Visie Binnenstad Augustus 2009
Colofon: Auteurs: Hester van Dijk, Pascal Simons en Joke van der Bent (gemeente Gouda), Léon v.d. Meij, Johan Weeber, Kees Jaap Budding (wijkteam Binnenstad)
1. Inleiding op de visie In 2008 is de nota ‘’Ruimte geven om verantwoordelijkheid te nemen’’ door de raad aangenomen. Met deze nota is een nieuwe fase in de Goudse wijkaanpak aangebroken. De jaarprogramma’s, waarin de acties komen te staan die per jaar in een wijk ondernomen gaan worden, worden vanaf nu gebaseerd op een analyse van en visie op de wijk. Door op deze systematische wijze in de wijken te werken aan leefbaarheid en veiligheid, werken we aan zichtbare resultaten zowel op korte als op langere termijn. Met de nieuwe werkwijze is ook gekozen voor een gezamenlijke aanpak. Alle partners in de wijkaanpak doen mee en leveren hun aandeel. De vaste partners zijn de wijkteams, de woningcorporaties, de politie en de welzijnswerkers. Daarnaast zijn er per wijk vaak nog andere partijen die aan tafel zitten. In februari en maart 2009 zijn er in de 13 wijkaanpakwijken wijkanalysebijeenkomsten gehouden. Op deze bijeenkomsten is het statistische materiaal gepresenteerd aan de partners. Dit gebeurde per thema. Naast de feiten hebben de partners vervolgens hun beleving van de wijk gezet. Tenslotte is gezamenlijk een SWOTanalyse gemaakt. In een aantal wijken heeft het wijkteam nog nader onderzoek gedaan onder de bewoners. In juni 2009 is de SWOT-analyse uitgewerkt tot een visie op de wijk voor ±2013. De belangrijkste thema’s zijn hierin uitgewerkt. In het najaar 2009 zal hier tenslotte een jaarprogramma op geschreven worden, wat vervolgens tot eind 2010 uitgevoerd zal worden. Daarna zal een nieuw jaarprogramma gemaakt worden. In dit visiedocument is bewust een keuze gemaakt voor een aantal thema’s. Er is prioriteit gesteld bij de aanpak van deze onderwerpen. Dit betekent niet dat de andere punten geen aandacht meer krijgen, er wordt echter een focus gelegd op de gekozen punten. Uiteraard is er altijd flexibiliteit om op actuele ontwikkelingen in te springen. Jaarlijks zullen zowel analyse en visie herijkt worden en na 3 of 4 jaar opnieuw geschreven worden. Per thema wordt een toelichting gegeven op het onderwerp. Hierin zijn gegevens uit de analyse verwerkt evenals de keuze die de partners gemaakt hebben over de gewenste ontwikkelingsrichting. Vervolgens is in doel en streefbeeld nader uitgewerkt wat beoogd wordt met de aanpak van het thema. In het streefbeeld wordt het doel concreet uitgewerkt. Dit vormt de basis voor het jaarprogramma.
2. SWOT-analyse van de wijk In de SWOT-analyse staan de sterke en zwakke punten van de wijk, evenals de kansen en bedreigingen die op de wijk afkomen in de komende jaren. Deze SWOT-analyse is gebaseerd op een uitgebreide analyse van diverse gegevens, zowel feiten als ervaringen met de wijk. Het is hiermee een weerslag van de visie van bewoners en professionals op de wijk.
