Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools

Verantwoord Beleggen Rapportage H1 2013 Syntrus Achmea Beleggingspools

Inhoud Inleiding verantwoord beleggen

5

Uitsluitingsbeleid

7

Engagement

9

Collectief engagement

15

Corporate Governance

17

Bijlagen

21

Syntrus Achmea is een handelsnaam van Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. gevestigd te Amsterdam kvk 33254107 | Syntrus Achmea Vermogensbeheer B.V. gevestigd te Tilburg kvk 18059537 | Syntrus Achmea Vastgoed B.V. gevestigd te Amsterdam kvk 33306313 |

Verantwoord Beleggen – Rapportage H1 2013 – Syntrus Achmea Beleggingspools

4 / 23

01 Inleiding verantwoord beleggen Syntrus Achmea Vermogensbeheer beheert beleggingspools waar verschillende pensioenfondsen in participeren. Sinds 2008 past Syntrus Achmea verantwoord beleggen instrumenten toe bij het beheren van het vermogen in deze beleggingspools. In deze halfjaarlijkse rapportage leest u over de laatste stand van zaken met betrekking tot deze instrumenten en vindt u terug welke activiteiten er voor de beleggingspools zijn ondernomen. Beleidsdocumenten en de rapportages zijn terug te vinden op de website van Syntrus Achmea Vermogensbeheer. Eerst nog een kort overzicht waar Syntrus Achmea voor staat Wat houdt verantwoord beleggen in? Syntrus Achmea staat voor een goed en betaalbaar pensioen. Syntrus Achmea is van mening dat verantwoord beleggen bijdraagt aan het realiseren van een goed en betaalbaar pensioen voor huidige en toekomstige generaties. Daarom besteedt Syntrus Achmea waar nodig en mogelijk binnen de fiduciaire verantwoordelijkheid aandacht aan ecologische, sociale en governance onderwerpen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen door ondernemingen waarin belegd wordt speelt een belangrijke rol. Wat zijn de uitgangspunten? Voor het verantwoord beleggen beleid hanteert Syntrus Achmea de principes van het Global Compact van de Verenigde Naties als uitgangspunt. Deze principes hebben betrekking op vier hoofdthema’s: • Mensenrechten • Arbeidsnormen • Milieu • Anticorruptie Het VN Global Compact bestaat uit tien breed geaccepteerde principes (zie bijlage 1). Deze principes vinden hun oorsprong in internationale verdragen zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en principes van de International Labour Organisation (ILO). Het VN Global Compact verlangt van bedrijven dat zij binnen hun eigen invloedsfeer kernwaarden op het gebied van mensenrechten, arbeidsnormen, milieu en anticorruptie omarmen, ondersteunen en uitoefenen. Wat doet het Syntrus Achmea? Bij het in praktijk brengen van het Syntrus Achmea verantwoord beleggen wordt gebruik gemaakt van vier instrumenten: 1. Uitsluiting, van producenten van controversiële wapens; 2. Engagement, het aangaan van de dialoog met ondernemingen; 3. Corporate governance en stemmen op aandeelhoudersvergaderingen 4. Landenbeleid geënt op de Sanctiewet 1977 De instrumenten, de gemaakte keuzes en de recente ontwikkelingen worden ieder in afzonderlijke hoofdstukken besproken.

