Voorstel GEMEENTERAAD Stuknummer In te vullen door raadsgriffie. Programma Stedelijke ontwikkeling Onderwerp Kennishuis
VII - B Programma Project Management Bureau Enschede Corsanummer 1200048947 Enschede 10 april
Wij stellen u voor te besluiten tot 1. Het vaststellen van de businesscase Kennishuis als richtinggevend kader voor de verdere ontwikkeling van het concept Kennishuis samen met de partners; 2. Het voorbereiden van de huisvesting van het Kennishuis in de Stadsweide voor Kennis, Technologie en Zorg, waarbij naast De Maere alternatieven in beeld worden gebracht; 3. Het samen met de partners uitwerken van concept van het Kennishuis onder andere door het opstarten van een activiteitenpakket; 4. Het beschikbaar stellen van een krediet voor 2 en 3 van € 450.000 en dit te dekken door een onttrekking van € 450.000,- uit het totaal van gereserveerde reserve MSI Stadsweide KTZ, onderdeel Kennishuis ter grootte van € 2 miljoen. 5. De hieruit voortvloeiende wijzigingen in de begroting 2012 aan te brengen.
Toelichting op het voorstel 1. Relatie met programma/beleidskader/wettelijke taak/bestuurlijke geschiedenis Programma Stadsweide voor Kennis, Technologie, & Zorg Enschede werkt al jaren aan de versterking van de binnenstad, integraal op alle beleidsterreinen. Dit versterkt de levendigheid en verbetert het vestigingsklimaat. Daarnaast leidt dit tot vergroten van de binnenstadsvloer en een verbreding van functies van de binnenstad. Aan de Zuidwestkant van de binnenstad wordt gewerkt aan de Stadsweide voor Kennis, Technologie, & Zorg. Wij doen dit samen met o.a. Saxion, het ROC van Twente, de openbare bibliotheek Enschede, de Universiteit Twente en Medisch Spectrum Twente. Binnen Stadsweide wordt de komende jaren grootschalig geïnvesteerd in gebouwen, voorzieningen en ontwikkelingen op het gebied van Kennis, Technologie & Zorg. Versterken kenniscluster Het programma Stadsweide kent verschillende onderdelen, met elk hun eigen accent en plaats. De kenniscomponent is sterk aanwezig rondom Saxion en de vestiging van het ROC van Twente in het gebouw De Maere. Gemeente Enschede en Saxion voeren samen al enkele jaren een beleid dat erop is gericht om de kenniscomponent in de Stadsweide zowel functioneel als inhoudelijk te verbreden. De omvang en betekenis van het kenniscluster in Stadsweide kan aanzienlijk worden versterkt door de toevoeging van andere (kennis-)functies die bijdragen aan het proces van valorisatie, innovatie en kennisdeling. Versterking economische infrastructuur In het Kennishuis komen voorzieningen voor ZZP-ers, professionals en andere kenniswerkers. Naast de fysieke invulling met flexibele kantoorruimte, gedeelde faciliteiten zoals vergaderruimte en presentatiemogelijkheden, biedt ook de conceptuele ondersteuning in het delen van kennis een belangrijke stimulans voor het versnellen van innovatie. Het Kennishuis levert hiermee een bijdrage aan de versterking van de economische infrastructuur voor een sterk innovatieve regio. Vernieuwing bibliotheek De digitalisering van de samenleving heeft grote gevolgen voor de beschikbaarheid van informatie. Dit heeft zijn weerslag op de bibliotheek. De rol van de bibliotheek voor de samenleving moet opnieuw gedefinieerd worden. De bibliotheek heeft een beleid gebaseerd op 4 pijlers: uitlenen,
PMBE - PM, J. Breteler / WJ Zwart ((053) 481 51 75))
lees- en taalbevordering, mediawijsheid en ontmoetingscentrum. Het belang van de laatste 3 functies zal in de komende jaren toenemen; de uitleenfunctie wordt grondig vernieuwd volgens het retail-concept. De gemeente Enschede ondersteunt de openbare bibliotheek Enschede bij deze noodzakelijke vernieuwing.
