visie op
retail
Sectorupdate 2012 ▶▶ Interview ▶▶ Trends & ontwikkelingen ▶▶ Sectorvisie
Visie op retail
Geachte relatie, Voor u ligt Visie op Sectoren (VOS), de jaarlijkse dwarsdoorsnede van het Nederlandse bedrijfsleven. In VOS worden de actuele stand van zaken en de vooruitzichten van een groot aantal sectoren en branches besproken. Aan de hand van dit rapport kunt u uw onderneming spiegelen aan de trends en actuele branchecijfers, kijken hoe het met de branche van uw toeleveranciers is gesteld en zien wat de verwachtingen van ABN AMRO zijn voor uw eigen branche.
Als bank anno nu publiceren wij VOS ook op onze nieuwe ABN AMRO Market Insights app voor de iPad. Op deze app vindt u tevens onze andere sectorgerelateerde en macro-economische publicaties. Aan het begin van het jaar werd het Nederlandse bedrijfsleven geconfronteerd met, helaas wederom, een lichte recessie. De impact van deze nieuwe recessie wordt voor een belangrijk deel bepaald door de mate waarin een sector herstel heeft laten zien na de dip in 2009. Precies de reden waarom nu sectoren als bouw, retail, horeca en zakelijke dienstverlening het zwaar hebben. Het lijkt er op dat mondiaal de economie zich herstelt en dit zal een positieve uitwerking hebben op de Nederlandse export. Ook kan de verwachte daling van de grondstoffenprijzen een positieve bijdrage leveren. In Nederland ligt echter de belangrijkste sleutel tot structureel herstel in handen van de consument. Het consumentenvertrouwen is ongekend laag en gaat waarschijnlijk pas stijgen als de onzekerheden over de Europese schuldencrisis, de eigen woning, pensioenen en de overheidsfinanciën uit de lucht zijn. Met het onlangs door een aantal politieke partijen gesloten akkoord wordt er geprobeerd om het overheidstekort terug te dringen. Hoe de maatregelen zullen uitpakken op de economie, het consumentenvertrouwen en bijvoorbeeld de sector retail is op moment van schrijven van deze publicatie nog onduidelijk. De mogelijkheden om digitaal kennis op te doen over klanten zijn legio: app’s, reviews, en twitterberichten. De kunst is: hoe kan een retailer zijn middelen het beste inzetten om zijn klant te leren kennen? Michel Koster, sector banker Retail ABN AMRO ging hierover in gesprek met Ronald van Zetten, CEO Hema BV. Volgens van Zetten is het niet de stijl van Hema om onmiddellijk met iedere nieuwe digitale ontwikkeling mee te doen. Wél echt Hema, is niet te risicovol investeren en op kosten letten. Toch zet ook een bedrijf als Hema sociale media inmiddels volop in. Zo hebben ze geen klantenkaart nodig om de klant te leren kennen. Daar hebben ze nu sociale media voor. Hopelijk stimuleert deze publicatie u om met ABN AMRO en uw collega-ondernemers van gedachten te wisselen over de uitdagingen voor uw bedrijf en uw sector in Nederland. Wij denken graag met u mee en zijn u graag van dienst. Namens alle collega’s van ABN AMRO wens ik u en uw bedrijf alle succes toe! Met vriendelijke groet,
Joop Wijn
Lid Raad van Bestuur ABN AMRO
1
2
Visie op retail Sectorupdate 2012
Visie op retail
4 6 10 12 14 16 18 20 22 24
visie op Nederland interview autoretail doe-het-zelfartikelen drogisterijen elektronica kledingzaken online retail schoenen sportspeciaalzaken
26 28 30 32
supermarkten woonzaken leeswijzer colofon
3
4
visie op Nederland
Nederlandse economie krabbelt in 2012 weer op Vorig jaar is de economische groei sterk vertraagd en belandde de economie in een recessie die in het begin van 2012 nog voortduurde. Er zijn echter aanwijzingen dat de economie in het tweede halfjaar weer groei zal vertonen – waarschijnlijk dankzij een aantrekkende uitvoer. De consumptieve bestedingen dalen naar verwachting opnieuw. In 2011 groeide de economie met 1,2%. Ten opzichte van de groei
gemiddelde jaargroei toch op 3,8% is uitgekomen, is dan ook gro-
in 2010 (+1,7%) leek de afzwakking beperkt, maar achter die 1,2%
tendeels toe te schrijven aan het stevige groeitempo tegen het eind
gaat een forse afkoeling van de economie schuil in de loop van het
van 2010.
jaar. In het eerste kwartaal van 2011 steeg het bruto binnenlands product (bbp) nog met 0,75% ten opzichte van de voorgaande peri-
De forse afkoeling bij de uitvoer komt grotendeels, of zelfs hele-
ode. In de daaropvolgende kwartalen viel dat cijfer steeds lager uit.
maal, op het conto van de afzetmarkten. Driekwart van de goede-
In het derde en vierde kwartaal was zelfs sprake van krimp (respec-
renuitvoer blijft in de EU en daarvan blijft het overgrote deel binnen
tievelijk -0,4 en -0,6% kwartaal-op-kwartaal). Deze ontwikkeling stak
de eurozone (krap 59% van de totale goederenuitvoer). De totale
ongunstig af bij die van de eurozone als geheel. In het derde kwar-
goedereninvoer van de eurozone is zelfs nog wat meer terug-
taal kromp de Nederlandse economie al, terwijl de eurozone-econo-
gevallen dan de Nederlandse uitvoer. We zien hier de gevolgen van
mie nog een plus liet optekenen en in het slotkwartaal van 2011 viel
diverse groeivertragende factoren. Denk aan de hoge olieprijzen
het groeicijfer (-0,6%) opnieuw lager uit dan dat voor de eurozone
begin 2011, bezuinigingen door overheden en de grote onrust als
als geheel (-0,3%). Jaar-op-jaar viel de groei van het bbp terug van
gevolg van de staatsschuldencrisis in de eurozone. Met name die
+2,2% in het begin van het jaar naar -0,2% in het laatste kwartaal.
laatste factor heeft het vertrouwen in de economie in de tweede helft van het afgelopen jaar stevig doen slinken.
Afzwakking groei economie voorbij? 6
120
3
105
De economie van de eurozone is naar verwachting in het eerste kwartaal van 2012 opnieuw gekrompen. Dat kan worden afgeleid
% 0
90
-3
75
-6
60
uit de begin april beschikbare indicatoren. ABN AMRO verwacht dat de eurozone-economie in het tweede kwartaal stabiliseert, om vanaf het midden van het jaar weer wat te gaan groeien. Dit bescheiden herstel kan vooral worden toegeschreven aan de opleving van de wereldhandel. De binnenlandse bestedingen in de eurozone
1991
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
bbp (% j-o-j; l.as) Economisch-sentimentindicator (r.as)
Bron: Thomson Reuters Datastream
Uitvoergroei sterk vertraagd, maar eerste lichtpuntjes zichtbaar
staan echter onder druk van bezuinigingsmaatregelen. Duitsland lijkt hierop overigens een uitzondering te vormen. De laatste Nederlandse uitvoercijfers lijken (al) wat minder ongunstig. In de jaar-op-jaarvergelijking zagen we eind vorig jaar en begin dit jaar weer enige stijging van het groeicijfer. Ook de indicatie van de inkoopmanagersindex (PMI) is beter: de deelindex voor de exportorders lag in januari en vooral in februari boven de 50, dat is het
Kijken we naar het verloop van de verschillende bestedingscompo-
niveau dat het verschil markeert tussen krimp en groei. Hoewel we
nenten, dan valt op dat de uitvoer (de kurk waar de economie op
in maart weer een daling zagen, bleef deze deel-PMI in die maand
drijft) in de loop van het jaar per saldo niet is toegenomen (0,0%
nog duidelijk boven de 50.
j-o-j in vierde kwartaal). Na bescheiden kwartaal-op-kwartaal-plussen in het eerste halfjaar, was daarna sprake van minnen. Dat de
Visie op Nederland
Uitvoergroei lijkt dal gepasseerd
Bedrijven die overwegend op de binnenlandse markt georiënteerd
PMI >50 wijst op groei; <50 – krimp
zijn (zie ook hieronder), zullen het in 2012 in doorsnee moeilijker
20
70
10
60
% 0
50
-10
40
-20
30
hebben dan bedrijven die meer exportgericht zijn.
Huizenmarkt zit vast De huizenmarkt zit in het slop en er is weinig vertrouwen dat de situatie spoedig verbetert. De marktindicator van Vereniging Eigen Huis bereikte in maart een nieuw dieptepunt. Het gebrek aan ver-
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
trouwen draagt bij aan de verwachting dat de huizenprijzen verder zullen dalen. Deze verwachting wordt verder gevoed door de ont-
Uitvoer goederen (% j-o-j; l.as) PMI exportorders (index; r.as)
wikkeling van het transactievolume. Het teleurstellend lage aantal transacties in de eerste maanden van het jaar laat zien dat de hui-
Bron: CBS, Markit NEVI
Binnenlandse bestedingen onder druk
zenmarkt volledig is verkrampt. Dit lage aantal woningtransacties valt deels terug te voeren op de minder ruimhartige verstrekking van
De zwakke stee van de Nederlandse economie is de particuliere
hypotheken. De beperkingen op de leencapaciteit vanuit de regelge-
consumptie. Deze is al vier kwartalen achtereen gekrompen met
ving, zoals de strengere Gedragscode Hypothecaire Financieringen,
als dieptepunt een terugval van 0,9% kwartaal-op-kwartaal eind
de verlaagde Nibud-woonquote en de internationaal aangescherpte
2011. Daarmee lag de consumptie op het laagste niveau sinds eind
kredietvoorwaarden van banken, zijn verantwoordelijk voor een
2003! Gemiddeld kromp de consumptie vorig jaar met 1%. Dat is
minder ruimhartige kredietverlening. Daarnaast speelt de discussie
beduidend meer dan de daling van het reëel beschikbaar inkomen
over de toekomst van de hypotheekrenteaftrek. ABN AMRO houdt
met bijna een half procent. Factoren die verantwoordelijk zijn voor
er rekening mee dat de huizenmarkt voorlopig vast blijft zitten.
deze sterkere daling van de consumptie, zijn het vermogensverlies
Hoewel de beperkte omvang van de woningvoorraad een prijsval
op de aandelen- en de huizenmarkt en het sterk gedaalde consu-
helpt voorkomen, dient rekening te worden gehouden met een ver-
mentenvertrouwen. Dat vertrouwen stond vorig jaar ook elders in
dere daling van de huizenprijzen. We schatten dat de huizenprijzen
de eurozone onder druk vanwege de staatsschuldencrisis, maar in
dit jaar met 5% dalen. Ook het aantal transacties blijft laag.
ons land speelden nog meer factoren. Zo was er onzekerheid over de hoogte van de pensioenen vanwege de gedaalde, en te lage, dekkingsgraden van pensioenfondsen. Verder is er het hete hangij-
Inflatie
zer van de hypotheekrenteaftrek. Ten slotte wijzen we op de extra
De inflatie liep in 2011 geleidelijk op van 2% in het begin van het
bezuinigingen. Omdat het begrotingstekort in 2013 flink te hoog
jaar naar een piek van 2,7% in september. De toename van het
dreigt uit te vallen, moet fors extra worden bezuinigd. Ook dat kan
prijsstijgingstempo was het gevolg van onder meer hogere arbeids-
van invloed zijn op de stemming van de consument.
kosten en energieprijzen. Daarna viel het cijfer wat terug naar 2,5%
In 2012 neemt de koopkracht opnieuw af: door bezuinigingsmaatre-
in de eerste drie maanden van 2012. Gemiddeld kwam de inflatie in
gelen én omdat de brutoloonstijging (al is deze iets hoger dan in
2011 uit op 2,3%.
2011) weer achterblijft bij de inflatie. Alles overziend, gaan we ervan uit dat de consumptie dit jaar opnieuw krimp zal vertonen.
In de loop van 2012 kan het inflatietempo verder afnemen. Deze verwachting baseert ABN AMRO op de aanname dat de olie-
Hoewel we voor het tweede halfjaar – vooral dankzij de voorzichtig
prijzen verder dalen, aangezien het risico van een escalatie in het
aantrekkende uitvoer – weer wat economische groei verwachten,
Midden-Oosten is afgenomen. Echter, door de aangekondigde
zal het bbp dit jaar (gemiddeld) toch duidelijk dalen. Maar voor 2013
BTW-verhoging kan in het vierde kwartaal de inflatie een sprong
wordt weer een positief cijfer voorzien.
maken.
Particuliere consumptie daalt verder 3
Risico’s
2
De risico’s voor het scenario van ABN AMRO liggen vooral aan de
1
‘onderkant’. In ons scenario gaan wij ervan uit dat de Europese be-
%0
leidsmakers erin slagen de staatsschuldencrisis verder te bedwin-
-1
gen, maar dit is verre van zeker. Een nieuwe escalatie van de
-2 -3
staatsschuldencrisis in de eurozone is niet ondenkbaar. Verder 2005
2006
2007
Reëel beschikbaar inkomen
2008
2009
Particuliere consumptie
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
2010
2011
2012
zouden de olieprijzen kunnen stijgen. De economische groei zou in beide gevallen worden gedrukt; en de inflatie valt - bij stijgende olieprijzen - hoger uit. Ook bestaat het risico dat de situatie op de huizenmarkt verder verslechtert.
5
6
Links: Michel Koster, sector banker Retail ABN AMRO. Rechts: Ronald van Zetten, CEO HEMA BV.
