Vernieuwing en versterking Jaarverslag 2014
1
Inhoud 1.
Inleiding - Jacqueline van den Brink 2. Beleid; doelen, visie en missie - Geert Hoogeboom 3. Voedselpakketten voor wie - Leo Papenburg 4. Voedselpakketten naar inhoud - Reina Eggink 5. Voedselverwerving - Rien Hagen 6. Organisatie - Theo Nieuwboer 7. Huisvesting en logistiek - Rien Hagen 8. Communicatie - Herman Meijer 9. Contacten - Geert Hoogeboom 10. Financiën - Leo Papenburg 11. Nawoord - Jacqueline van den Brink
2
1. Inleiding
Het jaar 2014 stond voor de Voedselbank Apeldoorn in het teken van vernieuwing en versterking. Het is ons vorig jaar gelukt om onze positie nog verder te versterken. We mochten ons verheugen in een enorme belangstelling en ondersteuning om onze kerntaak te kunnen uitvoeren. Op bestuurlijk vlak namen wij afscheid van onze secretaris Jan-Harmen Klein Haneveld. Zijn termijn zat erop. Wij bedanken hem hartelijk voor al zijn inspanningen. In de persoon van Kim Suijker vonden we een nieuwe bestuurder met de rol van secretaris. We koesterden al langer de wens het bestuur te versterken met de portefeuilles logistiek, voedselverwerving en voedselveiligheid. In Eelco Rietveld vonden we een bestuurder met de portefeuille logistiek. We startten in 2014 met de werving van een bestuurslid voedselverwerving en voedselveiligheid en zijn daarin begin 2015 geslaagd met de benoeming van Hans Eilers. In april 2014 is het ons gelukt een groene Voedselbank te worden. Na een intensief onderzoek en aansluitend de uitvoering van een verbeterplan heeft de Voedselbank Apeldoorn het landelijke certificaat voor voedselveiligheid in de wacht gesleept. Daarmee worden wij voor al onze stakeholders een nóg betrouwbaarder partner. _______________________________________________
2. Beleid: doelen, visie en missie
De Voedselbank Apeldoorn bestaat sinds 2006 en heeft in de beleidsnotitie 2013-2016 ‘Samen naar Beter’ als belangrijkste doelstellingen geformuleerd: het ter beschikking stellen aan minder draagkrachtigen van levensmiddelen die over zijn en het tegengaan van (voedsel-)verspilling. Wie van de Voedselbank gebruik moeten maken, willen wij een gevarieerd en zo volwaardig en kwalitatief verantwoord mogelijk voedselpakket aanbieden. Wij gaan verspilling van voedsel tegen door levensmiddelen die bij winkels zijn overgebleven of er niet meer terecht komen, bij bedrijven en instellingen in te zamelen en gratis te verstrekken aan mensen die in Apeldoorn onder de armoedegrens leven. In het beleidsplan 2013-2016, dat op de website is in te zien, hebben wij zeven pijlers genoemd waarop ons beleid en onze organisatie zijn gestoeld. _______________________________________________
3. Voedselpakketten voor wie
Aantallen, ontwikkelingen en grenzen aan de groei Het verloop van het aantal pakketten vertoont nagenoeg dezelfde beweging als in 2013. In de zomer deelden we rond de 250 pakketten uit, geleidelijk oplopend naar 300 in de wintermaanden. Gemiddeld verstrekken wij 275 pakketten per week; dit komt neer op ongeveer 13.500 pakketten per jaar. Met de 3
huidige faciliteiten zitten we met ongeveer 300 pakketten aan ons maximum. Toekenning en rol/functie doorverwijzers De aanvraag voor een voedselpakket wordt gedaan via een maatschappelijke instantie. De aanvraag van deze doorverwijzers wordt door een onafhankelijk integratiebureau beoordeeld. Na goedkeuring komt men voor maximaal drie maanden in aanmerking voor een voedselpakket. Daarna moet weer een nieuwe aanvraag worden gedaan. Op dit moment werken wij samen met twintig maatschappelijke instanties. Wijze van verstrekken en uitgiftepunten De pakketten worden iedere dinsdag verstrekt afhankelijk van feestdagen. Op onze hoofdvestiging aan Kanaal Noord 147 van 16.00 tot 18.00 uur en op onze dependance in de oude Sebastiaanschool aan de Oud Beekbergerweg 151 van 16.00 tot 17.30 uur. Het aantal pakketten over de twee uitgiftepunten is ongeveer gelijk verdeeld. _______________________________________________ 4. Voedselpakketten naar inhoud
