons dat je met veel geld nog veel meer geld kan maken. Maar ook met kennis, een goed kompas en een flinke dosis lef

Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending

kan je het een stuk verder schoppen. Naast het verdienen van een

geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation.

aardige duit, kan je ‘in the process’ ook nog eens de wereld verbeteren. Een win/win voor de gemoedsrust, die wel wat zelfreflectie be-

UITGEVER

hoeft.

Jos Raaphorst, FenceWorks BV

In mijn vorige column had ik het over de ‘bottom line’. De business

T: 06 34 73 54 24, E: [email protected]

case die goed moet zijn willen investeerders aan boord komen, of het

Robbert Hoeffnagel, FenceWorks BV

bedrijfsleven erop in kan stappen. Ik zie bijna wekelijks tal van nieu-


we technische hoogstandjes. Stuk voor stuk vol potentie, mits er een goede bak geld tegenaan wordt gegooid om het tot zijn recht te laten

REDACTIE

komen. Het gros blijft liggen. Te vroeg gepiekt, te laat in actie geko-

Liam van Koert, The Text Factory

men. Frustrerend. Homo economicus in optima forma. Terecht overi-

Ab Muilwijk, FenceWorks

gens, want ik snap best dat er een return on investment moet zijn.


‘Kennis is macht’. Ik hoor de woorden nog nagalmen na een gesprek met de toenmalige decaan van de TH-Rijswijk. Ik zat destijds om per-

REDACTIERAAD

soonlijke redenen een beetje in een knoop, waarvan ik u de details zal

Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft

besparen. De decaan doelde destijds natuurlijk op zelfkennis. En hoe-

Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL

wel ik de uitspraak steeds beter op zijn merites ben gaan waarderen,

Martin van der Have, RAB en ABB

denk ik er in mijn huidige functiebeschrijving nog geregeld aan. Ken-

Hans Lenos, lenosonline.info

nis is macht. In de duurzame long run zelfs meer dan geld. Ik geloof

Wim Hoeks, NTS groep

hem nog steeds. Maar als ambassadeur van kennisverspreiding, zie ik daar ondanks een toch redelijk lange adem helaas maar weinig van

VORMGEVING

terug op mijn bankrekening.

Laura Willemsen, Grafisch ontwerp

Gedeeltelijk snap ik de mechanismes van dit disruptieve tijdsgewricht best. Helemaal als het om kennis gaat. Waarom zou je er voor beta-

DRUK

len? Het ligt immers gratis op de straat van Google en consorten? Toch

Grafia Media Groep

doorklinkt hier een gedachtefout die ik zelf ook geregeld maak. Kennis is natuurlijk geen informatie. Kennis is geduide informatie, het

P O S TA D R E S R E D A C T I E

liefst gestaafd aan een flinke portie eerstehands ervaring. In het ‘in-

Beatrixstraat 2, 2712 CK Zoetermeer

ternet of things’-tijdperk word ik bedolven onder de informatie en

E: [email protected]

denk dat het kennis is. Ik ontvang een tweet en denk er het mijne van. In verwaterde vorm lees ik het links en rechts. Totdat het verwordt tot

A B O N N E M E NT E N

blablabla. Ik realiseer me dat juist in dat ‘mijne’ de kracht van kennis

[email protected]

schuilt.

T: 079 - 500 05 59

To the point nu. Het verkopen van mijn vak (zat er dan toch een addertje onder het gras van dit betoog?). Ik ben van mening dat vakjour-

A D V E R T E NT I E - E X P L O I TAT I E

nalisten waarde kunnen toevoegen. Ik heb het nu niet over de helden

Mike de Jong

die in hun reportages hun leven riskeren om de waakhondfunctie van

T: 06 - 10 82 59 93

de democratie te vervullen. Ik zou me niet aan hun durven te meten.

E: [email protected]

Maar ik heb wel een scherpe pen en een technisch hart, waarmee ik denk informatie in kennis te kunnen omzetten om mensen sneller bij

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE

de kern te brengen. Mijn vraag – en overigens het leeuwendeel van

Koenraad Van de Veere,

mijn collega’s is – heeft u hier behoefte aan? En is het u wat waard?

Martin van de Have, Jaap van de Loosdrecht

LIAM VAN KOERT Column 03

In dit nummer

Sneller vision-algoritmes verwerken

08

Robotica: het koningsnummer onder de

kabeltoepassingen

12

‘Zitten robots ook aan mijn eten?’

20

Terugblik Vision, Robotics & Mechatronics

24

ASML net niet op tijd klaar voor Brazilië

26

WoTS bruist

29

12

Robottrends op Automatica 2014

30

ABB Robotics Award voor AWL

37

Rubrieken Redactioneel

03

Colofon

03

Nieuws

06

Dossier Agro & Food

17

Branche Bulletin

34

Robotveiligheid

36

Productnieuws

38

17 26

Juli/augustus 2014 | VISION & ROBOTICS

Inhoud 05

Android-achtig besturingssysteem voor robots SOFTBANK PRESENTEERT EEN ANDROID-ACHTIG BESTURINGSSYSTEEM VOOR ROBOTS. HET BESTURINGSSYSTEEM MOET HET MOGELIJK MAKEN ROBOTS OP DEZELFDE WIJZE AAN TE DRIJVEN ALS GOOGLE SMART PHONES EN TABLETS MET ANDROID AANSTUURT. Het besturingssysteem V-Sido OS wordt ont-

Eenvoudig aan te passen platform

stelt gebruikers in staat robots te besturen via

wikkeld door een afdeling van Softbank. Het

“Meer en meer bedrijven bouwen robots”, legt

handgebaren of een applicatie op hun smartp-

besturingssysteem moet zeer flexibel worden

Wataru Yoshizaki, hoofdontwikkelaar bij Soft-

hone. Yoshizaki stelt de inspiratie voor het be-

en eenvoudig kunnen worden aangepast voor

Bank’s afdeling Asratec Corp, uit. “Ons platform

sturingssysteem te hebben gehaald uit ‘Mobile

allerlei soorten robots. Denk hierbij aan robots

is simpelweg software. Door aanpassingen te

Suit Gundam’, een Japanse animatieserie die

in productieomgevingen, maar ook aan robots

maken kan het platform worden ingezet voor

Yoshizaki als kind keek.

in de gezondheidszorg of entertainmentsector.

veel verschillende doeleinden.” Het platform

Een groep studenten van de Amerikaanse Cornell University werkt aan een robot die in staat is onvolledige opdrachten uit te voeren. De gebruiker geeft bijvoorbeeld opdracht een affogato, koffie met onder andere ijs, te maken. De robot bedenkt vervolgens zelf welke stappen hiervoor nodig zijn. De robot zoekt dus zelf de juiste ingrediënten en benodigdheden bij elkaar om de opdracht uit te kunnen voeren. De robot, die Tell Me Dave is genoemd, is nog volop in ontwikkeling en niet af. Perfect is de robot dan ook nog zeker niet. Tell Me Dave voert op dit moment in 64% van de gevallen de juiste opdracht uit, ook op het moment dat de omschrijving van de opdracht verandert of de indeling van de kamer en locatie van benodigdheden wordt gewijzigd. Wel is er dus nog ruimte voor verbetering. De robot is ontwikkeld door universitair docent Ashutosh Saxena en afstudeerstudenten Dipendra K Misra, Jaeyong Sung en Kevin Lee.

06 Nieuws

Robot Tell Me Dave kan gesproken, onvolledige opdrachten uitvoeren

Nieuws

Goedkope robot begeleidt duurdere robot over onbekend terrein Robots zijn duur en kosten vaak miljoenen. Wie

De wetenschappers hebben een kleine goed-

zijn robot daarom onbekend terrein op stuurt

kope robot ontwikkeld die duurdere robots kan

van eigen camera’s en kan dus ook zelf detec-

loopt het risico dat de robot beschadigd of zelfs

begeleiden over ruw terrein. De VelociRoACH is

teren wanneer de VelociRoACH in problemen is.

onbruikbaar wordt. Onderzoekers van de Uni-

bedoeld om de robot StarlETH te begeleiden. Ve-

De goedkopere VelociRoACH voorkomt op deze

versiteit van Berkeley en ETH Zürich hebben de

lociRoACH is een kleine robot die is voorzien van

manier dat de duurdere robot StarlETH bescha-

oplossing.

allerlei sensoren. De robot is hierdoor in staat

digt tijdens zijn wandeling over onbekend ter-

zijn omgeving in kaart te brengen en een veilige

rein. De werkwijze stelt zeker dat miljoenenin-

route te ontdekken.

vesteringen door kleine navigatiefouten niet

moet stoppen. De StarlETH is daarnaast voorzien

verloren kunnen gaan. De VelociRoACH kan dan

Veilige route zoeken

ook tegen relatief lage kosten worden vervan-

De kleine robot loopt voor de grotere StarlETH uit

gen.

om de veilige route te testen. Mocht de VelociRoACH in problemen komen communiceert deze direct met de StarlETH, die hierdoor weet dat hij

Teclab zet HP20F handelingsrobot in tijdens productie-opleidingen

Zorgrobot Rose is vanaf dit najaar actief in de Nederlandse thuiszorg

Teclab biedt in samenwerking met Summa

bedrijfsleven is dan ook van groot belang

College en Brainport Industries opleidin-

voor Teclab. De HP20F wordt gebruikt om

gen op het gebied van hoogwaardige pro-

een bedrijfsgericht automatiseringsproces

ductietechnologie. In deze opleidingen op

te kunnen tonen aan studenten. De robot

mbo-4+ niveau geeft het bedrijf les met

is voorzien van FS100 robotbesturing.

De zorgorganisaties Thebe Breda, Zuidzorg Veldhoven

behulp van een HP20F handelingsrobot

De robot wordt ingezet om bewerkings-

en Siza uit Arnhem maken bekend in het najaar een

van YASKAWA Benelux. De robot wordt

centra te beladen en ontladen. Daar-

zorgrobot in te gaan zetten. De robot gaat ouderen in de

gebruikt voor het laden en ontladen van

naast wordt de robot ook gebruikt voor

thuiszorg ondersteunen. De robot wordt gebouwd door

bewerkingscentra.

de verder afhandeling aan een lopende

de startup Rose van de Technische Universiteit Eindho-

“Teclab is in de 2012 van start gegaan.

bandsysteem. Dit systeem is beschikbaar

ven. De zorgrobot, die eveneens de naam Rose heeft

Het bedrijfsleven heeft grote behoefte

gesteld door Vanderlande. YASKAWA heeft

gekregen, is bedoeld om de communicatie tussen ou-

aan goed opgeleide technici. Bedrijven

daarnaast het softwarepakket MOTOsim

deren en zorginstanties te verbeteren. Cliënten kunnen

in de Brainport-regio zijn onze partners

beschikbaar gesteld, waarmee studenten

via een beeldscherm in de robot direct met zorgverle-

en dragen bij om Teclab tot een succes te

volledig offline kunnen produceren. MO-

ners in contact komen. De robot

maken. De techniek gaat heden ten dagen

TOsim voorkomt dat de productie tijdens

kan door de cliënt zelf worden

razendsnel en er worden steeds hogere

het programmeren hoeft worden onder-

bediend, maar ook op afstand

eisen gesteld aan technisch personeel. Wij

broken.

door zorgverleners. De zorgro-

bieden die hightech opleiding en daar-

bot is op dit moment nog volop

naast stellen we onze kennis, productie-

in ontwikkeling. De projecten

en onderzoeksfaciliteiten ter beschikking

bij Zuidzorg Veldhoven, Thebe

aan de bedrijven”, aldus Teclab-directeur

Breda en Siza zijn dan ook

Hans van Brussel.

pilotprojecten, die vooral bedoeld zijn om de functies van

Participatie van bedrijven

de robot in de praktijk te kun-

Teclab ontvangt van de Nederlandse

nen testen. Naar verwachting

overheid een budget om de opleidingen

is de robot over ongeveer drie

te kunnen verzorgen. Deze subsidie dekt

jaar gereed om grootschalig op

de kosten echter niet. Participatie van het

de markt te worden gebracht.

Nieuws 07

STANDAARD PARALLELLE HARDWARE ALS FLEXIBEL EN ECONOMISCH ALTERNATIEF

Sneller vision-algoritmes verwerken HOE KUNNEN WE SEQUENTIËLE VISION-ALGORITMES SNELLER VERWERKEN? EN HOE KUNNEN WE DIT OP EEN KOSTEN EFFICIËNTE MANIER DOEN EN DIT VERVOLGENS UITROLLEN NAAR EEN VEELVOUD AAN PLATFORMEN? JAAP VAN DE LOOSDRECHT VAN HET NHL KENNISCENTRUM COMPUTER VISION SCHREEF ER IN 2013 EEN THESIS OVER. HIJ ONDERZOCHT DE VOORS EN TEGENS VAN EEN VOOR DE HAND LIGGEND ANTWOORD:

Tekst: Nick de With

PARALLELLISATIE MET STANDAARD VERKRIJGBARE HARDWARE.

08 Vision

Het laatste decennium is de vraag naar inspec-

en connected component labeling. Vervolgens

De resultaten

tie met behulp van computervision in de indu-

zijn deze operatoren in OpenMP 3.0 en OpenCL

De maximale toenames in snelheid die voor

strie enorm toegenomen. Applicaties worden

1.1 geparallelliseerd en gebenchmarkt.” Voor

elk van de vier operators werden bereikt,

in rap tempo almaar complexer, wat steeds

laatstgenoemde benchmark heeft Van de Loos-

zijn weergegeven in de bovenstaande ta-

vaker beperkingen oplevert in het real-time

drecht een eigen benchmarkomgeving ontwik-

bel. De grootste toename in snelheid werd

domein. Tegelijkertijd is de klokfrequentie van

keld om vast te kunnen stellen wat de voorde-

geboekt bij grote beeldbestanden (Van de

CPU’s er sinds 2004 niet echt op voouitgegaan.

len zijn van geparallelliseerde algoritmen ten

Loosdrecht, 2013).

