VISION & ROBOTICS
jaargang 3 | nummer 6 | december 2011
ier s s o D f Inclusie ie Defens
Impact Lassen in de kleinste hoekjes Robotprimeur met ledlampjes Update Vision 2011
Welding Welcome to the
world
Gebruiksvriendelijk. Intelligent. En flexibel.
Ontdek ons volledig productgamma op
www.fanucrobotics.be www.fanucrobotics.nl Tel.: +32 (0)15 20 71 57 02 FRBL_ADV_welding.indd 1
11/16/2011 2:03:56 PM
Colofon Vision & Robotics is hét vakblad over automatise-
Hete bliksem
ringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie door specialisten in robotica en visionsystemen.
Het is altijd een hele toer om de juiste cover te vinden en daar de juiste kretenlogie én een toepasselijk redactioneel bij te bedenken. De eerlijkheid gebiedt te zeggen
jaargang 3 | nummer 6 | december 2011
dat ik me meestal onbevangen wat onderwerpen laat invallen en er vervolgens maar een creatieve draai aan geef. En zoals vaak was het ook dit keer weer het
Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending
weer dat de doorslag gaf. Niet dat ik de afgelopen week enige hint van onweer en
geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation.
bliksem heb bespeurd. Integendeel. Het was vooral de mistige kou die de doorslag gaf. Ik kreeg er zin in stamppot van. En dan met name in hete bliksem. Ik heb me
Uit g e v e r
laten vertellen dat dit oud-Hollandsche gerecht met den aard en appelen zijn naam
Henk van Beek, Fenceworks BV
dankt aan de brandblaren die je kan oplopen als je voor het happen niet eerst
Telefoon: 06 - 28 41 70 73
goed blaast. De vergelijking met het thema over lassen bleek onverwacht treffend.
E-mail:
[email protected]
Want wist u dat lassen eigenlijk niks anders is dan het nauwkeurig controleren van een continue bliksem? Zowel bij het booglassen als bij bliksem wordt lucht
R e d a cti e
geïoniseerd, zodat een plasma ontstaat. En zowel bij het lassen als bij het eten van
Liam van Koert, Verbal Essence
hete bliksem is het controleren van de temperatuur cruciaal, wil men niet op de
Joanna Hughes, Verbal Essence
blaren zitten. Hoe dit gebeurt, met in het bijzonder hoe dit in combinatie met een
Telefoon: 06 - 17 58 82 65
robot gebeurt, leest u in deze editie van Vision & Robotics. Voor enkele verbluf-
Email:
[email protected]
fende bliksemfeitjes leest u ook de laatste alinea van dit redactioneel. Bliksemsnel is snel. Heel snel. Bliksem kan zich voortbewegen met een snelheid van 220.000
R e d a cti e r a a d
kilometer per uur. En hete bliksem is heet: bijna 30.000 graden Celsius. Jaarlijks
Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft
onweert het wereldwijd zo’n 16 miljoen keer. Dat zijn zo’n 1,4 miljard flitsen, waar-
Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL
mee de ‘flitsfrequentie’ van de aarde zo’n 44 Hertz is. Is de aardbol daarmee een
Martin van der Have, RAB en ABB
gevaarlijke plek om rond te lopen? Valt best mee. Jaarlijks worden slechts één op
Fred Bokhorst, RAB en Ferdar
de twee miljoen mensen door de bliksem geraakt. Dat komt neer op zo’n tien
Bas Wondergem, DVC
mensen per dag. Verwonderlijker is misschien nog wel dat veel van de mensen
Hans Lenos, lenosonline.info
die getroffen worden dit gewoon overleven. Deze verwonderlijkheidskroon wordt
Wim Hoeks, NTS groep
echter gespannen door Roy Cleveland Sullivan. Deze Amerikaanse parkwachter is officieel maar liefst zeven keer door de bliksem getroffen. Officieel, omdat hij als
V or m g e vin g
kind ook nog een keer geraakt zou zijn. Door gebrek aan bewijs zou deze impact
Laura Willemsen, Grafisch ontwerp
niet gelden voor het Guinness Book of Record. Sullivan pleegde ironisch genoeg op 71-jarige leeftijd zelfmoord en overleed aan de verwondingen die liefdesverdriet
Dr u k Drukkerij ProFeeling, België
en een kogel achterlieten.
LIAM van koert
P osta d r e s r e d a cti e Maredijk 17, 2316 VR Leiden E-mail:
[email protected] Abonn e m e nt e n
[email protected] A d v e rt e nti e - e x ploitati e Mike de Jong, Bureau voor Marketing Media BV Telefoon: 06 - 43 05 30 25 E-mail:
[email protected] A a n d it n u m m e r w e r k t e n m e e Yves De Groote, Erik Steenkist, Fred Bokhorst, Safora S.S. Macdonald, Bert Stap
Column 03
In dit nummer
Nieuwe robot brengt meer bewegingsvrijheid
08
Vision 2011: vooral voortschrijdend inzicht
12
Lasproductie enkelstuks trapliftdelen
16
Sorting Solution Centre opent haar deuren
19
8 21
Dossier Defensie 21
Steeds meer assen op
minder vierkante meters 30
Ledlampjes op kleur sorteren 32
Rubrieken Redactioneel
03
Colofon
03
Nieuws
06
Branche Bulletin
28
(Un)Safe
35
Productnieuws
38
Adverteerdersindex
41
Column
42
32
December 2011 | VISION & ROBOTICS
Inhoud 05
Oogchirurg krijgt hulp van snelle en precieze robot Onderzoeker Thijs Meenink heeft een slim geconstrueerde oogchirurgierobot ontwikkeld waarmee oogartsen eenvoudiger en veel nauwkeuriger oogoperaties kunnen uitvoeren aan het netvlies en het glasachtig lichaam in de oogbol. Het systeem vergroot bovendien de inzetbaarheid van artsen: ze kunnen langere tijd van hun loopbaan moeilijke ingrepen doen. Meenink promoveert maandag 31 oktober op zijn robot. Daarna wil hij zijn systeem op de markt gaan brengen. Oogoperaties, zoals het herstellen van het net-
achtige instrumenten aan de armen hebben een
wegingen veel nauwkeuriger”, aldus Meenink.
vlies of het vastzetten van netvlies dat losgeko-
diameter van slechts een halve millimeter. De
De master is bovendien voorzien van krachtte-
men is van de oogbol, vergen grote nauwkeurig-
instrumenten variëren van een pincetje en een
rugkoppeling. Een oogchirurg opereert nu nog
heid. Artsen kunnen dit soort ingrepen meestal
zuigertje tot bijvoorbeeld een schaartje. De ro-
volledig op zicht. De krachten die hij uitoefent
maar een beperkte periode van hun loopbaan
bot is zo ontworpen dat het punt waar de naald
in de oogbol zijn vaak te klein om te voelen.
doen. Meenink: “Voordat een oogarts mag ope-
door de oogbol gaat altijd op dezelfde plek blijft,
De robot van Meenink kan echter heel kleine
reren, is hij al een eind in zijn carrière. Maar op
waardoor schade aan het oog voorkomen wordt.
tegendrukkrachten in de oogbol ‘meten’, en zet
hogere leeftijd worden deze zeer nauwkeurige
Meenink heeft voor de slave verder een unieke
die krachten versterkt door naar de joysticks. Zo
ingrepen steeds lastiger.” Het nieuwe systeem
‘instrumentwisselaar’ ontworpen, waarmee de
voelt de oogarts heel precies wat hij doet in de
kan handtrillingen eenvoudig filteren, waardoor
armen binnen enkele seconden kunnen wisse-
oogbol. Ook dat vergroot de nauwkeurigheid.
de periode dat artsen oogoperaties kunnen
len van bijvoorbeeld pincet naar schaartje. Dat is
Het systeem van Meenink en Hendrix heeft ook
uitvoeren, flink wordt vergroot. De robot be-
belangrijk voor de snelheid. Sommige oogope-
ergonomische voordelen. Waar artsen nu voor
staat uit een ‘master’ en een ‘slave’. De oogarts
raties tellen wel veertig instrumentwisselingen,
langere tijd in een statische houding voorover
blijft volledig in controle en opereert vanaf de
wat anders flink wat tijd kan vergen. De bewe-
gebogen staan, kan de oogarts straks de robot
master, door het bedienen van twee ‘joysticks’.
gingen van de chirurg worden teruggeschaald:
rustig bedienen vanuit een comfortabele stoel.
Deze master is ontwikkeld in een eerder TU/e-
elke centimeter die de chirurg de joystick be-
Bovendien is de slave zo compact, licht en een-
promotietraject, door dr.ir. Ron Hendrix. Twee
weegt, wordt bijvoorbeeld vertaald naar een be-
voudig te monteren dat verplegend personeel
robotische armen kopiëren deze bewegingen en
weging van een millimeter van het pincetje aan
hem binnen enkele minuten op de operationeel
voeren de daadwerkelijke operatie uit. De naald-
het uiteinde van de naald. “Dat maakt de be-
kan krijgen.
Afslanken is voor velen een blijvend gevecht. Om te helpen bij het volgen van een dieet, komt het Amerikaanse Intuitive Automata daarom met de Autom. De kleine robot die achtendertig centimeter meet en daarmee prima op een tafel past, moet mensen helpen de motivatie op peil te houden. Zijn kop kan draaien, zijn ogen kunnen knipperen en dankzij de ingebouwde facetracking-technologie staart jij de gebruiker voortdurend aan aanstaart. De bediening verloopt via het touchscreen dat in de platte buik van het pratende robotje is geïntegreerd. Als een lastige diëtist wil de robot iedere dag weten wat er gegeten is, zodat de binnengekregen calorieën kunnen worden berekend. Afhankelijk van de uitkomst kan de robot de afslanker vervolgens motiveren met een complimentje. Ook geeft hij tips hoe ze middels sport vervolgens kunnen worden verbrand. Er hangt wel een aardig prijskaartje aan deze wijze raad. De dieetrobot zal zo’n 640 euro gaan kosten, waarbij mogelijke abonnementskosten van 60 euro per maand niet zijn meegerekend.
06 Nieuws
Robot helpt met dieet
Nieuws
Cleverbot doorstaat Turing-test
Nederlandse techniekmeiden veertiende op Worldskills 2011
Tijdens een demonstratie op het In-
intelligentie als meer dan de helft
diase festival Techniche zou Clever-
van de ondervraagden denkt met
bot de bekende Turing-test hebben
een mens te converseren. Bij de
Afgelopen oktober vertegenwoordigde Nathalie Goossens en
doorstaan. De chatbot overtuigde
test worden door diverse mensen
Samantha van Spelde Nederland op het onderdeel robotica tij-
ruim de helft van de vrijwilligers
wel enkele kanttekeningen ge-
dens de Worldskils 2011 in Londen. De twee vrouwelijke Vakkan-
ervan niet met een computer van
plaatst. Zo maakt het bijvoorbeeld
jers van de Fontys Hogeschool Tilburg behaalde na maanden van
doen te hebben, maar met een
uit welke mensen aan de test
intensieve voorbereiding 468 punten, wat goed was voor een
mens. Dertig vrijwilligers kregen
deelnemen. Zijn zij bijvoorbeeld
veertiende plek. Vakkanjers zijn aanstormende vakmensen in de
vier minuten de tijd om met een
bekend met het fenomeen chat-
metaal en metalektro van ROC’s en bedrijven. Tijdens de twee-
onbekend ‘persoon’ te chatten.
bot? Ook doorzocht Cleverbot in de
jaarlijkse VakkanjerWedstrijden strijden ze om de Nederlandse
De helft sprak met een mens, de
offline demonstratie de lijst met
titel. Dat doen ze in vakken als CAD-tekenen, lassen, machine-
andere helft met Cleverbot. Daar-
eerder gegeven antwoorden door
bankwerken en vliegtuigonderhoud. De dertien beste Vakkanjers
uit bleek dat Cleverbot voor 59
bezoekers veel vaker dan het ge-
vertegenwoordigen Nederland op de WorldSkills 2011, waaraan
procent van de ondervraagden op
val is in de online variant. Wie toch
meer dan duizend jonge vakmensen uit 57 landen meedoen. De
een mens leek. Ter vergelijking: de
nieuwsgierig is naar de woord-
gouden medaille in de categorie robotica ging naar Zuid-Korea.
menselijke tegenpartij kreeg een
keuze van Cleverbot, knoopt een
Japan en Indonesië behaalden het respectievelijke zilver en
score van 63 procent. De Turing-
gesprekje met hem aan op www.
brons.
test is vernoemd naar de Britse
cleverbot.com
computerwetenschapper Alan Turing. Volgens het experiment bezit een bot pas genoeg kunstmatige
Samenwerking tussen Lenze en Isotron De werelden van vision en robotics in onder andere de verpakkingsindu-
met haar specifieke knowhow op het gebied van eenvoudige tot complexe
strie en intralogistics, kruipen steeds dichter naar elkaar en dit zorgt voor
oplossingen met betrekking tot alle aandrijf- en besturingsvraagstukken.
meer en meer samenwerking. Daarom slaan Lenze en Isotron Systems
Siko en Isotron Systems passen goed bij elkaar vanwege de langjarige er-
voor wat betreft de Benelux de handen ineen en gaan hun know-how de-
varing van Isotron met positionerings- en besturingsvraagstukken. Daarbij
len door samenwerking. Medio 2011 heeft Lenze een strategische keuze
heeft Isotron veel te bieden op het gebied van vision, besturing, meet- en
gemaakt om haar focus volledig te richten op haar zelf gefabriceerde pro-
regeltechniek en sensoren met merken als Cognex, Hengstler, Unitronics,
ducten. Daarom draagt Lenze haar distributeurschap van Siko GmbH, dat
Sunx enPMA/West. Door de samenwerking van Lenze en Isotron wordt
onder andere lengtemeet- en positioneersystemen maakt, Benelux-breed
er een belangrijke brug geslagen tussen motion en industriële automa-
over aan Isotron Systems. Lenze kan klanten daardoor beter ondersteunen
tisering.
Robot vindt miljoenen reuzenkrabben bij Antarctica Een Belgische robot heeft in de
onder de zeespiegel werden de
den volgens de studie al dertig tot
buurt van Antarctica meer dan
grote, gevaarlijke roofdieren ge-
veertig jaar op deze plek kunnen
een miljoen reusachtige krabben
vonden, terwijl krabben helemaal
leven. Maar als het water warmer
ontdekt. De aanwezigheid van
niet horen te leven in de buurt
wordt, dreigen de dieren hogerop
de zogenaamde ‘king crabs’ zou van Antarctica. Deze exemplaren
te klimmen. Als dat gebeurt, kun-
het eerste signaal van een eco-
waren inclusief de lengte van hun nen de gevolgen voor de Zuidpool
logische ramp voor de zuidpool
poten tot een meter breed. De
dramatisch zijn. De gigantische
kunnen betekenen. De robot was
dieren leven er en ze planten zich
krabben zullen automatisch het
door wetenschappers van de uni-
ook voort. De onderzoekers haal-
belangrijkste roofdier in de regio
versiteit van Gent uitgezonden.
den een zwangere vrouwtjeskrab
worden en zo het hele ecosy-
Op een diepte van 850 meter mee naar boven. De krabben zou-
steem aantasten.