Samenstelling voedselpakketten Gedurende de gehele week halen onze chauffeurs producten op van inzamelingen van scholen, kerkelijke instanties, andere Voedselbanken, bakkers en andere bedrijven. Op maandag rijden zij naar het Noord-Hollandse Zwaag om groente op te halen. Op dinsdag en zaterdag worden er ritten naar Deli XL in Ede gemaakt voor zuivel en maaltijden. Op dinsdag rijdt er ook een chauffeur naar de Makro in Duiven en naar winkels in de regio Apeldoorn om levensmiddelen op te halen. Op vrijdag wordt de regionale Voedselbank Arnhem bezocht. Op alle dagen van de week wordt gereden naar bakkers in de regio Apeldoorn. Op vrijdag worden de voorbereidingen getroffen voor de uitreiking van de voedselpakketten op de dinsdag daarna. Een groep vrijwilligers sorteert de producten die in de week zijn binnengekomen. Vervolgens worden de artikelen in het magazijn verwerkt. In een kleurensysteem wordt de maand/ het jaartal van de producten aangegeven in verband met de houdbaarheidsdatum. Zo wordt niets over het hoofd gezien en kunnen we anticiperen op welke artikelen er over drie weken voor uitgifte in aanmerking komen. We houden dat in een boekwerk bij. Dinsdag is de wekelijkse uitgiftedag. Om acht uur druppelen de vrijwilligers binnen. Allen hebben een taak/afdeling:
4
brood, zuivel, groentes, maaltijden, vlees of vis. Er wordt vaak in groepjes gewerkt. De producten worden gesorteerd op datum en geteld. Een aantal vrijwilligers werkt in de koeling met zuivelproducten, groentes, maaltijden, vlees of vis. Dat is niet altijd een pretje. We proberen een zo gevarieerd mogelijk voedselpakket samen te stellen. Er is een klein pakket tot en met drie personen en een groot pakket vanaf vier personen. Een klein pakket bevat minimaal vijf items/droogproducten (gemiddeld zestien artikelen) en een groot pakket tenminste acht (gemiddeld 22 artikelen). Producten die gedurende de dinsdag nog worden binnengebracht, worden gecontroleerd op datum en versheid en worden zonodig diezelfde dag uitgegeven. Als iedereen klaar is met sorteren, wordt na de lunch ‘de band gedraaid’. Bij elk product staat een vrijwilliger en wordt een artikel in de krat gezet. Zo gaan alle kratten voor de twee uitgiftepunten over de band; eerst voor een groot voedselpakket en dan voor een klein pakket. Er wordt genoteerd welke producten in de kratten zitten want in de loop van de dinsdag zijn er artikelen bij gekomen die qua datum uitgegeven moeten worden, zoals fruit en aardappels. Er gaan geen producten die koel gehouden moet worden het krat in. Aan Kanaal Noord blijven alle gekoelde levensmiddelen in de koelcel en worden pas tegen 16.00 uur in koelvitrines gedaan. Vriesproducten worden al naar gelang de uitgiftesnelheid deels in bakken aan de uitgiftetafels gezet. Na het draaien van de band gaan de gekoelde producten die voor Zuid bestemd zijn, in de koelwagen naar de Sebastiaanschool. Daar worden ze in koelvitrines gedaan. Zo blijft de gekoelde toestand gehandhaafd. Een deel van de vrijwilligers gaat mee naar Zuid en verzorgt daar de uitgifte. Op beide locaties is een winkeltje met producten die een of twee dagen over de houdbaarheidsdatum zijn. Deze artikelen worden niet in het voedselpakket uitgegeven maar door de cliënt op eigen verantwoording meegenomen. Uitgifte De Voedselbank Apeldoorn heeft twee uitgiftepunten voor de voedselpakketten: Kanaal Noord 147 en de voormalige Sebastiaanschool aan de Oude Beekbergerweg 151 in Apeldoorn Zuid. De voedselpakketten worden middels klantenlijsten naar die uitgiftepunten verdeeld, met een indeling van wie wat krijgt. De pakketten worden in rolcontainers klaar gezet.
