VISION & ROBOTICS
JAARGANG 6 | NUMMER 7 | DECEMBER 2014
Future ready
Slim produceren in 2020 Disruptief met robots Slimme beveiligingscomponenten
FANUC is, met drie productgroepen, de enige onderneming in haar sector die alle belangrijke componenten zelf ontwikkelt en produceert. Elk detail, zowel de hardware als de software, wordt in een geoptimaliseerde keten beheerd. Dat leidt tot een superieure functionele betrouwbaarheid en het vertrouwen van tevreden klanten wereldwijd. The colour of automation.
One supplier, infinite opportunities
02
WWW.FANUC.EU
The Age of Disruption
Colofon Vision & Robotics is hét vakblad over automatiseringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie door specialisten in robotica en visionsystemen. JAARGANG 6 | NUMMER 7 | DECEMBER 2014
Onlangs zaten er 15 vakbonden uit Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending
11 landen in Brussel bij elkaar.
geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation.
Ze zijn bezig met een strijdplan bedenken tegen een startup die de
UITGEVER
wereldwijde taxibranche van het ene op het andere moment volledig
Jos Raaphorst, FenceWorks BV
op zijn kop heeft gezet. Het idee van Uber was simpel. Door taxichauf-
T: 06 34 73 54 24, E:
[email protected]
feurs middels een app rechtstreeks in contact te brengen met reizi-
Robbert Hoeffnagel, FenceWorks BV
gers, werd het bestellen van een taxi wel heel eenvoudig. De taxicen-
T: 06 51 28 20 40, E:
[email protected]
trale was in één klap overbodig en ook particulieren gingen zich in de taximarkt mengen. ‘Oneerlijke concurrentie!’, schreeuwt de branche.
REDACTIE
In Nederland gaf de rechter de branche gelijk en ook in andere landen
Liam van Koert, The Text Factory
lopen rechtszaken. Ten aanzien van het controversiële product Uber-
Ab Muilwijk, FenceWorks
pop hebben ze misschien een punt: particuliere chauffeurs hebben
T: 06 17 58 82 65, E:
[email protected]
geen vergunning. Aan de andere kant heeft ook Uber een punt dat het helemaal geen vervoersbedrijf is. Ze bouwen een community van
REDACTIERAAD
chauffeurs en reizigers. Waarom zouden zij Überhaupt een rijbewijs
Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft
hoeven te hebben?
Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL
Het is al lang geen voorbode meer van het tijdsgewricht waarin we
Martin van der Have, RAB en ABB
zijn beland. Natuurlijk heeft de taxibranche gewoon liggen slapen. Ze
Hans Lenos, lenosonline.info
hadden al lang zelf met een platform moeten komen. Maar blijkbaar
Wim Hoeks, NTS groep
was het binnen streng afgebakende koninkrijkjes lastig iets dergelijks te organiseren. Er was een buitenstaander nodig om van de grond te
VORMGEVING
krijgen waar de reiziger al jaren op zat te wachten. Overigens gaat dat
Laura Willemsen, Grafisch ontwerp
Europese platform vanuit de branche zelf er dan toch komen. Maar wellicht is het met de komst van deelplatformen als Snapcar (een auto
DRUK
lenen) en Blablacar (met iemand meerijden) wel mosterd na de maal-
Grafia Media Groep
tijd. De maakindustrie is niet immuun voor vergelijkbare Übernames door nieuwkomers. En wie struisvogelt staat morgen in zijn hemd.
P O S TA D R E S R E D A C T I E
Waarom? In de vorige Vision & Robotics had ik het in het artikel over
Beatrixstraat 2, 2712 CK Zoetermeer
‘het robothuis’ al even over SMAC. Het staat voor Social, Mobile, Ana-
E:
[email protected]
lytics en Cloud. Uiteraard mogen in deze context termen als crowdfunding, 3dp, robotics en smart products niet ontbreken. Deze turbulente
A B O N N E M E NT E N
soep van trendy ingrediënten is een potente voedingsbodem voor
[email protected]
disruptieve startups. We zullen er nog veel zien. Hun verschijnings-
T: 079 - 500 05 59
vorm is divers. Maar een aantal dingen hebben ze gemeen. Zo zijn ze klein en wendbaar. Toch krijgen ze snel grote dingen van de grond. Ze
A D V E R T E NT I E - E X P L O I TAT I E
maken efficiënt gebruik van de krachtige ‘open source’ middelen die
Mike de Jong
voorhanden zijn. En binnen hun community is snel de juiste expertise
T: 06 - 10 82 59 93
gevonden. Aansluiting bij de gebruiker en de time to market van hun
E:
[email protected]
producten is ongekend. Wie de ‘Ubers’ van de maakindustrie worden? De nabije toekomst zal het leren. Maar deze speciale eindejaarsuit-
AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE
gave geeft in ieder geval de handvatten om zelf een gooi naar deze
Wouter Hoeffnagel, Peter Vermeulen, kennispartner NEN
titel te doen.
LIAM VAN KOERT Column 03
Beladen onze robots binnenkort ook uw machines? Automatiseer intelligent! Perfectioneer de kwaliteit. Maximaliseer uw productiviteit.
KUKA robots verhogen de winstmarge van machine gereedschappen. Geautomatiseerd laden en ontladen verhoogd zowel de kwaliteit als de kwantiteit van het gemaakte werkstuk. Kwaliteitsvolle Duitse robots: Onze passie is het vinden van innovatieve oplossingen om zelfs de meest complexe automatiseringsprocessen eenvoudig te maken.
Ontdek de wereld van KUKA in machining: www.kuka.be
KUKA Automatisering + Robots N.V. Centrum Zuid 1031, 3530 Houthalen België, Tel.: +32(0)11/51.61.60,
[email protected], www.kuka.be
In dit nummer Slim produceren in 2020
08
FieldLabs: maak er gebruik van!
12
Disruptief met Robots
14
Trends in de wereld van IP-camera’s
16
8
Componenten om slim te beveiligen
18
Rise of the robots
21
Vision-applicaties beter bereikbaar
24
14 18
Airbus bouwt fabriek van de toekomst
26
De kracht van vormherkenning
28
Een blik in de kristallen bol
30
Is Uw robot al geautomatiseerd?
32
Energie besparen met vacuümgeneratoren
34
Tijd voor nieuwe definities
36
3D-analyse voorkomt onterechte afkeur
38
Rubrieken Redactioneel
03
Colofon
03
Nieuws
06
Nieuws
40
Cyber security
42
December | VISION & ROBOTICS
Inhoud 05
Videodrones ter verbetering van de veiligheid BOSCH SECURITY PROJECTS IS EEN STRATEGISCHE SAMENWERKING AANGEGAAN MET AERIALTRONICS MET HET OOG OP HET INZETTEN VAN VIDEODRONES VOOR HET VERBETEREN VAN DE VEILIGHEID. AERIALTRONICS ONTWIKKELT EN PRODUCEERT AL GERUIME TIJD HOOGWAARDIGE DRONES. De Altura-systemen van Aerialtronics differen-
nics te voorzien van een hoogwaardige profes-
uiterst flexibel en snel kunnen worden ingezet,
tiëren zich op gebied van betrouwbaarheid,
sionele bewakingscamera van Bosch zijn drones
doordat ze klein en mobiel zijn. Door een drone
stabiliteit en veelzijdigheid. Door de kennis en
uitermate geschikt om te gebruiken bij beveili-
opnames te laten maken van een volledig ter-
expertise van Bosch Security Projects en Ae-
gingstaken. De ingebouwde camera’s zijn dag/
rein of een bepaalde situatie, beschikt men over
rialtronics te bundelen, zijn beide bedrijven in
nachtcamera’s, die zowel overdag als ’s nachts
actuele beelden die bijdragen aan de veiligheid
staat de markt te voorzien van een drone van
door de hoge lichtgevoeligheid uitstekende
van een incident. Drones zijn vele malen veili-
topkwaliteit voor diverse toepassingen. Drones
prestaties leveren. Additioneel kan een actieve
ger, goedkoper en sneller in gebruik dan bijvoor-
worden steeds vaker ingezet voor een diversiteit
infraroodstraler worden ingebouwd voor situa-
beeld de inzet van helikopters”, zegt Robin van
aan activiteiten, ook voor beveiliging. Door de
ties waarin zeer weinig tot geen omgevingslicht
de Putte, eigenaar van Aerialtronics.
onbemande luchtvaartsystemen van Aerialtro-
aanwezig is. “Het voordeel van drones is dat zij
Amazon gaat tijdens de feestdagen duizenden robots inzetten om bestellingen van klanten te verwerken. Dankzij de robots kunnen medewerkers driemaal zo productief werken en hoeven minder grote afstanden af te leggen van Amazon. Dit meldt de Wall Street Journal. De robots zijn actief in de warenhuizen van de webshop, waar zij over de vloer onder schappen doorrijden en barcodes scannen. Zodra het schap met het juiste product is gevonden wordt het volledige schap opgetild en vervoerd naar een medewerker, die de juiste producten uit het schap haalt. De productiviteit van medewerkers wordt dankzij de robots aanzienlijk vergroot. Voor de komst van de robots kon een medewerker per dag gemiddeld 100 producten verzamelen voor klanten. Met de robots is dit aantal vergroot tot 300 producten. Amazon omarmt robots in een hoog tempo. Het bedrijf had zes maanden geleden nog zo’n 1.000 robots in gebruik. Eind dit jaar moet dit aantal zijn vergroot tot bijna 10.000 stuks. De robots zijn ontwikkeld door Kiva Systems. Dit bedrijf werd in 2012 door Amazon overgenomen.
06 Nieuws
Amazonmedewerkers productief door robots
Nieuws
Knightscope werkt aan robotische beveiliger Knightscope lanceert de ro-
microfoons, een laser-geba-
niveau bepaalt of de robot
botische beveiliger Knight
seerde tool om afstanden te
alarm slaat bij de eigenaar
scope K5. De robot bewaakt
bepalen en een weermoni-
en opsporingsinstanties. De
ruimtes en objecten, waar-
tor. Deze sensoren worden
robot is 1,52 meter hoog en
bij met behulp van allerlei
gecombineerd om een zo
weegt 136 kilogram.
sensoren in real-time data
volledig mogelijk beeld te
Knightscope wil met de K5
wordt verzameld over de
creëren van de omstandig-
misdaadcijfers
omgeving.
heden op locatie.
gaan verlagen, wat op zijn
De robot is voorzien van al-
De K5 analyseert de gege-
minst een ambitieus doel
lerlei sensoren om data te
vens die met behulp van de
genoemd kan worden. De
verzamelen. Denk hierbij
sensoren wordt verzameld
robot moet beveiligers in
aan vier camera’s waarmee
in real-time. Aan de hand
ieder geval gaan ontlasten,
de robot alle kanten tege-
van deze analyse wordt
aangezien zij alleen in actie
lijkertijd in de gaten kan
een
hoeven te komen zodra de
houden, maar ook aan GPS,
toegekend aan de data. Dit
waarschuwingsniveau
met
50%
robot alarm slaat.
Robotmuis Mousr moet ultieme kattenspeeltje worden Robots kunnen voor allerlei serieuze doeleinden worden ingezet. Denk
voorspelbare bewegingen te maken. Zodra de kat reageert detecteert de
hierbij aan robots in productiefaciliteiten, de gezondheidszorg of winkels.
robot dit met behulp van sensoren, waarna Mousr inspeelt op het gedrag
Er zijn echter ook robots die een stuk minder serieus van aard zijn. Een
van de kat.
voorbeeld is Mousr. Mousr is een robot die is ontworpen om het ultieme
Mousr is nog volop in ontwikkeling en wordt gemaakt door David Jun,
speeltje voor katten te zijn. De robot moet de aandacht van een kat uren
Michael Friedman en Dave Cohen van het bedrijf Petronica uit Urbana
vasthouden door als prooi door de kamer te schieten. Er bestaan meer
Illinois in de Verenigde Staten. De ontwikkelaars van de robotmuis hebben
kattenspeeltjes die prooidieren nadoen. Het grote verschil zit hem echter
het project op Kickstarter gezet in de hoop voldoende geld op te halen om
in de aanpak. Waar veel alternatieven bewegingen uitvoeren waar de kat
Mousr op de markt te kunnen brengen. Petronica denkt hiervoor 100.000
op moet reageren, reageert Mousr juist op de bewegingen van de kat. De
dollar nodig te hebben.
robot trekt allereerst de aandacht van de muis door willekeurige en on-
Verplaatsbare robotcel voor DMU60 bewerkingscentrum Romias, specialist op het gebied van productieautomatisering voor metaal-
een ruime capaciteit voor werkstukken van 30 x 30 mm tot maximaal 250
en kunststofbewerkingsmachines, heeft een verplaatsbare robotcel ont-
x 250 mm. De capaciteit is ruim voldoende om de niet werkbare uren
wikkeld om de productbelading aan DMU60 bewerkingscentra te kunnen
tijdens de avond en nacht onbemand te benutten. Sterk punt van de Com-
automatiseren. Deze 5-assige bewerkingscentra, waarvan een groot aan-
pact10 robotcel van Romias is dat de cel op een geleiding is geplaatst,
tal bij Nederlandse toeleveranciers is geïnstalleerd, is zeer geschikt voor
waarover de cel eenvoudig handmatig naast de machine kan worden ver-
onbemande productie. Vanuit de vraag uit de markt naar een standaard
plaatst. Daarmee kan de machine voor enkelstuks en kleine series overdag
systeem dat ook overdag bemand kan worden ingezet, heeft Romias een
stand-alone worden ingezet. De robotbeladingcel wordt geprogrammeerd
speciale uitvoering van haar standaard Compact10 robotcel ontwikkeld die
met de praktische en eenvoudige dialoog (Romias-MI) besturing met touch
eenvoudig naast de DMU60 kan worden verplaatst.
screen bediening, waarmee de gehele cel binnen enkele minuten omge-
De Compact10 robotcel voor DMU60 bewerkingscentra biedt met 3 lades
steld kan worden.
Nieuws 07
WELKE ROL SPELEN VISION EN ROBOTICA IN INDUSTRY 4.0?
Slim produceren in 2020
ER ZIJN NOGAL WAT LEZINGEN DIE HET INDUSTRY 4.0-ONDERWERP BIJ DE KLADDEN PAKKEN. HYPE OF NIET, OP DE SLIMME PRODUCTIEPLEK ZAL HET ER HEEL ANDERS AAN TOE GAAN DAN NU. OOK DAT VISION EN ROBOTICA HIERBIJ EEN SLEUTELROL ZULLEN VERVULLEN
Tekst: Liam van Koert
STAAT ALS EEN PAAL BOVEN WATER.
08 Industry 4.0
Nog niet zo lang geleden kreeg minister Kamp een actieagenda aangeboden. Actieagenda Smart Industry om precies te zijn. Als Nederland hebben we namelijk bedacht dat dat een veel betere term is dan Industry 4.0, die veel te Duits aan doet. En waarom zou je dezelfde taal willen spreken als je belangrijkste handelspartner? Dat komt toch niet eigenwijs over? Tot zover een van de meest gehoorde bezwaren over de Actieagenda. Want wellicht is het verstandiger onze aandacht snel naar de inhoud te verleggen. Snel, omdat die stip aan de horizon in no-time een blinde vlek van flinke proporties kan zijn.
KvK-offensief Dat het de overheid wel menens is met Smart Industry blijkt uit een presentatie van Tom Brouwers van de Kamer van Koophandel. Beide heren gaan niet zo zeer de technische diepte in, maar wil vooral dat het onderwerp bij het grote publiek gaat leven. Uiteraard bevat de presentatie een vogelvlucht van de bekende elementen: een steeds meer verbonden wereld waarin de gebruikelijke hiërarchische (netwerk)structuren evolueren naar zelforganiserende systemen. Sensoren praten niet met een master, maar met hun buurman
waarden en technologie is in Nederland aan-
voor een aantal kerntechnologieën als vision,
en het product weet zelf welke route hij het
wezig. Nu moet het vooral tussen de oren van
robotica en 3D printen.”
beste door de fabriek kan afeggen. Dit alles
de bedrijven gaan zitten dat het geen kwestie
Voor het maken van de Actieagenda Smart In-
om het door de consument bedachte product
is van wel of niet willen. De slimme fabriek
dustry bleek er geen te kort aan animo voor de
van ‘seriegrootte 1’ door zijn eigen unieke
komt er aan. En omdat hij veel flexibeler, snel-
FieldLabs. In korte tijd zijn maar er maar liefst
keten te trekken. Pull in plaats van push dus.
ler en efficiënter is kan je de boot maar beter
50 Fieldlab-voorstellen uitgewerkt. Maar om-
De uitgangspositie voor Nederland voor een
niet missen.”
dat het de overheid menens is en het met de
dergelijk vergezicht dat eigenlijk voorbij 2020
agenda een vliegende start wil maken – de tijd
ligt, is uitstekend. We zijn lang niet zo hiërar-
FieldLabs
dringt – zij tien FieldLabs geselecteerd om nog
chisch als onze oosterburen en hebben een
Naast de bewustwordingscampagne gaat de
dit jaar aan de start te verschijnen (zie pagina
cultuur van samenwerken. Daarnaast behoort
overheid aan de slag met zogenoemde Field-
12). In 2015 is het de bedoeling dat het aantal
onze IT-infrastructuur tot de beste ter wereld.
labs. In deze proeftuinen moeten bedrijven in
FieldLabs flink wordt uitgebreid.