Ronald van Zetten, CEO Hema:
‘Klantenkennis is basis van Hema-strategie’ De komende jaren gaan de nieuwe verhoudingen in retail zich steeds duidelijker aftekenen. Wat wordt de populairste manier van winkelen: de straat op, naar de winkel (offline), de digitale snelweg op, mobiel of vast (online) of cross channel retail, een slimme combinatie van beide? Klanten geven retailers online veel meer informatie dan cash betalend aan de kassa. De mogelijkheden om digitaal kennis op te doen over klanten zijn legio – app’s, reviews, twitterberichten, Real Time Bidding van adverteerders om een individuele surfer een aanbieding te mogen doen, klachten op facebook over een webshop die vastloopt. De kunst is: hoe kan een retailer zijn middelen het beste inzetten om zijn klant te leren kennen? Onmiddellijk met iedere nieuwe digitale ontwikkeling meedoen, dat is niet de stijl van Hema, vertelt Ronald van Zetten, CEO van Hema BV. Hij geeft zijn visie samen met Michel Koster, sector banker Retail ABN AMRO.
Interview
Hema is niet de allereerste als het gaat om de inzet van nieuwe
Koster: ‘Tegenwoordig is het technisch mogelijk om klanten die in
digitale mogelijkheden. De Facebook-pagina van Hema (80.000
je zaak winkelen, op hun smartphone een unieke aanbieding te
followers) is in december 2010 de lucht in gegaan. Een app is er
doen, die alleen voor hen geldt. Het is een mooie manier om
niet. De mogelijkheid om klanten reviews van producten te laten
tevens kennis over die klant op te doen. Hoe kijkt Hema aan tegen
schrijven op de website, is er sinds 5 april dit jaar. Op Twitter is
deze nieuwste mogelijkheden van mobiel internet?’
‘De markt is transparanter en dat is goed‘
Van Zetten: ‘Ja, jongeren schijnen dat cool te vinden. We zien de ontwikkelingen, getargete reclame op de smartphone, maar vooralsnog doen we er niets mee. Voor Hema is op die manier kortingen geven aan sommige mensen niet de richting. We willen vaste, lage prijzen voor iedereen.’
Hema voor bedrijfsbegrippen al wel langer actief: sinds september 2009. En in de Nielsen Top 100 (de lijst van grote adverteerders die het meest actief twitteren) staat Hema met
Vertrouwen opbouwen is lastig
6.556 followers in februari 2011, op een fraaie tweede plaats. De
Van Zetten: ‘Print de namen van alle Nederlandse webshops
account @Hema was aanvankelijk gekaapt door een particulier,
achter elkaar uit en je hebt een dik telefoonboek. Het is duidelijk
maar is met hulp van Twitter in handen van het warenhuis
geen kunst om een webshop te beginnen. Maar een betrouwbaar
gekomen. Veel klanten twitteren vragen. Bijvoorbeeld: ‘Wanneer
merk opbouwen, vertrouwen kweken en vasthouden, dat is een
gaat de Hema biologische vleeswaren verkopen?’ Antwoord: ‘We
heel ander verhaal. Ik las laatst over een man die een reeks
zijn duurzame alternatieven aan het onderzoeken, mocht het zo
webshops was begonnen en er rijk mee geworden was. Hij had
ver zijn, dan laten we het natuurlijk weten.’ Komen ze met een
alleen nog nooit goederen geleverd – dat noemen ze oplichting
serieuze klacht, dan krijgen ze een direct tweet van Hema.
geloof ik. Vertrouwen opbouwen als webshop is lastig, vanwege het ontbreken van direct contact. Dus, om
Michel Koster: ‘Mooi om te zien hoe Hema sociale media inzet,
consumentenvertrouwen in een sterk merk te stimuleren, helpt
en voor zich laat werken. Binnen korte tijd zal het grootste deel
het om een webshop te combineren met een stenen winkel. Als
van de consumenten sociale media gebruiken. Mensen gebruiken
er iets is met producten die je in de webshop hebt gekocht, dan
dagelijks verschillende kanalen om zich te oriënteren, te zoeken
kun je daar naartoe. Die combinatie wint weer aan populariteit.’
en te beslissen. Daarom vind ik dat retailers in alle kanalen actief moeten zijn en ervoor dienen te zorgen dat de marketinguitingen
Koster: ‘Ja, dat klopt helemaal. Het blijkt ook uit het ABN AMRO-
op elkaar aansluiten. Soms wordt daarbij vergeten dat de winkel
rapport Chross Channel Retail De Toekomst 2015, waarin is
één van de marketingkanalen is, waarschijnlijk zelfs het
aangetoond dat crosschannel de belangrijkste voorkeur van de
belangrijkste kanaal.’
consument wordt, gevolgd door offline kopen. Fysieke winkels blijven belangrijk en bepalen mede het succes, ook in het nieuwe
Is er een reden dat Hema vaak wat later instapt als het gaat om
internettijdperk. Consumenten zijn niet bezig met kanalen en zien
nieuwe digitale mogelijkheden?
online en offline niet als twee aparte werelden. Ze willen zelf de
Ronald van Zetten: ‘Als groot bedrijf moet je niet meteen op
vier w’s rondom een aankoop bepalen: wat, waar, op welke
iedere trend vol in gaan zetten, dat zou slecht beleid zijn. Kijk, we
manier en wanneer? En dan is het voor de retailer en fabrikant de
kijken naar de markt, en bepalen onze strategie op basis van wat
uitdaging om zoveel mogelijk traffic te generen (on- en offline), en
we weten van klanten. Als we twijfelen of we wel voldoende van
om samen te zorgen voor het perfecte productenaanbod, op de
de klant weten, dan doen we consumentenonderzoek. We
juiste plaats.’
luisteren heel goed naar de klant. Maar we willen niet bij iedere nieuwe digitale ontwikkeling onmiddellijk voorop lopen.’
Pallet van mogelijkheden
Want wat is het risico?
Van Zetten: ‘Ik denk dat het hele pallet van mogelijkheden voor de
Van Zetten: ‘Dat kun je niet aan qua bemanning, geld en kennis.
klant beter en prettiger is geworden. Hij kan beter vergelijken, is
Het is te riskant om het in al die dingen te steken die misschien
beter geïnformeerd, hij weet precies wat hij gaat doen. Dat moet
niets opleveren. Dat is geen wijsheid. Als je iets ziet ontstaan dat
je als ondernemer allemaal in overweging nemen. De markt is
grote vormen aanneemt, dan kun je altijd nog meedoen. Zoals we
transparanter geworden en dat is wel goed.’
met de webshop hebben gedaan, en die maakt gezonde winst. Dat is ook echt Hema, niet te risicovol investeren, op de kosten
Bij Hema lijkt de synergie tussen stenen winkel en webshop
letten.’
subliem. Zijn er nog punten die beter kunnen?
7
8
Van Zetten: ‘Of onze formule van de webshop al klaar is? Nee, eigenlijk zijn we net begonnen. We zijn redelijk succesvol, anders win je geen grote prijzen. Onze ambitie is groot. De wereld gaat
‘Hema werkt niet met een klantenkaart’
snel. We zijn kansrijk genoeg. Voor consumenten zijn we heel goed bereikbaar. Hema is een bekend merk, dat terecht het vertrouwen krijgt, ook qua betaling. Een hit is ons vers gebak op
Hogere conversie
maat, met een foto erop als de klant dat wil. En dat voor een
Van Zetten: ‘Er zijn kansen genoeg om de webshop te verbeteren
goede kwaliteit en dito prijs, dat is vrij uniek. Dat kan ook alleen
en toegankelijker te maken, door beter in te spelen op de wensen
omdat we een forse schaalgrootte hebben bereikt. Ook fotografie
van de klant. En we willen de conversie verhogen, dus méér
scoort uitstekend in de webshop. In analoog waren we al goed,
mensen die naar de website komen, ook daadwerkelijk tot een
en digitaal doen we het ook goed met onze fotoalbums. Nu is
aankoop bewegen. Ik ga niets zeggen over het conversie-
Xpozer een succes; een folie dat je fraai met je eigen foto kunt
percentage. Maar zo lang het nog voorkomt dat mensen die iets
bedrukken, en vervolgens opspannen om het op te hangen.’
willen kopen, onverrichter zake de website weer verlaten, kan het altijd beter. Dat proberen we te begrijpen en er iets aan te doen. Soms zijn er zo veel bezoekers dat de site kan vastlopen. Dat is een technisch probleem. Maar het surfgedrag speelt ook een rol.’ Van Zetten: ‘Op de psychologie van de kopende surfer zijn we
Ronald van Zetten, CEO HEMA BV
voorlopig niet uitgestudeerd. Sinds 5 april kunnen klanten online een review van producten plaatsen. Daar hebben we lang over nagedacht. Besloten is om niet te modereren. Soms zie je dat één klant met een bepaalde post al opinion leader kan zijn, en al veel invloed heeft. En die kan daar heel ver in gaan. Er kunnen best ongelukken mee gebeuren. We gaan kijken hoe zich dat ontwikkelt.’
Fiep Westendorp in Parijs Hema heeft inmiddels een stuk of tien winkels in Frankrijk, de meeste in Parijs. Hoe onderzoeken jullie de markt? Dat is ingewikkeld. Nederlanders denken erg vaak Fransen te kennen, maar zitten er vaak naast. Van Zetten: ‘We zitten ook op Gare du Nord, waarvoor we een tender wonnen, heel bijzonder. Leuk om in een andere cultuur onze oer-Nederlandse winkels te openen. Per land selecteren we
Interview
een ander assortiment. We voeren 22.000 artikelen, waarvan we
investering ook waard? Dat is niet anders dan bij een gewone
50% per jaar veranderen. In totaal managen we 30.000 artikelen,
winkel. De kracht van een ondernemer is: dicht bij de klanten
een aardige klus. We bedenken wat Fransen aantrekkelijke
staan en lokaal een goede klantenbasis opbouwen. Met moderne
producten zouden vinden. Fransen houden net als Nederlanders
technologie kun je die klanten managen. En overigens geloof ik
van kwaliteit en goed design voor een acceptabele prijs. We
niet dat je met heel veel marketingbudget en heel gedetailleerde
pretenderen met onze fris gekleurde Hollandse vormgeving een
en diepe kennis over de grillige consument nou zo veel opschiet.
optimistisch merk te zijn. Fiep Westendorp, tekenares van Jip en
Ik bedoel: die kennis verzamelen kost heel veel geld en tijd, en
Janneke, vinden ze in Parijs ook geweldig. Paas- en Sinterklaas-
het schijnt tegenwoordig amper belangrijk te zijn hoe je dat weer
producten lopen er ook goed.’
terug verdient.’
Van Zetten: ‘Cosmeticaproducten – dié hebben we aanvankelijk niet geprobeerd. Frankrijk is immers de bakermat van cosmetica. Dat heeft geen zin, dachten we. Een forse misvatting, het is een
‘Een klant kan met één review al opinion leader zijn’
goed lopende categorie geworden. Overigens: de Hema-worst deed het goed in Franse smaakpanels; maar dan wel in plakjes, met wat mosterd en prikkertjes, bij de borrel. Wie weet gaan we het op die manier nog eens proberen te verkopen. Maar nu nog
Van Zetten: ‘En als je een landelijke speler wilt worden: zorg dan
niet. En die beroemde halve warme worsten in een zakje, die hier
dat je marketing, distributie en logistiek ook op landelijke schaal
zo fantastisch lopen, die kunnen we daar niet verkopen. Dat zit er
werken. Als je landelijk adverteert, en je moet vervolgens de
niet in.’
spullen vanuit de achterkamer versturen, dan red je het niet.’
Diepe kennis over grillige consument
Zoo geweldig De Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam,
Koster: ‘In deze lastige en snel veranderende markt is doelgroep-
afgekort Hema, begon in de Kalverstraat in Amsterdam. Ieder
gericht communiceren en positioneren een hot topic voor
product kostte 25 of 50 cent. Het was 1926, alle winkels waren
retailers, om inzicht en aansluiting te blijven houden met de
nog van steen, en de reclameleus op het openingsaffiche
grillige consument. Hema is een groot bedrijf, wat zou nu uw
voorspelde in ouderwetse spelling: ‘Zoo geweldig als in Amerika
advies zijn aan middelgrote retailers, als ik u zou vragen: hoe
zal ook in Nederland het nieuwe systeem inslaan.’ Het affiche is te
kunnen zij het beste met hun klanten communiceren, zodat ze
vinden in de geschiedenis-time-line op de Hema Facebook-pagina.
hen beter leren kennen?’