Nieuws 07
Moeiteloos lassen in de kleinste hoekjes
Liam van Koert, hoofdredacteur Vision & Robotics
Nieuwe robot brengt meer bewegingsvrijheid Ruimte is niet zelden een beperkende factor in de robotica. Met name het bereiken van de kleinste hoekjes wil nog wel eens problemen geven. Voor Vergeest Metaaltechniek uit Wijchen ontwikkelde RobWelding daarom een bijzondere robotcel voor het lassen van trailers. Bijzonder, omdat de gebruikte lasrobot over een inwendige draadtoevoer en slangenpakket beschikt. Hierdoor kan de robot overal moeiteloos bij. Wie het nieuwe pand van RobWelding in Dodewaard binnenloopt, wordt
“Er gaat helaas nog steeds te veel werk naar het buitenland, wat tegen
al snel duidelijk dat het hier geen standaard robotintegrator betreft. Op
net zo lage kosten ook hier gedaan kan worden, mits men bereid is de
verschillende plekken staan robots op volle kracht productie te draaien
sprong in het robotdiep te wagen. En aangezien ik het belangrijk vind dat
voor enkele klanten. Directeur Karel van Vlastuin legt uit dat hij het geen
later ook mijn kinderen hier in de regio aan de slag kunnen, zal ik alles
enkel probleem vindt ook dat deel van de zorgen voor klanten uit handen
doen wat in mijn vermogen ligt om de angsten die bij het MKB leven weg
te nemen. “In het MKB is er maar weinig ervaring met het lassen met
te nemen. Dit maakt mijn werk als integrator niet alleen leuk, maar ook
robots. Het aanschaffen van een robot is voor de meeste bedrijven eng
maatschappelijk relevant.”
en daarmee een behoorlijke stap. Besluit een metaalbedrijf uiteindelijk toch een robot in te zetten, dan is het niet geholpen met een levering
Bewegingsvrijheid
van spullen. Wat nodig is, is een integrator die snapt wat lassen is, een
Een bekend probleem dat in de bewogen robotcarrière van Van Vlastuin
volledig functionerende cel bouwt en het bedrijf in het gehele proces kan
nogal eens de kop opsteekt, is ruimtegebrek. Want hoe krijg je de laskop
begeleiden. Ik geef toe dat we hier ver in gaan: het kan zelfs betekenen
met zijn hele slangenpakket ook in de kleine hoekjes om daar een nauwkeurige las te leggen? Ook voor de traileronderdelen die Vergeest Metaal-
In het MKB is er maar weinig ervaring met het lassen met robots
techniek moest lassen, dreigde dit probleem. Totdat er een nieuwe robot op het toneel verscheen die hier korte metten mee maakte. “We hebben voor de lascel van Vergeest een IRB 2600ID van ABB ingezet”, licht Van Vlastuin toe. Het is duidelijk dat hij erg is te spreken over de voordelen die de nieuwe robot biedt. “Doordat hier alles inwendig is weggewerkt, blijft het pakket nergens achter hangen en kunnen nu ook de kleinere hoekjes
dat na het proefdraaien de productie hier in Dodewaard wordt voortge-
worden bereikt. Want hoewel je in theorie kunt simuleren hoe een slan-
zet. Wanneer de klant er klaar voor is en voldoende laswerk heeft om de
genpakket zich bij een bepaalde baan van de robot gedraagt, is de prak-
robot 24/7 aan het werk te houden, kan hij de robotcel overnemen en
tijk hiervoor veel te weerbarstig. Bovendien moet je bij het programeren
deze onder zijn eigen dak aan het werk zetten.” Van Vlastuin geeft aan
van de baan van een robot met een uitwendig pakket goed opletten dat
dat deze laagdrempelige aanpak belangrijk is om het MKB te overtuigen.
slangen en draadtoevoer zich niet om de arm wikkelen. Hierdoor kan je
08 Robotlassen
de robot niet altijd de baan geven die de meest gunstige cyclustijd heeft.
de Z-richting kan bewegen. Op deze manier kan de manipulator er hele-
Met slangen en draadtoevoer die door de assen heengaan is dit probleem
maal vrij onderdoor draaien en kan de robot overal goed bij. Naast bereik
ondervangen, waardoor cyclustijden zo’n vijftien procent hoger uitpak-
is overigens ook de stijfheid van de robot en gehele constructie een be-
ken en bovendien het programmeren een stuk sneller gaat.” Van Vlastuin
langrijk punt. Want ondanks de grote getallen moeten de lassen met een
benadrukt dat het voordeel niet alleen bij lassen van toepassing zijn.
tolerantie van circa 0,1 millimeter worden gelegd.” Vlastuin benadrukt
“Ook wanneer er bijvoorbeeld gelijmd moet worden, kan je met de IRB
dat hier ook een andere ABB-techniek cruciaal is: de EWM stroombron.
2600ID overal veel beter bij. Daarnaast heeft het inwendig wegwerken
Deze maakt het mogelijk om ook bij grote keeldoorsneden en een diepe
van het pakket het voordeel dat er veel minder slijtage optreedt. Logisch,
inbranding heel nauwkeurig de kwaliteit te bewaken. “Wil je het laspro-
aangezien de slangen nu veel minder op buiging belast worden.”
ABB Metaalstraat Groot bereik
De IRB 2600ID lasrobot is een onderdeel van de ABB Metaalstraat.
Wie goed in de robotwereld is ingevoerd, zal terecht opmerken: een in-
Martin van der Have van ABB is nauw betrokken geweest bij de tot-
wendig slangenpakket, dat is toch niet nieuw? Van Vlastuin beaamt dit,
standkoming ervan. “In een nieuw samenwerkingsverband met vijf
maar geeft tegelijkertijd aan dat de combinatie met het grote werkbereik
verschillende ABB integratoren wilden we één geïntegreerde robo-
van de IRB 2600 uniek is. “Het klopt dat ABB enige tijd terug ook de IRB
toplossing voor de metaal bieden”, licht hij het ambitieuze initiatief
1600 in een Integrated Design versie op de markt bracht. Maar aangezien
toe. “Of het nu gaat om het snijden, (laser)lassen, handling en machi-
de cel die we voor Vergeest hebben ontwikkeld geen kleintje is - de trai-
nebelading of nabewerken, metaalbedrijven kunnen nu op één plek
lersectie die moet worden gelast is vijf meter lang en tweeënhalve meter
terecht voor het hele proces. Om dit op verschillende recente beurzen
breed - voldeed de payload van vier kilogram en het bereik van ander-
als de METAVAK en Weldingweek handen en voeten te geven, heb-
halve meter niet. Gelukkig integreerde ABB precies op tijd ook het slan-
ben we daarom niet alleen de IRB 2600ID neergezet, maar ook de
genpakket van de IRB 2600, zodat we hier meteen gebruik van konden
MultiMove-lascel, waar en handlingrobot en een lasrobot vanuit één
maken. Voor de goede orde, de IRB 2600ID heeft een payload van acht ki-
centrale besturing samenwerken.”
logram en een werkbereik van twee meter. We hangen hem op ongeveer
De ABB Metaalstraat bedrijven zijn: ABB, Acotech Automation, Andon
drie meter hoogte ondersteboven in een gantry-constructie, welke ook in
Automation, Hanko B.U.S. Techniek en LaserWeld/RobWelding.
Robotlassen 09
ces goed kunnen beheersen, dan moeten stroombron en robotbesturing naadloos geïntegreerd zijn. Want de kleine hoekjes kunnen bereiken is één ding. Het vervolgens nauwkeurig afstemmen van de robotbeweging met de stroomtoevoer is een heel ander en zeer uitgebreid verhaal dat ik een andere keer met alle liefde nog wel eens wil vertellen.”
De ABB IRB 2600ID in vogelvlucht
Afmetingen basis:
676 x 511 mm
De IRB 2600ID maakt onderdeel uit van de Integrated Design familie
Robothoogte:
1.600 mm
van ABB. Hij beschikt over een inwendig slangenpakket wat hem aan-
Robotgewicht:
273 tot 276 kg
zienlijk meer bewegingsvrijheid geeft, waardoor hij ook in de kleinste
Herhalingsnauwkeurigheid positie (RP): 0,023 – 0,026 mm
hoekjes kan komen. Enige andere positieve gevolgen van het inwendig
Herhalingsnauwkeurigheid baan (RT):
wegwerken van het pakket is een langere levensduur van het pakket
Assenbereik en snelheden:
door een lagere belasting, een betere overeenkomst met de virtuele
As 1
en de echte wereld (de precieze beweging van slangen is doorgaans
175°/s
lastig te voorspellen), een hiermee samenhangende kortere program-
As 2
meertijd en de mogelijkheid om samenwerkende robots veel dichter
175°/s
naast elkaar te zetten.
As 3
+75° tot - 180° 175°/s
As 4
+175° tot - 175° 360°/s
0,27 – 0,30 mm +180° tot -180° +155° tot - 95°
Toepassingen:
booglassen,
As 5
+120° tot -120° 360°/s
machinebelading,
As 6
+400° tot - 400° 500°/s
algemene handlingstaken
Voeding:
200-600 V, 50-60 Hz
Payload:
8 of 15 [kg]
Bedrijfstemperatuur:
+ 5°C tot + 45°C
Bereik:
1,85 -2 [m]
Veiligheid:
redundant veiligheidscircuit
Beschermingsgraad basis:
IP67
met veiligheidstop en veilig
Beschermingsgraad bovenarm:
IP54
heidsfuncties
010 Robotlassen
Molding the future of plastics automation. www.staubli.be/nl/robotica
Snel. Flexibel. Betrouwbaar. Van medische componenten tot verbruiksgoederen: door hun werking zijn Stäubli robots de ideale oplossing voor complete procesautomatisering van pick & place. Voldoe aan de snel veranderende eisen in de kunststofindustrie door gebruik te maken van de nieuwste robot technologieën, van standaard industriële tot cleanroom toepassingen. Stäubli – uw partner voor flexibele kunststofverwerking
Stäubli Benelux N.V., +32 56 36 40 04 Stäubli is een merk van Stäubli International AG gedeponeerd in Zwitserland en in andere landen. © Stäubli, 2011
Vision 2011 trekt record aantal bezoekers
Vooral voortschrijdend inzicht Elk jaar reist Vision & Robotics af naar Stuttgart om daar het laatste visionnieuws te kunnen vernemen. Want niet alleen is Vision 2011 de grootste Europese beurs op het gebied van visiontechnologie en is dit de beurs waar de producenten goed uitpakken, ook geeft de VDMA elk jaar acte de présence. En met een gebrek aan Nederlandse visioncijfers, is het als redactie altijd fijn te vernemen hoe dan in ieder geval de Duitse vlag erbij hangt.
Liam van Koert, Hoofdredacteur Vision & Robotics
2011 is een extreem succesvol jaar gebleken voor de Duitse machinevisi-
Evolutie
onindustrie. De finish is in zicht en we aan het eind van het jaar een nieuw
Trends die zich in het verleden hebben ingezet, vormen nog steeds de
record van €1,5 miljard aan omzet neerzetten.“ De woorden die Dr. Olaf
basis voor de machinevision ontwikkelingen van vandaag. Het is dan ook
Munkel, voorzitter van de Machine Vision Group van de VDMA tijdens de
niet vreemd dat er tijdens Vision 2011 geen wereldschokkende zaken te
jaarlijkse perslunch uitspreekt lijken aanvankelijk in schril contrast te staan
zien waren, maar dat er meer sprake was van voortschrijdend inzicht.
met de berichten over hoge Italiaanse rentes en een aftredende Berlus-
Munkel: “Waar de machinevisionindustrie voor vele jaren succesvol 2D-
coni. Toch beperkt hij zich alleen maar tot de door de groep verzamelde
vision heeft toegepast, is er nu een toenemende vraag voor 3D. Dit met
feiten en hij geeft aan dat de verkopen in 2011 zo’n 20 procent hoger
name uit de automobielindustrie, de halfgeleiderindustrie en voor robot-
liggen dan het jaar ervoor. Hierbij is er zelfs een substantiële achterstand
toepassingen. De kijkende robot gaat flexibel met zijn omgeving om,
in leveringen . Als een groot deel van deze orders dit jaar alsnog geleverd
waarbij het volume van bijvoorbeeld chocolade koekjes alleen maar met
worden, kan dit getal nog wel een stukje hoger uitpakken. Wel dient te
3D bepaald kan worden. En ook het detecteren van mensen gaat veel
worden opgemerkt dat de enorme toename in inkomende orders in de
beter in 3D. Het extra gebruik van de derde dimensie zal nieuwe deuren
eerste helft van 2011, in de tweede helft van het jaar afgenomen. Dit
naar veel nieuwe toepassingen openen.“ Over de beurs wandelend blijkt
heeft nu ook een negatieve invloed op de toename in industrieverko-
Munkel gelijk te hebben: er is meer aandacht voor 3D. Zo vindt de 3D-
pen. Hoewel de groeicurve nog steeds naar boven is, vlak deze wel af. De
lasertriangulatie demo-opstelling die het Belgische Phaer tijdens de beurs
vooruitzichten voor 2012 zullen dan ook grotendeels afhangen van de uit-
Vision & Robotics toonde ook op Vision 2011 de nodige belangstelling en
komst van de Eurocrisis en de stabilisatie van het bankgebouw. Deze twee
hetzelfde geld voor een inline 3D-scanner van SAC. Op het componenten-
factoren hebben een allesbepalende invloed op het investeringsklimaat
gebied noemt Munkel als belangrijkste trend de verdergaande miniaturi-
in de machinevisionindustrie. Indien de Eurocrisis wordt opgelost en het
sering, die niet alleen gevolgen voor de inbouwgrootte heeft. “Doordat
banksysteem zich stabiliseert dan staat de Duitse machinevisionindustrie
alles steeds kleiner wordt, betekent wordt de pixeldichtheid als maar
niets in de weg om in 2012 een groei van zo’n 5 procent te realiseren, wat
groter. Ook in 2011 is een hogere resolutie daarom een van de evolu-
neerkomt om een omzet van net onder de 1,6 miljard euro. Dit vooruit-
ties. Het kleiner worden van comonenten heeft tevens tot gevolg dat het
zicht komt tamelijk goed overeen met de voorspellingen van de VDMA ten
stroomverbruik omlaag gaat, terwijl camera’s tegelijkertijd steeds sneller
aanzien van de ontwikkelingen in de machineproductie. Waar voor dit jaar
worden. Ook op het gebied van belichting is energie nog steeds een thema
een toename van 14 procent was voorspeld, ligt de prognose hier bij een
en zien we een verdere opmars van steeds geavanceerdere ledverlichting.
lagere groei rond de 4 procent.
Niet alleen lichtopbrengst en vermogen zijn hierbij hoofdthema’s, maar ook het spectrum. Want hoewel de belichting zich nog steeds grotendeels
012 Beursupdate
Om de bezoeker een beetje wegwijs te maken heeft de beursorganisator dit jaar een paviljoen ingericht waar voorbeelden van alle standaarden bij elkaar te vinden zijn
afspeelt in het zichtbare gebied, komen er ook steeds meer applicaties in
kaar te vinden zijn. Het standaardenaanbod kreeg dit jaar zelfs een eigen
het ultraviolette of infrarode spectrum.“
folder. In lijn met deze toch wel nodige voorlichting is in deze nabeschouwing de tabel opgenomen die vorig jaar geproduceerd is, maar nog net
Standaard blijft hot
zo actueel is. Eén van de standaarden die toch wel enkele afzonderlijke
Eén van de dingen die Munkel niet in zijn betoog noemt, maar toch wel
woorden verdiend is USB 3.0. Want was er vorig jaar slechts een klein
zichtbaar is wanneer een gang over de beursvloer gemaakt wordt, is ‚het
voorproefje van USB 3.0 camera’s te zien, dit jaar was het aanbod aan-
gevecht‘ om de standaard. Of dan in ieder geval de grote keuzevrijheid
zienlijk groter. Een hoofdrol was er natuurlijk voor IDS, die reeds veruit het
die de bezoeker op dit gebied heeft. Houden we aan de bestaande stan-
grootste marktaandeel van USB 2.0 camera’s verwierf. Opmerkelijk detail
daarden vast of wordt het toch 10 GigE, HS Link, USB 3.0 of CoaXPress? Om
hierbij is dat dit het bedrijf niet meedoet met de officiële USB-standaard
de bezoeker een beetje wegwijs te maken heeft de beursorganisator dit
– die nog niet af is – maar een eigen plug & play oplossing heeft ontwik-
jaar een paviljoen ingericht waar voorbeelden van alle standaarden bij el-
keld. Dit geldt overigens ook voor enkele andere bedrijven.
CoaXPress
10 GigE
HS Link
USB 3.0
Enkelvoudige snelheid
1.25 Gbps – 6.25 Gbps
10 Gbps
3.125 Gbps
5 Gbps
Maximale snelheid
N x 6.25 Gbps (N kabels)
40 Gbps (vier kabels)
N x 3.125 Gbps (N kabels)
5 Gbps
Kosten
Gemiddeld
Hoog
Gemiddeld
Laag
Complexiteit
Gemiddeld
Hoog
Gemiddeld
Laag
Bekabeling
Coax
Cat-6 / Cat-6e/ Cat-7
CX-4
Complex, maar massa-geproduceerd
Afstand
130 meter / 40 meter
37 meter / 100 meter / 100 meter
15 meter
3 meter
Data integriteit
CRC
CRC / Resend
CRC / Resend
CRC
Real Time Trigger
Ja
Nee / gepland
Ja
Nee
Voeding over kabel
13 W / kabel
Gepland
Gepland
ja
Beursupdate 013
DVC
Sony
Eén van de Nederlandse deelnemers
Heel anders dan de meeste standhouders, was de
die al jaren in Stuttgart te vinden is DVC.
stand van Sony nou eens niet product georienteerd.