Al met al zijn we dus een behoorlijk verbonden
staat worden gesteld om ‘fit for future’ produc-
volkje. Maar om dit in een slimme industrie te
ten in de praktijk te testen, zonder zelf allerlei
Muziekmodel
gelde te maken voor een betere concurrentie-
dure machines te hoeven aanschaffen. Uiter-
Om aan te tonen dat het in de gedigitaliseerde
positie, dan moeten alle bedrijven, groot en
aard wordt er in de FieldLabs ook onderzoek
en verbonden wereld van Smart Industry niet
klein, zich er van bewust zijn dat de wereld
gedaan en krijgt de slimme samenwerking
alleen om technologie gaat, noemt Bouws
zoals we die nu kennen hoe dan ook op zijn
tussen kennisinstellingen en bedrijfsleven ver-
een industrie die al langer met de gevolgen
kop gaat. En willen we in de voorhoede van de
der handen en voeten.
van deze ingrediënten te kampen heeft: de
vierde industriële revolutie lopen, dan zullen
“In de FieldLabs staat een aantal slimme prin-
muziekindustrie. “We kunnen inmiddels wel
we met de billen bloot moeten. Want wie de
cipes centraal”, licht Bouws de agenda toe.
stellen dat de CD zijn tijd als belangrijkste
keten echt wil integreren moet in zijn samen-
“De actieagenda noemt in het bijzonder zero
geluidsdrager wel heeft gehad en streaming
werking open en transparant zijn. Dit laatste is
defect manufacturing, flexibele productie,
de nieuwe norm is geworden. De platenla-
dan weer niet zo gemakkelijk. Mensen blijven
ketensamenwerking, customer intimacy en
bels, maar ook de singer-songwriters moeten
mensen. En delen is prima, mits ik er maar be-
waardecreatie op basis van big data. Het zijn
maar zien hoe ze hierop reageren. Wat doe je
ter van word dan jij.
stuk voor echte Smart Industry onderwerpen
als liedjesschrijver als je maar een paar cent
Bouws bepleit dan ook een flinke campagne
waar een vertaalslag naar de praktijk gemaakt
voor jouw liedje krijgt en alle inkomsten voor
voor meer bewustwording. “Alle randvoor-
moet worden. Hier is een grote rol weggelegd
optreden en merchandise naar de uitvoerende
Industry 4.0 09
• productiegroei groter dan gemiddeld in Nederland (11% vs 6%) • bovengemiddelde bijdrage aan de export van Nederland • arbeidsproductiviteit hoger dan de Nederlandse economie als geheel (105 duizend vs 82 duizend euro per werkzame persoon) • ruim 40% van de totale Nederlandse investeringen in kapitaalgoederen • innovatie-aandeel hoger dan gehele bedrijfsleven (50% vs 38%) artiest gaan?” Pasklare antwoorden hierop
ook de drone een robot noemen? In de wereld
bieltjes met een tienvoudige resolutie op de
heeft Bouws niet. Maar hij voorspelt dat het-
van de slimme productie zullen deze het land
markt. Wat dit soort getallen betekenen? Op
zelfde gaat gebeuren met een hoop zaken die
van de boer continu in de gaten houden , zodat
kosmische schaal zijn de afstanden nog steeds
we nu nog als fysiek product zien. Een was-
hij het maximale uit elke vierkante centime-
enorm. Maar hier op aarde komen zowel tijd
machineknopje bijvoorbeeld. Bouws: “De was-
ter grond kan halen en ook zijn machines een
als ruimte steeds dichter bij elkaar.
machineleverancier hoeft geen bergen aan
uniek perspectief kan geven. Hoe beter het
verschillende knopjes meer op voorraad te
zicht, hoe beter de informatie, hoe beter de
houden. Deze kunnen prima worden geprint,
beslissingen. En in een productiewereld waar
wat kosten en service ten goede komt. Maar
seriegrootte 1 werkelijk een feit is en elk pro-
wat gaat er gebeuren als de consument voor
duct er anders uitziet – iets wat in sommige
minder dan 1000 euro zelf een 3D-printer aan-
sectoren als de agro-food eigenlijk al het geval
schaft? Het knopje is dan ineens software; een
is – is ook vision een waardevol flexibel stuk
digitale verschijningsvorm van intellectueel ei-
gereedschap.
gendom, met alle gevolgen van dien.”
Mobieltje?! Vision & Robotics 4.0
Dat de vooruitgang maar doordendert en op
De Smart Industry agenda noemt robotica spe-
niemand wacht werd nog eens duidelijk tij-
cifiek als een kerntechnologie waar we mee
dens een klein experiment. “Wie had er in
aan de slag moeten. Dit zowel op het gebied
2000 al een mobieltje?”, vraagt Bouws tijdens
van de ontwikkeling van nieuwe technolo-
zijn presentatie. Een zeer klein aantal steekt
gie, maar ook zeker op het gebied van kennis.
zijn hand op. Een filmpje toont vervolgens hoe
Want hoeveel mensen zijn er in de industrie
men rond die tijd over mobieltjes dacht. Ieder-
echt in staat een zesassige robot te program-
een die werd aangesproken zag er het nut niet
meren? Juist. Veel te weinig. Daarnaast kunnen
van in en wilde zelfs helemaal niet bereikbaar
we – helemaal wanneer we de term robotica
zijn. “Als iemand me wil bereiken, dan stuurt
iets ruimer nemen – tal van typische Industry
hij maar een brief”, was toen nog een vrij nor-
4.0 toepassingen bedenken. Natuurlijk komen
male reactie. Dat was de start van ons nieuwe
mens en robot steeds meer zij aan zij te wer-
millennium. En de camera die vier jaar daarna
ken en komt er een tijd dat hij zelf op eigen
de ruimte in ging om Rosetta van ogen te voor-
houtje even naar een andere productielijn
zien? Die kostte meer dan honderd miljoen
‘wandelt’ omdat een nieuw product daar zo
dollar en heeft nog steeds een resolutie van
meteen zijn hulp nodig heeft. Maar wat als we
4 megapixels. Inmiddels zijn er ontelbare mo-
010 Industry 4.0
'De Smart Industry agenda noemt robotica specifiek als een kerntechnologie waar we mee aan de slag moeten'
NIEUWSGIERIG NAAR DE LAATSTE DIGITALE INNOVATIES VOOR DE ZORG?
t n e m e n n o b a ) s ti ra (g n e e u n n a Neem d l .n rg zo le a it ig D n a v e n zi a g a m t e h p o De zorgsector ontwikkelt zich in razend tempo. Nieuwe digitale werkprocessen, nieuwe applicaties, het gebruik van de cloud, de opkomst van mobiele apparaten, Big Data, privacy-issues, de almaar voortgaande integratie van informatie - het is maar een greep uit de vele digitale ontwikkelingen waar zorgprofessionals, bestuurders en innovaties dagelijks mee te maken hebben. Hoe houdt u overzicht? En hoe krijgt u inzicht in de gevolgen voor uw organisatie? Het internetplatform Digitalezorg.nl helpt al jaren om bij te blijven rond alle relevante ontwikkelingen. Om de zorgsector hierbij nog beter te kunnen helpen, hebben de stichting Digitalezorg.nl en uitgeverij FenceWorks het Digitalezorg.nl Magazine gelanceerd. Hierin vindt u visies, achtergronden, productbesprekingen, columns, interviews en nog veel meer.
Magazine
eHealth-monitor 2014:
Nederland scoort goed
Nieuwe jeugdhulp vraagt om innovatieve oplossingen en actie
Magazine over innovatie en ICT in de zorg
Proefproject levert snel uitslagen en gevalideerde data
Flexibele capaciteit voor Erasmus MC Jaargang 1 • Nr. 3 • www.digitalezorg.nl
Interesse in een gratis abonnement? Ga naar www.digitalezorg.nl/digitale/magazine/
FieldLabs: maak er gebruik van! DE NEDERLANDSE INDUSTRIE KAN VOLOP GEBRUIKMAKEN VAN FIELDLABS. OOK HET MKB. MAAR HET IDEE VAN DE FIELDLABS EN ZIJN FLYING SQUADS KOMT NATUURLIJK PAS ECHT TOT ZIJN RECHT ALS ER ACTIEF EEN BEROEP OP WORDT GEDAAN. WIE EEN SMART INDUSTRY PROBLEEM OF IDEE HEEFT DOET ER DAN OOK GOED AAN ZICH BIJ EEN RELEVANT FIELDLAB TE MELDEN. DAAROM HIER EEN KORT OVERZICHT VAN DE EERSTE TIEN. Campione: 100% voorspelbaar onderhoud in de chemische sector
te laat zoals bij correctief onderhoud). Door
moderne fabriek op het gebied van metaal-
100% voorspelbaar onderhoud zullen de on-
bewerking opgezet, waarin bedrijven kennis,
Radicaal doel: Onderhoud voor chemiebedrij-
derhoudskosten in de chemiesector fors wor-
ervaring en middelen met elkaar delen en
ven 100% voorspelbaar maken, waardoor de
den verlaagd en zal de output van fabrieken
bewerkingsprocessen gezamenlijk exploite-
productiviteit, beschikbaarheid en veiligheid
toenemen. Trekker: World Class Maintenance.
ren. Via internet kunnen klanten volledig ge-
van productiemiddelen significant worden ver-
digitaliseerd producten bestellen, waarvan
beterd, tegen lagere kosten.
Smart bending factory
de kosten van één product gelijk zijn als ware
Dit FieldLab helpt bedrijven om real-time infor-
Radicaal doel: Wereldwijd innovatie-toonbeeld
het een product uit een serie van 500 stuks.
matie te verzamelen en te analyseren over de
worden in maatwerk voor de metaalindustrie
Hierdoor worden de totale kosten over de le-
staat van hun productie-infrastructuur om on-
om kleine series 25% goedkoper en 5 keer
vensduur van het product verlaagd, bedrijfs-
derhoud op tijd te kunnen uitvoeren (in plaats
sneller op de markt te brengen.
processen versneld, en wordt materiaalbespa-
van te vroeg zoals bij planmatig onderhoud of
Binnen het project wordt een fysieke ultra-
ring gerealiseerd en de concurrentiepositie van deelnemende bedrijven verhoogd. Trekkers: 247TailorSteel, CO2BO.
Region of smart factories Noord-Oost Nederland Radicaal doel: Foutloze productie en ‘First Time Right’ product- en procesontwikkeling leiden tot een succesvolle vraaggestuurde maakindustrie. De partners richten zich op het ontwikkelen en implementeren van intelligente systemen voor de hightech maakindustrie. Foutloos producerende fabrieken gaan een forse bijdrage leveren aan behoud en versterking van de werkgelegenheid in de Nederlandse maakindustrie. In samenwerking met het mkb worden innovaties geïnitieerd met als doel integrale waardeketens te realiseren die op wereldschaal concurrerend zijn. Trekkers: Philips Drachten, Fokker Hoogeveen, TenCate Almelo, Noordelijke Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij.
012 Industry 4.0
Smart dairy farming 2.0 Radicaal doel: Het verhogen van de duurzaamheid van de melkveehouderij door het realtime monitoren van melkkoeien en het delen van data in de keten. In dit FieldLab worden mogelijkheden ontwikkeld om efficiënter en duurzamer te produceren in de melkveesector. Sensoren verzamelen ‘real-time’ informatie rond belangrijke veemanagement-processen zoals jongvee-opfok en vruchtbaarheid. Vanuit deze data worden modellen en instructies voor melkveehouders ontwikkeld. Als resultaat zullen de koeien gezonder blijven, langer leven en meer melk geven. Daardoor worden ook extra inkom-
beheer van grote datastromen en de integra-
daardoor helpen SI-ontwikkelingen in Neder-
sten voor de landbouwsector gegenereerd.
tie van 3D printen in bestaande productiesy-
land te versnellen. Trekker: Thales Nederland.
Trekkers: Friesland Campina, CRV en Agrifirm;
stemen. Het FieldLab brengt complementaire
Consortium: Wageningen UR, TNO, Universiteit
kennisorganisaties en industriële partners bij-
Flexible manufacturing
Utrecht, Van Hall Larenstein.
een. Trekkers: TNO, High Tech Systems Centre
Radicaal doel: In kleine series flexibel en vol-
(TU Eindhoven).
ledig geautomatiseerd produceren middels ro-
Designing ultra personalised products and services: upps
Smartfood
De Nederlandse industrie produceert compo-
Radicaal doel: Het ontwikkelen van radicale
Radicaal doel: Nederlandse industrie tot we-
nenten en producten in kleine series en in een
nieuwe productproposities voor de maakindu-
reldleider maken in slimme oplossingen voor
zeer gevarieerde mix aan uitvoeringen, waar-
strie door middel van innovatief gebruik van
volledig geautomatiseerde productie, teelt en
voor geautomatiseerde fabricage vaak nog
data en door producten volledig op maat te
distributie van vers fruit en groente.
te kostbaar is of teveel programmeringstijd
maken.
Bedrijven,
scholen
vraagt. Het FieldLab richt zich erop de toepas-
In dit design FieldLab worden oplossingen voor
werken samen aan slimme oplossingen. On-
sing van robots en andere vormen van produc-
de mode en zorgsector ontwikkeld, gebaseerd
derwerpen zijn o.a. robotisering van teelt,
tieautomatisering voor kleine series rendabel
op nieuwe toepassingen van o.a. 3D bodyscans,
traceerbaarheid en ziekteherkenning. Door
te maken, bijvoorbeeld door de benodigde tijd
sensoren (die op het lichaam worden gedra-
bestaande en nieuwe technologieën in en
voor het opnieuw programmeren van robots
gen), 3D Printing en software die uit data auto-
buiten de tuinbouwsector te combineren, kan
terug te brengen. Als resultaat wordt de con-
matisch ontwerpen realiseert. Het resultaat is
het Zuid-Hollandse tuinbouwcluster hierin we-
currentiekracht van de maakindustrie versterkt
een concurrentievoordeel voor de Nederlandse
reldleider worden. Deze aanpak biedt ook een
en worden banen gecreëerd. Consortium:
maakindustrie. Verder wordt de duurzaamheid
oplossing voor het mondiale vraagstuk naar
Philips, Brainport Industries, NMT, De Crom-
in de kledingsector verhoogd, doordat kleding
gezond, veilig en duurzaam geproduceerd
voirtse, Saxion, TNO, Roboned, BOM, Oost NV,
alleen op maat en klantspecifiek wordt gepro-
voedsel. De toepassing kan worden verbreed
InnovationQuarter.
duceerd. Consortium: CLICKNL|DESIGN ,TU Delft,
naar bloemen- en plantenteelt en later naar
Universiteit Twente, TU Eindhoven, Hogeschool
andere industrieën. Trekkers: InnovationQuar-
van Amsterdam, Saxion Hogeschool, Design
ter, Lacquey, TU Delft, TNO.
bots en zonder programmeringstijd.
kennisinstellingen
en
Academy Eindhoven, Holst Centre, ArtEZ, TNO.