Wat doet Syntrus Achmea? Voor het verantwoord beleggen beleid van Syntrus Achmea wordt gebruik gemaakt van drie instrumenten: 1. Uitsluiting, van producenten van controversiële wapens; 2. Engagement, het aangaan van de dialoog met ondernemingen; 3. Corporate governance en stemmen op aandeelhoudersvergaderingen De instrumenten, de gemaakte keuzes en de recente ontwikkelingen worden ieder in afzonderlijke hoofdstukken besproken. Hoe legt het Syntrus Achmea verantwoording af? Transparantie is onafscheidelijk verbonden aan een goed verantwoord beleggen beleid. Syntrus Achmea rapporteert daarom tweemaal per jaar over hoe zij de afgelopen periode invulling gaf aan het verantwoord beleggen beleid. Ook rapporteert Syntrus Achmea over de wijze waarop instrumenten zijn ingezet op sociale, governance en milieuthema´s. Syntrus Achmea rapporteert via een verantwoord beleggen rapportage. Met behulp van een zogenoemd vote disclosure system geven wij inzicht in het stemgedrag. De rapportages en het systeem zijn toegankelijk via de website van Syntrus Achmea. Daarnaast staan op deze website de volgende documenten: 1. Verantwoord beleggen beleid 2. Uitsluitingsbeleid ten aanzien van controversiële wapens 3. Corporate governance en stembeleid Wat is de scope van deze rapportage? Het verantwoord beleggen beleid is van toepassing op de volgende beleggingsfondsen: • Aandelenpool Europa • Aandelenpool Verenigde Staten • Aandelenpool Multi Managers Europa • Vastrentende Waarden pool bedrijfsobligaties • Vastrentende Waarden pool staatsobligaties In deze rapportage wordt verantwoording afgelegd voor het in de beleggingspools gevoerde verantwoord beleggen beleid.


5 / 23

ESG Integratie Voor de gangbare beleggingscategorieën zijn er nog andere ontwikkelingsmogelijkheden. Vanuit de overtuiging dat in de markt het belang van ontwikkelingen op milieu en sociaal gebied niet voldoende wordt onderkend wordt er waarde gehecht aan informatie op dit gebied. Voor de door Syntrus Achmea beheerde beleggingspools worden daarom daar waar mogelijk duurzaamheidsfactoren op een systematische en consistente manier geïntegreerd in het reguliere beleggingsproces. Dit vanuit de overtuiging dat het inzichtelijk maken van relevante ecologische, sociale en goed bestuur (ESG) factoren, en daarmee verbonden bedrijfsspecifieke risico’s, bijdraagt aan het maken van beter geïnformeerde beleggingsbeslissing. Het draagt bij aan het behalen van een goed rendement en het streven naar een goed en betaalbaar pensioen. Na uitvoerig testen van beschikbare data is de voorlopige conclusie dat huidige dataset`s zich niet lenen voor het doel van ESG integratie in de portefeuilles die beheerd worden middels een kwantitatief beleggingsproces. De kwaliteit van de onderliggende data en het ontbreken van betrouwbare tijdsreeks

6 / 23

gegevens maken dat de datasets momenteel geen toegevoegde waarde hebben voor de beleggingsportefeuille. Voor de portefeuilles waar een fundamenteel beleggingsproces van toepassing is wordt een ESG integratie strategie toegepast. Sinds 2011 worden duurzaamheidsfactoren op een systematische en consistente manier geïntegreerd in het beleggingsproces. Dit vanuit de overtuiging dat het inzichtelijk maken van relevante ecologische, sociale en goed bestuur (ESG) factoren en daarmee verbonden bedrijfsspecifieke risico’s bijdraagt aan het maken van beter geïnformeerde beleggingsbeslissing. Het analyseren van de beleggingsportefeuilles aan de hand van ESG factoren blijft onder de aandacht van Syntrus Achmea. Syntrus Achmea zal ontwikkelingen in de markt op dit gebied blijven monitoren, onderzoeken en toepassen indien gepast. Dit met het doel van het behalen van een goed rendement en het streven naar een goed en betaalbaar pensioen voorop.


02 Uitsluitingsbeleid Er zijn verschillende redenen waarom een pensioenfonds er voor kiest om niet te beleggen in bepaalde ondernemingen. Zo kan het pensioenfonds ervoor kiezen om niet te beleggen in ondernemingen die ongewenst gedrag vertonen of ondernemingen die bepaalde controversiële producten produceren. Wanneer een onderneming betrokken is bij een controversieel product, veelal een kernactiviteit van de onderneming, is een engagementbeleid niet reëel. Het is immers lastig de onderneming over te halen een ander product te produceren. In dat geval hanteert het pensioenfonds op voorhand een uitsluitingsbeleid. Het uitsluitingsbeleid van het pensioenfond richt zich op één enkel product, namelijk controversiële wapens. Wat zijn controversiële wapens? Voor Syntrus Achmea zijn wapens controversieel wanneer deze wapens onevenredig veel leed en slachtoffers veroorzaken en geen onderscheid maken tussen burger- en militaire doelen. Ook na afloop van een conflict veroorzaken deze wapens nog op aanzienlijke schaal slachtoffers en ontwrichten deze de maatschappij en de economie. In de praktijk gaat het om de volgende typen wapens: 1. Nucleaire wapens 2. Biologische wapens 3. Chemische wapens 4. Antipersoonsmijnen 5. Clusterbommen Bij het bepalen van de definitie van controversiële wapens zoekt Syntrus Achmea aansluiting bij internationale verdragen die door Nederland zijn ondertekend en bij het beleid van de Nederlandse overheid. Het volledige uitsluitingsbeleid kunt u terugvinden op de website van Syntrus Achmea.