Wat is het Kennishuis? In het Kennishuis komen deze twee ontwikkelingen samen: a. de wens om in het kader van de kenniseconomie een laagdrempelige kennisvoorziening te hebben. b. de noodzaak tot vernieuwing van de bibliotheek Het Kennishuis is zowel een concept als een fysiek gebouw. In het concept staat het stimuleren van het delen van kennis centraal. De van oudsher culturele en emancipatorische basis van de bibliotheek wordt hierbij verbreed met de economische waarde van kennis. Het Kennishuis biedt ruimte aan de vernieuwde bibliotheek. Daarnaast kunnen instellingen en bedrijven die zich bezighouden met kenniscreatie of kennisverspreiding een plek vinden in het Kennishuis. Voorwaarde is dat zij bereid zijn kennis te delen en laagdrempelig zijn. Bijvoorbeeld ZZP-ers, innovatieve bedrijven en kenniswerkers. Daarmee draagt het Kennishuis bij aan de gewenste versnelling van innovatie in de regio. Het concept sluit goed aan bij de visie van Economische Zaken. De locatie Vanwege de intensieve samenwerking met de kennisinstellingen in de Stadsweide is vestiging van het Kennishuis in de nabijheid van Saxion en ROC van Twente gewenst. De voorkeurslocatie daarvoor is “De Maere” aan het Ariënsplein. Dit rijksmonument is gebouwd in de tijd dat textiel de motor van de Enschedese economie was. Deze zelfde plek kan, nu kennis de motor van de economie is geworden, in de functie van Kennishuis opnieuw een centrale rol gaan spelen. De Maere voldoet aan de criteria voor de locatie van het Kennishuis, maar is niet de enige optie. Naast de Maere zijn andere locaties in de Stadsweide niet op voorhand uit te sluiten. Huidige locatie bibliotheek Met de verhuizing van de bibliotheek naar de Stadsweide komt het huidige onderkomen aan de Pijpenstraat beschikbaar voor andere bestemmingen. Dat pand zal verkocht moeten worden. De herontwikkeling is afhankelijk van marktpartijen. Voor de continuïteit van het beleid met betrekking tot de levendigheid van dit deel van het winkelhart, vooral de Walstraat, Zuiderhagen en Korte Haaksbergerstraat, is het van groot belang dat het gebouw een duidelijke functie krijgt die bijdraagt aan de levendigheid. Om die reden ligt een herinvulling met op de begane grond kleine winkelruimtes, en daarboven wonen voor de hand. Maar afhankelijk van de markt zijn ook andere invullingen niet uit te sluiten. Bestuurlijk geschiedenis In het coalitieakkoord is opgenomen dat binnen de Stadsweide ruimte is om te komen tot een innovatieve bibliotheek. De gemeente Enschede heeft in dit kader 2 miljoen gereserveerd in de programmabegroting 2011 voor de realisatie van een Kennishuis. De nieuwe bibliotheek maakt hier onderdeel van uit. In het coalitieakkoord is afgesproken te komen tot innovatienetwerken voor versnelling. Het Kennishuis biedt hiervoor concrete faciliteiten door in te zetten op het laagdrempelig beschikbaar maken van kennis en het stimuleren van kennisdeling. Nu de businesscase gereed is, kunnen de volgende stappen worden gezet. Daarvoor is een voorbereidingskrediet nodig. Dat wordt nu gevraagd, vooruitlopend op de kadernota omdat er samen met de partners gewerkt wordt aan de volgende stappen voor het Kennishuis. In de periode tot de kadernota zijn die stappen in omvang beperkt tot een aantal voorbereidingsuren.