De digitale fabriek: smart networked high-tech supply chain Radicaal doel: Komen tot de beste ‘ge-netwerkte’ digitale fabriek van de wereld, waar
Multi-materiaal 3D printen
Secure connected systems garden: veilig uitwisselen van data
Radicaal doel: Het ontwikkelen van volledig
Radicaal doel: Smart Industry voorzien van
en fabricage van complexe hightech machines.
nieuwe waardeketens, op basis van de vol-
maximaal veilige data-uitwisseling in de com-
Het FieldLab richt zich op het beter afstemmen
gende generatie 3D print technologieën en de
plete waardeketen. SCS-Garden is de hotspot
van informatiestromen tussen partijen in de
daarbij behorende datamanagement systemen.
van waaruit ICT en de maakindustrie in co-cre-
waardeketen. Daartoe worden onder andere
Het FieldLab richt zich op het realiseren van
atie betrouwbare en veilige ICT-infrastructuur
samenwerkingsmodellen opgesteld en nieuwe
nieuwe innovatieve waardeketens waarin
(hardware en software) ontwikkelen zodat
technologieën getest. Zo wordt bijvoorbeeld
mono en multi-materiaal 3D printen een sleu-
bedrijven veilig, effectief en efficiënt data
voor één of twee producten de toeleverke-
telrol vervult, zoals bijvoorbeeld in de medi-
kunnen uitwisselen en hun bedrijfssystemen
ten naadloos elektronisch ingericht. Door het
sche sector of in de hightech industrie. Daar-
kunnen koppelen. Het FieldLab levert zo een
FieldLab wordt het concurrentievermogen
naast worden in het FieldLab ook de voor deze
belangrijke bijdrage aan het creëren van de
van individuele bedrijven en de Nederlandse
applicatieketens noodzakelijke technologieën
nodige randvoorwaarden voor Smart Industry
hightech sector als geheel verhoogd. Trekker:
ontwikkeld, zoals ICT-oplossingen voor het
(namelijk het veilig delen van data), en zal
Brainport Industries.
bedrijven samenwerken aan de ontwikkeling
Industry 4.0 013
OVER DE TOEKOMST VAN INDUSTRIËLE ROBOTISERING
Disruptief met robots DISRUPTIE HANGT IN BIJNA IEDERE SECTOR VAN DE ECONOMIE VOELBAAR IN DE LUCHT. OOK IN DE INDUSTRIE, WAAR MET NAME TRENDS ALS INTERNET OF THINGS EN INDUSTRIE 4.0 ZOWEL KANSEN ALS BEDREIGINGEN KUNNEN INHOUDEN. VEEL NEDERLANDSE BEDRIJVEN ZIJN ZICH HIER VAN BEWUST, MAAR INVESTEREN SLECHTS MONDJESMAAT IN DEZE NIEUWE TRENDS. SPECIAAL VOOR DEZE EINDEJAARSEDITIE VAN VISION & ROBOTS LAAT PETER VERMEULEN, DIRECTEUR VAN ONDERZOEKS-
Als u dacht dat Uber - u weet wel;
to’s) die vooral op gemotoriseerde
beschikbaarheid van dataopslag en
ook steeds meer waarschuwingen
de inmiddels beruchte taxi-app -
koetsen leken.
–verwerkingscapaciteit, kunnen we
voor een toekomstige ‘opstand der
steeds meer intelligentie aan onze
machines’ de kop op.
een business-model heeft dat de transportsector echt ontwricht, dan
AI en robotisering
omgeving toevoegen, totdat uitein-
heeft u het mis. Vervoer zonder
De impact van kunstmatige intelli-
delijk de 'omgeving' zelf problemen
Kampen
chauffeur - dat is pas ontwrichting.
gentie is niet alleen groot voor de
oplost en onze sturing, zoals die
Het eerste kamp bestaat voorname-
Uber is net meer dan een digitale
toekomstige transportsector, maar
zelfrijdende auto, niet meer nodig
lijk uit economen en onderzoekers
vingeroefening. Als we het concept
voor de meeste sectoren. Steeds
heeft.
uit grote gevestigde adviesbedrij-
'chauffeur' wegdenken uit vervoer,
duidelijker wordt het dat kunstma-
De waarschuwingen voor robots
ven die oude wetmatigheden toe-
zullen we opnieuw gaan nadenken
tige intelligentie fysieke verschij-
(voor het gemak worden AI en ro-
passen op hedendaagse ontwik-
over hoe transportmiddelen eruit
ningsvormen krijgt. Door de sterk
botisering al snel op één hoop ge-
kelingen. Ze zien weliswaar welke
zien. Over 20 jaar zullen we harte-
gedaalde kosten van sensoren, in
gooid) zijn tegenwoordig niet van
van de huidige banen onder druk
lijk lachen over de huidige prototy-
combinatie met een alomtegen-
de lucht. Terwijl volgens het ene na
komen te staan, maar hebben veel
pes van zelfrijdende auto’s. Net zo-
woordige connectiviteit (internet
het andere rapport robotisering een
moeite met het identificeren van
als we nu met verwondering kijken
of things) en - al dan niet uit de
groot deel van de huidige banen
nieuwe arbeid. Er wordt al volop
naar de eerste personenwagen (au-
cloud - een exponentieel groeiende
overbodig zou maken, steken nu
gespeculeerd over de noodzaak van een vast basisinkomen, omdat de noodzaak van arbeid in de toekomst verdwijnt en het hebben van werk voor een groot deel van de bevolking buiten hun bereik zal komen te liggen.
014 Robottrends
Vraag: In welke mate beschikt uw organi-
Het tweede kamp bestaat uit niet
satie over een visie en/of strategie op het
de minsten. Denk aan mensen als
gebied van het Internet der Dingen?
Elon Musk, CEO van Tesla Motors,
(Meerdere antwoorden mogelijk)
Paypal-oprichter Peter Thiel en pro-
Bron: Pb7 Research, 2014
fessor Stephen Hawking. De kern
Tekst: Peter Vermeulen is directeur van Pb7 Research
BUREAU PB7 RESEARCH ZIJN LICHT SCHIJNEN OP DE TOEKOMST VAN INDUSTRIËLE ROBOTISERING.
van hun boodschap is dat binnen
industriële robotisering maar een
hele nieuwe dimensies aan het zelf-
in omvang uiteindelijk marginaal is,
enkele decennia, mogelijk zelfs al
saaie bedoening is. Of dat al die ge-
oplossend vermogen van een robot
laat het zien hoe snel en eenvoudig
binnen vijf jaar, kunstmatige intel-
noemde ‘experts’ eens bij u langs
kunnen toevoegen.
toetreding in een belangrijk deel
ligente dermate ver ontwikkeld
zouden moeten komen, zodat u hen
is, dat het zich zonder menselijke
kunt uitleggen hoe het allemaal
Industrie 4.0-startup
den. Een Industrie 4.0-startup die
betrokkenheid kan ontwikkelen in
nou werkelijk in elkaar zit.
In de industriële robotisering gaat
optimaal van nieuwe technologie
een tempo die de mens, als traag
Industriële
niet
het in eerste instantie om veilig-
gebruik weet te maken, kan en zal
evolutionaire biologische entiteit,
nieuw en zeker niet revolutionair.
heid, precisie (kwaliteit) en vervol-
in menige productiesector een dis-
niet kan bijhouden. Dit kamp pleit
Toch kan u de verandering in de
gens meestal om flexibiliteit. Met
ruptief effect hebben.
dan ook voor snelle regulering. Of
lucht voelen hangen. Sensoren en
de opkomst van thema’s als Indu-
zelfs een vluchtplan naar kolonies
andere onderdelen zijn spectaculair
strie 4.0 komt met name dit laatste
Het is daarom ook voor productie-
op andere planeten. Mocht het echt
in prijs gedaald, waardoor robot-
aspect (flexibiliteit) voorop te staan.
bedrijven cruciaal om na te denken
zover komen, is het natuurlijk maar
technologie algemeen beschikbaar
Door onder meer nieuwe robots
over hoe ze denken te gaan opere-
de vraag hoe de invloed van robots
is. Business cases die lang onhaal-
wordt het verschil tussen massa-
ren in een 4.0-wereld. Op basis van
uit dergelijke koloniën geweerd kan
baar leken, komen daardoor steeds
productie en kleinschalige produc-
een marktbreed onderzoek van Pb7
worden. Maar dat AI een stormach-
meer binnen bereik. Robots worden
tie ook wat kosten betreft steeds
Research eerder dit jaar, kunnen we
tige ontwikkeling door gaat maken
ook van steeds meer intelligentie
kleiner.
rustig stellen dat bedrijven die hier
in de komende decennia waardoor
voorzien. En hoewel we nu van een
Dat opent de weg voor disruptie
niet over nadenken simpelweg zul-
revolutionaire veranderingen ont-
goede bin picker al heel erg blij
in de productiesector. Nu al zien
len achterblijven op hun concurren-
staat in hoe we leven, werken, pro-
worden, worden robots steeds een-
we vooral ‘leuke’ initiatieven via
ten die dit wél doen. Gelukkig zien
duceren, enz. is niet denkbeeldig.
voudiger programmeerbaar, waar-
crowdfunding. Iedereen met een
we dit ook nauwelijks gebeuren.
door ze steeds meer maatwerk kun-
goed idee kan het naar een groot
Van alle onderzochte organisaties
Nieuwe dimensies
nen leveren. De experimenten met
publiek pitchen en het in een be-
denkt slechts 12 procent niet na
Na dit high-level overzicht van een
robotzwermen en samenwerkende
perkte oplage toch tegen beperkte
over de impact van het Internet der
aantal ontwikkelingen zou u wel-
zorg-robots, laten ook zien dat als
kosten bij de consument brengen.
Dingen. Veruit de meeste organisa-
licht denken dat de wereld van de
we robots anders organiseren we
Hoewel productie via crowdfunding
ties hebben een visie op de impact
robotisering
is
van de productiemarkt is gewor-
ervan op hun bedrijf of sector. Of zijn bezig een strategie uit te rollen. Nederlandse bedrijven nemen deze ontwikkelingen dus bijzonder serieus. Tegelijkertijd is er veel onzekerheid over het tempo waarin deze ontwikkelingen markten transformeren. Niet meer dan 7 procent van de Nederlandse bedrijven zegt de komende jaren flink te investeren op dit gebied. Dat is kenmerkend voor wat we ook in 2015 kunnen verwachten: disruptie hangt vrijwel overal voelbaar in de lucht, maar slechts weinigen hebben het lef om hierop te anticiperen. Toch verwacht Pb7 dat steeds meer organisaties een 4.0-transformatie gaan inzetten. De winnaars? Zij die opnieuw naar de daadwerkelijke behoefte van de klant kijken en daar de technologische mogelijkheden bij zoeken. Technologie, hoe revolutionair ook, is en blijft uiteindelijk een middel.
Robottrends 015
PRODUCTIEPROCESSEN VAN BEGIN TOT EIND MONITOREN
Trends in de wereld van IP-camera’s CAMERA’S SPELEN IN PRODUCTIEOMGEVINGEN EEN BELANGRIJKE ROL. DAARMEE KUNNEN PRODUCTIE PROCESSEN VAN BEGIN TOT EIND NAUWLETTEND IN DE GATEN WORDEN GEHOUDEN. MOBOTIX IS EEN BELANGRIJKE SPELER OP DE MARKT VOOR DIT SOORT CAMERASYSTEMEN. HET BEDRIJF ONTWERPT INTELLIGENTE GEDECENTRALISEERDE CAMERASYSTEMEN, DIE DE MAAKINDUSTRIE HELPEN PROBLEMEN IN EEN VROEG TIJDIG STADIUM ZOWEL OP TE SPOREN ALS TE VERHELPEN EN HET PRODUCTIEPROCES TE OPTIMALISEREN. De wereld van dit soort camera’s
camera’s. Een ruimte kan met één
delijker. Productiebedrijven die al
Mobotix speelt op deze trend in met
is volop in beweging, waardoor
360-graden camera even goed wor-
langer camera’s gebruiken om hun
MxMultiViewer. De beheersoftware
ook voor productiebedrijven van
den bewaakt als met twee of zelfs
productie- en verpakkingsproces
voor visionsystemen ondersteunt
alles gaat veranderen. Mobotix
drie conventionele camera’s. Verder
te bewaken, zitten op dit moment
camera’s van alle gangbare fabri-
identificeert voor ons een aantal
is het niet langer noodzakelijk om
vaak gevangen in een soort ecosys
kanten en maakt het mogelijk het
belangrijke trends die het land-
een aparte thermische en ‘normale’
teem. In de meeste huidige soft-
beheer van deze camera’s te inte-
schap de komende jaren flink gaan
camera op te hangen, aangezien
ware voor visionsystemen is het
greren. Daardoor kan men vanuit
beïnvloeden.
Bewakingscamera’s
beide lenzen door Mobotix in de
namelijk zeer lastig of zelfs onmo-
één oplossing alle camera’s in een
zijn niet meer weg te denken uit
dual-lens camera’s zijn geïnte-
gelijk camera’s van een derde partij
faciliteit beheren. MxMultiViewer
productieomgevingen.
Amarant
greerd. De hoeveelheid camera’s is
te integreren. Wie zijn huidige op-
biedt ondersteuning voor een on-
Bakkerijen is een voorbeeld van
hierdoor beperkt gebleven. Zo zet
lossing dus wil uitbreiden is al snel
beperkt aantal camera’s. Bedrijven
een bedrijf dat Mobotix camera’s
Amarant Bakkerijen in haar vesti-
aangewezen op camera’s van de
kunnen dus zelf bepalen hoeveel
inzet om haar productie- en verpak-
ging in Avenhorn in totaal slechts 51
bestaande leverancier.
camera’s zij nodig hebben om hun
kingsproces te bewaken. Het bedrijf
camera’s in, terwijl bij vergelijkbare
is producent van broodproducten
opstellingen van andere merken al
en heeft productiefaciliteiten in
snel 80 tot 90 stuks nodig zijn.
selveiligheid en -kwaliteit staan
Software wordt steeds
binnen het bedrijf centraal. Allerlei
belangrijker
aspecten in het productieproces
Dr. Ralf Hinkel, oprichter en be-
kunnen de kwaliteit van het voed-
stuursvoorzitter van Mobotix, ziet
sel echter beïnvloeden. De bakkerij
een aantal belangrijke trends die
bewaakt daarom het productie- en
het landschap van visionsystemen
verpakkingsproces
behulp
flink gaat veranderen. Zo gaat be-
van camera’s. Amarant Bakkerijen
heersoftware een steeds belangrij-
heeft gekozen voor een opstelling
kere rol spelen in camerasystemen.
waarbij gebruik wordt gemaakt van
Die software wordt de komende
360-graden camera’s en dual-lens
jaren onder andere gebruiksvrien-
016 Visiontrends
met
Tekst: Wouter Hoeffnagel is freelance journalist
Avenhorn en Geldermalsen. Voed-
productie- en verpakkingsproces te
zijn door deze werkwijze ook in
hebben thermische camera’s geen
van medewerkers te schenden. Ie-
beheren en zijn niet langer gebon-
staat bij een lage bandbreedte
enkele vorm van licht nodig om te
dere handeling is immers zichtbaar,
den aan softwarematige beperkin-
een hoge beeldkwaliteit te leve-
kunnen opereren”, zegt Hinkel. “Een
zonder dat deze direct aan een
gen. Er zijn al projecten waar met
ren. Alle beschikbare bandbreedte
andere belangrijke reden is echter
werknemer te koppelen is. Doet ie-
behulp van software van Mobotix
wordt immers uitsluitend ingezet
privacy.” Privacy in een productie-
mand per ongeluk iets wat de kwa-
ruim 1.200 camera’s worden be-
voor de benodigde beelden. De
omgeving klinkt wellicht vreemd,
liteit van het eindproduct negatief
heerd. MxMultiViewer is webbased
camera’s kunnen hierdoor met wei-
maar kan wel degelijk van belang
kan beïnvloeden? Dan wordt deze
en daardoor vanaf ieder apparaat
nig bandbreedte een scherp beeld
zijn. Zo maken thermische camera’s
actie opgemerkt, is het betreffende
en overal via internet toegankelijk.
aanleveren. Dit stelt klanten in staat
het mogelijk het gedrag van werk-
product te onderscheppen en wordt
Beheerders kunnen een productie-
onderdelen van hun productie ge-
nemers op iedere locatie in een pro-
de kwaliteit van geleverde produc-
faciliteit dus bijvoorbeeld op een
detailleerder in beeld te brengen,
ductiefaciliteit nauwlettend in de
ten beter bewaakt.
tablet of smartphone vanaf iedere
het productie- en verpakkingspro-
gaten te houden, zonder de privacy
locatie in de gaten houden.
ces nauwkeuriger te bewaken en de kwaliteit van producten te ver-
Intelligentere camera’s
groten.
Hinkel verwacht verder dat camera’s de komende jaren een stuk
Thermische camera’s
intelligenter worden. Deze intelli-
Thermische camera’s zijn in op-
gentie is al terug te zien in de de-
komst. Deze maken het mogelijk
centrale camerasystemen van het
ook bij volledige duisternis perso-
bedrijf. Iedere camera is voorzien
nen en objecten duidelijk in beeld
van een eigen CPU en bevat stan-
te brengen. De camera’s kunnen
daard een SD-kaart om beelden
ook in productieomgevingen heel
(tijdelijk) lokaal op te slaan. De
zinvol zijn. Zo kunnen thermische
camera’s kunnen hierdoor beelden
camera’s helpen technische proble-
zelf verwerken. Stel een gebruiker
men in een vroegtijdig stadium op
wil inzoomen op een specifiek on-
te sporen door de temperatuur van
derdeel van het productieproces. De
apparatuur en onderdelen nauwlet-
meeste camera’s sturen in dit geval
tend in de gaten te houden. Indien
de volledige ruwe data door naar
de temperatuur van een onderdeel
de beheersoftware, waarna die
onverwacht hoog oploopt kan een
software de beelden verwerkt en
technicus het tijdig inspecteren.
inzoomt op de aangegeven locatie.
Afwijkingen in onderdelen kunnen
De camera’s van Mobotix zoomen
hierdoor tijdens een geplande on-
echter zelf alvast in op deze locatie
derhoudsbeurt worden opgelost,
en sturen alleen het ingezoomde
nog voordat dit tot problemen in
beeldmateriaal door naar de be-
het productie- of verpakkingsproces
heersoftware. Het systeem heeft
leidt.
hierdoor veel minder bandbreedte nodig om zijn werk te kunnen doen.