De tekstschrijver heeft een visionaire blik gehad: Hema opent zo ongeveer iedere week een nieuw filiaal, en telt (begin april 2012)
Van Zetten: ‘Je hoeft tegenwoordig geen klantenkaart te hebben
605 winkels, in Nederland, België, Frankrijk, Duitsland en
om mensen iets over je bedrijf te laten zeggen. Daar hebben we
Luxemburg. Al wordt wellicht 2012 een lastig jaar, voorziet Van
sociale media voor. Dus dat helpt al. Overigens: Hema heeft
Zetten, ’de prestaties zijn - ondanks de economische crisis - tot
ervoor gekozen niet met een klantenkaart te werken. Dat past
dusverre goed.’
niet in onze filosofie. We willen niemand méér voordeel geven dan een ander. We zitten meer op de toer van terug naar de
Van Zetten: ‘Natuurlijk is dat verklaarbaar door onze vaste lage
eenheidsprijzen. Natuurlijk niet voor alle producten, maar voor
prijsstelling, maar ik constateer dat ook wij sinds de crisis harder
acties. Een ontbijt voor 1 euro. Dat is zó goedkoop dat we de
en scherper moeten werken.’
marge inleveren. Het loopt goed.’ ‘Verder adviseer ik: wees vindbaar op een website. Als je van plan bent grote investeringen te gaan doen voor een webshop, bedenk dan vooraf goed: wat wil ik ermee bereiken en is het die
9
10
autoretail
Minimale marges op nieuwverkopen brengt dealers in problemen
Weg naar verbetering rendement via minder showrooms
Klant als centrum auto-universum de route naar de toekomst
Branchebeschrijving De autobranche bestaat uit importeurs, dealers, handelaren in auto-
autobedrijven zijn niet merkgebonden. Beide typen autobedrijven
onderdelen en onderhouds- en reparatiebedrijven. De dealers zijn
verkopen gebruikte auto’s en verrichten reparaties en onderhoud.
merkgebonden of universeel. Merkgebonden bedrijven zijn merk-
In de onderhouds- en reparatiemarkt zijn grote (gespecialiseerde)
dealers en -reparateurs die door de fabrikant als zodanig zijn erkend.
ketens actief.
Nieuwe auto’s worden vooral via het merkkanaal afgezet. Universele
Trends en ontwikkelingen Ondanks de recessie in het tweede halfjaar van 2011, zorgde fiscale
herstructureren van hun dealernetwerken. Deze consolidatieslag leidt
overheidsstimulering ervoor dat personenauto’s het enige duurzame
tot minder showrooms. Het aantal verkopen per showroom stijgt hier-
consumentengoed waren waar Nederlanders ruim in investeerden in
door, wat uiteindelijk kan leiden tot rendementsverbetering. Op de occa-
2011. Behalve meer volume en vergroening van het wagenpark, is de
sionmarkt vermindert de vraag. Het aanbod is groot en sluit niet aan op
autoretailer hier niet veel mee opgeschoten. Er is structureel iets mis
de vraag. Hierdoor lopen de statijden op en dalen de prijzen. Wel heeft
wanneer in een jaar de autoverkopen met 15% stijgen, maar tegelijker-
de sterk gestegen export van occasions een stabiliserende werking. Bij
tijd het gemiddelde dealerrendement sterk daalt tot onder de 1%. Oor-
de aftersales is er sprake van overcapaciteit en zorgt hevige concurren-
zaak is de ‘downsizing’ van de verkopen, die al een aantal jaren gaande
tie voor prijsdruk. Lease- en verzekeringsmaatschappijen zorgen dat gro-
is. Consumenten kopen kleinere - en daarmee goedkopere - auto’s,
tere delen van schadereparaties en onderhoud gestuurd worden. Steeds
waar kleinere marges op zitten. Inmiddels betreft meer dan 50% van de
meer dealers richten zich op universele concepten met als doel omzet te
verkopen ‘kleine auto’s’. Importeurs zijn in 2011 verder gegaan met het
winnen uit onderhoud en schadereparaties van het niet-eigen-merk.
Onze visie In het auto-universum van de nabije toekomst moet de alwetende en
vinden op bestaande initiatieven voor het online verkopen van nieuwe
veeleisende klant centraal staan. Deze klant zal zich niet alleen on- en
personenauto’s. Nu de ANWB, met vier miljoen leden, een partner-
offline willen informeren, maar ook online willen kopen. Hij bepaalt
schap is begonnen met NAK (www.nieuweautokopen.nl), kan dit een
wanneer, waar en hoe hij wordt geholpen. De Bovag Toekomstvisie
doorbraak betekenen voor de online verkoop van personenauto’s.
2020 geeft een beeld van de toekomst waarin zowel specialisten als
Niets doen zal leiden tot het wegvloeien van volume. Het is onjuist om
brede aanbieders een plek hebben. De vier geschetste typen bedrijven
te denken dat het met de elektrische auto zo’n vaart niet zal lopen.
hebben met elkaar gemeen dat de organisatie op de klant is ontwor-
Nederland is met zijn infrastructuur en relatief korte afstanden bij
pen. ABN AMRO verwacht dat de rol van grote dealerholdings steeds
uitstek geschikt voor dit type auto’s. Zowel in aftersales als sales zal
prominenter zal worden en de schaalvergroting niet zal stoppen.
extra kennis en inspanning nodig zijn om dit product aan de man te
Samen met importeurs hebben zij de slagkracht om richting te geven
brengen. Grootste uitdaging bij al deze ontwikkelingen blijft echter het
aan nieuwe ontwikkelingen. De branche zal een antwoord moeten
op een verantwoord niveau brengen van het rendement.
Kerngegevens
Websites
Aantal bedrijven: 24.040
Verkoop nieuwe personenauto’s: 555.777
▶▶ waarvan dealers: 2.556
Verkoop nieuwe bestelauto’s: 58.665
Aantal werkzame personen: ca. 55.000
Verkoop occasions autobedrijven: 1,07 mln
ABN AMRO omzetverwachting 2012: -5%
www.bovag.nl www.raivereniging.nl www.dealersupportnet.nl www.focwa.nl
autoretail
Correlatie nieuwverkopen en omzetontwikkeling ▶▶ De trend naar kleinere - en daarmee goedkopere - auto’s, maakt
BRON: CBS, *verwachting ABN AMRO
600.000
110
500.000
105
het vierde kwartaal van 2011, terwijl de omzet van de dealers en
400.000
100
garages met 2,8% daalde.
300.000
95
200.000
90
100.000
85
pen kleiner wordt. Zo steeg het aantal nieuwverkopen met 11% in
▶▶ De branche kent een sterk seizoenspatroon. De verhouding tussen de verkopen in de eerste en tweede helft van een jaar ligt al jaren rond een gemiddelde van 60% om 40%.
80
0 '00
'02
'04
1e jaarhelft
'06 2e jaarhelft
Daling aantal showrooms nog niet ten einde ▶▶ Al meerdere jaren daalt het aantal showrooms. Nederland heeft echter nog altijd een hoge dichtheid van autodealers en garages. Een verdere daling zal noodzakelijk zijn om het aantal verkochte auto’s per showroom naar een rendabeler niveau te brengen. ▶▶ De schaalvergroting in de branche is nog niet ten einde. De grotere dealerholdings nemen ieder jaar een groter deel van de verkopen voor hun rekening. Ook neemt ieder jaar het aantal contractpart-
'08
'10
Index (2005=100)
dat de correlatie tussen de omzetontwikkeling en de nieuwverko-
'12*
Omzet (r.as)
Bron: Automotive dealerspecial
3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500
ners van importeurs af.
0 Contractpartners 2005
2010
Aantal showrooms
2011
Groei verkoop kleinere auto’s niet te stoppen ▶▶ Demografische ontwikkelingen, zoals meer eenpersoonshuishou-
Bron: RDC Datacentrum
100%
dens, vergrijzing en aandacht voor duurzaamheid, veroorzaken de
90%
trend naar kleinere auto’s. Fiscale stimulering heeft deze trend een
80%
krachtige impuls gegeven. ▶▶ In zes jaar tijd is het aandeel van de kleinere auto’s, de segmenten small en city, gestegen van 30% naar ruim 52%. ▶▶ Door de trend naar kleinere auto’s is de gemiddelde verkoopprijs van nieuwe auto’s de afgelopen vijf jaar met 15% gedaald.
70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
2005
2007
2009
A-small: submini’s (o.a.Ford Ka) C-lower family: kleine middenklasse (o.a. VW Golf) J-medium mpv: medium MPV’s (o.a. Renault Scenic)
2011
B-city: kleine auto’s (o.a. Peugeot 207) D-upper family: middenklasse (o.a. Audi A4) Overigen
Export occasions legt bodem onder occasionmarkt ▶▶ De export van occasions is in 2011 met 40% explosief gestegen. Motor van deze groei is de mogelijkheid om de BPM terug te vor-
Bron: VWE
300.000 250.000
deren van auto’s die worden geëxporteerd naar een EU-land. De auto’s dienen na 16 oktober 2006 op kenteken te zijn gezet. ▶▶ Op de occasionmarkt is sprake van prijsdruk en verschralende marges. De naar verwachting aanblijvende sterke groei van de export zorgt ervoor dat het occasionaanbod niet al te ruim wordt.
200.000 150.000 100.000 50.000 0 2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
11
12
doe-het-zelfartikelen
Ook in 2012 negatieve omzetontwikkeling
Verbetering woningmarkt essentieel voor fundamenteel herstel
Branchevreemde aanbieders vormen bedreiging via online kanaal
Branchebeschrijving De doe-het-zelfbranche (dhz) omvat bouwmarkten, verf- en behangspe-
Belangrijke productgroepen zijn ijzerwaren, gereedschap, houtwaren,
ciaalzaken (vbs), ijzer- en gereedschappenzaken, breedpakketzaken en
sanitair, verf, behang, keukens, bouwmaterialen en tuinartikelen. Bouw-
overige doe-het-zelfwinkels. Breedpakketzaken zijn feitelijk kleine bouw-
markten verkopen steeds vaker branchevreemde artikelen als bloemen
markten met een verkoopvloeroppervlakte van minder dan 1.500 m2.
en planten, elektronica en meubels.
Trends en ontwikkelingen Het grootste probleem van de dhz-branche vormen de al een aantal
gen. De langetermijntrend naar schaalvergroting heeft er voor gezorgd
jaren dalende volumes. De branche heeft dit altijd proberen op te
dat een gemiddelde bouwmarkt tegenwoordig ruim 2.800 m2 beslaat,
vangen door steeds meer branchevreemde producten aan te bieden.
tegen 2.300 m2 in 2005. Ook is in diezelfde periode het aantal bouw-
De grote bouwmarkten zijn verworden tot megastores die alles bieden
markten met een verkoopvloeroppervlakte van meer dan 5.000 m2
op het gebied van van doe-het-zelf, tuin, wonen en recreatie; vaak in
met 45% gestegen. Een afname van het aantal verkooppunten speelt
de ruimste zin van het woord. Prijsverhogingen in de afgelopen jaren
vooral in de segmenten verf- en behangspeciaalzaken en ijzerwaren.
hebben er voor gezorgd dat de omzetten niet verder zijn weggegleden.
Daar verdwijnen de niet-gebonden zelfstandige ondernemers. Zij
Parallel met de daling van het volume, loopt ieder jaar het aantal
hebben vaak opvolgingsproblemen, waardoor aansluiting zoeken bij
verkooppunten van dhz-artikelen terug. Over de laatste 15 jaar bedroeg
een gespecialiseerde keten veelal geen optie is. Maar soms is dit de
de daling bijna 25%. Daarentegen is er ook een tegengestelde bewe-
reddingsboei om te overleven. De verkoopkracht kan toenemen en er
ging gaande: het totaal aantal meters vloeroppervlakte is flink geste-
kan scherper worden ingekocht.
Onze visie De dhz-branche heeft de bodem van het dal nog niet bereikt. ABN
bieders en treedt ketenvervaging op door fabrikanten en groothandels
AMRO verwacht dat het aantal woningtransacties in 2012 verder daalt
die online activiteiten ontplooien. Een inhaalslag is nodig. De kracht
naar 110.000 (-8%). De dhz-branche gaat dit voelen. Duurzaam herstel
van de branche is deskundig advies, de directe beschikbaarheid van
komt pas als de woningmarkt aantrekt. De klant ziet nauwelijks onder-
het product en de mogelijkheid een product ter plekke te kunnen
scheid tussen de verschillende dhz-ketens. Beleving, specialisatie,
beoordelen. De sleutel tot succes is een crosschannel business-
service en advies kunnen onderscheidende factoren zijn, maar meer
model dat deze sterke punten combineert met het optimaliseren van
nog lijkt klantenbinding mogelijk door een goede crosschannelstrate-
logistieke processen. De klant wil namelijk alles; zowel on- als offline
gie. In de dhz-branche staat online kopen nog in de kinderschoenen.
oriënteren en kopen als producten naar wens meenemen, afhalen of
Driekwart van de klanten koopt uitsluitend in fysieke winkels en
laten bezorgen. Dit stelt hoge en andere eisen aan inkoop en voorraad-
slechts 12% van de artikelen wordt via internet verkocht. Daar waar
beheersing. Verdienmodellen moeten veranderen en de fysieke winkel
de branche kansen onbenut laat, melden zich branchevreemde aan-
gaat er anders uit zien.
Kerngegevens
Websites
Omzet totale branche: EUR 3.880 mln
▶▶ waarvan ijzerwaren: EUR 309 mln
▶▶ waarvan bouwmarkten: EUR 2.844 mln
▶▶ waarvan breedpakket: EUR 311 mln
▶▶ waarvan vbs: EUR 416 mln
Totaal aantal winkels: 2.420
ABN AMRO omzetverwachting 2012: -2%
www.hibin.nl www.rndweb.nl www.vertaz.nl www.mixonline.nl
doe-het-zelfartikelen
Omzetdaling branchebreed probleem
Bron: Mixonline, GFK, ABN AMRO Sector Research
▶▶ In 2011 daalde voor het vierde jaar op rij de omzet in de dhz-
130
branche. In 2011 bedroeg de daling 2,5%. In de periode 2008-2011
120
is de omzet volgens GFK data met 12,5% gedaald.
