Visie op Retail. Sectorrapport 2009

Visie op Retail Sectorrapport 2009

Visie op Retail Inhoud

Voorwoord

3

Inleiding

4

Visie op Nederland

5

Interview Geert Vermeer

9

Samenvatting

12

Autoretail

13

Doe-het-zelfartikelen

15

Drogisterijen

17

Elektronica

19

Huishoudelijke artikelen

21

Juweliers

23

Kledingzaken

25

Online retail

27

Schoenen

29

Sport- en kampeerartikelen

31

Supermarkten

33

Woonzaken

35

Leeswijzer

37

Colofon

39

2

Visie op Sectoren 2009

Visie op Retail Voorwoord

Geachte lezer, De Nederlandse economie bevindt zich, net als de rest van de wereld, in slecht weer. Tekenen van herstel zijn nog nauwelijks zichtbaar en politici, economen, bankiers en ondernemers zijn allen op zoek naar de juiste aanpak om de crisis te keren. In dit moeilijke speelveld moet u als retailondernemer opereren. Niet eenvoudig. De consument ziet de toekomst op dit moment nog met weinig vertrouwen tegemoet en is terughoudend met het uitgeven van zijn geld. De retailsector zal in 2009 ook te maken krijgen met een bepaalde mate van vraaguitval. Per branche zal de omzetdaling op een ander niveau liggen. De food retail zal relatief ongeschonden door 2009 komen, terwijl aan het andere uiterste van het spectrum de non-food retail in (luxe) duurzame goederen, vrij hard geraakt zal worden. Wij verwachten dat de omzet in branches als keukenzaken, juweliers, wit- en bruingoedzaken e.d. tussen de 10 en 15% kan dalen. Als ondernemer zult u scherp aan de wind moeten zeilen om goed om te gaan met de neergaande economie. Uiteraard moet u nu nog meer dan normaal op de kosten letten van arbeid, huisvesting, etc. Maar let ook goed op een efficiënt werkkapitaalbeheer, op voorraadniveaus en betalingstermijnen. En praat met u leveranciers wat u gezamenlijk kunt doen om elkaar door deze periode te helpen. Het belangrijkste is echter dat de onderneming bezig blijft met zijn klanten. Ondanks alle interne maatregelen en acties die genomen moeten worden, moet alles in dienst staan van de klant. Houd de blik dus óók en vooral naar buiten gericht. Na een woord van dank aan Geert Vermeer van de HBD voor zijn bijdrage, wens ik u sterkte en succes!

Patrick Kieboom Sector Banker Retail ABN AMRO Bank N.V.

3


Visie op Retail Inleiding

Sectorpublicaties hebben een lange geschiedenis binnen ABN AMRO. Reeds begin jaren zeventig zag een voorloper van Visie op Sectoren (kortweg VOS) het daglicht. Waren in de eerste decennia de sectoranalyses alleen voor intern gebruik, vanaf 2004 worden ze voor een breed publiek voornamelijk via internet aangeboden. In Visie op Sectoren 2009 vindt u de visie van ABN AMRO op trends, ontwikkelingen en onze vooruitzichten voor de retail. De “Visie op Retail” begint met de visie van ABN AMRO op de Nederlandse economie. Vervolgens treft u een interview aan met Geert Vermeer van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel, gevolgd door een samenvatting en de 12 brancheanalyses. Elke brancheanalyse bestaat uit twee pagina’s met een beschrijving van de bedrijfstakdynamiek en de vooruitzichten, maar bevat tevens een veelheid aan cijfers. De lezer krijgt hiermee inzicht in de trends, ontwikkelingen, vooruitzichten en andere (bedrijfs)economisch gerelateerde vraagstukken, die relevant zijn voor een branche. De VOS 2009 is samengesteld op basis van talrijke bronnen. Er zijn zowel openbaar toegankelijke bronnen als eigen informatiebronnen gebruikt. Veel informatie is publiekelijk toegankelijk. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is een welbekende bron voor cijfers. Ook hebben we gebruik gemaakt van de kennis en ervaring van brancheorganisaties in Nederland, diverse onderzoeks- en adviesbureaus en overheidsinstanties. Naast deze publiek toegankelijke bronnen heeft ABN AMRO Sector Research de beschikking over eigen informatiebronnen en databases. Een voorbeeld hiervan treft u op elke tweede pagina van de brancheanalyse waar het onderwerp ‘werkkapitaal MKB’ wordt behandeld. Dit gedeelte geeft de ontwikkeling van het werkkapitaal van het MKB weer over een periode tot 2007. Wij hopen dat deze publicatie u stimuleert om met ABN AMRO en uw collega ondernemers van gedachte te wisselen over de uitdagingen voor uw sector in Nederland.

4


Visie op Retail Visie op Nederland

Nederlandse economie in zware recessie In 2008 is de economische groei sterk teruggevallen. In het tweede en derde kwartaal was al sprake van krimp van de economie – zowel in de eurozone als in Nederland. De situatie werd nog grimmiger in het najaar van 2008 toen alom duidelijk werd dat de gevolgen van de kredietcrisis veel ernstiger waren dan eerder was gedacht. Voor 2009 worden nu zeer negatieve groeicijfers verwacht. En ook voor 2010 verwachten we (gemiddeld) nog geen groei. Bovendien zijn de risico’s groot. Het is zeker niet uitgesloten dat de correctie op de in eerdere jaren ontstane en nu geknapte bubbels nóg sterker is en de economie in een nóg diepere recessie terechtkomt. De afkoeling van de wereldeconomie begon al in de eerste helft van 2008. De groei - met name die in de VS - stond trouwens al vóór het begin van 2008 onder druk door de sterke terugval op de Amerikaanse huizenmarkt. Verder zorgde de in de zomer van 2007 begonnen kredietcrisis voor de nodige onzekerheid. Vervolgens liep de olieprijs in de eerste helft van 2008 op tot een recordhoogte. Dat zette de koopkracht in veel landen onder druk en daarmee de groei van de particuliere consumptieve bestedingen. In de loop van het jaar vertraagde de groei van de wereldeconomie van 4,3% jaar-op-jaar (j-o-j) in het eerste kwartaal tot net boven nul in het laatste kwartaal. Tezamen met de wereldeconomie liet ook de wereldhandel een afkoeling zien. Deze was trouwens al zichtbaar vanaf de nazomer van 2007. Eind vorig jaar – nadat de kredietcrisis weer in alle hevigheid was opgelaaid - leek de wereldhandel compleet in te storten. In de maanden november tot januari kromp de handel ruim 6% per maand. Als gevolg daarvan lag het volume van de wereldhandel bij het begin van dit jaar zo’n 17% onder het niveau van begin 2008!

Sterke groeivertraging Nederlandse economie In 2006 en 2007 draaide de Nederlandse economie heel goed. Het bruto binnenlands product (BBP) nam die jaren met gemiddeld 3,5% toe. In 2008 viel de groei terug naar 2%. Daarmee deed ons land het in die jaren duidelijk beter dan de eurozone als geheel. Vooral in het laatste deel van 2007 was de groei hoog. In feite was vrijwel de hele gemiddelde groei van 2008 al gerealiseerd in 2007. Dat zet de Nederlandse prestatie in een wat ander licht. We zien dit ook als we naar de kwartaalcijfers kijken van 2008. In het eerste kwartaal steeg het BBP nog met 0,6% ten opzichte van het voorgaande kwartaal (k-o-k). Maar in de periodes daarna kromp de economie – en ook nog eens steeds harder: van -0,1% k-o-k in het voorjaar naar -1,0% in het slotkwartaal.

5



Economische groei Nederland 2,5%

5%

2,0%

4%

1,5%

3%

1,0%

2%

0,5%

1%

0,0%

0%

-0,5%

-1%

-1,0%

-2% 01

02

03

04

05

groei k-o-k (l.a.)

06

07

08

groei j-o-j (r.a.)

De afkoeling van de economie in de loop van het jaar wordt verklaard door de terugval bij vrijwel alle bestedingen. De consumptie stagneerde in het grootste deel van het jaar. Dat werd waarschijnlijk mede veroorzaakt door de forse inflatiestijging in het eerste halfjaar die de koopkracht onder druk zette. Alleen in de laatste maanden van het jaar namen deze bestedingen weer toe. De investeringen deden het aanvankelijk nog goed, maar in het tweede halfjaar eiste het afgenomen producentenvertrouwen, dat leed onder de dure olie en euro, zijn tol en gingen de investeringen dalen. De uitvoer kwam in het voorjaar onder druk. De vertraging van de wereldhandel en de alsmaar duurder wordende euro deden de uitvoer afnemen. Vooral tegen het eind van het jaar gingen de investeringen en de uitvoer onderuit. De toename van de consumptie voorkwam een nóg forsere krimp van de economie.

Stand begin 2009 - vooruitzichten Waar staan we nu? Als we kijken naar de verschillende vertrouwensindicatoren, de barometers van het economisch weerbeeld, dan wijzen die op een heel slechte start van 2009. Eind vorig jaar hebben deze indicatoren een enorme duikvlucht gemaakt naar niveaus die we sinds de recessie van begin jaren tachtig niet meer hadden gezien. In het eerste kwartaal zijn deze indicatoren weliswaar gelukkig niet veel meer gedaald, maar doorgaans lagen ze in maart toch nog altijd op een iets lager peil dan eind vorig jaar. Vertrouwensindicatoren zijn gebaseerd op enquêtes. Daarmee zijn het ‘zachte’ cijfers. De eerste ‘harde’ cijfers van dit jaar waren echter ook slecht. Zo bleek dat het volume van de Nederlandse goederenuitvoer in januari 14% was gedaald ten opzichte van begin 2008. En ook de industriële productie liet in de eerste twee maanden met -12% j-o-j een enorme daling zien. De dramatische ontwikkeling sinds eind 2008 zien we ook terug bij de bezettingsgraad van het machinepark van de industrie. Tussen oktober en januari daalde de bezetting van 83% naar krap 77%. Ten slotte lag de ontvangst van nieuwe orders in de industrie ongeveer een derde lager dan begin 2008. Aan de neergang lijkt dus nog geen eind te komen.

6



Bezettingsgraad industrie 88% 86% 84% 82% 80% 78% 76% 74% 72% 70% 90

92

94

96

98

00

02

04

06

08

09

Gelet op de enorme afname van de wereldhandel, zien we de Nederlandse uitvoer eveneens sterk dalen in 2009. De flink geslonken orderportefeuilles in de industrie bevestigen deze verwachting voor de verslechterde buitenlandse afzet. Bij de particuliere consumptie is sprake van verschillende, tegen elkaar in werkende factoren. De contractlonen nemen gemiddeld met ongeveer 3% toe. Veel cao’s zijn vorig jaar afgesloten toen voor 2009 nog een inflatie van ruim 3% werd voorzien. De inflatie is echter hard gedaald en komt waarschijnlijk gemiddeld onder de 1% uit. Dat levert een flinke koopkrachtverbetering op voor de werkenden. Daar staat tegenover dat de werkloosheid, die overigens tot en met de eerste maanden van het jaar slechts licht is toegenomen, sterk zal stijgen. Dat is juist nadelig voor het beschikbaar inkomen in ons land. Bovendien zal het toenemende verlies aan banen het consumentenvertrouwen verder onder druk zetten. Daardoor gaat men mogelijk meer sparen in plaats van besteden. De particuliere consumptie zal dit jaar wellicht gelijk blijven of licht afnemen. Door de slechte afzetperspectieven, vooral in het buitenland, staan de investeringen onder zeer zware druk. De bezettingsgraad is al drastisch afgenomen. Winsten zullen teruglopen deels als gevolg van een stijging van de arbeidskosten per eenheid product. De afname van de werkgelegenheid volgt immers met vertraging de afname van de productie. Daarbij komt dat de banken hun leenvoorwaarden hebben aangescherpt. (Maar de kredietverlening aan nietfinanciële bedrijven is in de eerste twee maanden van 2009 wel iets toegenomen.) We gaan er daarom van uit dat de investeringen mogelijk met dubbele cijfers zullen afnemen.

Rente is fors verlaagd Toen afgelopen najaar het financiële systeem in grote problemen kwam, hebben de centrale banken ingrijpende maatregelen genomen. Zo zijn de rentes in veel landen fors verlaagd. In de VS heeft de Fed haar rente teruggebracht naar bijna 0%. De ECB heeft weliswaar de rente in mindere mate omlaag gebracht, maar toch is ook hier de belangrijkste beleidsrente, de refi-rente, met 3 procentpunt verlaagd naar 1,25% in april. En alom wordt verwacht dat deze rente op korte termijn naar 1% wordt gebracht. De refi-rente is het tarief waartegen banken geld kunnen lenen bij de ECB. Sinds afgelopen najaar kan dat zelfs onbeperkt. Want in het kader van het steunen van de bancaire sector heeft de ECB het gebruikelijke maximum aan de toewijzing van liquide middelen tijdelijk laten vervallen. Onlangs heeft de ECB bekendgemaakt dat deze maatregel minstens tot na het einde van dit jaar van kracht blijft - en zo nodig nog

7



langer. Een ander rentetarief van de ECB is de depositorente. Tegen deze rente kunnen banken middelen die ze (tijdelijk) over hebben, ‘parkeren’. Dat levert hun nu nog maar 0,25% op. Centrale banken buiten de eurozone hebben ook andere, niet-conventionele maatregelen genomen. De Fed bijvoorbeeld heeft twee nieuwe beleidsinstrumenten ingezet: kredietversoepeling (credit easing) en kwantitatieve verruiming (quantitative easing). Het eerste instrument betreft het aankopen door de Fed van schuldtitels uit de private sector. Bij het tweede instrument koopt de Fed staatsobligaties op. De bedoeling is dat daarmee ook de langere rentes naar beneden gaan. De ECB heeft aangekondigd ook met nieuwe nietconventionele maatregelen te komen. Welke dat zullen zijn, heeft ze nog niet gezegd. Door de sterke afkoeling van de economie zijn de lange rentes met name eind 2008 duidelijk naar beneden gekomen. We hebben het hier over het rendement op staatsobligaties. Het rendement op bedrijfsobligaties ligt daar sinds het begin van de kredietcrisis en vooral sinds het weer oplaaien daarvan in het afgelopen najaar, een stuk boven. Maar ook deze rentes zijn wat gedaald. In het eerste kwartaal heeft de neerwaartse trend niet doorgezet. Toch is er een redelijke kans dat de lange rente in de komende maanden iets verder zal dalen. Zo zit de economie voorlopig nog in een recessie. En indien de Fed haar aankopen van staatsobligaties verder gaat opvoeren, zal de rente in de VS wat dalen. Dat kan ook de lange rente in de eurozone meetrekken, zij het in mindere mate. In de tweede helft van het jaar kunnen de lange rentes weer iets oplopen.