Om 16.00 uur start de uitgifte van de voedselpakketten op beide locaties. De cliënt krijgt een krat met droogproducten, aangevuld met levensmiddelen uit de ‘schijf van vijf’: vlees, maaltijden, zuivelproducten, groentes, brood al naar gelang de omvang van het pakket. Tijdens de uitgifte meten wij uit overwegingen van voedselveiligheid constant hoe koel de producten zijn, ook die in de koelvitrines. Dat gebeurt zowel in Noord als in Zuid. Om half zes stopt de uitgifte in Zuid, een half uur later sluit Kanaal Noord de deuren. Drie kwartier later kunnen de vrijwilligers hun werkzaamheden voor het wekelijkse voedselpakket afsluiten. ______________________________________________ 5. Voedselverwerving
Het afgelopen jaar was een moeilijk jaar voor het verwerven van voedsel bij bedrijven, met name het verse gedeelte. Albert Heijn heeft laten weten dat de goederen die in het depot in Zwolle worden verspreid, ingaande 2015 niet meer naar Apeldoorn gaan maar naar de regionale Voedselbank Meppel. De aanvoer van vlees was al matig dit jaar maar vulde toch nog wel het pakket aan. Ook van de firma Hessing was niet elke week wat te verwachten. De aanvoer van de zuivel vertoonde hetzelfde beeld. Ook bij DeliXL, Boni, Bieze en BSS liep de aanvoer terug door voorzichtiger inkoop onder de huidige economische omstandigheden. Wel kregen wij eenmalig een grote partij ingevroren goederen van de militaire basis in Nieuw-Millingen. Door de boycot tussen Rusland en de westerse wereld werden grote hoeveelheden appels, peren en paprika’s aan de regionale Voedselbanken geleverd. Het fruit konden wij bij de Voedselbank Arnhem ophalen. In 2014 hebben wij ook weer regelmatig verse groente kunnen ophalen van de Stadsakkers – de particuliere groentetuinen die zijn ingericht op voorlopig braakliggende bouwgrond in Apeldoorn-Oost. Dat was dit jaar een welkome aanvulling op onze pakketten. Inzamelingacties Met de inzamelingsactie ging het ons vorig jaar voor de wind. Een actie van de Lions Club Apeldoorn heeft voor 3.386.456 aan Douwe Egberts-bonnen opgeleverd. Die zijn goed voor 8306 pakken koffie. De Veluwse Golfclub in Hoog Soeren heeft in januari een pallet met blikken erwtensoep en rookworst bij de Voedselbank afgeleverd, het resultaat van een actie eind vorig jaar. Ook in 2014 heeft GroenLinks samen met collega’s uit de Apeldoornse gemeenteraad de (bijna traditionele) winkelactie georganiseerd. In totaal meldden zich 22 supermark6
ten voor deze actie. De opbrengst: 750 goed gevulde kratten met levensmiddelen, die de deelnemers aan de hand van een boodschappenlijstje afgaven. In december heeft omroep Gelderland een inzameling gehouden in het kader van een landelijke regionale actie van de lokale omroepen. Song & Relation, het vrouwenkoor uit Emst, heeft in het kader van die actie wasmiddelen ingezameld voor onze klanten. In 2014 zijn een aantal winkels in Apeldoorn omgebouwd of verbouwd. Voordat de bouwvakkers aan de slag gingen, werden wij ingeschakeld om de restanten aan versartikelen op te halen. Dit speelde in Beekbergen, Twello, Westervoort en Duiven. Het leverde ons aardig wat spullen op. Daarnaast hebben tal van scholen en kerken diverse acties gehouden. Voedselveiligheid Dit jaar kregen wij na een aantal verbeterpunten op 15 april ons fel begeerde landelijke certificaat voedselveiligheid uitgereikt. Alle vrijwilligers hebben een cursus voedselveiligheid gevolgd. De training werd gegeven door het bureau Houwers Holtackers uit Geldermalsen. Het bureau is ingeschakeld door de landelijke Voedselbank en deed vorig jaar ook de nulmeting in Apeldoorn. _______________________________________________ 6. Organisatie