Traditioneel heeft het bedrijf kwartier
Integendeel. Als een witte oase van rust (ik bedoel
gemaakt op de stand van Illunis. Niet
hier niet dat er geen bezoekers waren, want die
zo raar wanneer men zich realiseert
vond je er meer dan genoeg!) tussen de turbulente
dat DVC met deze camera’s niet alleen
demo-opstellingen van conculega’s, konden men-
Nederland bedient, maar ook Illunis
sen elkaar bij Sony vooral ontmoeten. Hier was zeer
Europe vertegenwoordigd. Leuk detail:
bewust voor gekozen, aangezien het bedrijf part-
DVC betrok onlangs een nieuw pand
nerships tot hoofdthema van de beurs had gemaakt.
aan het Minervum in Breda. Gevraagd
Om dit kracht bij te zetten waren er gedurende drie
welke camera dit jaar de blikvanger
dagen een twaalftal partners uitgenodigd die het
was, werd de redactie zonder aarzeling
publiek in een klein theatertje toonden wat zij voor
richting de RMV 16070 geleid. Gebruik-
oplossingen met de diverse Sony producten hadden
makend van de laatste Kodak Truesense
gerealiseerd. Hierbij waren de behandelde secto-
7,4 micron CCD sensor, is deze nieuwe
ren zeer uiteenlopend en was er aandacht voor de
16 megapixel camera is geschikt voor
automotive, securitytoepassingen, de industrie tot
machinevision, luchtapplicaties, militai-
en met de agrosector. Enkele spraakmakende voor-
re projecten of wetenschappelijke doel-
beelden betroffen de 3D-oppervlakte inspectie van
einden. De RMV 16070 is verkrijgbaar in
Tordivel en Qualimatest’s kwaliteitscontrole voor
monochrome, Bayer of Truesense color
een Zwitserse producent van luxe horologes. Ook
uitvoring, heeft een zeer lage smear
was er een interactieve toepassing met een 3D-ge-
van – 112 dB en dynamisch bereijk dat
zichtsscanner van 4DDDynamics, waarbij bezoekers
boven de 70 dB ligt (bij 30 MHz). Voor
een print van hun gezicht mee naar huis konden ne-
de data output kan tot slot 8, 10 of 12
men. Tot slot bleek er dan toch nog ruimte voor een
bits worden ingesteld.
kleine productdemonstratie: Sony’s nieuwe kleuren GigE camera module, de XCG-H280CR.
014 Beursupdate
PHAER
SAC Voor sommigen wellicht beter bekend als het Vi-
Eén van de bedrijven die goede zaken deed op
sion Competence Center, voor sommigen als SAC
Vision 2011 was het Belgische Phaer. Hoewel ook
Nederland was ook dit bedrijf (zij het via de Duitse
dit bedrijf de aansluiting zocht bij één van de leve-
moeder) goed vertegenwoordigd op Vision 2011. En
ranciers – zoals reeds vermeld bouwde het bedrijf
geheel in lijn met de uitspraken van Dr. Munkel met
haar succesvolle 3D-lasertriangulatie demo dit keer
betrekking tot een verdere opmars van 3D-vision,
ook op de stand van Photon Focus – betekende dat
was ook op de stand van SAC een centrale plek voor
geenszins dat de andere toeleveranciers als IDS,
deze in swung zijnde technologie ingericht. Met als
Halcon, e2V en CCS het zonder Phaer moesten stel-
naam 3D-Pulsar presenteerde het bedrijf namelijk
len. Integendeel, directeur Koenraad van de Veere
een 3D-scanner, die inline zeer nauwkeurig en snel kleine producten als stekkers of chips kan scannen. Hiermee is een honderd procent kwaliteitscontrole van deze onderdelen mogelijk, zonder dat het productieproces hier hinder van ondervindt. De 3DPilsar maakt zijn beeld door elke seconde zeer veel verschillende patronen op het object te projecteren en de reflectie hiervan middels vision te registreren en verwerken. Voor een goed resultaat is de enige voorwaarde dat het te scannen product 200 miliseconden stilstaat voor het een nauwkeurig en betrouwbaar 3D-resultaat. Afhankelijk van de afmetingen van het te controleren product – en dus dat van het meetveld – is een nauwkeurigheid van 5 tot 10 micrometer haalbaar.
Vision Light Tech
was zo druk in de weer dat hij soms op vijf stands tegelijk leek te staan. Deze wervelende aanpak leverde uiteindelijk een bijzonder wervelend succes op. Phaer verwierf namelijk het exclusieve distributeurschap in de Benelux van de fabrikant Ximea. En deze fabrikant had voor Vision 2011 enkele bijzondere producten meegebracht. Zo was er op de Ximea stand een zeer kleine USB 3.0 camera te vinden, alsook de zeer open currera camera. Laatstgenoemde zeer compacte camera is eigenlijk een compleet pc-gebaseerd visionsysteem, waaraan moeiteloos alle gangbare pc-toebehoren kunnen worden gekoppeld. Denk hierbij aan een display, keyboard en muis, maar ook aan externe opslag.
Zoals elk jaar pakte ook Vision Light Tech flink uit. Ze hadden dan ook genoeg om aan de bezoeker te laten zien. Op de eerste plaats waren er de nieuwe leds. En zoals Dr. Munkel in zijn betoog voor de beursgang al aangaf, kan er met leds steeds meer. Niet alleen zet de trend van meer vermogen zich voor – enkele getoonde voorbeelden zijn letterlijk oogverblindend – ook zijn er op de stand van VLT de wat rustiger ogende UV-leds te vinden. Al pratend over deze ‘nieuwe’ golflengtes komt meteen een wat subtielere trend naar voren: de rode led is iets meer oranje geworden. Aanleiding zijn de invloed van de grote vraagvolumes van de automotive sector, maar ook van de producenten van led TV’s en gokkasten. Hoewel dit in de regel minder gunstig is voor machinevisionapplicaties (de gebruikte camera’s zijn hier juist gevoeliger richting het infrarood), maakt het voor de VLT klanten weinig uit. Zij hebben met hun zeer ruime assortiment voor elk licht probleem wel een oplossing. Zo ook wanneer er heel veel licht nodig is. Want waar vorig jaar de zeer felle ULC-2 nog de show stal, is deze eer nu aan de GEN4 verlichting van Metaphase Technologies. De nieuwe op led gebaseerde lijnverlichting is maarliefst veertig procent feller dan zijn voorganger, en heeft desondanks geen ventilator voor koeling nodig.
Productnieuws Beursupdate 015
Integratie met CAD, CAM en ERP
Erik Steenkist, freelance journalist
Lasproductie enkelstuks trapliftdelen volledig geautomatiseerd Met de ingebruikname van vier lasrobotinstallaties en automatisering van het programmeertraject heeft Valk Welding bij ThyssenKrupp Encasa in Krimpen aan den IJssel de fabriek van de toekomst gerealiseerd. Hier worden railonderdelen voor trapliften volledig automatisch op klantspecificatie in seriegrootte 1 geproduceerd. Daarbij is het gehele traject van inmeten gedigitaliseerd en worden alle geometrische data uit de CAD-bestanden volautomatisch omgezet in lasprogramma’s voor de buigmachines en lasrobots. ThyssenKrupp Encasa ontwikkelt en produceert
zelf welk type product het betreft en berekent
mee lasprogramma’s op basis van data uit ERP,
trapliften die voor de meest steile en krappe
daarvoor de optimale routing. Mocht door het
CAD-systemen en Excel-sheets, automatisch
trapsituaties passend gemaakt worden. Dit ver-
vrije vorm buigproces toch een botsing op-
gegenereerd kunnen worden. Naast program-
eist maatwerk voor de rails, die op de millime-
treden bij de uitgerekende programma’s, dan
ma’s voor de lasrobot bevat deze tevens de po-
ter nauwkeurig moeten worden geproduceerd.
signaleert de software dit en komt automatisch
sitionering van de lastoorts, de toortshoek en
Daarbij is geen één railsysteem hetzelfde. Thys-
met een oplossing die wel botsingsvrij is.
de juiste lasparameters, zoals stroomsterkte, spanning, weaving parameters, krater vulling
senKrupp Encasa zocht een oplossing om enkelstuksproductie van de railsegmenten te au-
Mass Customisation
parameters, enzovoorts. APG is onderdeel van
tomatiseren. Valk Welding heeft daarvoor een
Het principe van Mass Customisation, waarbij
het Easy Programming concept van Valk Wel-
concept ontwikkeld waarbij alle geometrische
klantspecifieke producten op een seriematige
ding, een verzamelnaam voor software die
data uit de CAD-bestanden volautomatisch
manier worden geproduceerd, vereist een ver-
bedoeld is om het gehele programmeertraject
worden omgezet in lasprogramma’s voor de
taalslag van CAD naar CAM. Valk Welding heeft
te automatiseren, alsmede om medewerkers
robots. Om een dergelijke geautomatiseerde
daarvoor gebruik gemaakt van Automatic Pro-
zonder noemenswaardige lastechnische kennis
programmering mogelijk te maken, hebben de
gram Generation (APG), een door het bedrijf
voor de lasproductie in te kunnen zetten.
IT-afdelingen van beide firma’s nauw samen-
zelf ontwikkelde toolkit om programma’s au-
gewerkt.
tomatisch te genereren. Om de output van de
Vision controleert lasnaad
ICT-systemen van ThyssenKrupp Encasa naad-
Ieder product is van een barcodelabel voorzien,
Lasprogramma’s worden automatisch gegenereerd
loos te laten samenwerken met deze program-
waarmee het betreffende raildeel gekoppeld
matuur is tevens een stuk maatwerk software
is aan het lasprogramma zodat de operator
De gegevens uit de CAD-applicatie worden
geschreven, de zogeheten Custom Made Robot
alleen het programma hoeft op te roepen en
gebruikt om programma’s voor zowel de buig-
Software (CMRS). Op de productieafdeling hoeft
het werkstuk hoeft op te spannen. De lasro-
machine, de lasrobots als het snijden van de
dus niets meer geprogrammeerd te worden.
bots controleren de raildelen eerst op maatafwijkingen, alvorens de lasrobot kan worden
tandheugelstrips te genereren. De intelligente software die Valk Welding heeft ontwikkeld om
Automatic Program Generation (APG)
ingeschakeld. Daarvoor zijn de lasrobots op
de acht- en negenassige robotsystemen volau-
Automatic Program Generation (APG) is een
de kop uitgerust met een roterende laser CSS
tomatisch te kunnen programmeren, herkent
door Valk Welding ontwikkelde toolkit waar-
WeldSensor van OST-SmartLine, die per zone de
016 Robotlassen
De lasrobots is op de kop uitgerust met een roterende laser CSS WeldSensor van OST-Smartline.
lasnaden scant en mogelijke maatafwijkingen
Fabriek van de toekomst
ten opzichte van het lasprogramma automa-
Om de fabriek van de toekomst te kunnen
tisch corrigeert.
realiseren heeft ThyssenKrupp Encasa ook het hele traject van inmeten gedigitaliseerd.
Eerste ervaring met lasrobots
Hierbij wordt ieder project volgens het EZEE
In de geheel gemoderniseerde productieafde-
survey-systeem met een digitale camera
ling voor de raildelen van ThyssenKrupp Encasa
vastgelegd. Speciale software interpreteert
worden de buizen en tandheugelstrips gebo-
de digitale foto’s en zet deze data om in een
gen, de tandheugelstrips gehecht en uiteinde-
3D-model van de trap. Op de werkvoorberei-
lijk aan twee zijden op de lasrobots afgelast. Om
ding worden hiervan in een speciale FLOW-
de gebogen raildelen te kunnen aflassen, zijn
CAD-applicatie de raildelen gegenereerd.
de lasrobots voorzien van dubbele manipulato-
ThyssenKrupp Encasa heeft daarmee het
ren zodat de raildelen over het hele 3D-traject
hele traject van inmeten en dimensioneren
altijd onder een haakse hoek kunnen worden
van de raildelen van enkele weken terugge-
gelast. ThyssenKrupp Encasa had hiervoor nog
bracht naar enkele uren, met fouteliminatie
geen ervaring met de inzet van lasrobots. Het
als grootste winstpunt. Met het digitale in-
gehele proces verliep handmatig. De fabrikant
meten, de automatische programmering in
zocht een specialist met expertise op het ge-
de werkvoorbereiding en de robotisering van
bied van lasrobots, die de programmering ook
de gehele lasproductie heeft ThyssenKrupp
in het productieproces kon inpassen. Directeur
Encasa de doelstelling van een fabriek voor
Erik Steenkamer: “Valk Welding staat bekend als
de toekomst in te richten nagenoeg geheel
robotintegrator, gespecialiseerd in lastechniek
gerealiseerd.
en met eigen IT-specialisten in dienst. Vanaf het ontwerp heeft het bedrijf actief meegedacht hoe we de IT-processen aan elkaar konden knopen. En daar ging het ons om. Een lasrobot leveren kunnen de meesten wel, maar om daar een goed werkende applicatie van te maken is een tweede. Door hun expertise op lasgebied en IT en door intensieve samenwerking is dat uiteindelijk tot een succesvol einde gebracht.”
Om de gebogen raildelen te kunnen aflassen, zijn de lasrobots voorzien van dubbele manipulatoren zodat de raildelen over het hele 3Dtraject altijd onder een haakse hoek kunnen worden gelast.
Rubriek 017
Mechelaarstraat 23 • 4903 RE Oosterhout T 0162 494417 • F 0162 453122
[email protected] • www.adktechniek.nl divisie van ADK Speciaalmachines B.V.
SERVO-ROBOT is a recognized world leader in laser vision systems for joint tracking, joint searching, weld inspection as well as material handling processes
Lasnaadvolging
Laskolommen Servo Robot Auto-Track - Automatisch Laserlasnaadvolgsysteem met Ingebouwde camera - Te gebruiken in combinatie met o.a. laskolom en lasportaal Lasnaaddetectie Gerobotiseerd lassen met lasnaadvolging en adaptief lassen door middel van laservision
Lasportalen
ADK Techniek, uw partner in lasautomatisering. Systeem integrator van Fanuc Robotics. Dealer Servo Robot Laser Sensor & Vision systemen.
Laser Vision Lasnaadvolgsystemen met mogelijkheid tot ingebouwde camera en adaptief lassen
Add a new level to machine vision
SAL3D is the ultimate 3D machine vision library for point cloud acquisition and analysis. System integrators and machine builders will greatly benefit from a pyramid of tools and functions, built on years of experience. www.aqsense.com
•
Iris Vision bv Joppelaan 82A 7213 AE Gorssel The Netherlands
verlichting
•
•
A5-advertentie-nov2011-v2.indd 1
Tel +31 (0)575 495 159 Fax +31 (0)575 493 008 e-mail
[email protected]• www.iris-vision.nl
lenzen
•
c a m e r a ’s
•
hardware
•
software
•
advies & ondersteuning
16-11-11 00:49
Nieuwe vrije val sorteerders en ‘EcoTower’ geïntroduceerd
Sorting Solution Centre opent haar deuren
Yves De Groote, freelance journalist
Onlangs opende Best in Leuven een Sorting Solution Centre. Klanten kunnen hier de mogelijkheden van de uiteenlopende sorteer- en cameratechnologieën testen voor hun eigen producten, alsmede demonstraties volgen. Voor de juiste keuze en afstelling van de sorteerinstallaties kunnen ze vantevoren monsters toesturen. Eerder opende de onderneming dergelijke centra in het buitenland in het Amerikaanse Denver en in het Chinese Hanghzou.