Forse krimp in 2009 Hoe lang de recessie zal aanhouden en hoe diep die zal zijn, is moeilijk te zeggen. Bij eerdere bankcrises bleek dat de economie enkele jaren nodig had om daarvan te herstellen, ten koste van een flinke economische krimp. En we mogen niet vergeten dat we nu te maken hebben met een mondiale crisis, niet een nationale. Maar centrale banken en regeringen hebben stevige tegenmaatregelen genomen. En we gaan ervan uit dat deze maatregelen gaan werken. We verwachten dat de Nederlandse economie dit jaar heel fors zal krimpen – met 3 à 5%. Later in het jaar of in 2010 kan aan de krimp een eind komen dankzij de genoemde stimulans van de monetaire en begrotingsmaatregelen voor de wereldeconomie. Maar de gemiddelde groei in ons land zal in 2010 waarschijnlijk nog negatief zijn. Toch zou dit betekenen dat in vergelijking met eerdere bancaire crises in de wereld de schade voor de economische groei deze keer wat lager uitvalt. Dat tekent dan ook tegelijkertijd het negatieve risico dat aan ons scenario kleeft. In dit verband wijzen we ook op de forse daling van de inflatie. In maart was deze in de eurozone gedaald naar 0,6% - van 4% in de zomer van 2008. In ons land lag het cijfer in maart met 2,0% hoger. Vooral de ontwikkeling van de olieprijzen, en in mindere mate van de voedselprijzen, was voor de daling sinds afgelopen zomer verantwoordelijk. En dat geldt ook voor de verdere inflatiedaling die we voorzien – óók in Nederland. Maar de recessie drukt de prijzen eveneens. Daardoor zou de inflatie in de zomer tijdelijk onder de nul kunnen uitkomen. Maar of het daarbij blijft? Door de recessie is er een ongekend grote onderbezetting in de economie aan het ontstaan. Die zal de inflatie drukken. We weten echter niet hoe groot het deflatoire effect daarvan kan zijn.

8


Visie op Retail Geert Vermeer, voorzitter Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD)

‘Zorg als detaillist dat de service op peil blijft’ ‘De supermarkten hebben nog niet zo heel veel last van de crisis, omdat ze dicht bij de consument staan. Bij de consumentenelektronica ligt dat anders. Alles wat grote bestedingen vergt, dat verkoopt minder. En dan moeten de ontslaggolven nog komen. Dus de grootste klap voor de sector hebben we wellicht nog niet gehad. Ondernemers letten nu al heel scherp op kosten. De onderhandelingen van supermarkten met leveranciers verlopen zeer scherp.’ ‘En ook op loonkosten bezuinigt de sector. De ondernemer die het meeste vet op de botten heeft gekweekt, hoeft het minste op personeel te bezuinigen. Maar niet veel detaillisten hebben een reserve opgebouwd. Het is dus niet eenvoudig ondernemen in deze tijden. En toch: het Hoofdbedrijfschap Detailhandel vindt dat ondernemers ervoor moeten Geert Vermeer

waken niet te veel te snijden in het personeel.’ ‘Want hoe onderscheidt de detailhandel zich? Niet met het product, misschien met prijsstelling, maar service werkt zeker onderscheidend. En Nederlanders zijn goede handeldrijvers, maar als goede serviceverleners staan ze niet speciaal bekend. Sommige ondernemingen in de retail maken gebruik van crisis, soms kun je zeggen: misbruik, om zich van personeel te ontdoen. Maar wie te veel op personeel bezuinigt, kan zo veel op serviceverlening inleveren, dat het schadelijk is voor het bedrijf.’ ‘Hetzelfde geldt voor scholing. Als je buurman doorwerkt aan scholing van zijn personeel tijdens de crisis en jij niet, dan heb je straks een serieus probleem. Het HBD heeft een apart opleidingsfonds, waarin activiteiten en gelden gestructureerd zijn, om werknemers uit de sector goed te scholen. We beheren de scholingssubsidies van het Europees Sociaal Fonds.’ ‘Onze sector profiteert ervan dat mensen nu vaker coconen; binnen blijven, lekker eten bij de supermarkt halen en een filmpje kijken. Even de boze buitenwereld buiten de deur houden. Dat zag je met Kerst en Sinterklaas, de bestedingen bleven ruim op niveau. Mensen trekken zich meer terug op hun eigen leefwereld. Wel een nieuw behangetje, niet verhuizen. Hoe luxer en duurzamer de goederen die de detaillist verkoopt, hoe groter de vraaguitval; 30 tot 35%, dat komt voor. Waarschijnlijk gaan steeds meer sectoren binnen de retail er last van krijgen.’ ‘Het is onduidelijk of verruiming van de openingstijden meer omzet en winst opleveren. Ik heb persoonlijk wel een mening over de vraag of de winkelsluitingswet verruimd zou moeten worden, zodat winkels ook vaker op zondag en ’s avonds open kunnen. Maar als voorzitter van de HBD heb ik te maken met werkgevers en werknemers, met het grootwinkelbedrijf en de kleine detailhandel, en binnen die achterban verschillen de meningen nogal. Het grootwinkelbedrijf wil waarschijnlijk wel méér verruiming, en anderen weer niet. Ik kan er dus

9


Visie op Retail

niets over zeggen.’ ‘De schade die het winkelbedrijf oploopt door de winkelcriminaliteit is gigantisch: jaarlijks 1 miljard euro. Dat is maar liefst 1,25% van de hele omzet (80 miljard euro per jaar). Daar probeert het HBD iets aan te doen. We brengen gemeente, politie, brandweer en winkeliersverenigingen rond de tafel om over goede maatregelen na te denken. Denk aan camera’s, extra personeel bij de ingangen. Dat traject resulteert in een Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO).’ ‘Een andere schadepost voor de sector zijn de regelmatige opbrekingen in straten die je in de grote steden ziet, waardoor winkels tijdenlang, soms jaren moeilijker bereikbaar zijn. Onderschat dat niet; het is vaak een ramp voor detaillisten. Soms leiden de omzetverliezen tot faillissementen of anderszins bedrijfsbeëindigingen. Onze adviseurs ruimtelijke ordening zijn lokaal vaak bezig met het ondersteunen van winkeliers om de schade zo veel mogelijk te beperken.’ ‘Winkelen zal altijd een sociale functie blijven houden. De meeste mensen vinden het leuk om te winkelen. De detailhandel zal ook in 2012 nog een springlevend onderdeel van de maatschappij uitmaken. Detaillisten zijn een apart slag volk. Ze leven bij de waan van de dag, spelen in op de actualiteit van de dag. Wie dat goed in de vingers heeft, kan goede resultaten boeken. Wat niét echt verstandig is: denken dat je altijd alle producten in voorraad moet hebben. Nogal wat van de 60-duizend kleine detaillisten hebben de neiging om nooit ‘nee’ te willen verkopen. Maar je betaalt er een prijs voor: te grote voorraden, en te lage omloopsnelheid.’

Tips van Geert Vermeer Tip 1 Kostenbesparing is noodzakelijk, maar zorg dat het zo min mogelijk ten koste gaat van de opleiding van medewerkers. Wie nu de opleiding laat verslonzen, boet in aan concurrentiekracht.

Tip 2 Beperk je als detailhandelaar in het aantal filialen dat je wilt hebben. Je altijd overal willen vestigen, ook in dat dure winkelcentrum waar een vierkante meter 450 euro doet, alleen maar omdat de concurrent er anders gaat zitten, dat keert zich op een gegeven moment tegen je. Door schaalvergroting koop je wel groter en goedkoper in, maar vaak stokt de verkoop. Dan lukt het niet meer om de ziel, zoals die ook in de eerste vestiging zat, ook in de nieuwe filialen te krijgen. En niets erger dan een te grote voorraad hebben. Een mooie marge is niet zo veel waard als je geen goede omzetsnelheid weet te genereren. Dus: weet je als ondernemer te beperken. Het is de kunst van het afblijven. Dat geldt natuurlijk niet voor de franchise-onderneming, maar daar is de organisatie en de scholing zó dat het karakter van de onderneming beschermd blijft.

10


Visie op Retail

Tip 3 Webwinkels worden nu nog te veel gezien als een concurrentie van de bestaande detailhandel. Als traditionele winkelier zul je je ook moeten richten op internet. Zelfs de lokale bakker in de straat moet dat, die moet dat zien als aanvulling op de normale winkel. Laat met een website in de lokale markt zien welke luxe broodsoorten je in het assortiment hebt, en wat je aanbiedingen zijn. De nieuwe generatie zal eerst op internet zoeken naar producten, en wil dan wel naar een gewone winkel komen. Zie het internet als complementair op de eigen activiteiten, en niet als een aparte tak van sport. Maak het bijvoorbeeld mogelijk brood te bestellen en af te rekenen op internet, zodat je het alleen nog maar hoeft op te halen.

Hoofdbedrijfschap Detailhandel Het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD) is een publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie die onder de Sociaal-Economische Raad valt, en omvat de gehele detailhandel. Binnen het HBD werken ondernemers- en werknemersorganisaties samen aan een professionele en gezonde sector waarin het goed ondernemen en werken is. Deze sector is een van de grootste werkgevers van Nederland, met ruim 138.000 detailhandelsondernemingen en circa 770.000 werkzame personen. Iedere detaillist betaalt een verplichte heffing aan het HBD.

11


Visie op Retail Samenvatting

De detailhandel, ook wel retail, levert consumptiegoederen aan de consument. In deze Visie op Retail worden twaalf branches in de detailhandel behandeld. De meeste branches hebben een terugvallende omzet gezien in 2008 en ook 2009 zal niet veel goeds brengen. Hoewel de koopkracht er in 2009 niet op achteruit zal gaan, zal de koopbereidheid dalen door een teruglopend consumentenvertrouwen en een tegenvallende economie. Dit zal de consumptieve bestedingen beïnvloeden. Bij (luxe) duurzame consumentengoederen (bijvoorbeeld sieraden of auto’s) zal de terugvallende koopbereidheid het meest te merken zijn. De supermarkten daarentegen hebben een sterke plus laten zien in 2008 en zullen ook in 2009 (hoewel in mindere mate) een plus laten zien. De detailhandel wordt gekenmerkt door een hoge mate van concurrentie. Dit heeft deels te maken met de lage toetredingsdrempels die gelden voor deze sector en deels met het lage onderscheidingsvermogen van het assortiment. Verder hebben de detaillisten te maken met een aantal trends op zowel demografisch als op maatschappelijk gebied, die de manier en focus van ondernemen zal veranderen. Op demografisch gebied zijn de nieuwe Nederlanders, de vergrijzing en de toename van eenpersoonshuishoudens te noemen. De detailhandel krijgt te maken met een ander soort klant, waar op een andere manier op ingespeeld dient te worden. Maatschappelijk gezien wordt de rol van Internet steeds belangrijker en wordt het een instrument waar de detailhandel niet meer omheen kan. Dit uit zich ook in de enorme groei die de online verkopen doormaken. Ook wordt er steeds meer waarde gehecht aan maatschappelijk verantwoord ondernemen en treedt er internationalisering op van de detailhandel. Naast internationalisering treedt ook branchevervaging op; de modezaken verkopen ook schoenen en sportkleding, de drogisterijen verkopen tevens huishoudelijke artikelen en de doe-het-zelf zaken verkopen naast bouwartikelen ook meubels.

12


Retail Autoretail Verkopen van nieuwe en tweedehandse auto’s storten in, reparatiebehoefte neemt toe Sterke concurrentie en hoge kosten zetten de marges onder druk in alle segmenten Strategische visie, verkoopkracht en openstaan voor samenwerking winnen aan belang Branchebeschrijving De branche Autoretail omvat merkgebonden en

niet merkgebonden. Beide typen autobedrijven verkopen

universele bedrijven en schadeherstellers. Merkgebonden

gebruikte auto’s en verrichten reparatie en onderhoud.

autobedrijven zijn merkdealers en reparateurs die door de

Schadeherstelbedrijven richten zich op het herstellen van

fabrikant als zodanig zijn erkend. Nieuwe auto’s worden

carosserieschade en electronica en het vervangen van

vooral via het merkkanaal afgezet. Universele garages zijn

carosseriedelen.

Trends en ontwikkelingen De Europese distributieverordening voor auto’s staat

halen en de particuliere occasionhandel is toegenomen

dealers toe om meerdere merken aan te bieden en

ten koste van handelaren. De schadeherstelmarkt groeit

vestigingen te openen buiten de door fabrikanten opgelegde

al jaren niet meer en opdrachtgevers, zoals verzekeraars

werkingsgebieden. Hierdoor is de concurrentie verscherpt.

en leasemaatschappijen, stellen steeds hogere eisen en

Vooral grote dealerholdings kunnen gebruik maken van

drukken de prijzen naar beneden. Daar staan stijgende

deze mogelijkheid en daarmee hun dominante positie

exploitatiekosten tegenover. Daarnaast verandert de

versterken. Een ander gevolg van de verordening is

omgeving van autobedrijven in een rap tempo: wankelende

dat verkoop en onderhoud zijn losgekoppeld met meer

autofabrikanten, nieuwe wettelijke regelingen, het groeiende

concurrentie in de aftermarket als gevolg, ook tussen dealers

belang van duurzaamheid en stringente financieringseisen

en garagisten. De toenemende complexiteit van de auto’s

hebben grote gevolgen voor de bedrijfsvoering. Er zijn grote

stelt steeds hogere eisen aan de werkplaats. Tegelijkertijd

verschillen tussen bedrijven naar grootte, specialisatie en

daalt de onderhoudsbehoefte van de kwalitatief steeds

locatie, maar de gemiddelde rendementspositie is in alle

betere auto’s. Op nieuwverkoop is er nauwelijks winst te

segmenten van autoretail structureel onvoldoende.

Onze visie Autoverkopen zijn zeer gevoelig voor schommelingen in de

de omzetgroei uit de werkplaats beperkt. Onderhoudsinter-

economie. Consumenten en bedrijven stellen hun aankopen

vallen worden langer, zakelijke partijen sturen steeds grotere

in afwachting van betere tijden uit. De verkoop van auto’s

onderhoudsvolumes en zetten de prijzen onder druk, en de

en bedrijfswagens daalt hierdoor nu dramatisch in zowel de

fastfitter-industrie wordt steeds professioneler. De concur-

zakelijke als de particuliere markt. De overproductie bij fabri-

rentie neemt in alle segmenten verder toe. Een groot aantal

kanten, directe verkopen door importeurs en fabrikanten en

bedrijven zit dicht bij de rode cijfers en gezien hun magere

de sterke prijsconcurrentie tussen dealers zorgen voor neer-

reserves is de kans dat zij het niet redden groot. Strategische

waartse druk op de prijzen. De verschuiving richting kleine

visie, verkoopkracht en openstaan voor samenwerking kan

en goedkope modellen met lagere marges voert de druk op.

het verschil maken tussen succes en faillissement. De auto-

Ook de verkoop en prijzen van occasions staan onder druk.

retailbranche is nog steeds gefragmenteerd, maar het aantal

Omdat auto’s nu minder snel worden vervangen en langer

bedrijven zal verder afnemen als gevolg van de aanstaande

doorrijden, neemt het aantal reparaties en de verkoop van

sanering en de doorgaande consolidatie.

onderdelen naar verwachting toe. Aan de andere kant blijft

Kerngegevens Aantal autoretailbedrijven: 17.710 Nieuwverkoop personenauto’s: 499.921 Waarvan leaseauto’s: 153.394

Websites Verkoop tweedehandse auto’s: 1,04 mln www.bovag.nl Nieuwverkoop bestelwagens: 84.659 www.raivereniging.nl Verkoop tweedehandse bestelwagens: 85.854 www.dealersupportnet.nl www.focwa.nl 13


Retail Autoretail Verkoop van nieuwe personenauto’s

Bron: CBS 220.000

• Economische vooruitzichten, consumentenvertrouwen en

600.000 580.000

200.000

besteedbaar inkomen hebben een grote invloed op nieuw-

560.000

180.000

verkopen.