Computervisionapplicaties vragen dus om

opzichte van hun sequentiële tegenhangers.

meer rekenkracht, maar lopen tegen de gren-

De benchmarkopstelling is volledig opgebouwd

Algoritme

OpenMP

OpenCL

zen aan van de sequentiële architecturen van

uit standaard verkrijgbare parallelle multicore

Threshold

2.9

18.4

processoren. De manier om meer rekenkracht

processoren en grafische kaarten. “Voor het on-

Convolution

4.9

60.9

met standaard hardware te realiseren ligt voor

derzoek werd een quad-core Intel I7 processor

Histogram

5.4

14.1

de hand: parallel programmeren.

gebruikt die draait op Windows 7, samen met

Connected

een betaalbare low-end NVIDIA en een AMD

component labeling 3.6

4.0

Academische aanpak

grafische kaart. Veder werd een quad-core ARM

Zoals verwacht mag worden van een acade-

gebruikt die op Linux draait. Voor het program-

misch onderzoek is Van de Loosdrecht zeer

meren van de algoritmes zijn Visual Studio en

Parellelliseren van de gpu met OpenCL

grondig en systematisch te werk gegaan om de

de GNU tool chains gebruikt”, aldus Van de

Het parellelliseren van beeldverwerkingsalgo-

winst van een parallelle benadering te kunnen

Loosdrecht.

ritmes voor de grafische kaart met OpenCL is

kwantificeren. “Ik ben begonnen met een sur-

volgens Van de Loosdrecht een stuk ingewikkel-

vey van 22 standaarden voor parallel program-

Parellelliseren van de CPU met OpenMP

der. Wel zijn de winsten navenant. “De OpenCL

meren”, legt Van de Loosdrecht het begin van

Wie zich in de wereld van parallellisering wil

standaard beschikt over een taal (gebaseerd op

zijn zoektocht uit. “OpenMP bleek destijds de

storten, zou zich kunnen laten afschrikken door

C99) voor het programmeren van kernels, func-

meest geschikte standaard voor het program-

de extra leercurve die wordt verondersteld.

ties die op de grafische kaart worden uitge-

meren van multicore CPU’s en OpenCL de beste

Hier komt Van de Loosdrecht echter met een

voerd en een API die op een CPU draait voor het

standaard voor het programmeren van de GPU

geruststellende bevinding voor wat betreft het

bouwen, starten en besturen van de kernels op

(red. Graphical Processing Unit). De factoren die

gebruiken van OpenMP. “OpenMP is in feite een

de CPU. Het leren en doorgronden van OpenCL

voor ons hierbij de doorslag gaven waren de

uitbreiding op C++ . Het kent een aantal speci-

was dan ook een lastige en tijdrovende klus.

leverancieronafhankelijkheid en de efficiën-

fieke pragma’s en functies om parallellistie te

OpenCL introduceert namelijk een groot aantal

tie van het parallelliseren van de code.” Om

realiseren. Het onder de knie krijgen van van

nieuwe concepten met een laag abstractieni-

de economische aspecten van parallellisatie

OpenMP bleek relatief eenvoudig. Er is namelijk

veau. Daarentegen is de OpenCL kerneltaal

in relatie tot de ontwikkelingsinspanningen

maar een beperkt aantal concepten aanwezig

uiteindelijk wel goed te begrijpen en kunnen

en de mogelijke winst in verwerkingssnel-

met een hoge mate van abstractie. Vaak bete-

er grote winsten in verwerkingssnelheid wor-

heid te bepalen, maakte de NHL-onderzoeker

kende dit in de praktijk dat het parallelliseren

den geboekt als alle details van de gebruikte

gebruik van een bestaande bibliotheek. Van

van algoritmes als Threshold en Convolution

hardware goed worden begrepen. Bovendien

de Loosdrecht: “De gebruikte bibliotheek, Vi-

neerkwam op het toevoegen van slechts een

kan OpenCL worden gebruikt voor het imple-

sionLab, een eigen ontwikkeling waar vele ja-

extra regel code met het OpenMP pragma. De

menteren van algoritmes op de CPU, waardoor

ren aan ervaring is ingestopt, bevat meer dan

meer ingewikkelde algoritmes zoals Histogram

er met vectoren kan worden gewerkt. Conclu-

100.000 regels aan ANSI C++ sequentiële bron-

en Connectivity Component Labeling vergde

sie? Voor de eenvoudige algoritmes kunnen

code. De bibliotheek bood welliswaar een mooi

respectievelijk wat meer en veel meer moeite.”

snel grote tijdswinsten worden geboekt. Maar

platformonafhankelijk uitgangspunt, maar het

Uit de testresultaten die volgden bleek dat de

wil men de snelheid nog verder opvoeren dan

volledige parallelliseren ervan zou veel te veel

‘overhead’ van het extra werk niet opwoog te-

zal men complexere en hardware afhankelijke

tijd kosten. Gelukkig kunnen de standaard low-

gen de tijdswinst die werd geboekt wanneer

optimalisaties moeten maken. En het parallelli-

level operatoren voor beeldverwerking wor-

er met kleine beelden werd gewerkt. Om deze

seren hiervan middels OpenCL kan daarom een

den geclassificeerd in puntoperatoren, lokale

reden geniet het volgens Van de Loosdrecht

aardige kluif zijn. Voor het Connected Compo-

neighbour-operatoren, global-operatoren en

de aanbeveling om op voorhand te kunnen

nent Labeling algoritme was zelfs een volledig

operatoren die te maken hebben met connec-

voorspellen of parallellisatie voordelig is. Voor

nieuwe aanpak nodig.”

tiviteit. Door vervolgens de aanname te maken

de portabiliteit hoeft de broncode volgens Van

dat vergelijkbare algoritmes een vergelijkbare

de Loosdrecht alleen maar opnieuw voor een

In plaats van alle host API code in C++ te schrij-

snelheidswinst opleveren, kon gekozen wor-

ander platform te worden gecompileerd. “We

ven, maakte Van de Loosdrecht gebruik van zijn

den voor een representatieve operator voor

hebben het getest voor Linux AM en Windows

eigen VisionLab scripts. Deze scripttaal werd

elke klasse. Er is gekozen voor de volgende

i7. Het poorten van de broncode verliep zonder

uitgebreid met OpenCL host API commando’s.

operators threshold, convolution, histogram

problemen.”

Van de Loosdrecht: “Door commando’s te scrip-

Vision 09

ten konden de ontwikkelingstijd en de testtijd

VisionLab scripts toe te passen kunnen visi-

stractieniveau kent, de code nog steeds niet

van het coderen van de hosting aanzienlijk

ongebruikers zonder enige aanpassing direct

zo efficiënt zal zijn als wanneer er geprogram-

verkort worden.” Volgens Van de Loosdrecht

een impuls geven aan de rekenkracht van hun

meerd word met OpenGL.”

laten de testen zien dat de GPU implementaties

systeem. Nog meer rekenkracht is mogelijk

Cursusmateriaal over dit onderwerp is te vin-

voor verschillende GPU’s elk hun eigen aanpak

– helemaal op basis van tailor made OpenCL

den www.nhlcomputervision.nl/course.

verdienen voor een optimale speedup. Hij ver-

parallellisatie, maar dit brengt wel het nodige

wacht dat de OpenCL operatoren wel te poor-

programmeerwerk met zich mee. Van de Loos-

ten zijn, maar dat de prestaties niet noodzake-

drecht: “Het blijft uiteindelijk de vraag of meer

lijk worden overgedragen aan andere grafische

snelheid de moeite waard is. Het antwoord is

apparaten.

grotendeels afhankelijk van de applicatie. Om een complete sequentiële bibliotheek te pa-

Mooie spin-off

ralleliseren op basis van OpenCL lijkt me eco-

Hoewel het doel een gedegen onderzoek naar

nomisch geen haalbare kaart. Maar OpenCL

parallellisatie was, hebben de werkzaamhe-

heeft de potentie om een enorme boost aan de

den van Van de Loosdrecht een mooie spin-off

rekenkracht van een grafische kaart te geven,

opgeleverd voor zijn VisionLab bibliotheek, die

wat voor specifieke toepassingen erg aantrek-

ook commercieel als product verkrijgbaar is.

kelijk kan zijn.”

De vier basisalgoritmes konden als template gebruikt worden om ook andere operatoren

Toekomstblik

in OpenMP te parallelliseren. Het kostte twee

Tot slot vragen we Van de Loosdrecht een kijkje

manmaanden werk, maar nu zijn er maar liefst

te nemen in de toekomst. Zijn er bijvoorbeeld

170 geparallelliseerde operators in VisionLab

nieuwe architecturen of versies die het speel-

voorhanden, inclusief een runtime voorspel-

veld zullen veranderen? “Ten dele wel. Voor

lingsmechanisme ten aanzien van de te beha-

de hedendaagse GPU’s zien we bijvoorbeeld

len snelheidswinst. VisionLab gebruikers hoe-

dat de overhead van dataoverdracht tussen de

ven hun scripts, C++ of C# code niet aan te

PC en de grafische kaart behoorlijk is wanneer

passen om van deze parallellisatie gebruik te

deze wordt vergeleken met de executietijd van

maken. Voor wat betreft OpenCL is een toolbox

de kernels. Maar wanneer de nieuwe aange-

aan VisionLab toegevoegd. Gebruikers kunnen

kondigde hetrogene CPU/GPU architecuren op

hiermee OpenCL host code schrijven op basis

de markt komen, dan zal deze overhead aan-

van scripttaal en hun kernels aanpassen. De

zienlijk minder zijn. Voor wat betreft nieuwe

OpenCL host interface is getest voor NVDIA,

standaarden hebben we sinds kort OpenMP

AMD en Intel OpenCL platformen.”

4.0. Deze bevat zogenoemde 'directives for attached accelerators'. Hierdoor wordt het moge-

Conclusie

lijk zowel CPU’s als GPU’s poortbaar in OpenMP

Aplicaties met computervision worden snel

te programmeren, en wordt het gebruiken van

complexer, met hogere real-time eisen. Meer

pragma’s daarmee ook mogelijk voor GPU’s.

rekenkracht is dus geen overbodige luxe, hele-

Hetzelfde geldt voor het gebruik kunnen ma-

maal wanneer het einde van de resolutierace

ken van vectoren. Ik verwacht alleen wel dat,

voorlopig nog niet in zicht is. Door parallelle

omdat deze nieuwe standaard een hoger ab-

Referenties Khronos Group, 2011. Open Standards for Media Authoring and Acceleration. [online] : Khronos Group. Available at: http://www.khronos.org. OpenMP, 2011. The OpenMP® API specification for parallel programming. [online] : OpenMP.org. http://openmp.org. Van de Loosdrecht, J., 2013. Accelerating sequential Computer Vision algorithms using commodity parallel hardware. www.vdlmv.nl/thesis. VdLMV, 2014. VisionLab. Demo version VisionLab , www.vdlmv.nl. Contact informatie: Jaap van de Loosdrecht, NHL Kenniscentrum Computer Vision, [email protected]

010 Vision

3D IMAGING FOR YOUR APPLICATION Explore the possibilities for inspection and measurement of complex freeform objects. Check for product completeness and dimensional accuracy in 3D. Discover how Europe’s largest vision technology provider combines a choice of leading technology with outstanding competence and service to make you stronger. Imaging is our passion.

Phone +31 575 798888 ∙ www.stemmer-imaging.nl

Alpha Robotica is specialist in het programmeren en integreren van diverse PLC-, Robotica- en Vision systemen. Met meer dan 20 jaar ervaring in robotica en machinebesturingen zijn wij voor zowel gebruikers als systeemintegrators de perfecte partner om u van A tot Z te ondersteunen bij uw projecten.

Software en support voor industriële automatisering Robotica Vision

PLC

+31 (0)172 41 95 53 [email protected] www.alpha-robotica.nl

ROBOTICA:

Het koningsnummer onder de kabeltoepassingen DE INDUSTRIËLE ROBOTICA IS ZO MOGELIJK HET MEEST VEELEISENDE WERKGEBIED ALS HET OM KABELS GAAT. IN EEN DYNAMISCHE MEERASSIGE DANS WORDEN KABELS HERHAALDELIJK HEEN EN WEER GESLINGERD, GEBOGEN EN GETORDEERD. DIT VAAK 24 UUR PER DAG, ZEVEN DAGEN IN DE WEEK. KAMPIOENBEPROEVER IS HIERBIJ DE 6-ASSIGE ARTICULATED ROBOT, WAARVOOR LAPP MULLER IN GRIMAUD WEL HEEL SPECIALE SAMENSTELLINGEN MAAKT. HIERIN KUNNEN ZELFS LEIDINGEN VOOR PERSLUCHT,

Een kabel is een stukje techniek

Staubli had het mooi voor elkaar.

nauwkeurig op de toepassing zijn

speld. En ook in China zal in de

waar niet snel zeer innovatieve

Alleen bleken de kabels voor de

afgestemd. “Ik wist meteen dat

nabije toekomst flink meer worden

eigenschapen aan worden toege-

voeding en aansturing van de robot

Muller een waardevolle toevoe-

geautomatiseerd. Hij krijgt bijval

dicht. Maar wie zich realiseert dat

en de hoogvermogen lasersnijder

ging voor Lapp zou zijn. In eerste

van Frank Rothermund, Marketing

een systeem zo goed of slecht is als

geen lang leven beschoren. Ge-

instantie vanwege hun diepgaande

Manager Robotics. Want hoewel

de zwakste schakel, zal snappen

lukkig heeft Lapp Muller in twee

specialistische kennis, waar de hele

de robotlijstjes worden aangevoerd

dat de industrie niets aan het toe-

weken een kabelsysteem kunnen

Lapp Group van zou kunnen profi-

door Japan en Duitsland, verwacht

val overlaat als het om kabels en

leveren dat wel was opgewassen

teren. Maar inmiddels zal het nie-

ook hij veel van Amerikanen en

hun verbindingen gaat. Ze vormen

tegen de zware omstandigheden

mand zijn ontgaan dat robotica een

Chinezen. “In beide landen staan

samen niet alleen de bloedtoevoer,

die de applicatie met zich mee-

belangrijke groeimarkt is, waar we

grote automatiseringsprojecten op

maar ook het zenuwstelsel van zo

bracht.”

steeds meer van zullen horen.” Om

stapel. In Amerika is er een grote

zijn laatste argument kracht bij te

vervangingsmarkt en in China stij-

goed als elke applicatie. Het wordt nog maar eens onderstreept tijdens

Robotica een groeimarkt

zetten toont hij wat cijfers die een

gen de loonkosten. Daarnaast zal

de alweer 15 persconferentie die

Dat het technische hart van Sieg-

duidelijke trend weergeven. Met

het me niets verbazen als we in de

de Lapp Group in Grimaud heeft

bert Lapp sneller ging kloppen toen

als grootste driver de automotive

toekomst ook Chinese robots in de

georganiseerd. “Ik herinner me

hij zag waartoe het Franse Muller

industrie, zijn er wereldwijd zo’n

fabrieken zullen zien. ”Gezien het

nog goed een prangende vraag van

in staat was, is niet zo raar. In te-

1,2 tot 1,5 miljoen robots aan het

onlangs verschenen bericht dat

een goede klant Staubli afgelopen

genstelling tot de grote lengtes in

werk. Alleen al in de Verenigde

de Chinezen nu ook vliegtuigen

Automatica”, trapt Siegbert Lapp af

Duitsland, worden in Grimaud zeer

Staten is hier zo’n 26 miljard euro

bouwen die de concurrentie met

met een voorbeeld. “Het betrof een

specialistische

samenstellingen

mee gemoeid. Hier wordt door de

Boeing en Airbus moeten aangaan,

lasersnijtoepassing met een robot

klantspecifiek ontwikkeld, waarbij

recourcing die momenteel gaande

is dit misschien helemaal geen

voor de productie van armaturen.

materiaal en lay-out van de kabel

is een groei van 8 procent voor-

rare gedachte. Overigens worden

e

012 Robotkabels

Tekst: Liam van Koert

BESCHERMINGSGASSEN EN HYDRAULIEK WORDEN GECOMBINEERD.

FRANK ROTHERMUND: ˝ALLE VOEDING, BESTURING, COMMUNICATIE EN AUXILARIES IN ÉÉN FLEXIBELE MANTEL˝

in Grimaud niet alleen robotkabels

bot loopt. Bessio noemt dit het type

Lapp Group

gemaakt. Robotkabels vertegen-

F3. “De F3 kabel heeft een mantel

De Lapp Group heeft in 2012/2013 geen onverdienstelijk jaar gedraaid.

woordigen ongeveer 1/3 van het

van PUR en een speciale polyester

De omzet van 830 miljoen bleef weliswaar wat achter bij die van het

leveringsprogramma. Lapp Muller

isolatie. Met een statische buigra-

jaar ervoor - 860 miljoen euro - maar is volgens Siegbert Lapp voorna-

produceert er ook speciale kabels

dius van 5 keer de diameter en

melijk te wijten aan de stijgende koperprijzen. “We winnen nog steeds

voor boorkoppen van boorplatfor-

een dynamische van 10 keer de

aan marktaandeel en willen dit met de fabriek die we onlangs in China

men, kabels voor nucleaire toepas-

kabeldiameter is hij erg flexibel.

hebben geopend verder uitbouwen. Bovendien zal er in het najaar ook

singen en beerbestendige kabels

Daarnaast is hij erg betrouwbaar

een in Brazilië in gebruik worden genomen, zodat we ook de Latijns-

voor de bergen in Canada, om maar

en zal probleemloos functioneren

Amerikaanse markt rechtstreeks kunnen bedienen.” Andere aan-

een paar specials te noemen.

tot minimaal 5 miljoen cycli. Dit

dachtspunten die Siegbert Lapp noemt voor het realiseren van verdere

mits er geen grote torsiekrachten

groei zijn het blijven investeren in een goed logistiek apparaat en in

Robotkabels: 3 + 1 smaken

optreden, want daar is hij niet op

kwaliteit om aan elk denkbare internationale norm te kunnen voldoen.