“Ik denk dat thermische camera’s absoluut de toekomst zijn van vi-
Dit efficiëntere gebruik van band-
deobewaking. Veel camera’s zullen
breedte scheelt aanzienlijk in de
over drie jaar een thermische sen-
kosten, maar heeft ook een ander
sor bevatten. Hiervoor zijn allerlei
belangrijk voordeel. De camera’s
redenen te bedenken. Allereerst
Visiontrends 017
NEN-EN-ISO 14119:2013
Componenten om slim te beveiligen VORIG JAAR IS DE NORM NEN-EN-ISO 14119:2013 ‘VEILIGHEID VAN MACHINES’ GEPUBLICEERD. IN DEZE NORM STAAT DE GEBRUIKER CENTRAAL. ER WORDT NIET ALLEEN AANDACHT BESTEED AAN WAT ER BEVEILIGD MOET WORDEN, MAAR OOK HOE DIT OP EEN GEBRUIKERSVRIENDELIJKE MANIER KAN. DE NORM IS VOORAL VOOR MACHINEONTWERPERS EN -BOUWERS BELANGRIJK, MAAR OOK VOOR GEBRUIKERS. Vladimir Dragosavic, International
(Anti-)manipulatienorm
buurt ervan werken. NEN-EN-ISO
geïntegreerd in de nieuwe norm.
Training Manager bij Euchner: “Het
In het veld wordt NEN-EN-ISO 14119
14119:2013 is de opvolger van NEN-
Ook zijn opnieuw tekeningen opge-
is belangrijk dat bij al deze groe-
‘Veiligheid van machines - Blokkeer-
EN 1088. Hierin stond hoe en waar
nomen die de machinebouwer pre-
pen de norm goed bekend is. Voor
inrichtingen gekoppeld aan afscher-
je beveiligingscomponenten moest
cies vertellen wat hij moet doen.
designers en bouwers is het een
mingen - Grondbeginselen voor het
monteren en ook met welke beves-
Dragosavic: “De tendens om meer
leidraad die aangeeft waarmee
ontwerp en de keuze’ zoals de vol-
tigingsmiddelen. Er werd daarbij
rekening te houden met manipula-
ze qua beveiliging rekening moe-
ledige titel luidt ook wel de (anti-)
rekening gehouden met omge-
tie, zag je al aankomen. Werd er in
ten houden, wil de machine goed
manipulatienorm genoemd. “Deze
vingsinvloeden zoals temperatuur,
de oude norm niet gesproken over
werkbaar zijn en geen manipulatie
titel triggert veel meer dan de for-
vocht, gevaarlijke stoffen, maar
‘defeat’, ‘defeating’ of ‘defeated’,
uitlokken. Voor gebruikers is het
mele titel”, zegt Dragosavic. “Maar
ook langsrijdend materieel zoals
in de twee amendementen bij de
van belang dat ze bij de aanschaf
over deze woordkeus is veel discus-
heftrucks. Manipulatie werd in die
norm kwamen die woorden steeds
van machines vragen of de norm is
sie. In de Engelse versie wordt vaak
norm nagenoeg niet genoemd.
vaker voor. In de nieuwe norm
toegepast. Ook bij het onderhoud
het woord ‘defeat’ gebruikt. Het
“Toch is in de industrie van mani-
wordt nu naast het hoe en met wat
van machines speelt de norm een
woord manipulatie hoeft niet per
puleren vaak sprake. Zeker als je de
- bijvoorbeeld eenwegschroeven -
grote rol.”
se negatief te zijn. Maar misschien
componenten niet goed monteert,
de componenten moeten worden
kun je beter kiezen voor omzeilen
ze in de weg zitten of vaak kapot
aangebracht, ook verteld wat de
of saboteren. Als de norm in het
gaan. Ze worden er dan gewoon
beste plaats is om deze te monte-
Nederlands wordt vertaald, is het
afgeschroefd. Ook tijdens onder-
ren. Zo wordt het weghalen en om-
belangrijk dat dan het juiste woord
houd worden de beveiligingscom-
zeilen van de componenten vrijwel
wordt gekozen.”
ponenten voor het gemak vaak
onmogelijk gemaakt.”
De internationale norm is 1 okto-
omzeild. Het weghalen en omzei-
ber 2013 gepubliceerd en geeft
len van deze componenten is de
Drie pijlers
de principes aan voor het ontwerp
voornaamste oorzaak van bedrijfs-
NEN-EN-ISO 14119 bestaat uit drie
en de keuze van blokkeerhulpmid-
ongevallen in de industrie”, aldus
pijlers:
delen die worden toegepast bij
Dragosavic.
1 ste
om het verhogen van de veiligheid
In NEN-EN-ISO 14119 wordt wel re-
reduceren, dus de motivatie om
van de gebruikers van de machi-
kening gehouden met manipulatie.
te manipuleren, is een heel be-
nes en van de mensen die in de
De oude NEN-EN 1088 is geheel
langrijke. Deze motivatie moet je
Vladimir Dragosavic
018 Normering
‘Aanleidingen reduceren’ - “Aanleidingen Tekst: NEN
afschermingen. Het gaat hierbij
wachten een grote rol. Het wekt
2 de
veel ergernis op, want je wilt door-
gecodeerde
redu-
de machine. Daar moet je dus wel
Blijf niet hangen in heel oude sys
ceren’ - “Door moderne
even aan rekenen. Naast de licht-
temen, want die zijn achterhaald.”
veiligheidssensoren
schermen heb je ook schakelaars
Als je toch die oude componenten -
gaan. En waarom wachten als je
toe te passen, kun je de manipu-
met tweehandenbediening en sys
zoals schakelaars met vorkjes - wilt
ziet dat de machine al stilstaat?
latie heel lastig maken. Deze pijler
temen waarbij je eerst een aan-
blijven gebruiken, dan is daarvoor
De ontwerper gaat voor zekerheid.
heeft veel met techniek te maken.
vraag moet doen door bijvoorbeeld
een waslijst van voorwaarden in de
Fabrikanten van machines moeten
Zo wordt er tegenwoordig meer ge-
een code in te toetsen. Veiligheids-
norm opgenomen.”
er dus over nadenken wat de mo-
werkt met bijvoorbeeld lichtscher-
schakelaars die door een vorkje
tivatie van mensen is om te ma-
men in plaats van afschermingen
worden ingeschakeld en die aan de
nipuleren. Zij moeten oplossingen
met deuren. Zo is sneller toegang
buitenkant gemonteerd zitten, zijn
3 de
verzinnen waarbij de toegang niet
mogelijk, maar er zijn wel conse-
echt verleden tijd. Om die te om-
aan dat er geen voordelen door
lastig wordt gemaakt door onnodig
quenties. De lichtschermen zenden
zeilen werd er vaak een reserve-
manipulatie mogen ontstaan. De
wachten en onnodige handelingen.
namelijk continu informatie uit. Ze
vorkje in gestoken. Voor fabrikan-
voordelen van manipuleren zijn
Een oplossing is bijvoorbeeld detec-
bestaan uit twee delen: de ene
ten geldt: “Neem ‘the state of the
duidelijk: tijd winnen en erger-
tie: staat de motor stil, is bij was-
zendt en de ander ontvangt. Als
art’ veiligheidscomponenten; wat
nis voorkomen. Als door de eer-
machines het water weg en is de
hier iets tussendoor komt, dan valt
er nu verkrijgbaar is in de markt,
ste twee pijlers al zoveel mogelijk
temperatuur laag genoeg? Pas als
er een signaal weg. Op het moment
is doorgaans van goede kwaliteit.
tijdwinst is behaald en ergernis is
op alle onderdelen het antwoord
dat de lichtstraal wordt verstoord,
ja is, dan wordt het sein veilig ge-
wordt dit doorgegeven aan het sys
geven en kan de deur onmiddellijk
teem en stopt de machine. Hierbij
worden geopend. Niet meer onno-
kan zelfs rekening worden gehou-
dig wachten dus. Als je weet en ziet
den met de ‘inreiksnelheid’. Het ge-
dat het op deze manier werkt, dan
vaar moet stoppen voordat je met
heb je eigenlijk al geen behoefte
je hand in de gevarenzone bent
meer om de boel te manipuleren.
aangekomen. Dus het lichtscherm
Je wint er namelijk geen tijd meer
moet net zo ver naar achter wor-
mee. De fabrikant en de ontwerper
den gezet als de inreiksnelheid is
moeten het ergonomischer maken
en daarbij moet ook rekening wor-
voor de gebruiker.”
den gehouden met de stoptijd van
wegnemen. Vaak speelt onnodig
‘Mogelijkheden
‘Voordelen reduceren’ “De laatste pijler geeft
'De norm is vooral voor machineontwerpers en -bouwers belangrijk, maar ook voor gebruikers' Normering 019
'Het mooiste zou zijn als een beveiligingssysteem ooit menselijke lichaamsdelen op een fail-safe manier zou kunnen herkennen' weggenomen, wat kun je dan nog
vesteerd worden in research en de-
een beveiligingssysteem ooit men-
kan het in de industrie niet worden
meer doen? Hierop is maar een
velopment en ook in feedback van
selijke lichaamsdelen op een fail-
toegepast. In de industrie moet het
antwoord: sancties! In eerste in-
gebruikers. Maar dit zal zich snel
safe manier zou kunnen herken-
100% veilig zijn.
stantie sancties die door het proces
terugverdienen. Minder manipula-
nen, maar of dat ooit mogelijk zal
zelf worden verstrekt. Wanneer het
tie omdat het niet meer nodig is,
zijn…? Er zijn systemen die claimen
proces in staat is om manipulatie
het realiseren van tijdwinst en heel
mensen te kunnen herkennen aan
te herkennen, dan moet het pro-
belangrijk, veel minder bedrijfson-
hun gedrag. Maar zolang dit meer
ces voor een bepaalde tijd worden
gevallen! Het mooiste zou zijn als
informatief dan absoluut zeker is,
stopgezet. Op het beeldscherm verschijnt dan bijvoorbeeld een melding ‘storing, check veiligheidscircuit’. De norm schrijft een sanctie van tien minuten voor. Maar je kunt ook procedurele sancties gebruiken. De medewerker die heeft gemanipuleerd krijgt een berisping. Er volgt geen straf, maar alles wordt wel gelogd. Dat vinden mensen niet fijn. Zeker niet als ze ook nog voor hun eigen manipulatie een handtekening moeten zetten. Op plaatsen waar vaker wordt gemanipuleerd, worden de nodige veranderingen doorgevoerd.” Innovatieve oplossingen Deze norm prikkelt ontwerpers en fabrikanten. Ze moeten op een andere manier gaan denken. Zo ontstaan er veel nieuwe ideeën. Om deze uit te werken moet er geïn-
020 Normering
VEERTIG JAAR INDUSTRIËLE ROBOTICA MET ABB
Rise of the robots
HET IS AL WEER VEERTIG JAAR GELEDEN DAT ABB DE IRB 6 AAN HET GROTE PUBLIEK TOONT. HET IS DE EERSTE VOLLEDIG ELEKTRISCHE ROBOT DIE WORDT AANGESTUURD MET EEN MICROPROCESSOR. WAT IS ER SINDSDIEN VEEL VERANDERD. EN WAT EEN UNIEKE KANS BIEDT HET VEERTIGJARIGE JUBILEUM VAN ABB ROBOTICS OM DE LEZER IN VOGELVLUCHT MEE TE NEMEN LANGS DE VELE HOOGTEPUNTEN DIE DE ‘RISE OF THE ROBOTS’ MET ZICH MEEBRENGT. Het is 1961. George Devol en Joseph Engelber-
vijfassige robot met een zeer kleine footprint
elektrische en vaste ‘arm van de meester’ ge-
ger verkopen hun eerste Unimate robot aan
en een payload van 6 kilogram. Het slimme
combineerd. Het resultaat is de TR 5000 die
General Motors. Ondanks de start van hun
samenspel van de unieke assenconfiguratie en
nog hetzelfde jaar op de markt komt. Proces-
bedrijf vijf jaar eerder, wordt dit moment door
de grote snelheid en nauwkeurigheid door de
en robotinnovatie blijken elkaar niet alleen
vele robotevangelisten gezien als startpunt
nieuwe besturing verheffen de bijna mense-
aan te vullen, maar ook te versterken. Zo komt
van een rijk industrieel robottijdperk. Unima-
lijke arm al snel tot nieuwe standaard. De eer-
ABB (ASEA fuseert in 1988 met het Zwitserse
te is een hydraulische machine die wel raad
ste IRB in 1974 wordt ingezet voor het polijsten
Brown, Boveri & Cie) begin jaren negentig met
weet met de gloeiend hete gietstukken van de
van roestvrijsta-
GM-fabriek in New Jersey. In tegenstelling tot
len buizen, maar
sommige geluiden vandaag zijn de menselijke
de nieuwe toe-
collega’s maar wat blij dat hen dit gevaarlijke
passingen laten
werk uit handen wordt genomen.
niet
In de daarop volgende jaren zijn er mondjes-
zich wachten. Zo
maat steeds meer robots in tal van fabrieken
volgt in 1982 de IRB 90, een variant die spe-
het CBS-systeem (Cartridge Bell System). Hier-
te vinden, met de automotive sector als grote
ciaal is ontwikkeld voor puntlassen. Met een
bij gebruikt de robot verfcartridges die snel
kartrekker. Zo introduceert het Noorse Trallfa
extra zesde as en een geïntegreerde doorvoer
kunnen worden uitgewisseld. Het gebruik van
in 1967 de eerste hydraulische verfspuitrobot
voor water, lucht en elektra is een revolutie in
oplosmiddelen wordt flink teruggebracht en er
en kickstart in datzelfde jaar de samenwerking
de wereld van het puntlassen - en later ook het
kunnen veel meer kleuren worden gekozen.
tussen Unimate en Kawasaki de robotindustrie
booglassen - onvermijdelijk.
De meest recente verfontwikkeling is de IRB
lang
op
Destijds waren mensen blij dat hen gevaarlijk werk uit handen werd genomen
Door Liam van Koert
in automotive Japan.
5500 FlexPainter. Deze unieke robot krijgt een
Procesintegratie: een verfvoorbeeld
enorm werkgebied waardoor slechts twee, in
De elektronische revolutie
De opkomst van de lasrobot is een schoolvoor-
plaats van vier, verfspuitrobots nodig zijn om
Ondertussen zit men ook in Zweden niet stil.
beeld van de integratie van proceskennis in het
een hele carrosserie te verven.
Onder de vlag van ASEA werkt Björn Weich-
robotdomein. Een ander vakgebied waar een
brodt aan een volledig nieuw concept: een
dergelijke integratie snel vlucht neemt is het
Robotmechanica
robotarm die niet hydraulisch of pneumatisch
spuiten van carrosserieën. Dit blijft ook ASEA
De kracht van het antropomorfische ontwerp
wordt aangestuurd, maar volledig elektrisch
niet onopgemerkt. In 1985 volgt een overna-
van de oorspronkelijke IRB 6 kan niet genoeg
is en gebruik maakt van een van Intels eer-
me van eerder genoemde verfpionier Trallfa
worden benadrukt. Niet alleen is het kine-
ste microchips. Het resultaat is de IRB 6: een
en wordt hun verfexpertise met de volledig
matische model door vele robotfabrikanten
Robottrends 021
overgenomen, ook staat het nog steeds aan
300 kilogramsegment. Ondanks de grotere
de basis van elke ABB-robot. Eigenlijk zijn
payload is hij robuuster dan ooit: de mean time
voor wat betreft kinematica alleen zaken als
between failures (MTBF) is maar liefst 400.000
snelheid, precisie en werkgebied verbeterd.
uur. Bovendien is hij energiezuiniger dan ooit.
Belangrijkste wijzigingen zijn de spellingsvrije
In een tijd waar terecht meer en meer naar To-
tandwielkasten in de ‘ heup‘ en de ‘schouder’
tal Cost of Ownership wordt gekeken, kan niet
die hebben plaatsgemaakt voor een spindel
anders dan geconcludeerd worden dan dat
aandrijving. Ook zijn alle DC-motoren door
modulariteit loont.