540.000

160.000

• In 2008 is de verkoop van personenauto’s met 1,1%

520.000 500.000

140.000

gedaald ten opzichte van 2007. De daling was vooral in de

120.000

laatste maanden van 2008 fors.

100.000

• Wij verwachten een substantiële daling van nieuwverko-

480.000 460.000 440.000

80.000

pen in 2009, tot onder 400.000 stuks.

420.000

1 0Q

20 0

20 0

400.000 0Q 20 3 01 -Q 1 20 01 -Q 3 20 02 -Q 1 20 02 -Q 20 3 03 -Q 1 20 03 -Q 3 20 04 -Q 20 1 04 -Q 3 20 05 -Q 20 1 05 -Q 3 20 06 -Q 20 1 06 -Q 3 20 07 -Q 1 20 07 -Q 3 20 08 -Q 1 20 08 -Q 3

60.000

Verkoop per kwartaal (l.as)

Exploitatiebeeld

Verkoop per jaar (r.as)

Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research

• Samenwerkingsverbanden in de inkoop kunnen de brutomarge verbeteren. Tevens kunnen autobedrijven nu een deel van hun onderdelenvoorraad buiten het duurdere

Inkoopwaarde 84%

merkkanaal aanschaffen. • Efficiënte benutting van de werkplaats is voor veel autobedrijven een structureel probleem. • Kostenreductie, het uitstellen van investeringen en een focus op geldstromen kunnen de overlevingskansen vergroten.

Bedrijfsresultaat 2,4%

Arbeidskosten 6,6% Afschrijvingen vaste lasten 1,0%

Overige kosten 6,0%

Werkkapitaal MKB

Bron: ABN AMRO Sector Research Crediteurendagen

• Het aantal debiteurendagen in de branche is relatief laag.

Debiteurendagen

Voorraaddagen

90

Een beter beheer van geldstromen en debiteurensaldi kan

80

het rendement verder verbeteren.

70

• Het aantal crediteurendagen is in 2007 afgenomen. Samen

78

76

72

60

met de toegenomen voorraaddagen betekent dit een

50

verslechtering van de werkkapitaalpositie.

40 30

34

31

71

69

32

31

27

dagen

20 10

10

11

11

12

10

2003

2004

2005

2006

2007

0

Verkoop van nieuwe bestelauto’s

Bron: CBS 100.000

• De vraag naar bestelwagens ondervindt duidelijk invloed

96.051 95.000

van hoe de economie en bedrijvigheid zich ontwikkelen.

90.000

De bestelwagenmarkt groeide in 2008 met 4,8% tot 84.659

86.787

84.657

85.000

nieuwe bestelauto’s.

83.792

80.727

80.783

80.000

• In de recessie stellen afnemers investeringen uit waardoor de markt zal teruglopen in 2009. Wij verwachten niet meer

75.000

dan 60.000 nieuwe registraties, een daling van 30%.

70.000

77.045

65.896

65.000

64.474 60.000 2000

14

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008


Retail Doe-het-zelfartikelen Prijsstijgingen compenseren slechts in beperkte mate volumeverlies Marktaandeel van bouwmarkten stabiliseert Specialisatie biedt kansen voor alle segmenten Branchebeschrijving De doe-het-zelfbranche (dhz) omvat bouwmarkten, verf- en

kelen. Bouwmarkten verkopen steeds vaker branchevreemde

behangspeciaalzaken (vbs), ijzer- en gereedschappenzaken,

artikelen als elektronica, sporten spelartikelen en meubels.

breedpakketzaken en overige doe-het-zelfwinkels. Belangrijke productgroepen zijn ijzerwaren, gereedschap, houtwaren, sanitair, verf, behang, keukens, bouwmaterialen en tuinarti-

Trends en ontwikkelingen Na twee positieve jaren is de sterk concurrerende dhz-markt

schaalvergroting in de branche is duidelijk op zijn hoogte-

in 2008 met 0,9% gekrompen. De verschillende segmenten

punt. Er resten vier grote spelers: Intergamma, Maxeda, DGN

binnen de branche lieten echter uiteenlopende resultaten

en Hornbach. Zij beheersen samen bijna 80% van de dhz-

zien. De omzet in ijzerwarenspeciaalzaken beweegt zich al

markt. Bij bouwmarkten is er op twee manieren sprake van

sinds 2005 tussen de EUR 370 en 380 mln. In 2008 werd een

branchevervaging. Grootschalige bouwmarkten zijn voor een

min van 1,1% genoteerd. Het best presteerden opnieuw de

steeds groter deel (circa 10%) van hun omzet afhankelijk van

vbs-zaken met een plus van 1,5%. De breedpakketzaak heeft

branchevreemde artikelen. Een ander soort vervaging treedt

een zwaar jaar achter de rug met een omzetdaling van 4,4%.

op tussen de markt voor professionals en particulieren. Som-

Dit segment heeft het moeilijk in de strijd met op prijs con-

mige bouwmarkten richten zich meer op de professionele

currerende en intensief adverterende grootschalige bouw-

aannemers. Aan de andere kant verkoopt een toenemend

markten. Bouwmarkten noteerden een min in de omzet van

aantal groothandels in gereedschap via een webwinkel arti-

0,7%. Het marktaandeel van bouwmarkten groeit nauwelijks

kelen aan particulieren.

nog en bevindt zich al enkele jaren tussen 71,5 en 72%. De

Onze visie ABN AMRO voorziet dat 2009 een moeizaam jaar zal zijn voor

het-zelver, terwijl Formido en Karwei gekozen hebben voor

de dhz-detailhandel met een omzetdaling tussen de 5 en 10%.

een wat softere profilering met veel decoratieve producten.

De woningmarkt, normaal één van de drivers voor de dhz

Met een specialisatie in één of enkele productgroepen,

detailhandel, ligt stil. Zowel de nieuwbouwproductie als de

kunnen bouwmarkten zich onderscheiden om de dalende

verkoop van bestaande woningen is ingezakt. De gedaalde

marges op vooral het basisassortiment te compenseren. Op

grondstofprijzen geven nog licht ruimte voor prijsconcurrentie.

branchevreemde producten en het gespecialiseerde luxere

Het concurreren op prijs is echter bij dalende volumes een

merkassortiment worden aanmerkelijke hogere marges

beperkt wapen. Een wapen dat veel wordt gebruikt in het

behaald. De grote bouwmarkten hebben een sterkere positie

sterk in opkomst zijnde online retail kanaal. Profilering

als het op prijsconcurrentie aankomt. Echter, hoogwaardige

en specialisatie worden van steeds groter belang voor de

advies, service en kwaliteit kunnen het verschil maken. Dat

bouwmarktformules van de top vier spelers in de markt.

het mogelijk is om als specialist toch een positie te veroveren,

Hornbach staat als prijsvechter in de markt en ondervindt daar

heeft de verf- en behangspeciaalzaak de afgelopen jaren

concurrentie van Praxis. Gamma richt zich op de echte doe-

bewezen.

Kerngegevens Omzet totale branche EUR 4.388 mln w.v. bouwmarkten EUR 3.145 mln w.v. vbs EUR 487 mln w.v. ijzerwaren EUR 375 mln w.v. breedpakket EUR 380 mln

Websites Aantal medewerkers: 24.900 Aantal fte: 15.450 Omzet per fte: EUR 284.000

15

www.hibin.nl www.rndweb.nl www.vertaz.nl www.mixonline.nl Visie op Sectoren 2009

Retail Doe-het-zelfartikelen Omzet in doe-het-zelf zaken

Bron: CBS, GFK, ABN AMRO Sector Research 130

• De omzet in de totale branche is in 2008 met circa 0,9% gedaald. Prijsstijgingen camoufleren voor het tweede jaar

120

op rij de lagere volumes (-4,5%). De omzetten zijn daar-

110 110

• De in 2008 ingezette omzetdaling zal in 2009 doorzetten. Prijsstijgingen zullen niet langer de lagere volumes opvangen. Wij verwachten dat de omzetdaling in waarde

index (2000=100)

door in 2008 slechts beperkt gedaald.

100

120

119

2007

2008

114

111

112

111

2003

2004

2005

106

100

90

80 2000

voor de totale branche tussen 5 - 10% zal zijn.

2001

2002

2006

Waarde

Bandbreedte voorspelling

Prijs

Volume

Exploitatiebeeld

2009v

Bron: HBD

• Bouwmarkten zitten met een brutomarge van 36% precies op het gemiddelde van de branche. Verf- en behangzaken Inkoopwaarde 64%

en ijzerwarenzaken hebben een iets hogere brutomarge, terwijl breedpakketzaken een wat lagere brutomarge behalen. • Personeelskosten vallen met 16% bij verf-en behangzaken

Personeelskosten 13%

en ijzerwarenzaken hoger uit, dan het branchegemiddelde van 13%. Naarmate advisering een belangrijker onderdeel is van het bedrijfsconcept zijn de personeelskosten hoger.

Bedrijfsresultaat 6%

Huisvestings kosten 5%

Totaal overige kosten 11%

Werkkapitaal MKB


• In 2007 is het werkkapitaal in dagen met 30% gestegen doordat het aantal voorraaddagen aanmerkelijk opliep en • Het aantal voorraaddagen is na twee jaar van dalingen in

80

2007 met 11% opgelopen. Dalende volumes waarbij de

60

voorraad niet evenredig is teruggebracht, is hiervan de

40

dagen

oorzaak. Juist in deze tijd is er voor de ondernemer op werkkapitaal.

complete branche, met uitzondering van de verf- en behangspeciaalzaken, in 2008 te maken gehad met een door volumedaling veroorzaakte omzetdaling. • In alle deelbranches zal de omzet in 2009 dalen. De

91

86

49

48

20

82

44

40

36

24

23

22

2003

2004

2005

27

25

2006

2007

0

Omzetten in doe-het-zelf zaken naar segment • Na een voor alle deelbranches positief 2007, heeft de

Voorraaddagen

114

107

100

daarbij het aantal crediteurendagen stevig daalde.

dit punt veel winst te maken met de optimalisatie van het

Debiteurendagen

120

Bron: Vakblad Mix, GFK, ABN AMRO Sector Research 130

120

110

100

concurrentie zal hevig zijn bij verder dalende volumes.

90

Bouwmarkten zullen het prijswapen en intensieve reclamecampagnes inzetten. Breedpakketzaken zullen het zwaarst

80 2000

te lijden hebben.

16

2001

2002

2003

2004

Bouwmarkten

Verf, behang

Breedpakket

Totaal

2005

2006

2007

2008

2009v

IJzerwaren


Retail Drogisterijen Toenemende concurrentie door branchevreemde partijen Groeisegmenten blijven de gezondheidsproducten en parfums ABN AMRO verwacht een lichte omzetdaling in 2009 Branchebeschrijving Drogisterijen zijn detailhandelsondernemingen, die de

cosmetica. Naast deze productgroepen, die tot het kernas-

verkoop van drogisterijartikelen als hoofdfunctie hebben.

sortiment behoren, verkopen veel drogisterijen ook meer

De grootste productgroepen zijn de lichaamsverzorgende

branchevreemde artikelen als speelgoed en dvd’s. Anderzijds

producten als badschuim en aftershave, de zelfzorggenees-

verkopen supermarkten en apotheken ook drogisterijartike-

middelen (zonder recept) en de decoratieve en verzorgende

len.

Trends en ontwikkelingen Na een omzetstagnatie in 2007, heeft 2008 een zeer lichte

recept door overheidsingrijpen terugloopt. Parfumerieën zijn

opleving laten zien met een omzetgroei van circa 0,5%.

een concurrent als het gaat om cosmetica en parfums. Een

ABN AMRO verwacht dat de omzet dit jaar zal dalen als

andere trend is de toenemende schaalgrootte in de branche.

gevolg van de afgenomen bestedingsdrift bij de consument.

Ruim 80% van de drogisterijwinkels is onderdeel van een

Daar komt bij dat de concurrentie in de markt voor drogiste-

(franchise)keten of is aangesloten bij een inkooporganisatie.

rijartikelen onverminderd hevig blijft. Niet alleen onderling,

De Nederlandse markt wordt gedomineerd door grote

maar ook met supermarkten en apotheken concurreren dro-

winkelketens als Kruidvat, DA en Etos, die samen meer

gisterijen in de belangrijkste productsegmenten. Drogisten

dan tweederde van de markt innemen. Het aantal winkels

hebben in de zelfzorggeneesmiddelen nog een marktaandeel

loopt terug, terwijl de gemiddelde grootte van drogisterijen

van 79%, bij de lichaamsverzorgende producten is dat ruim

toeneemt. Voor kleine zelfstandigen is het steeds lastiger

de helft. Supermarkten verkopen meer en meer geneesmid-

om de concurrentie het hoofd te bieden door hevige

delen en verzorgingsproducten. En ook apotheken zoeken

prijsconcurrentie, schaalvergroting en de snel opvolgende

andere inkomsten, nu de omzet uit geneesmiddelen op

productcycli in de branche.

Onze visie De zelfstandige drogisten hebben het al jaren moeilijk door

van hun formule en assortiment tegen te gaan.

de toenemende concurrentie en dit jaar komt daar de eco-

Op de langere termijn gelden nog steeds de trends van

nomische recessie nog eens bij. Het risico op faillissement is

vergrijzing en meer aandacht voor wellness. De consument

hiermee een stuk groter geworden. Focus op kostenbeheer-

is geïnteresseerd in gezond leven en ouder worden en neigt

sing en strikt werkkapitaalbeheer zijn cruciaal om te over-

naar meer luxe en gemak in zijn consumptiegedrag. Hierdoor

leven. Want hoewel de koopkracht van de consument gelijk

is er een potentieel grote vraag naar lichaamsverzorgende

blijft, zal de koopbereidheid voor luxeproducten afnemen.

producten, voedingssupplementen, parfums en cosmetica.