Als iemand weet wat er allemaal

berekend. De F1 kabel daarentegen

“De klant staat centraal en die is het meest geholpen met kwalita-

komt kijken bij de productie van

is wel geschikt voor torsiebelasting

tieve kabels en connectoren die aan alle in zijn sector geldende regels

een goede robotkabel dan is het

en kan een torsiehoek aan van plus

voldoen en bovendien in een zo kort mogelijke tijd kunnen worden

wel Jacques Bessio. Het hoofd

of min 180 graden. Bovendien ligt

geleverd. Daarnaast willen we klanten zoveel mogelijk ontlasten door

productie en R&D van Lapp Muller

de betrouwbaarheid van dit type

betrouwbare plug & play oplossingen te bieden. Slimme samenstel-

onderscheidt drie standaard typen

kabel aanzienlijk hoger: 10 miljoen

lingen die hen in staat stellen de industrie 4.0 belofte waar te maken.

kabels die voor elke 6-assige robot

cycli. Hij is dan ook speciaal ont-

van toepassing zijn. Op de eerste

wikkeld voor de onderste drie as-

plaats is er de kabel die van de be-

sen van de robot. Kampioen is ech-

sturingskast naar de voet van de ro-

ter de F1 gold. Deze kabel is voor

Robotkabels 013

Lapp Muller bekijkt per applicatie zowel de transferimpedantie (lineaire weerstand) als de mechanische belasting om de beste keuze te kunnen maken.

het meest dynamische deel van de

in elkaar draaien zit ook een nadeel:

robot: de pols. De kabel kan torsie-

de afscherming geleidt minder goed

hoeken verdragen van plus of min

dan wanneer deze gevlochten is.

360 graden, heeft een dynamische

Lapp Muller bekijkt daarom per ap-

buigradius van 7,5 keer de buiten-

plicatie zowel de transferimpedantie

diameter en dat allemaal voor mini-

(lineaire weerstand) als de mechani-

maal 10 miljoen cycli.” Bessio geeft

sche belasting om de beste keuze te

aan dat de F1 gold tot stand is geko-

kunnen maken. Zo is het buigen van

men met de input van eigenlijk alle

een kabel met gevlochten afscher-

grote robotbouwers. Om de grote

ming geen probleem, maar neemt

hoekverdraaiing mogelijk te maken

de lineaire weerstand bij torsie na

zijn diverse hulpelementen in de

100.000 cycli drastisch toe.

kabel aangebracht en is de geleider geen koper, maar een speciale lege-

Testen en analyseren

ring die de treksterkte van het koper

Uiteraard worden alle kabelontwer-

van 20 N/mm2 naar maar liefst 300

pen die de engineers in Grimaud

N/mm2 opkrikt. Wel gaat dit iets ten

bedenken uitvoerig getest, voordat

koste van de geleidbaarheid. “Welke

ze in productie worden genomen.

legering het precies is? Dat kan ik niet

Hiertoe beschikt de fabriek over een

zeggen. Maar wel kan ik verzekeren

testopstelling voor torsie, waarbij

dat we in tegenstelling tot andere

een ingeklemd deel van een meter

producenten geen milieuverontrei-

onophoudelijk aan een ‘wokkel’-

nigend cadmium gebruiken.” Bessio

test wordt onderworpen, terwijl alle

noemt in zijn opsomming overigens

elektrische waarden continu worden

nog een kabeltype: de F1x. Dit type

gemeten. Een vergelijkbare opstel-

kan een kleine hoekverdraaiing van

ling is er met een kabelrups, waarin

plus of min 90 graden prima hebben

een kabel dubbelgebogen in een

en is met zijn dynamische buigradius

soort S-vorm onverstoord op en neer

van 7,5 keer de buitendiameter en 8

blijft gaan. Bessio: “Je zult begrijpen

miljoen cycli ook behoorlijk flexibel

dat het testen voor 10 miljoen cycli

en betrouwbaar. F1x is dan ook voor-

een tijdrovende bezigheid is. En aan-

al interessant voor hoogdynamische

gezien er geen internationale nor-

toepassingen met een kabelrups.

men voor het elektrisch en mechanisch testen van kabels zijn, doen we

Siegbert Lapp

Vlechten of draaien?

een beroep op onze jarenlange erva-

Naast het toepassen van speciale

ring om dit proces te versnellen. Zo

legeringen en hulpelementen - de-

testen we niet tot aan het moment

len met specifieke mechanische ei-

waarop de kabel stuk is, maar nog

genschappen die met geleiders en

maar voor 25 procent functioneert.

afscherming in de kabelmantel zijn

De weerstand van de afscherming is

ondergebracht - om de torsiesterkte

dan maximaal 1 ohm per meter. In

te verhogen, heeft Lapp nog een

de praktijk zal dit dan neerkomen op

troef achter de hand. Bessio: “Naast

een resulterende temperatuurverho-

het gebruikelijke vervlechten van de

ging van 30 graden Celsius, wat nog

EMC-afscherming, kunnen we deze

net acceptabel is. Daarnaast kunnen

ook in elkaar draaien. Doordat alle

we bijvoorbeeld de buigradius in de

koperkernen nu dezelfde oriëntatie

buigtest 2 keer zo klein maken dan is

hebben, is de kabel flexibeler en

gespecificeerd. Dit heeft een 8 keer

tegen grotere hoekverdraaingen be-

korter aantal cycli tot gevolg.”

stand. Bovendien beschikken de ma-

014

chines waarmee we dit doen over

Cross Engineering

een ‘backtwisting’-functie, dat alle

Het heeft wel iets weg van cross

resttorsie uit de kabel haalt voor een

selling. Maar als Frank Rothermund

optimale uitgangssituatie.” Aan het

even later zijn verhaal over de Lapp

Muler aanpak uit de doeken doet,

met de klant om tafel om te kijken

Comau

wordt duidelijk dat er toch wel iets

of we hem ook hier van dienst kun-

In Nederland zal je de rode robots van Comau niet snel tegen het lijf

meer achter schuil gaat. “Wanneer

nen zijn. Vaak blijkt er dan dat er

lopen. Maar in thuisland Italië is dat wel anders. Het bedrijf is onder-

een klant voor een robottoepassing

nog veel winst valt te behalen.”

deel van de Fiat Group en het is dan ook niet verwonderlijk dat alle

een speciale kabel nodig heeft,

Als mooi schoolvoorbeeld van deze

Fiat’s, Alfa Romeo’s en Lancia’s door Comau robots in elkaar worden

dan gaan de engineers in Grimaud

aanpak noemt Rothermund de

gelast. Het was Sales Manager Christian Verzelloni die tijdens het be-

aan de slag om de juiste lay-out

samenwerking met robotbouwer

zoek aan Lapp Muller het kabelverhaal door de bril van de klant mocht

te maken. Welke typen kabels zijn

Dürr. Deze marktleider in verfro-

houden. “Een betrouwbare kabelleverancier is voor Comau van het

er nodig naast stroom en bestu-

bots voor de automobielindustrie

grootste belang. Zo hebben we onlangs de nieuwe Smart NJ4 Hollow-

ring? Welke materialen gebruiken

is eigenlijk een specialist die vooral

wrist geïntroduceerd, waarbij het slangenpakket - dus kabels, inclusief

we en wat voor afscherming voor

verstand heeft van verfsystemen.

lasbenodigdheden - volledig in de robot is weggewerkt. Dit heeft veel

EMC kiezen we? Zijn er nog andere

De kale robot wordt ingekocht bij

voordelen ten aanzien van de bewegingsvrijheid van de robot en na-

eisen, zoals de integratie van pers-

Comau en voor het binnenwerk

tuurlijk de bescherming van de kabels. Wel is het vervangen van het

lucht of glasvezel? En natuurlijk:

produceert Lapp Muller de kabel,

pakket in het geval van een defect een stuk lastiger. Er is dan ook maar

hoe smeden we al deze onderdelen

die vervolgens naar Stuttgart wordt

een oplossing: zorgen dat kabels en toebehoren niet stuk gaan. Dankzij

het beste samen tot een geheel.

getransporteerd. Hier wordt ver-

de goede samenwerking die we al geruime tijd met Lapp Muller heb-

Wanneer al deze vragen zijn beant-

volgens een compleet plug & play

ben, kunnen we een garantie op onze hollowwristrobot afgeven van

woord, de kabel is gemaakt, getest

systeem gemaakt en getest. “Dürr

maar liefst 8 jaar bij een gebruik van 24 uur per dag, 7 dagen per week,

en goed bevonden, dan hebben we

hoeft het kant en klare kabelsy-

365 dagen per jaar.”

als het goed is een tevreden klant.

steem alleen maar in de robot te

Maar in het geval van hoogdynami-

leggen. Dit neemt hun veel zorgen

sche toepassingen is niet de kabel,

uit handen, zodat zij zich volledig

maar de verbinding het kritische

kunnen richten op hun kerncompe-

punt. Om deze reden willen we ook

tenties”, aldus Rothermund.

Robotkabels 015

Er gingen vorig jaar zo’n 18.750 componenten over onze toonbank: 4.350 camera’s, 400 framegrabbers, 10.000 kabels, 2.500 lenzen, 1500 softwarepakketten en diverse accessoires, wij helpe n o o k u graag ver der. . .

We bieden A-merken van laatste state of the art technologie, dus denkt u aan USB3.0, neem contact met ons op.

D V C m a c h i n e v i s i o n b v, M i n e r v u m 7 0 6 9 , 4 8 1 7 Z K B r e d a , N e d e r l a n d Te l . + 3 1 ( 0 ) 7 6 5 4 4 0 5 8 8 , F a x + 3 1 ( 0 ) 7 6 5 4 1 7 8 9 3 E - m a i l i n016 f o @ m a c h i n e v i s i o n . n l , Tw i t t e r t w i t t e r. c o m / D V C v i s i o n

w w w. m a c h i n e v i s i o n . n l

VISION & ROBOTICS Dossier Agro & Food

Zitten robots ook aan mijn eten? Agro & Food-cluster moet koppositie Nederland veiligstellen Razendsnelle analyse insectenresistentie met vison

HYGIËNISCHE OVERWEGINGEN VOOR DELTAROBOTS

Zitten robots ook aan mijn eten? WAARSCHIJNLIJK WEL. EN DAT IS MAAR GOED OOK. WANT EEN ROBOT HEEFT GEEN VIEZE HANDEN, KAN ONVERSTOORD ZIJN WERK DOEN BIJ LAGE TEMPERATUREN EN IS NOOIT ZIEK. DANKZIJ DE ROBOT IS VOEDSEL VEILIG EN ZIJN DE PRODUCTEN IN HET SCHAP VAN EEN CONSTANTE HOGE KWALITEIT. WEL WORDT ER EEN AANTAL BIJZONDERE EISEN AAN DE VOEDSELROBOT GESTELD. Robots zijn hot. Elke dag duikt er op

wanneer je je probeert voor te stel-

transitie maakt dat de voedselro-

zijn er geen kiertjes of gaatjes waar

het internet wel een nieuw filmpje

len wat een recall van een onveilig

bot een bijzondere plek binnen de

voedsel in kan achterblijven en zijn

op van een indrukwekkend bouw-

product wel niet zal kosten.

robotica heeft ingenomen. Niet al-

alle oppervlakken spiegelglad voor

leen is kennis nodig van motion,

een optimale reiniging.” De Auto-

veruit de meeste robots verstopt

Primair proces

servotechnologie en besturings-

nox24, die VSE in de Benelux op de

achter de muren van de fabrieks-

Wil een robot als voedselverwer-

techniek, ook dient een robotinte-

markt brengt met de naam VSE HD

vloer. 6-assige articulated robotar-

ker aan de slag, dan moet hij aan

grator het voedselproductieproces

Robotics, heeft overigens nog een

men lassen er aan auto's en snelle

een aantal strenge eisen voldoen.

in de vingers te hebben en oog

aantal slimmigheden in petto die

scararobots knutselen aan elektro-

Iemand die dit als geen ander weet

te hebben voor de strenge hygië-

de hygiëne ten goede komen. Zo is

nica. Sinds kort duiken ook steeds

is Ron Verleun van VSE Industrial

nische eisen die er gelden”, aldus

hij uitgevoerd met vaste gewrich-

meer deltarobots op in de voed-

Automation. Als hofleverancier van

Verleun. Gelukkig heeft VSE al deze

ten en beschikt de vierde as over

selverwerkende industrie. Sleutel

Autonox24 robots van het Duitse

kennis onder één dak gebracht en

een speciale doorvoer voor kabels

tot hun succes is vooral de grote

MAJAtronic, is VSE een belangrijke

adviseert het klanten over alles wat

en additionele media. Verheul: “Bij

flexibiliteit die robots hebben ten

integratiepartner voor menig voed-

te maken heeft met de installatie,

de meeste deltarobots zie je dat de

opzichte van traditionele machines

selverwerkend bedrijf. "Robots ruk-

de hygiëne, maar ook de verlich-

gewrichten met een veersysteem

en systemen. In een wereld waar

ken steeds meer op richting het pri-

ting.

zijn uitgevoerd. Buiten het feit dat

productlevenscycli steeds korter

maire voedselverwerkende proces.

worden, seriegroottes kleiner en

Waar ze voorheen vooral verpakten

Hygiënisch ontwerp

om goed schoon te maken, moet je

de time-to-market almaar omlaag

of palletiseerden, verwerken ze nu

Gevraagd naar enkele specifieke

er niet aan denken dat er een veer

moet, is investeren in een robot

naakt vlees, vis, groenten en fruit

robotkenmerken hoeft Verleun niet

losschiet en in het product terecht-

een verstandige keuze. Helemaal

of bijvoorbeeld broodbeleg. Deze

lang na te denken. “Al onze Hygie-

komt. Je zal dan eigenlijk een me-

nic Design robots zijn uitgevoerd in

taaldetector in je lijn moeten inte-

Seminar

typische ‘foodgrade’ materialen als

greren om te voorkomen dat deze

Tijdens de WOTS (World of Technoloy & Science), zal er op 2 oktober een

rvs, titanium en teflon. Hierdoor is

verpakt en wel in de winkel komt

seminar plaatsvinden dat specifiek aandacht schenkt aan hygiënisch ont-

contact met voedsel volledig veilig,

te liggen. Hetzelfde geldt voor de

werpen en aandrijftechniek. Ron Verheul zal hier een voordracht houden

en zijn de robots goed chemisch rei-

kabels en slangen die nodig zijn

over hoe hygiënisch ontwerp tot kostenbesparingen kan leiden. Kijk voor

nigbaar, zelfs onder hoge druk (tot

om de tools van energie te voor-

meer informatie over dit seminar op:

28 bar). Bovendien zijn in het ro-

zien. Ook hier kunnen gemakkelijk

http://wots.nl/hygienischontwerpen/

botontwerp alle hoeken afgerond,

etensresten aan blijven kleven en is

018 Dossier Agro & Food

een veer natuurlijk een drama is


sel van een knappe kop. Toch zijn

een goede reiniging een probleem.

vierde as een pneumatisch ventiel

een van Rockwell, Beckhoff, B&R

eten zitten. Wat mij betreft zitten

De Autonox24 heeft daarom in de

veel dichter bij de grijper worden

of Omron, om er maar een paar te

ze binnenkort ook aan mijn elek-

vierde as een gepatenteerde slim-

geplaatst. Door de veel kortere

noemen. Verheul: “We vinden het

tronica of medicijnen.”

me doorvoer geïntegreerd, waar

slang zijn hierdoor snelheden van

belangrijk het voor onze klanten

kabels, slangen voor pneumatiek,

wel 200 ISO-cycli mogelijk. Tot slot

zo gemakkelijk mogelijk te maken.

of eventuele procesleidingen in

zorgt het niet toepassen van veren

Een platformonafhankelijke robot

in de constructie voor een veel ho-

maakt dat deze zonder extra engi-

gere nauwkeurigheid. Nu zal dit in

neerings- of programmeerinspan-

Geen compromissen

de food misschien minder een is-

ningen in elke bestaande lijn kan

Alle

eigenschappen

sue zijn, maar op andere plekken

worden geïntegreerd. Bovendien is

doen volgens Verheul geenszins

waar hygiëne ook een belangrijke

door een modulaire opbouw naast

afbreuk aan de prestaties van de

rol speelt - bijvoorbeeld in een la-

een aantal standaard uitvoeringen

robot. Sterker nog: op sommige as-

boratorium of een cleanroom - kan

ook maatwerk mogelijk. Zo kunnen

pecten komen de ontwerp features

een herhaalnauwkeurigheid van

klanten snel precies de robot in huis

de prestaties juist ten goede. “Alle

0,1 mm (red. bij 130 pick per mi-

hebben die ze voor hun applicatie

motoren, die in IP65 vorm zonder

nuut en een payload van 1 kg) wel

nodig hebben.”

covers kunnen worden toegepast

doorslaggevend zijn.”

