1
2
Versiering Een echte kerstboom Als je voor een echte kerstboom kiest , koop dan een boom die gekweekt werd zonder pesticiden bij een lokale kweker. Kies voor een echte naaldboom met wortelkluit. Dan kan je hem na de feestdagen in de tuin planten. • Eerst en vooral moet je kerstboom (max. 1,2m hoog) in een pot gekocht zijn en moet hij de feesten binnenskamers goed doorstaan hebben. Er zijn kerstbomen die aan zulk een verblijf binnenshuis aangepast zijn. Dat is onder andere het geval voor de Koreaanse spar (Abies Koreana), de nobilis (nobilis of Abies procera) en de Nordmann (Abies normanniana). • Vergeet niet om je kerstboom geregeld water te geven, zet hem niet vlak naast een warmtebron en besprenkel hem elke dag. • Let op: om de hierboven genoemde soorten te planten, moet je een grote tuin hebben. De drie genoemde variëteiten kunnen immers 15 tot 20 meter hoog en tot 10 meter breed worden op een twintigtal jaren tijd. Als je een kleine tuin hebt, kies dan voor kerstbomen zoals de blauwe spar (Picea pungens ‘Glauca’) of de Servische spar (Picea Omoriko), die qua grootte beter zullen passen (met een hoogte van 2m à 2m50). Opgelet: die sparren kunnen niet goed tegen droogte en mogen maar maximum tien maximum tien dagen in huis gestaan hebben voordat u ze buiten plant. Deze en meer praktische tips vind je op de website van Oivo (www.oivo-crioc.org/nl)
Een kamerplant kan perfect dienen als kerstboom. Je kan zelfs een kerstboom “leasen”. Na de feestdagen worden de kerstbomen weer teruggebracht naar de kweker, waar ze weer de grond in gaan. Deze bomen gaan zo een vier tot vijf jaar mee.
3
Wat met het kunststoffen alternatief? De productie, materiaalgebruik en transport van kunststoffen kunstkerstbomen vereist vele malen meer energie dan bij een natuurlijke kerstboom, waardoor de ecologische voetafdruk van een kunststofboom veel groter is. Zelfs na 10 jaar gebruik van de kunststofboom helt de balans in het voordeel van de natuurlijke kerstboom. Kies dus enkel voor een kunstkerstboom als je hem zéér lang (tot levenslang) wil gebruiken. Een tweedehands kerstboom kan je ook vinden in De Kringwinkel. Een kerstboomverbranding na de feestdagen kan misschien gezellig zijn, maar is allesbehalve gezond noch milieuvriendelijk. Breng je afgedankte kerstboom liever naar het containerpark en geniet van de nieuwjaarsreceptie zonder brandende kerstboomstapel in de buurt.
Maak zelf een kerstboom
Wees creatief en maak je kerstboom helemaal zelf. Een stapel boeken in kerstboomvorm? Een kurken kerstboom? Eierdozenboom? Een kartonnen kerstboom? Een trapladder omvormen tot kerstboom? De mogelijkheden zijn eindeloos...
Versier creatief Gebruik led-lampjes i.p.v. gloeilampjes: ze verbruiken veel minder. Een snoer met 20 LEDlichtjes verbruikt zo’n 3W, terwijl 20 gloeilampjes al snel 40W nodig hebben. Je tuin en huis versieren met lichtjes is mooi, maar overdrijf niet. Doe de verlichting uit als je gaat slapen.Zet een timer op de lichtslinger die buiten hangt zodat je daar geen omkijken naar hebt. Decoreer je boom natuurlijk. Je hoeft daarvoor geen kunststofballen en slingers te gebruiken. Je kan daarvoor ook aan de slag met natuurlijke producten zoals noten, zaden, dennenappels, gedroogd fruit, bessen,...
4
5
6
Wie kringt die wint
Ga in De Kringwinkel op zoek naar originele kerstversiering (of kerstcadeau). Je vindt er een uitgebreid en verrassend aanbod aan perfect (her)bruikbare versiering. Door in De Kringwinkel te shoppen geef je niet alleen goederen een tweede leven, maar steun je ook de mensen die het moeilijk hebben op de reguliere arbeidsmarkt. In West-Vlaanderen vind je 23 Kringwinkels: • Kringwinkel ’t Rad met winkels in Beernem, Blankenberge, Brugge, Knokke-Heist en Zedelgem (www.klctrad.be ) • Kringwinkel Midwest met winkels in Izegem, Roeselare, Tielt en Torhout (www.dekringwinkelmidwest.be) • Kringwinkel Kust met winkels in Bredene, Ichtegem, Middelkerke en Oostende (www.kringwinkelkust.be) • Kringwinkel West met winkels in Diksmuide, Ieper, Poperinge en Veurne (www.kringloopwinkelwest.be) • Kringloopwinkel Zuidwest met winkels in Avelgem, Beveren-Leie, Kortrijk, Menen, Wevelgem en Zwevegem (www.dekringloopwinkel.be) De adressen staan ook op www.west-vlaanderen.be/kringloopcentra
7
8
Menu Eet meer V.L.E.E.S.
Duurzame voeding kan je samenvatten met de afkorting VLEES: V: bewuster omgaan met het minder eten van vlees en vis L: lokaal E: eerlijke handel E: ecologisch/bio S: seizoensgebonden
Varieer lekker
Vlees, vis of vegetarisch? Een feestmenu is ideaal om te variëren, te proeven en kennis te maken met nieuwe smaken. Als het maar lekker is... En mogelijks een uitdaging om de grootste vleesverslaafde nonkel bij het uitgebreid aperitieven eens iets vleesloos te laten proeven. Als het maar lekker is.... Probeer eens een kommetjestafel: bied veel verschillende soorten aan. Een variatie van vis, vlees en vegetarisch i.p.v. een klassiek menu met vlees-kroketten-groenten. Als het maar lekker is... Hoe meer verschillende hapjes, hoe gemakkelijker het wordt de totale hoeveelheid vlees of vis te beperken (100 gr per dag is in principe ruim voldoende voor niet-vegetariërs).
