JAARVERSLAG 2013 EN 2014

JAARVERSLAG 2013 EN 2014

“Inpakken en verplaatsen”

© Streekarchief Rijnlands Midden web: www.streekarchiefrijnlandsmidden.nl email: [email protected]

Vooraf Inpakken en verplaatsen. In de verslagperiode stond dit begrip centraal voor het Streekarchief Rijnlands Midden. Begin 2013 werd duidelijk dat het Gouwedepot in de loop van 2014 in gebruik zou worden genomen. Deze wetenschap leidde er toe dat in 2013 en 2014 bijzondere aandacht werd geschonken aan de archieven, die in dat depot een plaats zouden krijgen. De stukken uit die archieven moeten immers allemaal via de website van het Streekarchief door de bezoekers en door de medewerkers van de aangesloten gemeenten kunnen worden aangevraagd aan de hand van de archiefinventarissen. Dat betekende dat alle inventarissen moesten worden gecontroleerd. Bovendien werden de archieven volgens de eisen verpakt in zuurvrije omslagen en dozen, voorzien van etiketten. In een aantal gevallen werden inventarissen aangepast of aangevuld. Eind 2013 en begin 2014 werden archieven van en betreffende de gemeente Boskoop overgedragen aan het Streekarchief. De samenvoeging van de gemeenten Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude leidde ook tot een versnelde overdracht aan het Streekarchief van archiefmateriaal van verschillende gemeentelijke afdelingen. Eind september en begin november 2014 vond de verhuizing plaats van ca. 2.100 strekkende meter archief naar het Gouwedepot. Daarna werden de achtergebleven archieven herplaatst in de archiefbewaarplaats van het Streekarchief in Alphen aan den Rijn. In september 2014 werd de nieuwe website van het Streekarchief gelanceerd. De bestaande digitale nadere toegangen op archiefbronnen werden geconverteerd en overgebracht naar het archiefbeheersysteem Mais-Flexis. Vanuit dit systeem worden ze op de website geplaatst.

Jaarverslag Streekarchief Rijnlands Midden 2013 en 2014

1

Dit deed het Streekarchief Rijnlands Midden in 2013 en 2014 Organisatie Bestuur In 2013 werd de Archiefcommissie gevormd door mevrouw H.I.P. Oppatja (Alphen aan den Rijn, voorzitter) en de heren A.J.M. van Velzen (Kaag en Braassem, vice-voorzitter), P.M. Melzer (Nieuwkoop) en F.V. Ketel (Rijnwoude). In 2014 wijzigde de samenstelling van de archiefcommissie driemaal. Door de fusie van de gemeenten Alphen aan den Rijn, Rijnwoude en Boskoop met ingang van 1 januari 2014, bestaat de Archiefcommissie nog maar uit drie leden. Voor de (nieuwe) gemeente Alphen aan den Rijn trad de heer J.A. de Jager in het begin van het jaar aan als wethouder en als lid van de Archiefcommissie. Hij werd in februari benoemd tot voorzitter van de Archiefcommissie. Als gevolg van de gemeenteraadsverkiezingen in april 2014 en de daarmee gepaard gaande wisselingen binnen de college’s werden burgemeester K.M. van der Velde-Menting, namens de gemeente Kaag en Braassem en burgemeester F. Buijserd, namens de gemeente Nieuwkoop, lid van de Archiefcommissie. In het najaar werd vanwege een portefeuillewisseling de heer De Jager vervangen door de heer C.J. van Velzen, de nieuwe wethouder Cultuur van de gemeente Alphen aan den Rijn. De heer Van Velzen werd tot voorzitter van de Archiefcommissie benoemd. De Archiefcommissie wordt sindsdien gevormd door de heer C.J. van Velzen (Alphen aan den Rijn, voorzitter), de heer F. Buijserd (Nieuwkoop, vice-voorzitter) en mevrouw K.M. van der Velde-Menting (Kaag en Braassem). In de vergaderingen van de archiefcommissie kwamen de gebruikelijke punten aan de orde, zoals financiën, huisvesting Streekarchief, stand van zaken Streekarchief, samenwerking Groene Hart Archieven. De Archiefcommissie besloot in juli 2013 bij het vaststellen van de begroting 2014 de personeelsformatie uit te breiden van 4,0 naar 4,4 fte. vanwege de toename van de omvang van de te beheren archieven, als gevolg van de opname van de archieven in 2014 van de voormalige gemeente Boskoop. In 2012 besloot de Archiefcommissie tot het laten uitvoeren van onderzoek naar een mogelijke fusie van de streekarchiefdiensten Midden-Holland en Rijnlands Midden. Deze bestuursopdracht betrof een onderzoek naar de voor- en nadelen van een mogelijke fusie. In oktober 2012 werd door de streekarchieven opdracht gegeven aan Capacc registeraccountants om de begrotingen 2014 van beide streekarchieven vergelijkbaar te maken en samen te voegen. De resultaten van deze opdracht werden in januari 2013 met Capacc besproken. De samengevoegde begroting maakte duidelijk dat een fusie voor Streekarchief Rijnland Midden financieel grote gevolgen zou hebben. De bijdragen van onze deelnemende gemeenten zouden na een fusie fors moeten stijgen. Eind mei 2013 vond een overleg plaats tussen de voorzitters en directeuren van beide archiefdiensten waarin werd besloten af te zien van een verder onderzoek naar eventuele fusie. Tevens werd afgesproken dat de samenwerking van de beide archiefdiensten ten aanzien van het Gouwedepot werd voortgezet en dat er kennisuitwisseling plaats zal vinden op de andere werkgebieden. In de vergadering van 3 juli 2013 stemde de Archiefcommissie in met de uitkomsten van dit overleg.