Sterk
Zwak
• Historische karakter van de panden, grachten en verhalen • Centrale ligging • Veel horeca en winkels • Nabijheid van een OV knooppunt • Nabijheid van culturele voorzieningen • Evenementen en gezelligheid • Sociale contacten/sfeer in de straat/buurt • Cameratoezicht • Provinciestadje: alles is er, maar toch knus • Rust en ruimte • Goudse ‘tuin’-gedachte • De binnenstadbewoners zelf: bewust en divers
• Te weinig parkeergelegenheid • Overlast van laden en lossen • Te weinig groen, en de kwaliteit van straatmeubilair is rommelig • Onderhoud van het openbaar gebied • Zwerfvuil en hondenpoep • Slechte bereikbaarheid met de auto • Beperkte fietsvoorzieningen en slechte kwaliteit/kwantiteit van stallingen • Na 18.00 uur zijn de straten uitgestorven/sociale onveiligheid: verlichting • Doorvaarbaarheid van de grachten • Te weinig plaats voor leerlingen op de basisscholen • Door historische structuur weinig mogelijkheid tot verbouwen en uitbouwen • De Binnenstad is niet aantrekkelijk voor gezinnen • Speelpleken sluiten niet goed aan op de leeftijd v/d kinderen • Weinig bewoning boven winkels • Leegstand • Weinig sociale controle • Beperkte voorzieningen voor de jeugd • Weinig nachthoreca met als gevolg hangende jongeren (16-21 jaar) • Oude ambachten/nijverheid verdwijnen
Kansen
Bedreigingen
• De toename van evenementen geeft druk op de • Meer wateroppervlakte (aandacht voor water) Binnenstad en de overlast neemt daarmee toe • Doorvaarbaarheid van de grachten • Nieuwe projecten leveren overlast op in de zin • Benoem en vergroot dat wat Gouds is (historie, van bouwen, parkeren en drukte producten, water, etc.) • Cameratoezicht: verplaatsing naar plaatsen zonder • Raoul Wallenbergplantsoen camera’s • Verbetering van de verlichting in het kernwinkelgebied: hogere intensiteit, meer lux- • Uitstel van de Zuidwestelijke Randweg • Financiële situatie van de gemeente en • Bouwprojecten die de Binnenstad vernieuwen • Dijkverbetering als kans om de IJssel en de Binnenstad beter met elkaar te verbinden • Uitvoering parkeernota • Grotere prullenbakken en deze vaker legen • Ondergrondse vuilcontainers • Enthousiasme, kennis en kunde v/d bewoners • Binnenstadservice.nl NB De dikgedrukte punten in de SWOT-analyse zijn verwant aan de gekozen thema’s, deze worden versterkt of juist bestreden. Op 10 juni 2009 hebben bewoners van de Binnenstad aangegeven waar hun prioriteiten liggen. Deze uitkomst en de SWOT-analyse vormen de basis waarop de werkvelden zijn bepaald waarop iedereen zich in de komende jaren in wil zetten.
3. Toelichting op thema’s Op de visiebijeenkomst op 17 juni 2009 is gekozen voor volgende thema’s: 1. Woonomgeving/kwaliteit openbare ruimte 2. Verkeer (veiligheid) 3. Jongeren/jeugd 4. Kwaliteit van de gebouwde ruimte Als algemeen streefbeeld voor de binnenstad zijn wij gekomen tot de volgende formulering: De binnenstad omvat in 2013 een schone, hele en veilige openbare ruimte waarin nadruk ligt op het aanwezige water en waarin voldoende (speel)voorzieningen voor kinderen en jongeren zijn opgenomen die zijn afgestemd op de behoeften van de verschillende leeftijdscategorieën. Tevens zorgt deze inrichting voor een vermindering van verkeersborden en een toename van verkeersveiligheid. De kwaliteit van de bebouwde omgeving wordt waar mogelijk versterkt. Thema 1: Woonomgeving / Kwaliteit openbare ruimte De Binnenstad van Gouda wordt intensief gebruikt door haar bewoners en andere Gouwenaren omdat de wijk een centrumfunctie heeft. De vele tienduizenden toeristen en bezoekers van buiten Gouda zorgen met name in de zomermaanden voor extra drukte1. Door het intensieve gebruik ligt er veel druk op de openbare ruimte en op de woonomgeving. Daarnaast voldoet de inrichting en kwaliteit niet altijd volgens de betrokken partners. Dit betreft bijvoorbeeld het onderhoud en de uitstraling van het straatmeubilair en de inrichting van het groen. De binnenstad is een relatief kleine wijk, waarin vele voorzieningen en winkels liggen. Door de historisch dichte bebouwing en de singels is de hoeveelheid groen beperkt. Bewoners gaven in de analyse aan dat zij een tekort aan groen in de wijk ervaren. Daarnaast zijn andere voorzieningen in de openbare ruimte, zoals speelvoorzieningen voor kinderen, volgens de bewoners beperkt aanwezig en ervaart men de kwaliteit als onvoldoende. Volgens de door de gemeente gehanteerde norm voor speelplekken echter (70 kinderen per speelplek) zijn er in de Binnenstad wél voldoende plekken. Een ander onderwerp is het straatmeubilair in de binnenstad. Er worden zeer veel verschillende stijlen naast elkaar gebruikt, waardoor een eenduidig beeld ontbreekt. Dit geldt ook voor de openbare verlichting, de kwaliteit daarvan laat soms te wensen over. Bewoners wensen daarnaast ondergrondse vuilcontainers om de kwaliteit van de openbare ruimte te verhogen. Er wordt veel geklaagd over zwerfvuil dat zowel bewoners als bezoekers achterlaten en er wordt geklaagd over hondenpoep. Door het tegen gaan en het opruimen van zwerfvuil en het beter handhaven van het hondenpoepbeleid, blijft de openbare ruimte schoon en netjes. Zowel de bewoners als de bezoekers kunnen dan meer van de openbare ruimte en woonomgeving genieten.