PMBE - PM, J. Breteler / WJ Zwart ((053) 481 51 75))
2. Situatieschets, probleemstelling, doelstelling In mei 2011 is een haalbaarheidsstudie naar het Kennishuis opgesteld. Deze haalbaarheidsstudie formuleert een aantal uitwerkopgaves. Deze zijn in bijgevoegde businesscase nader uitgewerkt. De businesscase is tot stand gekomen in nauwe samenwerking tussen de gemeente Enschede, de openbare bibliotheek Enschede, het ROC van Twente en Saxion. In de businesscase worden het concept van het Kennishuis, de voorkeurslocatie de Maere en de noodzakelijke aanpassingen daaraan, de bewoners en hun verdeling over het gebouw en de stedenbouwkundige inpassing nader verkend. Daarnaast is de financiële haalbaarheid van het Kennishuis uitgewerkt. Het Kennishuis is een financieel en inhoudelijk haalbaar concept. Op de businesscase is een second opinion uitgevoerd. Eindconclusie daarvan is dat de businesscase op geen enkel onderwerp onjuistheden of foutieve interpretaties bevat. Ook de berekeningen zijn in dit stadium voldoende onderbouwd en reëel te noemen. De second opinion ligt voor u ter inzage in de leeskamer. Daarom wordt uw raad nu voorgesteld om voor de conceptuele en fysieke vorming van het Kennishuis binnen de Stadsweide krediet te verstrekken. Doelstelling Doel van dit raadsbesluit is nadere uitvoering te geven aan de ontwikkeling van het Kennishuis in de Stadsweide voor Kennis, Technologie en Zorg door het beschikbaar stellen van krediet. De businesscase is hiervoor het richtinggevend kader. Toelichting op de beslispunten 1. Het vaststellen van de businesscase Kennishuis als richtinggevend kader voor de verdere ontwikkeling van het concept Kennishuis samen met de partners. Het concept van het kennishuis wordt door alle betrokken partijen gedragen en levert een bijdrage aan de kennisdeling en kenniscreatie in de stad. Het is daarom belangrijk voor de innovatiekracht van de stad. Het Kennishuis verbreedt zich daarbij tot (voor de bibliotheek) nieuwe doelgroepen, zoals ZZP-ers, professionals en studenten, zonder het bestaande bibliotheekpubliek te veronachtzamen. 2. Het voorbereiden van de huisvesting van het Kennishuis in de Stadsweide voor Kennis, Technologie en Zorg waarbij naast De Maere alternatieven in beeld worden gebracht. Het is belangrijk dat het Kennishuis wordt gevestigd op een prominente locatie in de Stadsweide voor Kennis, Technologie en Zorg, op gebruiksafstand van de belangrijke onderwijspartners en goed bereikbaar met openbaar vervoer. In de businesscase is de locatie “De Maere” nader uitgewerkt, maar in de huidige fase moet rekening gehouden worden met de mogelijkheid dat verwerving door de Blijdensteinstichting binnen de financiële kaders niet haalbaar is. Daarom worden, naast de Maere, alternatieven in de Stadsweide in beeld gebracht. De relatie tussen de Stadsweide en het winkelhart van belang. In de ontwikkeling van de Stadsweide is er volop aandacht voor deze problematiek door een voorgenomen herinrichting van de Van Galenstraat. Onderzoek van I&O naar het zogenaamde combinatiebezoek rechtvaardigt serieuze aandacht voor negatieve effecten op het winkelhart. Ondanks het feit dat in absolute aantallen bezoekers het effect van verplaatsing van de bibliotheek naar de Stadsweide gering is, zal in het vervolgtraject gekeken worden naar de verbinding tussen winkelhart en de vergroting van de binnenstadsvloer in de richting van de Stadsweide. De uitwerkingsopgave in de voorliggende fase omvat naast de conceptuele uitwerking: - uitwerking van de huisvesting tot een voorlopig ontwerp, waarbij De Maere als voorkeurslocatie wordt aangehouden, maar mogelijk naar een alternatief gezocht moet worden - bepaling strategie tot herontwikkeling en verkoop van het huidig onderkomen van de openbare bibliotheek Enschede aan de Pijpenstraat - uitwerking van middelen om de relatie tussen de Stadsweide en het winkelhart te
PMBE - PM, J. Breteler / WJ Zwart ((053) 481 51 75))
-
versterken concretisering van de noodzakelijke externe dekking zoals genoemd in de businesscase