2

In het voorjaar 2014 stelde de Archiefcommissie de notitie “Voor Bestuur en Burger”, Taken van het Streekarchief Rijnlands Midden, vast. De in de notitie beschreven taakvelden zijn een uitwerking van de taken die in de gemeenschappelijk regeling worden genoemd. Tevens werd de verdeling van de beschikbare uren over de verschillende taken vastgesteld. De Archiefcommissie gaf in december 2014 opdracht aan een, uit de drie gemeenten samengestelde, ambtelijke werkgroep om onderzoek te doen naar de mogelijke locaties voor de huisvesting van de frontoffice van het Streekarchief. Begin 2015 zal de werkgroep verslag uitbrengen van de resultaten van het onderzoek, waarbij gekeken is naar de mogelijke locaties voor de huisvesting van de frontoffice, de kosten op hoofdlijnen en de voor- en nadelen van optionele locaties.

Conservering en schaduwarchiefvorming Veel aandacht werd geschonken aan het opnieuw verpakken van de charters (akten op perkament). Charters zijn aanwezig in vrijwel alle oudere archieven van de aangesloten gemeenten. Ze zijn echter afzonderlijk geplaatst omdat ze uitgevouwen bewaard worden en vaak zijn voorzien van zegels. Vanwege de verhuizing naar het Gouwedepot heeft Restauratieatelier Helmond de gehele chartercollectie opgezet in een zogenaamde 3d berging. Deze berging is vervolgens in zuurvrije prentendozen geborgen.

Een aantal kaarten werd door het restauratieatelier in passe-partout gezet. Bijzondere aandacht is geschonken aan de collectie beeldmateriaal. Een van de vrijwillige medewerkers, de heer A. Fioole te Boskoop, heeft in de verslagperiode de digitalisering van de beeldcollectie ter hand genomen. In totaal betreft het meer dan honderdduizend opnamen. Inmiddels zijn vrijwel alle foto’s, negatieven en dia’s gedigitaliseerd en bovendien globaal beschreven in Exel-bestanden. Het is de bedoeling dat de opnamen uiteindelijk via onze website voor het publiek raadpleegbaar worden. Van de collectie foto’s en prentbriefkaarten was een gedeelte opgeplakt op karton en in fotoalbums. Omdat daarbij destijds gebruik is gemaakt van lijm, die schadelijk voor de foto’s is, werd besloten alle foto’s en prentbriefkaarten na scanning op te bergen in zuurvrije hoesjes. Aan het einde van de verslagperiode was dit project nog niet afgerond.


3

Toegankelijkmaking De wetenschap, dat in de loop van 2014 het Gouwedepot in gebruik zou worden genomen, leidde er toe dat al in 2013 bijzondere aandacht werd geschonken aan de archieven, die in dat depot een plaats zouden krijgen. De stukken uit die archieven moeten immers allemaal via de website van het Streekarchief door de bezoekers en door de medewerkers van de aangesloten gemeenten kunnen worden aangevraagd aan de hand van de archiefinventarissen. Dat betekende dat alle inventarissen moesten worden gecontroleerd. Bovendien werden de archieven volgens de eisen verpakt in zuurvrije omslagen en dozen, voorzien van etiketten. In een aantal gevallen werden inventarissen aangepast of aangevuld. De voorbereiding van de verhuizing van de archieven heeft veel tijd gekost. Deze tijdsinvestering -en de inzet van en goede samenwerking met de medewerkers van het verhuisbedrijf- heeft echter wel betekend dat de archiefstukken in het najaar van 2014 na het inpakken in Alphen aan den Rijn snel konden worden herplaatst in het Gouwedepot en vrijwel permanent opvraagbaar bleven. Eind 2014 was er ongeveer 2.100 strekkende meter archief geplaatst in het Gouwedepot.