110
▶▶ De hardste klappen vielen in 2011 bij de breedpakket- en ijzer-
100
Bij de bouwmarkten bleef de daling beperkt tot 1,8%. ▶▶ Het winnen van marktaandeel door bouwmarkten ten koste van speciaalzaken, is in 2011 gestagneerd.
Index (2000=100)
warenzaken, met een omzetdaling van respectievelijk 5,5 en 5,9%.
90 80 70 2000
2001
2002
2003
2004
2005
Bouwmarkten
Verf, behang
Breedpakket
Totaal
2006
2007
2008
2009
2010
2011
IJzerwaren
Bedrijfsresultaat vertoont dalende trend
Bron: HBD
▶▶ De personeelskosten als percentage van de omzet zijn de laatste
Bedrijfsresultaat
jaren gestegen. Belangrijkste oorzaak daarvan is de daling van de omzet. De omzetdaling is niet gepaard gegaan met een vergelijkba-
6%
Overige kosten
11%
re daling van de personeelssterkte. Huisvestingskosten
▶▶ Het bedrijfsresultaat is gedaald naar 6%. Tot enkele jaren geleden
6%
zat dit percentage rond de 10%. ▶▶ Het voeren van private label producten komt steeds vaker voor om
61%
Inkoopwaarde
15%
Personeelkosten
de marges op peil te houden.
Correlatie tussen woningtransacties en volume dhz ▶▶ Tussen de ontwikkeling van de woningmarkt en de volumeomzet
Bron: CBS, *verwachting ABN AMRO
115
in de dhz-branche bestaat een duidelijk verband. ▶▶ Sinds 2006 is de volumeomzet in de dhz-branche met 18%
100
gedaald. Het aantal woningtransacties lag in 2011 42% lager 85
▶▶ Een afname van het aantal verhuizingen leidt tot lagere dhzvolumes. Maar dit verband is niet één op één. Uitstel van verhuizen, of zelfs afstel, zorgt ook voor verbouw en onderhoud aan bestaande huisvesting.
Index (2000=100)
dan in 2006.
70
55 2000
2001
2002
2003
2004
2005
Woningtransacties
2006
2007
2008
2009
2010
2011 2012*
Volume dhz
Ketens en aantallen vestigingen nog geen status-quo Bron: Vakblad Mix, ABN AMRO Sector Research ▶▶ De ketenvorming in de dhz-detailhandel is ongekend. Onder de paraplu’s van Maxeda, Intergamma en DGN valt 97% van alle bouwmarkten en breedpakketzaken. ▶▶ Toen DGN in 2010 besloot te stoppen met de Doeland-formule, is een aantal Doeland-ondernemers een nieuwe breedpakketformule
Hornbach 9
0,9% IBW 5
Kluswijs 16 1,7%
0,5%
Maxeda (Praxis, Formido) 221
23,3%
42,8%
gestart: Kluswijs. Kluswijs telt inmiddels 16 ondernemingen. ▶▶ Door het verdwijnen van de Doeland-formule is het aantal breed-
30,7%
pakketzaken in 2011 met 7% gedaald. Intergamma (Karwei, Gamma) 292
DGN (Hubo, Multimate, Fixet,Doeland) 407
13
14
drogisterijen
Webverkopen spelen steeds grotere rol in omzet
Druk op prijzen door concurrentie supermarkten en internetaanbieders
Social media middel voor klantenbinding
Branchebeschrijving Drogisterijen houden zich bezig met de verkoop van drogisterijartike-
kernassortiment behoren, verkopen veel drogisterijen steeds vaker
len, zoals lichaamsverzorgende producten (bijvoorbeeld deodorant en
branchevreemde artikelen als speelgoed en snoep. Van de drogisterij-
shampoo), zelfzorggeneesmiddelen zonder recept en decoratieve en
en is 87% onderdeel van een keten, franchiseorganisatie of een in-
verzorgende cosmetica. Naast deze productgroepen, die tot het
en/of verkooporganisatie.
Trends en ontwikkelingen Al enkele jaren kent de drogisterijbranche een stabiele tot licht stijgende
fabrikanten van A-merken hun drogisterijproducten buiten de winkels
omzet. In 2011 wist de branche een omzetgroei te realiseren van 0,7%.
om gaan aanbieden. Vaak gebeurt dit in samenwerking met grote online
Deze lichte groei is vooral te danken aan een prijsstijging van 0,8%.
warenhuizen. Volgens de Multichannel Monitor 2011 wordt 12% van de
Schaalvergroting en ketenvorming zijn vergevorderd. Circa 87% van alle
artikelen voor persoonlijke verzorging verkocht via internet. In 2010 was
drogisterijen is onderdeel van een keten of formule. De niet-gebonden
dit nog 8%. Consumenten kopen niet alleen vaker via internet, ze oriën-
zelfstandige drogist verdwijnt uit het straatbeeld. De prijzen staan onder
teren zich tegenwoordig ook vaker online, waardoor ze steeds beter ge-
druk met krappere marges tot gevolg. De prijsdruk wordt opgevoerd
ïnformeerd zijn over producten. Dit stelt ook hogere eisen aan de kennis
door de opkomst van pure internetaanbieders als Truus.nl en Drogisterij.
en service van het personeel. Enkele productgroepen groeien bovenge-
net. Het aantal huismerkproducten in drogisterijen is de afgelopen jaren
middeld. Vooral de decoratieve cosmetica, mannenverzorgingsproduc-
sterk toegenomen. Hierdoor kwam druk te staan op de marges van de
ten en zonnecosmetica doen het goed. Dit zijn producten met een
merkfabrikanten. Om hun onderhandelingspositie te versterken, zijn de
hogere marge en daarmee een aantrekkelijke productgroep.
Onze visie Ondanks het toenemende online aanbod van producten, blijven consu-
branche, als grootste afzetter van dieetproducten, de vruchten van
menten behoefte houden aan service en advies. Juist daar liggen de
plukken. Volgens de Multichannel Monitor 2011 wordt 12% van de
kracht en de kansen van drogisterijen. In het kennen van de klant
artikelen voor persoonlijke verzorging verkocht via internet. In 2010
moeten drogisterijen nog een slag maken. Zo hebben veel jonge ge-
was dit nog 8%. Het web zal in de toekomst een nog grotere rol gaan
zinnen met baby’s een sterke adviesbehoefte. Ook ouderen zijn inte-
spelen in het koopgedrag van consumenten. Consumenten oriënteren
ressant voor ondernemers in de drogisterijbranche. Zij zijn tegenwoor-
zich nu al steeds vaker via het web alvorens tot aankoop over te gaan.
dig fitter en actiever en hebben meer belangstelling voor gezondheid
De moderne consument beperkt zich daarbij niet tot klassieke web-
en uiterlijke verzorging. Daarnaast neemt door de vergrijzing de hoe-
sites. Om in dit proces een grotere doelgroep aan te spreken en
veelheid ouderen de komende jaren sterk toe. Door de toenemende
consumenten te beïnvloeden, zijn sociale media als Facebook een
mate van interesse in dieetproducten komt er meer vraag naar maal-
effectief middel. Voor 2012 verwacht ABN AMRO een licht stijgende
tijdvervangers en voedingssupplementen. Hier kan de drogisterij-
omzet met een aanhoudende druk op de prijzen.
Kerngegevens
Websites
Aantal winkels: 2.730
Netto omzet per fte: EUR 226.000
Aantal betaalde banen: 22.200
Omzet per m2 winkelvloer: EUR 4.900
Netto omzet per winkel: EUR 1,04 mln
Gemiddelde winkelvloeroppervlakte: 209 m2
ABN AMRO omzetverwachting 2012: +1%
www.drogistensite.nl www.kndb.nl www.hbd.nl www.andb.nl
drogisterijen
Prijsstijging compenseert volumeverlies ▶▶ Al vijf jaar kent de drogisterijbranche een stabiele tot licht stijgende omzetontwikkeling. ▶▶ In 2011 compenseerden prijsverhogingen het verlies aan volume. Het verkoopvolume van drogisterijwinkels zal ook in 2012 onder
Bron: CBS 8% 6% 4%
druk blijven staan door een verdere toename van online aankopen.
2%
▶▶ Voor 2012 verwacht ABN AMRO een vergelijkbare omzetontwikke-
0%
ling als de afgelopen jaren. Door concurrentie van internetaanbieders en supermarkten blijft er druk staan op de prijzen.
-2% -4% 2003
2004
2005
2006
Waarde
2007
Prijs
2008
2009
2010
2011
Volume
Hoge inkoopefficiëntie
Bron: HBD
▶▶ Het bedrijfsresultaat in de drogisterijbranche is de afgelopen twee
Bedrijfsresultaat
jaar licht gestegen. Dit ondanks hevige concurrentie en prijsdruk.
Overige kosten
▶▶ Door verregaande schaalvergroting en ketenvorming kent de bran-
7%
Huisvestingskosten
che een hoge mate van inkoopefficiëntie.
5%
7%
▶▶ Verbetering van het bedrijfsresultaat kan worden gerealiseerd door
66%
15%
Personeelskosten
de verkoop van luxe drogisterijproducten, waar een hogere marge
Inkoopwaarde
op zit.
Dalende trend aantal winkels zet door ▶▶ Het aantal drogisterijen is de laatste zes jaar met 12% gedaald. In 2005 waren er meer dan 3.100 winkels; in 2011 is dit aantal gedaald naar 2.730. ▶▶ Circa tweederde van de drogisterijen is te vinden in hoofdwinkelcentra. ▶▶ Verreweg de meeste winkels in de drogisterijbranche zijn aangeslo-
Bron: Locatus 3.200 3.100 3.000 2.900 2.800
ten bij een keten of formule, namelijk ongeveer 87% van de vesti-
2.700
gingen. De overige drogisten (13%) behoren tot de zogenoemde
2.600
ongebonden zelfstandigen.
2005
2006
2007
Lichaamsverzorging grootste omzetgroep
2010
2011
Mondverzorging Papier
artikelen besteed. Circa 55% daarvan wordt omgezet in drogisterijen.
8%
Haarverzorging
branchevreemde producten. Dit varieert van tijdschriften, boeken
Cosmetica
5%
32%
9%
en speelgoed tot kleding. ▶▶ Ook vinden drogisterijartikelen vaker via andere verkoopkanalen
2009
Bron: Nielsen, ABN AMRO Sector Research
▶▶ Er wordt in Nederland jaarlijks ruim EUR 5,1 miljard aan drogisterij▶▶ Bij een aantal ketens komt een steeds groter deel van de omzet uit
2008
Aantal winkels
Lichaamsverzorging
11%
hun weg naar de klant. Benzinestations en winkels in huishoudelij-
14%
ke artikelen zijn hier voorbeelden van.
21%
Geuren Zelfzorg en gezondheid
15
16
elektronica
In 2011 daalde omzet met circa 3%
Verzadiging markt voor televisies zorgt voor lichte daling omzet 2012
Aanhoudende concurrentie zorgt voor prijsdruk
Branchebeschrijving Onder elektronicawinkels worden winkels verstaan die grote huishou-
(grijsgoed). Meestal behoren ook software en computerspellen tot het
delijke apparaten verkopen, zoals wasmachines en koelkasten (wit-
assortiment. Deze branche is traditioneel in te delen in drie hoofdgroe-
goed), audio- en videoapparatuur (bruingoed) en kleine huishoudelijke
pen: onafhankelijke winkels, in- en verkoopcombinaties en franchise-
apparaten, zoals digitale camera’s, telefoons en (spel-)computers
of ketenbedrijven.
Trends en ontwikkelingen Het lichte herstel van de omzet in 2010 (+0.3%) heeft niet doorgezet
gatief kan beïnvloeden. Aan de andere kant verleiden de technologi-
in 2011. De omzet daalde met 2,9%. De toenemende concurrentie
sche ontwikkelingen de consument sneller vervangingsaankopen te
tussen aanbieders van elektronicaproducten en de afnemende vraag
doen of nieuw geïntroduceerde producten aan te schaffen. De snelle
van consumenten hebben de afgelopen jaren voor druk op de prijzen
groei van tablets is hier een voorbeeld van. In de branche wordt er
gezorgd. Daarnaast zijn door de verzadiging van de markt in onder
ingespeeld op de behoefte van de klant aan duurzaamheid. Zo zien
andere televisies, de volumes het afgelopen jaar minder sterk toege-
we bij witgoed steeds meer energiezuinige producten op de markt
nomen. De convergentie van media en de hoge mate van innovatie in
verschijnen met het zogenoemde ‘green label’. De online aankopen in
de markten voor audio- en videoapparatuur, computers en telecom
de elektronicabranche nemen toe. Niet alleen kleinere elektronische
zorgen voor een aantal ontwikkelingen in de elektronicabranche. Aan
apparaten worden online verkocht, ook witgoed wordt steeds vaker
de ene kant worden elektronische apparaten multifunctioneel, wat de
online aangeschaft. Maar de fysieke verkoop blijft bij deze goederen
verkoop van een aantal andere producten, zoals digitale camera’s, ne-
wel de boventoon voeren.
Onze visie Het aantal fysieke winkels in de elektronicabranche is de afgelopen
komst verzekerd. Een crosschannelbediening, door de fysieke winkel
jaren sterk afgenomen door hevige concurrentie, consolidatie en de
met een online aanwezigheid te combineren, heeft de grootste kans
toename van online bestedingen. Fysieke winkels zullen de klant
van slagen. Voor de crosschannelbenadering wordt een goede samen-
moeten verleiden met goede service en advisering. Door de hoge
werking tussen retailers en fabrikanten steeds belangrijker. Zo kunnen
mate van concurrentie en transparantie liggen de prijzen dicht bij
consumenten online bij de fabrikant hun product bestellen, om die
elkaar in de buurt, prijsonderscheiding is daardoor moeilijk geworden.
vervolgens fysiek bij de retailer op te halen.