9
Vegetarische menu’s en creatieve tips voor vegetarische en veganistische hapjes, gerechten en desserts vind je o.a. op • www.evavzw.be (EVA = ethisch vegetarisch alternatief) • www.vegetarisme.be/recepten • www.dagenzondervlees.be Ook enkele slagers bieden naast hun vleesassortiment een vegetarisch alternatief (vb. in Knokke-Heist). Ook grootwarenhuizen spelen in op deze trend: http://www.devegetarischeslager.nl/onze-verkooppunten Op www.evavzw.be vind je ook een lijst met restaurants en cateraars die ook een vegetarisch aanbod aanbieden.
Lokaal en seizoensgebonden
Kies voor lokale en seizoensgebonden producten, die vragen minder energie bij de productie, bewaring en transport en zijn zo milieuvriendelijker. Haal je verse groenten en zuivel bij de plaatselijke hoevewinkel. Adressen vind je op www.100procentwest-vlaams.be Beperk het aantal ingrediënten dat met het vliegtuig aangevoerd wordt: dat kost erg veel energie. Litchi’s en consoorten moeten de halve wereld afreizen en laten een enorme ecologische voetafdruk achter. Aardbeien in het putje van de winter zijn even eigenaardig als een hittegolf in België op 25 december. Ga de uitdaging aan om met seizoensproducten je feestmenu klaar te maken. Op de seizoensgroentekalender van Velt vind je terug welke producten in december bij ons groeien: www.groentekalender.be (zie ook verder in deze gids voor een exemplaar) Zelfs voor smartphones zijn apps met seizoenskalenders voor groenten beschikbaar: https://itunes.apple.com/nl/app/groente-en-fruitkalender/id4 00570511?mt=8
10
Ga bio
Kies biologisch geteelde producten bestrijdingsmiddelen gebruikt worden. www.biobedrijvengids.be
waarbij
geen
chemische
Fair trade
Toch is de ‘wereld’ niet uit onze keuken te denken. Denk maar aan onze specerijen of het lekker kopje koffie na de maaltijd. Als je Zuiderse producten gebruikt, kies dan voor Fair Trade producten. Door meer en vaker fairtradeproducten te gebruiken, steun je de landbouwfamilies bij de duurzame productie van hun goederen en help je armoede te bestrijden. Bovendien gaan er inkomsten naar ontwikkelingsprojecten die de hele lokale gemeenschap ten goede komen. Het aanbod van fairtradeproducten is groot: tientallen soorten koffie, wijn of chocolade, maar ook fruit, thee, vruchtensap, suiker, koekjes, kleding, verzorgingsproducten,... Bij jou in de buurt vind je wel een Wereldwinkel (www.oxfamwereldwinkels.be), maar ook in de supermarkt vind je al een ruime keuze aan fairtradeproducten. Ontdek het uitgebreide aanbod op deze productendatabank: www.maxhavelaar.be/nl/fairtradeproducten
Duurzame vis
Kies voor duurzame vis. Blauwvintonijn hoort bijvoorbeeld niet thuis op een duurzaam (kerst)menu. Elke zichzelf en de samenleving respecterende klein- en groothandel heeft een aanbod aan duurzaam gevangen/gekweekte vis. En er zijn enkele handige hulpmiddelen. MSC (Marine Stewardship Council) is een label voor gecertificeerd duurzame visserij. MSC wil duurzame vispraktijken (h)erkennen en te belonen zodat de visbestanden voor deze en komende generaties gewaarborgd worden. Zoek dit label op de vis die je koopt. www.msc.org/waar-te-koop/boodschappenplanner.
11
ASC (Aquaculture Stewardship Council) is een gelijkaardig label voor duurzaam gekweekte vis. Een handige hulpmiddel is ook de viswijzer van WWF: www.wwf. be of op www.goedevis.be (zie ook verder in deze gids voor een exemplaar) Opteer voor lokale vis uit duurzame visserij: de Noordzee biedt een schat aan lekkere vis. Hou ook bij de keuze van vis rekening met de seizoenen. (zie http://www.visinfo.be/vis/kalender_nl.phtml)
De dorstigen laven
Om wat water bij de wijn te doen kan je er aan denken om de Franse vakantiesfeer rond de kerstdis te brengen en gekoeld kraantjeswater in een mooie karaf op tafel in plaats van een minder milieuvriendelijke (en dure) fles mineraalwater. Limburg toont alvast hoe dit kan: www. drinkraantjeswater.be Je kan het kraantjeswater ook zelf omtoveren tot lekkere home-made fruitsap: orgineel, lekker en afvalarm. Kies lokale, biologische fruitsappen. Bij de ijstaart kan de klassieker onder de fairtradeproducten, koffie of thee uit eerlijke handel, uiteraard niet ontbreken.
Soep op de stoep
Steun de actie Soep op de Stoep (www.soepopdestoep.be) van Welzijnszorg. Warme soep. Lekker, gezond en een warm gebaar dat niet veel moeite kost. Dat is de basis van Soep op de Stoep. Steeds meer mensen leven op of onder de armoedegrens. Ze ervaren dagelijks dat ze er niet bij horen en worden
12
afgesloten van de meest noodzakelijke basisvoorzieningen. Met de jaarlijkse Soep op de stoep-actie vraagt Welzijnszorg aandacht voor de armoedeproblematiek en zamelen ze geld in om lokale armoedeprojecten te ondersteunen. Nodig vrienden, familie, buren,… uit voor een gezellige en solidaire soeplunch en vraag een vrije bijdrage.