Hoe wordt de uitsluitingslijst samengesteld? De Syntrus Achmea beleggingspools beleggen direct in Europese en Noord-Amerikaanse aandelen en bedrijfsobligaties. Het uitsluitingsbeleid is van toepassing op deze beleggingen. Het onafhankelijke Zweedse onderzoeksbureau Ethix stelt ieder halfjaar vast welke ondernemingen betrokken zijn bij de productie van controversiële wapens (tabel 1). Daartoe bekijkt het onderzoeksbureau het gehele belegbaar universum. Wanneer het onderzoeksbureau betrokkenheid vaststelt is dat reden tot uitsluiting. Veranderingen in de uitsluitingslijst Veranderingen op basis van Ethix analyse Er zijn geen wijzigingen doorgevoerd op basis van analyses van Ethix.


7 / 23

Tabel 02.1 Uitsluitingslijst controversiële wapens per 1 juli 2013. Bron: Ethix SRI Advisors + “indicatieve AFM lijst” Onderneming Areva S.A. Babcock International PLC BAE Systems PLC Boeing Co. EADS N.V. Finmeccanica S.p.A. Fluor Corp. General Dynamics Corp. Honeywell International Inc. Jacobs Engineering Group Inc. L-3 Communications Holdings Inc. Lockheed Martin CORP Northrop Grumman CORP Raytheon Co. Rolls-Royce Group PLC Safran Groupe S.A. SAIC Inc. Serco Group PLC Textron Inc United Technologies URS Corp. Aeroteh* Alliant Techsystems* Aryt Industries* Ashot Ashkelon* Hanwha Corporation* Kaman Corp. * Norinco* Poongsan Corporation* Singapore Technologies* Splav State Research*

Controversiële wapens x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Per 1 juli 2013 is geen ondernemingen in het beleggingsuniversum betrokken bij de productie van biologische- en/of chemische wapens. Ondernemingen met een asterisk zijn aanvullende namen vanuit de indicatieve AFM lijst ten aanzien van clustermunitieproducenten.