Vlaams minister-president Kris Peeters was spe-
tel om een stap voor te blijven op de concur-
de Opus. Ze combineren allebei diverse tech-
ciaal naar Leuven gekomen voor de feestelijke
rentie. R&D is dan ook één van de belangrijkste
nologieën voor een optimaal sorteerresultaat.
opening van de nieuwe hal op het bedrijfster-
assets en de gezonde mix van basisonderzoek
Belangrijke voordelen van vrije val sorteerders
rein van het hoofdkantoor in Leuven. Er was dan
en engineering is één van haar belangrijkste
ten opzichte van een bandsorteerder zijn vol-
ook het nodige te vieren. Het bedrijf dat we-
krachten”, benadrukte hij in zijn openingsrede.
gens Chief Technology Officer Cristiaan Fivez
reldwijd actief is en exporteert naar zestig lan-
De voeding- en andere industrieën hebben hier
vooral de betere hygiënischere omstandighe-
den bestaat inmiddels al weer vijftien jaar. Kris
als gebruikers van de technologie alle baat bij.
den, de compactheid en ook de eenvoudigere reinigbaarheid. Verder toonde Best voor het
Peeters, die eerder dit jaar voor de exportprestatie de tweede Export van de Leeuw aan het
Nieuwe vrije valsorteerders
eerst haar eerste sorteerinstallatie voor de af-
bedrijf uitreikte, benadrukte het innovatieve
Het bedrijf toonde twee nieuwe hoogtechno-
valverwerkingindustrie, de EcoTower. Het be-
karakter van het bedrijf. “Innovatie is de sleu-
logische vrije valsorteerders, de Nimbus en
drijf breidt hiermee haar markt verder uit.
Sorteren 019
Laser- en cameratechnologie De nieuwe Nimbus is een laser- en camerasorteermachine. Deze combineert de efficiëntie van de laser voor de detectie van vreemde materialen met een cameraconfiguratie voor het opsporen van verkleuringen en vormverschillen. De sorteerder kan in vrije val verschillende kleur-, structuur-, grootte- en vormafwijkingen detecteren. Ook bestaat de mogelijkheid om optioneel met behulp van specifieke technologieën te sorteren op basis van biologische kenmerken van producten, bijvoorbeeld de hoeveelheid water (met behulp van SWIR-technologie), chlorofyl (met behulp van Fluo-technologie) of de aanwezigheid van mycotoxines (met behulp van de DETOX-technologie). Een andere optie is sorteren op vormkenmerken zoals breedte, diameter, lengte of vulfactor. De machine kan op die manier bijvoorbeeld gebroken objecten, zoals boontjes, eenvoudig opsporen in een productstroom.
Driewegsortering
winst op. Ook is er een verbeterd contrast tus-
opnieuw de standaard voor een nieuw tijdperk,
Voor een zo hoog mogelijke efficiëntie in de
sen het goede product en de andere producten,
waarin kwaliteit en voedselveiligheid steeds
productie is het bovendien mogelijk om pro-
waardoor de efficiëntie ook stijgt.
belangrijker worden.
teitsklassen: ‘A-‘ en ‘B-kwaliteit’ en ‘afgekeurd
Bevroren groenten of fruit
Afvalsorteerinstallatie
product’. Dit gebeurt met een dubbel uitstoot-
De vrije val sorteerinstallatie Opus is een mo-
Een andere belangrijke ontwikkeling van Best
systeem. Groot voordeel is in het bijzonder
dulaire installatie, bestaande uit enkelzijdige
voor de recyclingsector is haar nieuw EcoTo-
dat de zogenoemde ‘B-kwaliteit’, die normaal
en tweezijdige camera- en lasercombinaties.
wer. Deze multi-sensor afvalsorteerinstalla-
afgekeurd zou worden, een financieel betere
Deze is ontwikkeld voor integratie in een pro-
tie scheidt de toegevoerde materiaalstroom
bestemming kan krijgen, zoals verkoop onder
ductielijn voor met name diepvriesgroenten of
automatisch in een zestal fracties. Omdat de
een ander (goedkoper) merk of als grondstof
–fruit, en beschikt over een nieuwe camera die
verschillende scheidingssystemen zich boven
voor bijvoorbeeld veevoer. Dit levert voor de
wordt gecombineerd met SWIR-technologie.
elkaar bevinden, neemt de installatie zo wei-
verwerker extra waarde.
Deze zorgt voor de detectie van zowel water-
nig mogelijk vloeroppervlak in een beslag. De
houdende producten zoals bevroren fruit en
materiaalstroom wordt aan de bovenzijde via
Gebruiksgemak
groenten die het licht absorberen, en moeilijke
een trilgoot toegevoerd en beweegt dan langs
Best verbeterde ook het gebruiksgemak en dus
defecten zoals hout en plastic die licht reflec-
de diverse scheidingsstations naar beneden.
de efficiëntie van de installaties. De nieuwe
teren. Ook andere vervuilingen (waaronder
Afhankelijk van de samenstelling van de ma-
Smart Sort module helpt de operator bij het
glas, karton en metaal) worden gedetecteerd
teriaalstroom kan de EcoTower worden uitge-
instellen van juiste sorteerparameters (zoals
en verwijderd. Als gevolg hiervan neemt de ef-
rust met een magneet-, een Eddy Current-, een
bijvoorbeeld vorm, kleur en structuur) door
ficiëntie binnen het sorteerproces toe en wordt
inductie-, een optische LED, NIR, camera en/of
een intelligente analyse van het inkomende
de valse uitstoot tot het uiterste minimum
een röntgenscheider, al dan niet in combinaties
product. Voordeel is een snellere en eenvou-
beperkt. De camera, met nieuwe kwalitatief
van deze technologieën, afgestemd op de te
dige configuratie van de machine. De operator
hoogwaardige industriële lenzen met een op-
scheiden fracties. Het materiaal wordt zodanig
kan tevens de gevoeligheid aanpassen, om zo
timale focus, heeft een aangepast spectrum
aan de diverse sensoren aangeboden, dat per
te anticiperen op veranderende sorteeromstan-
voor verschillende sorteerproblemen. Net als
station een optimale scheiding plaatsvindt. De
digheden. Dankzij de digitale Flex Sort module
de Nimbus-installatie kan ook deze nieuwe ge-
af te scheiden deeltjes kunnen met behulp van
hoeft de operator niet langer een optimale
neratie sorteerders worden uitgerust met een
perslucht of een mechanisch systeem worden
referentiedrum te selecteren en te vervangen
driewegsorteeroptie. Volgens de CTO zet de on-
afgescheiden en verzameld voor verdere ver-
voor elk specifiek product. Dit levert ook tijds-
derneming met de nieuwe vrije val sorteerders
werking en recyclering.
ductstromen te sorteren volgens drie kwali-
020 Sorteren
VISION & ROBOTICS Dossier Defensie
CLASSIFIED Militaire systemen in de lift Het decennium van de waarheid
met Easy programming kan iedereen onze lasrobots programmeren
Voor de opgroeiende generatie jonge technici zijn robots niets bijzonders meer. Maar om ze te kunnen bedienen ontbreekt bij hun vaak de lastechnische kennis om een programma voor de lasrobot te kunnen maken. Valk Welding biedt met G3 Weld Navigation software de oplossing. Met deze software kunnen medewerkers zonder lastechnische kennis een lasrobot eenvoudig programmeren. Net zo eenvoudig als op een gameconsole. Daar weet je jonge medewerkers wel mee aan het werk te krijgen. 022
Valk Welding tel. +31 (0)78 69 170 11
[email protected] www.valkwelding.com
M a k e s i t ha p p e n
Is een robot met een geweer een goed idee?
IFR: Militaire systemen in de lift Servicerobots hebben de toekomst. Althans, volgens het IFR en enkele andere experts. De definitie van een servicerobot even daargelaten, zitten naast de melkrobots vooral de militaire systemen in de lift. Op zich niet verwonderlijk, aangezien defensiebudgetten er meestal niet om liegen en men het sneuvelen liever aan robots overlaat. Omdat, hoewel nu nog geheim,
te van het voorgaande jaar is. De
medische robots vertegenwoordig-
het begin van een zinvolle discus-
veel geavanceerde technologie
verkoopwaarde van al deze robots
den in geld maar liefst 43 procent
sie die mede is aangeslingerd door
uit deze sector voortkomt, is er in
is 3,2 miljard dollar. In geld uitge-
van de totale servicerobotomzet
auteur P.W. Singer, met zijn boek
dit dossier extra aandacht voor de
drukt is de stijging ten opzichte van
van 2010.
Wired for War. Het belangrijkste
militaire robot. Hoe ziet de markt
2009 dus wat forser. Het gaat hier
eruit? Welke systemen zijn er al in
om vijftien procent. Wanneer we
Ethische overwegingen
mensen van het slagveld weghaalt
bedrijf en is het eigenlijk wel een
kijken in welke segmenten deze
Veel mensen zijn terughoudend als
(door het geweer bijvoorbeeld
goed idee om een robot een ge-
robots allemaal terecht zijn geko-
ze het over militaire robots hebben.
aan een robot te geven), mensen
weer te geven? Afgesloten wordt
men, dan steekt de defensierobot
Op zich is dit begrijpelijk. Terwijl de
bereid zijn om meer geweld te
met een wat algemener technisch
met kop en schouders boven het
meeste robots zijn bedoeld om ta-
gebruiken. Dus terwijl je aan één
verhaal. In een interview legt pro-
maaiveld uit. Het totale aantal ap-
ken uit te voeren die te saai, vies
kant het risico op het verlies van
fessor Herman Bruyninckx uit dat
plicaties bedraagt namelijk zesdui-
of gevaarlijk zijn, richt de media
mensenlevens reduceert, wordt
het nog maar de vraag is of de echt
zend stuks, wat neerkomt op zo’n
zich in het algemeen op de robot
het risico op menselijke verliezen
autonome robot zal doorbreken.
45 procent van alle servicerobots.
met het geweer. Vaak wordt in
voor de tegenstander des te gro-
Ter vergelijking: de melkrobots,
dezelfde adem Skynet even aan-
ter. Een tweede interessante bron
Jaarlijks presenteert de statistiekaf-
die een stevige tweede plek in het
gestipt en is het doom en gloom
met betrekking tot dit onderwerp is
deling van het IFR getallen over de
lijstje innemen, vertegenwoordi-
scenario de enige mogelijke uit-
een rapport van de Politechnische
robotmarkt. De inkt van het rap-
gen met 4200 stuks 30 procent van
komst. Toch is het belangrijk dit
Universiteit van California met als
port “World Robotics 2011 – Service
de totale markt en met 932 units
eens van een afstandje nader te
titel Autonomous Military Robotics:
Robots” is nog nat, en dit dossier
is slechts 7 procent van de servi-
beschouwen. Wat gebeurt er als
Risks, Ethics and Design. Het rap-
vormt dan ook een uitgelezen kans
cerobots verpleger of dokter. Wan-
robots wapens hebben? En dan
port volgt een meer technische lijn
om enkele van deze marktgege-
neer echter naar het geld gekeken
met name als er iets fout gaat. Wie
als het gaat om het begrijpen van
vens met u te delen. Als meest
wordt, blijkt defensie ‘slechts’ 22
is er dan verantwoordelijk? De ro-
de ethiek achter robots op het slag-
algemene cijfer noemt het IFR de
procent van de robotomzet voor
bot? De operator? De bedenker? De
veld. Hoewel het veel punten van
totale verkopen van professionele
haar rekening te nemen. Blijkbaar
toeleverancier? De mogelijke ver-
Singer onderstreept, is er ook te
servicerobots in 2010. Ze tellen er
zijn militairen – het gaat nu meest-
antwoordelijkheidsketen lijkt lang
lezen dat robots niet onder invloed
meer dan 13,700, wat een lichte
al nog om onbemande vliegtuigen
en een eenduidig antwoord ligt
staan van emoties, adrenaline en
stijging van vier procent ten opzich-
- minder duur dan chirurgen: de
niet op de plank. Maar het is wel
stress wat soldaten ertoe kan be-
punt in het boek is dat wanneer je
Dossier Defensie 023
wegen welwillend de grenzen te
sche beslissingen kunnen nemen,
heeft. Er zijn voor- en nadelen en
werp ‘de robot en zijn geweer’ niet
overschrijden en oorlogsmisdaden
wat op zijn beurt weer een kleine
het is allesbepalend voor welk
schuwen en het er juist met elkaar
te begaan. Dit gaat natuurlijk uit
verwijzing naar Asimov’s drie wet-
doel technologie uiteindelijk wordt
over hebben. Des te beter hebben
van de veronderstelling dat men-
ten rechtvaardigt. Waar het dan
ingezet. Dit natuurlijk helemaal
we er over na kunnen denken als er
sen in staat zijn robots zo te pro-
toch weer op neer lijkt te komen,
voor wat betreft militaire robots.
belangrijke beslissingen op dit vlak
grammeren dat ze zelfstandig ethi-
is dat technologie twee gezichten
Belangrijk is wel dat we het onder-
moeten worden gemaakt.
Daksh
PackBot
Daksh is een op afstand bestuurbare robot die wordt ingezet voor het
PackBot is eigenlijk een verzamelnaam voor militaire robots van verschil-
veilig lokaliseren, hanteren en vernietigen van gevaarlijke objecten. Eén
lend pluimage, gemaakt door het bedrijf iRobot. Het huidige 510-model
van zijn hoofdtaken is het onschadelijk maken van zogenoemde ‘IED’s’,
komt in de Scout-uitvoering (basisconfiguratie), Explorer-uitvoering (met
ofwel improvised explosive devices. De IED’s worden gelokaliseerd met
meerdere camera’s, laser pointers en diverse (audio) sensoren), en de
behulp van röntgen. Vervolgens pakt hij de IED met zijn grijperarm op en
EOD-uitvoering voor het onschadelijk maken van explosieven.
maakt hem onschadelijk met water. De Daksh heeft een geweer voor het openbreken van deuren, zodat bijvoorbeeld ook auto’s kunnen worden onderzocht. Hij kan trappen op- en afklimmen, op steile hellingen en in nauwe doorgangen rijden en andere voertuigen op sleeptouw nemen.
SGR-A1 Langs de zwaarbewapende grens tussen Noord- en Zuid-Korea, is de SGRA1 opgesteld. Ontwikkeld door het Zuid-Koreaanse Samsung Techwin, heef als doel indringers te identificeren middels warmte, bewegings- en stemdetectie en deze zo nodig te doden. Hij kan meerdere bewegende doelen volgen met infrarood en zichtbaar licht en staat onder commando van een menselijke bevelhebber. De SGR-A1 heeft een bereik van ruim drie kilometer.
024 Dossier Defensie
nEUROn
MQ-9 Reaper
De Dassault nEUROn is een experimenteel onbemand gevechtsvliegtuig,
De General Atomics MQ-Reaper (voorheen de Predator B) is een onbe-
ofwel een UCAV. Het toestel is een internationaal project dat wordt geleid
mand vliegtuig (UAV) dat op afstand kan worden bestuurd, maar ook voor
door het Franse Dassault Aviation. Het delta wing stealth UCAV-project is
autonome vluchten kan worden ingezet. De MQ Reaper wordt gebruikt
de laatste fase van het LOGIDUC 3-step stealth ‘combat drone’ program-
door de luchtmacht, marine en douane van de Verenigde Staten, de CIA
ma. Als een technologisch demonstratiemodel zal er slechts één model
en door de Engelse en Italiaanse luchtmacht. Uitgerust met Hellfire-raket-
gemaakt worden, om nieuwe operationele concepten voor toekomstige
ten van 230 kilogram, heeft hij onder andere dienst gedaan in Kandahar.
UCVA’s te onderzoeken. Testvluchten zijn gepland voor 2012.
BigDog
SWORD
Big dog is een dynamische, stabiele viervoeter die het resultaat is van
De Foster-Miller Talon-robot is een kleine robot met rupsbanden die
gezamenlijke inspanningen van Boston Dynamics, Foster-Miller, het
is ontworpen voor zowel verkennings- als gevechtsmissies. Meer dan
NASA Jet Propulsion Laboratorium, en de Universiteit Harvard. Met zijn
drieduizend Talons hebben hun weg naar het slagveld al gevonden.
90 cm lente, hoogte van 0,76 meter en een gewicht van 110 kilogram
De bewapende versie heet SWORD, wat staat voor Special Weapons
toont hij gelijkenis met een klein ezeltje. Dit is ook precies de bedoeling:
Observation Reconnaissance Detection System. Hierbij zijn de wapens
ook in moeilijk oneffen terrein kan hij met 6,5 kilometer per uur een last
op het standaard Talon-chassis gemonteerd.
van zo’n 150 kilo een helling van 35 graden opslepen.