Feest met minder afval
Bereken op voorhand hoeveel eten en drinken je ongeveer nodig hebt, zodat je niet met teveel overschot blijft zitten. Koop zoveel mogelijk producten die onverpakt worden aangeboden (vb. fruit, groenten, vleeswaren, eieren,...). Als producten niet onverpakt verkocht worden, kies dan voor een verpakking die slechts uit één materiaal bestaat. Deze verpakking is immers beter te sorteren en te recycleren. Kies voor grotere verpakkingen i.p.v. individueel verpakte producten. Let er wel op dat je niet meer koopt dan je nodig hebt en tijdig kan gebruiken of verwerken. Gebruik geen wegwerptafellaken, maar kies voor een linnen laken: het oogt niet alleen feestelijker, het is ook afvalarmer. Gebruik afwasbaar en herbruikbaar servies en servietten. Meer tips op www.koopminderafval.be
13
14
En wat met de restjes?
Enkele vuistregels om restjes voedselveilig te bewaren en weer te gebruiken. Laat restjes steeds zo snel mogelijk afkoelen. Probeer ze binnen het uur in de koelkast of de diepvriezer te hebben. Om het afkoelen te versnellen kan je de pan in een bak met koud water en ijsblokjes plaatsen. Houd de pan afgedekt. Bewaar restjes nooit in de pan of de kom waarin je het gerecht hebt bereid. Schep ze met een schone lepel over in een schoon bewaardoosje of bakje. Zet het doosje of bakje op de meest koele plaats van je koelkast. Ontdooi ingevroren restjes nooit op kamertemperatuur, want je krijgt dan een pijlsnelle aangroei van bacteriën. Laat ze ontdooien in de koelkast of in magnetron (ontdooifunctie). Warm restjes door en door op eer je ze opdient en roer goed, zodat de bereiding tot in de kern opgewarmd wordt. Dien ze meteen op na het opwarmen. Ook belangrijk: meng liever geen verse ingrediënten onder volledig bereide en ontdooide gerechten. Voor afzonderlijke groenten die je ontdooid hebt, geldt deze regel echter niet, want zij kwamen niet met andere ingrediënten (vlees, vis, zuivel, vet...) in aanraking. Ontdooide of in de koelkast bewaarde restjes mag je maar één keer opwarmen. Blijft er na het eten toch nog overschot, dan moet je van je hart een steen maken en het wegwerpen. Deze en meer tips vind je op http://www.starttoeat.be/documents/tips/restjes.xml?lang=nl
15
16
Cadeaus Bovenal beleef
Geef ervaringen die je al dan niet samen kan beleven, zoals: • Kaartjes voor een bijzonder evenement, zoals een sportwedstrijd, concert, theater, film,... • Tickets voor een museum • Een dagje wellness • Een op maat gekozen cursus, workshop • Een dagje zelfpluk van appels, druiven of bessen plukken,... • Een abonnement bij een plaatselijke sportclub (fietsclub, joggingclub,...) • Waardebon voor een etentje in een restaurant dat vooral met lokale en fairtradeproducten werkt • Geef jullie feestgroep een weekendje samen uit cadeau op een duurzaam logeeradres (zie www.groenesleutel.be voor duurzame vakantieadressen) • Geef tijd • ...
Lets do it
Vul het uitwisselen van cadeautjes onder de kerstboom eens origineel in: koop niets, maar zoek naar een “eigen waardebon”. Zo kan je iets persoonlijks geven. En in veel gevallen levert het nog een activiteit op waar je samen plezier aan kan beleven. Een feestelijke manier om het nuttige aan het aangename te koppelen. De mogelijkheden zijn eindeloos. Enkele voorbeelden: organiseer een dagje uit, biedt een etentje aan bij je thuis, stel voor de auto te wassen of het gras te maaien of de tuin om te spitten, geef potten zelfgemaakte confituur of een fles homemade vlierbessenlikeur, stel voor iemands portret te tekenen als je artistiek aangelegd bent, geef een eigen massage cadeau,...
17
Het ruilen manier van uitwisselen van werkjes of diensten kan ook buiten de feestperiode. Sluit je bijvoorbeeld aan bij een LETS-groep (LETS = Local Exchange and Trading System). In West-Vlaanderen zijn LETS-groepen actief in Brugge, het Kortrijkse, Oostende, Roeselare en de Westhoek • www.letsvlaanderen.be • http://lets.brugseverenigingen.be • www.letsleie.be • http://letsoostende.vsbnet.be • www.letsroeselare.be • www.letswesthoek.be
Goede doel
Vraag zelf als geschenk (of doe het cadeau) een lidmaatschap voor een organisatie die zich inzet voor mens en/of milieu (Natuurpunt, Fietsersbond, Velt, EVA, armoedeverenigingen,...). Inspiratie voor goede doelen: www. bewustverbruiken.be/lidorganisaties. Schenk een aandeel voor een coöperatief project (vb. een windmolenpark, CSA-boerderij (Community Supported Agriculture),...) Vraag als cadeau een gift aan een project dat je een warm hart toedraagt en dat gerealiseerd wordt via vb. crowdfunding.
Lokaal
Schenk een geschenkmand met lokale producten. Inspiratie en adressen vind je op www.100procentwest-vlaams.be. Het label 100% West-Vlaams, Hoeve- en Streekproducten zorgt ervoor dat je producten (h)erkent als een eerlijk, authentiek en kwalitatief product uit jouw streek.
Fair trade
Steun eerlijke handel en stel een fairtradecadeaumand samen. Het aanbod is breed: van voeding tot cosmetica, kledij, interieurspullen, badlinnen,... Je kan ze kopen in de Oxfam wereldwinkels of op één van de vele Oxfam
18
geschenkenbeurzen in de kerstperiode. Meer info op www.oxfamwereldwinkels.be Je herkent de fairtradeproducten aan het Max Havelaar label of een ander gelijkwaardig keurmerk of label. Deze keurmerken garanderen: prijzen die de kosten van een duurzame productie dekken, een bijkomende premie, voorfinanciering, duurzame handelsbetrekkingen, fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden. Meer info op www.maxhavelaar.be Geraak je niet meer wegwijs uit de labels en garantiesystemen rond eerlijke en duurzame handel, dan zorgt deze wegwijzer voor de consument heel wat verheldering: http://befair.be/sites/default/files/all-files/brochure/BROCHURE01Conso_ NL_Definitief.pdf. Ook www.labelinfo.be is een handige wegwijzer.