8 / 23


03 Engagement Een onderneming is gericht op het maken van winst. Het streven naar maximale winst kan op bepaalde momenten op gespannen voet staan met internationale richtlijnen voor verantwoord ondernemen, zoals het VN Global Compact. In een context waar ondernemingen deze internationale richtlijnen systematisch schenden wordt gedrag onverantwoord. Onverantwoord gedrag vormt een risico voor winstmaximalisatie op de lange termijn en het is dus in het belang van de onderneming en al haar belanghebbenden dat richtlijnen voor verantwoord ondernemen worden gerespecteerd. Daarom gaat Syntrus Achmea de dialoog aan met ondernemingen. Het doel van deze dialoog is het duidelijk stellen van kaders, het ontwikkelen van kennis bij ondernemingen en het definiëren van 'good practices'. Op deze manier draagt Syntrus Achmea bij aan het bewaken van het juiste evenwicht en beschermt het haar belangen. Syntrus Achmea en de dialoog Engagement is het aangaan van de dialoog met ondernemingen. Het is het centrale middel in het verantwoord beleggen beleid van Syntrus Achmea. Met het aangaan van de dialoog willen wijhet duurzame gedrag van ondernemingen verbeteren en tegelijkertijd aandeelhouderswaarde vergroten. De dialoog kan op diverse manieren gevoerd worden: 1. proactief; een onderneming wordt aangesproken op de (neven)effecten van haar bedrijfsprocessen; 2. reactief; een onderneming wordt aangesproken op ongewenste activiteiten en gedragingen; 3. ter bevordering van een algemene standaard op bijvoorbeeld sectorniveau. De minimale uitgangspunten De beginselen van het VN Global Compact vormen een minimaal uitgangspunt voor verantwoord ondernemen. Structurele schendingen van het VN Global Compact vergroten het risico op nadelige gevolgen voor de onderneming, haar directe omgeving zoals lokale gemeenschappen of het milieu en voor andere belanghebbenden. Activiteiten die (mogelijk) leiden tot een schending van de principes van het VN Global Compact staan veelal in de belangstelling van niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) en de media en schaden het milieu, lokale gemeenschappen en daarmee de reputatie van de ondernemingen. In de praktijk leiden deze schendingen ook vaker tot rechtszaken, die boetes of het uitbetalen van schadeclaims door de ondernemingen tot gevolg kunnen hebben. Dit zijn directe negatieve financiële effecten, die ook de belangen van aandeelhouders schaden. Ondernemingen dienen te voorkomen dat zij zich schuldig maken aan structurele schendingen van de beginselen van het VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel schuldig maken, dan is het noodzakelijk dat zij deze schendingen opheffen en voorkomen dat de schendingen in de toekomst opnieuw zullen optreden. Dit zijn belangrijke aandachtspunten bij het voeren van een dialoog.

Daarnaast kan ook de dialoog worden aangegaan over onderwerpen die gerelateerd zijn aan maatschappelijk verantwoord ondernemen, de rapportage daarvan en aan corporate governance gerelateerde onderwerpen. Dit met het doel de kansen en risico’s van een onderneming beter in kaart te krijgen en met als doel het duurzame gedrag van ondernemingen te verberen en aandeelhouderswaarde op de langere termijn te creëren. Het engagementproces Ieder jaar bepaalt Syntrus Achmea in samenspraak met haar klanten welke twee thema’s centraal staan in het engagementtraject. Om goed geïnformeerd en gedegen een dialoog te voeren worden er namens het pensioenfonds op de gekozen onderwerpen themaonderzoeken uitgevoerd. Op basis van onderstaande thema’s zijn in het recente verleden dialogen met ondernemingen gestart: 1. Energie en basismaterialen in controversiële regimes 2. Waterbeheer bij voedings- dranken- en tabaksondernemingen 3. Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden (o.a. kinderarbeid) 4. Tevredenheid en gezondheid van werknemers 5. Global Compact milieuschendingen 6. Global Compact schendingen corruptie 7. Biodiversiteit en de farmaceutische industrie 8. Global Compact schendingen mensenrechten 9. Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie Engagementthema’s 2013 In het derde kwartaal van 2013 worden de engagementthema’s die samen met het pensioenfonds zijn vastgesteld opgestart. Het betreft de thema’s: 1. Veiligheid op het werk 2. Carbon management Veiligheid op het werk Naast het betalen van compensatie aan getroffen werknemers wordt onder de kosten van arbeidsongevallen en beroepsziekten ook verstaan: de