Bestuur In 2014 heeft het bestuur een aantal wijzigingen ondergaan. De bestuursleden logistiek (Huub Vervoorn), acquisitie (Marian Geling) en de secretaris (Jan-Harmen Klein Haneveld) hebben zich, na vele jaren te hebben ingezet voor de Voedselbank, teruggetrokken. Jan-Harmen Klein Haneveld blijft wel als vrijwilliger aan de Voedselbank verbonden. Als nieuwe bestuursleden hebben wij mogen verwelkomen: Eelco Rietveld die de portefeuille logistiek op zich neemt en Kim Suijker als secretaris. Daarnaast is ook de portefeuille voedselverwerving en -veiligheid ingevuld. Hiervoor heeft Hans Eilers zich aangeboden. Hiermee bestaat het dagelijks bestuur van de Voedselbank Apeldoorn uit de volgende zes personen: Jacqueline van den Brink - voorzitter Geert Hoogeboom - plaatsvervangend voorzitter Kim Suijker - secretaris Leo Papenburg - penningmeester Eelco Rietveld - logistiek Hans Eilers - voedselverwerving en -veiligheid.
7
Vrijwilligers Het vrijwilligersbestand is in het verslagjaar vrij stabiel gebleven. De uitstroom door ziekte en vertrek van vrijwilligers omdat zij werk vonden, kon vlot worden opgevangen. De werving van chauffeurs met groot rijbewijs ging moeizaam maar lukte uiteindelijk. Het team bestond uit 52 vrijwilligers. Om meer flexibiliteit te krijgen bij de inzetbaarheid van vrijwilligers werd gerouleerd met de taken. Dit proces duurt nog voort. Het team is homogeen en zet zich prima in. Ook als zich ad hoc-klussen aandienen – bij voorbeeld voor het ophalen van levensmiddelen bij de verbouwing van een winkelpand in Apeldoorn of buiten de plaats – wordt er nooit tevergeefs een beroep op vrijwilligers gedaan. Coördinatoren Het team coördinatoren vervult een schakelfunctie tussen het bestuur en de werkvloer van de Voedselbank Apeldoorn. Er is een coördinator voor logistiek, administratie, halwerk en pakketsamenstelling, vrijwilligers en voor kwaliteitsbewaking. De back-up naar elkaar was voldoende maar vraagt nadrukkelijk verbetering om de continuïteit te waarborgen. Het coördinatieteam voert operationele besprekingen op de dinsdag en vrijdag tijdens de halwerkzaamheden. Daarbij kunnen de vrijwilligers eigen punten inbrengen die vervolgens op de agenda komen van de vergadering van het managementteam; de driemaandelijkse ontmoeting van het bestuur met de coördinatoren. Open Dag De jaarlijkse Open Dag 2014 werd verschoven naar september. Zo kon na de vakanties tijdig worden begonnen met de voorbereidingen die hebben geleid tot een succesvolle dag. Mede door de publiciteit kwam er een groot aantal geïnteresseerde bezoekers naar Kanaal Noord. De toelichting op het werk voor de wekelijkse voedselpakketten werd zeer gewaardeerd. Voor de kinderen was er een eigen programma; ze werden verwend met limonade en wat lekkers. Naast de presentatie van de werkwijze van de Voedselbank, pakketsamenstelling, leveranciers, sponsoren en doorverwijzende instanties was de verkoop van non-food producten erg populair. Er werden nieuwe contacten gelegd en oude vernieuwd. _______________________________________________ 7. Huisvesting en logistiek
Panden Kanaal Noord en Apeldoorn-Zuid
8
