een uitgave van het Technisch Bureau Afbouw en Bedrijfschap Afbouw
76e jaargang nr. 6 2013, december, verschijnt 1x in de twee maanden. Informatie over: afbouw en afwerking in de nieuwbouw, renovatie en restauratie.
Verhulde hoogstandjes Italiaanse receptuur Oogstrelende rondingen
Technische hoogstandjes in medisch onderwijscentrum 6 Mebest
december 2013
Dankzij geluidsabsorberende platen die zijn afgewerkt met een akoestische spuitpleister heerst er in de bibliotheek en op het studieplein een gerieflijk geluidsklimaat.
Tekst: Jan Willem Kommer Fotografie: Henk van der Veen
In het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam heeft een verbluffende transformatie plaatsgevonden. Wie zich de oude onderwijsgebouwen voor de geest kan halen zal zich moeilijk kunnen voorstellen dat ze zo’n wonderschoon nieuw onderwijscentrum in zich hadden. Een zee van ruimte, licht en – minder zichtbaar weliswaar – een opeenstapeling van doordachte techniek. Montagebedrijf Van Vonderen Interior Contractors leverde er een topprestatie.
Mebest
december 2013
7
De promotiezaal en de vrijwel identieke collegezalen hebben een fantastische akoestiek dankzij ondermeer een uitgekiend ontwerp van wanden en plafonds.
Het was een buitenplein Geluk bij een ongeluk
“Dit hadden we nooit voor elkaar kunnen krijgen als we niet op zo’n geweldige manier met aannemer J.P. van Eesteren hadden kunnen samenwerken.” Jos van den Hoven is er meteen al duidelijk in. Al heeft zijn bedrijf met dit project de Gyproc Trophy 2013 in de wacht gesleept, de credits zijn niet alléén voor Van Vonderen Interior Contractors. Sterker nog, zonder een portie geluk was het nieuwe onderwijscentrum wellicht niet eens zo’n succes geworden voor het montagebedrijf uit Bergeijk. Al voor de bouw startte, bleken het bouwkundig ontwerp en het installatieontwerp niet op elkaar aan te sluiten; er was onvoldoende ruimte voor alle geplande machines en kanalen. Er moest een nieuw ontwerptraject worden opgestart om de problemen op te lossen. Daardoor begon de bouw van het nieuwe onderwijscentrum een jaar later dan de bedoeling was. “Die
8 Mebest
december 2013
tijd hebben we goed gebruikt door samen met Van Vonderen alle detailleringen onder de loep te nemen”, zegt André Noorlander, Bedrijfsleider bij J.P. van Eesteren. “Anders hadden we dat tijdens het bouwproces moeten doen, of we waren er door tijdgebrek misschien niet eens aan toegekomen.“ Vooral dat laatste was lastig geweest. ”Er stonden wat dingen in het bestek die praktisch bijna niet uitvoerbaar waren”, vult Jos van den Hoven aan. “Door de vertraging hadden we gelukkig de tijd om daar samen oplossingen voor te bedenken.”
Slimme suskasten
Wat onder meer tot in de puntjes kon worden uitgewerkt dankzij de vertraging, waren de wanden van de colloquiumzalen. Aanvankelijk zouden deze leslokalen worden voorzien van systeemwanden, maar dat is omgezet naar metalstud.
Verslappen was er niet bij Die wijziging maakte het mogelijk om een heel slimme oplossing voor de luchtverversing te ontwikkelen. De ruim dertig colloquiumzalen liggen, verdeeld over twee verdiepingen, rondom het centrale onderwijsplein. Op dit plein zijn meer dan 400 werk- en studieplekken gemaakt. De Medische Bibliotheek - een enorme boekenkast van ruim 35 meter lang en 11 meter hoog - is er te vinden, er zijn computervoorzieningen en cateringfaciliteiten. Dus, al is het een studieruimte, op momenten kan het er behoorlijk druk zijn. Daarvan mag natuurlijk niets te horen zijn in de colloquiumzalen waar les wordt gegeven. Dat was een lastige eis omdat de frisse lucht voor de lokalen vanuit het onderwijsplein wordt aangezogen, en geluid komt dan vanzelf mee. “We hebben samen met de aannemer en de installateur
speciale suskasten ontwikkeld die in de scheidingswand met het plein zijn opgenomen”, zegt Jos van den Hoven. De suskasten zijn met drie lagen gips beplaat. Aan de galerijzijde zitten onderin de suskasten sleuven waardoor de lucht naar binnen komt. Daar komt geen mechanica aan te pas, het is puur een kwestie van onder- en overdruk. Van binnen zijn de kasten voorzien van een speciaal isolatiemateriaal. Dat absorbeert het geluid terwijl de frisse lucht zich een weg omhoog zoekt en boven de koelplafonds geluidloos de lokalen instroomt.