Dossier Defensie 025
Dr Herman Bruyninckx: “De killer app is er nog niet”
Servicerobotica: het decennium van de waarheid Er is veel te doen op het gebied van de servicerobotica, zo weet ook Dr Herman Bruyninckx. Als professor aan de universiteit van Leuven, houdt hij zich bezig met softwareondersteuning voor autonome systemen en Model Predictive Control. Volgens hem is het huidige aanbod industriële motion control niet voldoende om deze opkomende tak van automatisering te ondersteunen. En hoewel de europese unie jaarlijks honderd miljoen euro beschikbaar stelt, is het lang niet zeker of de servicerobot het zal redden. Het komende decennium zal duidelijk worden of de doorbraak er komt. Liam van Koert, hoofdredacteur Vision & Robotics
Hoewel op definitiegebied nog niet geheel uit-
claratief is beschreven hoe de robot een taak
Leuven ook veel gebeurt op het gebied van de
gekristalliseerd, lijkt de opkomst van service-
moet uitvoeren. Bovendien moet dit nog in een
traditionele high performance aandrijvingen, is
robots onmiskenbaar. Beetje bij beetje komen
ongestructureerde omgeving ook. Natuurlijk
de servicerobotica een vak apart. Momenteel
ze uit het onderzoeks- en prototypedomein, en
zijn de auto die zelf inparkeert, de chirurgische
houden we ons bezig met twee onderzoeksge-
worden de eerste zeer uiteenlopende systemen
robot die middels een joystick wordt bedient,
bieden. Op de eerste plaats is er onderzoek naar
succesvol ingezet voor een waaier aan taken. Er
de reddingsrobots en de marsrovers mooie
geschikte softwareondersteuning. Dit is onder-
worden zwembaden schoongemaakt, mensen
staaltjes mechatronica. Maar ze zijn op zijn best
deel van het Europese BRICS project, waarbij
gered, kamers gestofzuigd en ook op afstand
halfautonoom te noemen. En juist in die laatste
net als in de wereld van de softwareontwikke-
oorlog gevoerd. Niet verwonderlijk dus dat de
stap zit hem de crux. Want om goedwerkende
ling, processen voor robotontwikkeling worden
International Federation of Robotics de markt
autonome systemen te krijgen, zijn hele andere
gestandaardiseerd. In dit geval gebeurt dat op
voor professionele servicerobots eind 2009 op
dingen nodig dan dat vandaag voorhanden zijn.
basis van Orocos (Open Robot Control Software),
zo’n 13,2 miljard dollar schatte. Om een derge-
En of dat deze er op korte termijn wel zullen zijn
waarbij functionele bibliotheken, architecturen
lijke uitspraak te kunnen doen, heeft de bran-
zodat autonome servicerobots een zowel tech-
voor besturing, frameworks voor software-
chevereniging wel een voorlopige definitie in
nisch als economisch haalbaar alternatief zullen
integratie en communicatie-infrastructuren en
het leven moeten roepen. Volgens hen is een
vormen voor diverse toepassingen, is nog maar
middelware worden ontwikkeld. Tweede on-
servicerobot ‘een robot die semi- of volledig
de vraag.”
derzoeksgebied is het zogenoemde ‘Component Based Control’. Dit is nodig om een betere
autonoom opereert om taken uit te voeren die nuttig zijn voor het welzijn van mens en appa-
Voorspellende software
coördinatie te krijgen tussen de bewegingen
ratuur, met uitzondering van producerende ro-
Vooralsnog gebeurt er erg veel in de onder-
van het platform van de robot, de arm en het
bots.’ Het door het IFR geschetste beeld komt
zoekssfeer, met Herman Bruyninckx als één van
hoofd. Momenteel vinden bewegingen redelijk
niet helemaal overeen met de bewoordingen
de experts in de voorhoede. De professor van
sequentieel plaats: eerst rijden de wielen het
die Herman Bruyninckx kiest als hij het over
de universiteit in Leuven met ruim twintig jaar
platform naar de juiste plek, vervolgens kijkt
servicerobots heeft. “In tegenstelling tot bij in-
ervaring, is via een master in de wiskunde, in
het hoofd waar de robot precies moet zijn, de
dustriële robots is één van de kenmerken van
de computerwetenschap en vervolgens in de
arm beweegt en in laatste instantie eventu-
een servicerobot dat, hoewel taak en doelstel-
mechatronica de aangewezen man om de ro-
eel ook de grijper. Bij een mens gaan dit soort
ling heel specifiek gemodelleerd zijn, niet de-
boticakar in Leuven te trekken. “Hoewel er in
zaken veel meer tegelijkertijd, waarbij er van
026 Dossier Defensie
‘grof naar fijn’ gewerkt wordt. We beginnen al
en grijper. De baan van de arm hoeft dan in het
volstrekt duidelijk is dat de servicerobot het
voor onze eindpositie met het bewegen van
begin helemaal niet zo nauwkeurig te zijn, als
beste beschikbare alternatief vormt. Niemand
andere lichaamsdelen. Juist deze samenhang
hij maar snel is. Aan het eind is juist precisie
gaat namelijk voor 200.000 euro een robot
is belangrijk nader te onderzoeken, waarbij zo-
gewenst en wellicht niet te grote versnellingen
aanschaffen die in een uur tijd een tafel kan af-
wel de kinematica als ook de dynamica wordt
in verband met het op te pakken object. Hierbij
ruimen, ook al bedenkt hij het helemaal zelf.”
bestudeerd. Dit doen we overigens niet tot op
kan het bovendien problemen opleveren dat de
Bruyninckx geeft toe dat er wel veelbelovende
het gebied van de dynamica van de elektrische
arm sneller kan bewegen dan dat het platform
applicaties zijn waar taken deels onbekend zijn
aandrijvingen zelf: deze nemen we als ‘dyna-
kan volgen. Voor dit soort zaken zijn hebben
en de omgeving deels ongestructureerd is. “In
misch perfect’ aan.”
we nog geen algoritmes die we standaard kun-
de industrie en in warehousing zie je dat AGV’s
nen gebruiken. Ook het aanpassen op andere
steeds autonomer en flexibeler worden. Het-
Balans
robots kan voor de nodige problemen zorgen:
zelfde geldt voor enkele landbouwsystemen.
Kijken we naar de motion control van de ser-
de bewegingsspecificatie is zeer tijdsvariabel.
Hier verwacht ik op korte termijn wel enkele
vicerobot, dan constateert Bruyninckx een be-
Beschikbare software is niet geschikt om hier
doorbraken. In het publieke domein ligt het
langrijk gat dat niet met bestaande middelen
de benodigde flexibiliteit te bieden en gebruik
echter wat gevoeliger. Hier hebben we ook met
overbrugd kan worden.”In de automatisering
te maken van online sensordata in verband met
ELS te maken, wat staat voor Ethical, Legal en
is de taak van de machine bekend en de om-
de benodigde rekentijd. Tot slot is veiligheid een
Societal. Het gaat dan om sociale acceptatie,
geving gestructureerd. Maar in context van
uitdaging. Servicerobots zullen sneller met de
maar ook om zaken als wetgeving, veiligheid
ons onderzoek is het lastige bij motion control
mens in aanraking komen en een grondige ri-
en certificering. In het geval van de robotchirur-
voor servicerobots dat de uit te voeren taak
sicoanalyse met een zeer ruime bewegings- en
gie, staat de chirurg nog steeds aan de knoppen
vaak wijzigt. De meeste dingen die je tegen-
takenspecificatie is niet eenvoudig, laat staan
en neemt de verantwoording. Maar hoe zit dat
woordig ziet, zijn in feite niets meer dan een-
de technische invulling die hierop volgt.”
als een autonome robot brokken maakt? Ligt dat
voudige pogingen om een robot een flexibele
aan de fabrikant, de gebruiker of aan derden?”
taakomschrijving mee te geven in een onge-
Community
Toch is het volgens Bruyninckx niet ondenkbaar
structureerde omgeving. Je kan stellen dat de
Bruyninckx ziet een belangrijke rol weggelegd
dat ook hier belangrijke stappen gezet zullen
motionspecificatie hiertoe een hoge tolerantie
voor open source waarbij gezamenlijk bepaalde
worden. “Ik denk dat men momenteel vooral
en onzekerheid moet hebben. De specificatie
problemen worden aangepakt. Zo wordt er bin-
de kat uit de boom kijkt en wacht tot iemand
van afzonderlijke elementen eenmaal gede-
nen het BRICS-project samengewerkt met de
als eerste de grote sprong waagt. Dit was met
finieerd, hoe combineer je dan vervolgens de
Technische Universiteit Twente en is er ook veel
de komst van de smartphones en tablets niet
bewegingen? Wat is de juiste balans tussen per-
uitwisseling met het RoboEarth project, dat een
anders. Nadat Apple bewees dat er wel dege-
fectie en de uitvoering van de taak? Zeer snel op
soort internetbibliotheek voor servicerobots
lijk een markt voor was, volgde de rest snel.
vijf centimeter nauwkeurig kunnen werken kan
moet worden. Deze oplossingen zijn echter nog
Natuurlijk is de koudwatervrees van bedrijven
in veel gevallen erg mooi zijn, maar dat geldt
verre van kant en klaar. “Ik verwacht dat het
wel begrijpelijk. Investeren in een servicerobot
natuurlijk lang niet voor alle taken. Weet je dit
nog wel vijf tot tien jaar zal duren voordat dui-
is niet zonder risico’s. Het is daarom goed dat
tot slot goed te combineren, dan kan het vanuit
delijk is welke rol open source precies zal spe-
de Europese Unie jaarlijks honderd miljoen euro
technisch oogpunt best knap zijn dat een robot
len. Vooralsnog werken we vooral met Orocos,
uittrekt om de sector op weg te helpen. Of dit
bedenkt dat hij een tas moet oppakken en dit
waarbij zo nu en dan ook professionele bedrij-
voldoende zal zijn? Dat zal het komende decen-
vervolgens met goed gevolg doet. Bij de com-
ven bediend worden. Dit wordt onder andere
nium ons moeten leren.”
merciële waarde hiervan kunnen nog steeds de
gerealiseerd door een spin-off bedrijfje van één
nodige vraagtekens geplaatst worden. “
van mijn studenten dat de niet standaard zaken ontwikkelen. Het is nog te vroeg om te kun-
Uitdagingen
nen zeggen of dit deel levensvatbaar is, maar
Gevraagd naar de trends op het gebied van mo-
de vraag vanuit de bedrijven is er wel”, aldus
tion control, zou je kunnen concluderen dat het
Bruyninckx.
in de ogen van Bruyninckx alleen maar lastiger wordt. Dit met name omdat de lat steeds hoger
ELS en killer apps
wordt gelegd. “Kort samengevat kun je stellen
Naast de hiervoor geschetste technische uit-
dat de omgeving steeds ongestructureerder
dagingen, is er het probleem van het klassie-
wordt en er meer vrijheidsgraden gewenst wor-
ke gat tussen de theorie en de praktijk. Zo is
den, waardoor de complexiteit natuurlijk toe-
een servicerobot vooralsnog ontzettend duur.
neemt. Hierdoor ontstaan er te veel invloeds-
En aangezien de mens de meeste dingen veel
factoren die maken dat de motion controller
beter kan dan de servicerobot, is het aantal
zoals we die nu kennen niet voldoet. Stel dat
potentiële kopers gering. “We missen de killer
je bijvoorbeeld iets wilt pakken met een arm
app waarbij het zowel technisch als economisch
Dossier Defensie 027
Congres Service Robotica een succes Op donderdag 10 november jongstleden organiseerde kennis en innovatie cluster LEO-Center for Service Robotics haar eerste congres over Service Robotica. Met zestig deelnemers en tal van interessante sprekers kijkt LEO terug op een succesvolle eerste editie. Een kleine greep uit de onderwerpen die aan bod kwamen.
Loosveld van Lely Industries, een pionier op het gebied van innovatieve oplossingen voor de actieve melkveehouderij, nam de bezoeker vervolgens mee in een verhaal waarin Lely begin jaren tachtig de omslag maakt van mechanisatie naar intelligente automatische systemen. Hieruit komen vervolgens de Astronaut melkrobot, de Discovery Barn Cleaner en Juno Feed pusher voort. Robots die het werk en sociale leven van de boer veel aangenamer maken door 24/7 werkzaamheden 365 dagen per jaar over te nemen. Hierna zet Ruud Sniekers van Saxion Hogeschool de plannen en realisatie van de mechatronica opleiding uiteen en laat weten dat hiermee op bachelor niveau aansluiting wordt geleverd voor het bedrijfsleven. Er bestaat een landelijke samenwerking vanuit Delft, Breda, Eindhoven, Venlo en Enschede om jaarlijks 250 afgestudeerden te leveren aan het bedrijfsleven. Intensieve samenwerking met het bedrijfsleven moedigt hij van harte aan. Ter afsluiting vertelde Cock Heemskerk van Heemskerk Innovative Technology over de opzet van een Remote Handling Study Center mede voor het ITER project. In dit remote handling Center worden onder-
Dr. Rainer Bischoff van Kuka Laboratories GmbH, wist de zaal te boeien
houdsscenario’s en processen ontwikkeld en virtueel getest. Tevens wor-
met diverse ontwikkelingen bij Kuka. Het bedrijf beschikt over een geheel
den hiermee de faciliteiten geboden om service engineers op te leiden die
nieuwe robot platform dat ingezet wordt voor het ontwikkelen van nieu-
onderhoud plegen via telemanipulatie op locaties waar mensen niet kun-
we service applicaties. Hierbij wordt slim gebruik gemaakt van knowhow
nen komen. Gezien de positieve reacties zal LEO naast diverse workshops
van Europese universiteiten die zich bezig houden met Service Robotica.
ook volgend jaar weer een congres organiseren.
Studenten werken aan uiteenlopende projecten om invulling te geven aan de technologie roadmap voor service robotica. Aansluitend ging Pantelis Poulakis van ESA-ESTEC in op de robuustheid van robotica die noodzakelijk is voor de ruimte missies waaraan ze werken. Bewezen technologieën worden ingezet en voor de missie uitvoerig getest op robuustheid vanwege de hoge omgevingseisen en de kosten van een enkele missie, waarbij het van belang is dat robots werken en hun taken uitvoeren. Serge
Symposium Time of Flight camera’s Tijdens een studiedag op 26 januari 2012 wil het Industrieel VisieLab van
platform te vinden voor allerlei toepassingen. Bovendioen zal een grote
de Karel de Grote-Hogeschool haar ervaringen met betrekiking tot time
reeks ‘case studies’ behandeld en getoond worden: o.a. autonome navi-
of flight technologie delen met een groter publiek. Tevens wil het Visie-
gatie (AGV’s) en robot gebaseerde ‘material handling’. Aanwezigen krijgen
Lab aantonen hoe deze nieuwe technologie optimaal kan ingezet worden.
tot slot een uitgebreide lijst met verwijzingen naar hard- en software,
Hiertoe zijn diverse experimenten zijn uitgewerkt tijdens het Tetraproject
technische literatuur en rapporten. Dit zal bijdragen aan het vinden van de
dat betaald werd door het iwt (instituut voor de aanmoediging van in-
correcte en noodzakelijke informatie bij de introductie van de technologie
novatie door wetenschap en technologie). De eerste resultaten hiervan
in een productie-omgeving.
werden reeds getoond op de visiebeurs ‘Vision & Robotics 2011’. ToF en RGBd camera’s berusten op de meetprincipes van ‘Time of Flight’ en hebben een hoge potentiële waarde in het domein van de industriële automatisering. Hun hoge flexibiliteit maakt dat zij een elegant alternatief vormen voor een breed gamma van toepassingen. Tijdens het symposium worden daarom de fysische en technische achtergronden van de technologie verklaard. Op basis daarvan de organisatie dat de aanwezigen ook praktisch aan de slag durven met de zogenaamde range camera’s. Verder wordt een overzicht geboden van bestaande hard- en software, en worden bedrijven in contact gebracht met de cameraleveranciers. Dit maakt het mogelijk om camera’s op een efficiënte wijze met elkaar te vergelijken en een geschikt
028 Branche Bulletin
Branche Bulletin
Vision & Robotics 2012 pakt door na succesjubileum Het jubileumjaar van Vision & Robotics liet mooie groeicijfers zien.
een grotere variatie geproduceerd moeten worden, moet automatisering
Inmiddels wordt achter de schermen hard gewerkt aan alweer de
steeds flexibeler zijn. Vision en robotica vormen hier eigenlijk het enige
elfde editie. Hier zullen, voortbordurend op de goede reacties, de
haalbare antwoord op de inherente automatiseringsproblematiek. En ook
Automation Solutions wederom een belangrijke rol spelen.