In de Sebastiaanschool, ons uitdeelpunt voor de voedselpakketten in Zuid, is ingebroken. Gelukkig zijn er geen waardevolle spullen gestolen of vernield. De inbrekers hebben wat blikjes leeg gemaakt en de ruimte met babylotion bespoten. Ook de kleding- en speelgoedbank in het gebouw hebben het moeten ontgelden, maar ook daar leken de acties voort te komen uit baldadigheid. Wagenpark. In de nacht van 19 op 20 juni is er in de VW LT ingebroken. Het linker deurslot is vernield, binnen zijn het contactslot en de bekleding van de stuurkolom vernield. Het is bij deze schade gebleven, de auto heeft men laten staan. Er zijn dit jaar grote en dure reparaties bij de IVECO uitgevoerd. Het cardan was versleten en moest vernieuwd worden. Toen dit was gerepareerd, kwam de volgende reparatie om de hoek kijken. Nu was de koppeling aan de beurt. Al met al twee dure kostenposten. Hopelijk blijft het hier voorlopig bij. Koelcel Onze oudste koelcel is eigenlijk aan vervanging toe. Omdat wij een beroep kunnen doen op het budget voor armoedebestrijding van de gemeente Apeldoorn, hebben wij twee offertes laten maken, bij de firma WKZ en bij KMI/KIM. Zij zijn ingediend bij de gemeente die op voorhand 75% van de aankoopprijs toezegde. Tijdelijke opslag Door de inzamelingsactie van Omroep Gelderland en de actie van GroenLinks rondom de jaarwisseling gaan we op zoek naar een tijdelijke ruimte om onze voorraad voorlopig op te kunnen slaan. ______________________________________________ 8. Communicatie
Bloed van goede kwaliteit dat door de aderen stroomt en alle organen bedient, houdt het lichaam gezond en springlevend. Vervang bloed door informatie, en het is met een organisatie als de Voedselbank Apeldoorn niet anders. Zo staat het in de communicatiebeleidsnota voor de Voedselbank. Op allerlei manieren wordt aan die informatievoorziening gewerkt. Enkele vrijwilligers ondersteunen en voeden de communicatie-adviseur met berichten en vervangen hem bij afwezigheid. Een bescheiden adviesgroep staat hem met raad en daad bij.
9
Voor intern gebruik zijn er de ‘Voedselketens’ die verschijnen wanneer er iets te melden valt, de koffieochtend-berichten op de dinsdag en de vrijwilligersdag. Naar buiten presenteert de Voedselbank zich met dezelfde nieuwsbrief, de website, persberichten, videofilm en powerpoint-presentaties, bedrijfsbezoeken van sponsoren, de tweejaarlijkse bijeenkomst met de doorverwijzende instanties en met dit jaarverslag. Enkele kengetallen: vorig jaar zijn er dertig interne nieuwsbrieven uitgebracht waarvan er negen werden aangevuld met een interview met een van de vrijwilligers. Er zijn vijf pers- en even zoveel website-berichten gepubliceerd; daarnaast verschenen er berichten op de site meer gericht op de interne organisatie (vacatures bijvoorbeeld). We doen veel aan voorlichting door presentaties bij scholen, kerken, maatschappelijk organisaties en de gemeenteraad. Verder ontvangen we veel groepen voor een rondleiding. Ook open dagen en acties dragen bij aan de bekendheid van de Voedselbank. Voor de herkenbaarheid wordt in alle uitdrukkingsvormen voor de informatie de huisstijl van de landelijke Voedselbank toegepast. Apeldoorn was destijds een van de vijf proefgemeenten voor de ontwikkeling ervan. _______________________________________________ 9. Contacten
Lokale contacten Als niet-gesubsidieerde vrijwilligersorganisatie moet de Voedselbank het hebben van de inzet en financiering van burgers, organisaties, bedrijven en van de politieke partijen. Wij zoeken dan ook veelvuldig contact met de samenleving en merken tot onze vreugde dat de Voedselbank een breed draagvlak heeft. Veel particulieren geven geld of voedsel, soms individueel, soms via kerken of maatschappelijke organisaties. Diverse ondernemers en bedrijven geven financiële ondersteuning voor de exploitatie en voor investeringen. De gemeente is bereid in voorkomende gevallen investeringen te financieren. Veel food-bedrijven stellen houdbare en verse producten om niet ter beschikking. Door middel van acties van maatschappelijke organisaties zijn we jaarlijks in staat grote, noodzakelijke investeringen te doen. Kortom, de Voedselbank wordt niet alleen gedragen door de 55 vrijwilligers, maar door de hele Apeldoornse samenleving. Regionale en landelijke contacten In 2013 hebben de lokale Voedselbanken zich gebundeld in een landelijke vereniging. In de periode daarvoor bestond 10