De fysieke winkel moet haar toegevoegde waarde naar de klant bewij-
In 2012 kan de omzet van elektronica een boost krijgen door het
zen door in te spelen op de beleving en de overtuiging van de klant.
EK Voetbal en de Olympische spelen in de zomer. Echter, het lage
Dit stelt hoge eisen aan het personeel. Heldere communicatie van het
consumentenvertrouwen als gevolg van onduidelijkheid omtrent de
adviserende personeel met de verschillende klantgroepen is een be-
bezuinigingsmaatregelen zal voor een druk op de vraag zorgen.
langrijke succesfactor. Ook de online winkels zijn niet van hun toe-
ABN AMRO verwacht per saldo een lichte daling van de omzet.
Kerngegevens
Websites
Aantal winkels: 2.030
Omzet per m2 winkelvloer: EUR 5.100
Gemiddelde winkelvloeroppervlakte: 294 m2
Omzet per fte: EUR 300.000
Omzet per winkel: EUR 1,575 mln
Omzet per werkzaam persoon: EUR 186.000
ABN AMRO omzetverwachting 2012: -1%
www.hbd.nl www.vlehan.nl www.fiar.nl
elektronica
Prijsdaling groter dan toename volumes
Bron: CBS
▶▶ De lichte toename in volumes kon de prijsdaling niet compenseren,
120
waardoor er sprake was van een omzetdaling in 2011.
110
▶▶ Het afgelopen jaar waren er geen grote innovaties, zoals de iPad in
101
102
2009
2010
100
geven.
99
95 Index (2005=100)
zomer voor een omzet boost zorgen.
114
109
105
2010, die de omzet van de elektronicabranche een impuls konden ▶▶ In 2012 kunnen het EK Voetbal en de Olympische spelen in de
114
115
90 85 80 2006
2007
2008
2011
Omzet elektronica
Grootste gedeelte oriëntatie via internet ▶▶ Bij alle productgroepen wordt het grootste gedeelte van de oriëntatie op internet gedaan, maar een deel van de consumenten laat zich daarnaast ook in de winkels informeren. ▶▶ Bij witgoed en audio- en videoapparatuur wordt het grootste deel van de aankopen nog steeds in de fysieke winkel gedaan. ▶▶ Het aantal mensen dat online aankopen doet, is niettemin al een
Bron: HBD 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30%
aantal jaren aan het groeien. De online bestedingen aan witgoed
20%
zijn in 2011 met 24% gestegen ten opzichte van 2010.
10% 0%
Computer hardware Internet
Games
Audio- en videoapparatuur
Witgoed
Fysiek
Aantal winkels afgenomen ▶▶ Het aantal winkels in de branche is de afgelopen jaren afgenomen, terwijl de totale bestedingen min of meer gelijk zijn gebleven.
Bron: HBD 3.000 2.500
Dit komt onder andere door consolidatie van de branche en online concurrentie. ▶▶ Consumenten kopen steeds vaker online vanwege de snelheid, het brede assortiment, de transparantie en het gemak bij de aankoop. ▶▶ De fysieke winkel zal in de toekomst meer gebruikt worden als ‘experience center’.
2.000 1.500 1.000 500 0 2007
2008
Wit- en bruingoedwinkels
2009
2010
Telecomwinkels
Meeste huishoudens al in bezit van flatscreen- of LCD-televisie ▶▶ Het grootste gedeelte van de bestedingen gaat naar grote huis-
Bron: HBD
Computers en software
houdelijke apparaten. Op de tweede plaats komen de bestedingen
14%
aan personal audio- en videoapparatuur. ▶▶ Een vrij groot deel van de bestedingen gaat naar personal audio- en videoapparatuur. De televisies, die hieronder vallen, verkopen de
2011
Computershops
Telefoons
18% 25% Personal audio- en video
26% 17%
laatste jaren echter steeds minder goed, omdat de meeste huishoudens al in het bezit zijn van een flatscreen- of LCD-televisie.
Grote huishoudelijke apparaten
Kleinehuishoudelijke apparaten
17
18
kledingzaken
Omzet kledingbranche daalde 1,4% in 2011
Online aanwezigheid noodzakelijk om consument te binden
ABN AMRO verwacht omzetdaling in 2012
Branchebeschrijving De detailhandel in kleding omvat winkels in dames- en/of herenboven-
het grootste deel van de omzet. De branche heeft in toenemende
kleding, baby- en kinderkledingzaken, bodyfashionshops (lingerie) en
mate te maken met vestiging van internationale ketens als Mango en
gemengde kledingzaken. Van alle bestedingen aan kleding komt ruim
Inditex (Zara en Bershka) in Nederland. Volgens de Multichannel Moni-
70% terecht bij kledingwinkels. Damesmode beslaat met circa 38%
tor van 2011 vindt 27% van de kledingaankopen online plaats.
Trends en ontwikkelingen Na een kleine omzetplus in 2010, noteerde de kledingbranche in 2011
online retail. De groei in online bestedingen laat in 2011 opnieuw dub-
weer een omzetdaling. De daling van 1,4% was volledig toe te schrij-
bele cijfers zien, hoewel de groei wel wat is afgezwakt ten opzichte
ven aan een daling van het volume. De impact van de besparende con-
van 2010. De meeste winkelketens in de kledingbranche hebben te-
sument en de slechte weersomstandigheden in 2011 verschilden per
genwoordig naast hun fysieke winkels ook een webwinkel. Ook fabri-
segment. Damesmode en bodyfashion hadden te maken met een
kanten verkopen steeds vaker hun producten rechtstreeks aan de con-
grotere omzetdaling dan de herenmode. Onder invloed van de omzet-
sument via internet. De rol van internet verschilt duidelijk voor heren-,
daling en de toenemende grondstofkosten kwamen de marges in de
dames- en kindermode. Crosschannel is dominant in het koop- en
kledingbranche verder onder druk te staan. Om toch omzet- en winst-
oriëntatieproces bij dames- en kindermode. Voor herenmode is de
groei te realiseren, openden verschillende ketens nieuwe filialen.
fysieke winkel nog dominant. Zowel online als in de fysieke winkels
Naast Nederland, zijn vooral buurlanden en Aziatische landen in trek
wisselen de assortimenten vaak, om in te spelen op de laatste trends
als vestigingsland. Kleding is de derde grootste productgroep in de
en de aandacht van de consument vast te houden.
Onze visie Voor 2012 verwacht ABN AMRO een daling van de consumenten-
werpers. Voor kleinere ondernemers zijn nichemarkten interessant,
bestedingen, mede onder invloed van de stijgende werkloosheid.
om te ontkomen aan de prijs- en margedruk in de modebranche. Hier-
Daarnaast zal ook in 2012 weer sprake zijn van een koopkrachtdaling.
bij kunnen ze inzetten op datgene wat online vaak nog ver te zoeken
Al met al verwacht ABN AMRO een omzetdaling van 2% voor de kle-
is: persoonlijke service. Crosschannelretail heeft ook in de kledingbran-
dingbranche. De druk op de omzet en de sterke toename in concur-
che de toekomst. Hoewel de consument een kledingstuk nog graag
rentie van online winkels en branchevreemde aanbieders, dwingt de
past en voelt in een fysieke winkel, zal hij steeds vaker online kopen.
kledingbranche tot kostenbeheersing. Maar ook het neerzetten van
De fysieke winkel krijgt steeds meer de functie van “experience
een sterk concept om zich te onderscheiden en in te spelen op de be-
center”. Duurzaamheid blijft een ‘hot topic’ in de branche, mede door
leving van klant, is noodzakelijk. Aspecten als assortiment en service
de toenemende aandacht van de media. Dit zien we onder andere
spelen hierbij een grote rol. Grote fastfashion ketens kiezen voor snel
terug in het assortiment, bijvoorbeeld met een vergroting van het
wisselende, modieuze collecties en samenwerking met bekende ont-
aanbod in biologisch katoen.
Kerngegevens
Websites
Aantal kledingwinkels: 15.810
Omzet 2010 per winkel: EUR 539.000
Omzet: EUR 8 mrd (excl. BTW)
Aantal werknemers: 82.200
ABN AMRO omzetverwachting 2012: -2%
www.cbw-mitex.nl www.modint.nl www.hbd.nl
kledingzaken
Sterke daling volumes in 2011
Bron: CBS
▶▶ De volume- en omzetontwikkeling in de kledingbranche is nauw
115
gerelateerd aan de conjunctuur. 110
▶▶ De prijzen in de kledingbranche daalden met gemiddeld 0,3% per jaar vanaf 2001. In 2011 stegen de prijzen met 1% onder invloed
105
van de stijgende inkoopkosten. deld 1% per jaar. Onder invloed van de besparende consument daalden in 2011 de volumes met 2,3%.
100 Index (2005=100)
▶▶ De volumes in de kledingbranche stegen vanaf 2001 met gemid-
95
90
2002
2003
2004
Omzet
2005
2006
Volume
2007
2008
2009
2010
2011
Prijs
Schaalvergroting zorgt voor gunstiger inkoopcondities ▶▶ Door schaalvergroting hebben winkeliers inkoopvoordeel kunnen
Bron: HBD
Bedrijfsresultaat
realiseren. De inkoopwaarde als percentage van de omzet daalde 4%
Overige kosten
van 56% in 2002 naar 53%.
12%
▶▶ Mede door de hoge huren op A-locaties stegen de huisvestingskosten als percentage van de omzet in negen jaar van 10% naar
53%
12%
Huisvestingskosten
12%.
Inkoopwaarde omzet
18% Personeelskosten
Internetverkopen verdrievoudigd in vijf jaar ▶▶ Het online aandeel in de bestedingen aan kleding en schoenen is
Bron: Thuiswinkel.org, CBS, ABN AMRO Sector Research
5%
gegroeid van 1,5% in 2006 naar bijna 5% in 2011. 4%
▶▶ Het belangrijkste onderscheidende vermogen van online winkelen is volgens consumenten tijdgerelateerd. Online winkelen kost rela-
3%
tief weinig tijd en men kan winkelen wanneer het uitkomt. 2%
▶▶ In totaal werd in 2011 EUR 630 miljoen online besteed aan kleding en schoenen.
1%
0% 2006
2007
Nederlander besteedt EUR 722 per jaar aan kleding ▶▶ De bestedingen per hoofd aan kleding zijn licht gedaald in 2011.
14.000
▶▶ In kledingwinkels komt 71% van alle bestedingen aan mode te-
12.000 11.123
recht, een lichte daling ten opzicht van 2008. In de afgelopen jaren
10.000
zagen branchevreemde aanbieders, zoals supermarkten, de beste-
8.000
dingen aan kleding licht toenemen.
6.000
2008
2009
2010
2011
Bron: HBD, CBS, ABN AMRO Sector Research
11.792
11.723
12.088
11.738
11.967
4.000
EUR
2.000
1.630
1.557
1.628
1,652
1.605 719
717
681
1.620 729
712
722
0 2006
2007
Bestedingen (totaal, mln EUR)
2008
2009
Per huishouden, EUR
2010 Per hoofd, EUR
2011
19
20
online retail
Opnieuw dubbelcijferige groei voor online retail
Voor het eerst lichte daling van uitgaven per online consument
Consument beweegt steeds meer crosschannel
Branchebeschrijving Online retail omvat de verkoop van producten en diensten via internet
combineren (multichannel). De meeste daarvan komen voort uit traditi-
aan particulieren. De branche bestaat uit spelers die puur als webwin-
onele winkels, maar andersom komt ook voor. In deze Visie op secto-
kel opereren en bedrijven die fysieke winkels met een webwinkel
ren ligt de nadruk op de online verkoop van producten.
Trends en ontwikkelingen De omzet van non-food producten via fysieke winkels daalt al drie jaar.
online retailomzet is uitsluitend gerealiseerd door consumenten die
Dit probleem is niet los te zien van de economische tegenwind, maar
voor het eerst online aankopen deden. Dit kan een indicatie zijn dat
de sterke groei van online retail speelt onmiskenbaar een rol. Het
ook aan online retail de recessie niet ongemerkt voorbij gaat. Uit
online retailkanaal wist de afgelopen jaren zijn sterke groei telkens
recent onderzoek van Deloitte blijkt dat in Nederland van de top-25
weer te continueren. De omzet die met de online verkoop van
online retailers iets meer dan de helft pure webretailers betreft. De
non-food producten wordt behaald, is in 2011 uitgekomen op ruim
overige spelers in de top-25 betreft ondernemingen die naast een
EUR 3,5 miljard, een toename van circa 13% ten opzichte van 2010. In
fysieke winkel een bloeiend online kanaal hebben opgezet. De over-
2007 kende de online verkoop van producten het hoogste groeicijfer
name van Bol.com, de op één na grootste online speler in Nederland,
met 41%. Daarna is het groeitempo ieder jaar afgezwakt. Opvallend is
door Ahold is een voorbeeld van hoe een grote klassieke detail-
wel dat in 2011 voor het eerst het totaalbedrag dat per consument per
handelsketen een pure online speler opkoopt om niet te verliezen
jaar online werd besteed, met 0,6% is gedaald. De totale groei van de
in de strijd om de consument.