Foto’s: Robert Medenblik, VanderVelde ‘tVeentje Verhuizingen


4

In het depot in Alphen aan den Rijn staan op dit moment de archieven, die daar zullen blijven voor de bezoekers en de archieven waaraan nog verschillende werkzaamheden moeten worden verricht. In het najaar van 2014 heeft het Streekarchief deelgenomen aan een overleg bij het Regionaal Archief Leiden, waarin gesproken is over de digitaliseringsmogelijkheid van notariële archieven. Archiefdiensten kunnen deelnemen aan een dergelijk project, dat wordt uitgevoerd door My Heritage en Family Search. Het Streekarchief overweegt om van deze mogelijkheid gebruik te maken. Het is de bedoeling om in 2015 daarvoor een aanzet te geven. Het vervaardigen van nadere toegangen is een taak die voor een belangrijk deel wordt uitgevoerd door vrijwilligers. De kleine (5 personen aan het einde van de verslagperiode), maar enthousiaste en trouwe, groep vrijwilligers is gedurende de verslagperiode vooral bezig geweest met het vervaardigen van toegangen op de doop- en trouwregisters. Maar ook aan het vervaardigen van regesten van notariële akten wordt de nodige aandacht besteed. Op dit moment worden de akten van de notarissen ‘ter standplaats Alphen’ op deze wijze bewerkt. Het bewerken van de akten van de Burgerlijke Stand is nagenoeg afgerond met uitzondering van de akten van de gemeente Boskoop. Voor een aantal bestanden geldt, dat deze zijn bewerkt door vrijwilligers van GenLias bij het Nationaal Archief en nog moeten worden gecontroleerd en aangevuld door de vrijwilligers van het Streekarchief. Door regelmatige overdracht van registers van de Burgerlijke Stand door de gemeenten is de bewerking uiteraard een voortgaand proces. Bij de beschikbaarstelling van de nadere toegangen aan het publiek is het uitgangspunt dat deze zowel op de website van het Streekarchief als in de studiezaal op papier raadpleegbaar zijn. Een aantal vrijwilligers nam in de verslagperiode afscheid, vaak na jarenlang werkzaam te zijn geweest voor het Streekarchief. Een woord van dank aan alle vrijwilligers voor hun enorme inzet is hier zeker op zijn plaats.

Aanvulling archieven en verzamelingen In het kader van de samenvoeging van de gemeente Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude per 1 januari 2014, werd het archief van de gemeente Boskoop, voor zover ouder dan 1928, alsmede de bouwvergunningen van deze gemeente over de periode 1903-1991 in het najaar van 2013 overgedragen aan het Streekarchief. Ook de fotocollectie en het krantenbestand van de gemeente Boskoop vonden een plaats bij het Streekarchief. Begin 2014 werden de bij het Nationaal Archief aanwezige ‘Boskoopse collecties’, waaronder het rechterlijk archief, de collectie doop-, trouw- en begraafregisters en de notariële archieven, overgedragen aan het Streekarchief. De samenvoeging van de drie gemeenten leidde ook tot een versnelde overdracht aan het Streekarchief van archiefmateriaal van verschillende gemeentelijke afdelingen. Genoemd kunnen worden de woningkaarten van Hazerswoude, Koudekerk en Rijnwoude, de administraties van de verschillende begraafplaatsen van Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude en jongere registers van de Burgerlijke Stand van de drie gemeenten. Voor deze jongere registers blijft de openbaarheidstermijn uiteraard gelden. Inzage bij het Streekarchief Jaarverslag Streekarchief Rijnlands Midden 2013 en 2014

5

is daarom niet mogelijk. Afschriften van deze akten kunnen alleen via de afdeling bevolking worden aangevraagd. Het in bewaring nemen van particuliere archieven werd vanwege de beperkte depotruimte tot een minimum beperkt. Dat betekende in sommige gevallen uitstel van bewaarneming tot 2015. Alleen in bijzondere gevallen is besloten om archieven van particulieren op te nemen. Een van die bijzondere gevallen betreft de omvangrijke collectie documentatie, prentbriefkaarten en foto’s van J.W. van Zwieten (1916-1989), die in de zomer van 2014 werd aangeboden. De collectie heeft, nadat een eerste selectie en bewerking heeft plaatsgevonden, een omvang van ongeveer twaalf strekkende meter. Met name de serie plakboeken is bijzonder, omdat daarin opmerkelijke gebeurtenissen in Alphen aan den Rijn en de regio, in chronologische volgorde zijn gerangschikt.

Jan van Zwieten en zijn moeder.

Verschillende particuliere instellingen vroegen en ontvingen advies met betrekking tot het beheer van hun archieven. Vaak betrof het in die gevallen de selectie van archiefmateriaal; welke stukken moeten worden bewaard en welke stukken zouden vernietigd kunnen worden. In de verslagperiode hebben Lex Fioole en Sjaak Blaazer, beide uit Boskoop, hun (digitale) fotocollecties, in hoofdzaak betreffende Boskoop, aan het Streekarchief geschonken. De bibliotheek van het Streekarchief wordt regelmatig uitgebreid met schenkingen. In de collectie ligt de nadruk op publicaties op het gebied van geschiedenis, waarbij met name de regionale geschiedenis centraal staat. Gedurende de verslagperiode is aandacht geschonken aan het verwerven van publicaties over de geschiedenis van Boskoop. De boeken in de bibliotheek zijn niet uitleenbaar, maar voor bezoekers wel raadpleegbaar. De titellijst van de bibliotheek is nog niet raadpleegbaar via de website.