Gezien alle genoemde voordelen

kunnen worden weggewerkt.”

genoemde

staat de opmars van de hygiënische

en met covers een beschermingsgraad van maar liefst IP69K halen,

Open platform

robot in de food nog maar aan het

zijn onder de head plate beves-

Om zo flexibel mogelijk te zijn, is

begin. En volgens hem is dat maar

tigd. Hierdoor is de bevestiging

de Autonox24 volledig platform

goed ook. “Ik vind het eigenlijk

eenvoudig en blijft de robot com-

onafhankelijk en werkt hij net zo

best een veilig gevoel dat er steeds

pact. Daarnaast kan door de holle

goed op Siemens besturing, als op

meer hygiënische robots aan mijn

Dossier Agro & Food 019

Agro & Food-cluster moet koppositie Nederland veiligstellen MET EEN TOTALE OMVANG VAN, INCLUSIEF TECHNOLOGIE, RUIM 89 MILJARD EURO OP JAARBASIS IS NEDERLAND ONBETWIST LEIDER OP HET GEBIED VAN HOOGWAARDIGE VOEDSELVOORZIENING. OPLOSSINGEN KOMEN UIT ONZE INDUSTRIE DANKZIJ JARENLANGE INVESTERINGEN IN KENNIS, VOORTDURENDE INNOVATIE EN SAMENWERKING IN DE KETEN. OM DE NEDERLANDSE KOPPOSITIE VEILIG TE STELLEN IS ONLANGS EEN AGRO & FOOD-CLUSTER OPGERICHT. De Nederlandse technologische

werk gemaakt van het verbinden,

Food sector haar sterke positie kan

zijn, zodat concrete afspraken ge-

industrie heeft een belangrijke rol

begeleiden en stimuleren van sa-

behouden en verstevigen. Te den-

maakt zullen worden. Deelname

in alle stappen van de keten (van

menwerking en innovatie. Extern

ken valt aan innovaties op het ge-

aan de rondetafelbijeenkomsten is

agrarisch bedrijf tot retailer) en

wordt promotie van technologie en

bied van het hygiënisch ontwerpen

gratis en voorbehouden aan leden

heeft ook weer haar eigen keten

het vergroten van de verdienkracht

van machines, energiebesparende

van FME en leden van branches die

van toeleveranciers achter zich.

van de Nederlandse Agro & Food-

motoren en koelsystemen, slimme

zijn aangesloten bij het FME Agro

Voedselzekerheid,

sector gerealiseerd.

verpakkingen en 3D foodprinting.

& Food-cluster. Geïnteresseerde

voedselveilig-

Tijdens de Agro & Technology Week

leden kunnen zich nog aanmel-

voedselprijzen en duurzaamheid;

Innovatieprojecten

van 1 t/m 4 december worden de

den voor de bijeenkomsten op 18

thema’s waarover bijna dagelijks

De FME brengt samen met de Wa-

conclusies uit de rondetafelbijeen-

september (Regio Zuid-Nederland)

koppen in de kranten te vinden zijn.

geningen UR belangrijke keten-

komsten gepresenteerd en uitge-

en 23 september (Regio Noord-

Bedrijven in de Agro & Food-tech-

partners bij elkaar tijdens vier ron-

werkt tot concrete, uitvoerbare en

Nederland).

nologie zijn onmisbaar bij het bie-

detafelbijeenkomsten in de regio.

financierbare projecten. Ook zullen

den en vinden van oplossingen om

Ondernemers krijgen zo de kans

financierende partijen aanwezig

ook voor 9 miljard wereldburgers in

om de inhoud van een aantal con-

2040 goed, gezond en betaalbaar

crete innovatieprojecten te bepa-

voedsel te hebben. Verzadiging in

len waar ook financiering voor ge-

Europa en het grote potentieel in

zocht gaat worden. De eerste twee

opkomende economieën dwingt

bijeenkomsten

bedrijven tot samenwerking om de

dels plaatsgevonden, de overige

Nederlandse nummer 1 positie in

twee vinden in september plaats.

de wereld te behouden. Bedrijven

Deelnemers aan de rondetafelbij-

in de Agro & Food-technologie zijn

eenkomsten zijn de voedselver-

al lang verenigd in diverse vereni-

werkende industrie, kennisinstel-

gingen binnen de FME. Zij hebben

lingen, logistiek, opslag, distributie

nu de handen ineen geslagen en

en andere relevante partijen die

samen het Agro & Food-cluster

gezamenlijk bepalen met welke

gevormd. Binnen het cluster wordt

innovaties de Nederlandse Agro &

heid, dierenwelzijn, urbanisatie,


hebben

inmid-

Meer informatie: www.fme.nl

Onderzoekers helpen PostNL bij ontwikkelen koelverpakking WAGENINGEN UR FOOD & BIOBASED RESEARCH HEEFT POSTNL ONDERSTEUND BIJ DE ONTWIKKELING VAN EEN KOELVERPAKKING, WAARMEE SUPERMARKTEN BOODSCHAPPEN KOSTENEFFICIËNT EN ENERGIEZUINIG KUNNEN BEZORGEN. VERSE PRODUCTEN KOMEN OP DE JUISTE TEMPERATUUR AAN BIJ DE KLANT EN DAT KOMT DE HOUDBAARHEID EN KWALITEIT TEN GOEDE. DE VERPAKKING WORDT INGEZET VOOR DE THUISBEZORGSERVICE DIE POSTNL EN ONLINE SUPERMARKT VERSHUYS.COM DIT VOORJAAR INTRODUCEERDEN IN DE PROVINCIE LIMBURG. De koelverpakking is gemaakt

kan daardoor kostenefficiënt en

hoe snel de temperatuur in de ver-

en omgeving, en vanaf 22 mei in

van een materiaal met een hoge

energiezuinig leveren.

pakking oploopt bij een bepaalde

de hele provincie Limburg. In de

isolatiewaarde en bevat precies

Onderzoekers van Food & Biobased

productcombinatie

de

tweede pilot worden boodschap-

zoveel koelelementen als nodig is

Research – met een brede exper-

temperatuurverdeling is¨, zegt ir.

pen ook bezorgd in de avonduren

om er voor te zorgen dat een pak-

tise op het gebied van de kwaliteit,

Matthijs Montsma, onderzoeker in

(op dinsdag en donderdag tussen

ket vlees, vis, zuivel, groente en/of

houdbaarheid en verpakking van

het project.

18.00 en 21.30 uur). De koelver-

fruit op een temperatuur van maxi-

verse voedingsmiddelen – onder-

maal 7ºC arriveert bij de klant. Die

zochten welk materiaal het meest

Aan de hand van het tempera-

meegenomen door PostNL en op-

is zo verzekerd van boodschappen

geschikt was voor de koelverpak-

tuurverloop in de verpakking is te

nieuw gebruikt.

met een optimale houdbaarheid en

king. Zij

ontwikkelden ook een

bepalen hoeveel koelelementen er

kwaliteit, of hij nu twee of twintig

geavanceerd model waarmee het

voor een pakket nodig zijn, waar

kilometer van de supermarkt van-

temperatuurverloop in product-

deze

daan woont. De supermarkt hoeft

pakketten te voorspellen is. ¨Met

moeten worden en hoe lang het

geen koelwagens in te zetten en

het model kunnen we berekenen

transport maximaal mag duren. Zo

en

hoe

pakking wordt na bezorging weer

koelelementen

geplaatst

kunnen supermarkten hun logistiek optimaliseren en tegelijkertijd de voedselveiligheid garanderen. Uit de testen bleek dat de temperatuur in de slechtst geïsoleerde koelverpakking na zes uur de 4°Cgrens passeerde; bij de best geïsoleerde koelverpakking duurde dit twaalf uur. PostNL en online verssupermarkt Vershuys introduceerden de thuisbezorgservice in maart dit jaar, in eerste instantie als pilot in Venlo

Dossier Agro & Food 021 Dossier agrofood

Video-systeem analyseert razendsnel resistentie tegen insecten MET BEHULP VAN EEN GEAUTOMATISEERD ‘VIDEOTRACKING SYSTEEM’ KAN DE VOOR- EN AFKEUR VAN INSECTEN VOOR VERSCHILLENDE PLANTEN OP EEN SNELLE, EENVOUDIGE EN OBJECTIEVE MANIER WORDEN BEPAALD. “DIT BIEDT DE MOGELIJKHEID OM GROTE HOEVEELHEDEN PLANTEN TE SCREENEN OP RESISTENTIES TEGEN PLAAGINSECTEN”, ZEGT ONDERZOEKER DR. MAARTEN JONGSMA VAN WAGENINGEN UR.

voordelen in dit systeem”, zegt

Focus op trips, bladluis en witte vlieg

Brandwagt. “Ten eerste ben je

Het systeem wordt nu verder ont-

objectief aan het meten in plaats

wikkeld in samenwerking met

van subjectief aan het kijken, met

Noldus Information Technology en

alle risico’s op fouten van dien. Je

naast Royal van Zanten nog een

kunt grote aantallen monsters van

drietal veredelaars van groen-

verschillende genotypes op een

tes en bloemen, vertelt Jongsma.

snelle manier screenen. Natuurlijk

“Het is ons doel om de methode

van Royal van Zanten. “Ik zie grote

is de meting van een insect op een

geschikt te maken voor specifieke

Het systeem laat plaaginsecten in

resistentie tegen bijvoorbeeld zui-

klein stukje uit een blad nog niet

insect-gewas combinaties. Daar-

het laboratorium, onder gestan-

gende insecten. Het vernieuwende

hetzelfde als een meting op een

bij ligt de focus op trips, bladluis

daardiseerde condities, de keus

is dat we daarbij kijken naar het

complete plant, maar als voorse-

en witte vlieg. Daarnaast is er de

maken: lopen ze na vrijlaten naar

directe gedrag van het insect. We

lectie is deze innovatie potentieel

mogelijkheid om ook protocollen

blaadje A of blaadje B? De route die

hoeven dus niet te wachten op

een prima ondersteuning van de

te ontwikkelen voor andere insect-

het insect daarbij aflegt en ook de

het optreden van schade aan de

veredeling op insectenresistentie”,

plant combinaties. De planning is

tijd die het op een bepaald blaadje

plant of op de reproductie van het

aldus Brandwagt.

dat er over drie jaar een concreet

blijft zitten, wordt vervolgens door

betreffende insect. We gaan hier-

de computer geanalyseerd, waar-

mee echt terug naar het vroegste

mee uiteindelijk een objectieve

signaal dat je kunt oppikken”, aldus

maat kan worden gegeven aan

onderzoeker Jongsma. “Binnen een

de eventuele resistentie van een

paar uur weet je welke planten het

bepaalde plant tegen het geteste

minst aantrekkelijk zijn voor plaag-

insect.

insecten.”

Kijken naar directe gedrag van insect

Ondersteuning veredeling op insectenresistentie

“Met deze nieuwe methode kun-

In het onderzoek werkt Jongsma

nen we heel snel een groot aantal

onder andere samen met plan-

planten testen op hun eventuele

tenziektekundige Bas Brandwagt


product ligt.

3D MACHINE VISION QUICK, EASY, PRECISE Now for even more accuracy, working distances and cable lengths: The new Ensenso N20 stereo 3D camera

33e Motek Internationale vakbeurs voor productie- en montageautomatisering Montagetechnologie Handling Robotsystemen Toevoeren en verbinden Aandrijven – Besturen – Testen

06 T/M 09 OKTOBER 2014 STUTTGART www.motek-messe.de

www.ids-imaging.com/ensenso 023

TERUGBLIK VISION, ROBOTICS & MECHATRONICS 2014

Samenwerking voorzichtig positief

Fanuc: binpicking van metaal

ABB: Wit is het nieuwe oranje

NHL: een autonome hexacopter

024 Vision, Robotics & Mechatronics

KUKA: de snelle KR AGILIUS


Phaer: tweemaal primeur in Nederland. Baxter met Ensenso N20

DIT JAAR GING HET ER NET WAT ANDERS AAN TOE IN VELDHOVEN. WANT VOOR HET EERST VOND GELIJKTIJDIG MET VISION, ROBOTICS & MECHATRONICS OOK HET PHOTONICS EVENT PLAATS. HET RESULTAAT WAS EEN GROTER AANTAL EXPOSANTEN, LEZINGEN EN LICHTE STIJGING VAN HET AANTAL BEZOEKERS VAN TIEN PROCENT. Net na de Automatica in München en ruim

roscopen. Het is maar een greep uit de vakge-

voor Vision in Stuttgart had Nederland in de

bieden die plenair spreker Martijn J.R. Heck van

Koningshof haar eigen vision en robotfeestje.

de Deense Universiteit van Aarhus de bezoeker

Met wederom een wat bredere affiche door de

voorspiegelde. Op de beursvloeren echter bleef

mechatronicatoevoeging had het samenzijn

de bezoeker voornamelijk hangen in zijn eigen

veel weg van editie 2013. Er was een sterk le-

vakgebied. Er werd een nieuwsgierig rondje

zingenprogramma, de meeste grote vision- en

gemaakt bij de buren, maar daar bleef het dan

robotica-aanbieders waren aanwezig als expo-

vaak ook bij.

sant en ook nu hield RoboNed er haar jaarlijkse conferentie in de Genderfoyer. Toch was er ook

Brengen en halen

een groot verschil: onder hetzelfde dak orga-

Is deze praktische scheiding tussen werelden

niseerde Mikrocentrum dit jaar gelijktijdig ook

erg? Niet echt. Zowel voor het Photonics Event

het Photonics Event. En om de ogenschijnlijke

als voor Vision Robotics & Mechatronics geldt

synergie kracht bij te zetten stonden de plenai-

dat de bezoeker wist waarvoor hij kwam. Zo-

re lezingen waarmee dagelijks werd afgetrapt

als het een goede marktplaats betaamt, werd

in het teken van de overlap: licht als bron voor

er genoeg gehaald en gebracht. Mensen met

fotonica- en visiontechnologie. Want waar vi-

een concreet probleem of een specifieke inte-

sion zich bezighoudt met het interpreteren van

resse in een bepaald vakgebied vonden wat zij

gereflecteerd licht in de praktijk, ziet fotonica

zochten. Zij schoten die exposant aan die voor

de fotonen in een breder, veelal experimente-

hen van belang was en schoven aan bij die le-

ler perspectief. Het slaan van een brug tussen

zing over een onderwerp waar ze wat verdie-

de beide vakgebieden, zou de nodige kruisbe-

ping zochten. Wat dat betreft is Mikrocentrum

stuiving kunnen opleveren en de gang naar

in haar opzet geslaagd, getuige ook de lichte

nieuwe visioninnovaties kunnen vergemakke-

stijging in bezoekers naar een totaal van 1278.

lijken.