Onze visie De groei van online retail gaat de komende jaren in een lager tempo
moment in het koopproces bediend kan worden. Dit biedt aan fysieke
voort. De groei gaat voor het grootste deel ten koste van de fysieke
winkels volop kansen, als zij online samenwerking zoeken met leve-
winkelomzet. Het zijn net als in 2011 vooral nieuwe online kopers die
ranciers, andere retailers of pure online spelers. De mogelijkheden
voor de groei gaan zorgen. Het volwassen worden van online retail
ontstaan om in de fysieke winkel online een groter assortiment aan te
leidt tot verandering van businessmodellen. De consument is bepa-
bieden. Voorraadbeheer en levering van producten kan vanuit de sa-
lend voor het beeld van het online retaillandschap over enkele jaren.
menwerking worden georganiseerd. Verdienmodellen die ontstaan,
De consument beweegt zich steeds meer crosschannel. Hij wil naar
zullen per samenwerkingsvorm verschillen. Pure online retailers blijven
believen switchen van online naar offline kanalen en vice versa bij de
bestaan. Echter een deel zoekt samenwerking met andere kanalen of
oriëntatie op en aankoop van producten. De uitdaging is deze consu-
wordt overgenomen door bestaande retailketens. Tot slot blijven er
ment met zijn grillige aankoopgedrag te vangen. Aanwezigheid in alle
online spelers over in de rol van superspecialist of prijsvechter.
verkoopkanalen is daarvoor belangrijk, zodat de consument op elk
Kerngegevens
Websites
Omzet online retail producten: EUR 3,5 mrd
Aandeel online verkopen in detailhandel
Aandeel e-shoppers onder 12- tot 74-jarigen:
non-food: 8%
73%
Bestedingen per online koper per jaar: EUR 885
Aandeel frequente e-shoppers: 52%
ABN AMRO omzetverwachting 2012: +10%
www.emerce.nl www.thuiswinkel.org www.blauw.com
online retail
Omzetgroei in een lagere versnelling
Bron: Blauw Research
▶▶ De groei van online retail van producten neemt geleidelijk af. In
45%
2011 is in Nederland voor ruim EUR 3,5 miljard op internet gewin-
40%
keld (excl. reizen en financiële producten). De toename van 13% is
35%
41% 34% 29%
30%
een respectabel cijfer als we het afzetten tegen de daling van 1%
24%
25%
Omzetmutatie (in % j-o-j)
in de non-food retail. ▶▶ De komende jaren verwacht ABN AMRO aanhoudende groei in de dubbele cijfers. Voor 2012 verwachten wij een omzettoename van 10%.
21%
20%
16%
15%
13%
10% 5% 0% 2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Omzetontwikkeling
Ook ouderen kopen steeds meer online
Bron: CBS
▶▶ Circa 95% van de Nederlanders tussen 12 en 75 jaar beschikt over
80%
een internetaansluiting. Daarvan deed in 2011 79% één of meer
70%
aankopen via internet.
60% 58%
50%
▶▶ In de grafiek staan de percentages van alle Nederlanders tussen
52% 46%
40%
12 en 75 jaar die aankopen via internet doen.
30%
▶▶ De afgelopen jaren is de groei vooral gerealiseerd in de leeftijds-
20%
groepen boven 45 jaar. Omdat de participatiegraad bij deze groep
10%
nog relatief laag is, valt hier in de toekomst nog groei te realiseren.
0% 2005
2006
2007
E-shoppers
2008
2009
▶▶ In 2011 zijn voor het eerst de uitgaven per online koper gedaald.
2010
Bron: Blauw Research 890
900
De daling was 0,6%. Een online consument gaf gemiddeld
800
EUR 886 uit in 2011.
700
500
online koper. Het gemiddeld bestede bedrag per aankoop daalde
400
naar EUR 115.
300 In mln EUR
▶▶ De groei van de verkopen in webwinkels komt volledig voor rekening van nieuwe kopers. In totaal deden 900.000 mensen in
737
441
433
200 100 0
2011 hun eerste online aankoop.
Uitgaven
Online betaalgedrag stabiel, Ideal favoriet waren er 9 miljoen meer dan in 2010. De aandelen van de betaalmethoden zijn in die periode nauwelijks veranderd. Alleen het percentage overschrijvingen is gedaald. ▶▶ Het betalingsproduct iDeal, een gezamenlijk product van de Nederlandse banken, bestaat sinds 2005. Het gebruik is sinds de start gegroeid tot circa 95 miljoen transacties in 2011. In 2011 groeide het aantal iDeal transacties met 38%.
886
655
585
600
▶▶ De frequentie van aankopen is in 2011 gestegen naar 7,7 maal per
2011
Frequente e-shoppers
Totale uitgaven per online koper licht gedaald
▶▶ In 2011 werden bijna 78 miljoen online aankopen gedaan. Dit
73%
71%
68% 60%
Bron: Currence
55%
IDeal 22%
Acceptgiro voor levering 5%
Creditcard
6%
Overschrijving 2%
Eenmalige machtiging
5%
PayPal
5%
Overige 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
21
22
schoenen
Omzet schoenenbranche gestegen in 2011
Daling van de omzet verwacht in 2012
Aandeel online verkopen stijgt
Branchebeschrijving In de schoenendetailhandel worden dames- en herenschoenen, kin-
houdsmiddelen en lederwaren zoals riemen en tassen. De VGS
derschoenen, laarzen, sportschoenen, sandalen en pantoffels verkocht.
(Vereniging Grootwinkelbedrijven in Schoenen) is de branchevereni-
Onder het assortiment vallen tevens accessoires zoals veters, onder-
ging, die via haar leden iets meer dan de helft van de markt dekt.
Trends en ontwikkelingen In 2011 is de omzet in de schoenenbranche met 2% gestegen. Hiermee
grote pure online spelers bijgekomen, zoals Zalando en Sjoez.
beleefde de schoenenbranche een sterkere groei dan de detailhandel
Ondernemers gebruiken naast assortiment en service in toenemende
als geheel, die een beperkte omzetgroei van 0,2% liet zien. De omzet-
mate social media om zich te onderscheiden in de markt. Er is meer
groei in de schoenenbranche is vooral toe te schrijven aan een prijsstij-
aandacht gekomen voor duurzaam en verantwoord ondernemen.
ging van 1,1%. Dit kwam mede door het doorberekenen van de stijgen-
Verscheidende modeketens presenteerden duurzaam geproduceerde
de loon- en grondstofkosten. Tegenwoordig koopt 27% van de
schoenencollecties de afgelopen jaren. Ook wordt er in toenemende
consumenten schoeisel wel eens online. De fysieke winkel heeft nog
mate samengewerkt tussen designers en schoenenmerken om bijzon-
een dominante positie bij het kopen van schoenen. Echter, consumen-
dere collecties in de markt te zetten. Schoenenwinkels hebben, net als
ten oriënteren zich vaker via internet en kopen ook steeds vaker online.
kledingzaken, steeds sneller wisselende collecties. Hiermee proberen
Veel winkels hebben daarom inmiddels naast hun vestigingen in de win-
ze consumenten meerdere malen per jaar te verleiden tot het doen van
kelstraat ook een online vestiging. Er is de laatste jaren ook een aantal
aankopen.
Onze visie Voor 2012 verwacht ABN AMRO dat de werkloosheid stijgt. Ook de
meer keuzemogelijkheden uit een breder assortiment. De kans dat
koopkracht daalt, door bezuinigingsmaatregelen van de overheid. De
een consument tot aankoop overgaat, kan hier aanmerkelijk mee
consumentenbestedingen dalen daardoor. Ook de omzet in de schoe-
worden vergroot. Ook horizontale samenwerking van schoenen-
nenbranche zal hierdoor dalen. Retailers worden geconfronteerd met
retailers onderling, al dan niet binnen een keten, biedt volop kansen
fabrikanten die meer rechtstreeks verkopen aan consumenten. Dit
voor crosschannelverkoop. Ondernemers kunnen gezamenlijk de
gaat ten koste van fysieke winkels. Echter beide kanalen hebben el-
online voorraad en het assortiment beheren, om zo te komen tot een
kaar nodig om de klant zo goed mogelijk te bedienen. Nieuwe verticale
optimale bediening van de klant. Deze nieuwe vormen van samen-
samenwerkingsvormen tussen fabrikanten en retailers zijn mogelijk
werking leiden tot nieuwe verdienmodellen in de branche. Andere
voor het optimaliseren van crosschannelstrategieën. In samenwerking
uitdagingen liggen er op het gebied van klantenbinding. Sociale media
met fabrikanten is het nu mogelijk online in de fysieke winkel meer
bieden uitstekende mogelijkheden om specifieke doelgroepen te
dan alleen de aanwezige collectie aan te bieden. De klant krijgt zo veel
bereiken.
Kerngegevens
Websites
Aantal bedrijven: 1.305
Omzet per winkel: EUR 585.000
Aantal winkels: 3.450
Omzet per fte: EUR 150.000
ABN AMRO omzetverwachting 2012: -2%
www.cbwmitex.nl www.hbd.nl www.schoenencentrum.nl www.schoenvisie.nl
schoenen
Volume na vier jaar van daling weer gestegen ▶▶ De omzetgroei van 2% in 2011, de eerste sinds 2006, was deels
Bron: CBS
110
prijsgedreven. De prijzen in de winkels stegen in 2011 met 1,1%. ▶▶ Sinds 2006 heeft de schoenenbranche last gehad van dalende
105
volumes. In 2011 werd deze trend gebroken en was er sprake van een volumestijging van 0,9%. zich nu weer op het niveau van 2002. Stijgende loon- en grondstofprijzen zijn de oorzaak van de stijging.
100
Index (2005=100)
▶▶ De prijs van schoenen stijgt sinds 2005 ieder jaar licht en bevindt
95
90
2001
2002
2003
2004
Volume
2005
Omzet
2006
2007
2008
2009
2010
Gestegen grondstofprijzen doen inkoopwaarde stijgen ▶▶ De gestegen grondstofprijzen zijn terug te zien in de stijging van de
2011
Prijs
Bron: HBD
Bedrijfsresultaat
inkoopwaarde van schoenenwinkels de laatste paar jaar. In 2009
Totaal overige kosten
bedroeg de inkoopwaarde 52%, inmiddels is die gestegen naar
11%
54%. ▶▶ Tot 2009 was een omgekeerde beweging te zien, toen door
12%
Huisvestingskosten
schaalvergroting de inkoopwaarde juist daalde.
4%
▶▶ De inkoopkosten van schoenenzaken zijn met 54% relatief laag ten
54%
Inkoopwaarde
18%
opzichte van de gehele detailhandel (66%). Personeelskosten
Groei online bestedingen kleding en schoenen ▶▶ Hoewel de groei procentueel afneemt, maken online verkopen een
Bron: Thuiskwinkel.org, ABN AMRO Sector Research
40%
steeds groter deel uit van de verkoop van schoenen. In 2010 werd 15% van de kleding- en schoenenaankopen gedaan via het inter-
30%
net. In 2011 is dit percentage volgens de Multichannel Monitor gestegen naar 27%.
20%
de consumenten schoenen wel eens online koopt. In 2011 was dit percentage nog 36%.
% groei j-o-j
▶▶ Uit onderzoek van ABN AMRO blijkt dat binnen drie jaar 50% van 10%
0% 2007
2008
2009
Na twee jaar weer stijging bestedingen ▶▶ De bestedingen aan schoenen zijn in 2011 uitgekomen op een
aan schoenen nauwelijks toegenomen. ▶▶ Het bedrag dat de consument besteedt aan kleding (EUR 722 per hoofd) ligt, ondanks de stijging van de besteding aan schoenen,
2.500 2.291
2.000
2.266
2.224
2.163
2.052
2.223
2.115
1.500
1.000
nog steeds ver boven het bedrag dat de consument aan schoenen
500
320
288
EUR
uitgeeft.
2011v
Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
bedrag van ruim EUR 2,2 miljard. ▶▶ De laatste paar jaar zijn de bestedingen per hoofd van de bevolking
2010
314 140
126
306 138
295 135
301
286 131
128
135
0 2005
2006
Bestedingen totaal, mln EUR
2007
2008
2009
Per huishouden, EUR
2010 Per hoofd, EUR
2011
23
24
sportspeciaalzaken
Economische tegenwind leidt tot omzetdaling
Fysieke winkel nog dominant bij aankoop van sportartikelen
Strategie gericht op crosschannel heeft de toekomst
Branchebeschrijving Sportspeciaalzaken zijn zowel bedrijven met een algemeen assorti-
pen decennium flink gestegen. Van de sportzaken valt momenteel
ment in sportschoenen, sportkleding en sportartikelen als winkels die
circa 70% onder een keten, franchiseorganisatie of een in- en/of ver-
zich richten op specifieke sporten, zoals bijvoorbeeld de duiksport, rui-
kooporganisatie. De overige 30% wordt aangeduid als niet-samenwer-
tersport of golf. De samenwerkingsgraad in de branche is het afgelo-
kende zelfstandigen.