Delen is het nieuwe hebben...
Snuister in je kasten en ruil boeken, kleding, cd’s,... i.p.v. iets nieuws te kopen. Spreek af om iets te kopen voor elkaar dat je maar af en toe gebruikt en het daarna met de hele buurt, vriendengroep of familie te delen. Denk maar aan een wafelijzer, boormachine, fonduestel, tuinmateriaal, een keukenrobot,... Meer info over initiatieven rond ruilen en delen vind je op www.gedeelddoor.be
Een voorbereide kerstman/vrouw is er twee waard
Kom je in de loop van het jaar een op het lijf van iemand geschreven cadeau tegen, neem het dan mee en stop het in een geschenkenvoorraadkast. Zo vermijd je om wanhopig tegen de kerstshoppingdeadline op te boksen en heb je veel kans dat je een meer geschikt geschenk klaar hebt onder de duurzame kerstboom dan bij een last-minute noodaankoop.
19
Redesign-Trashdesign
Geef een cadeau gemaakt van gerecyleerde materialen, gemaakt binnen de sociale economie. In Roeselare en Oostende vind je winkels (www.merk-waardig.be) die volop mikken op geslaagd Redesign: nieuwe producten uit materiaal dat anders op de afvalberg zou terechtkomen. Merk-waardig staat voor producten met een verhaal. Handtassen uit brandweerslangen of juwelen uit luciferdoosjes, zitmeubelen, salontafels gemaakt van oude wastrommels, portefeuilles, toiletzakken,... Op de eerste verdieping van De Kringwinkel van Blankenberge vind je een uitgebreid assortiment Redesignobjecten die uit recuperatiematerialen worden vervaardigd door langdurig werklozen. Afgedankte materialen zoals wasmachines, koelkasten, kleding en andere objecten krijgen een nieuw leven. Een voorbeeld hiervan is de “Spoetnik”-wok. Het aanbod bestaat niet alleen uit meubelen maar ook verlichting, juwelen en andere accessoires die je kan vinden in de winkel van Blankenberge. Elk stuk is handgemaakt waardoor het een uniek karakter krijgt. Door de aanschaf van één van deze producten steun je zowel een sociaal als milieuvriendelijk doel. Of neem een kijkje bij de Opknapperij Stal 13 in Kortrijk: http://stal13.be.
DIY
Do It Yourself. Laat je creatieve beest vrij en knutsel zelf een uniek cadeau in elkaar. Pimp een oud meubel of een lamp, maak een fotocollage op maat van de persoon die je wil een geschenk geven, maak een ipad-hoes van een oude jeans,... Circulaire economie toegepast onder de kerstboom. Volg als training een workshop rond upcycling. Bij Kringwinkel Beernem kan je bijvoorbeeld regelmatig terecht voor het patineren van oude meubels of het bewerken van oude lusters (www.klctrad.be)
20
21
Let your blue jeans talk...green en kleed je schoon
Wil je iemand een mooi stuk kledij schenken? Kies dan liefst voor fashion met respect voor mens en milieu. Een trui, broek, rok of trui zit wellicht veel comfortabeler als je weet dat hij niet in mensonwaardige omstandigheden is gemaakt. Let bij het aankopen van kledij op labels die aangeven dat er bij de kledingproductie aandacht is voor correcte arbeidsomstandigheden en/of milieuvriendelijke productie. Kleed je schoon. Wie zoekt die vindt... Meer info met o.a. tips, merken vind je op: • www.schonekleren.be • www.greenjeans.be • http://rankabrand.nl • www.bewustverbruiken.be/goedgekleed.html Adressen van winkels met een aanbod schone duurzame kleren vind je op www.ecoplan.be De volgende labels die op kleding kunnen voorkomen, zijn alvast een goede keuze: Labels voor biojeans, arbeidsomstandigheden:
EKO Sustainable Textile
milieuvriendelijk
GOTS
geproduceerd
in
goede
Biogarantie
Label voor milieuvriendelijk geproduceerde jeans (Europees Ecolabel):
22
Label voor fairtradejeans geproduceerd in goede arbeidsomstandigheden (Max Havelaar):
Als een kledingproducent lid is van FWF (Fair Wear Foundation) betekent dat ook dat je jeans geproduceerd is in goede arbeidsomstandigheden:
Lease a jeans
Of geef een leasecontract voor een jeans cadeau. Het concept van “lease a jeans” is eenvoudig. De klant geeft voor een jeans of fleece een instapbedrag betaalt nadien een jaar lang iedere maand een klein bedrag. Uiteindelijk heeft hij na één jaar voor een broek zo’n 80 euro betaald, wat een degelijke prijs is. Vervolgens kan je de jeans inruilen voor een nieuw model of langer leasen. Het is niet alleen stijlvol en betaalbaar, maar ook duurzaam: alle broeken worden achteraf immers opnieuw gerecycleerd. Intussen al in Gent, Leuven en Brussel. Op naar West-Vlaanderen... Meer info:http://nl.mudjeans.eu.
23
Verpak met mate
Vermijd of beperk het verpakkingsmateriaal. Hergebruik schoen- of andere dozen, of posters met leuke motiefjes, of kies gerecycleerd inpakpapier. Geef de voorkeur aan cadeaupapier of FSC-papier, bedrukt met ecologische inkt.
Kerstkaartjes
Zend e-cards i.p.v. papieren kaartjes. Koop kaartjes gemaakt uit gerecycleerd of FSC-papier. Maak je kaartjes zelf.
Weg met de cadeaus...