9 / 23

tijd die andere werknemers bezig zijn met schade, schade aan of verlies van het product en grondstoffen, reparaties aan machines en installaties, extra loon, overuren en tijdelijke arbeid om de gewonde werknemer te vervangen, vertragingen in de productie, onderzoektijd, boetes, verlies van contracten, juridische kosten, verlaagde productiviteit / moreel en reputatieschade. Geen enkel bedrijf is immuun voor problemen op het gebied van veiligheid op het werk, maar in sommige sectoren moet hier bijzondere aandacht aan geschonken worden vanwege het hoge risico, zoals in de sectoren olie en gas, mijnbouw, nutsbedrijven, chemie, transport en bouw. Het onderzoek en de engagement zal zich richten op nutsbedrijven, de chemie- of transportsector. Carbon management Het managen van CO2-uitstoot (zowel voor de directe activiteiten als in de keten) biedt bedrijven de mogelijkheid tot lagere kosten (door middel van efficiëntie maatregelen) en het verlagen van de milieuimpact (als gevolg van de uitstoot). Wij zijn van mening dat bedrijven in CO2-intensieve sectoren CO2reductietargets moeten opstellen en publiceren. Daarnaast zouden ondernemingen hun belanghebbenden moeten informeren op welke manier deze doelstellingen behaald zullen worden, bijvoorbeeld in reactie op de vragenlijst van het Carbon Disclosure Project. We willen ook graag van de ondernemingen weten welke risico's en kansen ze zien in relatie tot klimaatverandering. Voor dit thema worden bedrijven in CO2-intensieve sectoren geselecteerd. Uitgebreidere themaonderzoeken, waarbij geschikte ondernemingen worden geïdentificeerd en relevante doelstellingen worden geformuleerd, worden in de loop van 2013 uitgevoerd. In de komende rapportages houden we u op de hoogte van verdere ontwikkelingen. Engagement namens het pensioenfonds Engagement is een zaak van lange adem, voor de diverse trajecten wordt uitgegaan van een looptijd van drie jaar. Tijdens deze doorlooptijd zijn er ook periodes zonder noemenswaardige voortgang in de dialoog. Vaak is dit het geval tijdens het opstarten van een dialoog of bij herbezinning van een gekozen strategie in geval de voortgang niet de gewenste resultaten laat zien. Anders dan bij het instrument uitsluiting waarbij pensioenfondsen op voorhand niet beleggen in ondernemingen, geldt voor engagement dat er wel belegd wordt in ondernemingen die ter discussie staan. Het pensioenfonds heeft dan als aandeelhouder

10 / 23

de mogelijkheid om het management aan te sporen het beleid of activiteiten te wijzigen. Ondernemingen in engagementprogramma Medio 2013 voert Syntrus Achmea op 16 unieke thema’s 143 dialogen met 108 ondernemingen. Hiervan worden er 90 dialogen gevoerd op thema’s die mede door klanten van Syntrus Achmea zijn gekozen. Onderstaande tabel geeft inzicht in het aantal dialogen uitgesplitst naar: 1. thema (milieu, sociaal en governance); 2. regio. 3.1a Totaal aantal activiteiten per thema en regio Bron: Robeco en Syntrus Achmea 90 80 70 60 50

79

40 30

64

64

63

20 10

16

0 Milieu

Sociaal

Governance

Europa

Verenigde Staten

Vermeldenswaardige ontwikkelingen binnen de engagementthema’s worden in de komende paragrafen toegelicht. Voor ieder thema wordt inzichtelijk gemaakt welke ondernemingen in de portefeuille opgenomen zijn in het engagementprogramma. Per onderneming wordt kort de teneur van de dialoog aangegeven. Energie en basismaterialen in controversiële regimes Het doel van de dialoog is te waarborgen dat ondernemingen uit de sectoren energie en basismaterialen hun activiteiten in landen met een controversieel regime op een transparante en verantwoorde manier uitvoeren. Hierdoor worden risico’s voor ondernemingen, lokale gemeenschappen en uiteindelijk de aandeelhouders inzichtbaar en beheersbaar. De dialoog wordt gevoerd aan de hand van SMARTdoelstellingen op de volgende aandachtsgebieden; mensenrechtenbeleid, stakeholdermanagement, rapportage, risicoanalyse, beveiliging en nationalisatie. 3.2 Voortgang Energie en basismaterialen in controversiële regimes Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Alcoa Inc. Anglo American PLC

Voortgang onsuccesvol neutraal


BG Group PLC BHP Billiton PLC BP PLC Chevron Corp. ConocoPhillips ENI S.p.A. Exxon Mobil Corp. Freeport-McMoRan Copper & Gold Repsol S.A. Rio Tinto PLC Royal Dutch Shell PLC (CL A) Total S.A.

succesvol positief neutraal neutraal positief neutraal neutraal neutraal succesvol neutraal positief neutraal