Reden genoeg om het volgend jaar weer te

Beltech: een robotvision applicatie

doen. Same place, bijna same time. De in de

Twee werelden

agenda te noteren data voor 2015 zijn namelijk

Achteraf heeft Mikrocentrum er goed aan ge-

3 en 4 juni.

perClass: slimme classificatiesoftware met Matlab

daan de verbanden te leggen, maar beide evenementen wel hun afzonderlijke identiteit te laten behouden. Want hoewel de Koningshof gevuld was met een groot aantal slimme techneuten, bleek het bij navraag bij enkele bezoekers en exposanten toch wel over twee verschillende groepen mensen te gaan. Natuurlijk had de lezing ‘Photonic Integrated Circuits’ diverse raakvlakken met vision, robotica en mechatronica. De nieuwe hybride chips waar Intel aan werkt halen snelheden tot 100 Gbps. Handig voor zowel veeleisende visionals robotapplicaties. Ook gaan lasers profiteren van vele lagere ruisniveaus, liggen er kansen voor beeldsensoren en wie weet beschikken robots van de toekomst (denk o.a. aan drones) wel over zeer nauwkeurige ‘foton enabled’ gy-

SICK: binpicking middels scannen

VALK WELDING: een iteratie van lassen met arc eye

Vision, Robotics & Mechatronics 025

ROADMAP BLIJFT ONGEWIJZIGD: WERELDKAMPIOEN IN 2017

ASML net niet op tijd klaar voor Brazilië ASML GAAT ZICH SERIEUS MET DE ROBOCUP BEMOEIEN. INMIDDELS WERKT EEN VIJFTIGKOPPIG TEAM HARD

PLATFORM. HOEWEL NA HET BESLUIT MEE TE DOEN, DE TIJD TE KORT BLEEK OM EEN STANDAARD TURTLE 5K PLATFORM ‘BRAZIL READY’ TE KRIJGEN, BLIJFT DE ROADMAP ONGEWIJZIGD. EEN INTERVIEW MET COÖRDINATOR EN ROBOCUP VETERAAN ROEL MERRY VAN ASML. 026 RoboCup


OM EEN TORENHOGE AMBITIE WAAR TE MAKEN: WERELDKAMPIOEN ZIJN IN 2017. EN DAT MET EEN EIGEN

“Het is echt jammer dat we dit jaar verstek moeten laten gaan.” Toch klinkt Merry, die we enkele weken eerder bij ASML in Veldhoven spraken helemaal niet teleurgesteld. En hij verzekert dat dat niet aan de telefoonverbinding ligt. “Natuurlijk was het even balen toen bleek dat we de robots niet op tijd klaar zouden hebben en we moesten besluiten ons RoboCup-debuut een jaartje uit te stellen. Maar iedereen is nog steeds super enthousiast. Er is nog genoeg werk aan de winkel en voor volgend jaar zullen we goed beslagen ten ijs komen.”

Vliegende start Het was misschien ook wel erg ambitieus. Want iets meer dan een half jaar geleden was er nog helemaal geen team ASML, laat staan vijf robots om zich in een robotvoetbalavontuur op wereldniveau te storten. Toch ging alles erg voortvarend en leek het er even op dat het zou gaan lukken. Merry herinnert zich de eerste maanden nog goed. “Ik ben via Tech United al vanaf het allereerste begin bij RoboCup betrokken en heb ook de organisatie voor mijn rekening genomen tijdens het WK vorig jaar in Eindhoven. Toen ASML de ruimte bood voor een intern project op te starten waar werknemers in een volledig andere rol lekker met techniek konden bezig zijn, hadden we met de RoboCup een vliegende start. Samen met collega Jelm Franse hebben we snel een initieel team op poten gezet. Vervolgens hebben we onze contacten met de RoboCup community aangewend om vijf Turtle 5K–robots in de werkplaats te krijgen en al het benodigde papierwerk dat nodig is voor de kwalificatie rond te krijgen.”

Open community Belangrijk voor een vliegende start is het open karakter van het robottoernooi, dat weliswaar een serieus wedstrijdelement kent, maar waar tevens alle bevindingen met elkaar worden gedeeld en teams elkaar ge-

TURTLE-5k

regeld helpen. Merry: “We hebben veel hulp gehad bij de opstartfase.

De TURTLE-5k robot is gebaseerd op de TURTLE robot waarmee Tech Uni-

Op de eerste plaats bij het rond krijgen van de kwalificatie onderdelen.

ted in 2012 wereldkampioen werd in de RoboCup Mid Sized League (MSL).

Deze bestaan uit een beschrijving van de deelnemende robots en gere-

De TURTLE-5k levert dezelfde prestaties en bevat alle kennis die er in 15

aliseerde vernieuwingen, een lijst met wetenschappelijke publicaties die

jaar RoboCup is opgedaan. Wel is volledig herontworpen om de kosten

zijn gerelateerd aan RoboCup, een video van de robot, de mechanische

te drukken. Er is daarmee een platform dat met een aanschafprijs van

en elektrische schema’s en een overzicht van de bijdragen aan de Robo-

€ 500,- per robot voor een grote groep bereikbaar is. De Turtle-5k is het

Cup community. Daarnaast hielp het natuurlijk dat we gebruik konden

resultaat van een samenwerking tussen ACE, Frencken, VEDS en de TU/e.

maken van het Turtle 5k platform. Deze robots, die zijn gebaseerd op het

Kijk voor meer informatie op www.turtle5k.org

wereldbeker winnende platform van Tech United in 2012, geven natuurlijk een goede basis om het toernooi mee te beginnen. Daarnaast zijn er tal van low level algoritmes als open source code beschikbaar die kunnen

Turtle-5k robots komen met low-level intelligentie voor bijvoorbeeld het

worden gebruikt om de robots tot een hecht team te smeden.”

aansturen van de motoren en de camera’s. De echte voetbalintelligentie zit er echter nog niet in. Zo is lokalisering van robots en bal op het veld

Weerbarstige praktijk

nog wel te doen, maar is bijvoorbeeld de balaanname in de praktijk een

Ondanks alle hulp mocht het niet baten. Want hoewel de inschrijving

stuk ingewikkelder. Daarnaast zijn er standaard situaties als het overspe-

door de RoboCup organisatie werd goedgekeurd, besloot team ASML er

len van de bal en het goed omgaan met spelhervattingen die de robots

voor het WK in Brazilië zelf de stekker uit te trekken. “Het is jammer

nog moeten leren. Ook moeten robots slim kunnen samenspelen volgens

toe te moeten geven, maar we waren er gewoon nog niet klaar voor”,

een gekozen strategie en zijn er mechanische verbeteringen die aan het

laat Merry weten. “Want hoewel alle robots inmiddels binnen zijn, we

Turtle-5k platform kunnen worden toegevoegd. Denk hierbij aan een

een speelveld hebben waar geoefend kan worden, en er al het nodige

rekje voor de keeper, of een armpje dat voor een voorgeschreven tijd

aan simulatiewerk is verzet, blijkt de praktijk erg weerbarstig.” Als voor-

mag worden uitgeschoven. Al met al is het programmeren en fine tunen

beeld noemt hij enkele basale functies als het kunnen herkennen van de

van deze intelligentie te tijdrovend gebleken om een reële kans te heb-

verschillende signalen van de arbitrage die middels wifi aan alle robots

ben onze doelstelling voor dit jaar te halen: het eindigen als een goede

worden doorgegeven, maar ook het bouwen van een echt team. “De

middenmoter.”

RoboCup 027

Vasthouden aan roadmap

af opgebouwd alternatief. Dit deel van het team kijkt uiteraard nauwlet-

Ondanks het net niet halen van het WK in Brazilië zijn Merry en de zijnen

tend over de schouder mee om vervolgens de beste vindingen in ons

vol goede moed als het gaat om de toekomst. “We hebben inmiddels 50

eigen platform te integreren.“

zeer enthousiaste teamleden die zich allemaal keihard inzetten om het

De RoboCup 2014 vindt van 21 tot 24 juli plaats in João Pessoa in Brazilië.

volgende jaar klaar te zijn voor een podiumplek. Daarnaast hebben we

Wie wil weten hoe het de Nederlanders tijdens dit alternatieve voetbal

hier in de regio de unieke situatie dat we maar liefst drie teams hebben

WK vergaat kan alles volgen op www.robocup2014.org

die aan het WK meedoen: wij als ASML, VDL en natuurlijk Tech United. Hierdoor is het uitwisselen van kennis nog laagdrempeliger en kunnen we als we de programmatuur eenmaal op orde hebben veel oefenwedstrijden tegen elkaar spelen. Dit is een belangrijk gegeven, want juist in de wedstrijden leer je het meest, helemaal wanneer je het tegen teams opneemt die elk hun eigen intelligentie hebben ingebouwd.” Dat ASML veel van deze samenwerking verwacht mag duidelijk zijn. Het team wil in 2016 minimaal op het podium terecht komen. Een jaar later zijn er geen concessies meer. ASML wordt dan wereldkampioen. Op de vraag of de winnende Turtle uit 2012 daarmee vijf jaar later wederom het winnende platform is, schudt Merry zijn hoofd. “Nee, het is de bedoeling dat we die podiumplek met ons eigen platform halen. Want hoewel een groot deel van ons team bezig is met het wedstrijdgereed maken en verbeteren van de Turtle-5k robots, werkt een ander deel parallel aan een van de grond

ASML en robotica

Uitgangsplatform hier was de nieuwe EV3 Lego

rende concentrische ringen gooien. De derde

Hoewel je ondanks de vele knappe mechatroni-

Midstorms met LabView. Maar het stond de

ronde en de finale bestond uit een combinatie

sche koppen die er te vinden zijn bij ASML niet

deelnemers vrij hier met eigen hardware en

van de twee voorgaande activiteiten. Het evene-

direct aan robotica denkt, heeft het bedrijf drie

software op voort te borduren. De eerste op-

ment bleek met 80 deelnemers in 12 teams een

goede redenen om aan RoboCup deel te nemen.

dracht bestond uit het vinden van de juiste weg

groot succes. Van der Blij was vooral onder de

Op de eerste plaats wil ASML hun werknemers

in een doolhof vol schuine vlakken, spiegels en

indruk van de robuuste systemen die de teams

de kans geven zich in een heel andere rol te

transparante wanden. In een tweede challenge

in de zeer korte tijd van luttele weken hebben

begeven. De logistieke man kan in team ASML

moesten de robots gekleurde ballen in bijbeho-

gebouwd.

zomaar eens de programmeur worden en de facilitaire medewerker stort zich wellicht op de PR en communicatie of neemt een soldeerbout in de hand. Niet alleen is deze rolverandering ontzettend leuk, hij is ook nog eens erg leerzaam en biedt het personeel de gelegenheid hele nieuwe kanten van zichzelf te ontdekken. Een tweede reden voor deelname is het nog dichter komen te staan bij de ‘centres of excellence’ die aan de RoboCup meedoen. Het is geen geheim dat het deelnemersveld bestaat uit veel universiteiten en hightech bedrijven. Het in contact komen met de deelnemers is een grote plus voor een hightech bedrijf als ASML. Tot slot wil ASML ook de techniek promoten onder de jeugd. Dat kan natuurlijk door vanaf de zijlijn te roepen dat techniek ‘cool’ is, maar je bent een stuk geloofwaardiger als je zelf het goede voorbeeld geeft. Overigens is RoboCup niet het eerste robotproject binnen ASML. Eind 2013 organiseerde het bedrijf op initiatief van het management team van de mechanische ontwikkelafdeling, met als teamleider Frido van der Blij nog een eigen interne robotcompetitie: de Techno Challenge.

028 RoboCup

BREED AANBOD VAN LEVERANCIERS EN DIENSTVERLENERS

WoTS bruist DE BEURS WORLD OF TECHNOLOGY & SCIENCE BIEDT EEN BREED AANBOD VAN LEVERANCIERS EN DIENSTVERLENERS IN DE INDUSTRIËLE AUTOMATISERING, INDUSTRIËLE ELEKTRONICA, AANDRIJFTECHNIEK EN LABORATORIUM TECHNOLOGIE AAN. VOOR BEZOEKERS UIT DE DIVERSE INDUSTRIEËN GEEFT DAT KRACHTIGE VOORDELEN, DIE IN ÉÉN DAG INTENSIEF NETWERKEN BENUT KUNNEN WORDEN. DE BEURS BRUIST NU AL ZO, DAT EEN BEZOEK OOK EEN BELEVING GAAT WORDEN, DIE OP ALLERLEI GEBIEDEN ZAL INSPIREREN. Exciting Technology

De exposanten van World of Automation en

botica seminar aangeboden. Het programma

Bezoekers kunnen op de beursvloer een moder-

World of Motion & Drives staan verdeeld over hal

van dit seminar is opgebouwd met lezingen

ne controlekamer induiken. U wordt dan mee-

10 en 1 in de Jaarbeurs. Technologie, producten

van kennisinstellingen, leveranciers van auto-

genomen in de toekomst, waarbij de inzet van

en diensten voor industrie, proces- en produc-

matiseringsproducten en eindgebruikers. De

augmented reality u kan helpen om de proces-

tieautomatisering worden vertegenwoordigd in

wetenschappelijke presentaties haken in op de

sen en/of de productie efficiënter te laten verlo-

de World of Automation. Denk hierbij aan een

wijze waarop mensen en robots ‘zij aan zij’ zullen

pen. U krijgt meer inzicht in het proces, ook het

aanbod van Control Systems, Industrial Process

werken. Tevens ontstaat de behoefte om meer

beheersen en besturen van de processen wordt

Software, Industrial System Integration, Systems

tussen vakgebieden samen te werken voor een

inzichtelijker. Met behulp van 3D schermen en de

Control, Motion Control Products en Vision. Expo-

goede integratie van robotica. Verder staan de

inzet van nieuwe devices, bent u in de gelegen-

santen in de World of Motion & Drives bieden op-

sprekers onder andere stil bij sensortechnieken

heid om een gehele productieplant te overzien,

lossingen aan voor bijvoorbeeld machinebouw,

en industriële componenten en systemen voor

hier virtueel doorheen te lopen, waardes te con-

OEM’ers, productie- en procesindustrie. Zij leve-

de realisatie van slimme fabrieken. Hoe speelt

troleren en de operators direct te instrueren. In

ren bijvoorbeeld aandrijftechniek, sensoren, Con-

de waardeketen in op behoeftes zoals gebruiks-

dezelfde hal, hal 9, kunnen bezoekers een clinic

trol Systems, Robotics & Handling Systems.

vriendelijkheid en flexibiliteit vanuit de industrie?

sion kart bewonderen. Technologie leeft en de

Projecten en seminars

Trefpunt voor technologie

beurs heeft alles om uw bezoek toegevoegde

Bezoekers kunnen deelnemen aan bijvoorbeeld

Van 30 september t/m 3 oktober staan ook de

waarde te geven. De genoemde voorbeelden

het seminar New Control Room. Tijdens dit se-

industriebeurzen Macropak, Industrial Processing

zijn verzameld onder de noemer ‘Exciting Tech-

minar (woensdagmiddag 1 oktober) geven de

en Industrial European Dairy Show in de Jaar-

nology’. Inspirerend voor mooie toepassingen en

exposanten van de beurs, eindgebruikers en

beurs. Met deze co-locatie ontstaat het grootste

met passie opgezet door studententeams of an-

vakorganisaties zoals WIB (Process Automation

trefpunt voor de technologie, wetenschap en in-

dere organisaties.

Users’ Association) en VAPRO (Vakopleiding Pro-

dustrie in de Benelux.

krijgen van robotvoetballers of een zero-emis-

cesindustrie) inzicht over de mogelijkheden die

Breed aanbod van exposanten

betrekking hebben op de controlekamer van de

Via de registratielink op www.wots.nl registreert

Een nog groter aanbod wordt geboden door de

toekomst. De nadruk in het seminar ligt op de

u zich voor een gratis bezoek aan World of Tech-

exposanten. In totaal staan ruim 450 bedrijven

technische mogelijkheden, de ergonomie, de

nology & Science. Bij uw bezoek aan de beurs

op deze vakbeurs voor technologie, industrie,

integratie en het gebruik, waarbij ook aandacht

levert u in de entree van de Jaarbeurs uw regi-

wetenschap en laboratoria. Al deze exposanten

wordt besteed aan de juiste trainingen, het ana-

stratiebewijs in voor uw toegangsbadge. Met

delen hun kennis en tonen de nieuwste techno-

lyseren van data en de mening van de eindge-

deze badge heeft u toegang tot de beurshallen

logieën en productontwikkelingen aan de bezoe-

bruiker.

en kunt u alle bedrijven van de zeven technolo-

kers.

Op dinsdagmiddag 30 september wordt het Ro-

giebeurzen bezoeken.