Mocht je cadeaus hebben gekregen waar je zelf niets mee kan maar waar anderen wel in geïnteresseerd kunnen zijn? Ga er dan mee naar De Kringwinkel in je buurt: www.west-vlaanderen.be/ kringloopcentra. Of breng het naar een Weggeefwinkel. Daarvoor kan je o.a. in Brugge terecht (www.facebook.com/WeggeefWinkelBrugge). Af en toe worden ook Weggeefpleinen georganiseerd. Daarnaast zijn er tal van ruilwebsites, ruilbeurzen en rommelmarkten. Of bezoek of organiseer een swishing, swapping, swop of swapswan Een wat? Op een Swishingevent komen vrouwen samen met kledij waarin ze niet langer geïnteresseerd zijn. Het doel van een Swishingevent is die kledij een nieuwe thuis te geven en ondertussen zelf iets leuk uit te kiezen uit de kleding, schoenen en accessoires van anderen www.swishing.be Op een Swapping komen modebewuste vrouwen samen om hun miskopen te ruilen voor items van anderen. Daarnaast is er een gratis beauty-lounge met kappers, stylistes, make-up artists, manicures, cupcakes enz. www.swapping.be
24
Swops Swops organiseert ruilevenementen voor een ruim publiek, van klein naar groot, van XS naar XL. Op elk swops ruilevenement krijg je mode-advies, leuke weetjes, kleuradvies, laatste trends…. www.swops.be Swapswan Kinderen groeien razendsnel en hebben dus vaak nieuwe kledij nodig. SwapSwan brengt ouders via internet samen om kwaliteitsvolle kinderkledij aan elkaar door te geven. www.swapswan.be
25
26
Nog enkele energiebesparende tips: Bij het koken
• Kies het juiste toestel: warm kleine hoeveelheden op in de microgolfoven, kook grote hoeveelheden in de stoomoven, kook water in de waterkoker • Plaats het deksel op de pot (dit levert tot 30% besparing op) • Plaats de juiste pot op de juiste kookplaat • Maak eenpansgerechten in de wok • Gebruik een snelkookpan • Schakel de kookplaat vroeger uit • Zet groenten en aardappelen niet volledig onder water • Schakel friteuse, gourmet, fonduestel tijdig uit • Ontkalk koffiezet, espresso, waterkoker regelmatig
Tijdens het feest
• Verhoog de ventilatie of zet ramen langer en regelmatiger op kipstand • Sluit de deuren naar buiten en niet gebruikte ruimtes • Gebruik led-verlichting als sfeerlicht (vb. in de kerstboom) • Doe de verlichting uit als je gaat slapen. Zet een timer op de lichtslinger die buiten hangt • Zet de thermostaat een graadje lager als er veel mensen samen in de ruimte zijn. • Gebruik een thermoskan om koffie of water warm te houden
Hou het koel
• Koel dranken in de winter buiten (ideaal bij een witte kerst) • Maak gebruik van temperatuurverschillen in de koelkast: plaats verse producten in de koudste zone
27
Na het feest
Afwassen met de vaatwasser: • Spoel de vaat niet voor hem in de machine te plaatsen, verwijder vuil met een vel van de keukenrol • Gebruik de vaatwasser volledig gevuld • Gebruik voor de vaatwasser het juiste programma op zo laag mogelijke temperatuur Afwassen met de hand • Vul de afwasbak niet volledig voor een kleine afwas • Was of spoel niet onder een lopende kraan
WEST-VLAANDEREN
www.west-vlaanderen.be/fairtrade
Meer info Meer info vind je op Netwerk Bewust verbruiken: www.bewustverbruiken.be Je vindt er o.a. een fairtradekerstplanner: www.bewustverbruiken.be/ gezinfeesten/1157-fairtrade-kerst-planner.html#watisfairtrade.
28
29
30
VEGETARISCH FEESTMENU Bronvermeldingen voor recept: zie linken
Voorgerecht Tortellini van butternutpompoen met pompoencrumble en salie
Recept: http://www.evavzw.be/index.php?option=com_content&view=article&id=91:recept&catid=57:culinair&Itemid=142&ID=1005
Benodigdheden: Voor 4 personen: • 400 g butternut pompoen • 200 g heel fijne bloem • 100 g water • Olijfolie • 50 g pijnboompitten • 1 dl appelazijn • 6 blaadjes verse salie • Zout en peper
31
Bereiding: 1. Meng de bloem met het water, een snuifje zout en 1 el olijfolie. 2. Kneed alles kort tot een stevig deeg. Verpak het deeg in huishoudfolie en laat het 30 minuten rusten. 3. Verwarm de oven voor op 120°C. 4. Snijd 12 flinterdunne plakjes van de butternutpompoen. Steek ze uit in ringen, leg ze in een schaal en besprenkel ze met de appelazijn en wat zeezout. Zet opzij. 5. Weeg 100 g butternutpompoen af. Snijd in grove stukken en hak het samen met de pijnboompitjes tot je een korrelige structuur krijgt. Dat is de crumble. Strijk de pompoencrumble uit op een met bakpapier belegde ovenschaal, besprenkel met olijfolie en een beetje zout en zet de crumble in een voorverwarmde oven van 120°C. Laat in circa 60 minuten drogen tot alles mooi krokant en lichtjes gekleurd is. Bewaar in een luchtdichte doos. 6. Snijd ondertussen de rest van het vruchtvlees van de pompoen in gelijke stukjes en bak de pompoen in een pan met een scheutje olijfolie tot ze gaar is. Plet de pompoen met een vork en breng op smaak met peper en zout. 7. Rol het deeg uit in een pastamachine tot de fijnste stand. Snijd het in 8 vierkantjes van 10 op 10 cm. Schik telkens een halve eetlepel van de vulling in het midden van elk deegvelletje en bestrijk de randen lichtjes met water. Vouw het deeg van hoek naar hoek dicht en druk het stevig aan, zorg ervoor dat er zich geen lucht meer in bevindt. Plooi de bovenste hoek over de vulling en knijp de twee overige punten samen om een ‘ring’ te vormen. Gaar de tortellini in een ruime hoeveelheid kokend, gezouten water in 1 minuut. Laat ze uitlekken en leg ze op een ingeoliede schaal. 8. Voor de afwerking: Warm wat olie op in een grote pan, warm hierin de tortellini op en voeg de fijngesnipperde salieblaadjes toe. Schik de gemarineerde pompoenschijfjes op een bordje, schik hierop de tortellini en bestrooi met de pompoencrumble.