AC-motoren vervangen. Naast de betere kinematica hebben hierdoor ook het vermogen, de
Gebalanceerde voorspelbaarheid
levensduur en het gebruikersgemak een flinke
Behalve voor het weer, is de afgelopen veertig
Het is een methode die recht doet aan modu-
boost gekregen.
jaar het voorspellend vermogen van de mens
lariteit en een optimale balans vindt tussen
enorm toegenomen. Geen glazen bollen, maar
inwendig weg te werken kritieke doorvoeren
Modulaire pionier
slimme algoritmes gekoppeld aan steeds meer
enerzijds, en footprint, werkgebied, cyclustij-
Wie een robot wil, wil bovenal flexibiliteit. Het
rekenkracht, zorgen dat we ook in fabrieksau-
den en onderhoudsintervallen anderzijds. Zelfs
is een van de grote strepen die de robot voor
tomatisering steeds sneller en beter weten
wanneer modellen en processoren krachtig
heeft op elke andere ‘ single purpose’ machi-
waar we aan toe zijn. Hier schuilt echter wel
genoeg zijn om het weer maand op maand
ne. In 1991 komt ABB daarom met een licht-
een minder vaak besproken addertje onder het
goed te voorspellen, zal LeanID een waardevol
voetige zware jongen: de IRB 6000. De nieuwe
gras: de zogenoemde ‘dressing’ van de robot.
robot heeft een payload van 150 kilogram en
Hoe beïnvloeden de kabels en slangen van
is speciaal ontwikkeld voor zowel puntlas- als
een geïntegreerde robotapplicatie namelijk
Banenmotor
handlingtoepassingen. Dit duale karakter krijgt
de kinematische herhaalnauwkeurigheid? En
In tegenstelling tot wat sommige doemden-
ABB voor elkaar door gebruik te maken van
wat voor invloed heeft het toenemende aantal
kers verkondigen zijn robots geen banen-
een nieuw concept: modulariteit. Gebruikers
draaiuren op de slijtage van deze onderdelen?
verslinders, maar banenmotoren. Het aantal
kunnen nu zelf de voet-, arm- en polsmodules
Natuurlijk kan men wachten op betere model-
directe banen dat door robots in industriële
combineren, zodat de robot perfect aansluit bij
len en materialen, of kan men besluiten het
productie is gecreëerd is 2 tot 3 miljoen. Wan-
hun applicatie. Het is een principe dat ABB nog
hele slangenpakket inwendig weg te werken
neer bedacht wordt dat er ‘slechts’ 1 miljoen
altijd hanteert. De gedurfde nieuwe benade-
voor maximale zekerheid. Dit laatste is een
robots aan het werk zijn, komt dat neer op 2 à
ring heeft succes en vooral als puntlasrobot is
kostbare aangelegenheid en met het oog op
3 banen per robot. Wanneer verder in de keten
de IRB 6000 een grote hit. Inmiddels is de IRB
TCO niet altijd de beste keuze. De engineers
wordt gekeken, verdubbelt dit aantal.
6700 de nieuwste zware jongen in het 150 –
van ABB Robotics komen daarom met LeanID.
Bron: ABB
022 Robottrends
Met het vervallen van het patent van ABB
smetteloos wit. Een volgende generatie dient
voorspellen van onderhoudsintervallen levert
heeft menig robotfabrikant de deltarobot
zich aan. YuMi is een tweearmige robot met
namelijk altijd een kostenbesparing op.
geadopteerd. Maar ABB zou ABB niet zijn
de ogen en handen van een meester. YuMi
als zij ook het deltaprincipe naar een nieuw
programmeer je niet, maar YuMi leert. Bo-
Klein maar fijn
niveau zouden tillen. Inmiddels beschikt het
venal doet YuMi niemand kwaad. Hij pikt zelfs
In de loop der jaren zijn er ook steeds meer
standaard model dan ook over vision, stan-
geen banen in (zie kader). Wie YuMi in het echt
kleine robots gekomen. Dat ook hier de speci-
daard applicatiesoftware en zijn payload en be-
wil zien, zou in 2015 het beste een ritje naar
ficaties almaar indrukwekkender worden, be-
reik uitgebreid tot respectievelijk 8 kilogram en
Duitsland kunnen maken. Tijdens de Hannover
wijst ook de kleinste alleskunner van ABB: de
1,6 meter.
Messe toont YuMi zich namelijk aan het grote
gereedschap blijven. Het nauwkeurig kunnen
publiek.
IRB 120. De kleine knikarmrobot weegt slechts 25 kilogram en heeft een payload van 3 kilo-
Zij aan zij
gram (of 4 kilogram voor een verticale pols)
Tot slot een paar woorden over robotica in de
bij een bereik van 580 mm. De IRB 120T is een
volgende veertig jaar. Hoewel het lastig is in
variant voor zeer snelle pick & place toepas-
te schatten welke sciencefictionscenario’s zich
singen. Door de snelheid van as vier, vijf en
over vier decennia tot werkelijkheid hebben
zes flink op te krikken kunnen cyclustijden met
ontpopt, is het duidelijk dat robots flink in de
25 procent worden terug gebracht. En dit alles
lift zitten. Niet alleen zit het domein van de
zonder in te boeten aan precisie. Een herhaal-
servicerobotica in een stroomversnelling, ook
nauwkeurigheid van 10 micrometer kom je in
geldt dit voor de industriële evenknie. In een
deze klasse zelden tegen.
roep om steeds grotere flexibiliteit – gedreven door trends als Industry 4.0 en productie van
Pick & Place
een seriegrootte 1 – zijn het vooral de robot
Een passage in de rijke ABB-geschiedenis die
en de 3d-printer die telkens weer als produc-
zeker niet mag ontbreken is natuurlijk de Flex-
tiemiddel van de toekomst worden genoemd.
Picker, voorheen de IRB 340 en tegenwoordig
Voor de robot betekent dit wel dat mens en
de IRB 360. Het was in 1998 de eerste deltaro-
robot echt zij aan zij kunnen werken. Nu is ABB
bot die door menig producent van voedings-
natuurlijk al een van de eerste fabrikanten die
middelen of elektronica wordt omarmd. Het
met SafeMove de ruimteslurpende hekwerken
unieke kinematische model biedt dan ook een
overbodig maakt. Ook is deze zij-aan-zij-trend
indrukwekkende 10 G versnelling en 150 picks
een van de redenen dat ABB de oorspronke-
per minuut, ver voorbij de menselijke maat.
lijke signaalkleur oranje vervangt voor een
INNOVATIE IN VISIONSENSOREN
Vision-applicaties beter bereikbaar SONY INTRODUCEERDE ONLANGS HAAR EERSTE 2.3 MEGAPIXEL GLOBAL SHUTTER CMOS SENSOR EN KREEG ONMIDDELLIJK DE AANTREKKINGSKRACHT DOOR ZIJN ONGEËVENAARDE TECHNISCHE PRESTATIES, WAT TOT OP HEDEN NIET MOGELIJK BLEEK TE ZIJN. DOOR ZIJN ZEER LAGE DARK CURRENT EN NOISE, GECOMBINEERD MET EEN EXTREEM HOGE QUANTUM EFFICIENCY EN EEN HIGH-END CCD ALS HEEL GOED VERMOGEN VAN DE 5.8 X 5.8 MICROMETER PIXELGROOTTE VAN > 32.000 E. DIT RESULTEERT IN EEN DYNAMISCH BEREIK VAN > 72 DB EN EEN ZEER HOGE SIGNAAL-RUISVERHOUDING VAN ~ 45 DB. Als eerste in de wereld presenteert MATRIX VISION met trots deze sensor in zijn high-end dual GigE camera serie en USB3. De camera, genaamd mvBlueCOUGAR-XD104d en de mvBlueFOX3-2024, wordt geleverd in een zwart-wit of kleur versie, combineert deze nieuwe sensor met een hoge snelheid-interface waardoor [gt] 100 fps bij een volledige resolutie en in de USB3 versie tot 162 fps gaat deze of 12 bits afbeeldingen met ~ 65 fps. De camera familie is wel bekend om zijn slimme functies, zoals burst uitgangsmodes en een grote verscheidenheid aan digitale ingangen en zijn hoge stroomuitgangen, evenals video-iris en bijkomende universele uitgangen voor het aansturen van drie motor lenzen (focus, zoom en diafragma).
Praktisch verkeersvoorbeeld In dit voorbeeld gebruikten we de camera, met een lineaire polarisatie filter, dit om enkele sterke reflecties van het omgevingslicht op het oppervlak van de voorruit te ontdoen. De camera die ingesteld is op een manier, dat met
024 Visiontrends
Tekst: Horst A. Mattfeldt, Director Standard Products
mode buffer, flexibele enkele en dubbele GigE
A Sources: MATRIX VISION Dual Gigabit Ethernet: mvBlueCOUGAR-XD104d USB 3: mvBlueFOX3-2024 Enkel Gigabit Ethernet: mvBlueCOUGAR-X104f
B
een 1,5 milliseconde belichtingstijd, een niet
duidelijk beeld geen problemen zal opleveren
(e.g. standaard GAMMA=1/2.2). Deze niet-
verzadigde afbeelding worden bereikt. Verder
voor OCR-lezen-algoritme. Voor verkeerstoe-
lineariteit kan worden vergeleken met een
hebben we gebruik gemaakt van een 10mm
zicht toepassingen, is het natuurlijk belangrijk
selectieve versterking: De eerste 1% ingangs-
lens en het diafragma van f:4. Opmerking:
om niet alleen de auto, maar ook dat de au-
signaal wordt versterkt met een factor 13,
houd u er rekening mee dat als gevolg van li-
tomobilist geïdentificeerd kan worden. Van-
5%, het overige signaal is alles nog met een
neaire verwerking en weergave (geen GAMMA
daag de dag is dit nog z’n typisch probleem,
factor 5 versterkt. De camera is in staat deze
verwerking in het signaal) sterke contrasten
vanwege de lagere dynamisch bereik en ho-
niet-lineariteit in real-time (on the-fly) met 12
zichtbaar zijn tussen de lichte en de donkere
gere ruis niveaus van traditionele camera’s
bits nauwkeurigheid, gebruik makend van een
delen in het beeld. De sensor heeft een inge-
en vanwege de volgende camera instellings-
12 bit naar 10 bit omzetten RAM-LUT.
bouwde 12 bit analoge front-end met extreem
mogelijkheden dilemma: als de reflecterende
Het is ook van belang om te zien dat de nieuwe
hoge prestaties, die van cruciaal belang is
nummerplaat niet mag worden overbelicht,
CMOS sensor vrij is van bepaalde art-effecten,
aan de totale beeldkwaliteit. Dat gezegd heb-
dan gaat bestuurder beeld bijna verloren, door
zoals vlekken (een witte verticale lijn door het
bende, zijnde de camera 12-bits afbeeldingen
het donker - ruis-gebied wat achter de auto
beeld bij een CCD, op de positie van de reflec-
kan produceren en wetende dat een typische
IR-reflecterende zit en verdonkert de voorruit.
tie of een zwarte zon (een fel lichtpuntje kan
computer slechts 8 bits afbeeldingen weer kan
Door de veel hogere dynamische en lagere ruis
een zwart gat van binnen hebben, wat je soms
geven, heeft MATRIX VISION in zijn krachtige
van de nieuwe sensor, bereiken we met deze
ziet bij ander CMOS sensoren.
wxPropView de mogelijkheid geïntroduceerd
nieuwe sensor een significant beter beeld zelfs
om met simpele functies zoals de bit-shift en
zonder extra IR flash of filtering. De volgende
Conclusie
clip van het beeldvlak in te stellen. Dit kan
screenshots tonen de bestuurder AOI in beeld,
Een belangrijke doorbraak in machine vi-
worden vergeleken met een selectieve digi-
met behulp van dubbele-bit shift (= 12dB gain
sion toepassingen is bereikt, door het ge-
tale vermenigvuldiger van 6dB. Verschuiving
lokale en clippen op de foto A en de 3-bit shift
bruik van Sony's nieuwe CMOS global shutter
van één bit naar links en clipped (dus de witte
op de foto B). Natuurlijk heeft dit beeld een
imager IMX174 in MATRIX VISION's nieuwe
motorkap blijft wit) en een digitale zoom in
beperkte resolutie, maar de ruis is opvallend
camera
op de nummerplaat, toont dat het helder en
laag. Opnieuw deze resultaten zijn bereikt zon-
mvBlueFOX3-2024. De introductie van deze
der extra belichting, wat meestal in verkeers-
nieuwe camera, met de overwinning op
toezichthouden applicaties wel toepast wordt.
beperken van het art-effect, beperkt zich niet
Als alternatieve werkwijze en overdragen van
alleen tot verkeer toezichthoudende toepas-
de beelden in 12 bit, is het mogelijk om het
singen. Vele uitdagende Vison applicaties
dynamisch bereik van het beeld te compri-
kunnen nu met deze camera simpel opgelost
meren in de camera met behulp van preci-
worden.
mvBlueCOUGAR-XD104d
en
de
sie-LUT-gebaseerde GAMMA voorbewerking.
Visiontrends 025
BEELDVERWERKING EN DRAAGBARE ELEKTRONICA FUNDAMENT
Airbus bouwt fabriek van de toekomst ÉÉN VAN DE HOOFDSPREKERS TIJDENS NIWEEK 2014 WAS BERNARD DUPRIEU, HOOFD PRODUCTIETECHNOLOGIE BIJ AIRBUS. HIJ GING IN OP DE VISIE VAN AIRBUS VOOR DE 'FACTORY OF THE FUTURE', MET EEN AANTAL GEDACHTEN DAARACHTER. HIERIN SPEELT HET GEBRUIK VAN BEELDOPNAME EN BEELDVERWERKING IN DRAAGBARE APPARATUUR EEN SLEUTELROL.
026 Beeldverwerking
Achtergrond
Ter illustratie geeft Duprieu aan dat een romp-
vanuit bestaande door Airbus opgebouwde
Nu de huidige wereldwijde concurrentie alleen
deel van een vliegtuig in het huidige pro-
bibliotheken, en open-source algoritmen om
maar toeneemt, moet de Europese luchtvaart-
ductieproces bijna 400.000 punten bevat die
de ontwikkelde concepten snel te valideren.”
industrie op zoek naar innovatieve mogelijk-
vastgezet moeten worden met behulp van
De flexibiliteit die de grafische programmering
heden om de productie te verbeteren. Denk
ruim 1100 gereedschappen, zoals klinkgereed-
NI LabVIEW biedt in combinatie met het Linux
hierbij aan bijvoorbeeld de integratie van
schappen en momentsleutels. De operator
Real-Time OS en toepassing van third-party bi-
adaptieve en intelligente productietools. Daar-
dient nauwkeurig iedere stap te volgen om de
bliotheken, bieden het juiste abstractieniveau
naast wordt gekeken naar de zogenoemde
juiste afregelingen met het adequate gereed-
voor ontwikkeling op het embedded platform
mens georiënteerde productie waarbij een
schap uit te voeren. Dit handmatige proces
van NI. De code die eerder op de CompactRIO
medewerker in de productielijn wordt geïn-
betekent dat menselijk falen een aanzienlijk
is ontwikkeld, kan nu direct op de NI SOM wor-
tegreerd. Als voorbeeld geldt Airbus; dat ge-
risico vormt. “Dit is essentieel als men bedenkt
den hergebruikt. Sébastien Boria, R&D mechat-
avanceerde technieken inzet in haar ‘fabriek
dat een ontdekte fout in een later stadium
ronica technologieleider bij Airbus legt uit: “We
van de toekomst’ om sneller vliegtuigen te
honderdduizenden euro’s kan kosten om de
evalueerden een aantal SOM’s en single-board
kunnen leveren dan de huidige 55 vliegtuigen
fout te herstellen.” Airbus ontwikkelde hier-
computers (SBC’s) en het blijkt dat een vergelij-
per maand.
voor intelligent gereedschap dat met behulp
king met de platform-gebaseerde benadering
van beeldverwerking begrijpt welke actie de
en de hardware/software integratie van NI
operator moet gaan nemen. De betreffende
niet mogelijk is. Onze schatting is dat wij met
De vliegtuigindustrie is één van de meest
handeling wordt gecontroleerd, gemonitord en
behulp van de NI SOM nog maar een tiende
veeleisende sectoren. Kwaliteitsborging, pro-
het resultaat wordt in een centrale databank
van de tijd benodigen in vergelijking met de
cesbeheersing en ketenaansprakelijkheid zijn
opgeslagen. Zelfs de juiste momentinstelling
tijd die wij kwijt zijn met de alternatieve mo-
standaard, maar arbeidsintensief, omdat het
wordt automatisch geregeld. Het boorgereed-
gelijkheden. Deze productiviteitswinst komt
meeste werk nog steeds handmatig wordt
schap is een voorbeeld van een ‘smart tool’
met name door NI’s open NI Linux Real-Time
uitgevoerd. De ‘fabriek van de toekomst’ is
waar de operator een bril met camera draagt
OS en de breed inzetbare LabVIEW software.
derhalve een onderzoeksproject om nieuwe
en omgevingsfactoren met behulp van beel-
Deze software-ondersteuning voor de NI SOM
technieken te implementeren om de uitdagin-
dalgoritmen worden verwerkt. Vervolgens
betekent dat wij ons volledig kunnen richten
gen in productiviteit en kwaliteit aan te gaan.
worden de bewerkingscondities van de boor
op de belangrijke kenmerken van ons systeem,
Duprieu: “Het vereist innovatief denken en
voor elke materiaallaag opgewaardeerd en
waaronder beeldverwerking op FPGA’s.”
buiten de paden lopende benaderingen met
wordt de boordiepte gemonitord. De software
centrale thema’s als gedistribueerde en on-
houdt de resultaten van de boring op die be-
Tot slot
derling verbonden systemen en sensoren, de
treffende locatie bij in een centrale database
De fabriek van de toekomst bij Airbus is ge-
zogenoemde cyber-fysische systemen waarin
en voert automatische controles en kalibraties
baseerd op een zich uitdijend onderzoek voor
grote hoeveelheden gegevens en data-analy-
uit.
de lange termijn, en is als technologieproject
Cyber-fysische systemen
ses resulteren in een intelligentere productie
cruciaal voor het kunnen blijven concurreren
om mens en machine binnen dezelfde fysieke
Basisplatform
omgeving te laten functioneren.”