WoTS 2014 029

MOBIEL EN TWEEARMIG MAAKT ROBOTS WEER EEN STAPJE MENSELIJKER

Robottrends op Automatica 2014 HET LIJKT ER DAN TOCH VAN TE KOMEN. OOK IN HET PRODUCTIEDOMEIN GAAN ROBOTS STEEDS MEER OP MENSEN LIJKEN. HOEWEL AANWEZIG, MOET DE BEZOEKER VAN AUTOMATICA 2014 NU NIET METEEN AAN HALLEN VOL HUMANOIDS DENKEN. TOCH IS ER WEL EEN DUIDELIJKE TREND BESPEURBAAR. OOK DE INDUSTRIËLE ROBOT, ZIJ HET OP WIELEN, WORDT STEEDS MOBIELER. EN STEEDS VAKER IS HET NIET ÉÉN ARM, MAAR ZIJN HET TWEE ARMEN DIE DE MENSELIJKE HANDARBEID VERVANGEN. Wie in Europa robottrends wil zien, komt naar

Fraunhofer en DLR tillen een grote tip van de

dustriële robots een extra arm erbij te hebben

Automatica in München. Want hoewel er ook

toekomstsluier op, en zelfs de bezoeker met

gekregen, ook zijn deze mobieler geworden.

dit jaar weer genoeg aanverwante onderwer-

een klein technisch hart verlaat er vol ‘sci-fi’

Tweearmige opstellingen zijn natuurlijk niet

pen waren om je in te verdiepen, is er één

-inspiratie de Messe Gelande. Niet verwon-

nieuw. Yaskawa heeft al geruime tijd zijn SDA-

sector waar Automatica haar sporen heeft ver-

derlijk dat het IFR (International Federation of

robots die met twee armen op een romp hun

diend: de automotive. En naast het feit dat deze

Robotics) met haar CEO’s van alle grote robot-

werk doen. Andere robotleveranciers zetten

sector, met Duitsland als Europese aanvoerder,

bouwers telkens hier neerstrijkt om de grote

twee ‘articulated’ robotarmen op een platform,

nog steeds de drijvende kracht is achter vele

gesprekken te voeren over de toekomst van

wat ogenschijnlijk op hetzelfde neerkomt. Het

innovaties in industriële robotica, heeft dit

robotica. En met haar digitale agenda, die hint

is voor veel applicaties waar de mens bijvoor-

eens per twee jaar samenkomen in de Beierse

op het feit dat robotica ook steeds meer een

beeld aan een lopende band staat een handig

hoofdstad een grote aanhang gevonden. Grote

softwareaangelegenheid wordt, onderstreept

gegeven: net als de mens kan de ene arm met

robotnamen pakken er ‘onevenredig’ groot uit,

ook het bezoek van landgenoot en Eurocom-

hand iets vasthouden, terwijl de andere het

universiteiten en onderzoeksinstellingen als

missaris Neelie Kroes het belang van Automa-

boutje aandraait, een etiketje plakt, of een an-

tica – meer dan een algemene techniekbeurs

dere handeling uitvoert. Wie uit de automotive

als Hannover – als trefpunt van Europese ro-

komt zou natuurlijk kunnen tegenwerpen dat

botinnovatie. Jammer dat Nederland, naast

twee armen wat magertjes is. Vaak werken er

Neelie natuurlijk – wederom ondermaats was

in deze sector dankzij een kleine footprint veel

vertegenwoordigd.

meer robots gezamenlijk aan een carrosserie. Toch is er onderwater wel degelijk wat veran-

030 Automatica 2014

Samenwerken met twee armen

derd wat meer armen bereikbaar maakt voor

Voor wie een beetje door de robotregels heen

een groter publiek: de kinematica. Want wie

leest, moet zich een voorzichtige kentering ten

het programmeren van een 6-assige machine

opzichte van voorgaande jaren hebben afge-

lastig lijkt, heeft nu met een dubbel aantal te

tekend. Natuurlijk waren er destijds ook een

maken. Gelukkig komen de robotleveranciers

hoop ‘menselijke’ robots te zien en was dat ook

met de oplossing: kinematische modellen voor

dit jaar weer het geval. Dit jaar echter was de

tweearmige toepassingen, zonder dat de pro-

trend van samenwerking tussen mens en robot

grammeur zich zorgen hoeft te maken om een

echter onmiskenbaar. Niet alleen lijken de in-

onbedoelde armworstelpartij. Daar komt nog

bij dat er steeds meer lichtgewicht armen op de

oprukken vanuit de logistieke centra richting

markt komen. Deze armen kunnen dankzij hun

de productie zelf. Ook deze trend lijkt achteraf

lage gewicht, snelheid (impuls dus) en inge-

eigenlijk een inkoppertje. Want waarom zou

bouwde force feedbacksystemen veilig zij aan

je zo’n intelligent mobiel platform niet uitrus-

zij met de mens samenwerken. Geen fysieke

ten met een armpje om bijvoorbeeld het CNC-

hekken zijn nodig, geen virtuele hekken in de

machinepark van de juiste freesonderdelen te

vorm van vision, gewoon neerzetten, een taak

voorzien? In dezelfde moeite kunnen ze deze

leren en draaien maar. Het sluit aan bij de ‘fac-

vervolgens weer op de juiste plek afleggen. En

tory in a day’-gedachte die ook aan de TU Delft

ook voor het wisselen van een stukje gereed-

verder wordt uitgewerkt, en waarbij de robot

schap kunnen mobiele robots een interessant

als flexibele uitzendkracht kan worden ingezet.

alternatief zijn.

Of dat met de huidige generatie robots een fabriek daadwerkelijk in een dag omgesteld

Automatica 2014: de getallen

wordt, valt nog te bezien – één en ander blijft

• 34.500 bezoekers uit meer dan 100 landen

afhankelijk van de kennis van de operator, de

• 731 exposanten uit 42 landen

achterliggende IT en natuurlijk de tools – maar

Automatica 2014 maakt de balans op. Deze is

de zij-aan-zij-weg lijkt definitief ingeslagen.

positief: 10 procent meer bezoekers en 7 procent meer exposanten. Dr. Reinhard Pfeiffer

AGV als mobiel platform

van Automatica zegt erover: "De groei, samen

Wat heeft de mens nog meer dat de industri

met de grote tevredenheid, bewijzen dat Auto-

ële robot tot voor kort moest ontgelden? Juist.

matica zijn leidende rol als robotbeurs verder

Twee benen, al is dat op de gelijkvloerse fa-

versterkt.” Patrick Swarzkopf, inmiddels baas

brieksvloer een beetje te veel van het goede.

van de robottak van de VDMA (Robotik + Au-

Geen wonder dat de AGV’s (Automated Guided

tomation) voegt toe: ”Automatica levert als in-

Vehicles) aan een ware opmars bezig zijn. En

novatieplatform een beslissende bijdrage aan

hoewel deze nog steeds voornamelijk een lo-

een veranderende productie. Bezoekers van

gistieke taak hebben – het vervoeren van pro-

over de hele wereld leren er hoe de toekomst

ducten van A naar B – zien we ze steeds meer

er zal uitzien."

Automatica 2014 031

Door de bril van de grote jongens Traditioneel komen de meeste CEO’s van

flink omhoog moet. “We doen veel om joining

het hoofd te kunnen bieden”, zegt hij. “Hier-

grote robotbedrijven en enkele vooraan-

technologie eenvoudiger te maken”, zegt hij.

bij moeten de robots eenvoudig te integreren

staande gebruikers uit name van IFR in

“Enerzijds voor wat betreft het gebruik, maar

en te gebruiken zijn, maar ook een kleine prijs

München bijeen om de toekomst onder het

ook voor het programmeren. Door slimmere

hebben.” Een bedrijf dat wel wat weet van

toehorend oor van de internationale pers

HMI’s en een meer grafische benadering van

loonkosten is natuurlijk Foxconn. Het bedrijf

te bespreken. Er heerst een positieve stem-

robotprogrammeren

snel-

heeft tussen de 1,1 en 1,2 miljoen arbeider in

ming. Dit is niet zo verwonderlijk: de robot-

ler door meer mensen worden ingezet.” Olaf

dienst en vindt dat eigenlijk wel wat teveel van

verkopen groeiden in 2013 met 12 procent.

Kramm, General Manager van Fanuc Duitsland,

het goede. Dr. Chia P. Day, Vice President van

Koplopers zijn nog steeds Japan, de Ver-

denkt dat een robotleverancier zich steeds

het Foxconn-onderdeel Hong Fu Jin Precision

enigde Staten en Duitsland, maar ook Zuid-

meer zal moeten onderscheiden met zijn ap-

Industry laat dan ook weten het aantal mensen

Korea en China komen in de serieuze lijst-

plicatiesoftware. “Het automatiseren van body-

in assembly flink omlaag te gaan brengen. “Elk

jes voor. Gezamenlijk zijn de landen goed

in-white is geen issue meer. Dit is volledig ge-

jaar zul je minder mensen op de productievloer

voor zeventig procent van alle wereldwijde

automatiseerd. Maar de applicatiesoftware zal

zien staan”, zegt hij. Kunnen de robotbedrijven

robotverkopen. De automotie blijft sector-

het innoveren van nieuwe processen moeten

daarmee flinke orders van de elektronicagigant

koploper, gevolgd door de elektronica en de

ondersteunen.” Manfred Stern, President & COO

verwachten? Niet direct. “We gaan de robots

metaal. China is de hardste groeier.

Yaskawa Europe, is het hier volledig mee eens.

die de mensen op de vloer gaan vervangen zelf

kunnen

robots

“Waar in het verleden veel focus lag op zaken

ontwikkelen en bouwen. We hebben enerzijds

Nieuwe processen

als het verbeteren van lassystemen, ligt deze

natuurlijk veel mensen die dit kunnen doen,

Dr. Stefan-Markus Baginski, Senior Manager

nu meer op het gehele proces.”

maar ook hele specifieke wensen. Door zelf te

Installations, Control Systems en Joining Tech-

*Body-in-white is de fase waarin de carrosserie

bouwen, te integreren en te onderhouden zul-

nology Body-in-white*, van BMW Duitsland ziet

is samengesteld en gelast, maar er nog geen

len de overall kosten aanzienlijk lager uitpak-

dat groeien, ook in de automotive, nog wel

bewegende delen (motorkap, deuren) zijn toege-

ken. En uiteindelijk gaat het toch om wat er

even doorgaan. “De robot is de iPhone onder

voegd. Ook is er nog niet geverfd.

onder de streep staat.”

ledig potentieel van de robot snappen we nog

China

Mens en robot

steeds niet. Door processen opnieuw onder de

In China zit de robotica in een flinke versnel-

Ook de mens-robot-samenwerking komt tijdens

loep te nemen, valt er met robots nog veel

ling. Jiegao Wang, Vice General Manager van

de roundtable aan bod. Manfred Gundel, CEO

meer te winnen. Het zij aan zij werken van ro-

het Chinese ESTUN Robotics legt uit dat ook

van Kuka Roboter in Duitsland, heeft wel een

bot en mens is hierbij slechts het halve verhaal.

in China de loonkosten stijgen. Geen wonder

idee hoe je mens en robot veilig laat samen-

We moeten vooral met een verse blik onze

dat ook daar de arbeidsintensieve processen

werken. Zijn bedrijf kwam onlangs met de iiwa:

processen herzien.” Stefan Lampa, Global Head

steeds meer worden geautomatiseerd met

een industrial intelligent work assistent met

Robots & Applications van ABB in Zwitserland,

robots. “Vooral het MKB heeft in China een

zeven assen die volgens hem het antwoord is

merkt op dat daarnaast het gebruikersgemak

grote behoefte aan robots om de concurrentie

op het uit zijn kooi halen van de robot. “Uitein-

productiesystemen”, vindt hij. “Maar het vol-

032 Automatica 2014

SPARC: 2.8 miljard euro voor een sterk roboteuropa delijk gaat het bij robotveiligheid voornamelijk

Automatica was de plek en het moment waar de Europese Commissie samen met euRobotics ‘s we-

om het managen van de kinetische energie. We

relds grootste publieke robotinnovatieprogramma aankondigden. Het was onze eigen Neelie Kroes

hebben elke as van de iiwa daarom uitgerust

die het programma – SPARC genaamd – voor de internationale pers uit de doeken deed.

met een torsiesensor, welke wordt gebruikt

De Europese Commissie wil een leidende rol vervullen als het gaat om robotica. In het kader van

voor het detecteren van botsingen en te grote

Horizon 2020 heeft het 700 miljoen euro over om nieuwe onderzoeken en innovaties te stimuleren.

torsiekrachten.” Het managen van kinetische

In een publiek private samenwerking (PPP) zal het Europese bedrijfsleven, dat zich heeft verenigd in

energie gaat natuurlijk verder dan een snelle

euRobotics AISBL (180 bedrijven en instellingen), hier 2,1 miljard euro tegenover stellen. Naast een

‘force feedback’-terugkoppeling. Veilig samen-

koplopersrol in robotica en het versterken van sectoren als de productie-industrie, landen tuinbouw,

werken is natuurlijk nog steeds afhankelijk van

de medische sector, transport, beveiliging en huishoudelijke producten, moet SPARC ook 240.000

de payload en de snelheid waarmee er wordt

nieuwe Europese banen opleveren.

gedraaid. Is daarmee het aantal applicaties

Europa heeft haar sterke industrie mede te danken aan robots. Maar de potentie is veel groter dan

niet beperkt? Stefan Lampa van ABB denkt van

de fabrieksvloer. Robots helpen verplegers in ziekenhuizen, inspecteren gevaarlijke energiecentrales

niet. “Je hebt net van Foxconn gehoord hoeveel

en doen geestdodend werk op boerderijen. En ook zijn autonome auto’s in feite een voorbeeld van

mensen er in assembly werken, een toepassing

robottechnologie. De huidige wereldwijde robotmarkt is goed voor 22 miljard euro, maar dit zal 60

waar de payloads per definitie klein zijn. En

miljard euro zijn in 2020. Met een marktaandeel van 35 procent, loopt Europa al in de voorhoede.

hoewel er in Europa misschien geen bedrijf van

Maar er moeten flinke stappen worden gezet om in deze zich snel ontwikkelende markt voorop te

het formaat Foxconn is gevestigd, zijn er talloze

blijven lopen. Het doel van SPARC is dan ook om het Europese marktaandeel in 2020 op te krikken

vergelijkbare toepassingen waar deze veilige

naar 42 procent.

robotarmen het repeterende en geestdodende

Eurocommissaris Neelie Kroes, verantwoordelijk voor de digitale agenda van Europa zei: "De robot-

werk van mensen kunnen overnemen.”

revolutie is nu gaande. Robots kunnen onze economie versterken, onze levens en onze banen verbe-

Tot slot een overweging vanuit BMW. Volgens

teren. Robots zetten de mens niet buitenspel: ze zijn partners voor een betere toekomst. Laat SPARC

Baginski is de robot niet de bottleneck. “Over

een metafoor zijn voor het ontsteken van de robotrevolutie in Europa.” Bernd Liepert, voorzitter van

de robot maak ik me niet zoveel zorgen. Dat

euRobotics AISBL, voegt toe: "SPARC zal de concurrentiekracht van de Europese robotindustrie ze-

komt wel goed. Maar wat lastiger is, zijn alle

kerstellen. Robotgebaseerde automatiseringsoplossingen zijn essentieel om een antwoord te geven

additionele sensoren die nodig zijn om deze

op de grote hedendaagse uitdagingen – van demografische veranderingen tot en met mobiliteit en

kleine ‘picking’- en ‘assembly’-operaties uit te

duurzame productie.”

voeren. We hebben onsite heel veel verschil-

Wie een steentje wil bijdragen en een graantje wil meepikken zal moeten intekenen op de perio-

lende grijpers. Om deze met dezelfde gevoelig-

dieke ‘calls for proposals’ die onderdeel uitmaken van het Horizon 2020 programma. Voor SPARC liep

heid hun werk te laten doen als de menselijke

de eerste oproep eind april af. Een volgende oproep zal in oktober dit jaar worden gepubliceerd met

hand is een heel ander verhaal. Hier zal nog

een deadline voor april 2015.

aardig wat ontwikkeling nodig zijn voordat ik mens en robot hand in hand zie samenwerken.”