Een groot deel van het drogistenassortiment is weliswaar

Voor de zelfstandige drogisterij ligt hier een kans op speci-

redelijk recessiebestendig, maar binnen het assortiment zal

alisatie in productassortiment en kennis om zich te wape-

de vraag verschuiven naar de goedkopere producten. De

nen tegen de toenemende concurrentie. Maar ook de grote

verkoop van branchevreemde producten, zoals boeken, cd’s,

drogisterijketens zullen zich qua assortiment, prijsstelling en

dvd’s en speelgoed, zal gaan afnemen. Drogisterijen gaan

advies duidelijk moeten onderscheiden van supermarkten.

zich meer richten op hun kernassortiment om verwatering

Kerngegevens Aantal bedrijven: 1.150 Aantal winkels: 2.980 Aantal betaalde banen: 22.000 Omzetsnelheid: 4,0 Netto omzet per FTE: EUR 214.000

Websites Netto omzet per winkel: EUR 906.000 Ketens (>300 winkels): DA, Etos en Kruidvat Ketens (>100 winkels): Schlecker, Dio, Trekpleister, Uw Eigen Drogist 17

www.drogistensite.nl www.hbd.nl www.rndweb.nl www.kndb.org Visie op Sectoren 2009

Retail Drogisterijen Omzetontwikkeling

Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research 130

• Na jaren van stabiele omzetontwikkeling bij drogisterijen,

125

laat 2009 waarschijnlijk een lichte daling zien tussen de

120

0 en -5%.

115

• Door de grote onderlinge en branchevreemde concurrentie

lichaamsverzorgende producten en 37% uit genees- en verbandmiddelen. Branchevreemde producten (18%) en

122

123

2006

2007

2008r

116 109

105 index (2000=100)

• Drogisterijen halen gemiddeld 35% van de omzet uit

122 119

110

is het voor drogisterijen moeilijk om omzetgroei te realiseren.

122

121

100 95

100

90 85 80 2000

2001

2002

2003

Omzetontwikkeling

overig assortiment (10%) maken de rest van de omzet uit.

2004

2005

2009v


Exploitatiebeeld

Bron: HBD

• De inkoopwaarde als percentage van de omzet laat al langere tijd een licht dalende trend zien. Schaalvergroting Inkoopwaarde 66%

lijkt een neerwaartse druk op de inkoopprijzen te hebben. • Het bedrijfsresultaat is in 2007 nog stabiel, maar zal in 2009 onder druk komen te staan. De gemiddelde marge daalt door een afname van de verkoop van luxe drogiste-


rijproducten met een relatief hoge marge. Bedrijfsresultaat 3%

Huisvestingskosten 7%

Overige kosten 10%

Werkkapitaal MKB


• Het aantal voorraaddagen is behoorlijk gestegen in 2007.

Debiteurendagen

Voorraaddagen

140

Dit staat haaks op de verhoogde productcycli waar drogis-

120

terijen mee te maken hebben en kan duiden op inefficiënt

124

123

117

100

voorraadbeheer.

104

99

80

• Het aantal debiteurendagen is laag. Dit komt doordat

60

klanten voornamelijk contant afrekenen. dagen

40 20

28

27

23

4

4

2003

2004

25

3

25

4

2005

2006

Marktaandeel drogisterijartikelen • Bij de zelfzorggeneesmiddelen en de gezondheidsproducten nemen de drogisterijen het grootste marktaan-

4

0 2007

Bron: HBD Zelfzorggeneesmiddelen en gezondheidsproducten

deel in (79%). In totaal wordt er EUR 0,6 mrd uitgegeven

Verbandmiddelen

aan deze productgroep. • Van alle drogisterijartikelen wordt het meest besteed aan

Lichaamsverzorgende producten

lichaamsverzorgende producten. De totale consumptieve bestedingen aan deze artikelen kwamen in 2007 uit op

0%

10%

20%

30%

drogisterijen, parfumerieën niet-detailhandel overige winkels

EUR 3,5 mrd. Het grootste gedeelte van deze bestedingen komt terecht in de drogisterijen.

18

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

supermarkten apotheek


Retail Elektronica Geen omzetgroei in 2008 door dalend consumentenvertrouwen Prijsstunters en internet zorgen voor prijserosie De omzet zal in 2009 dalen waardoor reeds magere resultaten verder onder druk komen Branchebeschrijving Onder elektronicawinkels worden winkels verstaan die grote

ware en computerspellen tot het assortiment. Deze branche

huishoudelijke apparaten zoals wasmachines en koelkasten

is traditioneel in te delen in drie hoofdgroepen: onafhanke-

(witgoed), audio- en videoapparatuur (bruingoed) en kleine

lijke winkels, in- en verkoopcombinaties en het franchise- of

huishoudelijke apparaten, digitale camera’s, telefoons en

ketenbedrijf.

computers (grijsgoed) verkopen. Meestal behoren ook soft-

Trends en ontwikkelingen Na de goede jaren 2006 en 2007 bleef de omzet van de

ment van elektronicazaken steeds homogener wordt, neemt

branche in 2008 stabiel. De elektronicamarkt in Nederland

het onderscheidende vermogen tussen elektronicazaken af

is verzadigd maar ondanks deze overeenkomst hebben de

en verhevigt de prijsconcurrentie. Daarnaast kan een winkel

drie segmenten van de elektronicabranche (wit-, bruin- en

op basis van service en vestigingsplaats concurreren. Elek-

grijsgoed) een eigen dynamiek. De witgoedmarkt kent wel

tronicazaken kunnen zich onderscheiden als luxezaak met

technologische ontwikkelingen, maar de meeste produc-

service, monobrand zaak, megastore (grootfiliaalbedrijven)

ten worden pas vervangen bij een defect. Daardoor heeft

of local hero (succesvolle kleinere bedrijven met specialisa-

consumentenvertrouwen, in tegenstelling tot de bruin- en

tie en uitstekende service). Ondernemers kiezen daarbij óf

grijsgoedmarkt, geen grote invloed op de verkoopaantal-

voor lage prijzen óf voor een hoog serviceniveau. Internet als

len. Consumentenelektronica in de bruin- en grijsgoedmarkt

afzetplatform en vergelijkingsmedium neemt in belang toe

heeft te maken met relatief veel vernieuwing door snelle

en zal de transparantie van de markt en de prijsconcurrentie

technologische ontwikkelingen, kortere levenscycli en daar-

verder versterken.

mee samenhangende dalende prijzen. Omdat het assorti-

Onze visie De recessie maakt de consument terughoudend en dit zal

verkopen een moeilijke tijd tegemoet gaan. De traditionele

zijn tol eisen bij de winkeliers in de branche. Verdere techno-

detaillist heeft het in 2009 zwaar en om te overleven moeten

logische ontwikkelingen, zoals digitalisering boren welis-

bedrijven kiezen voor óf een laag prijsniveau óf service, met

waar nieuwe markten aan, maar dit zal in 2009 de negatieve

een bijpassend prijskaartje. Het leveren van meer innovatieve

factoren niet compenseren. ABN AMRO is van mening dat

en additionele producten en diensten, zoals bijvoorbeeld

de niet-aflatende prijserosie niet zal worden gecompenseerd

verzekeringen, kan hieraan bijdragen. Samenwerking met

door een toename van het volume en dat de omzet van de

andere winkeliers in bijvoorbeeld inkoop, logistiek of in het

elektronicazaak verder zal dalen. Omdat de marges op consu-

aanbieden van garanties kan hun positie verder versterken.

mentenelektronica over het algemeen laag zijn, tasten prijs-

Bedrijven die zich niet onderscheiden, zetten hun voort-

verlagingen direct de winstgevendheid aan. Zo worden de al

bestaan op het spel en zullen in een consolidatieslag

lage bedrijfsresultaten door prijsstunters en internet verder

terechtkomen. Schaalvergroting en specialisatie betekenen

onder druk gezet. De telecomzaken zullen door de opkomst

anderzijds dat er levensvatbare organisaties overblijven.

van monobrand stores van gsm-providers en de afname van

Kerngegevens Aantal winkels (2008): 5.080 Omzet branche: EUR 8,6 mrd Omzet per winkel: EUR 1,7 mln

Websites Omzet per fte: EUR 375.500 Aantal fte’s: 22.800

19

www.hbd.nl www.gfk.nl www.vlehan.nl www.fiar.nl Visie op Sectoren 2009

Retail Elektronica Omzetontwikkeling


• Na de omzetgroei in 2006 en 2007 bleef de omzet in 2008

115

stabiel. In 2009 voorziet ABN AMRO een omzetdaling van

110

5 - 10%.

105

• De omzetdaling van de elektronicabranche is het gevolg

110 106

index (2000=100)

eindigen.

2007

2008r

98

95

prijserosie. In 2009 zal de omzet rond het niveau van 2004

108

102

100

van een negatief consumentenvertrouwen en blijvende

108

95

90 85 80 2002

2003

2004

2005

Omzetontwikkeling

2006

2009v


Exploitatiebeeld

Bron: HBD

• De brutomarge van elektronicazaken ligt door de hoge 0%

inkoopwaarde van producten lager dan in de detailhandel

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

75% 66% 68%

Inkoopwaarde

in het algemeen. Door de aanhoudende prijzenslag in de markt zijn de nettomarges erg laag.

11% 13% 13%

Personeelskosten

• De nettomarge wordt ook beïnvloed door de rechtsvorm. Huisvestingskosten

Bij een eenmanszaak is de ondernemersloon onderdeel van het bedrijfsresultaat waardoor de nettomarge in

5% 5% 6% 8% 11% 12%

Overige kosten

werkelijkheid lager uitvalt.

1% 5% 1%

Bedrijfsresultaat

Wit- en Bruingoedzaken

Telecomwinkels

Werkkapitaal MKB

Computershops

Bron: ABN AMRO Sector Research

• In 2007 is bij alle onderdelen van het werkkapitaal een

Crediteurendagen

grote daling van het aantal dagen te zien.

Debiteurendagen

Voorraaddagen

140

• Het aantal voorraaddagen ligt nog steeds significant hoger

120

dan in de rest van de detailhandel. Gezien de lage winst in

100

de branche en de korte levenscycli van consumentenelek-

80

tronica kan een hogere omloopsnelheid tot meer efficiency

60

en betere resultaten leiden.

40

58

dagen

121

116

110

59

56

56

120

117

46

20 18

13

14

15

2003

2004

2005

2006

0

Bestedingen wit-, bruin- en grijsgoed per huishouden

8 2007

Bron: HBD, ABN AMRO Sector Research

• Gemiddeld geeft een huishouden 47% van haar elektronicabestedingen uit aan audio- en videoapparatuur.

Audio- en videoapparatuur 50%

De grootste categorie daarna is grote huishoudelijke apparaten met een 28% aandeel.

Grote huish.apparaten 25%

• De toenemende invloed van internet in de muziekindustrie heeft tot gevolg dat het aandeel van geluidsdragers in

Overig 7%

de consumentenbestedingen de afgelopen jaren is

Computers en software 4%

afgenomen.

Fotografische en optische arikelen 4%

20

Beeld- en geluidsdragers 4%

Kleine huish. apparaten 6%


Retail Huishoudelijke artikelen Groot aantal verkoopkanalen en branchevervaging zorgen voor toenemende concurrentie Tweedeling in de branche tussen keuze voor specialisatie en schaalgrootte Omzet ontwikkelt zich negatief door lagere consumentenbestedingen Branchebeschrijving De detailhandel in huishoudelijke artikelen wordt ook wel

de opkomst van nieuwe winkelformules is het lastig een

aangeduid als de ‘gemengde branche’. Het brede assortiment

goede definiëring te geven van de ‘gemengde branche’. Net

omvat onder meer glas, porselein en aardewerk, kleine

als het CBS rekent ABN AMRO bijvoorbeeld de winkels in

(elektrische) huishoudelijke apparaten en metaalwaren

geschenkartikelen (giftshops en cadeaushops) niet tot deze

als potten, pannen en bestek. Door branchevervaging en

branche.

Trends en ontwikkelingen De huishoudelijke artikelenbranche bestaat uit ruim 2.000

winkelcentrum. Een goede locatie is in de branche cruciaal,

winkels. De concurrentie binnen en van buiten de branche is

omdat het aandeel impulsaankopen relatief groot is. Bekende

erg hoog. Huishoudelijke speciaalzaken hebben een relatief

grote ketens in Nederland zijn marktleider Blokker en andere

klein aandeel in de totale markt en hebben forse concurrentie

winkelketens als Kijkshop, Marskramer en Xenos. De tweede

van bijvoorbeeld warenhuizen, tuincentra, bouwmarkten

trend is gericht op het aanbieden van een specialistisch

en de ambulante handel. Twee tegengestelde trends zijn

aanbod van meer luxe huishoudelijke artikelen. Het kiezen

merkbaar in de detailhandel in huishoudelijke artikelen.

voor een niche levert hogere prijzen en marges en relatief

De eerste is er één van schaalvergroting en ketenvorming

minder concurrentie van grote ketens op. Anderzijds vraagt

en is gericht op het aanbieden van een zo breed mogelijk

een speciaalzaak om meer aandacht voor concept, marketing

aanbod aan producten tegen zo laag mogelijke prijzen.

en winkelinrichting, waardoor ook hier enige ketenvorming

Grote ketens hebben naast inkoopvoordelen het voordeel

logisch is. Voorbeelden van concepten in de Nederlandse

dat ze makkelijker kunnen beschikken over A-locaties en

markt zijn Dille & Kamille, Studio Bazar en Kookwinkel.

kortingen op huurkosten, omdat ze onmisbaar zijn in een

Onze visie Na geen groei in 2007 behaalden huishoudelijke

door branchevreemde artikelen te verkopen, is groot. Maar

artikelenzaken 3,9% meer omzet in 2008. De hoge

deze formuleverwatering kan schadelijk zijn voor de branche

omzetgroei in het eerste kwartaal veranderde in een krimp

en op lange termijn ook voor het voortbestaan van winkels.

in het laatste kwartaal van 2008. De vooruitzichten voor

De consument vraagt om duidelijke positionering, kiest

2009 zijn ongunstig gezien de verwachte daling van de

vaker voor kwaliteit en kan afhaken als hij dit niet vindt in

consumentenbestedingen. In de neergaande conjunctuur

een verwaterd winkelconcept. Zelfstandige winkels dreigen

bezuinigen consumenten vooral op de aanschaf van luxe

marktaandeel te verliezen aan ketens. Het merendeel van de

artikelen. Hoe luxer het assortiment van een winkel is, hoe

bedrijven in de branche (68%) maakt geen deel uit van een

groter wordt de verwachte vraaguitval. Daarnaast hebben

inkooporganisatie of winkelketen. Concurreren op prijs met

winkels in huishoudelijke artikelen te maken met structurele

de grote winkelketens is daardoor moeilijk. Aan de andere

problemen en staan ze voor een aantal grote uitdagingen.

kant is het neerzetten van een specialistisch concept, dat ook

De concurrentie van binnen en buiten de branche wordt

op langere termijn sterk en levensvatbaar is, lastig voor een

sterker en de verleiding om extra inkomsten te genereren

op zichzelf staande winkel.

Kerngegevens Aantal bedrijven: 870 Aantal winkels: 2.010 Omzet totale branche: EUR 1,7 mrd Omzetgroei 2008: 3,9%

Websites Omzet per winkel: EUR 832.000 Aantal werknemers: 15.300 Omzet per fte: EUR 109.300 Omzetsnelheid: 3,9 21

www.hbd.nl www.gebra.nl www.mkb.nl


Retail Huishoudelijke artikelen Bestedingen huishoudelijke artikelen (incl. BTW)

Bron: HBD, ABN AMRO Sector Research 108

• In 2007 is er in Nederland voor EUR 3.364 miljoen uitgegeven aan huishoudelijke artikelen, een stijging van 3,2%

106

ten opzichte van 2006.