Airbus heeft voor de nieuwe System-on-Modu-
productieproces. Het snel kunnen ontwikkelen
le (SOM) van National Instruments gekozen, als
van productiefaciliteiten is essentieel in het
embedded basisplatform voor alle intelligente
gebruik en de toepassing van nieuwe technie-
De fabriek van de toekomst betekent voor Air-
tools omdat het beschikt over een standaard
ken, van de eerste conceptuele ontwikkelingen
bus onder andere de inzet van een modulair
architectuur en een geraamte biedt om het
tot aan de werkelijke realisatie. “Dit initiatief is
technologieplatform gebaseerd op commerci-
ontwikkelproces van ontwerp tot prototype tot
de afgelopen jaren zorgvuldig gepland en met
eel verkrijgbare technologie. Zo zijn intelligen-
product te versnellen. “Voordat het zover was,
behulp van NI technologie zijn we in staat om
te tools bijvoorbeeld één van de belangrijkste
is gewerkt aan een prototype dat gebaseerd
deze ontwikkeling te versnellen en onze visie
componenten om de efficiëntie te verbeteren.
was op een NI CompactRIO controller, waar-
op de toekomst te realiseren”, onderstreept
mee het mogelijk werd om code te integreren
Duprieu ter afsluiting.
Fabriek van de toekomst
Waarborg kwaliteit
op basis van veranderende inzichten in het
Het bouwen van een vliegtuig vergt tienduizenden operatorstappen om kwaliteitscontroles te waarborgen. De Airbus Technology Store is een platform van ontwikkeltools voor toekomstige slimme gereedschappen in haar fabrieken.
Beeldverwerking 027
10X SNELLERE INSPECTIE VAN VERPAKKINGEN
De kracht van vormherkenning DE HOGE VERWACHTINGEN VAN CONSUMENTEN MET BETREKKING TOT DE INFORMATIE OVER LEVENSMIDDELEN, FARMACEUTISCHE PRODUCTEN EN NON-FOOD-PRODUCTEN, ALSMEDE NIEUWE WETTELIJKE VOORSCHRIFTEN, LEIDEN ERTOE DAT PRODUCENTEN EEN GROEIENDE BEHOEFTE HEBBEN AAN INSPECTIEOPLOSSINGEN DIE CONTROLEREN OF DEZE INFORMATIE JUIST IS AANGEBRACHT. BEHALVE EINDINSPECTIES VOEREN DEZE PRODUCENTEN IN TOENEMENDE MATE IN-LINE INSPECTIES UIT OP KRITISCHE PUNTEN IN DE BETREFFENDE VERWERKINGSSTAPPEN. Beeldverwerking voor zeer snelle verpak-
De toenemende kostendruk op het productie-
sparse’-functies, variaties absorberende sjablo-
kingsprocessen houdt vaak een compromis
proces leidt echter tot hogere verwerkings-
nen etc.) en supersnelle parallelle hardware-
in tussen snelheid en precisie
snelheden. Voor veel inspectiesystemen be-
architectuur, kan de nieuwe Omron FH-serie
De inspectie van uiterlijke verpakkingsken-
tekent dit een enorme uitdaging als het gaat
optische inspectiesystemen detectiesnelheden
merken en de gedrukte informatie op etiket-
om een nauwkeurige detectie van objecten en
bereiken die ruim 10x hoger zijn dan die van
ten en verpakking vervult een centrale rol in
mogelijk speciale gevallen met variabele om-
conventionele inspectiesystemen. In vergelij-
het proces. Het zijn juist deze elementen die de
gevingscondities. De benodigde rekenkracht is
king met vorige algoritmen detecteert de FH
consumenten meteen opvallen en die meestal
vaak groot en wordt gezien als een beperken-
100x sneller en neemt tegelijkertijd de detec-
de doorslag geven bij hun aankoopbeslissing.
de factor voor de verwerkingssnelheid.
tiekwaliteit toe.
Er kunnen zelfs juridische consequenties aan
Door het gebruik van nieuwe beeldverwer-
verbonden zijn.
kingsalgoritmen (bijvoorbeeld ‘edge-based
‘Sparse-edge’-detectiealgoritme lost problemen met vorige beeldverwerkingsalgoritmen op Sinds de jaren tachtig is er elk decennium weer een nieuwe doorbraak geweest in de beeldverwerkingsalgoritmen voor objectdetectie. In de jaren tachtig maakten op binaire beelden gebaseerde algoritmen een relatief snelle objectdetectie mogelijk. Dit snelle algoritme werd aangepast aan de zeer beperkte beschikbare rekenkracht, maar bleek gevoelig voor lawaai, veranderende verlichtingsomstandigheden, schaduweffecten, laag contrast en andere omstandigheden. Tegen 1990 nam de snelheid van de hardware
028 Beeldverwerking Rubriek
in hoog tempo toe, waardoor een accuratere
leden werd een verbetering van het originele
makkelijk om het beeld te verbeteren, zelfs
analyse van de grijsschaalwaarden van het
beeld voor verwerking door inspectiesystemen
voor niet-ervaren gebruikers. De software ge-
beeld kon worden gemaakt en tegelijkertijd
vaak proefondervindelijk beoordeeld, of op
bruikt een intelligente benadering die de voor
het aantal problemen in verband met een laag
basis van jarenlang opgebouwde ervaring. Het
het beeld relevante factoren samenbrengt en
contrasteffect kon worden gereduceerd.
nieuwe visualisatie- en beeldoptimalisatiecon-
zodanig aan de gebruiker presenteert, dat in-
Na 2000 brachten ‘edge-based’-algoritmen
cept van de Shape Search III-software in het
tuïtieve optimalisatie mogelijk is.
verbeteringen tot stand met betrekking tot
FH-inspectiesysteem van Omron maakt het ge-
veranderende
verlichtingsomstandigheden
en schaduweffecten, hoewel deze algoritmen nog steeds hun nadelen hadden wanneer het ging om wazige beelden en lage contrasten. De nieuwe ‘sparse edge’-detectiealgoritmen gebruiken en reduceren deze informatie tot duidelijk identificeerbare en representatieve punten. Hierdoor wordt de kans op fouten uitgesloten en tegelijkertijd wordt de verwerkingssnelheid sterk verbeterd. Variatie-absorberende methode vergroot stabiliteit en snelheid door variatieprog nose Bij conventionele inspectiesystemen kunnen kleine afwijkingen in de positie van objecten, bijvoorbeeld als gevolg van trillingen in de transportband, een foutloze of snelle verwerking van de beeldinformatie belemmeren. Eventuele softwareaanpassingen om deze fouten te compenseren, kunnen de rekenkracht en daardoor ook de verwerkingssnelheid sterk verminderen. De oplossing voor dit probleem ligt dan meestal in het vinden van een compromis tussen betrouwbaarheid en snelheid. De nieuwe variatie-absorberende methode (waarvoor octrooi is aangevraagd) voorspelt mogelijke variaties op representatieve punten van de op de band gevolgde objecten. Deze variaties worden samengevat via een intelligent clusterproces. Een analyse van deze clusters reduceert detectiefouten, terwijl de verwerkingssnelheid hoog blijft door het lage geheugengebruik. Dit zorgt voor supersnelle beeldverwerking met een tien keer grotere precisie (bijvoorbeeld door vergelijking van de gemiddelde kwadratische fout). Slimme visualisatiemethode maakt intuïtieve beeldoptimalisatie zelfs voor onervaren gebruikers mogelijk De criteria om een duidelijk en stabiel objectbeeld te krijgen en dat met optimale eenvoud te verwerken, zijn uiterst complex. In het ver-
Beeldverwerking 029
KENNISOVERDRACHT ALS BASISINGREDIËNT VOOR SUCCESVOLLE VISIONPROJECTEN
Een blik in de kristallen bol DE TOEKOMST VAN VISION IS ROOSKLEURIG. OOK HET BELGISCHE PHAER MERKT DAT IN DE TOENEMENDE VRAAG NAAR FLEXIBELE AUTOMATISERING, VISION STEEDS VAKER ALS ENABLER WORDT GEKOZEN. WEL GROEIT OOK DE VRAAG NAAR EXPERTISE. NAGENOEG PLUG & PLAY EEN ROBUUST SYSTEEM OPLEVEREN KAN WEL, MAAR HET VEREIST KENNIS VAN ZAKEN. KENNIS OVER VISION EN KENNIS OVER EEN SLIMME AANPAK. Phaer heeft een bewogen jaar achter de rug.
heid, open manier van zaken doen en sterke
om hiertoe geregeld in de spreekwoordelijke
Nauwelijks bijgekomen van een succesvolle
focus op 3D-vision belangrijk om met Phaer in
kristallen bol te kijken. “Een evenement als de
Vision Expert Day – een drukbezochte dag
zee te gaan.”
Vision Expert Day organiseren we niet alleen
waarop 150 partners en klanten van Phaer
om mensen de laatste stand der techniek te
gezamenlijk de ‘state of the art’ presente-
Kristallen bol
ren – verwerft het bedrijf begin dit jaar een
Wil je een robuust visionsysteem bouwen, dan
menbrengen van vooruitdenkende, invloedrij-
exclusief distributeurschap in de Benelux van
moet je de afzonderlijke componenten goed
ke scherpe geesten die met elkaar in conclaaf
camerabouwer iDS. Volgens Koenraad Van de
op elkaar afstemmen. Het alom bekende ver-
gaan over wat de toekomst brengt. Het stelt
Veere, zaakvoerder van Phaer word je dit niet
haal van de zwakste schakel betekent ook dat
ons in staat beter te snappen wat op ons af
zomaar. “Een bedrijf als iDS verwacht van haar
een visionleverancier naast visonkennis, ook
komt en daardoor betere keuzes te maken. Het
distributeurs een eigentijdse aanpak. Naast
zijn visionaanbod tot in detail moet doorgron-
vandaag maken van de juiste keuzes voor een
kennis van zaken was onze lokale aanwezig-
den. Van de Veere is van mening dat het helpt
succesvol resultaat in de toekomst, dat is ons
tonen. Een belangrijke component is het sa-
specialisme en daarin ligt onze toegevoegde Ensenso 3D-camera gebaseerd op stereovision met patroonprojectie.
waarde.”
Voorsprong door innovatie Een van de gevleugelde Phaer uitspraken is ‘Don’t buy smart, be smart’. Voor wie de kristallen bol goed gebruikt, liggen er namelijk grote kansen voor de visiongebruiker. Van de Veere: “Wie de juiste keuzes maakt heeft met vision de mogelijkheid zich echt te onderscheiden met state-of-the-art oplossingen. Natuurlijk gaat het daarbij om de prestaties en robuustheid van het visionsysteem, maar ook
030 Visiontrends Rubriek
Na de hype zet 3D-vision dan toch door. Ook steeds vaker in combinatie met een robot.
om zaken als maakbaarheid, schaalbaarheid en flexibiliteit. Door als een ware chef precies de goede ingrediënten precies goed te gebruiken en te bereiden, kunnen de meest fantastische gerechten op de visiontafel getoverd worden. En dat ook nog eens in korte tijd tegen een schappelijke prijs.”
Prijsdruk Die schappelijke prijs heeft onder andere te maken met de druk die er momenteel vanuit enkele grote marktpartijen ontstaat. Van de Veere: “Het is een beetje raar, want hoewel vision nog een echte groeimarkt is, is er nu al
len. Het was per slot van rekening het jaar van
maar vermijd de ‘goedkoop is duurkoop’ val-
sprake van prijserosie. Er zijn fabrikanten die
VISION 2014. Van de Veere ziet hier niet echt
kuilen. Het uitvallen van het visionsysteem
bang zijn dat het met vision net zo gaat lopen
grote verassingen ten opzichte van het vorige
kost veel meer dan een paar procent op een
als met de computermarkt en vision binnen-
jaar, alleen het doorzetten van ingeslagen we-
component. Kom je hier zelf niet uit, dan zijn er
kort overal als water uit de kraan komt. Hoe-
gen. “Natuurlijk winnen sensoren nog steeds
genoeg experts die je hierbij kunnen helpen.
zeer ik vision ook een warm hart toedraag ben
aan snelheid en resolutie. Het is een trend die
Maar daar gebruik van!”
ik hier sceptisch. Maar de prijsdruk vanuit die
al vele jaren aan de gang is. En met de toene-
Kijk voor een korte impressie van de kaatste
grote partijen biedt ook kansen. Op technolo-
mende prestaties zie je dat CMOS toch echt wel
kristallen-bol-bijeenkomst (VED 2013) op: het
gisch gebied leidende bedrijven als e2v komen
de CCD sensor aan het vervangen is. Verder zie
Youtube-kanaal van Koenraad Van de Veere.
als antwoord op de prijserosie met zeer hoog-
je dat 3D-vision nu echt wel aan het doorzet-
Ook kunnen de langere interviews en presen-
waardige, maar wel wat uitgeklede versies van
ten is. Het is mede hieraan te danken dat de
taties worden opgevraagd via
[email protected]
hun CMOS-camera’s, de UNiiQA+ bijvoorbeeld,
op zich wat moeilijkere materie nu in ‘out of
die echt heel veel waar voor hun geld bieden.
the box’ vormen verschijnt die 3D bereikbaar-
De UNiiQA+ van e2v. Een hoog-
Tegelijkertijd staan al tal van nieuwe partijen
der maken voor een groter publiek, ook als het
waardige CMOS-lijnscanner
op waardoor het aanbod de vraag overstijgt.
robuust moet zijn. De Ensenso is hiervan een
voor een kleinere prijs.
Een buyers market dus met mooie kansen voor
mooi voorbeeld. Verder breekt USB 3.0 verder
de gebruiker. Maar ook voor de reseller. Voor
door en valt het me op dat dit ook geldt voor
ons biedt het namelijk ook een uitgelezen kans
CoaxPress, waarvoor ook vanuit het high-end
om ons te onderscheiden als expert. Met dat
deel van de markt steeds meer interesse komt.
ongelofelijke aanbod van lenzen en camera’s is er immers veel behoefte aan gedegen kennis
Advies 2015
en een goedwerkende kristallen bol.”
De echt laatste wijze woorden van 2015 wijdt
TechTrends Tot slot wat technologische trends die opval-
Van de Veere aan de kern. “2015 zal een jaar worden waar meer performance voor minder geld beschikbaar komt. Maak er gebruik van,
Visiontrends 031
ROBOTS WORDEN UITGERUST MET CAMERASYSTEEM
Is Uw robot al geautomatiseerd? HOEWEL DE UITSPRAAK ‘INDUSTRIËLE ROBOTS ZIJN DOMME DINGEN’ ENIGSZINS GENUANCEERD KAN WORDEN, RAAKT HET WEL DE ESSENTIE, NAMELIJK DE MOEILIJKHEIDSGRAAD IN DE PRAKTIJK VAN HET IN BEDRIJF NEMEN VAN ZO'N DING. VEELAL GESCHIEDT E.E.A. ALS TIJDROVENDE STAP-VOOR-STAP, PUNT-VOOR-PUNT ‘TEACHING’ EN DAN MAAR HOPEN DAT ER NIETS VERANDERT AAN HET PROCES. ROBOTS DIE ZELF UITZOEKEN WAT TE DOEN, IS DE SLEUTEL TOT SUCCESVOL AUTOMATISEREN. Flexibele Productie Automatisering
kwam naar voren dat het traject van aanvraag
mische crisis. Zijn ogenschijnlijke paradoxale
voor automatisering tot het feitelijk draaien
conclusie dat je met het accent op productie
Op 2 december jl. heeft het Mikrocentrum
van een robot typisch 18 maanden in beslag
automatisering flexibeler bent dan een bedrijf
i.c.m. Teqnow en Roboned de themadag 'Flexi-
zou nemen. Knelpunten zijn voornamelijk het
dat groot inzet op een flexibele arbeidsschil
bele Productie Automatisering' georganiseerd.
niet flexibel aan te passen c.q. verplaatsen van
gaf aanleiding tot een belangrijke voorwaarde
Hierin kwam o.a. het ‘factory-in-a-day’ con-
componenten en de veiligheid. Het hek als ont-
voor effectief automatiseren: de wijze waarop
cept van de TU Delft aan bod. Bij de presentatie
wikkelingsbarrière. Door gebruik te maken van
geautomatiseerd wordt is doorslaggevend. Au-
'soft robots', dat zijn geen pluche robots maar
tomatiseer niet om de mensen weg te saneren,
robots die op lagere snelheid en met minder
maar automatiseer om de mensen effectiever
kracht werken, i.c.m. camera's die de directe
te laten produceren! Zie hier een economisch
werkomgeving van de robot monitoren, kan
argument tegen het gehate 'de robots zullen
men de veiligheidsbarrière, het hek, wegla-
onze banen stelen'.
ten. Het systeem is flexibel aan te passen door gebruik te maken van 'standaard' component
Succes in de praktijk
gebaseerde software. Men ruilt simpelweg het
De themadag werd afgesloten met een prak-
ene blokje voor het andere. Aldus de TU Delft
tijk case, een duo presentatie van Eddie
bij monde van dhr. Dr. ir. Martijn Wisse.