Kijk voor meer informatie op: www.sparc-robotics.net

Automatica 2014 033

Industrieel Platform Cyber Security van start DINSDAG 18 JUNI HEEFT DE KICK OFF-BIJEENKOMST VAN HET INDUSTRIEEL PLATFORM CYBER SECURITY PLAATSGEVONDEN. DEELNEMERS AAN DIT PLATFORM KUNNEN ERVARINGEN MET ELKAAR UITWISSELEN EN METHODES BESPREKEN OM INSTALLATIES ROBUUST TE MAKEN EN ZO ONGEWENSTE EN OF KWAADAARDIGE INTERACTIES TE VOORKOMEN OF TE REDUCEREN NAAR EEN NIVEAU WAARBIJ DE VEILIGHEID NIET IN HET GEDING KOMT. TIJDENS DE BIJEENKOMST HEBBEN TIEN ONDERNEMINGEN ZICH AAN HET PLATFORM GECOMMITTEERD. behoefte aan een klankbordgroep.

Het platform valt onder de norm-

commentaar op de inhoud van de

installaties worden op afstand aan-

Dit belang werd tijdens de presen-

commissie NEC 65 ‘Industrieel me-

normen. Tijdens de bijeenkomst is

gestuurd. De internettechniek speelt

taties van het Nederlands Forensisch

ten, regelen en automatiseren'.

uitvoerig gediscussieerd over de be-

een steeds grotere rol. De processen

Instituut (NFI) en het Nationaal Cy-

Het platform heeft als doelstelling

hoefte aan normen op dit gebied en

verlopen hierdoor efficiënter en vaak

ber Security Centrum (NCSC) onder-

de bewustwording te vergroten ten

hoe informatie op een veilige wijze

ook veiliger. Het brengt echter ook

streept. Er is besloten het Industrieel

aanzien van de kwetsbaarheid en

kan worden uitgewisseld.

potentiële gevaren met zich mee.

Platform Cyber Security op te richten.

veiligheidsrisico’s binnen de Neder-

In het platform is de procesindu-

Een internetsysteem kan worden

De eerder gekozen naam Platform

landse industrie en overige gebrui-

strie

gehackt. Omdat op veel gebieden

Industrial Cyber Security is losgelaten

kers. Ook moet het platform bijdra-

Wel bestaat er nog behoefte aan

deze kwetsbaarheid toeneemt, is er

omdat de afkorting ervan – ICS – tot

gen aan kennisuitwisseling over

deelnemers uit de machinebouw en

verwarring zou kunnen leiden.

relevante ontwikkelingen. Hiervoor

infrastructuur, zoals water en gas.

Deelnemers aan het platform kun-

worden specialisten in de technische

Asprirant deelnemers kunnen zich

nen ervaringen met elkaar uitwis-

beveiliging en veiligheid, marktpar-

dan ook melden bij NEN Consultant Ri-

selen en methodes bespreken om

tijen, organisaties en de overheid

anne Boek via [email protected].

een installatie robuust te maken en

bij elkaar gebracht. Tot slot kan het

Een eerstvolgende bijeenkomst van

zo ongewenste en of kwaadaardige

platform de normen volgen die in

het platform vindt plaats op 20 no-

interacties te voorkomen of te re-

ontwikkeling zijn en de normcom-

vember 2014.

duceren naar een niveau waarbij de

missie NEC 65 en andere betrok-

veiligheid niet in het geding komt.

kenen voeden met informatie en

Steeds meer technische industriële

redelijk

vertegenwoordigd.

Overzicht wereldwijde visionstandaarden De European Machine Vision Associati-

(Noord Amerika), de JIAA (Japan) en de

hardwarestandaarden zijn Camera Link,

on (EMVA) heeft een brochure gemaakt

EMVA (Europa). Het geeft een beeld van

Camera Link HS, GigE Vision, USB3 Vi-

waarin alle wereldwijde machinevisi-

alle bestaande interfacestandaarden,

sion and CoaXPress. Voor software zijn

onstandaarden zijn opgenomen.

Dit

geeft gedetailleerde specificaties over

dit GenICam en IIDC2. Het overzicht is

belangrijke overzicht voor de industrie

hardware en software en bevat een

te downloaden via www.emva.org.

is tot stand gekomen uit een samen-

vergelijkingstabel die kan worden ge-

werking tussen drie grote branchever-

bruikt om de beste standaard voor een

enigingen voor machinevision: de AIA

applicatie te kiezen. De behandelde

034 Branche Bulletin

Branche Bulletin

EMVA brengt nu ook visionmarkt Oostenrijk, Zwitserland en Liechtenstein in kaart

Staatssecretaris Dekker bekijkt Japanse robotica met eigen ogen

De European Machine Vision Association (EMVA) heeft naast haar jaarlijkse

Staatssecretaris Dekker bezocht van 23 juni tot en met 27 juni Japan.

marktrapport nu ook een rapport over de visionmarkt in Oostenrijk, Zwitser-

Dekker kreeg tijdens zijn bezoek aan Honda de laatste ontwikkelingen

land en Liechtenstein gepubliceerd. Het 53 pagina’s tellende document geeft

van de Japanse robotica met eigen ogen te zien.

voor het eerst een volledig beeld van de drie Alpenlanden, die gezamenlijk meer dan 130 visionspelers tellen. Het behandelt de belangrijkste toepas-

Dekker vertegenwoordigt Nederland tijdens de ministersconferen-

singen, technische en commerciële trends. Ook is het bijbehorende ‘ecosy-

tie over de Teaching and Learning International Survey (TALIS), het

steem’ voor machinevision beschreven, inclusief clusters, onderzoekscen-

grootste internationale onderzoek onder leraren en schoolleiders dat

tra, brancheverenigingen, beurzen en vakbladen. Het rapport bevat tot slot

op 25 juni door de Organisatie voor Economische Samenwerking en

ook de nodige getallen ten aanzien van marktvolume en verwachtte groei,

Ontwikkeling (OESO) werd gepresenteerd in Tokio. Tijdens zijn verblijf

inclusief een hoofdstuk over de economische ontwikkelingen van de drie

in Japan legde Dekker tevens een aantal bezoeken af waarbij kennis

landen zelf en aanbevelingen hoe het beste in deze landen te investeren.

en ervaring tussen beide landen werd gedeeld op wetenschappelijk

“Wederom zien we dat de Europese visionmarkt zeer diverse drivers kent.

gebied. Eén van deze gebieden is dus robotica. Ook kreeg Dekker een

We blijven als EMVA dan ook kijken naar alle Europese markten door de bril

rondleiding door de internationaal vermaarde onderzoekslaboratoria

van de industrie”, aldus Andreas Breyer, EMVA’s Director of Market Research.

van RIKEN, waar onder meer baanbrekend hersenonderzoek wordt gedaan en onderzoek naar deeltjesversnellers. De staatssecretaris hoopt de Japanse kennis en ervaring waar mogelijk te gebruiken zodat ook Nederlandse leerlingen, docenten en wetenschappers er hun voordeel mee kunnen doen.

Sogeti rapport over vierde industriële revolutie De vierde Industriële Revolutie is een techno-

voor het openbaar vervoer. Als er sprake is van

tot de wereld van informatietechnologie. Daarin

logiehuwelijk tussen fabrieksautomatisering,

vertraging betaalt de reiziger automatisch een

moet alles met alles kunnen praten en is er spra-

ofwel Operationele Technologie (OT) en Infor-

andere prijs voor zijn trein-, metro- of buskaartje

ke van een functionele baas die ervoor zorgt,

matietechnologie (IT). Volgens Verkenningsin-

dan de reiziger die op tijd reist. Deze Internet of

dat iedereen met een apparaat (smartphone,

stituut Nieuwe Technologie (VINT) van Sogeti

Things toepassing maakt dat mogelijk door de

tablet, laptop of desktop pc) zijn of haar werk

is het samengaan van OT en IT een belangrijke

koppeling van gegevens uit de operationele

kan doen. In ons rapport geven we drie aanbe-

aanjager voor snelle veranderingen; intensieve

systemen van het treinverkeer en de informa-

velingen om de integratie tussen OT en IT sneller

klantinteractie, onderlinge samenwerking tus-

tiesystemen die data van reizigers bijhouden.

te laten verlopen. Zo adviseren we organisaties

sen machines en een compleet andere aanpak

Autofabrikanten of olieraffinaderijen besparen

met telecom-ogen naar hun operatie te kijken.

voor het onderhoud van apparaten. Tegelijker-

miljarden op onderhoud door de inzet van tech-

De telecommunicatiesector is erin geslaagd, tijd

tijd signaleert VINT een aantal uitdagingen om

nologie die de conditie van apparatuur voort-

en afstand te overbruggen met machineproto-

het huwelijk tussen OT en IT te laten slagen. Zo

durend in de gaten houdt en zo het falen van

collen (M2M). Verder roepen we bedrijven op

pleiten de auteurs voor het optuigen van een

fabrieksonderdelen voorspelt. Naar verwach-

de integratie van OT en IT hoog op de digitale

geheel nieuw vakgebied om de muur tussen

ting zal deze zogenoemde Machine-to-Machine

transformatie-agenda te zetten. Het mentaal

technologie op de fabrieksvloer en informatie-

(M2M) communicatie-markt de omvang van de

en fysiek bij elkaar brengen van deze verschil-

technologie te slechten.

markt voor mobiele telefonie overtreffen.”

lende werelden is het speerpunt. De grootste

“Dit samengaan tussen OT en IT is een nieuwe

“Het samengaan van OT en IT levert veel voor-

uitdaging zit in de cultuur van een organisatie.

stap in de industriële revolutie. Kortom, de

delen op. Tegelijkertijd is een gelukkig huwelijk

Het laatste en belangrijkste voor de toekomst is

vierde Industriële Revolutie,” aldus Menno van

nog lang niet aan de orde. Engineering en IT

het instellen van een nieuw vakgebied. Educatie

Doorn, Directeur van VINT en één van de auteurs

spreken verschillende talen. Fabrieksautoma-

loopt vaak achter op de praktijk. Dus we moeten

van dit Internet of Things rapport. “Tal van voor-

tisering is veelal incidentgedreven. De techno-

nu versneld initiatieven ontplooien, waarbij de

beelden maken deze revolutie zichtbaar. Zo ko-

logie is ingebed en technici houden zich bezig

muur tussen OT en IT ook op opleidingsniveau

pen reizigers in Londen nu pay-as-you-go tickets

met de controle over machines. In tegenstelling

verdwijnt”, concludeert Menno van Doorn.

Branche Bulletin 035

036 Award

ABB Robotics Award voor AWL ELK JAAR ORGANISEERT ABB ROBOTICS EEN EVENEMENT VOOR HAAR PARTNERS, DE ZOGENAAMDE VALUE PROVIDER CONFERENCE. EN ELK JAAR WORDEN DE VIJF BESTE PARTNERS IN HET ZONNETJE GEZET MET EEN AWARD. DIT MAAL VIEL DE BEURT OOK AAN AWLTECHNIEK UIT HARDERWIJK VOOR DE BELANGRIJKE BIJDRAGE DIE DIT NEDERLANDSE BEDRIJF AAN HET ABB SUCCES HEEFT GELEVERD. Het was alweer de 16e keer dat ABB haar we-

Het waren de top 5 partners die de grootste

reldwijde Value Povider Conference vooral om

reldwijde klantenconferentie hield. En hoewel

bijdrage leverden aan succesvolle jaren die het

de netwerkmogelijkheden en kennisuitwis-

16 ogenschijnlijk geen heel bijzonder getal is,

erepodium mochten beklimmen. Hieronder

seling die het jaarlijkse evenement biedt. Dit

was het wel degelijk een zeer speciale editie.

bevond zich ook Chief Technical Officer Brand

jaar had ABB ook op dit gebied iets speciaals in

Zo is het precies veertig jaar geleden dat de

van ’t Hof van AWL-Techniek die uit handen

petto: de primeur van een twee-armige robot

eerste industriële robot werd verkocht. Hoe

van ABB Robotics president Per Vegard Nersith

voor het samenstellen van kleine onderdelen.

anders is dat nu. Want ook de zojuist bereikte

de blijk van waardering in ontvangst mocht

ABB werkt al enige tijd aan haar 14-assige con-

mijlpaal van 250.000 verkochte robots mocht

nemen. “Wij zijn trots op deze Award en de

cept dat veilig met de mens moet kunnen sa-

best wel eens worden gevierd.

samenwerking met ABB, we zijn een goede

menwerken. Het systeem is uitgerust met een

combinatie!”

IRC5 besturing die in de torso is weggewerkt,

Waardering

Het was overigens niet de eerste keer dat AWL

heeft een geïntegreerde camera en flexibele

Om recht te doen aan een rijk robotverleden

in de prijzen viel. Ook in 2011 ontving het be-

grijpers. De nu nog concept robot is bovendien

koos ABB een spectaculaire locatie: het Camp

drijf een award voor de ‘Best Achievement in

licht en compact, zodat hij moeiteloos kan

Nou stadion in Barcelona. Het beroemde sta-

long term partnership and business develop-

worden opgepakt en op een plek kan worden

dion van de Catalanen dat in hun eigen tong

ment in Welding Solution'.

neergezet waar normaliter de mens aan het werk is. Naar verwachting zal de robot in 2015

‘nieuw veld’ betekent, kent vele awardmomenten, waaronder de nodige met een Neder-

Toekomst

lands tintje. Een meer dan geschikte plek dus

Hoewel Awards een feestelijke aangelegen-

om hier een vijftal Awards aan toe te voegen.

heid zijn, ging het de deelnemers van de we-

voor het grote publiek verkrijgbaar zijn.

AWL opent fabriek in China De opening van AWL Automation Welding and Cutting Equipment (Wuxi) Co., Ltd. is een feit. Meer dan 100 gasten woonden het evenement op 8 april 2014 bij en konden de faciliteiten en hoge standaarden van AWL in Wuxi met eigen ogen zien. Brand van ‘t Hof, Chief Technical Officer bij AWL-Techniek, over de opening: "Met de opening van AWL China hebben wij een belangrijke stap genomen in


ons streven om onze klanten voorop te laten lopen in geautomatiseerd lassen. Wereldwijd worden er meer en meer auto's geproduceerd middels hetzelfde platform. Nu kunnen we echt onze klanten over het gehele noordelijke halfrond ondersteuning bieden."

Award 037

Optische incrementeel Encoders De OptoPulse EIL580 van Bau-

door de gebruiker zelf samen te

theek. Voor de constructeur of

mer Thalheim, geleverd door

stellen en te selecteren. Er is

grootverbruiker van encoders

Electro Abi, is een optische in-

zelfs een programmeerbare

betekent dit universele inzet-

crementeel encoder, op basis

uitvoering beschikbaar die in

baarheid, het elimineren en

van 58 mm diameter, die ge-

meerdere configuraties is in te

voorkomen van kostbare onge-

kenmerkt wordt door zijn veel-

stellen, zoals een willekeurig

wenste stilstand en reparatie-

zijdigheid en gunstige prijs-

aantal pulsen per omwenteling

tijd, een nauwkeurig en con-

van 1 tot 65.536 ppr, program-

stant

meerbare pulsvolgorde en out-

aanpassing aan de installatie,

Het modulaire en robuuste ont-

put in HTL of TTL. Verder is refe-

het verlagen van de voorraad-

werp met moderne scanning-

rentie pulssetting mogelijk.

kosten en een brede inzetbaar-

technologie vormt de basis

De OptoPulse EIL580 is geschikt

heid van één type encoder.

voor veel verschillende uitvoe-

voor universele voeding van

ringen. In combinatie met opti-

4,75 tot 30 VDC, heeft een elek-

male accessoires die de mon-

tronisch productlabel en een

tage vereenvoudigen, is de

handige programmeertool, PC-

perfecte

software

kwaliteitverhouding.

encoderconfiguratie

of

signaal,

optimale

softwarebiblio-

LabVIEW compatibel met LEGO® MINDSTORMS® EV3 National Instruments heeft de mogelijkheid geïntroduceerd om de NI

van NXT uit te breiden. Dankzij LabVIEW's intuïtieve grafische pro-

LabVIEW-systeemontwerpsoftware te gebruiken om het LEGO MIND-

grammeerinterface en connectiviteit met duizenden sensoren, ap-

STORMS EV3-systeem, de nieuwste versie van het populaire LEGO

paraten en systemen kunnen gebruikers, ongeacht hun voorkennis,

MINDSTORMS-roboticaplatform, te programmeren. De LabVIEW LEGO

snel complexe en krachtige roboticaprojecten ontwerpen. Daardoor is

MINDSTORMS-module, gratis te downloaden bij LabVIEW en LabVIEW

het platform uitermate geschikt voor natuurkunde-, techniek-, engi-

for LEGO MINDSTORMS, is beschikbaar voor de educatieve versie en

neering- en wiskundelessen. De standaard meegeleverde software

de consumentenversie van het LEGO roboticaplatform. De software

voor EV3-producten is afkomstig van NI en gebaseerd op LabVIEW.

helpt studenten, technici en hobbyisten om programma's te maken

Om deze standaard software nog meer mogelijkheden te bieden,

die communiceren met het EV3-computerblok. Ze kunnen LabVIEW op

kunnen gebruikers de industriële versie van LabVIEW koppelen met

dezelfde manier gebruiken als ze reeds doen om de mogelijkheden

de LabVIEW LEGO MINDSTORMS module. Deze programmeersoftware wordt gebruikt in bijna elk sterk staaltje industriële techniek, zoals het Red Bull Stratos-project met supersonische vrije vallen en de CERN Large Hadron Collider, de grootste deeltjesversneller ter wereld, waar fundamenteel onderzoek naar de natuurkundewetten wordt verricht. Jonge studenten leren werken met dezelfde programmeerhulpmiddelen die ook de meest innovatieve wetenschappers en technici ter wereld gebruiken. Het roboticaplatform van LEGO in combinatie met NI-software helpt docenten om de kracht van hands-on lessen te integreren aan de hand van realistische engineeringprogramma's. Zo leren studenten vaardigheden die ze op school en, belangrijker nog, in hun carrière nodig hebben.