104

• Per huishouden komt dit neer op EUR 467, waarvan circa

108 107 105 103 103

102

25% aan vaat- en glaswerk, 38% aan huishoudelijke

100

apparaten en 37% aan overige huishoudelijke artikelen. huishoudelijke artikelen iets achter op de bestedingen in de totale detailhandel.

99

98

index (2002=100)

• Vanaf 2007 loopt de ontwikkeling van bestedingen aan

98

96 96 94 2002

2003

2004

2005

2006

Bestedingen aan huishoudelijke artikelen

2007

2008r

Totale detailhandel

Exploitatiebeeld

Bron: HBD

• De kostenstructuur verschilt sterk per bedrijfsgrootte. Kleine bedrijven kennen relatief lagere personeelskosten Inkoopwaarde 61%

en overhead, grotere bedrijven juist een lagere inkoopwaarde en lagere huisvestingskosten. • Kleinere bedrijven en speciaalzaken kennen een relatief


hogere marge dan grote ketens. Het bedrijfsresultaat is voor de gehele branche tussen 2002 en 2007 gestegen van 4% naar 5% van de omzet, vooral door een dalende inkoopwaarde (61% versus 64%).

Bedrijfsresultaat 5% Huisvestingskosten 9%

Overige kosten 9%

Werkkapitaal MKB


• Het aantal voorraaddagen is relatief hoog en in de

Debiteurendagen

Voorraaddagen

140

afgelopen jaren vrij constant. Dit heeft onder meer te

120

maken met de aard van de producten, die nauwelijks aan houdbaarheid of modetrends onderhevig zijn.

118

112

100

113

110

80

• In 2007 is een daling te zien in het aantal debiteuren-,

60

dezelfde orde van grootte, waardoor de uitwerking op het

40

werkkapitaal beperkt blijft.

20

dagen

crediteuren- en voorraaddagen. De veranderingen zijn van

0

43

41

39

31 14

10

2003

2004

20

21

2005

2006

Marktaandeel verkoopkanalen • Huishoudelijke artikelen zijn in veel winkels te koop.

15 2007

18%

Ambulant/Overig 6%

Woonzaken

9%

Super/Warenhuis

• De huishoudelijke artikelenzaken hebben 17% van de markt in handen. Hun marktaandeel is geslonken in 2007,

23

Bron: HBD

Door het grote aantal verkoopkanalen is de markt zeer versnipperd.

109

8%

Doe-het-zelf

13%

Bloem/Tuincentra

terwijl het aandeel van bouwmarkten, supermarkten,

Wit-en bruingoed

warenhuizen en woonzaken is gestegen.

Niet-detailhandel

17%

Huish.artikelen

17%

• De branchevervaging en sterke concurrentie plaatst ondernemers voor een grote uitdaging.

0%

22

10%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

20%


Retail Juweliers Modebewustheid consument is van invloed op assortiment juweliers Keuze voor specifieke doelgroep en focus op rendement blijven belangrijk Omzet van juweliers zal dalen in 2009 door laag consumentenvertrouwen en lage koopbereidheid Branchebeschrijving Juweliers hebben als hoofdactiviteit de verkoop van

bestedingen aan sieraden en uurwerken het grootst.

edelstenen en sieraden, bestek en andere gebruiks-

Juweliers hebben te maken met een toename van

voorwerpen van edele metalen, zoals horloges en klokken.

branchevreemde concurrentie; hierbij moet gedacht worden

Winkels in bijouterieën en sieraden van onedele metalen

aan warenhuizen en online winkels.

worden niet tot deze branche gerekend. Bij juweliers zijn de

Trends en ontwikkelingen Door de conjunctuurgevoeligheid wordt deze branche vaak

Deze veranderende consument creëert de opkomst van

hard geraakt als het economisch slechter gaat. De consument

trendy en modegevoelige juweliersartikelen. Dit gaat samen

maakt onderscheid in producten die in het dagelijks leven

met de opkomst van midden- tot laagsegment juwelierswin-

noodzakelijk zijn en producten waarvan de aankoop mak-

kels en bijouterieën en heeft een hogere omzetsnelheid als

kelijk geschrapt of uitgesteld kan worden. In 2008 daalde de

gevolg. Voor juweliers in het duurdere segment is de grotere

omzet van juweliers. Dit was het gevolg van een afname in

groep ouderen, die bereid zijn duurdere sieraden te kopen,

het volume. Door een stijging in de prijzen, bleef de schade

een groeimarkt. Voor de trendy juwelier is het juiste assor-

enigszins beperkt. Sinds een aantal jaren is de juweliers-

timent een belangrijk aspect. De juwelier aan de onderkant

branche sterk aan het veranderen. Doelgroepsegmentatie is

van de markt ondervindt concurrentie van de bijouterieën

belangrijk geworden. De eenduidige juweliersklant verdwijnt

en branchevreemde kanalen zoals modewinkels en drogis-

en wordt vervangen door een prijsbewuste en trendy koper

terijen. De juweliers experimenteren de laatste jaren met de

aan de ene kant en een kwaliteitsbewuste traditionele koper

inrichting van de winkel om zodoende een onderscheidend

aan de andere kant.

karakter uit te dragen, met de juiste ’look en feel’.

Onze visie Ook het komende jaar ligt de markt voor luxe duurzame

gemaakt worden voor een specifieke doelgroep en er zal een

consumptiegoederen er niet goed bij en winkeliers zullen de

keus gemaakt moeten worden om wel of niet een samenwer-

gevolgen ondervinden van een krimpende economie. Voor

kingsverband aan te gaan. De juweliersbranche kent name-

de hele branche dalen omzet en winstgevendheid. De omzet

lijk van oudsher weinig samenwerking. Slechts 8% van de

zal dalen als gevolg van een teruglopende vraag naar luxe

juweliers is onderdeel van een franchiseorganisatie of keten

duurzame consumptiegoederen en een toenemende prijsge-

en 3% maakt deel uit van een in- of verkoopcombinatie. Door

voeligheid van de consument. Aan de andere kant zullen de

meer samenwerking kan de juwelier zijn omzet en volume

kosten stijgen. De prijzen van edelmetalen zullen in 2009 licht

vergroten en effectiever inspringen op een veranderde klant.

stijgen, als gevolg van een vlucht naar relatieve zekerheid

Samenwerkingsvoordelen zijn te behalen op het gebied van

van beleggers. Dit zal een negatieve uitwerking hebben op

marketing, inzicht in klantenbehoeftes en lagere kosten door

de winstgevendheid van de juweliers. Als gevolg van de ont-

goedkopere inkoop. Verder is het belangrijk voor de juwelier

wikkelingen in de markt zullen juweliers keuzes met betrek-

om een servicegerichte, klantvriendelijke onderneming neer

king tot de bedrijfsvoering moeten maken. Zo moet de keuze

te zetten.

Kerngegevens Aantal winkels 1.740 Brancheomzet EUR 745 mln Omzet per winkel EUR 382.000 Aantal betaalde banen 5.900

Websites Omzet per fte EUR 192.000 Gem. winkelvloeroppervlakte 59 m2 Winkels in hoofdwinkelcentra 75% Samenwerkende ondernemers 11% 23

www.fgz.nl www.nju.nl www.hbd.nl www.goudsmeden.nl Visie op Sectoren 2009

Retail Juweliers Omzet-, prijs- en volumeontwikkeling

Bron: CBS

• In 2008 heeft de juweliersbranche in alle kwartalen een

160

omzetdaling laten zien ten opzichte van dezelfde periode in

140

2007.

120

• De maand december is voor juweliers traditioneel een

100


Omzet

Prijs

2009v

Q3-2008

Q4-2008r

Q2-2008

Q1-2008

Q4-2007

Q3-2007

Q2-2007

Q1-2007

Q4-2006

Q3-2006

Q2-2006

Q1-2006

Q4-2005

Q3-2005

Q2-2005

Q1-2005

Q4-2004

Q3-2004

Q2-2004

van vooral luxe duurzame consumptiegoederen.

Q1-2004

40 Q1-2003

mentenvertrouwen en de lage koopbereidheid ten aanzien

60

Q4-2003

• De omzet zal ook in 2009 gaan dalen door het lage consu-

80

Q3-2003

ruim 30% hoger dan de omzet in januari.

Q2-2003

index (2000=100)

belangrijke maand. In 2007 was de omzet in december

Volume

Exploitatiebeeld

Bron: HBD

• In vergelijking met 2006 is het exploitatiebeeld stabiel gebleven. De personeelskosten maken het belangrijkste Inkoopwaarde 55%

deel uit van de totale kosten. • In 2006 heeft de hoge prijs van goud de inkoopwaarde zwaar laten drukken op de begroting, in 2007 is de verhouding inkoop/omzet stabiel gebleven. • In 2009 zal de inkoopprijs nog zwaarder drukken op de

Bedrijfsresultaat 7%


omzet in verband met de stijgende inkoopprijzen. Overige kosten 15%


Werkkapitaal MKB


• In 2007 keerde het aantal voorraaddagen weer terug naar

Debiteurendagen

Voorraaddagen

250

het niveau van 2005. Dit is vreemd gezien de verkorting van de modecyclus die voor een verhoging van de

227

200

204

200

199 180

omloopsnelheid van de collecties zou moeten zorgen. Een

150

mogelijke oorzaak zou kunnen zijn dat er niet, of te laat, is 100

• Het aantal crediteurendagen is fors gestegen. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Een mogelijke oorzaak kan

dagen

ingegrepen bij niet goed lopende producten.

het onvoldoende inschatten van de cashflow zijn.

50

59

67

53 10

9

2003

2004

31

9

0 2005

Juweliers naar samenwerkingsvorm

28

7

7

2006

2007

Bron: HBD

• De juweliersbranche blijft achter bij de rest van de detailhandel qua samenwerking. Slechts 11% van de juweliers werkt op de een of andere manier samen. Geen samenwerking 89%

• Samenwerking kan voor een efficiëntere en effectievere bedrijfsvoering zorgen.

In- en/of verkoopsamenwerking 3% Filiaal- en/of franchisebedrijven 8%

24


Retail Kledingzaken Alle segmenten in de kledingbranche noteren een omzetdaling voor 2008 Voorraadbeheer en adequate reactie op veranderend consumentengedrag blijven belangrijk Bestedingen consument staan onder druk door een daling in het consumentenvertrouwen Branchebeschrijving De detailhandel in kleding omvat winkels in dames- en/of

deel in beslag. De branche heeft in toenemende mate te

herenbovenkleding, baby- en kinderkledingzaken, body-

maken met vestiging van internationale ketens als H&M en

fashionshops (lingerie) en de gemengde kledingzaken. Van

Inditex (Zara en Bershka). De verkoop via internet neemt aan

alle bestedingen aan kleding komt 71% terecht bij kleding-

belang toe. Mitex is de Vereniging van Ondernemers in de

winkels en neemt damesmode met circa 39% het grootste

Modedetailhandel.

Trends en ontwikkelingen In 2004-2007 is de omzet sterk gestegen in de

een lager gemiddeld prijsniveau in het damessegment. Voor

modedetailhandel. Dit is voornamelijk het gevolg geweest

de hele branche geldt dat inspelen op snel veranderende

van een hoger volume. Het gemiddelde prijsniveau is

consumentenvoorkeuren cruciaal is. De collecties in winkels

al een tijd stabiel tot licht dalend geweest. Na de sterke

volgen elkaar steeds sneller op in de strijd om de gunst van

stijging in de jaren 2004-2007 lijkt de modebranche haar

de consument. Deze trend vergt een goed georganiseerde

voorlopige hoogtepunt te hebben bereikt. De omzet voor de

bedrijfsvoering met een sterk ontwikkelde internationale en

modedetailhandel daalde in 2008 met circa 1% ten opzichte

flexibele logistiek. Want collecties wisselen niet meer twee

van 2007. Alle segmenten hebben in 2008 een omzetdaling

keer per jaar, maar om de paar maanden of zelfs weken.

laten zien. Het herensegment laat samen met het baby-

De consument wil goede service en richt zich op merk

kindersegment de sterkste daling zien. Het jeanssegment

en kwaliteit, waarbij het MVO-aspect belangrijker wordt.

heeft, in relatie tot de andere segmenten, het beste

Hierbij gaat het vooral om de arbeidsomstandigheden bij de

gepresteerd. De omzetdaling van de modebranche is een

productie van textiel en milieuaspecten van katoenverbouw

gevolg van afnemende verkopen in het herensegment en

in ontwikkelingslanden.

Onze visie De verkoop van kleding is nauw verbonden met de

concurrentie een blijvend gegeven. Toetredingsdrempels zijn

economische cyclus en in mindere economische tijden is

laag voor zelfstandige ondernemers en ook schaalvergroting

het voor de consument een besparingspost. Voor 2009 zijn

zorgt voor continue druk. Buitenlandse ketens vestigen zich

de vooruitzichten voor de economie en daarmee ook voor

in toenemende mate in Nederland en eisen een deel van

de modebranche volgens ABN AMRO niet rooskleurig. Een

de markt op. De internationale ketens hebben van snelle

dalend consumentenvertrouwen en een lage koopbereidheid

collectiewisselingen hun specialiteit gemaakt omdat ze de

zullen de bestedingen aan kleding geen goed doen. ABN

hele keten van ontwerp tot en met productie en distributie

AMRO verwacht voor 2009 een krimp van 0 tot 5%. Een

beheersen. Voor de kleinere ondernemer is het evenwel

scherpere daling van de koopbereidheid en de focus op

belangrijk controle te krijgen over de winkel. Tijdige en

prijs liggen hier aan ten grondslag. Door vroeg ingezette

juiste informatie over de voorraad en de verkopen is daarbij

kortingen zal de ondernemer de consument proberen te

cruciaal. Tevens blijft het, net als voor de grote ketens,

verleiden. Dit zal echter wel gevolgen hebben voor het

belangrijk om de continue veranderingen in de doelgroep te

bedrijfsresultaat. In de kledingbranche is een grote mate van

volgen en hier adequaat op te reageren.

Kerngegevens Aantal ondernemingen: 9.630 Aantal winkels: 16.200 Omzet: EUR 8,5 mrd (excl. BTW) Omzet per winkel: EUR 526.900

Websites Aantal werknemers: 86.300 (2008) Omzet per fte: EUR 176.800 Omzetsnelheid: 4,2

25

www.modint.nl www.mitex.nl www.hbd.nl


Retail Kledingzaken Omzetontwikkeling kledingzaken


• 2003 en 2004 waren moeilijke jaren voor de branche. In 2005 vond een ommekeer plaats en ging de consument

113

113

2007

2008r

110

weer meer uitgeven, wat uiteindelijk resulteerde in 2 top-jaren (2006 en 2007).

saldo voor dit segment negatief uitpakte.