3. Het samen met de partners uitwerken van concept van het Kennishuis onder andere door het opstarten van een activiteitenpakket. Op basis van de businesscase kan het concept nu in interactie met alle betrokkenen verder ontwikkeld worden. Op weg naar de realisatie van het fysieke kennishuis starten wij de voorloopfase van het Kennishuis op. Deze periode duurt minimaal 2 jaar. Dit opstarten van de voorfase gebeurt in een groeimodel. Met de partners is de gemeente Enschede eigenaar van het concept. Daarom nemen wij, in nauwe samenwerking met met name de bibliotheek, de voorfase onder onze hoede. De bibliotheek heeft eveneens budget vrijgemaakt om in de voorloopfase van het fysieke Kennishuis het concept al te realiseren. Doelstellingen van deze fase zijn: - verder ontwikkeling van het concept kennishuis - bekendheid geven aan het Kennishuis - ervaring opdoen met activiteiten passend binnen het concept - uitbouwen van samenwerking met bestaande en nieuwe samenwerkingspartners in de stad. 4. Het beschikbaar stellen van een krediet voor 2 en 3 van € 450.000 en dit te dekken door een onttrekking van € 450.000,- uit het totaal van gereserveerde reserve MSI Stadsweide KTZ, onderdeel Kennishuis ter grootte van € 2 miljoen. Zie bij 8. 5. De hieruit voortvloeiende wijzigingen in de begroting 2012 aan te brengen. 6. Bevindingen uit de interactie met belanghebbenden Bij het opstellen van de businesscase is intensief samengewerkt met de openbare bibliotheek Enschede, Saxion en het ROC van Twente. Daarnaast zijn Kennispark en de Universiteit Twente betrokken bij het concept. Al deze partijen leveren in de businesscase een ondersteuning van deze ontwikkeling. Andere partijen, zoals het primair onderwijs, journalistiek, LOES, de Muziekbank, het architectuurcentrum, de creatieve industrie, MKB etc zijn in informerende zin bij het Kennishuis betrokken. Allen onderschrijven het belang van deze ontwikkeling. Met Federatie Centrumondernemers Enschede (FCE) en de Vereniging Eigenaren Commercieel Vastgoed Binnenstad Enschede (CVB) is samengewerkt in het kader van de relatie tussen winkelhart en de Stadsweide. Ook deze partijen ondersteunen inhoudelijk de ontwikkeling van het concept, maar behouden bezwaren tegen de verplaatsing van een publieksfunctie naar de randen van de binnenstad. In het vervolgtraject zullen wij met deze en andere ondernemersvertegenwoordigers blijven samenwerken. 7. Informeren over het vervolg Zodra de uitwerkingsopgave is afgerond, wordt hierover gerapporteerd aan uw raad. Ook tussentijds wordt uw raad betrokken bij en geïnformeerd over de voortgang van de uitvoering van de opdracht. 8. Financiële informatie De werkzaamheden die in dit voorstel benoemd zijn vergen een investeringsbedrag van € 450.000,- en zijn opgebouwd uit de volgende posten: Kosten voor Businesscase en onderzoek naar de Maere: € 150.000,Kosten vervolgfase huisvesting Kennishuis t/m VO: € 200.000,Opstarten programma Kennishuis: € 100.000,€ 450.000,De kosten voor het opstellen van de businesscase en het onderzoek naar de Maere (€ 150.000,-) zijn voorgefinancierd vanuit het investeringsproject Stadsweide overall, waarvoor de raad december 2009 een plankostenkrediet heeft verstrekt. De werkzaamheden zijn -
PMBE - PM, J. Breteler / WJ Zwart ((053) 481 51 75))
een uitbreiding van de opdracht binnen de Stadsweide, zoals afgesproken met de raadscommissie voor het opstellen van de businesscase. Met het verstrekken van het voorbereidingskrediet Kennishuis worden de historische kosten overgeboekt vanuit het project Stadsweide overall naar het project Kennishuis. De kosten voor de vervolgfase huisvesting betreffende adviseurskosten, ontwerpkosten, architectkosten en projectorganisatiekosten. De kosten voor het opstarten van het programma Kennishuis betreffen uitvoeringskosten, publiciteitskosten en projectorganisatiekosten. De bibliotheek heeft een soortgelijk bedrag beschikbaar voor deze activiteiten. De investering die tzt noodzakelijk is voor de definitieve huisvesting