Toezicht op / nazorg van niet-overgebrachte archieven Inleiding Met de invoering van de Wet Revitalisering Generiek Toezicht ( WRGT) op 24 mei 2012 heeft het gemeentelijk archieftoezicht een aantal ingrijpende veranderingen ondergaan. Naast het toezicht op het beheer van de in de toekomst over te dragen archieven van de aangesloten gemeenten heeft de gemeentelijke archiefinspectie er een aantal taken bij Jaarverslag Streekarchief Rijnlands Midden 2013 en 2014

6

gekregen o.a. het toezicht op de bouw van een archiefruimte c.q. een archiefbewaarplaats. De gemeentelijk inspecteur heeft hiervoor nieuwe kennis moeten opdoen. Het toezicht dat Gedeputeerde Staten (GS) voerde op het bovengenoemd aspect, alsmede het toezicht op de zorg van het archief- en informatiebeheer als geheel vindt nu achteraf plaats. De WRGT beoogt hiermee het horizontale toezicht in de bestuurlijke keten te versterken. Er zal zo een goede, jaarlijkse verslaglegging komen naar zowel de raad c.q. het algemeen bestuur, als naar GS. In september 2013 werd een voorlichtingsbijeenkomst gehouden voor medewerkers documentaire informatieverzorging van de deelnemende gemeenten. Deze bijeenkomst betrof de Wet revitalisering generiek toezicht en werd in samenwerking met de provinciale archiefinspecteur gegeven. Archief KPI’s Voor het afleggen van deze verantwoording heeft de VNG een methode ontwikkeld, de zogenaamde ‘Kritische Prestatie Indicatoren’ (KPI’s) op het terrein van de Archiefwet. Met behulp van deze KPI’s kan B&W de verantwoording aan de gemeenteraad invullen, kan de gemeente bepalen of zij aan de archief wettelijke eisen voldoet en wat de mogelijke gevolgen zijn bij het niet (kunnen) nakomen van deze eisen. Op basis van de aangeleverde informatie en de gevoerde gesprekken met verantwoordelijken informatiebeheer binnen de gemeenten, heeft de archiefinspecteur in de verslagperiode de eerste drie KPI-verslagen opgesteld, zodat de gemeente deze zelf via de gebruikelijke verantwoordingscyclus, met een verbeterplan, kunnen aanbieden aan de gemeenteraad en GS. Archiefbewaarplaats Streekarchief In het kader van het nieuwe toezicht heeft de archiefinspecteur in 2014 een inspectie uitgevoerd van de archiefbewaarplaats aan het Burgemeester Visserpark 28 te Alphen aan den Rijn. Bij deze inspectie is opnieuw komen vast te staan dat de archiefbewaarplaats niet voldoet aan de wettelijke eisen, niet langer gedoogd kan worden en dus definitief is afgekeurd. Het College van B&W van de gemeente Alphen aan den Rijn, verantwoordelijk voor de huisvesting, is geadviseerd om de herhuisvesting van de nog resterende 1,5 km archiefbescheiden zo spoedig mogelijk te realiseren. Advies In verband met de samenvoeging van de gemeenten Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude per 1 januari 2014 zijn er contactmomenten en adviesgesprekken geweest met de senior medewerkers DIV, teamleider DIV en CIO van de nieuwe gemeente onder meer over inrichting informatiebeheer, rol DIV in de organisatie, bewerking en opzet WABO dossiers, het scannen van de begraafadministraties van de drie gemeenten etc. De gemeenten Kaag en Braassem en Nieuwkoop zijn geadviseerd over de nieuwe opzet en registratie van de Bouw- en Hinderwet/ WABO vergunningen in Corsa en de uiteindelijk materiele verzorging daarvan.


7

Daarnaast zijn de lijsten met jaarlijks in aanmerking komende te vernietigen archiefbescheiden van de aangesloten gemeenten geaccordeerd. Overige werkzaamheden Met het opmaken van de drie KPI-verslagen werd duidelijk dat er voor de in het verleden al naar de archiefbewaarplaats overgebrachte archieven niet in alle gevallen een verklaring van overbrenging was opgemaakt. Om er voor te zorgen dat dit alsnog geformaliseerd werd, is een verklaring van overbrenging opgemaakt, waarin alle archieven die tot 1 januari 2014 zijn overgedragen, zijn opgenomen.

Beschikbaarstelling Dienstverlenen in de studiezaal In 2013 en 2014 was de studiezaal 147 dagen voor het publiek geopend. In 2013 werden 881 personen geregistreerd, gemiddeld 6 per dag, in 2014 waren dat er 829, gemiddeld 5,6 personen per dag. Daarnaast bezochten ook niet geregistreerde personen de studiezaal, met name voor algemene vragen betreffende het Streekarchief. De A-0 scanner, die in december 2012 werd aangeschaft, voorziet duidelijk in een behoefte. Bezoekers die in de studiezaal een scan bestellen van een of meerdere bouwtekeningen uit een dossier, ontvangen die in de meeste gevallen dezelfde dag nog per email. Het Streekarchief hanteert als uitgangspunt dat de aanvrager zelf de tekeningen moet selecteren. Dit voorkomt vergissingen en discussies tussen de klant en het Streekarchief. De klant kan er wel voor kiezen om per email alle in het bouwdossiers aanwezige tekeningen digitaal te laten toezenden. In de gevallen waarbij het aantal tekeningen in het dossier beperkt blijft, wordt veelvuldig van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Digitaal dienstverlenen De ontwikkeling van de website Groene Hart Archieven stond in de verslagperiode vrijwel stil. Door het beëindigen van de samenwerking met Streekarchief Midden-Holland begin 2014 werd de gezamenlijke website in de loop van 2014 vervangen door eigen websites voor elke dienst. Voor het Streekarchief Rijnlands Midden werd hiervoor als basis de oude website gebruikt. In het voorjaar en zomer 2014 werd de nieuwe website voor het Streekarchief ontwikkeld. In september werd deze vernieuwde website www.streekarchiefrijnlandsmidden.nl gelanceerd. Veel aandacht en tijd werd besteed aan het converteren van de bestaande digitale nadere toegangen, waarna deze konden worden geplaatst in het archiefbeheersysteem. Een groot voordeel van het opnemen in het archiefbeheersysteem is het feit dat de verbeteringen in de toegangen de volgende dag op de website zichtbaar kunnen zijn. Bij de oude website was deze mogelijkheid niet aanwezig. Eind 2014 stonden 531 archiefinventarissen op de website. De gegevens van ruim 1,5 miljoen personen, die in het werkgebied van het Streekarchief hebben geleefd in de periode van de 16e tot de 20ste eeuw, zijn op de site doorzoekbaar. Ook worden personen genoemd in de meer dan 200.000 regesten van akten van schout en schepen en van de notarissen. In deze regesten staan bovendien allerlei gegevens betreffende onroerend goed, etc. Jaarverslag Streekarchief Rijnlands Midden 2013 en 2014