Dubbele wand, dubbele functie
De colloquiumzalen heeft Van Vonderen van elkaar gescheiden met 60 cm dikke Gyproc metalstudwanden. In feite zijn het telkens twee aparte
Topprestatie van Van Vonderen Interior Contractors om een Ri-acoustic plafond in deze vormen te monteren.
Mebest
december 2013
9
Metalstudplafonds aan de onderzijde van de tribunes van de collegezalen onttreken het beton en leidingen en installaties aan het zicht.
wanden; één wand die aan beide zijden dubbel is beplaat en een voorzetwand met dubbele beplating. De wanden zijn onafhankelijk van elkaar opgebouwd om contactgeluid te vermijden en ze zijn opgevuld met isolatiemateriaal. “Er moest een waarde van 61 dB worden gerealiseerd”, legt Jos van den Hoven uit. “En door hun dikte onttrekken ze ook de betonnen kolommen aan het zicht.”
Lichtschachten in het dak
De kolommen waar de directeur van het montagebedrijf het over heeft, zijn overblijfselen van de oude gebouwen. Door de moderne en lichte omgeving zou je bijna vergeten dat de studenten het tot voor kort op dezelfde plek met heel andere faciliteiten moesten doen. “Het was een
10 Mebest
december 2013
buitenplein, omkaderd door drie gebouwen”, zegt André Noorlander. “We hebben ze compleet gestript, zelfs de gevels aan de kant van de binnenplaats zijn eruit gesloopt. De binnenplaats is het onderwijsplein geworden, we hebben dat overkapt met een staalconstructie.” De stalen elementen, die zijn bekleed met akoestische spanplafonds, laten driehoekige openingen in het dak. Die zijn afgedekt met glas om het daglicht toe te laten. Dat idee is ook toegepast bij de bestaande daken van de drie gebouwen. De aannemer heeft gaten in het beton gezaagd zodat ook daar het daglicht kan binnenvallen. Van Vonderen heeft met metalstud en gips fraaie schuinlopende schachten gemaakt die het daglicht de ruimtes in leiden.
Wit en strak
Veel mooier, maar ook veel bewerkelijker
Schuinlopende beplating is ook te vinden aan de onderzijde van twee collegezalen en de promotiezaal. Aanvankelijk zou daar geen metalstud komen, het beton van de onderzijde van de tribunes zou wit worden gesausd. Dan zouden echter de leidingen allemaal in het zicht blijven en dat vond architect Claus en Kaan bij nader inzien toch niet zo mooi. Terwijl de afbouw al in volle gang was werd alsnog besloten de leidingen achter gipsplaten te verbergen. Een goede keuze, het strakke witgesausde oppervlak past inderdaad veel beter bij de rest van het Onderwijscentrum. Vrijwel alle wanden en plafonds zijn immers op die manier afgewerkt. Deels zijn dat oppervlakken met een akoestische functie, zoals van de balustrades van de loopgalerijen rondom het Onderwijsplein. Aan de ‘pleinzijde’ zijn de gipsplaten voorzien van geluidsabsorberende bekleding van steenwol die wit is gemaakt met akoestisch spuitwerk. Op dezelfde manier zijn ook de plafonds van de loopgalerijen afgewerkt.
De metalstudwanden van de colloquim-lokalen zijn bekleed met houtfineer. In de wanden heeft Van Vonderen Interior Contractors ingenieuze suskasten gebouwd die er voor zorgen dat de lokalen worden voorzien van frisse lucht waar geluid uitgefilterd is.
Mebest
december 2013
11
Niet alles in het nieuwe Onderwijscentrum is recht en hoekig. Van Vonderen maakte er ook een aantal strakke ronde wanden.
Een opgave om die vormen er goed in te krijgen Ook al kwam er nog een extra laag op de gipsplaten, de wanden en de plafonds moesten wel strak worden opgeleverd. “Je kunt wel iets uitvullen met die steenwolplaten, maar ook weer niet al te veel”, aldus Jos van den Hoven. “We moesten die oppervlakken dan ook minimaal klasse B afwerken, zeg maar B+.”
Bewerkelijke afwerkingen
De wanden en de plafonds die niet van de akoestische platen zijn voorzien, zijn allemaal klasse A afgewerkt en vervolgens wit gesausd. Door de vele ronde en schuinlopende oppervlakken was dat nog een hele opgave. Zeker omdat er ook nog eens wanden bij zaten van wel zes meter hoog. Verslappen was er niet bij, het vele invallende licht zou elke oneffenheid pijnlijk zichtbaar maken. Dat de architect ook nog eens had gekozen
12 Mebest
december 2013
voor terugliggende plinten maakte het er niet gemakkelijk op. “Elke wand moest een sparing krijgen waar naderhand de plinten ingezet konden worden”, aldus André Noorlander. “Natuurlijk is dat veel mooier dan een plakplint, maar het is ook veel bewerkelijker.” En dat terwijl er ook nog eens een enorme tijdsdruk was. Uitlopen was geen optie, het opleidingscentrum moest immers klaar zijn bij het begin van het nieuwe studiejaar.