Waterbeheer bij voeding- dranken- en tabaksondernemingen Goed en effectief waterbeheer is niet alleen van vitaal belang voor de basisbehoeften van de bevolking en het milieu, het is ook belangrijk voor de winstgevendheid en continuïteit van ondernemingen en dus voor de aandeelhouderswaarde op de lange termijn. Doel van dit engagementthema is bewustzijn te creëren over het belang van waterbeheer en ondernemingen aan te moedigen een doeltreffend en transparant waterbeleid te implementeren. Hiertoe heeft het World Resources Institute (WRI), een milieudenktank, geanalyseerd hoe ondernemingen waterbeheer in kunnen passen bij de productie van voedsel en dranken. Aan de hand van de analyse van het WRI zijn op de volgende aandachtsgebieden SMART-doelstellingen gesteld; rapportage, waterrisico’s, invloed op water, publiek bewustzijn, waterbeleid en verantwoordelijkheid. Aan de hand van deze SMART-doelstellingen wordt de dialoog met de ondernemingen gevoerd. 3.3 Voortgang Waterbeheer bij voeding- drankenen tabaksondernemingen Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Altria Group Inc. Danone S.A. Diageo PLC General Mills Inc. Kerry Group PLC Mondelez International Inc. Pernod Ricard S.A. Reynolds American Inc. Tyson Foods Inc. Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden

Voortgang onsuccesvol neutraal neutraal succesvol onsuccesvol positief afgesloten succesvol onsuccesvol

Doel van dit engagementthema is het opheffen van de gevonden schendingen van het UN Global Compact en het ontwikkelen van beleid, systemen

en rapportages die verband houden met het voorkomen van nieuwe schendingen. Structurele schendingen van het UN Global Compact, in het bijzonder de principes die gaan over arbeidsnormen, vormen financiële en reputatierisico’s voor de onderneming en voor belanghebbenden zoals aandeelhouders. Ondernemingen dienen te voorkomen dat zij zich schuldig maken aan structurele schendingen van deze beginselen van het UN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel schuldig maken, dan is het wenselijk dat zij deze schendingen opheffen en voorkomen dat schendingen in de toekomst opnieuw zullen optreden. Structurele schendingen van de beginselen over arbeidsomstandigheden kunnen betrekking hebben op kinderarbeid en andere vormen van gedwongen arbeid in de ketens van toeleveranciers van ondernemingen. Ook discriminatie van bijvoorbeeld zwangere vrouwen of personeel van een bepaalde etnische achtergrond komt voor, zowel binnen bedrijven zelf als binnen de ketens. Om een schending effectief te verhelpen wordt op basis van SMART-doelstellingen de dialoog gevoerd op onder meer de volgende aandachtsgebieden; beleid voorkomen schendingen, implementatie, dialoog belanghebbenden, rapportages dialoog, externe verificatie en transparantie. 3.4 Voortgang Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Adecco S.A. Alcoa Inc. Archer Daniels Midland Co. Berkshire Hathaway Inc British American Tobacco Plc

Bunge Ltd. Cintas Corp. Coca-Cola Co.

Cummins Inc. Ericsson LM Shs B FedEx Corp.

KBR Inc. Kohl's Corp. Koninklijke Ahold N.V.

Merck KGaA Microsoft Corp.

Starbucks Corp.


Voortgang afgesloten afgesloten afgesloten neutraal neutraal afgesloten neutraal neutraal afgesloten neutraal neutraal afgesloten neutraal positief afgesloten afgesloten positief

11 / 23

Target Corp. Tesco Plc Verizon Communications VF Corp. Vodafone Group PLC Wal-Mart Stores