8

In de loop van 2015 zullen nog eens de gegevens van meer dan 200.000 personen op de site worden geplaatst. Beantwoorden van schriftelijke vragen Schriftelijke verzoeken om inlichtingen komen vooral binnen via e-mail. Er werden in 2013 285 verzoeken afgehandeld; in 2014 werden er zo’n 317 verwerkt.

Educatie Het ontdekken van de ‘eigen’ geschiedenis Streekarchief Rijnlands Midden wil jongeren en ouderen kennis laten maken met hun ‘eigen’ verleden; de geschiedenis van de regio waar zij of hun (groot)ouders vandaan komen, of hun eigen voorouders. Door hierop in te spelen, blijft de geschiedenis dichtbij en gaat deze meer leven. Educatieve activiteiten richten zich daarom met name op de geschiedenis van voorouders en eigen regio. De educatieve activiteiten zorgen er ook voor dat bezoekers beter wegwijs worden in de archieven en dat inwoners van de streek kennis maken met het archief. De onbekendheid met het archief is vaak nog groot en bezoekers, jong en oud, zijn vaak verbaasd over wat er allemaal te vinden is in het archief. De afdeling educatie van het Streekarchief gaat hierbij erfgoedbreed te werk, dat wil zeggen dat wij actief samenwerking zoeken met andere instellingen, zoals bibliotheek en historische verenigingen. Er zijn verschillende nieuwe educatieve projecten gestart in samenwerking met bibliotheek Rijn en Venen. Ook zoeken wij contact met docenten om beter te kunnen inspelen op onderwijsprogramma’s en vragen van docenten. Ten slotte gaan nieuwe media een grote rol spelen in de educatieve activiteiten van het Streekarchief. De ontwikkeling van de ‘Crime Scene …’ app in samenwerking met de bibliotheek Rijn en Venen is hier een voorbeeld van. Workshops volwassenen Tot voor kort bestond er nog geen aanbod van educatieve projecten voor volwassenen in het Streekarchief. Er zijn ook in 2013 en 2014 nieuwe workshops ontwikkeld, waarvan enkele in samenwerking met bibliotheek Rijn en Venen en dankzij de subsidie van ProBiblio (Historie in de Bibliotheek). Hierdoor is een vast aanbod van cursussen en workshops ontstaan, die eveneens zijn aan te passen voor andere regio’s. We hebben veel enthousiaste reacties mogen ontvangen op de gegeven workshops, cursussen en lezingen. Verder bedienen we op aanvraag diverse initiatieven met archiefintroducties, thematische introducties, rondleidingen en lezingen.

Genealogie cursus Nieuwkoop & Alphen In 2012 is in samenwerking met bibliotheek Rijn en Venen een cursus genealogie in Nieuwkoop georganiseerd. Hiervoor is de handleiding “Genealogisch onderzoek in het Groene Hart – Op zoek naar uw voorouders in Streekarchief Rijnlands Midden” ontwikkeld. De cursus is met veel enthousiasme ontvangen en één van de deelneemsters is hierna zelfs vrijwilliger geworden bij Streekarchief Rijnlands Midden. Door de Jaarverslag Streekarchief Rijnlands Midden 2013 en 2014