Bron: Internet 1
In 2008 werden er in totaal 532.000 toeristen geteld, die Gouda gemiddeld 2,5 keer bezochten. Dit betekent dus 1,3 miljoen bezoekers, die bij elkaar een kleine 58 miljoen euro uitgaven. Bron: Krant van Gouda 24/4/09
Doel: De bijbehorende doelstelling is het verbeteren van de openbare ruimte en de leefomgeving in de komende drie jaar. Dit wordt bereikt door het beter afstemmen van bijvoorbeeld de groen- en speelvoorzieningen op de (potentiële) gebruikers. Daarnaast moet er aandacht besteedt worden aan een kwalitatieve verbetering van de inrichting van de openbare ruimte. Ook is het van belang ervoor te zorgen dat de problematiek met zwerfvuil en hondenpoep wordt opgelost. Dit moet uiteindelijk leiden tot een schone, veilige en hele openbare ruimte in 2013. Streefbeeld: (Speel)voorzieningen zijn afgestemd op behoeften van de verschillende leeftijdscategorieën. Straatmeubilair en verlichting vertonen meer samenhang. De overlast van zwerfvuil en hondenpoep is verminderd. De inrichting van de openbare ruimte voldoet aan LIOR (Leidraad Inrichting Openbare Ruimte). Water en groen zijn nadrukkelijker aanwezig en worden beter benut. Thema 2: Verkeer(-sveiligheid) Het thema verkeer en de verkeersveiligheid is een belangrijk punt voor de Binnenstad. Wanneer het gaat om het verkeer in de Binnenstad gaat het om bezoekers die de wijk betreden, het autobezit van de bewoners en de daaraan gekoppelde vergunningen, voorzieningen voor fietsen, verkeersveiligheid en ook het vrachtverkeer dat dit deel van Gouda betreedt om winkels te bevoorraden. Er is binnen dit thema bewust niet gekozen om de parkeervoorzieningen op te nemen, omdat dit een opgave is die niet in drie jaar te verwezenlijken is. De Goudse Binnenstad is een druk gebied, dat niet overal toegankelijk is voor autoverkeer. Door deze beperkte toegankelijkheid van het gebied en de aard van het gebied (veel bezoekers) is het lastig om de Binnenstad te bereiken. Ook zijn er (niet wenselijke) sluiproutes ontstaan. Om de Binnenstad beter bereikbaar te maken kan de geplande zuidelijke randweg een rol spelen. Enkele singels en straten zullen dan minder druk worden en daarmee zal de druk van het verkeer verminderen. De relatief smalle straten en verschillende verkeerssituaties en de druk van verkeer op het gebied kunnen leiden tot gevaarlijke situaties. Veel van deze situaties zouden wellicht door middel van kleine veranderingen zoals het plaatsen van borden en het beter handhaven van regels kunnen worden opgelost. Er bestaat ook de intentie om, zowel uit duidelijkheids- als esthetische overwegingen, het aantal geplaatste borden waar mogelijk te verminderen. Omdat de Binnenstad het kernwinkelgebied van Gouda is, zijn er veel vrachtwagens die de Binnenstad moeten betreden om de winkels te bevoorraden. Van deze vrachtwagenbewegingen wordt last ervaren door de bewoners. Ook wordt overlast ervaren van andere grote voertuigen, zoals vuilniswagens en bouwverkeer. In de kansen voor de wijk wordt Binnenstadservice genoemd als een mogelijke oplossing om het aantal verkeersbewegingen te verminderen en daarmee ook direct (een deel van) de overlast. Een ander punt heeft betrekking op de voorzieningen voor fietsen. Deze zijn in de Binnenstad beperkt, er zijn te weinig stallingen en de stallingen die er zijn, zijn kwalitatief niet voldoende. Niet alleen voor bezoekers, maar ook voor bewoners van de binnenstad. Het verbeteren hiervan is belangrijk voor een stad als Gouda waar veel bewegingen met de fiets gemaakt worden. Figuur 2: Vrachtwagen in de Binnenstad
Bron: De krant van Gouda, 2009
Doel: De komende drie jaar worden stappen gezet in het verbeteren van de verkeersveiligheid door samen met de betrokken partners gevaarlijke/onoverzichtelijke situaties aan te pakken. Overlast door grote voertuigen en sluipverkeer wordt aangepakt, zodat de bewoners rustiger wonen. Daarnaast is het van belang dat aan de voorzieningen voor fietsers een impuls wordt gegeven. Uiteindelijk moet het bereiken van deze doelstellingen zorgen voor een verkeersveilige en relatief rustige Binnenstad met minder vrachtwagens die ook plaats biedt aan de vele bezoekers te voet en per fiets.