er een landelijke stichting Voedselbanken. Die had wel veel contacten, maar geen juridische band met de lokale organisaties. Zij zijn georganiseerd in een regioverband, waarin zij ervaringen uitwisselden en contacten onderhouden. Door de komst van de landelijke vereniging was het mogelijk om contacten te leggen met landelijke supermarktketens, het ministerie van SZW, de Europese Unie. Daardoor kon op een effectievere manier voedsel worden herverdeeld en aandacht worden gevraagd bij de landelijke politiek voor armoedebeleid. De landelijke vereniging heeft een servicebureau, bestaande uit vrijwilligers. Daardoor kunnen zaken als wettelijke eisen rond de Voedsel- en Warenwet, certificaten voor kwaliteitsbeleid, omgaan met agressief gedrag, protocollen voor medewerkers, toelatingscriteria en vele andere onderwerpen meer eenduidig en centraal worden geregeld. De Algemene Vergadering van de vereniging wordt drie tot vier keer per jaar uitgeschreven. Daarin worden verenigingszaken behandeld maar ook workshops georganiseerd over actuele onderwerpen en interessante sprekers en politici uitgenodigd. Ter voorbereiding op de AV ontmoeten de leden elkaar in een Regionaal Overleg Platform. Behalve het voorbereiden van de AV wisselen zij daar ervaringen uit over de praktijk van alle dag en maken zij afspraken over uitwisseling van kennis en/of producten en hoe elkaar terzijde te staan. De vereniging kan inmiddels terugzien op enkele resultaten die vorig jaar zijn geboekt. Zo is het project voedselveiligheid verder uitgerold (50 van 155 Voedselbanken zijn gecertificeerd) en zijn er modellen ontwikkeld voor geschillen en calamiteiten. Er zijn contacten gelegd met landelijke supermarktketens over levering van voedsel. Een van de resultaten is de landelijke kerstpakkettenactie van Jumbo. De landelijke vereniging heeft met de regering en de Europese Unie afspraken kunnen maken over levering van groente en fruit uit de Rusland-boycot. Staatssecretaris Klijnsma bezocht de AV en stelde geld ter beschikking voor de productie van appelmoes van appels uit de boycotactie. De vereniging kreeg een fors bedrag uit de Postcodeloterij, dat wordt verdeeld over de lokale Voedselbanken. Er is een studiedag gehouden over effectief geld inzamelen en over verschillende modellen van voedseluitgifte. _______________________________________________
11
10. Financiën
Exploitatiekosten: De exploitatiekosten belopen voor 2014 een bedrag van € 66.000,00. De kosten zijn als volgt onderverdeeld: afschrijvingen huisvestingskosten en energie autokosten overige kosten
€ 18.000 € 16.000 € 28.000 € 4.000
De opbrengsten, totaal € 60.400 bestaan uit giften van particulieren, bedrijfsleven en kerken. _____________________________________________ 11. Nawoord
Eind 2014 zijn er in Nederland 157 Voedselbanken met 10.000 vrijwilligers actief. Samen deelden zij 1,8 miljoen pakketten uit aan 37.000 huishoudens. Dat zijn 94.000 mensen, waarvan zo’n 40% jonger is dan 18 jaar. Het aantal klanten dat een beroep deed op de Voedselbanken groeide in 2014 met 11%. Goed om te weten is dat een kwart van de klanten binnen drie maanden, en meer dan de helft binnen een jaar weer zelfstandig aan voedsel kan komen. We blijven dus een organisatie die tijdelijk een steun in de rug is voor mensen die het hard nodig hebben. _______________________________________________ Apeldoorn, 30 april 2015
12