de uitbreiding van de beurs met het deel ‘Automation Solutions’ heeft bijgedragen aan de groei en relevantie voor de bezoeker. Van de Ven: “Je
“Vision & Robotics 2011 liet een duidelijke groei zien ten opzichte van het
ziet dat steeds meer aandrijf- en besturingsleveranciers zich ook op het
jaar daarvoor”, zegt Els van de Ven. “Zowel het aantal bezoekers als het
vision- en roboticavlak begeven. Kijk alleen maar naar de explosieve groei
aantal exposanten lag twintig procent hoger.” De manager vakbeurzen en
in het aanbod deltarobots, die bijna alle automatiseerders in hun portfolio
congressen van Mikrocentrum is ook blij met de kwaliteit van het bezoek.
lijken te hebben om deze met de meer traditionele lineaire systemen te
“We hebben natuurlijk altijd een wetenschappelijke insteek waar tijdens
kunnen combineren. Het was niet alleen een logische vervolgstap, maar
de seminars een duidelijk toekomstgeluid te horen is, vergezeld van diver-
zelfs noodzakelijk om aanvullende automatiseringsoplossingen op Vision
se zeer praktische lezingen. Een sterk inhoudelijke focus dus. Maar als je
& Robotics te introduceren. Deze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden
tegelijkertijd kijkt naar hoeveel zaken er op de beursvloer gedaan worden,
en dit is ook precies hoe onder andere machinebouwers dit in de praktijk
dan kan ik niet anders dan concluderen dat de combinatie marktplaats met
ervaren. Wat is een handlingrobot bijvoorbeeld zonder grijper?” Konings-
inhoud werkt. Niet alleen waren standhouders dik tevreden met het aan-
hof in Veldhoven bleek een prima locatie voor een evenement dat naast
tal behaalde leads, er zijn zelfs voldoende voorbeelden uit uiteenlopende
Nederland ook België wil bedienen. Er was een aanzienlijk groter aandeel
sectoren waar de bezoeker met een gericht probleem de beurs bezocht
Belgische exposanten dan het jaar daarvoor. Hetzelfde gold voor bijdra-
en met een passende oplossing weer naar huis ging. Zo direct spijkers
gen aan het inhoudelijke programma en voor het bezoekersaantal. Mik-
met koppen slaan lukt alleen als je alle oplossingen en experts onder één
rocentrum heeft dan ook besloten om in 2012 wederom voor Veldhoven
dak bij elkaar hebt. Wat mij betreft kan daar geen internetcampagne te-
te kiezen. Wel is er een kleine verandering als het gaat om het tijdstip. In
genop.“ Een deel van het beurssucces is ook te danken aan de steeds pro-
plaats van in de meimaand zal de volgende Vision & Robotics and Auto-
minentere plaats die vision en robotica in de automatisering innemen. In
mation Solutions op 5 en 6 juni gehouden worden.
lijn met trends als mass customisation, waarbij steeds kleinere series met
Zaken doen tussen knetters en metaalgeur Iedereen die tussen 18 en 21 oktober niet in Antwerp expo aanwezig was,
blijft bestaan voor het gebruik van aluminium als basismateriaal voor vele
heeft helaas een uitstekende Welding Week 2011 gemist. De 8.494 be-
constructietoepassingen in de automobiel- en vliegtuigindustrie. Het lijkt
zoekers hebben er samen voor gezorgd dat vele exposanten spraken van
er zelfs op dat deze tendens enkel maar belangrijker wordt. Ten tweede is
één van de beste edities die ze ooit meegemaakt hebben. De volgende
er de stijgende belangstelling voor andere verbindingstechnieken. Verlij-
afspraak met de laswereld in Antwerpen staat pas in 2015 gepland. De
ming is niet meer weg te denken als alternatief voor sommige lastoepas-
afwezigen, exposanten en bezoekers, zullen dus nog even op hun honger
singen. Maar ook Friction Welding en Friction Stir Welding zijn opkomende
moeten blijven zitten om deel te kunnen nemen aan de volgende Wel-
technologieën die meer en meer aan belang winnen. Op de standen van
ding Week. In de verschillende hallen op de beurs vielen voornamelijk
Beluma, Laskar en Dejond werd ook de aandacht voor inpersen, klinken,
de tentoongestelde robots hard op. onder andere op de stands van Fanuc
rivetteren en andere mechanische verbindingstechnieken levend gehou-
Robotics, Yaskawa, ABB, Rolan Robotics, Cloos en Valk Welding, stonden
den. Welding Week komt binnen vier jaar terug naar Antwerpen. Onge-
werkzame robots uitgestald. De focus op automatisering die tijdens Wel-
twijfeld zal de beurs dan opnieuw alle registers open trekken om de actu-
ding Week werd benadrukt, kende op de beursvloer dus een meer dan
ele ontwikkelingen op het vlak van verbindingstechnieken te presenteren.
behoorlijk goede invulling. Ook het plasmalassen en laserlassen, tech-
De organisatoren doen er intussen alles aan om de marktevoluties te vol-
nieken die naadloos aansluiten bij het automatiseringsgedeelte konden
gen, zodat de volgende beurs weer even succesvol zal zijn.
teruggevonden worden bij meerdere exposanten. Naast het inzetten bij lasprocessen, vinden plasma en laser uiteraard ook hun toepassingen in de snijtechnieken. HGG bood tijdens Welding Week de mogelijkheid een workshop te volgen met de ProCutter, hun nieuwe 3D buizensnijder. Ook bij Astra-Tec, De Tollenaere, Wouters Cutting, Haco-Trading, vlogen de vonken in het rond tijdens de verschillende demonstraties. Op Welding Week werd ook duidelijk dat twee belangrijke ontwikkelingen van de laatste jaren hun opmars bestendigen. Als eerste is er de groeiende aandacht die
Branche Bulletin 029
Steeds meer assen op minder vierkante meters
Innovaties in robotlassen Het internationale Yaskawa concern maakt momenteel een interessante transitie door. Bekend en groot geworden als belangrijke speler in de markt voor lasrobots met de ‘blauwe’ Motoman robots, is Yaskawa inmiddels ook sterk aanwezig met handlingrobots, servotechnologie en frequentieregelingen. In 2010 zijn de Robotics-divisie en de Drives & Motion-divisie internationaal samengevoegd tot één geïntegreerde organisatie, die industrïele automatisering in de breedte aanbiedt. We spreken met Eddie Mennen over hoe het bedrijf hiermee inspeelt op de grote robottrends en die van het robotlassen in het bijzonder.
Door robots te laten samenwerken kan er meer laswerk in één station worden verricht.
030 Robotlassen
Bram Janssen, freelance journalist
Eddie Mennen is Directeur Benelux van
trend noemt hij het feit dat de handling van de
wikkeld. “Met een zevenassige robot beschik
Yaskawa in de Benelux. Op de vraag of de reeds
halffabrikaten en eindproducten rondom de
je over één vrij programmeerbare as meer dan
tijdens Automatica 2010 in München aange-
lasrobots steeds verder geautomatiseerd wordt
bij conventionele zesassige lasrobots. De extra
kondigde veranderingen gevolgen hebben ge-
met behulp van handlingsrobots. Daarbij kun-
bewegingsas maakt dat de robot ‘slangachtige’
had voor de robotdivisie, antwoordt hij: “Maak
nen de handlingsrobots dan ook inspectietaken
bewegingen kan maken, waardoor de robot
je hierover geen zorgen. Yaskawa verloochent
verrichten door bijvoorbeeld het gelaste pro-
botsingen met andere robots of met de lasmal
haar afkomst niet en blijft met volle aandacht
duct onder een camerasysteem te manipule-
kan vermijden en dus ideaal in beperkte ruimtes
nieuwe technologie voor het robotlassegment
ren, waarbij dan alle lasnaden honderd procent
kan worden ingezet. Door de extra bewegings-
ontwikkelen. Dit is niet zonder reden. Zoals de
worden beoordeeld op vorm, maat, eventuele
as kan de lastoorts ook altijd in de optimale
marktstatistieken van het IFR laten zien, is dit
insluitsels of andere onregelmatigheden. Men-
laspositie worden gebracht voor de best moge-
nog steeds een belangrijk gedeelte van de to-
nen: “In de automobielindustrie worden deze
lijke laskwaliteit. Verder kan deze nieuwe kine-
tale robotmarkt. Bovendien laat het robotlassen
technieken al geruime tijd toegepast en leiden
matica voor lasrobot ook ideaal worden ingezet
in 2011 sterke groeicijfers zien.”
deze tot enorme besparingen in operatorkos-
wanneer de robot inwendig in een bepaald pro-
ten. Ook is er een betere procesbeheersing.
duct moet gaan lassen. Waar een ‘normale’ ze-
Multi-robot technologie
Yaskawa-Motoman heeft samen met voor-
sassige robot dan al snel met zijn bovenarm of
Mennen geeft aan dat met name vanuit de
aanstaande fabrikanten zoals BMW, Daimler
een ander deel van de robot tegen het te lassen
automobielindustrie er een duidelijke trend is
en Volkswagen geavanceerde productielijnen
product vast kan lopen, kan de zevenassige ro-
om meerdere robots met elkaar samen te laten
ontwikkeld en gerealiseerd, waarbij soms bij-
bot zodanig worden bewogen dat er geen bot-
werken. Dit biedt voordelen wanneer bijvoor-
voorbeeld honderd robots worden bediend door
singen plaatsvinden.” Mennen vult aan dat een
beeld meerdere lasrobots gelijktijdig aan een
slechts vier operators. Hart van deze oplossing
ander belangrijk voordeel de toegenomen snel-
product kunnen lassen. “Door robots te laten
is onze multi-robot controller, waarmee tot en
heid van de robot is. “Door ook de zevende as
samenwerken kan er meer laswerk in één sta-
met acht robots vanuit één processor kunnen
in het bewegingspatroon in te zetten, kunnen
tion worden verricht, waardoor er minder las-
worden aangestuurd”.
hogere snelheden van het Tool Center Point van
cellen nodig zijn om een bepaald productievo-
Zeven assen
de lastoorts worden bereikt. Bovendien hebben
lume te behalen. Daardoor kan er ook worden
Bij het laten samenwerken van meerdere lasro-
we ook voor onze zevenassers de doorvoering
bespaard in het aantal benodigde lasmallen en
bots is de ruimte tussen de verschillende robots
richting lastoorts door de verlengde bovenarm
is er ook minder vloeroppervlak in de fabriek
soms beperkt, en kan ook de toegankelijkheid
heen geleid. Dit gepatenteerde systeem gebrui-
nodig. Bijkomend voordeel is een verminderde
van de lasnaden een probleem worden, zeker
ken we voor onze andere lasrobots al sinds 2004
thermische vervorming van het product doordat
in combinatie met de benodigde lasmallen. Om
en zorgt voor een verhoogde bewegingsvrijheid
de warmte gelijktijdig van meerdere zijden in
aan deze problematiek tegemoet te komen,
en een verminderde slijtage.”
het product kan worden gebracht.” Als tweede
heeft Yaskawa een zevenassige lasrobot ont-
Integratie stroombron en besturing Als laatste eigenschap van een eigentijdse lasrobot noemt Mennen de integratie van de stroombron en de robotbesturing. “We hebben samen met enkele vooraanstaande fabrikanten van robotlasapparatuur – denk hierbij aan Fronius, Lincoln, Miller en SKS – een naadloze integratie met onze robots ontwikkeld. Zo gebeurt de aansturing van de lasapparatuur rechtstreeks vanuit de robotbesturing. De programmeur of operator kan hierdoor alle lasdata probleemloos instellen middels de vrij programmeerbare touch screen van de robotbesturing. Ook kan deze hier worden gemonitord en indien nodig aangepast. Daarbij is het ook mogelijk om alle lasdata voor honderd procent statistisch te bewaken in een databasesysteem, zodat er bij eventuele afwijkingen meteen kan worden ingegrepen. De integratie van de stroombron met de besturing draagt dus niet alleen bij aan meer Door de zevende as kan de robot ‘slangachtige’ bewegingen maken,
programmeergemak, maar zorgt tevens voor
waardoor botsingen met andere robots of lasmal worden vermeden.
een betere beheersing van het totale lasproces.”
Robotlassen 031
Robotprimeur in de Benelux
Razendsnel ledlampjes op kleur sorteren De eer was aan Doeko uit Weurt om als eerste de nieuwe M-1iA deltapicker van Fanuc in gebruik te nemen. Zijn taak? Het razendsnel op kleur uitsorteren van miljoenen ledlampjes. Het feit dat de M-1iA aanvankelijk voor een andere taak was geselecteerd, getuigt van de veelzijdigheid van Fanucs jongste telg en de hoge mate van flexibiliteit van robotautomatisering in het algemeen.
Liam van Koert, hoofdredacteur Vision & Robotics
“We willen het roer helemaal omgooien en
schrijdende inzichten. Want alleen door dingen
we een zusterbedrijf, OX-ID genaamd, opge-
zonder robotisering zou dit nagenoeg onmo-
te doen, krijg je ze goed in de vingers. Een
richt. Dat is er speciaal op gericht om nieuwe
gelijk zijn”, zegt Gert-Jan van Doesburg. De di-
hoge mate van flexibiliteit is dan een absolute
productontwikkelingen te realiseren. Iedereen
recteur en eigenaar van Doeko doelt op een
must. Alleen de robotica kan deze bieden.”
met een goed idee of model kan daar aankloppen om te kijken of het idee of model past bij
paar geheel nieuwe disciplines die het bedrijf binnen haar deuren wil huisvesten. “We zijn
Allemaal lichtpuntjes
de productiemogelijkheden en kennis die ter
van oorsprong, dus sinds 1964, een gereed-
Eén van de eerste projecten waar Doeko zich
beschikking is. Uitgangspunt is wel dat de pro-
schapmakerij. En dan met name gespeciali-
op heeft gestort, is de uitontwikkeling en pro-
ductie hier in Nederland plaatsvindt en dat is
seerd in het echte precisiewerk. We maken
ductie van een bijzondere designlamp. Ont-
met het gebruik van robots goed mogelijk.”
stempels, matrijzen en de laatste tien jaar zeer
werper Raymond Puts, een gepensioneerd
uiteenlopende fijnmechanische onderdelen en
Philips-ingenieur, kwam met Doeko in contact
Lerend robotiseren
subsamenstellingen. Door onze ruime ervaring
toen hij op zoek was naar iemand die een
Zo zijn er voor de productie van de nieuwe
in het microgebied kregen we steeds meer
stansgereedschap voor de vele stripjes waar-
lamp dan ook diverse robots ingezet. Een be-
opdrachten vanuit de halfgeleiderindustrie. En
uit de lamp bestaat voor hem kon fabriceren.
langrijke reden hiervoor is omdat Doeko van
hoewel het hier vaak mooie en uitdagende op-
Van Doesburg: ”De lamp bestaat uit diverse
het productieproces wil leren en dit, wanneer
drachten betreft, is het ook een zeer cyclische
stripjes die tezamen een binnen- en buitenbol
het beter kan, wil kunnen aanpassen aan
markt, met alle gevaren van dien. We hebben
vormen en door ledlampjes met weerstand op
nieuw verworven inzichten. Zo zijn er twee
daarom enige tijd geleden besloten ons meer
afstand worden gehouden. Toen er een goede
stations uitgerust met Fanuc LR Mate 200iC ro-
te differentiëren. De keuze is daarbij geval-
klik tussen Raymond Puts en Doeko bleek te
bots, waarmee de stripjes van het juiste gaten-
len op het doen van eigen productontwikke-
zijn, en wij overtuigd waren van de kansen die
patroon worden voorzien. Hierbij is het eerst
ling, inclusief de productieontwikkeling. Het is
het model had, is besloten om voor het oor-
ontwikkelde station gebaseerd op een robot
een mes dat aan twee kanten snijdt. Enerzijds
spronkelijk kwetsbare ledje met weerstand als
die de stripjes oppakt en op de juiste positie
zorgen we zelf voor onze productie, en ander-
afstandhouder, een degelijk en goed te mon-
voor een enkel ponsstation brengt. Doordat de
zijds kunnen we met de opgedane kennis ten
teren lampje te ontwikkelen. Nadat dit gerea-
positionering plaatsvindt middels de robot, is
aanzien van de productiehuishouding ook de
liseerd was, is mede door Moooi, die de lamp
een zeer variabel gatenpatroon mogelijk. In
systeemintegratie voor derden verzorgen. De
in hun collectie heeft opgenomen, de verkoop
een later stadium is een tweede station ont-
inzet van robots is hierbij niet alleen logisch,
een groot succes geworden. Inmiddels hebben
wikkeld, waar wederom een robot de aanvoer
maar zelfs noodzakelijk om deze nieuwe focus
we diverse projecten lopen, waaronder ook
en het afleggen van de stripjes verzorgt, maar
te laten slagen. Product- en productieontwik-
andere verlichtingsconcepten. Om deze pro-
waarbij gebruik wordt gemaakt van sjablonen,
keling is namelijk een optelsom van voort-
ducten in de markt te kunnen brengen hebben
waarbij in één keer een heel gatenpatroon in
032 Integratie
De ledjes worden eerst op kleur gesorteerd, voordat er gepuntlast en geassembleerd word.