32
Hoofdgerecht Risotto van boschampignons met amandel en salie
Recept: http://www.evavzw.be/index.php?option=com_content&view=article&id=91:recept&catid= 57:culinair&Itemid=396&ID=836
Benodigdheden: Voor 4 personen: • 320 g carnaroli rijst • 1 ui • 3 el olijfolie • 30 g plantaardige margarine • 10 cl haverroom • 15 cl witte wijn • 1 l groentebouillon • 350 g gemengde bospaddestoel • 12 blaadjes salie • 1 grote sjalot • 1 teentje knoflook • zout & peper • 60 g geroosterde amandel
33
Bereiding: 1. Maak alle paddenstoelen goed schoon en snijd ze indien nodig op gelijke grootte. 2. Snipper de witte ui fijn en laat ze enkele minuten glazig stoven in de olijfolie, voeg de rijst toe en laat ook de rijst enkele minuten meestoven tot ze glazig is geworden. Blus de rijst met de witte wijn en laat de wijn bijna volledig verdampen. 3. Voeg nu de hete bouillon pollepel per pollepel toe. Doe dit geleidelijk aan doorheen het hele gaarproces. Na 18 minuten is de risotto klaar. Kruid de risotto met peper van de molen en zeezout en roer er de margarine en de haverroom door. Dek de risotto af met een deksel en laat hem van het vuur nog een drietal minuten rusten. 4. Verhit een scheut olijfolie in een pan en bak de paddenstoelen samen met het geplette teentje knoflook in de hete olie, voeg de fijngesnipperde sjalot toe en schud de paddenstoelen nogmaals goed op. Kruid met peper van de molen en zeezout en verwijder het knoflookteentje. 5. Verdeel de risotto over de borden en schep er de paddenstoelen over. Werk af met wat gefruite blaadjes salie en de geroosterde amandelschilfers.
Bron: Philippe Van den Bulck
34
Dessert Peertjes met sabayon van kaneel
Recept: http://www.njam.tv/recepten/peertjes-met-sabayon-van-kaneel (inclusief video)
Benodigdheden: Voor 4 personen: Voor gebakken peertjes: • 4 geschilde handpeertjes in blokjes • 1 klontje verse boter • 3 cm grofgehakt citroengras • 1 uitgeschraapt vanillestokje • 5 verse limoenblaadjes • 6 rozemarijnnaaldjes Voor gestoofde peertjes: • 4 geschilde stoofpeertjes • 100 ml rode port • 300 ml rode wijn • 1 gebroken kaneelstokje
35
• 3 kruidnagels • 2 steranijs • 2 el suiker • schil van 1 sinaasappel voor de sabayon: • 100 g suiker • 6 eierdooiers • 1 scheutje Poire Williams • 1 tl kaneelpoeder voor de amandelcrème: • 250 g poedersuiker • 200 g zachte boter • 3 eieren • 400 g room • 250 g amandelpoeder • 25 g zetmeel • 3 blaadjes zoethout
Bereiding: Maak de gebakken peertjes: Verhit de boter tot een beurre noisette. Kruid de boter met citroengras, vanille, limoenblaadjes en de rozemarijnnaaldjes. Neem de pan van het vuur, voeg de blokjes peer toe en roer zachtjes door de boter. Maak de gestoofde peertjes: Meng de rode port en wijn. Leg hierin de stoofpeertjes zodat ze net onder staan. Voeg de rest van de ingrediënten toe, dek af met bakpapier en laat alles op een zacht vuur ca. 1 uur stoven. Tip: het afdekken met bakpapier zorgt ervoor dat de peertjes mooi kunnen kleuren zonder bruin te worden en hun aroma behouden. Maak de sabayon: Los op een zacht vuur de suiker op in water zodat je een siroop krijgt.
36
Voeg Poire Williams en kaneel toe. Laat de pan op het vuur staan. Voeg de eidooiers toe en klop het mengsel op tot 85°C (dit is het moment waarop de dooier begint te binden). Blijf kloppen tot je een stevige sabayon krijgt. Giet die onmiddellijk over in een koude kom. Tip: Voor de techniek ‘warm-koud kloppen’ is het belangrijk dat je een thermometer gebruikt. Breng na het ‘warm kloppen’ de ingrediënten onmiddellijk over in een ‘koude’ kom. Anders krijg je klontjes! Maak de amandelcrème: Snijd de zachte boter in stukjes. Roer om met een houten lepel tot je een witte, gladde massa krijgt. Voeg de poedersuiker en het scheutje rum toe. Roer het amandelpoeder erdoor, doe dan het aardappelzetmeel erbij en voeg room en eieren toe. Afwerking: Leg de gebakken peertjes op een bord, schep de crème in een spuitzak en spuit een kleine hoeveelheid rond de peertjes. Zet het bord 12 min. in een voorverwarmde oven op 200°C. Werk het geheel af met partjes gestoofde peer, een lepel sabayon en enkele blaadjes zoethout.