9

grote belangstelling is een tweede cursus in 2013 gegeven. Er waren 14 aanmeldingen en de cursus was hiermee vol geboekt. Tijdens drie avonden leerden de deelnemers over genealogie en het opzetten van hun eigen stamboom of kwartierstaat. De eerste twee avonden vonden plaats in de bibliotheek in Nieuwkoop, de laatste avond in Streekarchief Rijnlands Midden. In 2014 is deze workshop ook in Alphen gegeven. Deze workshop was eveneens volgeboekt. Huizenproject Alphen aan den Rijn In 2011 organiseerden Streekarchief Midden-Holland samen met basisbibliotheek Krimpenerwaard en het HOP Schoonhoven een workshop huizenonderzoek. Hiervoor was subsidie verkregen van ProBiblio (Historie in de Bibliotheek). Dit succesvolle project was overdraagbaar en Streekarchief Rijnlands Midden heeft in 2013 in samenwerking met bibliotheek Rijn en Venen een huizenproject opgezet in Alphen aan den Rijn. Ook voor dit project heeft ProBiblio, in het kader van Historie in de Bibliotheek, een subsidie toegekend, waardoor de kosten voor de deelnemers vervielen. Tijdens een introductieles vertelde HenkJan Habermehl over de geschiedenis van Alphen aan den Rijn. De syllabus “Wonen in de Zilverstad” is aangepast voor de regio Alphen aan den Rijn: “Wonen in het Groene Hart – Handleiding huizenonderzoek Alphen aan den Rijn (Alphen, Aarlanderveen, Oudshoorn en Zwammerdam)”. In drie avonden werd uitgelegd hoe de deelnemers op zoek kunnen gaan naar de bewoners en eigenaren van hun huis. Henk Snoeks (CAS) gaf tijdens de eerste workshopavond een introductie over bouwgeschiedenis. Menno van Doorn, en eveneens deelnemer aan de workshop, vertelde over zijn zoektocht naar de bewoners van villa ‘Antoinette’. Tijdens een extra avond in het Streekarchief konden de deelnemers zelf op zoek naar de eigenaren van hun huis aan de hand van de kadastrale registratie. Ten slotte vond een wandeling plaats langs historische plekken in Alphen aan den Rijn onder leiding van Henk-Jan Habermehl. Op de website van het Streekarchief is een speciale projectpagina aangemaakt voor het huizenproject Alphen aan den Rijn. Op deze pagina kunnen deelnemers hun eigen verhaal plaatsen, inclusief foto’s of andere afbeeldingen. De workshop is zowel in 2013 als in 2014 gegeven.

Witte Weekblad 27 februari 2013 Oud schrift In 2014 is een nieuwe workshop ‘Oud schrift voor beginners’ ontwikkeld. Door deze workshop oefenden de deelnemers zich in oud schrift en maakten kennis met verschillende handschriften en archiefstukken. Met elf deelnemers was deze workshop volgeboekt. Voor


10

cursisten die deze beginnerscursus hebben afgerond, wordt een workshop ‘Oud schrift voor gevordenden’ i n 2015 aangeboden.

‘Crime scene…’ app voor het voortgezet onderwijs Streekarchief Rijnlands Midden en Bibliotheek Rijn en Venen hebben in 2012 subsidie ontvangen van ProBiblio voor de ontwikkeling van een historisch digitaal spel, in samenwerking met Books2Download. Door middel van dit spel maken leerlingen kennis met hun eigen lokale geschiedenis en culturele instellingen in de regio. Het spel is gebaseerd op het succesvolle Moordspel in Gouda, dat ontwikkeld is door BAM (Bibliotheek, Archief & Museum, Gouda). ‘Crime Scene…’ is in eerste instantie ontwikkeld voor Nieuwkoop en Hazerswoude, maar kan in een later stadium ook voor andere plaatsen gemaakt worden. De leerlingen gaan op pad met hun smartphone of tablet om waargebeurde historische misdaden in hun eigen dorp of stad op te lossen. Een digitaal kompas leidt hen langs verschillende locaties, waar zij informatie krijgen over de misdaad door middel van verschillende historische bronnen. Wat is er gebeurd? Wie was het slachtoffer en welke straf kreeg de dader? Op 31 mei 2013 vond de officiële presentatie plaats van de nieuwe ‘Crime Scene...’ app in de bibliotheek te Nieuwkoop. Na een welkomstwoord van Mirjam in ’t Hout en Frits de Wilde volgde een inleiding en uitleg van het spel. De officiële lancering werd verricht door de burgemeester van Nieuwkoop Frans Buijserd. Hierna konden aanwezigen het spel zelf uitproberen. Het Ashram College Nieuwkoop en Groene Hart Rijnwoude dienden als pilotscholen en hebben het spel in 2013 als eerste gespeeld. De reacties waren positief en zij hebben de app ook in het volgende jaar gespeeld. In 2014 is de app ‘Crime Scene Oudshoorn’ ontwikkeld voor het voortgezet onderwijs in Alphen, Aarlanderveen Lage Zijde en Oudshoorn. In 2015 zal de eerste pilotschool, het Scala college, deze app testen.


11

Dichtbij.nl 4 juni 2013/Witte Weekblad 12 juni 2013. Foto: Iris Versteeg.

Op verschillende plekken is er op papier en digitaal aandacht besteed aan de Crime Scene… app. De lokale pers publiceerde over de app en digitaal is informatie over de Crime Scene app… te vinden via: http://www.cultuurplein.nl/erfgoededucatie-misdaad-nieuwkoop-en-hazerswoude http://books2download.nl/blog/2013/06/de-crime-scene-app-coolste-app-voor-brugklassers-ever/ http://www.mediawijzer.net/historische-misdaden-oplossen-met-een-smartphone/ http://socialmediadna.nl/digitaal-moordspel-crime-scene/


12

‘Crime scene…’ app voor het basisonderwijs Mede door het grote succes van de app ‘Crime Scene…’ en interesse vanuit het basisonderwijs, is besloten om tevens een ‘Crime Scene…’ app voor de laatste klassen van het basisonderwijs te maken. De app ‘Crime Scene Alphen Junior’ is in 2014 ontwikkeld voor scholen in Alphen, Aarlanderveen Lage Zijde en Oudshoorn. Het lespakket bestaat uit een introductieles, het spelen van de app en een verwerkingsles. Tijdens het spelen van de app lossen leerlingen in groepen onder begeleiding van de docent waargebeurde misdaden uit het verleden op. Wie beledigde de vrouwe van Oudshoorn, wat gebeurde er met een dievegge en landloper en wat waren de gevolgen van een ruzie in de kroeg? Cultuurdag Groene Hart Lyceum In het najaar van 2013 en 2014 was er een cultuurdag op het Groene Hart Lyceum, met onder andere een workshop stamboomonderzoek voor leerlingen. De leerlingen die deze workshop volgden brachten ook een bezoek aan het Streekarchief. In het najaar van 2014 kregen vier groepen van ieder zeven tot acht leerlingen een rondleiding en gingen in de studiezaal op zoek naar gegevens over hun voorouders.