neutraal positief afgesloten afgesloten neutraal afgesloten

Tevredenheid en gezondheid van werknemers Het doel van dit engagementthema is de verbetering van beleid en transparantie ten aanzien van het personeelsbeleid. Ondernemingen waar de werknemers tevreden en gezond zijn, laten sterkere operationele en financiële prestaties zien over de langere termijn. Ondernemingen zouden op basis hiervan moeten investeren in een adequaat personeelsbeleid dat tevredenheid en gezondheid tot gevolg heeft. Uiteindelijk zullen de ondernemingen, de werknemers en andere belanghebbenden zoals beleggers hiervan profiteren. Na drie jaar wordt het engagementthema gesloten. Uit de dialoog met de ondernemingen bleek dat vrijwel alle geselecteerde ondernemingen zich ervan bewust zijn dat personeelsbeleid en het behoud van talent uiterst belangrijk zijn voor hun marktpositie. Zo voeren nagenoeg alle ondernemingen uitgebreide medewerkerstevredenheidsonderzoeken uit. Hierbij komen diverse onderwerpen aan bod. Alle ondernemingen gebruiken de resultaten om verbeteringen door te voeren. De mate waarin doelen worden gesteld of werknemerstevredenheid wordt gekoppeld aan een beloning of stimuleringsprogramma, verschilt echter per onderneming. De resultaten tonen aan dat de meerderheid van alle ondernemingen in dit engagementthema een personeelsbeleid heeft ontwikkeld dat voldoet aan de standaarden zoals vastgesteld aan het begin van dit driejarig traject. Wat dat betreft is het programma een succes. De vraag blijft of een dergelijk beleid daadwerkelijk vruchten afwerpt. Om deze vraag te beantwoorden, zijn de ondernemingen gevraagd het verloop van hun personeel en de ratio’s over interne doorstoom inzichtbaar te maken. Slechts een klein aantal ondernemingen met een vooruitstrevend personeelsbeleid was bereid deze informatie te verstrekken. Deze ondernemingen hadden een lager personeelsverloop dan het gemiddelde van de sector en waren in staat het merendeel van de vacatures op te vullen via interne werving. De voorzichtige conclusie is dat ondernemingen die investeren in een geavanceerd personeelsbeleid beter in staat zijn talent te behouden en deskundig personeel te vinden in de interne pool van 12 / 23

werknemers. Maar kunnen we ook stellen dat een beter personeelsbeleid een superieure financieel rendement oplevert? De ondernemingen met de hoogste groei van het totaal aandelenrendement en van de winst per aandeel zijn niet per definitie de ondernemingen met het beste en meest vooruitstrevende personeelsbeleid. Het aantal ondernemingen is wellicht te klein en het tijdsbestek van ons project te kort om dit nauwkeurig te beoordelen. 3.5 Voortgang Tevredenheid en gezondheid van werknemers Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Cisco Systems Deutsche Telekom AG Google Inc. Cl A Microsoft Corp. Nokia Corp. Pearson PLC SAP AG Time Warner Verizon Communications Walt Disney Co. WPP PLC

Voortgang onsuccesvol succesvol succesvol succesvol succesvol succesvol succesvol succesvol succesvol onsuccesvol afgesloten

Global Compact milieuschendingen Doel van dit engagementthema is het opheffen van de gevonden schendingen van het UN Global Compact en het ontwikkelen van beleid, systemen en rapportages die verband houden met het voorkomen van nieuwe schendingen. Structurele schendingen van het UN Global Compact, in het bijzonder de principes die gaan over milieu, vormen financiële, operationele en reputatierisico’s voor de onderneming en voor haar belanghebbenden zoals aandeelhouders. Ondernemingen dienen daarom te voorkomen dat zij zich schuldig maken aan structurele schendingen van deze beginselen van het UN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel schuldig maken, dan is het wenselijk dat zij deze schendingen opheffen en voorkomen dat de schendingen in de toekomst opnieuw optreden. De dialoog wordt gevoerd aan de hand van SMARTdoelstellingen. De onderneming moet aantonen dat schending van de UN Global Compact principes structureel is opgeheven waarbij het wenselijk is dat een externe onafhankelijke partij vaststelt dat de schending is opgeheven. Bij het opheffen van de schending moet ook gedacht worden aan het nemen van corrigerende maatregelen, schadeloosstelling van betrokkenen en het opzetten en uitvoeren van herstelplannen.


risico’s en kansen biodiversiteit en rapportage biodiversiteit.