Bron: Roger van Damme
37
38
Fair Trade Feestmenu Bronvermelding en recepten: zie link Meer lekker Fairtradegerechten zijn te vinden op www.oxfamwereldwinkels.be/recepten
Voorgerecht Kruidige terrine van quinoa en pinda met chutney
Recept:
http://www.oxfamwereldwinkels.be/pageview.aspx?pv_mid=8456&recid=174
Benodigdheden: • 250 g biopindanoten, gezouten* • 100 g bioquinoa* • 200 g ui • 1 rode paprika • 3 eieren • wat olijfolie • 10 g gemberknol • 1 koffielepel lookpasta* • 1 ½ koffielepel komijn • 1 koffielepel koriander • 1 koffielepel kurkuma
39
• zout • Voor erbij: chutney* en crackers* * Producten van Oxfam Fairtrade
Bereiding: Verwarm de oven voor op 180 ºC. Kook de quinoa gaar in 4 dl gezouten water. Spoel het zout van de pindanoten, laat ze uitlekken en maal ze. Pel en snipper de ui, pel en rasp de gember en snijd de paprika in blokjes. Stoof de groenten samen met de lookpasta en de gember in wat olie tot de ui glazig is. Voeg de specerijen, de quinoa en de pindanoten toe en vermeng alles goed. Zet de pot in een koudwaterbadje zodat het mengsel wat afkoelt: zo voorkom je dat de eieren straks te snel zouden stollen. Roer er, als alles lauw is, de drie eieren door en meng ze goed door de massa. Bekleed een cakevorm of taartvorm met bakpapier en vul hem met dit mengsel. Bak de terrine 40 minuten in de oven. Laat hem afkoelen, haal hem uit de vorm en verdeel in sneetjes. Serveer de terrine met chutney of zoete pompoenmoes en eventueel met crackers.
Bron: Recept: Miki Duerinck & Kristin Leybaert in ‘Het Oxfam Fairtrade Kookboek’. Foto: Heikki Verdurme
40
Soep Pompoensoep met kokosmelk (bio)
Recept:
http://www.oxfamwereldwinkels.be/pageview.aspx?pv_mid=8456&recid=132
Benodigdheden: Voor 10 personen: • 1,5 kg pompoen met schil, ontpit • 3 kleine uien • 3 grote aardappelen • 3 grote wortels • 3 liter water • 6 bouillonblokjes • peper, zout en laurierblad Garnering: • Oxfam Fairtrade bio kokosmelk • nootmuskaat • peterselie of koriander
41
Bereiding: Laat de pompoen gedurende 1 uur garen in een oven, op 180°C. Breng intussen de rest van de in stukken gesneden ingrediënten aan de kook in de gekruide bouillon. Gebruik hiervoor een grote soepketel (marmite) Haal de pompoen uit de oven en laat lichtjes afkoelen. Verwijder het laurierblad uit de bouillon. Schraap het vruchtvlees van de pompoen en voeg toe aan de bouillon. Mix het geheel enkele minuten. Garneer met de kokosmelk, veel nootmuskaat en peterselie of koriander.
Bron: Zuppa Soepbar - Copyright 2008 © Stad Hasselt
42
Hoofdgerecht Jeroen Meus’ Freddie MerCurrie - Chicken Dhansak uit India
Recept
http://www.oxfamwereldwinkels.be/pageview.aspx?pv_mid=8456&recid=145
Benodigdheden:
Garam massala • 2 tl gemalen kaneel • 3 laurierblaadjes • 3 zwarte kardemompeulen • 1 kl kruidnagel • 2 steranijs • 1 kl peperkorrels* • 1 kl gedroogde rozenblaadjes • 1 kl venkelzaad • 1 kl komijnzaad Dhansak massala • 2 el fenegriek • 1 steranijs • 1 el zwarte kardemompeulen • 2 el korianderzaad
43
• 2 el mosterdzaad • 2 el peperkorrels* • 1 kl kurkuma • 1 el fenegriek blaadjes • 1 kl kaneel Linzen • 200 g linzen (verschillende soorten zoals rode, gele en groene: weken gedurende minimum een half uur) • 3 volledige kippenbillen in stukken gehakt • 2 uien • 1 butternut pompoen • 2 tomaten • 1 courgette • 1 aubergine • 2 eetlepels fijn gesneden gember • 1 chili fijngehakt • 1 teentje look geplet • 1 kl lookpasta* • 1 el tamarindepasta (weken met een beetje water) • olijfolie om in te bakken* Rijst • 1 ui • 1 el fijngehakte gember • 200 g bio basmatirijst* • 400 ml kippebouillon • ½ busseltje koriander • ½ busseltje munt • 1 chili • 1 teentje look • 1 kl lookpasta* • ½ el gember • 2 el yoghurt * product Oxfam Fairtrade
44
Bereiding: Garam massala Alles buiten de rozenblaadjes in een pan droog roosteren. Pan van het vuur halen en rozenblaadjes toevoegen. Alles malen in een koffiemolen. Garam massala kan je ook kant-en-klaar kopen in de supermarkt. Dhansak massala Bak fenegriek, steranijs, kardemom, koriandergraan, mosterdzaad en peperkorrels droog zodat alle aroma’s vrijkomen. Haal van het vuur en voeg kort fenegriekblaadjes toe. Maal alles fijn in een koffiemolen samen met nootmuskaat, kurkuma en kaneel. Linzen Verwarm de pan met olie en kleur er de kip in aan. Haal de kip uit en voeg de helft van de fijngesneden ui toe. Laat karameliseren door goed te bakken. Eenmaal krokant: haal uit en laat drogen op een handdoek. Snij alle groenten in blokjes. Stoof de rest van de ui aan samen met de chili, look en gember, voeg de dhansak massala toe en laat meestoven. Voeg linzen, groenten, kip en water toe. Nu mag het deksel op de pan en mag alles gaarkoken. Werk af met garam massala, geweekte tamarinde en gebakken ui. Rijst Stoof versnipperde ui aan met gember, voeg de rijst toe en laat eventjes meestoven. Voeg bouillon toe en laat rustig garen. Stamp ondertussen alle overige ingrediënten fijn in de vijzel en meng onder de gegaarde rijst.