Perfecte akoestiek
Uiteraard is in de collegezalen en de promotiezaal heel veel aandacht aan de akoestiek besteed. Adviesbureau DGMR ontwikkelde daar effectieve en fraaie oplossingen voor. De entree van de zalen bestaat uit een korte gang. Wanden en plafond zijn gemaakt met metalstud en gipsplaten. Op de gipsplaat heeft Van Vonderen een
We hebben alles ontkoppeld gemonteerd
Het voormalige binnenplein is nu overkapt en een inspirerend studieplein geworden.
kunststof plaat aangebracht die voor een enorme demping van het geluid zorgt. In de rondlopende zalen zelf zijn langs de wanden penanten geplaatst, tot wel zes meter hoog. Ze hebben geen constructieve functie, al zien er massief genoeg uit. Van Vonderen heeft ze gemaakt met metalstud en gipsplaat. De kolommen staan stuk voor stuk enigszins schuin en zijn voorzien van een reliëf, allemaal om de weerkaatsing van geluidsgolven te beïnvloeden. Het brandwerende glas tussen de penanten zorgt ervoor dat de zalen niet alleen afhankelijk zijn van kunstlicht. De plafonds zijn namelijk alleen gesloten. Ze zijn met Ri-Acoustuc gemaakt. Deze akoestische gipsplaten van Gyproc zijn geperforeerd zodat geluidsgolven erdoorheen kunnen dringen en geabsorbeerd kunnen worden door het isolatiemateriaal dat achter de plaat is aange-
bracht. Van de perforaties zie je niets doordat de platen aan zichtzijde zijn voorzien van een vlies waarop een akoestische spuitpleister is aangebracht. De plafonds bestaan uit verschillende segmenten die schuin en gebogen zijn gemonteerd. “Het was een opgave om die vormen er goed in te krijgen”, zegt Jos van den Hoven. “Er zit ontzettend veel stijl- en regelwerk achter. Waar je je stijlen mormaal 50 cm hart op hart zet, staan ze hier om de 15 cm.”
Doos-in-doos
De ingrijpendste akoestische ingrepen zijn echter niet in de collegezalen te vinden maar daarboven. Daar liggen de technische ruimtes. “Dat is niet echt heel handig gesitueerd”, zegt André Noorlander. “Die apparatuur maakt een heleboel herrie en dat wil je niet horen in de collegezalen.”
Mebest
december 2013
13
Gaten in het dak en vloeren zorgen ervoor dat bijna overal in het nieuwe Onderwijscentrum daglicht binnenkomt.
Een doos-in-doos-constructie zorgt ervoor dat de studenten en docenten geen last hebben van het lawaai. De aannemer heeft een houten doos geconstrueerd waarin Van Vonderen vervolgens met metalstud en gipsplaten een tweede doos heeft gemaakt. “ We hebben alles ontkoppeld gemonteerd”, zegt Jos van den Hoven. “Plafond, wanden en vloeren, alles staat los van de houten constructie.” Het montagebedrijf heeft daarvoor dankbaar gebruikt van de IVI-regels en profielen van Nevima. De ‘machinekamers’ zijn dubbele beplaat en voorzien van extra isolatiemateriaal in de vorm van houtwolplaten van Heraklith.
Veel waardering
Onderwijscentrum EMCR Opdrachtgever: Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam Architect: Claus en Kaan Architecten, Rotterdam Aannemer: J.P. van Eesteren, Barendrecht Montage metalstudwanden: Van Vonderen Interior Contractors, Bergeijk Koelplafonds: Interalu BE, in onderaanneming van Wolter en Dros installaties, Amersfoort Dekvloeren: Vloerenbedrijf van den Heuvel, Helvoirt Gietvloeren: Bolidt, Hendrik-Ido-Ambacht Stukadoorswerk: Van Gils Afbouw BV, Raamsdonksveer
14 Mebest
december 2013
In totaal heeft Van Vonderen Interior Contractors in het onderwijscentrum EMCR ruim 45.000 m2 meter gipsplaat verwerkt. Niet die enorme hoeveelheid materiaal het montagebedrijf uit Bergeijk de prestigieuze Gyproc Trophy 2013 opgeleverd. De jury was vooral onder de indruk van de kwaliteit van het werk, de moeilijkheidsgraad en samenwerkingsgerichtheid die tot innovatieve oplossingenheeft geleid. Maar misschien nog wel mooier dan die prijs vindt Jos van den Hoven de waardering die studenten uitspreken over hun nieuwe studieomgeving. “Ik hoorde dat ze het klimaat en de akoestiek in de collegezalen en de colloqiumzalen heel erg prettig vinden. Dat is toch een geweldig compliment!”