de stripjes wordt geponst. Op deze manier kan
Tot slot is er het substation waar de ledjes wor-
Japanse handzaamheid
de productiesnelheid fors worden opgevoerd.
den getest, pootjes worden geknipt en gebo-
Peter Kiekens is als Sales Manager van Fanuc
Een derde robot – een SR Mate 100iA - is te
gen en tezamen met de weerstandjes worden
Robotics voor de Benelux nauw betrokken ge-
vinden bij de spuitgietmachine waar de behui-
gepuntlast. Dit station, waar de M-1iA robot
weest bij het selecteren van de juiste robots
zingen voor de ledlampjes worden gemaakt.
aanvankelijk was gepland in verband met de
voor de verschillende taken bij Doeko. En als
Deze worden door de robot in een kransvorm
zeer snelle en flexibele drieassige pols, staat
geen ander kent hij de opmerkelijke eigen-
met acht posities uit de machine gehaald en in
nu nog afzonderlijk te werken maar gaat bin-
schappen van de nieuwe M-1iA robot. “Het
een pers gelegd. Middels een trimgereedschap
nenkort ook geïntegreerd worden met de as-
eerste wat opvalt aan de M-1iA is dat het wel
worden de behuizingen vervolgens gecontro-
semblage-unit. Het was in deze fase dat Doeko
een heel kleine deltarobot is”, start hij zijn uit-
leerd van de aanspuiting gebroken. De be-
er bijvoorbeeld achterkwam dat het beter was
leg. “Hierdoor kan hij niet alleen staand of han-
huizingen worden in een bak opgevangen en
de binnengekomen ledjes eerst op kleur te
gend worden gemonteerd, maar zelfs horizon-
zullen uiteindelijk ook georiënteerd, middels
sorteren, voordat er gepuntlast en geassem-
taal of onder een hoek worden gemonteerd.
trilvullers, aangeboden worden in het assem-
bleerd werd. Dit om de op kleur afgekeurde
Door het lage eigengewicht blijft er ruim vol-
blageproces van de samengestelde lampjes.
leds in andere projecten te kunnen gebruiken.
doende stijfheid over om ook in deze posities
Integratie 033
op hoge snelheid een hoge baannauwkeurigheid te halen. Dit maakt hem natuurlijk extra flexibel ten opzichte van bijvoorbeeld scararobots. Bovendien is de M-1iA, net als zijn grote broer de M-3iA, in de gepatenteerde Genkotsu uitvoering, wat ‘vuist’ in het Japans betekent, te verkrijgen. De robot heeft dan twee extra assen in de pols, waardoor er in feite de bewegingsvrijheid van een menselijke hand ter beschikking staat. Dit is helemaal het geval wanneer geïntegreerde vision aan de pols wordt toegevoegd. De robot ziet dan precies waar
De eer was aan Doeko uit Weurt om als eerste de nieuwe M-1iA deltapicker van Fanuc in gebruik te nemen.
hij mee bezig is en heeft geen blinde vlekken, zoals dit bij een vaste cameraopstelling het geval zou zijn. Alles tezamen maken deze eigenschappen de M-1iA uitermate geschikt voor bewerkingen en assemblage van elektronische componenten en dus ook voor de productie van kleine lampjes.” Kiekens voegt toe dat de kleine afmetingen nog een aantal voordelen hebben die de financiële haalbaarheid van robotisering aanzienlijk vergroten. Zo is de M-1iA dusdanig compact dat hij in het midden van een indexeertafel geplaatst kan worden. “De kleine afmetingen van de M-1iA werken door op de andere automatiseringscomponenten. Er kan nu zonder dat er ex-
Met behulp van een robot wordt in één keer een heel gatenpatroon in de stripjes wordt geponst.
tra vloeroppervlak wordt gevraagd, rondom de robot gebouwd worden. Dit betekent een klei-
toepassen. Gezien de grote hoeveelheid led-
de integratievoordelen die je hebt als je op
nere indexeertafel met minder toe- en afvoer
jes en de benodigde snelheid, bleek de M-1iA
een leverancier standaardiseert. Bovendien
en uiteindelijk ook minder energieverbruik.
hiervoor de meest geschikte kandidaat uit
maakt dit het werk van de operator een stuk
Bovendien is het zelfs mogelijk twee robots
ons robotarsenaal. Voor de overige bewerkin-
eenvoudiger. Hij heeft overal met dezelfde
binnen een bereik van negentig centimeter te
gen zetten we reeds aanwezige robots in, die
bediening en vergelijkbare HMI te maken,
plaatsen. Hierdoor staan ineens twee handen
plaats zullen nemen aan een nieuw ontwor-
waardoor hij flexibeler inzetbaar is.” Naast de
ter beschikking die net als bij de mens kunnen
pen taktafel met zestien bewerkingsposities.
Fanuc-machines en CNC- besturingen zijn er in
samenwerken en net zoveel plaats innemen
Bij deze taktafel zal zowel het knippen en bui-
de fabriek ook de nodige gele robotarmen te
als een medewerker.”
gen als puntlassen plaatsvinden, maar ook het
vinden: van diverse verspaningsmachines is
plaatsen en lijmen van de inserts en cupjes,
de belading geautomatiseerd. Dit heeft ertoe
Een nieuwe rol
inclusief de verschillende oriëntatie en contro-
geleid dat een bewerkingsstraat tot Avenue de
Voor Doeko waren vooral de compacte in-
lestappen. Overigens kwam hier onze precisie-
Fanuc gedoopt is. De leverancier van de draad-
bouwgrootte en hoge snelheid van belang in
ervaring goed van pas: het ontwikkelen van
vonk- en freesmachine zag de gein ervan en
de keuze voor de M-1iA. Dat de robot boven-
een gripper voor het inwendig oppakken van
verzorgde een naambord om de bezoekers van
dien zeer flexibel en daarmee veelzijdig is,
een moer met een schroefdraad M2 is niet
Doeko hier op te wijzen. “We hebben inmid-
bleek een welkome bijkomstigheid toen in een
voor iedereen weggelegd.”
dels ook een tweede spuitgietmachine met geïntegreerde robot van dit bedrijf aange-
later stadium bleek dat het beter was een extra productiestap toe te voegen. “Hoewel de
Avenue de Fanuc
schaft om onze nieuwe productontwikkeling-
ledjes wel degelijk in een bepaalde kleurklasse
Dat er bij het selecteren van een robotleveran-
strategie te faciliteren. Bovendien willen we
worden gekocht, blijkt er toch de nodige vari-
cier voor Fanuc is gekozen, mag geen verras-
de productieautomatisering ook voor derden
atie in kleur op te treden”, geeft Van Doesburg
sing heten. Van Doesburg:”We hebben al jaren
gaan realiseren. Het helpt dan om intern veel
als voorbeeld van een voortschrijdend inzicht.
zeer goede ervaringen met dit bedrijf: al vanaf
ervaring op te doen en je te specialiseren in
“Maar met het oog op kwaliteit en uitstraling
het eerste begin zijn de meeste van onze CNC-
een bepaald fabricaat. Het is dan ook niet on-
willen we de kleurvariatie van de in één lamp
machines uitgerust met een Fanuc-besturing.
denkbaar dat we ons over enige tijd ook als
gebruikte ledjes zo klein mogelijk te houden.
Dit heeft enerzijds te maken met een stukje
Fanuc-systeemintegrator in de breedste zin
Dit betekent dat we op de bestelde sortering
kwaliteit en betrouwbaarheid die daardoor
van het woord zullen manifesteren.”
subbinning in zestien kleurcategorieën gaan
verkregen wordt, maar net zo belangrijk zijn
034 Integratie
7844 x
C
M
made in Germany! Germany
Y
CM
MY
CY
CMY
K
ifm electronic – close to you! www.ifm.com / nl Telefoon 0341 – 438 438
INNOVATIE IN ROBOTLASSEN 1/3 X 1/2 X
1X
Logo Freiraum für Displayanwendungen: Mindestabstand = 1/2 X
YASKAWA-MOTOMAN is wereldwijd marktleider in gerobotiseerd booglassen. Wij danken deze leidende positie aan de continue innovatie van onze technologie. Enkele voorbeelden waarmee YASKAWA-MOTOMAN aantoonbaar de trends heeft gezet in de robottechnologie: • Ontwikkeling van multi-robotbesturing, voor perfect “teamwerk” tussen meerdere las- en handlingsrobots • Ontwikkeling van door de bovenarm verlegd energiepakket naar de lastoorts, voor maximale bewegings vrijheid en minimale slijtage • Ontwikkeling van unieke 7-assige lasrobot, waarmee zelfs moeilijk bereikbare lasnaden gerobotiseerd kunnen worden gelast Test onze innovatiekracht en leg ons uw vraagstelling voor! Ons ervaren team staat graag voor u klaar voor een vrijblijvend advies.
YASKAWA Benelux BV Tel.: +31 (0)40 289 5500
[email protected] www.yaskawa.eu.com
Diepere gedachten van een CE-consultant
Wat betekenen de letters “CE”? Op het eerste gezicht een hele kinderachtige
weten wat volgens hen de letters “CE” beteke-
label waarop een “CE markering” staat. Prach-
vraag, zij het niet dat lang niet iedereen het
nen. Maar mag ik het u ook eens op de man
tig product, is dus veilig te gebruiken door de
juiste antwoord kan geven. In de laatste co-
af vragen? Weet u het nog wel? Ooit hebben
nieuwe aardbewoner. Voor de goede orde leest
lumns heb ik gewezen op het feit dat de jon-
wijze mannen bedacht dat de letters “CE”, (of-
men dan ook nog de kleine lettertjes op het la-
gere generatie niet meer of niet goed op de
ficieel moeten we zeggen de “CE markering”),
bel en wordt geconfronteerd met de volgende
hoogte gebracht is van het bestaan van allerlei
door een producent op een product mocht
waarschuwing: “Niet geschikt voor kinderen
Europese productrichtlijnen, omdat de opvoe-
worden aangebracht als men het product vol-
jonger dan 36 maanden” of ”Niet geschikt voor
ders en de overheid verzuimd hebben om de
ledig in overeenstemming met de, van toepas-
kinderen jonger dan drie jaar”. Kijkt u het de
jongere generatie voldoende voorlichting en
sing zijnde, Europese Richtlijnen had gebracht.
volgende keer maar eens rustig na. Hiermee
onderwijs op dit gebied te geven. De wat ou-
Deze “CE markering” gaf met een mooi woord
heeft de fabrikant volledig voldaan aan de ver-
deren onder ons hebben het geluk gehad dat
de “conformiteit met de richtlijn” aan. De let-
plichtingen van de Speelgoedrichtlijn. Hij heeft
begin jaren negentig door de overheid er een
ters “CE”staan dan ook voor “Conformité Euro-
namelijk de plicht om aan te geven voor welke
intensieve campagne gevoerd werd om het
péenne”.
kinderen het product geschikt is. Omdat het product in overeenstemming is met de Speel-
Nederlandse bedrijfsleven vertrouwd te maken met de Europese productrichtlijnen. Het
Verkoopvlag
goedrichtlijn mag hij de “CE markering” aan-
zwaartepunt lag toen in de jaren 1992/1993
Oorspronkelijk was het de bedoeling dat ge-
brengen. Volgens mij kunnen we ons wel afvra-
vooral, zoals ik mij, als ex machinebouwer,
bruikers van producten waar de “CE markering”
gen of deze groep jonger dan drie jaar toch niet
nog goed kan herinneren bij de Machinericht-
op staat ervan uit mogen gaan dat het product
de beoogde gebruikersgroep zou kunnen zijn.
lijn 89/368/EG die 1 januari 1995 verplicht zou
veilig is. Misschien zeg ik het nu wel wat bot,
Kan een product waarop een “CE”- marke-
worden voor machines. Ondertussen zijn we al
maar ik durf dit bij sommige producten en
ring aangebracht is, onveilig zijn? Ja. In het
een aantal versies van deze richtlijn verder. In
machines, waarop de “CE markering”is aan-
voorbeeld van de knuffel had de fabrikant de
die jaren werd ook de Nederlandse vereniging
gebracht, te betwijfelen. Het begint er steeds
Speelgoedrichtlijn goed nageleefd. Maar ook
voor CE-consultants (NVCE) opgericht, die van
meer op te lijken dat sommige fabrikanten op
op onveilige producten wordt in de praktijk een
het ministerie van economische zaken subsidie
producten deze “CE markering” aanbrengen
“CE markering” aangebracht. We moeten ook
kreeg om mee te helpen de bekendheid van
als een soort verkoopvlag. Het staat natuurlijk
niet vergeten dat volgens veel EU productricht-
de Europese Richtlijnen te verbeteren. Ik mocht
prachtig, maar de veiligheid is twijfelachtig. Nu
lijnen de fabrikant door zelfcertificering de “CE
in die begin jaren, als startend CE consultant,
kun je bij sommige productrichtlijnen ook twij-
markering” mag aanbrengen. Voor sommige
één van de bestuursleden van deze vereniging
felen aan de mogelijkheden die een fabrikant
producten mag dit pas gedaan worden na in-
zijn. Ondertussen bestaat deze vereniging,
geboden worden. Een voorbeeld hiervan is de
schakeling van Notified Body’s, die dan contro-
door gebrek aan belangstelling en inzet van de
Speelgoedrichtlijn 2009/48/EG. Misschien mag
leren of men wel terecht aangeeft in overeen-
leden, jammer genoeg niet meer. Maar terug
ik eens een voorbeeld geven?
stemming te zijn met de, van toepassing zijnde,
naar de vraag. Men zou kunnen stellen dat op
We zijn allemaal wel eens een keer op kraam-
EU richtlijnen. Maar dit is misschien voor vijf
een kinderachtige vraag we meestal ook een
visite geweest, waarbij we voor de pasgebo-
tot tien procent van alle producten die op de
kinderachtig antwoord moeten verwachten.
rene een prachtige knuffel meenamen. De
markt komen van toepassing. Het merendeel
Prachtig. Ik zou van jongeren wel eens willen
knuffels zijn meestal voorzien van een mooi
van de producten (en zeker machines) vallen
036 (Un)Safe
Bert Stap
onder de zelfcertificeringsmodule en geven de
kregen een verbod op verkoop en levering van
sen de vijf- en tienduizend scherminstallaties
fabrikanten de mogelijkheid om volledig zelf-
onafgeschermde scherminstallaties opgelegd
in gebruik zijn en dat het aantal schermen nog
standig het product “CE” te markeren. Bij de
en werden verplicht om de afnemers direct te
groeiende is. In dat zelfde artikel wordt ook ge-
ontwikkeling van de EU richtlijnen geloofden
informeren over het risico van beknelling en
noemd dat er ook installaties zijn die bij een
de leiders van de Europese Gemeenschap nog
de wijze waarop dit voorkomen zou kunnen
dreigende beknelling direct stoppen. Dus met
in het “goede”van de mensheid. Misschien was
worden. Gelukkig, eindelijk neemt de overheid
andere woorden er waren / zijn ook veilige
de wens de vader van de gedachte, wie zal het
haar verantwoording. Maar laten we deze ca-
scherminstallaties op de markt. Tegelijk wordt
zeggen? Maar moeten we nu niet constateren
ses eens beter bekijken. Wat is er nu werkelijk
in hetzelfde artikel terloops opgemerkt dat de,
dat de praktijk deze prachtige gedachte heeft
aan de hand? Is de reactie van de Arbeidsin-
door de Arbeidsinspectie genomen maatrege-
achterhaald? En laten we eerlijk zijn. Wij, Ne-
spectie één die past bij het spreekwoord: “als
len, voorlopig alleen voor Nederland gelden en
derlanders, zijn toch bij uitstek een volkje dat
het kalf verdronken is, dempt men de put”?