Lespakketten en aanbod basisonderwijs Er is een vast aanbod ontwikkeld voor de leerlingen van het basisonderwijs en er zijn lespakketten voor leerlingen vanaf groep 4/5 tot en met groep 7/8. Veel docenten bezoeken jaarlijks het archief met hun klas. In 2013 bezochten 315 leerlingen van het basisonderwijs het archief voor de lespakketten Geheimschrift, Schatrijk en Signalement. Het betrof leerlingen uit Jaarverslag Streekarchief Rijnlands Midden 2013 en 2014

13

groep 4/5 tot groep 7/8 van scholen uit Alphen, Zwammerdam, Hazerswoude-Rijndijk en Langeraar. In 2014 bezochten 29 leerlingen van groep 5/6 van de Rehobothschool onder leiding van meester Van Buuren het Streekarchief. Zij maakten het lespakket Schatrijk!. Door middel van dit lespakket, bestaande uit een voorbereidingsles, een archiefles en een verwerkingsles, maakten zij kennis met het dagelijkse leven in de 19e eeuw. Wat voor spullen bewaarden de mensen in hun huis en wat waren deze spullen waard? Zij kregen tevens een rondleiding door het archiefdepot. Vianova kwam met twee klassen groep 4/5 (totaal 60 leerlingen) op bezoek voor de lesbrief Geheimschrift en een rondleiding door het depot met als thema ‘Stamboomonderzoek’. Vrijwilliger George Reurings boeide zowel docenten als leerlingen tijdens deze rondleiding. Juf Joke van Het Nieuwe Ambacht komt jaarlijks met haar leerlingen naar het archief. Dit jaar bezocht zij met 25 leerlingen uit groep 5/6 het archief. In het archief ontcijferden de leerlingen geheimschrift en kregen zij een rondleiding door het depot. Twee jonge verslaggevers uit deze groep legden het bezoek vast. Naar het archief. We gingen naar het archief met groep 5/6. En met de ouders die ons hebben gebracht. De klas werd door de helft gesplitst. Mijn groepje ging met de mevrouw mee. Wij gingen naar de studiezaal. En we kregen een boekje waar geheimschrift op stond. We moesten geheimschrift lezen. En dat was best moeilijk. Daar na gingen we naar een kluis. Daar waren heel veel dozen geschiedenis en, dozen papier En het oudste papier is 600 jaar oud. En ze schreven anders dan ons. En ze bewaren briefen van 1746 tot 1761. En ze hadden geen enveloppen. En de kaften werden vroeger van per kamend gemakt en dat was heel duur. En ze hebben kranten uit 3 oktober uit 1875 en, het kosten $00,65 per 3 maanden. En ze gebruikten plankjes in plaats van kassa. En je komt te weten dat 130 jaar geleden de trienen werden gemaakt. En ze hebben een hoed die al 100 jaar is en die kwam uit 1765. Ze hebben zelfs een schilderij en daar staat een ganzenveer en de schrijver heet Tijmen rozenboom. En 100 jaar gelede was de eerste oorlog. Als je bij het oorlog zat dan hat je wel een oorlog lied en dat kan je zien in het archief. Vroeger moesten ze betalen voor een foto betalen en dat is heel duur maar, je mocht wel kiezen waar je wilt staan . En je moest wel 30 seconde blijven staan . Zo als je hoort is het archief heel leerzaam en leuk want je kan leuken dingen doen . EINDE Chinook van der kust groep 6


14

Aantal leerlingen & bezoeken in 2013 Aantal scholen

Aantal groepen

Leeftijd

Aantal leerlingen

Geheimschrift (BO) Schatrijk (BO) Signalement Kwartierstaat (VO)

5 3 1 1

9 7 3 4

groep 4-6 groep 5-6 groep 5-6 klas 1-6

233 30 52 32

Totaal

10

23

347

Aantal groepen 3 3 4 10

Aantal leerlingen 85 29 32 146

Aantal leerlingen & bezoeken in 2014

Geheimschrift (BO) Schatrijk (BO) Kwartierstaat (VO) Totaal

Aantal scholen 2 1 1 4

Leeftijd groep 4-6 groep 4-6 klas 1-6

Huisvesting Gedurende de afgelopen jaren is er gewerkt aan plannen voor nieuwe huisvesting van het Streekarchief. Daarbij werden twee sporen gevolgd, die elk hun eigen snelheid hebben. De front-office van het Streekarchief zou gevestigd worden in het te bouwen Cultuurgebouw in Alphen aan den Rijn. Als backoffice werd een gezamenlijk archiefdepot in het Gouwepark te Zuidplas (Moordrecht) ontwikkeld. In de verslagperiode is het tweede plan gerealiseerd. Gouwedepot in het Gouwepark De deelnemende partijen in dit plan zijn de streekarchieven Midden-Holland en Rijnlands Midden en de archeologische dienst van Gouda De Archiefcommissie besloot in februari 2013 voor de aanbesteding van de archiefstellingen in het Gouwedepot gebruik te maken van een adviseur, die ervaring heeft met een dergelijke aanbesteding. In december 2013 werd de inrichting van het depot (archiefstellingen) gegund aan Bruynzeel Storage Systems. In juni 2013 vond de definitieve gunning plaats van de bouw van het Gouwedepot. Begin juli werd de eerste paal van het depot geslagen, onder andere door twee leden van de Archiefcommissie.