Mennen van de firma Yaskawa en Frank Land-
Bedrijfseconomisch verantwoord
032 Visiontrends Rubriek
huis van de firma ALMI Machinefabriek BV. De product showcase van beide heren vrolijk
Dhr. Paul Mencke FA/FB van Govers Accoun-
negerend, viel me iets op. Het succes van de,
tants / Adviseurs schetste een mooi beeld
inmiddels bij iedereen welbekende, melkro-
vanuit bedrijfseconomisch oogpunt over hoe
bot. Het succes van dit product is, naar mijn
productie automatisering, productie bedrijven
mening, te danken aan het feit dat het iets
rendabel houden, zelfs tijdens een econo-
van A tot Z automatiseert, en niet slechts een
stapje. Vision en robotica die in harmonie een
en een camera die zichzelf kalibreren, indien
is voor het concept 'de robot bepaalt zelf wel
volledig proces automatiseren en zodoende
nodig. Een robot die zelf in staat is te bepa-
waar hij/zij naar toe gaat'.
daadwerkelijk geld opleveren. Dit in tegen
len waar het pak punt, dan wel afleg positie is,
stelling tot het alom gehoorde 'maar U kunt nu
dankzij een camera systeem en net even wat
Conclusie
een uurtje langer doorwerken dankzij de ro-
slimmere software. Dat is ook de crux achter
In onze visie bestaat de toekomst uit robots,
bot, dus U verdient de aanschaf zo in no-time
'bin picking'. Robot/camera die zelf uitzoekt
op natuurlijke wijze uitgerust met een camera
terug'. Yeah, right!
waar heen te gaan. En nee, een robot pro-
systeem, die zelf coördinaten bepaalt en sug-
grammeren d.m.v. een veredelde joystick aan
gesties doet van mogelijke handelingen. De
de tool flange telt niet.
operator dient enkel nog aan te geven welke
Een mooi voorbeeld van hoe vision en robotica daadwerkelijk nuttig zijn, staat omschreven in
handeling hij wel of niet wenst. Program-
het artikel 'Binpicken van smeedstukken, mis-
RaPiDo
sie volbracht' uit de Vision & Robotics van no-
De KU Leuven heeft binnen het IWT-Tetra
innovatieve fabrieksrobot? Wellicht dat er
vember jl. Ook hier geldt weer: volledig proces
project het RaPiDo geïnitieerd, vision guided
iets moois uit de computer vision hoek komt
geautomatiseerd, niet alleen een deel. Wie het
Random Picking for inDustrial robots. Hierbij
rollen....
artikel goed leest, leest dat 'Programmering
worden industriële robots uitgerust met visie
is niet nodig en het invoeren van simpele pa-
sensoren die het grijpen van objecten toela-
Max van Rooij
rameters volstaat. Ook het kalibreren van het
ten, waarvan van te voren de exacte positie en
van Rooij Electronics Design & Software
systeem gebeurt volledig automatisch'. Dit
oriëntatie niet exact bekend is. Als deelnemer
Engineering
brengt ons bij de titel van dit stuk. Een robot
zijn wij verheugd dat ook in België, aandacht
meert U nog alles stap-voor-stap met Uw hoog
Visiontrends 033
NIEUWE EJECTORTECHNOLOGIE KRIJGT ECO-NOZZLE
Energie besparen met vacuümgeneratoren VACUÜMSPECIALIST SCHMALZ PRESENTEERT DE NIEUWE LIJN VAN COMPACTEJECTOREN TYPE SCPS/ SCPSI, UITGERUST MET DE NIEUWE ECO-NOZZLE TECHNOLOGIE. DEZE ENERGIEBESPARENDE VACUÜMGENERATOREN ZIJN UITERMATE GESCHIKT VOOR EEN GROOT AANTAL HOOG-DYNAMISCHE HANDLING PROCESSEN.
034 Vacuümtrends
Met de Eco-nozzle technologie heeft Schmalz
De ecoPump SEP is in drie inbouwdiameters te
de efficiëntie van het energiegebruik opnieuw
verkrijgen: 7, 13 en 22 mm, met verschillende
geoptimaliseerd. Het persluchtverbruik is
prestatieniveaus en 2 karakteristieken: een
dankzij het gebruik van de Eco-nozzle met wel
'High-Flow' variant (HF) welke zeer geschikt is
15% verminderd. Gelijktijdig kon Schmalz het
voor poreuze producten, als ook een 'High-Va-
zuigvermogen met 15% verhogen. Hierdoor
cuum' variant (HV) voor luchtdichte producten
kunnen naast luchtdichte producten ook licht
zoals bijvoorbeeld ampullen of blisterverpak-
poreuze producten zoals karton beter en veili-
kingen. Via een overzichtelijk schema kan de
ger gehandeld worden.
passende ejector bepaald worden, afhankelijk
Specifiek voor luchtdichte producten heeft
van werkstuk, afstand tot de ejector en beno-
Schmalz de Compact-ejectoren hiermee ook
digde zuigcapaciteit.
verbeterd: de evacuatietijd om tot -600 mbar te komen en daarmee direct samenhangend
De integratie van de ecoPump SEP is eenvou-
de snelheid van het automatiseringsproces,
dig en plaatsbesparend omdat hij exact daar
wordt 10 procent korter!
gemonteerd kan worden waar het vacuüm nodig is in de machine. Alleen een enkele
De nieuwe Compactejectoren SCPS/SCPSi
persluchtleiding is nodig: de zuigleiding ver-
hebben niet alleen een lager eigen energie-
valt. Voor inbouw van de ejector direct aan de
verbruik. Ze dragen door de geïntegreerde
zuignap levert Schmalz een passende behui-
energie- en procescontrole ook bij aan een
zing SFE die gelijktijdig ook als houder voor
stabieler werkproces. Alle hiervoor relevante
de zuignap dient. Ook kan de ecoPump SEP
procesdata wordt bijgehouden. Via de be-
direct in een boorgat van een machineonder-
schikbare I/O-Link-Master is een bi-directione-
deel gestoken worden. De boorgatvorm is zeer
le communicatie met verschillende veldbus-
eenvoudig te reproduceren. Hierdoor is de mo-
systemen mogelijk. Dit heeft duidelijke voor-
dule eenvoudig in bestaande constructies te
delen voor de gebruiker: hij kan op afstand het
integreren. Uitbouw, demontage en reiniging
proces lezen en bewaken. Op afstand kan het
van de ecoPump SEP zijn mogelijk zonder enig
proces daarmee geanalyseerd en geoptimali-
gereedschap.
seerd worden. Snel is duidelijk of het systeem efficiënt loopt en of er bijregeling of service
Kijk voor meer informatie op
nodig is.
www.schmalz.com
Schmalz biedt de energie-efficiënte ejectormodule van de compactejectoren ook separaat aan onder de naam ecoPump SEP. Hiermee verbreedt zich het toepassingsgebied nog verder: de compacte ecoPump SEP is het ideale systeemcomponent voor decentrale vacuümopwekking, voor bijvoorbeeld in doosopzet applicaties. Omdat deze component direct bij de zuignap ingebouwd kan worden zijn de performanceverliezen minimaal, en dat bij ultra korte cyclustijden. Door haar grote werkbereik van -250 tot -850 mbar kunnen allerlei werkstukken eenvoudig, snel en veilig gehandeld worden. Zelfs minder stabiele kartonnen verpakkingen of zakken bijvoorbeeld kunnen door een hoog lek-compensatie proces met een hoge graad van zekerheid verwerkt worden. Ook de distributie van vacuüm in verschillende gescheiden vacuüm-zones kan met de ecoPump SEP op een plaatsbesparende wijze worden gerealiseerd.
Vacuümtrends 035
VEILIG HAND IN HAND SAMENWERKEN MET ROBOTS
Tijd voor nieuwe definities SINDS DE OPRICHTING IN 1982 PROMOOT STÄUBLI ROBOTICS ONVERMOEIBAAR DE SAMENWERKING TUSSEN ‘MENS EN MACHINE’. ZIJ HET DOOR ROBOTS MOEILIJKE OF GEVAARLIJKE TAKEN TE LATEN UITVOEREN ZODAT UW OPERATOREN DIT NIET HOEVEN TE DOEN OF DOOR DE DAGELIJKSE SERVICE DIE STÄUBLI MEDEWERKERS BIEDEN ZODAT U HET MAXIMUM HAALT UIT UW INVESTERING. DEZE SAMENWERKING ZIT ZODANIG IN ONZE GENEN DAT 'MAN & MACHINE' EEN OFFICIEEL MERK GEWORDEN IS VAN STÄUBLI ROBOTICS.
036
De huidige ontwikkelingen in de TX2 robotse-
procedure niet onmiddellijk moet ingescha-
rie en bijhorende CS9 controller geven duide-
keld worden waardoor er dus geen tijdrovende
lijk onze visie weer om vooruit te gaan met
heropstart nodig is.
‘cobotics’ of ‘collaborative robotics’ oplossingen ontworpen om de operatoren bij te staan
Safe Stop
bij moeilijke taken. Dankzij onze innovatieve,
Als de operator te dichtbij komt, wordt de Safe
duurzame en verantwoordelijke oplossingen
Stop functie geactiveerd: de robot vertraagt
en een team van experten die constant stre-
tot stilstand. In dit geval worden alle vitale
ven naar excellentie, zullen Stäubli robots en
functies van de robot behouden zodat hij di-
operatoren ‘hand in hand’ kunnen samenwer-
rect terug kan werken zonder heropstart als
ken in een veilige omgeving zonder fysieke
de operator het werkgebied heeft verlaten.
barrières.
Dankzij de Safe Speed en Safe Stop functies
Redefining performance De nieuwe TX2 robotserie wordt de opvolger van de huidige TX serie en herdefinieert het
kan de robot werken zonder hekwerk wat resulteert in een kleinere investering maar toch bijkomende veiligheid voor de operator.
gerust met state-of-the-art technologie en
Safe Zone en Safe Tool: hogere output in kleinere ruimte
ontworpen om de perfecte balans te maken
Complexe en dure tools aan de pols zijn kwets-
tussen snelheid, stijfheid, omvang en werk-
bare sleutelelementen in een robotcel. Dank-
bereik. Ze wegen minder en zijn daardoor dy-
zij de Safe Tool en Safe Zone functies kan een
namischer en efficiënter. Dankzij de gesloten
gebied aan het einde van de pols precies ge-
structuur – een innovatie die meer dan 20 jaar
definieerd en continu gecontroleerd worden.
geleden werd geïntroduceerd door Stäubli –
Als een obstakel gedetecteerd wordt binnen
kunnen de robots ingezet worden in om het
de afgelijnde veiligheidszone, stopt de robot
even welke omgeving. Ze beschikken tevens
automatisch. Schade aan dure handlingssyste-
over een aantal unieke kenmerken (connec-
men of procesuitrusting is hierdoor onmoge-
tor onderaan, 20mb overdruk kit, specifieke
lijk. Deze veiligheidsfuncties en de afwezig-
oppervlaktebehandeling) aangepast aan de
heid van fysieke afsluitingen resulteren in een
diverse noden van de industrieën.
beslissend voordeel: robotcellen met een klei-
concept ‘performance’ over alle lijnen. Uit-
Redefining safety
nere voetafdruk. De operator kan de output per vierkante meter productiegebied drastisch
Met de TX2 robotserie en de CS9 controller her-
verhogen. Dergelijke evolutie is noodzakelijk
definieert Stäubli tevens het concept ‘safety’
om competitief te blijven!
en creëert hiermee een nieuwe dimensie in Functies zoals Safe Speed, Safe Stop en Safe
Redefining robot control & user interface
Zone luiden een nieuw robottijdperk in. Dank-
De nieuwe CS9 controller biedt maximale toe-
zij deze geïntegreerde veiligheidsfuncties is
gankelijkheid (kleiner en lichter), minimaal
er meer interactie mogelijk tussen robots en
onderhoud, snellere integratie dankzij de 19
operatoren terwijl de bescherming van uw
inch rack mount uitvoering en is eenvoudig
personeel, productie en investering gegaran-
te verbinden met de gebruikersomgeving. De
deerd blijft. Hekwerk of andere afsluitingsme-
nieuwe geïntegreerde veiligheidsfuncties zijn
chanismes zullen niet langer nodig zijn.
TÜV gecertificeerd tot SIL3-PlLe. De CS9 zal de
de samenwerking tussen ‘Man & Machine’.
Safe Speed
volledige Stäubli TX2 serie sturen. De nieuwe SP2 teach pendant wordt voorzien
De robot gebruikt externe sensoren om te
van een intuitief tablet-like touch-screen die
detecteren wanneer een persoon het werk-
configureerbaar is volgens de wensen van de
gebied binnen komt en reduceert automatisch
gebruiker en waardoor de interactie tussen
de snelheid tot een veilig niveau. Het grote
operator en robot nog zal verbeteren.
voordeel is dat de robot kan blijven functioneren aan lage snelheid en dat de noodstop
Robottrends 037
FOUT-POSITIEVE BEOORDELINGEN VAN 10 NAAR 3 PROCENT
3D-analyse voorkomt onterechte afkeur DE INSPECTIE VAN KLEINE COMPONENTEN MET VERSCHILLENDE OPPERVLAKTE-EIGENSCHAPPEN STELT HOGE EISEN AAN DE GEBRUIKTE TESTMETHODE. DE DUITSE MACHINEFABRIKANT ZORN MASCHINENBAU REALISEERDE EEN INSPECTIESYSTEEM MET TREVISTA IMAGING TECHNOLOGIE DAT FOUTEN BETROUWBAAR KAN DETECTEREN, ZELFS OP COMPLEXE OBJECTEN. DOOR TOEPASSING VAN 3D-TECHNOLOGIE IS DE ONTERECHTE AFKEUR ZELFS BIJ GROTE COMPLEXITEIT BEPERKT TOT MINDER DAN 2 PROCENT. ZORN BEWIJST DE MEERWAARDE VAN 3D-TECHNOLOGIE TEN OPZICHTE VAN CONVENTIONELE OPLOSSINGEN.