is opgenomen in de exploitatieopzet van het Kennishuis. De exploitatieopzet in de businesscase gaat uit van de inzet van € 2 mln vanuit de reserve MSI. Bij de kadernota 2012-2015 is een bijdrage vanuit de Reserve MSI gereserveerd van € 2 mln voor de ontwikkeling en programmaorganisatie van het Kennishuis binnen het totaal van de Stadsweide. Aangezien de hiervoor genoemde kosten (€ 450.000,-) onderdeel uitmaken van de businesscase Kennishuis, wordt voorgesteld om de investering hieruit te dekken. De dekking is daarmee geregeld door een onttrekking van € 450.000,- uit het totaal van gereserveerde reserve MSI Stadsweide KTZ, onderdeel Kennishuis ter grootte van € 2 miljoen. 9. Risicoparagraaf Met dit voorstel vragen wij uw raad de businesscase richtinggevend vast te stellen. Mits de uitvoering van het project binnen de kaders uit de businesscase blijft is er sprake van een haalbaar projectuitvoering. In de voorgestelde fase van voorbereiding tot realisatie van het Kennishuis dienen de volgende risico’s nader in beeld te worden gebracht, en van passende beheersmaatregelen te worden voorzien: - Definitieve huisvesting. In de huidige fase moet rekening gehouden worden met de mogelijkheid dat verwerving door de Blijdensteinstichting binnen de financiële kaders niet haalbaar is. Wordt duidelijk in uitwerking traject definitieve huisvesting; - Verkoop van het huidige OBE-pand aan de Pijpenstraat. Hiervoor wordt een strategie tot herontwikkeling en verkoop opgezet; - Verwerving van € 1 miljoen externe dekking. De besprekingen daarover zijn opgesteld. Voor € 0,5 miljoen is een toezegging ontvangen binnen het totaal van Stadsweide, maar moet de verwerking nog plaats vinden. Voor de andere € 0,5 miljoen lopen de besprekingen met externe partijen. Huidige risico’s binnen dit raadsvoorstel betreft de voorinvestering die nu gepleegd wordt om de businesscase op te stellen en uit te werken. Ook het opstarten van een activiteitenpakket voor het Kennishuis is een voorinvestering gericht op de daadwerkelijke realisatie van het Kennishuis. Indien het Kennishuis niet wordt gerealiseerd dienen de voorbereidingskosten voor de fysieke realisatie te worden afgeboekt. Doordat het gedekt wordt door een eenmalige onttrekking van € 450.000,- uit het totaal van gereserveerde reserve MSI Stadsweide KTZ, onderdeel Kennishuis, is dit risico financieel afgedekt. 10. Overige voor de raad relevante informatie nvt 11. Bijlagen bij dit raadsvoorstel Mee te zenden: a. Businesscase Kennishuis versie 2.1 Ter inzage (leeskamer): -
Businesscase Kennishuis bijlage 1: aanpassingen aan het gebouw
-
Businesscase Kennishuis bijlage 2: eigendomsconstructies
-
Businesscase Kennishuis bijlage 3: verbouwings- en overige kosten
-
Businesscase Kennishuis bijlage 4: doorrekening scenario’s
PMBE - PM, J. Breteler / WJ Zwart ((053) 481 51 75))
-
Second opinion Businesscase Kennishuis
Vertrouwlijke bijlagen (bij de griffie): nvt
Burgemeester en Wethouders van Enschede, de Secretaris,
de Burgemeester,
M.J.M. Meijs
P.E.J. den Oudsten
Besluit van de Raad van de gemeente Enschede, gelezen het voorstel van Burgemeester en Wethouders van 1. Het vaststellen van de businesscase Kennishuis als richtinggevend kader voor de verdere ontwikkeling van het concept Kennishuis samen met de partners; 2. Het voorbereiden van de huisvesting van het Kennishuis in de Stadsweide voor Kennis, Technologie en Zorg, waarbij naast De Maere alternatieven in beeld worden gebracht; 3. Het samen met de partners uitwerken van concept van het Kennishuis onder andere door het opstarten van een activiteitenpakket; 4. Het beschikbaar stellen van een krediet voor 2 en 3 van € 450.000 en dit te dekken door een onttrekking van € 450.000,- uit het totaal van gereserveerde reserve MSI Stadsweide KTZ, onderdeel Kennishuis ter grootte van € 2 miljoen. 5. De hieruit voortvloeiende wijzigingen in de begroting 2012 aan te brengen.
vastgesteld in de vergadering van de Griffier,
de Voorzitter,
PMBE - PM, J. Breteler / WJ Zwart ((053) 481 51 75))