100

index (2005=100)

de gemiddelde prijs gedaald, waardoor de omzet per

106

104

• In 2008 is de omzet ongeveer 1% gedaald. In het damessegment waren de verkopen toegenomen, maar

107

105

100

100

98

98

95

90 2000

2001

2002

2003

Omzetontwikkeling

2004

2005

2006

2009v


Exploitatiebeeld

Bron: HBD

• Waar het bedrijfsresultaat in 2006 een ruime verbetering liet zien (van 3 naar 7%), is er ook in 2007 een verbetering van het resultaat te zien (van 7 naar 8%).

Inkoopwaarde omzet 54%

• Het aandeel personeelskosten besloeg zowel in 2006 als in


2007 16% van de omzet. In 2009 verwacht ABN AMRO dat de loonkosten in relatie tot de omzet zullen stijgen, als gevolg van stijgende lonen aan de ene kant en een dalende omzet aan de andere kant.

Huisvestingskosten 10% Bedrijfsresultaat 8%

Overige kosten 11%

Werkkapitaal MKB


• Opvallend is de sterke stijging van het aantal voorraad-

Crediteurendagen

Debiteurendagen

Voorraaddagen

120

dagen in 2007 ten opzichte van 2005 en 2006. Deze stijging

100

staat haaks op de toegenomen omzet in 2007 en impliceert dat ondanks de toegenomen verkopen de voorraden

80

langer in de winkel zijn blijven liggen. Dit kan op inefficiënt

60

voorraadbeheer duiden.

40

dagen

• Het aantal debiteurendagen is in 2007 teruggevallen naar gemiddeld 3 dagen.

20

103

102

103

96 82

20

25

23

4

4

3

2002

2003

2004

18

80

24

24

4

5

3

2005

2006

2007

0

Bestedingen aan kleding (incl. BTW)

Bron: HBD, CBS 14.000

• De totale bestedingen aan kleding lieten in 2007 een

10.000

• In 2007 bedroegen de bestedingen per huishouden ruim

11.924

11.534

12.000

stijging zien van meer dan 3% ten opzichte van 2006.

9.947

10.079

9.785

8.000

EUR 1.650.

6.000

• 14,5% van de totale consumptieve bestedingen in de detailhandel gaat naar de modebranche.

4.000

EUR

2.000

1.379

1.408 612

727

705

617

0 2003

2004

Bestedingen (totaal, mln EUR)

26

1.652

1.614

1.415 600 2005

2006

Per huishouden, EUR

2007

Per hoofd, EUR


Retail Online retail De online retail bestedingen bedroegen in 2008 EUR 4,85 miljard Online blijft als kanaal de komende jaren terrein winnen Economische tegenwind leidt tot stabilisering aantal webwinkels Branchebeschrijving De branche ‘online retail’ houdt zich bezig met de verkoop van producten en diensten via internet aan particulieren. Naast pure webwinkels, die uitsluitend hun waar aanbieden via het web, hebben veel ondernemingen naast een fysieke winkel ook een verkoopkanaal via het web.

Trends en ontwikkelingen Met een omzet van EUR 4,85 miljard in 2008 (+24%), blijven

het volwassen worden van een branche hoort een waarborg

webwinkels groei met dubbele cijfers schrijven. Online retail

keurmerk voor consumenten. Per 1 januari 2009 hebben de

heeft daarmee een belangrijke plaats in het Nederlandse

Consumentenbond en Thuiswinkel.org, waar meer dan 1.000

retaillandschap ingenomen. De Kamer van Koophandel komt

online retailers lid van zijn, een akkoord bereikt over algeme-

in Nederland tot 7.200 internetondernemingen die detailhan-

ne voorwaarden bij online aankopen en thuiswinkelen. Dit is

delsactiviteiten ontplooien via niet-traditionele kanalen. De

een duidelijke stap voorwaarts voor toenemend vertrouwen

branchevereniging Thuiswinkel.org komt tot 20.000 onderne-

en transparantie voor klanten. De transparantie die internet

mingen die zich op enigerlei wijze met het online verkopen

met zich mee brengt, is misschien nog wel van grotere in-

van producten en diensten bezighouden. Duidelijk is dat

vloed op het retaillandschap dan de directe verkoop. Produc-

online retail steeds meer verweven raakt met de bestaande

ten en prijzen kunnen worden vergeleken en als de consu-

detailhandel. Multichannel retail is een trend; de klassieke

ment besluit het toch in een fysieke winkel aan te schaffen,

detailhandel beschikt over een online verkoopkanaal en

dan confronteert men de verkoper met ’de laagste prijs’.

webshops openen (in beperkte mate) fysieke winkels. Bij

Onze visie De online retailmarkt is relatief gezien laagdrempelig voor

hogere bedragen te bestellen. Vertrouwen en gemak zijn

starters en wordt gekenmerkt door dynamiek met veel toe-

hierbij sleutelwoorden. In vergelijking met cijfers over online

en uittreding. ABN AMRO verwacht, mede onder invloed van

winkelen uit de VS zou men makkelijk kunnen concluderen

de huidige economische malaise, dat het aantal webwinkels

dat er nog een enorme potentie in Nederland zou moeten

in 2009 maar beperkt zal groeien. Het aantal toetreders stijgt

zijn voor online groei. Toch zijn dergelijke vergelijkingen te

net iets meer dan het aantal uittreders. Het is niet moeilijk

simpel. Nederland heeft in vergelijking met de VS nooit een

om een webwinkel te beginnen, maar schaalgrootte en effici-

postordercultuur gehad; alleen al vanwege het feit dat ieder-

ency zijn van doorslaggevende betekenis voor het financieel

een in Nederland nooit ver van een winkelgebied vandaan

welslagen van een online retail onderneming. In opkomst

woont. Wel verwachten wij dat de online retail nog enkele

is de zogenaamde ’cross channel retailing’, waarmee men

jaren aan belang zal winnen. Rond 2013 zal de online omzet

synergie haalt uit het exploiteren van meerdere verkoopka-

zich in pas met de detailhandelsverkopen ontwikkelen.

nalen naast elkaar. Mensen met ervaring in winkelen op het web, blijken zowel frequenter te kopen als voor gemiddeld

Kerngegevens Omzet online retail: EUR 4,85 mrd Aantal webwinkels (zonder fysieke vestiging): 7.200 Aantal ondernemeningen met online retail: 20.000

Websites Gemiddeld bestedingsbedrag: EUR 337 % personen dat wel eens online heeft gekocht: 68% Pc-bezit huishoudens: 88% Internettoegang huishoudens: 86% 27

www.emerce.nl www.thuiswinkel.org www.blauw.com www.currence.nl Visie op Sectoren 2009

Retail Online retail Online omzetontwikkeling • De online bestedingen groeiden in 2008 met circa 24% tot een bedrag van EUR 4,85 miljard. Daarmee is de groei

Bron: Blauw Research, ABN AMRO Sector Research 50%

40%

bijna 14% lager dan in 2007. • ABN AMRO verwacht dat in 2009 onder invloed van de economische recessie de groei uit zal komen tussen de 10

39%

38% 30%

33% 27% 24%

20%

en 15%. De omzet van de totale online retail branche zal daarmee om en nabij de EUR 5,5 miljard liggen. Deze groei

10%

zal voornamelijk ten koste gaan van de bestaande detail-

0%

handel.

2004

2005

2006

Omzetontwikkeling

Elektronisch winkelen (% van de bevolking) • De groei van het aantal mensen dat aankopen doet via internet, vlakt al enkele jaren af. Er is onderscheid tussen

70%

e-shoppers hebben minder dan drie maanden geleden

50% 40%

66%

67%

68%

2007

2008

2009v

61% 55%

52% 45%

40%

30%

pers. In totaal is er bijna geen groei meer waar te nemen

20%

van het aantal mensen dat op internet koopt. Innovaties

10% 0%

zijn nodig om een groter aantal mensen over te halen om

2002

online te kopen.

2003

2004

E-shoppers

2005

2006

Frequente e-shoppers

Top 10 online consumentenbestedingen in 2008

Bron: Blauw Research

• Reizen zijn met een omzetaandeel van 40% verrreweg de grootste bestedingscategorie in de online retailmarkt.

2009v


60%

• De meeste kopers op het internet zijn frequente e-shop-

2008v

80%

frequente en minder frequente e-shoppers. Frequente online een aankoop gedaan.

2007


Reizen

1.955

Consumenten elektronica

• De bestedingen aan consumentenelektronica via het on-

565

Hardware

382

Verzekeringen

367

line retailkanaal zijn in 2008 met maar liefst 59% gestegen

Kleding

353

en is in omvang nu de tweede bestedingscategorie.

Tickets

183

• De gemiddelde omzetstijging van non-food producten die ook via de klassieke detailhandel worden aangeboden is circa 35%.

Boeken

182

Levensmiddelen e.d.

161

Witgoed

146

Huis- en tuinartikelen

108 0

200

400

600

800 1.000 1.200 1.400 1.600 1.800 2.000

in mln EUR

Betaalmiddel laatste online aankoop (oktober 2008)

Bron: Blauw Research

• Exact inzicht in de meest gebruikte betalingsmethoden voor

IDeal

online aankopen is niet voorhanden. De veiligheid van een

Acceptgiro voor levering

betaalwijze is voor veel consumenten een doorslaggevende

25%

Overschrijving

factor bij de wijze van betalen. In combinatie met het

11%

Creditcard

gemak en de snelheid heeft dit iDeal de afgelopen twee jaar de favoriete betalingsmethode gemaakt. Een groei van

38%

10%

Eenmalige machtiging

87% in 2008, naar 28 miljoen transacties, spreekt daarbij

7%

PayPal

boekdelen.

5%

Overige

4% 0%

28

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%


Retail Schoenen Omzet schoenenbranche met 1% gedaald in 2008 Branchevervaging zorgt voor zowel nieuwe omzetmogelijkheden als extra concurrentie Ook voor 2009 wordt een daling van de omzet verwacht Branchebeschrijving In de schoendetailhandel worden dames- en herenschoenen,

in Schoenen) is de branchevereniging, die via haar leden

kinderschoenen, laarzen, sportschoenen, sandalen en pantof-

ruim een derde van de markt dekt.

fels verkocht. Onder het assortiment vallen tevens accessoires zoals veters, onderhoudsmiddelen en lederwaren zoals riemen en tassen. De VGS (Vereniging Grootwinkelbedrijven

Trends en ontwikkelingen Door tegenvallende verkopen in 2008 is de omzet met 1%

van branchevreemde kanalen. Zo nemen bijvoorbeeld in het

gedaald. Hoewel de schoenenbranche nog steeds bezig is

middensegment steeds meer sporten kledingzaken, met

met een inhaalslag ten opzichte van de modebranche, wordt

name merkkledingwinkels, schoenen in het assortiment op.

de schoen in toenemende mate gezien als een mode-item.

Ook modeketens zoals H&M en Zara hebben schoenen in hun

Dit heeft zeker voordelen, maar zorgt er tevens voor dat de

assortiment opgenomen. Desondanks is het marktaandeel

branche gevoeliger wordt voor conjunctuurschommelingen.

van de schoenenwinkels met 75% nog steeds substantieel.

In 2008 zijn de consumptieve bestedingen in de detailhandel

Het bewustzijn van de consument ten opzichte van

nauwelijks gestegen en zowel het consumentenvertrouwen,

maatschappelijk verantwoorde producten is toegenomen.

als de koopbereidheid zijn afgenomen. Dit heeft gevolgen

Eerlijke informatie over zowel maatschappelijk verantwoorde

gehad voor de schoenenbranche. Ook het algemene

schoenen als milieuvriendelijk geproduceerde schoenen

prijsniveau staat onder druk door scherpere inkoopprijzen

wordt belangrijk geacht. Verder zien steeds meer detaillisten

en de opkomst van goedkope aanbieders. Verder krijgen

de voordelen van samenwerking in. Het aantal zogenoemde

schoenenwinkels steeds meer te maken met concurrentie

ongebonden zelfstandigen is de afgelopen jaren afgenomen.

Onze visie Gezien de verwachte ongunstige ontwikkeling van de

Dit betekent dat de schoenenwinkels meerwaarde moeten

economie en het consumentenvertrouwen, zullen de

bieden. De toegenomen groep oudere consumenten is een

consumptieve bestedingen aan schoenen in 2009 stagneren.

aantrekkelijke doelgroep met relatief veel bestedingsruimte.

Dit zal leiden tot een verdere daling van het aantal

Deze groep hecht waarde aan kwaliteit en service. Hier kan

verkochte schoenen. Ook het bedrijfsresultaat komt onder

de meerwaarde van de schoenenwinkels tot uiting komen.

druk te staan. Aan de ene kant vindt er een daling plaats

Verder is het belangrijk om een eigen identiteit neer te zetten.

van het aantal verkopen en een run van consumenten

Een schoenenwinkel met een exclusieve collectie zal zich

op goedkopere producten. Aan de andere kant zullen

sneller kunnen onderscheiden van de grote ketens. Maar

de kosten stijgen, als gevolg van stijgende loonkosten

ook focus op een specifieke doelgroep kan de onderneming

en inkoopprijzen. De kostprijs van Chinees schoeisel zal

een eigen identiteit geven. Branchevervreemding biedt ook

toenemen door de hogere lonen in China. De concurrentie

mogelijkheden voor de schoenenbranche. Opname van

van branchevreemde kanalen, zowel aan de onderkant

branchevreemde mode artikelen kan voor een grotere toeloop

van de markt als in het middensegment, zal aanhouden.

zorgen. Wel moet worden gewaakt voor formuleverwatering.

Kerngegevens Aantal bedrijven: 1.305 Aantal winkels: 3.015 Aantal voltijdbanen: 20.000 Omzet per winkel: EUR 606.000

Websites Netto-omzet per FTE: EUR 170.000 Omzetsnelheid: 3.1 Bestedingen aan schoenen: EUR 2,3 mrd

29

www.mitex.nl www.hbd.nl www.schoenencentrum.nl www.schoenvisie.nl Visie op Sectoren 2009

Retail Schoenen Omzetontwikkeling


• Na een stijging van de omzet in 2005 (2,1%) en in 2006

106

(7,1%), keert het tij zich, met een stagnerende omzet in

104

2007 (0%) een daling in 2008 (1%).

100

die consumenten ervaren en zal in 2009 doorgezet worbehoorlijk afnemen.

100

2006

2007

105

99

98 index (2000=100)

den en uitkomen tussen de 0 - 5%. De bestedingsdrift zal

106

103

102

• De daling is het gevolg van de economische onzekerheid

106

105

104

97

96 94 92 90 2000

2001

2002

2003

Omzetontwikkeling

2004

2005

2008r

2009v


Exploitatiebeeld

Bron: HBD

• In 2009 zal de inkoopwaarde als gevolg van de hogere kostprijs van producten uit China stijgen. Wel moet rekening gehouden worden met het feit dat producenten op

Inkoopwaarde 55%

zoek gaan naar nieuwe lagelonenlanden, waardoor de kosten in de toekomst gedrukt kunnen worden. • De omzet in 2009 zal dalen door de afgenomen vraag. • Hierdoor zal het bedrijfsresultaat onder druk komen te staan.