038 Productnieuws

Invaluable knowledge from the experts

THE IMAGING & VISION HANDBOOK

Now on Vision Docs

Vision Docs is an easy and secure way to deliver, manage and read documents and publications from STEMMER IMAGING, both on mobile devices and computers. With Vision Docs you will always have the latest document version available and have the ability to annotate and bookmark pages of interest. Download the Vision Docs app now and receive your free digital copy of the handbook.

Phone +31 575 798888 ∙ www.stemmer-imaging.nl

Stereocamera voor 3D- en robotvision Als vervolg op de Ensenso N10 met USB, komt

ter en is dankzij de schroefverbindingen ge-

kalibratie voor eenvoudigere realisatie van bin-

IDS nu met een actieve stereocamera met een

schikt voor extreme industriële omgevingen. De

pickingtoepassingen.

gigabit Ethernet interface: de ENsenso N20. Uit-

camera komt met een interface voor de HALCON

De Ensenso N20 is vooraf gekalibreerd en dus

gerust met twee 1,3 megapixel CMOS sensoren,

bibliotheek van MvTec en een uitgebreide Soft-

‘out of the box’ direct in te zetten. Hij is verkrijg-

beschikt de camera over een bredere field of

ware Development Kit (SDK), die identiek is voor

baar met diverse brandpuntsafstanden. Via de

view en kan daarmee grote volumes tot op een

zowel de GigE als USB modellen. De software is

website is middels een selectietool snel het

afstand van 3 meter waarnemen. Samen met

daarnaast geoptimaliseerd voor robot- en multi-

juiste model voor een toepassing te vinden. Hier

krachtigere projector met blauwe LED’s biedt de

cameratoepassingen: de gegevens van meerde-

is ook uitgebreide aanvullende gebruikersinfor-

camera meer detail en preciezere 3D data, ook

re onderling verbonden 3D-camera’s worden

matie te vinden, inclusief Ensenso en Halcon

bij moeilijke oppervlakten. De GigE interface

automatisch tot één 3D-dataset samengevoegd,

trainingen.

maakt kabellengtes tot 100 meter mogelijk om-

waardoor een object gelijktijdig van verschil-

dat dankzij Power over Ethernet (PoE) geen ex-

lende kanten kan worden bekeken. Ook kan

terne voeding nodig is.

door het toepassen van meerdere camera’s het

Net als de voorgaande versie werkt de Ensenso

werkgebied en de nauwkeurigheid naar nage-

N20 met een ‘geprojecteerde textuur’. De geïn-

noeg elke wens worden aangepast. Hierbij kun-

tegreerde projector projecteert random patro-

nen ook andere USB 2.0, USB 3.0 of GigE uEye

nen op het te bekijken oppervlak zodat ook de-

camera’s van IDS worden gebuikt om bijvoor-

tails die voorheen niet zichtbaar waren in beeld

beeld extra kleurinformatie of een barcode aan

worden gebracht en met elke opname een na-

het 3D-beeld toe te voegen. Andere interessante

genoeg foutloos 3D-beeld ontstaat. Ondanks de

features van de SDK zijn sub-sampling en bin-

projector, is de camera compact. De robuuste

ning, waarmee zeer flexibele data en framera-

aluminium behuizing meet 175x50x50 millime-

tes mogelijk zijn (tot 80 Hz) en een hand-oog

Productnieuws 039

Compact H-portaal voor montage kleine onderdelen Het compacte H-portaal EXCM van Festo is ontwikkeld voor het nauw-

lekeurige positie in de werkruimte is te bereiken. De omlopende

keurig en snel positioneren van kleine onderdelen – bijvoorbeeld in

tandriemen bewegen de sleden in een tweedimensionale ruimte

de elektronicaproductie. De systeemoplossing biedt zowel elektri-

(x-y as) en zijn gekoppeld aan vaststaande motoren. Door dit paral-

sche als pneumatische automatiseringstechniek waarmee iedere wil-

lelkinematische aandrijfconcept blijven de te bewegen massa’s klein. Verder is een eenvoudige inbedrijfname gerealiseerd door het bijbehorende aandrijf- en besturingspakket gecombineerd met het interfaceconcept Ethernet, CANopen en I/O voor tot maximaal 64 posities. Het inbouw gerede systeem maakt positioneerbewegingen mogelijk met snelheden oplopend tot 500 mm/s; de herhalingsnauwkeurigheden liggen daarbij in een bereik van ±0,05 mm. Binnen de elektronicaproductie en de montage van kleine onderdelen is het H-portaal dan ook geschikt voor het toevoeren en monteren van kleine componenten, het aanbrengen van lijm, het uitvoeren van elektronische testen en het flexibel positioneren van werkstukken en bouwdelen. Voor een directe montage in de machine of installatie omvat de levering niet alleen het H-portaal zelf – dat niet groter is dan een A4-tje – maar tevens alle constructiegegevens en schakelschema’s.

Positionering met geïntegreerde voeding De S-Dias productfamilie is door Sigma-

tiebepaling op hoge snelheden. De digi-

tek verder uitgebreid met de NC 100. De

tale uitgangen kunnen eveneens worden

compacte positioneringsmodule NC 100

gebruikt om actuatoren tijdens de bewe-

is een goede keuze voor uiteenlopende

ging te besturen.

motion control toepassingen, zoals een-

De NC 100 is ontworpen voor snelle in-

voudige bewegingssequenties, synchro-

stallatie in de schakelkast en kan gemak-

nisatie op lopende bandsystemen of

kelijk zonder gereedschap, voorgemon-

markeringsherkenning. De encodermo-

teerd

dule met geïntegreerde voeding is snel,

S-Dias-modules worden bedraad en op

nauwkeuring

blokken

met

andere

een

de DIN-rail worden gemonteerd. De en-

A/B/R-counteringang, die als TTL of

gineering is gebruikersvriendelijk. Zoals

RS422 aangestuurd kan worden. De mo-

met alle Sigmatek besturingssystemen

dule is voorzien van vier digitale ingan-

kan S-Dias ook worden ontworpen en ge-

gen met een inputvertraging van slechts

programmeerd met het objectgeörien-

10 µs. Daarnaast heeft deze ook vier digi-

teerde engineeringpakket Lasal. Insteltij-

tale uitgangen met een continue belas-

den worden verminderd, omdat alle

ting van 2 A. De digitale ingangen kun-

S-Dias modules beschikbaar zijn als EPlan

nen

macro’s voor eenvoudige integratie van

worden

en

gebruikt

heeft

als

eind-,

referentieschakelaars of als speciale latch-ingangen voor nauwkeurige posi-

040 Productnieuws

in

schakelschema’s.

Hybride hexapod met vlakke en puntprecisie De hybride hexapod is de nieuwste reeks Hexa-

met afmetingen ter grootte van een koffiekopje

pod-systemen van Alio. Dankzij de precisie van

tot een metershoog apparaat dat honderden ki-

de XY-sledes kon de lineaire motor-tripod met

lo’s lading kan dragen bij normale omstandighe-

deze sledes gecombineerd worden, met als re-

den of in een hoogvacuüm. Hybrid verwijst naar

sultaat een zogenaamde hybride hexapod. Alio

een nieuwe aanpak, waarbij twee platformen

nano-precisie producten zijn verkrijgbaar bij

worden gecombineerd die de prestaties van

Groneman.

beide ontwerpen als geheel verbeteren. Hexapods zijn al jaren bekend als parallelle kinemati-

Alio heeft in de Verenigde Staten twee octrooien

sche structuur met zes assen. De Alio Hybrid

voor piëzo-aangedreven hexapods en tripods

Hexapod met vlakke en puntprecisie is twee or-

met voorwaartse en inverse kinematische ver-

des van grootte nauwkeuriger dan de huidige

gelijkingen. Vanwege haar opbouw heeft de Hy-

hexapods.

brid Hexapod een aanzienlijk betere precisie. Het apparaat beweegt met 6 D-nanometerprecisie, vooral op het gebied van vlakheid en rechtheid, de essentiële precisiebehoeften van het nanotijdperk. De Hybrid Hexapod is verkrijgbaar

Motion control met Codesys

Global solutions

De Stöber MC6 motion controllers en SD6 servoregelaars voor servodrive systemen vormen samen een hoog nauwkeurige motion control oplossing die in de Benelux beschikbaar is via Mijnsbergen en ATB Automation. De SD6 servoregelaars zijn voorzien van een 32-bits processor en leveren in combinatie met de servomotoren – voorzien van een EnDat 2.2. encoder – ongeveer 33 miljoen posities/motoromwentelingen. De regelaars zijn uitgerust met motionfuncties voor standalone of modulaire opbouw en zijn onder meer toe te passen met EtherCAT of CANopen. De MC6 motion controller is als een iPC beschikbaar voor montage in een schakelkast of als touch screen paneel. Kenmerkend is het feit dat deze controller gebaseerd is op de universele programmeersoftware Codesys V3. In combinatie met de SD6 servoregelaars stuurt de MC6 de drives

in

controller

based

mode (CBM) via EtherCAT aan. Hiermee behoren functionaliteiten als synchroonloop, CAMsystemen en robot (scara, gantry)

baansturingen

tot

de

mogelijkheden.

+31(0)297 (0)297285332 285332 www.destaco.com www.destaco.nl041 +31

Vakantierebus: wat begint met een ‘S’ en klinkt als muziek in de oren? Een jonge ingenieur met specialisatie in beeldverwerking kwam vorige

een handje helpt, en dat de massaproductie van lenzen voor mobieltjes

week op sollicitatiegesprek. Hij was dolgelukkig dat hem het volgende va-

ook een aardige duit in het zakje doet. Algoritmes zijn er sinds lang. Maar

kantiewerk als toegangsproef tot ons bedrijf werd voorgeschoteld: “bouw

onder de invloed van het ‘ten markte gaan’ van deze techniek, zien jonge

met deze nieuwe camera en de ‘H’- bibliotheek tegen het eind van de

onderzoekers er een uitdaging in om de bekende principes van onder het

maand een overtuigende demo”. De man ging stralen en leek dolgeluk-

stof te halen om die gelijktijdig snel én nauwkeurig te maken. Tot slot

kig. De opdracht klonk hem als muziek in de oren. Inderdaad. In stereo

een knipoog naar ASML, die de wet van Moore helpt realiseren; brute

wel te verstaan.

rekenkracht in silicium gebakken die we met de creditcard uit de compu-

Tegenwoordig zien we het ‘S’-woord steeds vaker in de media opdui-

terwinkel halen.

ken. Niet als de ‘S’ van spannend, hoewel dat tijdens de adembenemende

Dat dezelfde krant een paar pagina’s verder bericht wat eerder dit jaar

wedstrijden van oranje leeuwen en rode duivels zeker had gekund. Wel als

tijdens de slotspeech van de AIA (American Imaging Association) meeting

de ‘S’ van stereo. Want wist u dat de nieuwste doelbewakingstechnologie

in Orlando werd gesteld, klinkt helemaal als muziek in de oren. Het zal

die op het WK ingezet werd, gebaseerd is op stereovisie? Multi-camera

er voor zorgen dat we nog meer stereo zullen zien: de wereldeconomie

stereovisie om precies te zijn. Een hele batterij Zwitserse camera’s rendert

trekt zachtjes aan. Kopers op de kust. Voordat mijn gedachten bij dit ‘K’-

real-time een 3D-reconstructie van wat er zich voor en achter het volume

woord al te veel afdwalen naar alle zomerse dingen die met zon en zee te

van de doellijn afspeelt. Een uitloper van industriële visie. “Nieuwe mark-

maken hebben, sluit ik graag af met de beste wensen voor een heerlijke

ten op met de camera’s” heet het in ons vak. Leuk. Groei in de markt. De

zomerperiode. De toekomst is in stereo, zowel voor beeld als geluid. Na

wereld van de visioncamera is groter dan de productlijn. En dan de doellijn

het verdiende rustsignaal zal het dan ook in stereo klinken: ‘just do it’.

natuurlijk. Zo blokletterde vorig weekend het Belgische Financieel blad “Daimer Benz laat vrachtwagens automatisch rijden”. Even verder in het

Koenraad Van de Veere

artikel lezen we dat ‘stereovsion’ daarbij een hoeksteen is. Ook de S en E type wagens van het gelijknamige merk worden ondertussen met deze

Phaer

techniek uitgerust om aanrijdingen te voorkomen. “Die dingen zien meer

Computer Vision Experts

en sneller dan een mens” heet het in burgertaal. “Hoe komt het”, vroeg de sollicitant, “dat stereovisiecamera’s nu plotseling als paddenstoelen uit de grond lijken te schieten?” Wel, een aantal ingrediënten die noodzakelijk zijn om die techniek toe te passen zijn beschikbaar en betaalbaar. En visionmensen zijn ondernemende voordenkers die nieuwe nuttige dingen willen doen. Ten eerste is 3D-informatie berekend met stereo gebaseerd op de textuur die in de scene aanwezig is. Hier geldt het principe ‘hoe meer hoe beter’. De natuur zit doorgaans vol textuur. De automobielbouwers zullen het geweten hebben. En als er onvoldoende textuur aanwezig is, zoals bij het random bin picken van optisch saaie objecten wat bij industriële toepassingen al eens wil gebeuren, dan projecteren we die toch gewoon zelf? Actieve stereovisie heet het dan. Om al die textuur te vangen - hoe meer en hoe kleiner hoe beter - hebben we snelle hoge resolutie sensoren nodig en bijhorende kwalitatieve lenzen. Dit alles uiteraard tegen een zomerprijsje. Laat ons stellen dat de evolutie van CMOS-sensoren hier

042 Visie Productnieuws op vision

Prestatie. Passie. Perfectie. www.staubli.com

Spitstechnologie voor hogere eisen. Al meer dan 30 jaar ontwikkelt Stäubli innovatieve robotica oplossingen die bekend staan om hun prestatie, precisie en betrouwbaarheid. Wereldwĳd rekenen klanten op Stäubli’s technologieën om hun producitiviteit te verhogen en hun competitief voordeel te versterken. Stäubli – uw belofte voor de toekomst.

Stäubli Benelux N.V., Tel. +32 56 36 40 04 Staubli is een merk van Stäubli International AG, geregistreerd in Zwitserland en andere landen. © Stäubli, 2014

043

Energiezuinig produceren? Houd het standaard!

ABB levert standaard robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig, snel, kostenbesparend en flexibel in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB Robot dan weet u wat u kiest! Bezoek ons op www.abb.com/robotics

044

VISION & ROBOTICS. Insight Out. Inclusief Dossier Agro & Food. Parallelle rekenkracht voor snellere beeldverwerking

Recommend Documents