Trends en ontwikkelingen De economische tegenwind is niet aan sportspeciaalzaken voorbij
ke winkel, hebben de afgelopen paar jaar een vlucht genomen. Inmid-
gegaan. De branche bevindt zich in een lastig parket. Sportartikelen
dels ligt het percentage sportartikelen dat via het web verkocht wordt,
worden voor een steeds groter deel buiten het traditionele kanaal ver-
volgens de Multichannel Monitor 2011 op 14%. Een percentage dat de
kocht. Kleding- en schoenenwinkels, warenhuizen, doe-het-zelfzaken,
komende jaren nog aanzienlijk gaat stijgen. De niet-samenwerkende
iedereen probeert een graantje mee te pikken van de recreatie- en
zelfstandige heeft moeite het hoofd boven water te houden. Als ‘local
vrijetijdsmarkt. Grote sportmerken bewegen zich meer zelfstandig in
hero’ heeft hij vaak een sterke en betrouwbare positie in de lokale
het retailkanaal, en concurreren daarmee rechtstreeks met sportzaken.
markt. Echter zelfstandig investeren in een crosschannelstrategie in
Zij openen lifestylewinkels in grote winkelstraten en bieden via web-
een steeds prijs- en producttransparantere markt is moeilijk. Dit terwijl
shops hun complete assortiment aan. Vooral met nieuwe collecties en
bij ketens of inkoopcombinaties aangesloten retailers juist profiteren
premiumproducten onderscheiden zij zich en weten zij klanten te ver-
van de ontwikkel- en slagkracht van de samenwerking.
leiden. De verkopen via webshops, al dan niet behorend bij een fysie-
Onze visie Sportdetaillisten staan voor de uitdaging in de strijd om de klant niet
spelen op de behoefte van de consument zich crosschannel te
volledig buitenspel te worden gezet. Het toetreden van fabrikanten en
bewegen. Moderne technologie biedt de ondernemer mogelijkheden
groothandels als aanbieders van sportartikelen zorgt voor verder-
de door vierkante meters beperkte fysieke collectie uit te breiden met
gaande verdringing van het klassieke verkoopkanaal. Krachten van de
een inpandige online winkel. De klant krijgt zo de keuze uit een
fysieke winkels blijven de productkennis en het professionele advies.
bredere en diepere collectie. Het zal de kans dat de klant tot kopen
De kracht daarvan is voor de diverse productgroepen anders. Proble-
overgaat aanzienlijk verhogen. In de toekomst zijn nieuwe samen-
matisch is de situatie bij sportkleding, die door vele - ook branche-
werkingsvormen nodig met fabrikanten en groothandels. De fysieke
vreemde -aanbieders wordt verkocht. Concurrentie op prijs domineert
winkel behoudt zijn functie, maar wordt te gelijkertijd (af-)leveradres
deze markt. Bij sportschoeisel en hardwaren ligt het anders; daar is
van direct bij de merkfabrikant en de groothandel online bestelde
professioneel advies vaak doorslaggevend in de keuze van de
artikelen. Hiermee verandert het bestaande verdienmodel in de
consument. Wel is het van belang dat de ondernemer goed weet in te
branche.
Kerngegevens
Websites
Aantal sportspeciaalzaken: 1.560
Omloopsnelheid niet-gebonden zelfstandige: 2,4
Omzet per winkel: EUR 490.000
Omzet per m2 winkelvloer: EUR 2.600
Omloopsnelheid formule generalist: 2,7
Marktaandeel sportspeciaalzaken: 54%
ABN AMRO omzetverwachting 2012: -1%
www.cbwmitex.nl www.hbd.nl www.fghs.nl www.sportcult.nl
sportspeciaalzaken
Omzet lijdt onder webverkopen en branchevervaging ▶▶ De omzet in sport- en recreatie-artikelen daalt al drie jaar op rij, als
10
gevolg van volumedaling.
8 6
▶▶ Vooral de verkoop van sportkleding en -schoeisel heeft te lijden
4
onder het wegvloeien van verkopen naar branchevreemde aanbie-
2 0
ders.
-2
▶▶ Ook webverkopen door ondernemingen die alleen via het web
-4
sportartikelen verkopen, zorgen voor afnemende volumes bij sportspeciaalzaken. Verkopen door multichannelondernemers worden
Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
-6 -8 -10
gerekend tot de omzet in de grafiek.
2005
2006
2007
Waarde
2008
Volume
2009
2010
2011
Prijs
Verkrapping marges leidt tot slechter bedrijfsresultaat ▶▶ Het bedrijfsresultaat is de afgelopen paar jaar licht verslechterd.
Bron: HBD
Bedrijfsresultaat
De prijsconcurrentie is verhevigd door de opkomst van online aan-
Overige kosten
6%
bieders. De prijstransparantie van sportartikelen is er sterk door
12%
verbeterd. Dit is ten koste gegaan van de marges.
Huisvestingskosten
▶▶ In gespecialiseerde winkels gericht op één sport liggen de perso-
9%
59%
neelskosten hoger dan 14%. Het personeel is er vaak beter opgeleid en gespecialiseerd in het geven van advies voor één tak van
Inkoopwaarde
14%
Personeelskosten
sport.
Sportspeciaalzaken grootste marktaandeel ▶▶ De bestedingen aan sportartikelen via webwinkels betrof in 2011 circa 14% van het totaal. Dit is de som van de verkopen via pure webwinkels (in de grafiek 10%) en de verkopen van webwinkels
Bron: Q&A 2010, ABN AMRO Sector Research Ambulante handel, webwinkels en overige winkels
10% Niet-detailhandel
van de overige verkoopkanalen. ▶▶ De totale sportdetailhandelmarkt is circa EUR 1,15 miljard groot.
15% Warenhuizen
De omzet via het online kanaal komt daarmee rond de EUR 160
2%
Sportspeciaalzaken
8%
Kledingwinkels
miljoen.
54%
12%
▶▶ In de drie jaar van krimpende omzet is het sportspeciaalzaken wel Schoenenwinkels
gelukt om het marktaandeel te stabiliseren.
Fysieke winkel dominant verkoopkanaal
Bron: ABN AMRO, CBW-Mitex
▶▶ Steeds meer consumenten kopen wel eens sportartikelen online. Toch is voor alle productgroepen in 2011 het fysieke verkoopkanaal
Artikelen
6%
40%
55%
nog leidend. ▶▶ Bij schoenen is de offline verkoop heel dominant. Ook in de toekomst lijken de voordelen van de fysieke winkel overeind te
Kleding
11%
34%
55%
blijven. Consumenten willen schoenen passen, snel in bezit hebben en daarbij goed advies krijgen.
Schoenen
6%
22%
72%
▶▶ Bij de verkoop van sportkleding zal crosschannel over enkele jaren domineren.
0%
10%
20%
Online aankopen
30%
40%
Off line aankopen
50%
60%
Cross channel
70%
80%
90%
100%
25
26
supermarkten
Omzetgroei in 2011 voor supermarkten
Supermarkten zetten succesvol in op huismerken
Omzet groeit verder in 2012
Branchebeschrijving Supermarkten zijn het belangrijkste kanaal voor de verkoop van voe-
rijartikelen en was- en reinigingsmiddelen belangrijke bestedingsgroe-
dings- en genotmiddelen aan de consument. De uitgaven aan food in
pen. Nederland telt een aantal grote supermarktorganisaties met
de supermarkten betreffen voornamelijk vlees, dranken, zuivel en krui-
verschillende supermarktformules. Zo zijn er fullservicesupermarkten
denierswaren. In het assortiment van non-foodproducten zijn drogiste-
als Albert Heijn en C1000, versus discounters als Aldi en Lidl.
Trends en ontwikkelingen De omzet van supermarkten steeg met 2,1% in 2011. De omzetstijging
zijn ten opzichte van de concurrentie. Uit recent ABN AMRO onderzoek
was volledig toe te schrijven aan de prijsstijging van 2,2%. Supermark-
blijkt namelijk dat de consument nauwelijks het verschil opmerkt tussen
ten zagen de inkoopkosten stijgen onder invloed van de hoge voedsel-
de ketens. Momenteel vindt er vooral concurrentie op prijs plaats.
prijzen op de wereldmarkt. Hoewel supermarkten onderling stevig con-
Supermarkten zetten in op huismerken om zich te onderscheiden van
curreren op prijs, zijn de hogere kosten gedeeltelijk doorberekend aan
hun concurrent, maar ook vanwege de doorgaans hogere marge op
de klant. Door de overname van C1000 door Jumbo Supermarkten eind
deze producten. Naast huismerken nemen supermarkten in toenemen-
2011, nam de concentratie in het supermarktlandschap snel toe. De
de mate streek-, biologische en non-foodproducten op in het assorti-
twee grootste partijen, Albert Heijn en Jumbo, hebben momenteel
ment. Winkels die zich bevinden op het snijvlak tussen fastservice en
samen meer dan de helft van de Nederlandse markt in handen. De
supermarkt zien we steeds vaker opduiken in het straatbeeld. De
diverse supermarkten schuiven op naar het fullserviceconcept, inclusief
consument kan in deze winkels niet alleen terecht voor een vers
Lidl. De uitdaging voor de supermarktondernemer is onderscheidend te
broodje, maar ook voor een deel van zijn dagelijkse boodschappen.
Onze visie Voor 2012 verwacht ABN AMRO dat de werkloosheid stijgt ten opzichte
onderscheidend assortiment zijn daarbij essentieel. In het assortiment
van 2011. Dit heeft een negatief effect op de consumentenbestedingen.
vertaalt zich dit naar een groei in het aanbod huismerken in ver-
Daarnaast is in 2012 weer sprake van een koopkrachtdaling door
schillende kwaliteits- en prijsklassen, maar ook streek- en biologische
overheidsmaatregelen. Supermarkten laten als een van de weinige
producten zijn prominenter in het supermarktschap aanwezig. Andere
branches in de detailhandel een groei zien in 2012. ABN AMRO
ontwikkelingen hebben te maken met kostenbesparing en het gebruik
verwacht een groei van 2%. Onder invloed van de besparende
van het online kanaal. Hoewel internet nog maar beperkt gebruikt wordt
consument en de hevige concurrentie komt er voorlopig nog geen einde
door consumenten als aankoopkanaal voor boodschappen, zal het
aan de hoge prijsdruk. Supermarkten kunnen, om gedeeltelijk te
belang van internet als verkoopkanaal en oriëntatiekanaal verder toe-
ontkomen aan de hoge prijsdruk, inzetten op het creëren van onder-
nemen. Naast thuisbezorgen zullen supermarkten ook het zogenaamde
scheidend vermogen. Het vergroten van klantloyaliteit, mede door het
‘click & collect’ aanbieden. Consumenten bestellen online en halen hun
beter gebruiken van klantinformatie, en het aanbieden van een
boodschappen op een later moment bij de supermarkt af.
Kerngegevens
Websites
Aantal supermarkten: 4.390
Aantal werknemers: 245.200
Aantal mini-supers: 1.290
Netto omzet per fte: EUR 276.000
Netto omzet per winkel: EUR 5,3 mln
ABN AMRO omzetverwachting 2012: +2%
www.hbd.nl www.cbl.nl www.distrifood.nl www.foodholland.nl
supermarkten
Omzet supermarkten voor zesde jaar op rij in de plus ▶▶ De omzetontwikkeling is niet sterk gerelateerd aan de conjunctuur.
Bron: CBS
125
▶▶ Supermarkten laten al zes jaar op rij een omzetgroei zien. De omzetgroei ligt vanaf 2009 echter wel onder het langetermijn115
gemiddelde. detailhandel als geheel verwacht ABN AMRO een lichte omzetdaling.
Index (2005=100)
▶▶ In 2012 verwacht ABN AMRO een omzetgroei van 2%. Voor de 105
95
2002
2003
2004
2005
Omzetontwikkeling
2006
Prijs
2007
2008
2009
2010
2011
Volume
Marges dun in supermarktbranche
Bron: HBD
▶▶ Door de verhoogde inkoopprijzen en de sterke prijsdruk kwamen
Bedrijfsresultaat Totaal overige kosten
de marges van supermarkten verder onder druk te staan in 2011.
Huisvestings kosten
▶▶ De marge van supermarkten ligt rond de 2%. Dit is veel lager dan
3%
de marges van non-foodbranches in de detailhandel.
7% 2%
Personeels kosten
12%
▶▶ Met de verkoop van huismerk- en non-foodproducten proberen supermarkten hun marges te vergoten en hun omzet te stimuleren.
75% Inkoopwaarde
Marktaandeel Lidl stijgt fors
Bron: Nielsen, Sligro, ABN AMRO Sector Research
▶▶ Het marktaandeel van Lidl groeide van 5,6% in 2010 naar 6,7% in
Overig 0,9%
Lidl
2011. Een belangrijke reden van deze groei was een toename in het
Aldi
aantal winkels.
6,7% Albert Heijn
7,9%
▶▶ Jumbo heeft eind 2011 supermarktketen C1000 overgenomen.
33,5%
Hiermee is Jumbo de tweede grootste partij geworden in het supermarktlandschap.
29,2%
▶▶ Het marktaandeel van Albert Heijn is stabiel gebleven in 2011.
Superunie
21,9% Jumbo Group Holding
Aandeel huismerken in omzet neemt toe
Bron: CBS
▶▶ Het omzetaandeel van huismerken is circa 26%.Uit recent
28
ABN AMRO onderzoek blijkt dat bijna 40% van de consumenten 26
vaker voor het huismerk van de supermarkt kiest dan twee jaar geleden.
24
concurrent. Maar ook de doorgaans hogere marges op huismerken zijn aantrekkelijk voor supermarkten. ▶▶ Door de uitbreiding van het assortiment huismerken groeit het omzetaandeel huismerken verder in 2012.