Bedrijfsresultaat 7% Totaal overige kosten 11%


Werkkapitaal MKB


• Omdat er grotendeels contant wordt afgerekend is het

132

131

120

• Het aantal voorraaddagen is in 2007 met ruim 15%

122 107

100

gestegen. • Doorvoeren van efficiencymaatregelen in het aankoopbe-

60

bijvoorbeeld aan ’just-in-time’ leveranties, zodat er minder

40 dagen

druk ontstaat op eigen magazijnposities. Minder voorraad

20 0

5

13

5

16

2003

2004

gedaald. De omzet in 2007 is voor de schoenendetailhan-

20

3

15

2005

Bestedingen aan schoenen • De consumptieve bestedingen aan schoenen zijn in 2007

105

80

leid kan op korte termijn vruchten afwerpen. Denk hierbij

middelen.

Voorraaddagen

140

aantal debiteurendagen zeer laag.

in eigen beheer legt bovendien minder beslag op liquide

Debiteurendagen

21

3 2006

4 2007

Bron: HBD, ABN AMRO Sector Research 2.500

2.291 2.118

2.266

2.052

2.037

2.000

del echter gelijk gebleven. Dit zou er op kunnen duiden dat het aandeel van de schoenendetailhandel ondanks een toename van branchevreemde verkoopkanalen toch is

1.500

1.000

toegenomen. • Het aandeel van schoenen in de totale consumptieve

EUR

bestedingen in de detailhandel ligt iets onder de 3%.

500

300

287 130

314 140

126

138

0 2003

2004

Bestedingen (totaal, mln EUR)

30

320

288 125 2005 Per huishouden, EUR

2006

2007

Per hoofd, EUR


Retail Sport- en kampeerartikelen Een toename van oudere sporters biedt mogelijkheden op de lange termijn Als gevolg van de laagconjunctuur zal 2009 een verder krimpende omzet laten zien Met uitzondering van kampeerartikelen; hier zal een lichte groei worden vertoond Branchebeschrijving De detailhandel in sporten kampeerartikelen omvat zowel

of verkooporganisatie. De rest wordt aangeduid als

bedrijven met een algemeen assortiment, als winkels

ongebonden zelfstandigen.

die zich richten op outdoorartikelen of op specifieke sporten zoals ruitersport en golfsport. Van de sportzaken valt 62% onder een keten, franchiseorganisatie of in- en/

Trends en ontwikkelingen Na een forse stijging van bijna 7% in 2006 en een stijging

functioneel, maar ook modieus. Ook andere sportartikelen

van 3% in 2007, is de omzet van de detailhandel in sport-

ondervinden concurrentie van branchevreemde afzetkanalen,

en kampeerartikelen in de eerste 8 maanden van 2008

zoals supermarkten in het lagere segment, die eenmalig

gedaald met circa 2%. Alle segmenten zijn gedaald, maar

goedkope sportartikelen en/of -kleding aanbieden. Ondanks

per segment is de ontwikkeling verschillend geweest.

de concurrentie weten de sportzaken hun marktaandeel

De omzet op sportleisure laat een beperkte daling zien,

(48%) de laatste jaren op peil te houden. Op allerlei manieren

die onder andere te wijten is aan het slechte weer. Het

wordt geprobeerd met formules in te spelen op de behoeften

sportschoenensegment laat net als het hardware-segment de

van de klant. Sportmodewinkels voor vrouwen en winkels

grootste daling zien. Sportartikelen worden via verschillende

voor de actieve sporter proberen een specifieke klant te

afzetkanalen aangeboden. De schoenen en kledingzaken

bereiken. Aan de andere kant van het spectrum proberen

vormen de grootste concurrent van de sportzaken. Dit is ook

de megastores juist met een breed aanbod meerdere

logisch, omdat de grenzen tussen sporten vrijetijdsartikelen

koopgroepen te bereiken.

vervagen. Sportschoenen en -kleding zijn niet meer alleen

Onze visie ABN AMRO verwacht een daling van de totale omzet voor de

cijfers laten een toename van ouderen zien. Een steeds

detailhandel in sporten kampeerartikelen. Doordat sport-

groter deel van deze ouderen zal behoren tot de groep ’vitale

schoeisel en -kleding steeds meer als mode-items worden

ouderen’, waarvan de interesse voor sport groot is. Dit biedt

beschouwd, is de markt conjunctuurgevoeliger geworden.

mogelijkheden voor de sportwinkels. Deze groep verwacht

Dit betekent dat de markt voor sportartikelen als gevolg

een goede service en kennis van zaken bij het personeel. Dat

van de recessie in 2009 zal stagneren. De kampeerartikelen

vraagt om een investering in het opleiden van personeel.

daarentegen zullen een lichte stijging laten zien. ABN AMRO

Een groot percentage van de sporten kampeerzaken neemt

verwacht namelijk dat meer mensen voor een vakantie in

al deel aan een samenwerkingsverband, maar nog lang niet

eigen land zullen kiezen en/of voor een goedkopere vorm

alle ondernemers zijn zover. Een samenwerkingsverband

van vakantie. Dit komt de vraag naar kampeerartikelen ten

biedt voordelen op het gebied van onder andere inkoop en

goede. Op termijn vormt de blijvende belangstelling voor

logistiek en kan in moeilijke tijden voor een voorsprong op

gezondheid en daardoor ook voor sporten een vruchtbare

de concurrentie zorgen.

bodem voor de markt van sportartikelen. De demografische

Kerngegevens Aantal bedrijven: 1.305 Aantal winkels: 2.160 Aantal voltijd banen: 9.000

Websites Omzet per winkel: EUR 615.000 Omzet per FTE: EUR 218.000 Omzetsnelheid: 2,1 Totale bestedingen: EUR 2,0 mrd 31

www.mitex.nl www.hbd.nl www.schoenvisie.nl


Retail Sport- en kampeerartikelen Omzetontwikkeling


• De omzet voor 2008 is gekrompen met 2%. Deze krimp is

102

het gevolg van de dalende koopbereidheid van klanten.

100

• In 2009 wordt deze trend doorgezet en verwacht

98 96

ABN AMRO een daling van 0 - 5%. Een daling in het consumentenvertrouwen en een daling van de koopbereiddoen afnemen.

93

92 index (2000=100)

heid leiden tot lagere bestedingen en zullen de volumes

100

99

99

88

84 2003

2004

2005

Omzetontwikkeling

2006

2007r

2008r

2009v


Exploitatiebeeld

Bron: HBD

• De inkoopwaarde bedraagt 62% van de totale omzet. Dit is onder het gemiddelde van de totale detailhandel (66%). Inkoopwaarde 62%

• De personeelskosten zullen in 2009 stijgen als gevolg van de gestegen CAO lonen. • Toch blijft investering in personeel belangrijk, ook in mindere tijden. Bedrijfsresultaat 5%


Totaal overige kosten 12 %


Werkkapitaal MKB


• In 2007 zijn zowel het aantal voorraaddagen als het aantal crediteurendagen flink afgenomen. Het aantal debiteurendagen is gelijk gebleven. Dit zorgt per saldo

179

175

160

voor een afname van het aantal werkkapitaaldagen ten

Voorraaddagen

171

168 145

120

opzichte van 2006. • De afname van het aantal voorraaddagen kan het gevolg

80

zijn van de relatief korte modecyclus, waar ook de sport-

40 dagen

branche in toenemende mate aan onderhevig is.

Debiteurendagen

200

35

33

4

4

23

0 2003

2004

31

4 2005

Samenwerkingsverbanden

5 2006

22

5 2007

Bron: Locatus, EIM Grootwinkelbedrijf 18%

• Onder grootwinkelbedrijf wordt verstaan een onderneming met 20 of meer eigen filialen. • Samenwerking kan perspectief bieden in economisch moeilijke tijden. Het kan leiden tot meer kennis en

Niet samenwerkend MKB 38%

optimalisatie van de distributieketen.

Samenwerkend MKB 18 %

Formulewinkels 26%

32


Retail Supermarkten Veel actiematige kortingen om de gunst van de consument te winnen Supermarkten zetten steviger in op huismerken en producten met een hogere marge Omzetgroei zal in 2009 duidelijk lager liggen dan in 2008 Branchebeschrijving Supermarkten zijn het belangrijkste verkoopkanaal van

en reinigingsmiddelen belangrijke bestedingsgroepen.

voedings- en genotmiddelen aan de consument. De

Nederland telt een aantal grote supermarktorganisaties

uitgaven aan food in de supermarkten worden voornamelijk

met vele supermarktformules. Zo zijn er full service

besteed aan vlees, drank en zuivel. In het assortiment

supermarkten, zoals Albert Heijn en C1000, versus de

van non-foodproducten zijn drogisterij-artikelen en was-

discounters, zoals Aldi en Lidl.

Trends en ontwikkelingen De branche heeft een aantal goede jaren gekend met een

aandeel van eigen merken in de omzet laat over langere tijd

jaarlijkse omzetgroei van 4% of meer. Het jaar 2008 spant de

een gestage toename zien en ook in 2009 zullen huismerken

kroon met een groei van 7,5%, al is dit voor een deel terug te

hun positie verstevigen. De verkoop van Schuitema en

voeren op de gestegen voedselprijzen. Andere omzetstuwers

daarmee de C1000-supermarkten door Ahold medio 2008

waren evenementen als de Olympische Spelen en het EK

heeft een nieuw hoofdstuk geopend in de consolidatie van

Voetbal. Ook is er een langere termijn trend bij de consument

de Nederlandse supermarktbranche. Het voeren van een

richting meer luxe producten met een voor supermarkten

sterke huismerkstrategie, naast het behouden van lage

hogere marge: kant-en-klare maaltijden en versproducten

kosten, vereist een bepaalde schaalgrootte. Dit in combinatie

zijn populair. De Nederlandse consument krijgt meer oog

met de aanwezigheid van het private equity fund CVC in

voor service en gemak en koopt ook meer non-food artikelen

deze branche en het ontbreken van een tweede grote partij

in de supermarkt. Toch blijft de prijs een belangrijk criterium,

naast Ahold, zullen voor een verdere consolidatie in de

zeker met de huidige recessie in de economie en de nadruk

supermarktbranche leiden. De consolidatie van de branche is

die supermarkten zelf op hun huismerken leggen. Het

dan ook nog niet volledig uitgekristalliseerd.

Onze visie In 2009 zal de omzetgroei terugvallen richting het lange

gemak, kant-en-klaar en versproducten. Een onderscheidend

termijn gemiddelde en uitkomen tussen de 0 - 5%. Om de

assortiment met een sterk vers en kant-en-klaar aanbod is

gunst van de klant te winnen zullen er veel actiematige

een concurrentievoordeel. Een ander aspect dat aan belang

kortingen plaatsvinden en een verscherpt prijsbeleid

wint, is een goed en betaalbaar aanbod van huismerken,

gevoerd worden. Daarnaast zullen loyaliteitsprogramma’s

omdat de strijd tussen A-merken en eigen merken dit jaar

de klant moeten binden. De concurrentie in de branche

op het scherpst van de snede wordt gestreden. Opnieuw is

blijft namelijk hoog. Door de recessie is de consument

kostenbeheersing cruciaal om de marges overeind te houden

dit jaar terughoudender in het aankopen van meer luxe

die door de lagere omzetgroei en prijs onder druk staan.

voedingsmiddelen. Anderzijds profiteren supermarkten van

Voordeel hierbij is dat de loonstijgingen beperkt zijn door de

de verschuiving van horeca richting thuis eten. Naarmate

afnemende krapte op de arbeidsmarkt.

er minder buitenshuis wordt gegeten, gaan mensen meer thuis koken en boodschappen doen. Supermarkten kunnen hierop inspelen binnen de al bestaande trend richting

Kerngegevens Totaal aantal bedrijven: 2.945 Aantal supermarkten: 4.340 Aantal minisupers: 1.390 Netto-omzet per winkel: EUR 4,3 mln

Websites Aantal werknemers: 223.000 Netto-omzet per fte: EUR 276.000 Omzetsnelheid: 19,6 Marktaandeel in voedingsmarkt: 77% 33

www.hbd.nl www.cbl.nl www.distrifood.nl www.foodholland.nl Visie op Sectoren 2009

Retail Supermarkten Omzetontwikkeling


• De omzet van supermarkten heeft in 2008 een behoorlijke

140

stijging laten zien van 7,5%. Deze stijging is voornamelijk

135

te danken aan een prijsstijging, maar ook het volume is

130

gestegen. Omzetaanjagers blijven de kant-en-klare

125

geworden.

121

115 index (2000=100)

afvlakken doordat de consument prijsbewuster is

127

120

maaltijden en (biologische) versproducten. • Na een aantal goede jaren zal de omzetgroei in 2009

137

116

113

110 105

116

116

2004

2005

107

100

100

95 90

2000

2001

2002

2003

Omzetontwikkeling

2006

2007

2008r

2009v


Exploitatiebeeld

Bron: HBD

• De marges in de supermarktbranche zijn vrij dun door de grote prijsconcurrentie in de markt. Inkoopwaarde 77%

• De trend van hogere inkoopprijzen door de stijgende voedselprijzen lijkt voorlopig ten einde gekomen. De waarde van de inkoop als percentage van de omzet kan sterk verschillen per bedrijf en is afhankelijk van de inkoopmacht.

Bedrijfsresultaat 1% Totaal overige kosten 7%



Werkkapitaal MKB


• Het werkkapitaal heeft in 2005 -2007 geen grote

Debiteurendagen

Voorraaddagen

30

schommelingen laten zien. Supermarkten voeren een

25

actief werkkapitaalbeheer.

25

24

23

20

26

24

19

25

18

15

18

17

dagen

10 5 1

1

1

1

2003

2004

2005

2006

Consumptieve bestedingen en marktaandeel

2007


• De consumptieve bestedingen aan voedings-en genots-

75%

36

middelen zijn na een stagnatie in de jaren 2002-2005,

36,5

32,9

32

• Het marktaandeel van de supermarkten is berekend op bazien. De stijging van het marktaandeel van supermarkten

26 x 1 mrd EUR

28

33,5

71% 29,5

33,6

73%

72%

72%

72%

72%

71% 70%

24

72% 71% 70%

70%

69%

22

68%

20 2000

2001

2002

2003

Consumptieve bestedingen (l.as)

34

33,8

31,7

30

sis van de omzet van de supermarkten en laat een stijging

74%

34,9

34

toegenomen in 2006 en 2007.

is ten koste gegaan van de speciaalzaken.