038
Zorn’s product is een intelligente oplossing
glansvrij 2D beeld dat kan worden gebruikt
het beoordeelde object. Dit maakt het moge-
voor complexe oppervlakken. Het nieuwe in-
om gebieden met oppervlakteverkleuringen
lijk om de afvalvolumes op een laag niveau
spectiesysteem wordt reeds toegepast in de
te detecteren.
te houden. Dat is mogelijk door de tolerantie-
automotive industrie, bij de controle van klei-
grens binnen het systeem aan te passen. Daar-
ne en zeer kleine onderdelen in brandstofin-
Gebruiksvriendelijke interface
jectiepompen. "Afhankelijk van de aard van de
De kunstmatige beeldreeks die op deze wijze
keurd omdat ze niet voldoen aan specifieke
voorgaande bewerking, kunnen proefstukken
wordt gemaakt, wordt overgebracht naar het
eisen, maar wordt tegelijk ook die grens niet te
zeer uiteenlopende oppervlakte-eigenschap-
imaging-systeem, waar het automatisch wordt
strikt gehanteerd. "Specialistische expertise en
pen hebben", legt Jörg Schmitz van STEMMER
geëvalueerd. De algoritme-gebaseerde be-
praktijkervaring bij fabrikanten dienen hierbij
IMAGING uit. "Daarbij speelt bovendien het
rekeningen worden uitgevoerd door de soft-
een grote rol te spelen", vindt Jörg Schmitz van
niveau van reflectie een grote rol, in het bij-
ware platforms Sherlock van Teledyne DALSA
STEMMER IMAGING. "Bij het zoeken naar de op-
zonder bij metalen materialen. Sterke contras-
en Common Vision Blox (CVB) van STEMMER
timale systeemoplossing kunnen we een veel-
ten tussen licht en donker of matte gebieden
IMAGING. De imaging software wordt aan-
heid van variabelen wijzigen en kunnen wij de
maken het soms lastig om uitspraken te doen
gestuurd door een gebruiksvriendelijke user
impact van deze wijzigingen onder laboratori-
over de werkelijke kwaliteit van het opper-
interface van de systeemintegrator Xactools:
umomstandigheden testen. Toch blijft de ex-
vlak." Een krachtig imaging systeem moet
"Dit maakt het ons mogelijk om complexe
pertise van de gebruiker de doorslaggevende
daarom in staat zijn om de oppervlaktestruc-
technologie probleemloos te integreren in de
factor in de succesvolle werking op termijn van
tuur van een testobject te elimineren en zich
bestaande systeemcontext", zegt Martin Zei-
een systeem." "Vooral in de gespecialiseerde
uitsluitend te richten op de zichtbaar maken
her, CEO van Zorn Maschinenbau. Twee van
machinebouw beschikken veel bedrijven over
van de topologie. Zo moet het systeem werke-
zijn recent gebouwde inspectiesystemen ge-
tientallen jaren productie-ervaring", bevestigt
lijk kritische defectgebieden in het materiaal
bruiken Trevista imaging technologie. "De in-
Zorn’s CEO Martin Zeiher. Niettemin zijn geau-
duidelijk onderscheiden van niet-problema-
spectieresultaten hebben ons snel overtuigd
tomatiseerde testmethoden nog niet op grote
tische variaties in helderheid en van eenvou-
van de effectiviteit van 3D imaging. Op basis
schaal ingevoerd.
dige onzuiverheden.
van de reliëfbeelden kunnen vormkenmer-
Intelligente benadering
bij worden niet-conforme componenten afge-
ken met grote precisie worden gedetecteerd,
De volgende stap in Trevista
zelfs op gebogen, reflecterende of glanzend
Systeem specialisten werken momenteel aan
Zorn Machinebau vond voor dit vraagstuk een
oppervlakken. Daardoor daalt het aantal fou-
een Trevista variant met 4k-resolutie. "De ca-
intelligente benadering in het Trevista imaging
ten nog verder en beperken we de hoeveel-
mera's voor zo’n systeem bestaan al, ze zul-
system, dat door STEMMER IMAGING compleet
heid onterechte afkeur en afval aanzienlijk."
len alleen nog voor dit specifieke doel wor-
is geleverd, inclusief lens, camera, software
Zeiher’s mening wordt gedeeld door Thomas
den opgezet”, voegt Jörg Schmitz (STEMMER
en PC. Het Trevista systeem werkt met het
Erb, CEO van Xactools: "Met een conventionele
IMAGING) toe. Martin Zeiher ziet veelbeloven-
gepatenteerde
proces
optische inspectie moeten wij doorgaans uit-
de toepassingskansen voor deze geavanceerde
dat de driedimensionale vorm van een object
gaan van ongeveer tien procent onterechte
Trevista varianten: "De technologische vooruit-
bepaalt aan de hand van de verdeling van de
afkeur. Praktische inspectie-ervaring toont aan
gang zal telkens nieuwe normen overschrijden
helderheid en van oppervlakte-schaduwen.
dat dit aandeel met de Trevista methode kan
in de automatisering van kwaliteitsborging.
De centrale component van dit systeem is de
worden teruggebracht tot 2 procent." Volgens
Dat zal de concurrentiekracht van bedrijven in
speciaal ontwikkelde LED dome verlichting. De
Erb werkt het systeem snel en effectief. "De
internationale markten blijvend verbeteren.”
dome is een halfbolvormige koepel waarin het
maakindustrie ziet dit als een effectief instru-
licht egaal verstrooid wordt. De dome belicht
ment om de efficiëntie van hun kwaliteitstests
het object sequentieel uit vier richtingen; één
verder te verbeteren."
Shape-from-Shading
camera maakt gelijktijdig beeldopnamen. Een sultaatbeelden tot vier synthetische beelden.
Betrouwbare foutdetectie, minder afval
Twee richtingsafhankelijke gradiëntbeelden
3D-technologie wordt in steeds nieuwe ge-
tonen de oppervlakhelling in x-richting en in y-
bieden toegepast voor automatische inspec-
richting. Deze werkwijze is vooral geschikt om
tie van voorwerpen. Tegelijkertijd wordt bij
defecten te vinden met een bepaalde voor-
moderne kwaliteitscontrole afgestapt van het
keursrichting. Het derde beeld is een krom-
lang beleden paradigma van ‘zero tolerance’
mingsbeeld en geeft de richtingsonafhan-
voor fouten.
kelijke oppervlaktestructuur weer, waardoor
De aandacht richt zich steeds meer op het
nauwkeurige informatie over de positie en
maken van onderscheid tussen kritische en
grootte van een defect kan worden geëxtra-
niet-kritische defecten en op de betrouwbare
poleerd. Het vierde beeldresultaat bestaat uit
detectie van afwijkingen die werkelijk een ne-
een textuurbeeld, dat overeenkomt met een
gatief effect hebben op de functionaliteit van
complex rekenalgoritme verwerkt deze re-
3D-vision 039
Valk Welding ondersteunt technisch onderwijs in Polen Ook het bedrijfsleven in Oost-Eu-
Precisiebeurs breekt opnieuw records
Polen en de grootste werkgever
ropa ondervindt de nadelen van
van de stad Wieluń. Met dit initi-
een tekort aan jonge vakmen-
atief wil Wielton zorgen dat het
sen. Deels omdat de Poolse rege-
personeelsbestand op de langere
ring specifieke opleidingstaken
termijn in stand kan worden ge-
bij het bedrijfsleven neerlegt. De
houden. Dankzij de langdurige
Poolse trailerbouwer Wielton SA
samenwerking tussen Wielton en
heeft daarom het initiatief geno-
de Tsjechische vestiging van Valk
men het technisch onderwijs een
Welding kon de opleiding wor-
impuls te geven met de inrich-
den uitgerust met een Valk
ting van een aparte techniekklas
Welding lasrobotinstallatie. Wiel-
voor de opleiding van monteur-/
ton zelf investeerde EUR 60.000
machinebankwerker en robot-
en Valk Welding in de revisie van
operator. Valk Welding stelde
een gebruikte lasrobotinstallatie.
daarvoor een gereviseerde lasro-
De techniek klas biedt plaats aan
botinstallatie
program-
24 leerlingen in de leeftijd van
meersoftware beschikbaar. Af-
veertien tot zestien jaar. In de
gelopen herfst werd de nieuwe
klas is ook een deel van een
techniekklas officieel in gebruik
Wielton oplegger geplaatst, als
genomen in het Technisch Colle-
onderdeel van het eigen lespro-
ge in Wieluń, onder aanwezig-
gramma. Alle leerlingen worden
heid van de minister van onder-
opgeleid binnen een modern be-
De Precisiebeurs die op 12 en 13
Het vergroten van (internationale)
wijs,
en
drijf met uitzicht op de best mo-
november 2014 voor de 14e keer
business kansen was een belang-
genodigden. Wielton SA behoort
gelijke carrièrepaden en stage-
door Mikrocentrum in Veldhoven
rijk onderdeel van de Precisie-
tot de grootste trailerbouwers in
programma’s bij bedrijven.
werd georganiseerd heeft zijn po-
beurs. Het netwerken, de persoon-
sitie als belangrijkste vakbeurs
lijke contacten en het delen van
voor precisietechnologie opnieuw
kennis zijn aanvullende drijfveren
waar gemaakt. Met een record
van dit in Europa unieke evene-
aantal van 306 exposanten en
ment.
3660 unieke bezoekers is de beurs
Nieuw op de Precisiebeurs was dit
groter dan ooit. Opmerkelijk was
jaar het Original Equipment Manu-
de groei in exposanten van buiten
facturer (OEM) plein. Dit plein in de
Nederland (nu 55), met een ver-
opnieuw
dubbeling in het aantal exposan-
toonde hoe sterk het ecosysteem
ten uit België en Engeland en 33%
van toeleveranciers en OEMs in de
groei van exposanten uit Duits-
precisietechnologie is in Neder-
land. Ruim 13% van de bezoekers
land. Dertig exposanten presen-
kwam uit het buitenland, even-
teerden hun bijdragen als toeleve-
eens een groei in vergelijking tot
rancier
vorig jaar.
precisietechnologie zoals ASML,
De Precisiebeurs is uitgegroeid tot
Roth & Rau en Solaytec, die op hun
hét jaarlijkse trefpunt voor ieder-
beurt hun machines en mock ups
een die actief is in precisietechno-
toonden.
logie en aanverwante gebieden
Mikrocentrum organiseert de vol-
zoals high tech precisiesystemen,
gende editie van de Precisiebeurs
engineering,
op 18 en 19 november 2015.
lokale
en
wethouders
microbewerkingen,
meetequipment, piëzo technologie, mechatronische systemen etc.
040 Nieuws
vergrote
aan
OEMs
Dommelhal
in
de
Nederland ICT: ‘Actieagenda Smart Industry stap op weg naar Digital Delta’ De Actieagenda is door het Team Smart Industry op dinsdag 11 november
Nederland heeft dankzij de goede digitale infrastructuur, kennisinfrastruc-
aangeboden aan minister Kamp van Economische Zaken. In deze agenda
tuur en hoog opgeleide beroepsbevolking een goede uitgangspositie om
zijn acties opgenomen om kansen te verzilveren die de toepassing van
de ICT-proeftuin van Europa te worden. Hiermee kan Nederland de eerste
bijvoorbeeld robotica, sensortechnologie en 3D-printing biedt voor de
echte digitale economie van Europa worden. Bart Hogendoorn, voorzitter
maakindustrie. Nederland ICT stelt veel vertrouwen te hebben in de aan-
Nederland ICT: “De Actieagenda Smart Industry is een uitdagend voorbeeld
pak waarin sectoren nauw met elkaar samenwerken. Als lid van het Team
voor andere sectoren om te volgen. ICT biedt kansen in alle sectoren van
Smart Industry heeft de brancheorganisatie van de ICT-sector actief mee-
onze economie.” De actieagenda gaat in op het verzilveren van bestaande
gewerkt aan de actieagenda.Het Smart Industry initiatief sluit naadloos
kennis, het versnellen in Fieldlabs en het versterken van het fundament.
aan op de ambitie van Nederland de Digital Delta van Europa te maken.
Daarbij komen R&D, skills, big data, software en cybersecurity aan bod.
Nieuwe IDM240/260 handscanners Met de nieuwe IDM240 en
op korte afstand moeten worden
IDM260 heeft SICK nu een com-
uitgelezen. De IDM240 komt uit-
pleet portfolio handscanners. Of
stekend tot zijn recht in kantoor,
het nu gaat om 1D-, gestapelde
point-of-sales- en klinische ana-
lineaire of 2D-codes, de nieuwste
lyseomgevingen. Voor de zwaar-
scanners van SICK lezen ze alle-
dere omstandigheden in de lo-
maal - snel, betrouwbaar en ze-
gistiek, in warehouses of in
ker. Met hun compacte design en
productieomgevingen is er de
gewicht vanaf 150 gram zijn de
IDM260 met een zeer robuuste
nieuwe handscanners een ple-
behuizing. In het testlab over-
zier om mee te werken.
leefde deze maar liefst zeventien keer een val van twee meter
De handscanners zijn in twee re-
op beton.
6 in één: De DIAS Drive 1000
solutieversies verkrijgbaar: de ‘standard range’ is voor stan-
Een compacte servo drive uit de
terne plug-in feedback modules
daardcodes en lange leesafstan-
DIAS Drive 1000 serie kan tot 6 mo-
bieden flexibiliteit. De machinefa-
den, de ‘high density’ voor codes
toren aansturen. De 6 servo drives
brikant kan zo nodig de encoder
met een zeer hoge dichtheid, die
delen behuizing, controller, tussen-
systemen aan de respectievelijke
kring en koeling. Niet alleen kan zo
toepassing aanpassen. Momenteel
het volume van de totale construc-
zijn Resolver, EnDat 2.1 en Hiper-
tie worden verminderd en de stabi-
face DSL modules beschikbaar.
liteit worden vergroot, de totale
Voor de SDD 1000 serie, werd het
kosten nemen ook af. Het 6-assige
motorische besturing- algoritme
apparaat heeft de beperkte afme-
verder ontwikkeld. Op deze manier
tingen van 21 cm breed, 59 cm
kan precisie en dynamiek verder
hoog en 22 cm diep. Bij de nieuwe
worden verhoogd. Controller cyclus
serie van compacte drives zijn er
tijden van 62,5 µs zorgen voor een
varianten met drie en vier assen,
exacte beheersing, ook bij hogere
voor een perfecte afstemming op
snelheden. De gemeenschappelij-
de toepassing. Per as is nominaal
ke tussenkring zorgt voor efficiënt
tussen de 5 en 20 A en 10 tot en
energieverbruik en distributie.
met 40 A piekstroom mogelijk. Ex-
Nieuws 041
McAfee verwacht in 2015 veel aanvallen op Internet of Things Intel Security - de eigenaar van McAfee - heeft onlangs het ‘McAfee Labs November 2014 Threats Report’ gepubliceerd. Hierin wordt een analyse gegeven van de cyber-dreigingen in het derde kwartaal van 2014. Ook wordt in de ‘2015 Threats Predictions’ vooruitgekeken naar het komende jaar. McAfee Labs voorziet voor 2015 meer aanvallen en de eerste serieuze aanvallen op het Internet of Things. In het derde kwartaal van 2014 zag McAfee Labs maar liefst ruim 307
op de systemen en netwerken van hun slachtoffers.
nieuwe dreigingen per minuut.
• Cybercriminelen zullen meer te
Anders gezegd: meer dan vijf
werk gaan zoals cyberspionnen.
per seconde. In 2015 zullen cyber-
Daarbij zullen ze zich richten op
criminelen op zoek gaan naar
het monitoren van systemen
betere manieren om detectie op
(ook industriële installaties) en
de lange termijn te vermijden.
het verzamelen van waardevol-
Ook zullen andere partijen dan
le informatie over mensen,
‘nation states’ gebruik gaan maken
intellectueel eigendom en ope-
van cyberspionagemethoden voor
rationele inlichtingen.
het monitoren en verzamelen van
• Meer aanvallen op kassasyste-
waardevolle data tijdens langduri-
men en digitale betaalsyste-
ge aanvalscampagnes. De onder-
men.
zoekers voorspellen agressievere
• Near
Field
communications
pogingen om kwetsbaarheden in
(NFC) technologie zal een volle-
applicaties,
dig nieuw doelwit worden, ten-
besturingssystemen
en netwerken te misbruiken.
zij gebruikers hun NFC-voorzieningen beter gaan beheren.
Voorspellingen
• De
toenemende
inzet
van
McAfee Labs voorziet de volgende
IoT-devices in bijvoorbeeld de
trends in 2015:
gezondheidszorg kunnen cyber-
• Meer aanvallen op het Internet
criminelen toegang geven tot
of Things (IoT) en ze worden
persoonlijke gegevens die waar-
ernstiger en winstgevender.
devoller zijn dan bijvoorbeeld
• Tenzij security van meet af aan in de architecturen zijn ingebouwd,
zullen
security-
en
creditcardinformatie. • De Europese Unie, landen in Latijns-Amerika,
Australië,
privacymaatregelen het tempo
Japan, Zuid-Korea en Canada en
van de implementatie van Inter-
vele andere zullen mogelijk
net of Things devices niet bij
stringentere wet- en regel
kunnen houden. Door dit ver-
geving op het gebied van data-
schijnsel, plus de groeiende
privacy doorvoeren.
waarde van de data die worden
• McAfee Labs voorspelt dat de
verzameld, zullen we 2015 de
naschokken van Shellshock nog
eerste
jarenlang te voelen zullen zijn,
noemenswaardige
aanvallen op het IoT zien.
gegeven het aantal potentieel
• Groeiend gebruik van tactieken
kwetsbare Unix- of Linux -
uit de wereld van cyberoorlog
devices, van routers tot tv’s,
De volledige versie van het McAfee Labs Threats Report: November 2014,
en -spionage.
industriële controllers, vlucht
met de voorspellingen voor 2015 is hier te vinden:
geleidingssystemen en kritische
http://www.mynewsdesk.com/nl/mcafee/documents/mcafee-q3-
infrastructuren.
2014-threats-report-2015-threats-predicitions-41332
• Nation states blijven er aan werken om verborgen te blijven
042 Cyber security
Meer weten over business, innovatie & IT? Lees www.BusinessEnIT.nl
Business & IT publiceert artikelen en blog posts over de relatie tussen IT, business en innovatie. Ook publiceren? Kijk op http://businessenit.nl/over-business-en-it/
VERDER KIJKEN, VERDER KOMEN MET DE ONDERSTEUNING EN KENNIS VAN SICK.
THIS IS
Sensor Intelligence. Detecteren, positioneren, identificeren? Voor de beste oplossingen moet je soms verder kijken, weten we bij SICK. Vanuit onze brede kennis en wereldwijde ervaring helpen we u alle mogelijkheden te overzien en bieden we u ondersteuning en begeleiding op elke gewenste locatie. In ons Test & Training Centrum in Bilthoven kunt u nu zelfs uw nieuwste applicaties testen zonder uw processen te moeten stilleggen. Maak ook kennis met de wereld van SICK en ontdek hoe we u graag verder helpen. www.sick.nl
044