dat 23 Europese fabrikanten sinds een half jaar
gecontroleerd moet worden. We lappen toch
Het lijkt er wel op. Het eerste trieste ongeval
werken aan een geharmoniseerde EN- norm
ook andere regels aan onze laars. Want wie van
was namelijk al gedateerd in mei 2010. Als ge-
voor stal schermsystemen. Wanneer er een
ons houdt zich aan de snelheidslimieten op de
volg van het tweede ongeval werd pas, meer
norm verwacht mag gaan worden, vermeldt
snelweg of op andere wegen? Of de snelheid
dan een jaar later, actie genomen. Had men
het artikel jammer genoeg niet. Wel dat er veel
op die prachtige Matrix borden? Als we eerlijk
niet eerder kunnen constateren dat sommige
verschillende technieken voor de stalschermsy-
zijn dan weten we precies op welke plaatsen
scherminstallaties niet afgeschermd waren en
stemen gebruikt worden. Deze vermelding is
we extra op moeten letten om niet gepakt te
daarom onveilig waren? Hadden de fabrikanten
dan vervolgens de motivatie om aan te geven
worden.
niet verplicht moeten worden om betere risi-
dat het dan ook problematisch is om tot een
coanalyses te maken en juiste beschermende
geharmoniseerde norm te komen. Fijn voor de
Arbeidsinspectie
maatregelen te realiseren? Want we kunnen
gebruikers / toekomstige kopers om dat te we-
Nu heb ik de vorige keer al aangegeven dat in
toch stellen dat scherminstallaties voor stal-
ten. Want wat zegt dit nu? Heb geduld, alles
Nederland voor fabrikanten de pakkans niet zo
len gezien moeten worden als een machine en
zal goed komen, in de hoop dat er geen (do-
hoog ligt en dat ik moet constateren dat ook
daarom onder de Machinerichtlijn 2006/42/EG
delijke) ongevallen meer ontstaan. Even terug
machinefabrikanten daar misbruik van maken
vallen (eventueel ook onder andere van toe-
naar de vraag. Wat betekenen de letters “CE” in
en daardoor de kopers van die machine met
passing zijnde EU-richtlijnen). Blijkbaar volde-
dit geval voor de fabrikanten? Mag ik de vraag
een probleem opzadelen. Toch kan het ook
den de geleverde schermen hier dus niet aan
uitbreiden? Wat betekenen ze voor die vijf- tot
anders. Afgelopen maanden kwam ik gelukkig
en konden de onveilige situaties zich voordoen.
tienduizend gebruikers van deze systemen? Ik
dit bericht tegen. Het gaat daarbij over het op-
Ook deze producten zullen voorzien zijn ge-
denk dat van de laatste groep er velen met
treden van de Arbeidsinspectie tegen onveilige
weest van een “CE markering”. Ook hier koch-
gemengde gevoelens naar de prachtige “CE
schermsystemen voor stallen naar aanleiding
ten de kopers in goed vertrouwen bij de fabri-
markering” op hun installatie kijken. Ik zou het-
van twee dodelijk ongevallen, waarbij jonge
kant, die daarop toch een onveilige installatie
zelfde doen!
kinderen bekneld geraakt zijn bij het oprolme-
leverde. In een ander artikel kwam ik tegen
chanisme van het schermdoek. De fabrikanten
dat er alleen al in Nederland waarschijnlijk tus-
(Un)Safe 037
Global solutions
U let nauwgezet op onafhankelijk testen van uw auto ... alleen garages die lid zijn van een branchevereniging vindt u betrouwbaar ... waarom dan ook niet als het gaat om Industriële Robots?
www.robotics-benelux.info +31 (0)297 285332 www.destaco.nl 18-10-2011 14:57:56
cyclocam ad 115x150mm_def.pdf
Intelligente high speed camera
ontworpen voor machine inspectie C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
Binnen 10 minuten zien wat er fout gaat
Real-time: vertraagd meekijken terwijl je filmt
[email protected] www.laser2000.nl 0297-266 191 038 Productnieuws
Productnieuws
AII-ST offline programmeren vernieuwd Rolan Robotics introduceert het vernieuwde offline-line programmeerpakket voor OTC-robots. Aan het softwarepakket, waarmee op een externe pc robotprogramma’s kunnen worden aangemaakt, zijn een flink aantal nieuwe features toegevoegd. Zo is aan de nieuwe software een multiviewer toegevoegd waarmee in één beeldscherm tot vier aanzichten tegelijk kunnen worden getoond. Ook is er een transparante view, waardoor men nu het product transparant kan maken voor optimaal zicht. Bovendien kunnen externe assen nu middels een simpele muisklik worden meegeprogrammeerd. Hetzelfde geldt voor externe sensoren.
Eenvoudige vision op maat met Xpectia FJ Het ontwikkelen van visionoplos-
de ontwikkeltijd worden bereikt.
sende toepassingen. Het ontwikke-
grale ethernetondersteuning zijn
singen die zijn afgestemd op de
Gebruikers hoeven alleen maar te
len van de gebruikersinterface voor
Xpectia FJ-systemen eenvoudig te
specifieke vereisten van zelfs de
kiezen uit meer dan zestig beeld-
Xpectia FJ-systemen is net zo snel
gebruiken als interface met alle
meest veeleisende toepassingen,
verwerkings- en inspectie-items en
en eenvoudig. Gebruikers kunnen
mogelijke machines, en is ook be-
kan snel en eenvoudig met het
kunnen daarna door middel van
kiezen uit een bibliotheek van
waking op afstand mogelijk als een
nieuwe Xpectia FJ visionsysteem
drag-and-drop de gewenste inspec-
knoppen die overal op het scherm
hulpmiddel voor onderhoud en fou-
van Omron. Het beschikt over een
tie- en meetschema’s creëren.
kunnen worden geplaatst. Camera-
tenopsporing. De Xpectia FJ-serie
snelle drag-and-drop programme-
Kant-en-klare macro’s voor bereke-
beelden kunnen worden toege-
biedt een keuze uit meer dan twin-
ring, een keuze van kant-en-klare,
ningen en andere functies kunnen
voegd met een enkele muisklik.
tig verschillende digitale camera’s,
maar makkelijk aanpasbare HMI’s
op een vergelijkbare manier wor-
Daarnaast kunnen maximaal acht
met inbegrip van modellen voor
en een uitgebreide bibliotheek van
den meegenomen. Voor die zeld-
onafhankelijke schermlayouts wor-
hoge snelheid en intelligente com-
tijdbesparende
Deze
zame gevallen waarin een gewens-
den opgeslagen. Controllers in de
pacte modellen. In combinatie met
krachtige en ook intuïtieve ontwik-
te functie niet is opgenomen in de
Xpectia FJ-range gebruiken flashge-
onze unieke beeldverwerkingstech-
kelomgeving wordt aangevuld met
Xpectia FJ-softwaresuite kunnen
heugen in plaats van een harde
nologie voorziet deze serie in be-
een ruime keuze aan camera’s, con-
gebruikers hun eigen algoritmes
schijf, waardoor ze betrouwbaar
trouwbare en stabiele resultaten,
trollers en verlichtingssystemen,
ontwikkelen met behulp van Micro-
blijven functioneren, zelfs onder
zelfs met uitdagende targets. Een
die allemaal gegarandeerd honderd
soft Visual Studio en Omrons Appli-
moeilijke omstandigheden. De con-
ruime keuze van verlichtingsunits is
procent compatibel zijn. In vergelij-
cation Producer. Het systeem is ook
trollers zijn Windows-gebaseerde
ook beschikbaar met verlichtingsti-
king met het gebruik van conventi-
compatibel met de bewezen Hal-
Open IPC’s waarop standaard pc-
ming en door de controller beheer-
onele visionsystemen kunnen met
con-bibliotheek van algoritmen,
programma’s kunnen draaien voor
de voedingsspanning.
het Xpectia FJ-systeem gemakkelijk
hetgeen de mogelijkheden ver-
functies zoals extra data-analyse of
besparingen tot vijftig procent op
groot voor zelfs de meest veelei-
zelfs robotbesturing. Met de inte-
macro’s.
Precisiesensor voor halfgeleiderindustrie Panasonic komt met HL-C2 lasersensoren die een meetnauwkeurigheid en snelheid bieden die de komende jaren binnen de halfgeleiderindustrie nodig zal zijn. De sensor met HDLC-CMOS chip wordt toegepast om bijvoorbeeld de dikte of positie van, of oneffenheden op glassubstraten te meten, bij kwaliteitscontrole van miniatuurcomponenten of excentriciteitmeting van precisiewalsen. De hoge precisie variant heeft een resolutie van tien nanometer en een samplefrequentie van honderd kHz.
Productnieuws 039
Smartcell freest volledig zelfstandig Cellro introduceerde op de EMO in Hannover de Smartcell: een zelfstandig opererende freescel. Deze productiecel is het eerste resultaat van een ontwikkeltraject dat twee jaar geleden werd ingezet en dat nog tot eind 2012 doorloopt. De hardwarematige kant staat wel zo’n beetje vast, de toekomstige ontwikkelingen zullen vooral op softwarematige vlak liggen. Deze eerste conceptmachine is tot stand gekomen door samenwerking met Fanuc (robot), Siemens (besturing), Schunk (spanmiddel), Sandvik (gereedschap), Renishaw (meetinstrument) en Grob (vijfassige freesmachi-
heeft deze faciliteiten aan boord om te kunnen schroeven en productspe-
ne). Zo werkt Cellro ook al aan een Smartcell met een draai-freescombina-
cifieke vingers te kunnen wisselen. Smartcell is hierdoor een volledig zelf-
tie. De essentie van de Smartcell is dat alle handelingen die een operator
standig opererende productiecel voor kleinseriefabricage vanaf serie-
doet, worden overgenomen door de Smartcel. Dat geldt voor deze machi-
grootte 1. Met een bezetting van slechts één operator in de dagdienst
necelcombinatie, maar ook voor latere ontwikkelingen. Dit is mogelijk
draait de cel 24 uur per dag, zeven dagen per week. Als je met de Smart-
doordat de robot is voorzien van een door Cellro ontwikkelde en gepaten-
cell eenmaal een product hebt gemaakt, kun je die bij wijze van speken
teerde servogripper die gecombineerd pallets, producten en gereed-
met een druk op de knop op elk moment manloos reproduceren. Je hoeft
schappen kan wisselen. Eveneens is de gripper voorzien van 3D-vision en
dan alleen maar het te frezen basismateriaal klaar te leggen.
Your partner for industrial robot programming Meer dan 20 jaar ervaring in het ontwikkelen van machine besturingen en meer dan 15 jaar ervaring in het programmeren en integreren van robotsystemen maken van Alpha Robotica een ervaren partner voor zowel gebruikers als systeemintegrators.
• Innovaties en oplossingen van vision systemen, robotica, motion control, sensoren en machineautomatisering • Slimme oplossingen voor industriële en niet-industriële toepassingen • Netwerken met toonaangevende bedrijven, kennisinstellingen en eindgebruikers • Uniek congresprogramma
toegang 11e editie • Gratis Meer informatie:
s.nl
www.vision-robotic
Vakbeurs & Congres
Dinsdag 5 en woensdag 6 juni 2012 NH Conference Centre Koningshof te Veldhoven
T +31 (0)172 41 95 53 F +31 (0)172 41 60 32 040
Informatie
[email protected] Mediapartners:
Officiële beurscatalogus
Productnieuws
Nieuwe W9-3 sensor Sick heeft een nieuwe sensor in haar assortiment. De behuizing van deze W9-3 sensor is gemaakt van VistalTM, een glasvezelversterkt
Positiemeting voor het vonken met vision
kunststof dat het kan opnemen tegen staal. Het is licht, sterk, duurzaam, robuust en kent een hoge mate van dichtheid. Door de speci-
GF AgieCharmilles liet tijdens de EMO Hannover zien dat een geïntegreerd
ale productietechniek gecombineerd met het gebruik van krachtige
visionsysteem nuttige diensten kan bewijzen bij het draadvonken. Een
hightechlijmen, heeft de W9-3 sensor een sterke en waterdichte con-
camera met een vergrotingsfactor van vijftig wordt gebruikt om de vonk-
structie. De sensor is uitgevoerd met een PinPoint LED voor een hel-
draad optimaal te positioneren ten opzichte van het werkstuk. Het resul-
dere en zeer homogene lichtspot en laat zich daardoor zeer precies
taat: in één opspanning meteen een werkstuk dat binnen de normen valt.
en gemakkelijk uitlijnen. Ander voordeel hiervan is een grotere reik-
GF AgieCharmilles toonde het visionsysteem als een integraal onderdeel
wijdte dus meer functiereserve en een betere detectie van zeer
van de draadvonker Cut 1000. Gevonkt werden pincetjes uit cilindrische
kleine objecten. De W9-3 sensor is verkrijgbaar als taster (detectieaf-
staafjes met een diameter van 0,5 millimeter. Met het optische meetsy-
stand 20 tot 350 millimeter), reflector fotocel (tot drie meter) en als
steem met een meetnauwkeurigheid 0,05 micrometer lukt het om Robertpack toonde tijdens de Empackvan in Zwolle een nieuwe robot pickde &
zender-ontvanger (tot zes meter). Daarnaast is er een reflector foto-
vonkdraad met een nauwkeurigheid van één tot tweevoldoet micrometer te hypoplace cel met een Fanuc M-3i delta robot. De nieuwe aan alle
celuitvoering voor de detectie van transparante objecten en glas.
sitioneren ten van het werkstuk. giëne-eisen dieopzichte de voedingsmiddelenindustrie stelt. Deze pick & place cel
Voor een universele en flexibele montage is de W9-3 verkrijgbaar met M3- of M4-bevestiging bevestigingsgaten, connector M8, M12, pigtail of vaste kabel.
Adverteerders index Abb
43 Iris Vision
18
Stäubli
11
Adk Techniek
18 Kuka
44
Turck
41
Alpha Robotics
40 Laser 2000
38
Valk Welding
22
Destaco
38 Max van Rooij
38
Yaskawa
35
2 Mikrocentrum
40
Fanuc
NAUWKEURIG DETECTEREN
BETROUWBAAR VERBINDEN
Fenceworks
43 RAB
38
Ifm
35 Schneider Electric
4
PERFECT OVERDRAGEN
EFFICIËNT AUTOMATISEREN
www.turck.com
Sense it!
Connect it!
F0561_210x85_NL_Sense-it_FA.indd 1
Bus it!
Solve it!
Turck B.V. Ruiterlaan 7, NL-8019 BN Zwolle Postbus 297, NL-8000 AG Zwolle Tel. (+31) (38) 4 22 77 50 Fax (+31) (38) 4 22 74 51 Email
[email protected] internet www.turck.com 03.05.2011 15:54:53
Vision & Robotics nu ook online
Kijk voor alle artikelen en het laatste nieuws op www.visionenrobotics.nl 042
Eenvoudiger produceren? Houd het standaard!
ABB levert standaard robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig, snel, kostenbesparend en eenvoudig in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB Robot dan weet u wat u kiest! Bezoek ons op www.abb.com/robotics
www.zeroseven.de
Automation becomes easy. Ontdek hoe KUKA zich heeft toegelegd op het vereenvoudigen van de robotica in elke dimensie: Automation becomes easy! Eenvoudig te plannen. Eenvoudig te integreren. Eenvoudig te bedienen. Eenvoudig in onderhoud. Eenvoudig in aanpassen naar specifieke vragen. Met de QUANTEC robotgeneratie – veelzijdiger en sterker dan nooit ervoor. Met de KR C4 kontroller – waar overbodige Hardware geëlimineerd is. Met het nieuwe KUKA smartPAD – de gemakkelijkste manier om een robot te bedienen.
Meer informatie over de nieuwe KUKA-producten kan U vinden op: www.automation-becomes-easy.com Of scan deze QR-code met je smartphone.
KUKA Automatisering & Robots, Centrum Zuid 1031, 3530 Houthalen, België. Email:
[email protected]. Tel.: +32 (0)11 51 61 60.