2

0

2004

2005

2006

2007

Marktaandeel (r.as)


Retail Woonzaken Na een lichte daling van de omzetgroei in 2007, bracht 2008 een sterkere daling van de omzet met zich mee Duidelijk en onderscheidend profiel blijft kritische succesfactor Scherpe daling van transacties in de huizenmarkt heeft negatieve gevolgen voor de woonzaken Branchebeschrijving De branche woonzaken omvat de detailhandel in

de grotere winkels in de detailhandel en komen relatief

woningtextiel, vloeren (parket, laminaat en kurk), meubels

weinig voor in hoofdwinkelcentra. Gemengde zaken

(inclusief slaap- en badkamermeubels), verlichtingsartikelen

en meubelspeciaalzaken hebben gemiddeld een groter

en keukens. Het aantal bedrijven in deze branche neemt

oppervlakte dan de rest.

de laatste jaren weer toe. De woonzaken behoren tot

Trends en ontwikkelingen De consumptieve bestedingen aan interieurproducten

het grotere en relatief duurdere assortiment. Het segment

zijn zeer conjunctuurgevoelig. In tijden van (dreigende)

woningtextiel presteerde in 2008 relatief goed en sloot met

laagconjunctuur worden aankopen uitgesteld, en bij

een kleine plus het jaar af. Uit onderzoek van het CBW is

het aantrekken van de economie neemt men eerst een

gebleken, dat ondernemingen met een gemiddeld tot laag

afwachtende houding aan. Zo daalden de consumptieve

prijsniveau het beste hebben gepresteerd. Een daling in

bestedingen in 2002 en 2003 om na een zeer matig herstel

de omzet zal tot een lagere vloerproductiviteit leiden, in

in 2004 tot en met 2006 sterk te plussen. In 2008 zijn de

het bijzonder voor zaken met volumineuze artikelen in het

consumptieve bestedingen sterk gedaald, als gevolg van de

assortiment, zoals meubelzaken. De woonbranche bevindt

negatieve economische vooruitzichten. Deze afname heeft

zich in een veranderende markt. Steeds meer internationale

direct gevolgen voor de omzet van de woonzaken. Hoewel

spelers dienen zich op de Nederlandse markt aan en ook

de prijs nog wel licht stijgt, zijn de volumes in sterkere mate

meer branchevreemde kanalen verkopen woonartikelen. Dit

afgenomen, waardoor 2008 een omzetdaling van circa 4%

zorgt voor een verhoging van de concurrentie in een toch al

laat zien. De grootste klappen vielen bij de verkopers van

lastige markt.

Onze visie Ook in 2009 zullen de woningzaken de gevolgen van de laag-

wordt prijsbewuster en prijsonderhandeling is gemeengoed

conjunctuur voelen. Verschillende factoren zullen ten grond-

geworden. Het zal moeilijk voor woonzaken zijn om via

slag liggen aan een daling van de omzet. Allereerst zullen de

kostenbesparingsmaatregelen alsnog het rendement op peil

tegenvallende consumptieve bestedingen voornamelijk de

te houden. Zo staan de grootste kostenposten huisvesting

duurzame goederen treffen. Ten tweede verwacht ABN AMRO

(contractgebonden) en personeel redelijk vast.

een scherpe transactieafname op de huizenmarkt en een

Door adequaat in te spelen op een aantal trends die voor de

daling in de oplevering van nieuwe woningen voor 2009. Dit

lange termijn zullen gelden, kan de ondernemer, zich juist in

betekent dat er minder verhuizingen plaats vinden en dat zal

deze tijden positief onderscheiden. Zo zal het aantal koop-

verschillende segmenten in de woonbranche raken. Doordat

krachtige ouderen met hun specifieke eisen toenemen, zullen

een groot percentage van de totale bestedingen aan keukens

nieuwe Nederlanders meer specifieke woonwensen etaleren,

samenhangt met de aankoop van een nieuwe woning, zal

consumenten via internet meer voorkennis bezitten en huis-

vooral het keukensegment geraakt worden. Ook de winst-

houdens kleiner worden. Met de juiste marketingmix kan de

gevendheid zal negatief beïnvloed worden. De consument

woonzaak hiervan profiteren.

Kerngegevens

Websites

Aantal winkels: 9.490 Aantal werknemers: 46.900 Gemiddelde w.v.o: 718 m2 Omzet per m2 meubelspeciaalzaken: EUR 860

www.cbw.nl www.meubel.nl www.hbd.nl

35


Retail Woonzaken Omzetontwikkeling woonzaken • De omzet van de woonzaken lijkt haar voorlopige hoog-

Bron: CBW 10%

tepunt in 2007 te hebben bereikt, met een daling van de

5%

omzet in 2008 en een verwachte daling in 2009. • Door afnemende transacties op de huizenmarkt en de verder teruglopende consumptieve bestedingen zal de omzet in 2009 verder dalen. ABN AMRO verwacht dat met name

-0,3%

0%

-1,0% 4,4%

-4,2%

-5%

-10%

de keukenbranche een lagere omzet zal laten zien. -15% 2005

2006

2007

2008

2009v

Totaal woonzaken


Meubelspeciaalzaken

Woningtextielzaken

Slaapspeciaalzaken

Keukenspeciaalzaken

Exploitatiebeeld

Bron: CBW

• De ondernemer in de woonbranche geeft relatief veel geld

58%

Keukens

33%

10%

uit aan huisvesting (variërend van 5 tot 11% van de omzet). Slaapspeciaalzaken

• Bij de meubelspeciaalzaken is het huisvestingpercentage het hoogst. De verhouding vloerproductiviteit/betaalde

56%

Gemengde zaken

huur is bij meubelspeciaalzaken het meest ongunstig van

40%

59%

35%

55%

Woningtextiel

5%

6%

34%

11%

de gehele sector (detailhandel). • De woningtextielzaken hebben het hoogste bedrijfsresul-

59%

Meubelspeciaalzaken 0%

taat als gevolg van relatief lage inkoopwaarden en kosten.

10%

20%

38%

30%

40%

50%

60%

70%

3%

80%

90%

100%

Inkoopwaarde Kosten Bedrijfsresultaat

Werkkapitaal MKB


• Opvallend is dat de voorraaddagen met meer dan 13% in

Crediteurendagen

2007 zijn gestegen. In 2007 is de omzet echter slechts licht

160

gestegen. Dit kan duiden op een inefficiënt voorraadbe-

140

heer in de woonwinkels of te hoog ingeschatte prognoses.

120

Debiteurendagen

Voorraaddagen

149

145

136

128

125

100

• Het aantal crediteurendagen ligt al jaren boven de wette-

80

lijke betalingstermijn van 30 dagen.

60

dagen

40 37

35

20 0

35

33

32

14

15

14

15

13

2003

2004

2005

2006

2007

Ontwikkeling consumentenbestedingen

Bron: CBW 9.000

• In 2007 vond de grootste afname in bestedingen plaats bij

8.000

de grotere meubels. Binnen de andere productgroepen werd licht meer besteed.

1.053

618

623

616 1.127

645

683

1.040

1.076

2.318

2.408

1.016

995

1.889

1.811

1.937

2.022

3.641

3.451

3.391

3.562

3.706

3.472

2002

2003

2004

2005

2006

2007

4.000 3.000 x 1 mln EUR

bestedingen voor de woningmarkt zullen afnemen.

633

6.000 5.000

• Per saldo zijn de bestedingen iets afgenomen. De verwachting van ABN AMRO is dat ook in 2009 de consumptieve

7.000

36

2.000 1.000 0

Bestedingen grotere meubelen

Bestedingen keukens

Bestedingen vloerbedekking

Bestedingen raambekleding


Retail Leeswijzer Deze leeswijzer geeft u inzicht in de opbouw van de brancheanalyses en geeft bovendien een verklaring van enkele veel gebruikte termen. De brancheanalyses bestaan uit twee volledige pagina’s. Op de eerste pagina staan achtereenvolgens de volgende onderdelen:

De eerste pagina van de brancheanalyse

• Drie bullets De drie bullets bovenaan de pagina geven de kern van de analyse weer. In drie korte zinnen wordt een kernachtige samenvatting van de brancheanalyse weergegeven.

• Het blok ‘Branchebeschrijving’ Het blok ‘Branchebeschrijving’ geeft een beknopte omschrijving en definitie van de branche. De belangrijkste karakteristieken van de branche worden hierin beschreven.

• Het blok ‘Trends en ontwikkelingen’ Het blok ‘Trends en ontwikkelingen’ gaat in op de huidige ontwikkelingen in de branche. De tijdspanne van dit blok ligt in veel gevallen tussen maart 2008 en maart 2009. In dit blok wordt in sommige gevallen ook enkele jaren teruggekeken om de huidige ontwikkelingen en trends beter te kunnen begrijpen.

• Het blok ‘Onze visie’ Het blok ‘Onze visie’ geeft de visie over de branche weer van de sector economen van ABN AMRO Sector Research. De analyse heeft betrekking op het huidige jaar (2009) en in sommige gevallen het komende jaar (2010).

• Het blok ‘Kerngegevens’ Het blok ‘Kerngegevens’ geeft een overzicht van de meest relevante (economische) variabelen die kenmerkend zijn voor de branche. De gegevens hebben betrekking op 2008, tenzij anders vermeld. Bij het zoeken naar de gegevens voor dit blok is gebruik gemaakt van een veelheid van bronnen. Er is vooral gebruik gemaakt van de gegevens van het CBS, maar tevens zijn andere bronnen geraadpleegd, zoals brancheorganisaties, onderzoek- en adviesbureaus, kranten, tijdschriften, internet en overheidsinstanties (waaronder producten bedrijfschappen, ministeries).

De tweede pagina van de brancheanalyse

Op de tweede pagina van de brancheanalyse staan vier verschillende figuren. In de donkere balk boven de figuren staat de titel van de figuur in het betreffende blok, inclusief een bronvermelding. In veel gevallen heeft ABN AMRO Sector Research eigen bewerkingen en ramingen gemaakt met behulp van de gegevens van de genoemde dataleverancier. Indien een dergelijke bewerking heeft plaatsgevonden, dan staat dit vermeld in de donkere balk. De figuren

Een vaste rubriek voor de meeste branches op de tweede pagina is werkkapitaal MKB

op pagina 2 hebben betrekking op economische ontwikkelingen. Onderwerpen die hier onder andere kunnen worden behandeld zijn: omzetontwikkeling, kostenontwikkeling, exploitatiebeeld, exportontwikkeling, aantal bedrijven, werkgelegenheid, marktaandelen, en dergelijke. Een vaste rubriek voor de meeste branches op deze pagina is werkkapitaal. De gegevens wat betreft werkkapitaal zijn afkomstig uit de database van ABN AMRO en bewerkt door de afdeling Sector Research. De gegevens met betrekking tot het werkkapitaal MKB hebben betrekking op de periode 2003-2007. Voor 2008 waren helaas nog geen gegevens beschikbaar.

37


Retail Leeswijzer Waar staan de letters ‘r’ en ‘v’ voor in de figuren?

In de figuren treft u regelmatig een letter ‘r’ of ‘v’ achter het jaartal aan. In deze gevallen staat de ‘r’ voor een raming (op basis van beschikbare gegevens t/m bijvoorbeeld november 2008 is een inschatting gemaakt voor de rest van het jaar). De ‘v’ staat voor voorspelling en betreft de verwachting van de betreffende sector econoom van ABN AMRO Sector Research. Tot slot van deze leeswijzer een opsomming van enkele veel gebruikte termen in deze publicatie, inclusief de definitie volgens ABN AMRO (afdeling Sector Research).

Veel gebruikte termen, inclusief definities

• Bandbreedte voorspelling Bij sommige branche-analyses wordt een voorspelling gegeven van de omzet in 2009. ABN AMRO Sector Research heeft deze voorspelling gemaakt op basis van beschikbare informatie en data van de betreffende branche. De voorspelling van de omzet wordt hierbij weergegeven binnen een 5%-punts bandbreedte, met als uitersten ‘meer dan 15% groei/krimp’.

• Definitie ZZP ZZP-er staat voor Zelfstandige Zonder Personeel. Het begrip kent nog geen éénduidige definitie. Een ZZP-er heeft geen personeel in loondienst, heeft meerdere opdrachtgevers, verricht het werk meestal in dienstverband, neemt werkzaamheden onder eigen verantwoording zelfstandig voor zijn rekening en is daar qua inkomen volledig van afhankelijk.

• Definitie MKB MKB staat voor Midden- en KleinBedrijf. In deze publicatie hanteren we als definitie voor MKB de volgende veel gebruikte tabel: Categorie onderneming

Werknemers

Jaaromzet

of jaarlijks balanstotaal

middelgroot

< 250

≤ € 50 mln.

≤ € 43 mln.

klein

< 50

≤ € 10 mln.

≤ € 10 mln.

micro

< 10

≤ € 2 mln.

≤ € 2 mln.

• Definitie FTE FTE staat voor ‘full-time-equivalent’. Eén fte staat voor een volledige werkweek van 38 uur.

• Definitie werkkapitaal en onderdelen. Werkkapitaal wordt in deze publicatie gedefinieerd als voorraden + debiteuren – crediteuren. Voorraaddagen is het aantal dagen dat de voorraad in magazijn ligt. Debiteurendagen is het aantal dagen dat een verstuurde factuur open staat voordat de factuur wordt voldaan door de afnemer. Crediteurendagen is het aantal dagen dat een ontvangen factuur open staat, voordat wordt betaald aan leveranciers.

• Definitie netto-omzet Detailhandel Voor de Detailhandel geldt de volgende definitie van netto-omzet (indien van toepassing): de totale omzet uit de winkel en via andere kanalen, inclusief de verkoop aan consumenten, bedrijven en instellingen. Bij ‘omzet per winkel’ betreft het alleen levering aan consumenten via de winkel.

• Definitie BBP Bruto Binnenlands Product is de totale waarde van alle in een land geproduceerde goederen en diensten in een bepaalde periode.

38


Visie op Retail Colofon

De Visie op Retail is een uitgave van ABN AMRO. Deze publicatie is geschreven door ABN AMRO Sector Research op verzoek van ABN AMRO Sector Advisory.

Sectoranalyse Nadia Menkveld ([email protected]) ABN AMRO Sector Research Sector Econoom

Macro economische analyse Nico Klene ([email protected]) ABN AMRO Economisch Bureau Senior Econoom

Interview Joep Auwerda Journalist/tekstschrijver

Commercieel contact Patrick Kieboom (020-3438786) ABN AMRO Sector Advisory Sector Banker Retail

Distributie Website: www.abnamro.nl/retail Telefoon: 0900-0024 (EUR 0,10 per minuut)

Disclaimer: De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op door ABN AMRO Sector Research betrouwbaar geachte gegevens en informatie, die op zorgvuldige wijze in onze analyses en prognoses zijn verwerkt. Noch ABN AMRO, noch functionarissen van de bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. De weergegeven opvattingen en prognoses houden niet meer in dan onze eigen visie en kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd.

© ABN AMRO mei 2009 Deze publicatie is alleen bedoeld voor eigen gebruik. Het gebruik van tekstdelen en/of cijfers is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Verveelvoudiging en/of openbaarmaking van deze publicatie is niet toegestaan, behalve indien hiervoor schriftelijk toestemming is gekregen van ABN AMRO. De teksten zijn afgesloten op 23 maart 2009.

39


Visie op Retail. Sectorrapport 2009

Recommend Documents