Bron: Jeroen Meus - ‘Plat Préféré’
45
Dessert Chocoladepotjes van Jamie Oliver
Recept
http://www.oxfamwereldwinkels.be/pageview.aspx?pv_mid=8456&recid=56
Benodigdheden: • 25 cl room • 200 g bio fondantchocolade* • 2 grote eierdooiers • 3 el cognac (de beste die je kan vinden) • 20 g boter * product van Oxfam Fairtrade
Bereiding: verwarm de room in een pan met dikke bodem tot die bijna begint te koken. verwijder de pan van het vuur en zet ze een minuutje apart alvorens je de chocolade toevoegt. roeren tot het zacht en gesmolten is. eens gesmolten, voeg je de eierdooiers en cognac toe en meng je weer tot
46
alles zacht is laat eventjes afkoelen voor je de boter er inmengt opnieuw mengen tot alles zacht is serveren in verschillende potjes suggestie: soms, als je de boter toevoegt wanneer de chocolade nog niet genoeg afgekoeld is, lijkt het alsof de chocolade is gebarsten, om dit te corrigeren geef je het mengsel nog wat meer tijd om af te koelen voordat je met een vlugge beweging een beetje koude melk toevoegt
Bron: Jamie Oliver
47
seizoensgroentekalender Maart
********
aardappelen bloemkool groene selder knolselder paddenstoelen pastinaak pompoen prei raap radijs rammenas rode biet rodekool savooikool schorseneren spinazie spruiten uien veldsla witlof wittekool wortelen appelen mango pompelmoes rabarber sinaasappelen
April
Mei
Juni
Lente aardappelen andijvie bloemkool groene selder paddenstoelen prei raap raapstelen radijs rode biet spinazie uien witlof
*****
********
andijvie asperges bloemkool doperwtjes groene selder koolrabi kropsla paddenstoelen prei raap raapstelen radijs spinazie spitskool uien warmoes wortelen
mango pompelmoes rabarber sinaasappelen
aardbeien abrikozen frambozen kersen nectarines perziken rabarber rode bessen sinaasappelen zwarte bessen
********
aardappelen andijvie artisjok asperges bloemkool broccoli doperwtjes groene selder koolrabi kropsla paddenstoelen prei prinsessen -bonen raap radijs savooikool spinazie spitskool tomaten uien venkel warmoes wortelen
aardbeien pompelmoes rabarber sinaasappelen
Gebruik deze handige groente- en fruitkalender om per maand te ontdekken van welke groenten en vruchten je kunt genieten. Probeer de voedselkilometers zoveel mogelijk te beperken. Kies steeds die groenten en vruchten die het dichtst bij huis zijn gekweekt. Lees het etiket!
Meer info en seizoensrecepten: www.groentekalender.be
Augustus
September Oktober
aardappelen andijvie bleekselder bloemkool broccoli chinese kool courgette groene selder knolselder paddenstoelen pastinaak pompoen prei raap rammenas rode biet rodekool savooikool schorseneren spruiten uien veldsla venkel witlof wittekool wortelen appelen bananen druiven kiwi’s mandarijnen mango peren pompelmoes sinaasappelen
********
November
Herfst
Juli
Zomer aardappelen andijvie artisjok aubergine bleekselder bloemkool broccoli chinese kool courgette doperwtjes groene selder komkommer koolrabi kropsla paddenstoelen paprika prei prinsessen -bonen radijs rode biet rodekool savooikool snijbonen spinazie spitskool tomaten uien venkel warmoes wittekool wortelen
********
aardappelen andijvie artisjok aubergine bleekselder bloemkool broccoli chinese kool courgette groene selder knolselder koolrabi kropsla paddenstoelen paprika pastinaak pompoen prei prinsessen -bonen raap raapstelen radijs rammenas rode biet rodekool savooikool schorseneren snijbonen spinazie spitskool spruiten tomaten uien veldsla venkel witlof warmoes wittekool wortelen
aardappelen andijvie artisjok aubergine bleekselder bloemkool broccoli chinese kool courgette groene selder knolselder komkommer koolrabi kropsla maïs paddenstoelen paprika pompoen prei prinsessen -bonen radijs raapstelen rode biet rodekool savooikool snijbonen spinazie spitskool tomaten uien warmoes wittekool wortelen
********
********
appelen bananen bramen druiven frambozen kiwi’s mango meloenen nectarines peren perziken pompelmoes pruimen
********
aardappelen andijvie artisjok aubergine bleekselder bloemkool broccoli chinese kool courgette groene selder knolselder komkommer koolrabi kropsla maïs paddenstoelen paprika pompoen prei prinsessen -bonen raap raapstelen radijs rammenas rode biet rodekool savooikool snijbonen spinazie spitskool tomaten uien venkel warmoes wittekool wortelen aardbeien abrikozen appelen bramen frambozen kersen mango nectarines perziken rabarber rode bessen zwarte bessen
aardbeien abrikozen appelen bramen druiven frambozen kersen mango meloenen nectarines peren perziken pruimen zwarte bessen
appelen bananen bramen druiven frambozen kiwi’s mandarijnen mango meloenen pompelmoes peren sinaasappelen
appelen bananen mandarijnen mango peren pompelmoes sinaasappelen
********
aardappelen groene selder knolselder paddenstoelen pastinaak pompoen prei raap rammenas rode biet rodekool savooikool schorseneren spruiten uien veldsla witlof wittekool wortelen
Februari
Winter
aardappelen knolselder paddenstoelen pastinaak pompoen prei raap rammenas rode biet rodekool savooikool schorseneren spruiten uien veldsla witlof wittekool wortelen
appelen bananen mandarijnen mango peren pompelmoes sinaasappelen
********
December Januari
aardappelen andijvie groene selder knolselder paddenstoelen pastinaak pompoen prei raap rammenas rode biet rodekool savooikool schorseneren spruiten uien veldsla witlof wittekool wortelen
********
appelen bananen kiwi’s mandarijnen mango peren pompelmoes sinaasappelen
����������� ��������������
�� ����������������������������������������������� � ��������������������������������������������� � ������������������
�� ������������������������������������������������������������ � ��������������������������������������������������
48
49
* NB
Prettige Duurzame feestdagen
WEST-VLAANDEREN
50
Een realisatie van de trekkersgroep van Fair Trade Provincie West-Vlaanderen