Streefbeeld Afname van het aantal onveilige verkeerssituaties. Meer fietsstallingsvoorzieningen voor zowel bezoekers als bewoners van de binnenstad. Minder overlast van grote voertuigen in de binnenstad. Minder sluipverkeer door de binnenstad.
Thema 3: Kinderen en jongeren In de Binnenstad woonden op 1 januari 2008 580 kinderen en jongeren. In Gouda is 24% van de bevolking jonger dan 19 jaar, in de Binnenstad is dit 16%. De betrokken partners ervaren een tekort aan voorzieningen voor de jeugd. Volgens de 70-norm die de gemeente stelt aan speelplekken heeft de wijk recht op zes plekken. De binnenstad heeft dan ook zes speelplekken. Uit de analyse bleek echter dat sommige speelplekken niet ideaal gesitueerd zijn, dan wel dat ze niet aansluiten bij de (leeftijd van de) doelgroep.. De partners vinden het belangrijk dat kinderen kunnen spelen in de nabijheid van hun woning en dat de plekken afgestemd zijn op de wensen van de gebruikers. Een ander aandachtspunt zijn de voorzieningen voor jongeren die ouder zijn dan 16. Er zijn geen speelvoorzieningen of trapvelden voor de oudere kinderen in de wijk, zoals bijvoorbeeld een Cruyff Court. De fysieke ruimte is hiervoor niet beschikbaar. Tot slot zijn er in Goudse binnenstad geen tot weinig uitgaansgelegenheden voor deze doelgroep. Een middelgrote stad als Gouda zou meer moeten bieden aan deze doelgroep dan wat nu het geval is. Figuur 3: Links een trapveld (ander plaatje) en rechts een uitgaansgelegenheid
Bron: ??plaatje Cruijf court vervangen??en internet Doel: Over drie jaar zullen de voorzieningen voor kinderen en jongeren in de Binnenstad beter aansluiten bij de wensen van de verschillende leeftijdscategorieën. Speelplekken moeten dan beter van kwaliteit zijn en daar zijn waar de gebruikers zich bevinden. Daarnaast moet er worden gekeken naar voorzieningen voor jongeren boven de 16 jaar, zowel naar de behoefte als naar de mogelijke realisatie van deze behoefte. Streefbeeld Inrichting en kwaliteit speelplekken sluiten beter aan op de behoefte. Behoeften van jongeren zijn bekend. Afhankelijk van wensen en mogelijkheden zijn voorzieningen voor jongeren gerealiseerd.
Thema 4: Kwaliteit van de bebouwde ruimte De Goudse Binnenstad is het historische centrum van de stad en trekt door haar cultuurhistorische waarde ieder jaar veel toeristen aan uit het binnen- en buitenland. Het historische en kleinschalige van de Goudse binnenstad wordt ook door veel bewoners als een pluspunt ervaren. Het is daarom van belang deze kwaliteiten te beschermen en versterken, waarbij ook ruimte moet bestaan voor verandering en vernieuwing. Tijdens de visiebijeenkomst werd bijvoorbeeld het idee geopperd van een “gevel van de maand” om zo eigenaren aan te sporen hun vastgoed te onderhouden. Dit als aanvulling op bestaande instrumenten als een stedebouwkundige visie en (conserverende) bestemmingsplannen. Een ander onderwerp van discussie is het wonen boven winkels. Door het wonen boven winkels aan te moedigen kan leegstand en dus verpaupering worden tegengegaan. Ook zorgt dit ervoor dat de straten ’s avonds niet uitgestorven zijn en de veiligheidsbeleving toeneemt. Figuur 4: Links nieuwbouw brandweerkazerne en rechts de markt
Bron: Bouw Mij Gouda en internet Doel: Behouden en versterken van de kwaliteiten van de huidige bebouwde omgeving. Nieuwbouwprojecten moeten passen bij het bestaande stadsbeeld. Er wordt een balans gezocht tussen enerzijds het nieuwe en moderne en anderzijds het karakteristieke en historische van de Gouda. Daarnaast kan door het aanmoedigen van wonen boven winkels, leegstand en verpaupering voorkomen worden en inherent hieraan neemt de veiligheidsbeleving toe. Streefbeeld: Er wordt meer gewoond boven winkels. Er zijn minder verpauperde/leegstaande panden en plekken in de binnenstad. Gerealiseerde nieuwbouw past binnen het (cultuur)historisch karakter van de binnenstad.