Aandeel in %
▶▶ Huismerken worden ingezet om zich te onderscheiden van de
22
20 2006 Volume
2007
2008 Omzet
2009
2010
27
28
woonzaken
Vijfde jaar op rij omzetdaling voor woonzaken
Internet vooral nog gebruikt als oriëntatiekanaal
Omzetdaling in 2012 mede door slechte woningmarkt
Branchebeschrijving De branche woonzaken omvat een aantal verschillende winkeltypen.
tingsartikelen, keukens en badkamers. De woonzaken hebben een
Naast de gemengde zaken zijn er winkels gespecialiseerd in woning-
relatief groot winkelvloeroppervlakte ten opzichte van andere branches
textiel, vloeren (parket, laminaat en kurk), meubels, bedden, verlich-
in de detailhandel en komen vrij weinig voor in hoofdwinkelcentra.
Trends en ontwikkelingen Volgens de cijfers van CBW-Mitex hebben woonzaken in de afgelopen
nieuwe meubelen. Niet alleen de daling van het aantal transacties op
vijf jaar een grote hoeveelheid omzet zien verdwijnen. In vergelijking
de woningmarkt, ook de besparende consument droeg bij aan de om-
met 2006 lag het omzetniveau in 2011 meer dan 20% lager. De omzet-
zetdaling in de branche. Aankopen werden uitgesteld en er werd vaker
daling bedroeg 3% in 2011. Slaap- en keukenspeciaalzaken hadden het
gekozen voor een goedkoper alternatief. Woonzaken speelden hierop
met een omzetdaling van respectievelijk 7,9% en 4,9% in 2011 het
in door de focus in het assortiment te verleggen naar goedkopere pro-
zwaarst te verduren. Meubelspeciaalzaken waren de enige die een
ducten. De concurrentie van branchevreemde aanbieders is de afgelo-
omzetplus (0,3%) neerzetten in 2011. Voor het derde jaar op rij lag in
pen jaren toegenomen voor woonwinkels. Doe-het-zelfzaken, maar
2011 het aantal huizentransacties op een zeer laag niveau. De invloed
ook tuincentra, nemen steeds vaker woonartikelen op in hun assorti-
van de huizenmarkt is onmiskenbaar. Een verandering van het aantal
ment. Internet speelt een steeds belangrijkere rol voor woonwinkels.
verhuizingen heeft een grote impact op de omzet van de woonbran-
Consumenten beginnen steeds vaker hun zoektocht online. De aan-
che, omdat een verhuizing vaak gepaard gaat met de aankoop van
koop zelf vindt echter voornamelijk nog in de fysieke winkels plaats.
Onze visie ABN AMRO verwacht dat het aantal huizentransacties in 2012 op een
Voor producten die op maat worden gekocht of een hoge investering
laag niveau blijft. Daarnaast stijgt de werkloosheid en de koopkracht
vragen, blijven zien, voelen en proberen belangrijke elementen in het
neemt af. Al met al verwacht ABN AMRO een omzetdaling van 2% voor
koopproces. De fysieke winkel blijft daarom een belangrijk kanaal voor
woonwinkels in 2012. Ondernemers in de branche moeten zich op
woonwinkels. Om klanten zowel via het fysieke als het online kanaal
verschillende aspecten onderscheiden om in de krimpende markt toch
een unieke beleving te bieden, moeten deze kanalen naadloos op elkaar
klanten voor zich te winnen. Profilering op internet is hierbij essentieel.
aansluiten. Ook op het gebied van assortiment kan de ondernemer zich
Een professionele webshop, maar ook extra online dienstverlening,
onderscheiden. Zo kunnen woonwinkels een samenwerking aangaan
zoals advies en planningstools, kunnen bijdragen aan een positieve
met designers om zo een uniek assortiment te bieden, maar ook een
klantbeleving. Om de kosten van webonderhoud laag te houden is een
huismerk is een aantrekkelijk alternatief. Met de huidige prijskritische
shop-in-shop een aantrekkelijk alternatief voor een eigen webwinkel.
consument is het noodzakelijk om dit tegen een goede prijs-
Hierbij biedt de winkelier via een online warenhuis haar producten aan.
kwaliteitverhouding aan te bieden.
Kerngegevens
Websites
Aantal winkels: 9.110
www.cbw-mitex.nl www.meubel.nl
Gemiddelde winkelvloeroppervlakte gemengde zaken: 1.709 m2 Gemiddelde winkelvloeroppervlakte meubelspeciaalzaken: 1.128 m2 Gemiddelde winkelvloeroppervlakte keukenzaken: 629 m2
ABN AMRO omzetverwachting 2012: -2%
woonzaken
Omzetniveau in 2011 20% lager dan in 2006
Bron: CBW-Mitex
▶▶ Voor het vijfde jaar op rij daalde in 2011 de omzet van woonwinkels. ▶▶ Meubelspeciaalzaken lieten als enige segment in 2011 een omzetplus zien. ▶▶ ABN AMRO verwacht dat er in 2012 nog geen ruimte is voor groei,
10%
Omzetmutatie (in % j-o-j)
De omzetdaling bedroeg 3%.
5% 4,4%
0%
-4,2%
-2,0%
-3,0%
2010
2011
-1,0%
-5%
-13,0%
doordat het aantal huizentransacties op een laag niveau blijft en de -10%
consumentenbestedingen dalen.
-15% 2006
2007
2008
2009
Totaal woonzaken
Meubelspeciaalzaken
Slaapspeciaalzaken
Keukenspeciaalzaken
Woningtextielzaken
Meeste grote meubels verkocht in woonspeciaalzaken ▶▶ In de grafiek zijn de marktaandelen weergegeven van verkoop-
Bron: HBD
Overig
kanalen van grote meubels. Onder grote meubels worden onder
Doe-het-zelfzaken 1%
13%
andere banken, stoelen, kasten, bedden en tafels verstaan. (Woon)warenhuizen
▶▶ Meubelspeciaalzaken, slaapspeciaalzaken en woningtextielzaken
10%
worden gezien als woonspeciaalzaken. Woonspeciaalzaken hebben meer dan driekwart van de markt van grote meubelen in handen.
77%
▶▶ Het marktaandeel van woonwarenhuizen, zoals IKEA, is de laatste
Woonspeciaalzaken
jaren toegenomen.
Woningmarkt belangrijk voor woonwinkels
Bron: CBS, CBW-Mitex, ABN AMRO Sector Research
▶▶ In de grafiek zijn de combinaties weergegeven van de mutaties in
10%
het aantal huizentransacties en de mutaties in de omzet van de Mutatie aantal woningtransacties (j-o-j)
woonbranche voor de jaren 2002 tot 2011. ▶▶ Er is een duidelijk verband tussen de twee variabelen zichtbaar. Een mutatie in het aantal woningtransacties gaat doorgaans gepaard met een mutatie in dezelfde richting in de woonbranche. ▶▶ ABN AMRO verwacht dat het aantal woningtransacties in 2012 op een laag niveau blijft.
2003 -12%
-10%
-8%
2010 -6%
5%
2004 -4%
-2% 2011 2008
2005 2002
0% 0% -5%
2006 2%
4%
6%
8%
2007
-10% -15% -20% -25%
2009
-30% -35% Mutatie omzet woonwinkels
Bestedingen woninginrichting in 2011 EUR 6,9 miljard ▶▶ De bestedingen aan woninginrichting staan vanaf 2008 onder druk.
8.000
▶▶ Ten opzichte van 2009 is de krimp in bestedingen in 2010 en 2011
7.800
Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
7.600
beperkt gebleven.
7.400
▶▶ Binnen de totale bestedingen aan woninginrichting zijn de uitgaven
7.200
aan grote meubelen, keukens en vloerbedekking het grootst.
7.000
x 1 mln EUR
6.800 6.600 6.400 6.200 2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
29
30
leeswijzer
Deze leeswijzer geeft u inzicht in de opbouw van de brancheanalyses en geeft bovendien een verklaring van enkele veel gebruikte termen.
De tweede pagina van de brancheanalyse
De brancheanalyses bestaan uit twee volledige pagina’s. Op de
Op de tweede pagina van de brancheanalyse staan vier
eerste pagina staan achtereenvolgens de volgende onderdelen:
verschillende figuren. In de balk boven de figuren staat de titel van de figuur in het betreffende blok, inclusief een bronvermelding. In
De eerste pagina van de brancheanalyse
veel gevallen heeft ABN AMRO Sector Research eigen bewerkingen en ramingen gemaakt met behulp van de gegevens van de genoemde dataleverancier. Indien een dergelijke bewerking heeft plaatsgevonden, dan staat dit vermeld in de balk.
▶▶ Drie bullets
De figuren op pagina 2 hebben betrekking op economische
De drie bullets bovenaan de pagina geven de kern van de analyse
ontwikkelingen. Onderwerpen die hier onder andere kunnen
weer. In drie korte zinnen wordt een kernachtige samenvatting
worden behandeld zijn: omzetontwikkeling, kostenontwikkeling,
van de brancheanalyse weergegeven.
exploitatiebeeld, exportontwikkeling, aantal bedrijven, werkgelegenheid, marktaandelen, en dergelijke.
▶▶ Het blok ‘Branchebeschrijving’ Het blok ‘Branchebeschrijving’ geeft een beknopte omschrijving en definitie van de branche. De belangrijkste karakteristieken van de branche worden hierin beschreven.
Waar staan de letters ‘r’ en ‘v’ voor in de figuren?
▶▶ Het blok ‘Trends en ontwikkelingen’
In de figuren treft u regelmatig een letter ‘r’ of ‘v’ achter het
Het blok ‘Trends en ontwikkelingen’ gaat in op de huidige
jaartal aan. In deze gevallen staat de ‘r’ voor een raming (op basis
ontwikkelingen in de branche. De tijdspanne van dit blok ligt in
van beschikbare gegevens t/m bijvoorbeeld november 2011 is een
veel gevallen tussen maart 2011 en maart 2012. In dit blok wordt
inschatting gemaakt voor de rest van het jaar). De ‘v’ staat voor
in sommige gevallen ook enkele jaren teruggekeken om de
voorspelling en betreft de verwachting van de betreffende sector
huidige ontwikkelingen en trends beter te kunnen begrijpen.
econoom van ABN AMRO Sector Research.
▶▶ Het blok ‘Onze visie’ Het blok ‘Onze visie’ geeft de visie over de branche weer van de sector economen van ABN AMRO Sector Research. De analyse heeft betrekking op het huidige jaar (2012) en in sommige gevallen het komende jaar (2013). ▶▶ Het blok ‘Kerngegevens’ Het blok ‘Kerngegevens’ geeft een overzicht van de meest relevante (economische) indicatoren die kenmerkend zijn voor de branche. De gegevens hebben betrekking op 2011, tenzij anders vermeld. Bij het zoeken naar de gegevens voor dit blok is gebruik gemaakt van een veelheid van bronnen. Er is vooral gebruik gemaakt van de gegevens van het CBS, maar tevens zijn andere bronnen geraadpleegd, zoals brancheorganisaties, onderzoek- en adviesbureaus, kranten, tijdschriften, internet en overheidsinstanties (waaronder product- en bedrijfschappen, ministeries).
leeswijzer
Veel gebruikte termen, inclusief definities Tot slot van deze leeswijzer een opsomming van enkele veel gebruikte termen in deze publicatie, inclusief de definitie volgens ABN AMRO. ▶▶ Definitie ZZP ZZP staat voor ‘Zelfstandigen Zonder Personeel’. Ondernemers die geen personeel in dienst hebben. Het begrip verwijst ook naar de term ‘freelancer’. ▶▶ Definitie MKB MKB staat voor Midden- en KleinBedrijf. In deze publicatie hanteren we als definitie voor MKB de volgende veel gebruikte tabel: Categorie onderneming
Werknemers
Jaaromzet
of jaarlijks
balanstotaal middelgroot
< 250
≤ € 50 mln.
≤ € 43 mln.
klein
< 50
≤ € 10 mln.
≤ € 10 mln.
micro
< 10
≤ € 2 mln.
≤ € 2 mln.
▶▶ Definitie FTE FTE staat voor ‘full-time-equivalent’. Eén fte staat voor een volledige werkweek van 38 uur. ▶▶ Definitie BBP Bruto Binnenlands Product is de totale waarde van alle in een land geproduceerde goederen en diensten in een bepaalde periode.
31
32
colofon
De Visie Op Retail is een uitgave van ABN AMRO. Het rapport is geschreven door ABN AMRO Sector Research op verzoek van ABN AMRO Sector Advisory.
Disclaimer De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op door ABN AMRO betrouwbaar geachte gegevens en informatie, die op zorgvuldige wijze in onze analyses en prognoses zijn verwerkt. Noch ABN AMRO, noch functionarissen van de bank kunnen aansprakelijk
Sectoranalyse Sien Tennekes (
[email protected]) Sector Econoom ABN AMRO Sector Research
worden gesteld voor in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. De weergegeven opvattingen en prognoses houden niet meer in dan onze eigen visie en kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd. © ABN AMRO, mei 2012
Macro economische analyse Nico Klene (
[email protected]) Senior Econoom ABN AMRO Economisch Bureau
Interview Joep Auwerda Journalist/tekstschrijver
Fotografie interview Ron Offermans
Commercieel contact Michel Koster (020-3834157) Sector Banker Retail ABN AMRO Sector Advisory
Distributie Website: www.abnamro.nl/retail Telefoon: 0900-0024 (e 0,10 per minuut)
Deze publicatie is alleen bedoeld voor eigen gebruik. Het gebruik van tekstdelen en/of cijfers is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Verveelvoudiging en/of openbaarmaking van deze publicatie is niet toegestaan, behalve indien hiervoor schriftelijk toestemming is gekregen van ABN AMRO. Teksten zijn afgesloten op 27 april 2012.
AA 6591 H © 05-12
0900 - 0024 (E 0,10 per minuut) abnamro.nl/sectoren