15

In het najaar 2013 liep de bouw enige vertraging op door het faillissement van de hoofdaannemer. In november vond een doorstart van het bedrijf plaats, waardoor het gebouw begin mei 2014 kon worden opgeleverd. Eind september en begin november 2014 vond de verhuizing van circa 2.100 strekkende meter archief naar het Gouwedepot plaats. Op zaterdag 29 november 2014 werd het Gouwedepot officieel geopend. De opening was druk bezocht en ongeveer 450 mensen brachten deze middag een bezoek aan het hypermoderne gebouw, waar de historische schatten uit de regio zijn samengebracht. Riemer Knoop opende de bijeenkomst, waarna het gebouw officieel in gebruik werd genomen door de ondertekening van de openingsoorkonde door de directeuren van de Streekarchieven Frits de Wilde en Sigfried Janzing en stadsarcheoloog Maarten Groenendijk. De bezoekers kregen vervolgens de kans om dit unieke gebouw te bezoeken. Zij ontdekten de verhalen achter de objecten en documenten en natuurlijk het gebouw zelf tijdens een speciale rondleiding.

Cultuurgebouw (Bieb+) Alphen aan den Rijn De plannen voor het Cultuurgebouw wijzigden gedurende de verslagperiode. In het voorjaar 2013 besloot het college van Alphen aan den Rijn dat de streekmuziekschool niet meer zou worden gehuisvest in het Cultuurgebouw, waardoor dit gebouw goedkoper kon worden uitgevoerd. Door deze wijziging werd de werknaam van het gebouw Bieb+. De eerder gesloten intentieovereenkomst betreffende de huisvesting tussen de Archiefcommissie en de gemeente Alphen aan den Rijn bleef gehandhaafd. Ook als het gebouw onverhoopt niet tot stand komt, dan zal de gemeente Alphen aan den Rijn voor huisvesting van het Streekarchief zorgdragen.


16

In juli 2013 was het voorlopig ontwerp van het gebouw gereed. Het Streekarchief voerde gedurende het verslagjaar gesprekken met de gemeente en de bibliotheek over het interne beheer van het nieuwe gebouw. In het najaar 2013 werd duidelijk dat de projectontwikkelaar een groot deel van de beoogde winkelruimte in het plan Lage Zijde niet kon verhuren. Het college besloot daarom het plan voorlopig op te schorten en daarmee dus ook de beslissing over de bouw van Bieb+. Na de verkiezingen in het najaar 2013 besloot het nieuwe college van Alphen aan den Rijn dat Bieb+ niet gebouwd zou worden.

Samenwerking Het Streekarchief hecht belang aan een goede samenwerking met de verschillende culturele instellingen. Hieronder volgt een korte samenvatting van deze samenwerking. Samenwerking met de historische verenigingen in het werkgebied van het Streekarchief vindt op een plezierige wijze plaats. Regelmatig worden scans van archiefstukken beschikbaar gesteld voor tentoonstellingen of als illustratie voor artikelen in de tijdschriften van de historische verenigingen. Met enige regelmaat worden lezingen verzorgd voor historische verenigingen. In de verslagperiode werd de samenwerking met de bibliotheek Rijn en Venen geïntensiveerd. Onder het hoofdstuk educatie wordt van de samenwerking uitgebreid verslag gedaan. Behalve de hiervoor genoemde ‘institutionele’ contacten was het Streekarchief in de verslagperiode op allerlei manieren betrokken bij initiatieven, die veelal een particulier karakter droegen. Bijdragen werden geleverd voor of medewerking verleend aan de uitgave van verschillende boeken. Het vormt slechts een greep uit ‘veel meer’, evenals de andere onderdelen van dit jaarverslag dat doen. Begin 2014 werd helaas de samenwerking met Streekarchief Midden-Holland in de Groene Hart Archieven beëindigd. De belangrijkste reden hiervoor was dat het Streekarchief MiddenHolland een nieuw archiefbeheersysteem wenste in te voeren. Streekarchief Rijnlands Midden is in de keuze van Midden-Holland niet meegegaan, mede vanwege de hoge kosten die daarmee gepaard zouden gaan. Door deze splitsing in het archiefbeheersysteem was ook een splitsing van de gezamenlijke website noodzakelijk. De archiefdiensten gebruiken samen met de afdeling Archeologie van de gemeente Gouda het Gouwedepot in de gemeente Zuidplas. Als gevolg hiervan voeren zij het gezamenlijk beheer over het pand.


17

JAARVERSLAG 2013 EN 2014

Recommend Documents