3.6 Voortgang Global Compact milieuschendingen Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming AES Corp. BP PLC Chevron Corp. Enel S.p.A. Exxon Mobil Corp. Freeport-McMoRan Copper & Gold GDF Suez S.A. Newmont Mining Corp. Rio Tinto PLC Royal Dutch Shell PLC

Voortgang neutraal positief neutraal afgesloten succesvol neutraal succesvol positief neutraal positief

Global Compact schendingen corruptie Omkoping en corruptie zijn niet verenigbaar met goed ondernemingsbestuur en hebben een negatieve invloed op de creatie van aandeelhouderswaarde. Het leidt tot nadelige economische, sociale en politieke uitkomsten. Overtredingen van internationale principes op het gebied van anticorruptie kunnen schadelijk zijn voor de reputatie van een bedrijf en de waarde van merken. Een van de universele principes van het UN Global Compact is gericht op corruptie. Dit principe roept bedrijven op om preventieve en handhavingmaatregelen in te stellen en een effectief systeem op te zetten voor de bestrijding van corruptie. Dit engagementthema heeft als doel het anticorruptiebeleid en de maatregelen tegen corruptie bij bedrijven te verbeteren. Daarnaast moet ook voldoende duidelijk worden gemaakt welke acties worden ondernomen tegen werknemers, agenten en onderaannemers die betrokken zijn bij beschuldigingen in verband met corruptie. Hierbij is het belangrijk dat er transparant wordt gecommuniceerd over verrichte onderzoeken en over doorgevoerde veranderingen. 3.7 Voortgang Global Compact schendingen corruptie Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Hewlett-Packard Co. Royal Philips NV Total S.A.

Voortgang afgesloten positief neutraal

Biodiversiteit en de farmaceutische industrie Doel van dit engagementthema is het beleid, de systemen en de transparantie van ondernemingen in de farmaceutische industrie op het gebied van biodiversiteit te verbeteren. Aandachtsgebieden bij het voeren van de dialoog zijn; beleid op biodiversiteit, management & implementatie biodiversiteitbeleid,

In de afgelopen jaren is gebleken dat engagement met ondernemingen moeilijk was. Een aantal ondernemingen vond het onderwerp niet relevant en was dan ook niet geïnteresseerd in een dialoog. Met sommige ondernemingen is een aantal keer gesproken over het onderwerp. In de afgelopen kwartalen is de openbare informatie van de ondernemingen beoordeeld en vergeleken met de onderzoeksresultaten uit 2010 om zo de volgende vragen te kunnen beantwoorden: “is er voortgang geboekt met betrekking tot de engagementdoelstellingen sinds de start van het onderzoek?” en “is het onderwerp (nog) relevant voor engagement?” De sector heeft voortgang geboekt waar het gaat om biodiversiteit. Ondernemingen werken aan beter afvalbeheer en beschikken over beleidsmaatregelen die als doel hebben de impact die voortvloeit uit het gebruik van natuurlijk hulpbronnen te beperken. Er is echter nog wel ruimte voor verbetering. Hoewel we het onderwerp nog steeds als relevant beschouwen, zijn we van mening dat gezien het (financiële) belang van het onderwerp, ondernemingen al goede vorderingen hebben gemaakt. Om die reden is besloten het thema over de afhankelijkheid van biodiversiteit in de sector farmacie na twee jaar engagement te sluiten. Hierdoor ontstaat meer ruimte om met ondernemingen in dialoog te gaan over onderwerpen die op dit moment belangrijker zijn. 3.8 Voortgang Biodiversiteit en de farmaceutische industrie Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming AstraZeneca Plc Bayer AG Bristol-Myers Squibb Co. GlaxoSmithKline PLC Johnson & Johnson Novartis AG Novo Nordisk A/S Pfizer Inc. Roche Holding AG Sanofi S.A.

Voortgang neutraal afgesloten afgesloten afgesloten afgesloten afgesloten afgesloten afgesloten afgesloten afgesloten

Global Compact schendingen Mensenrechten Doel van dit engagementthema is het opheffen van de geconstateerde mensenrechtenschendingen en het ontwikkelen van beleid systemen en rapportages die verband houden met het voorkomen van nieuwe schendingen.


13 / 23

Structurele schendingen van de beginselen over mensenrechten kunnen betrekking hebben op de activiteiten van ondernemingen in landen met controversiële regimes. Door hun activiteiten in deze landen genereren de ondernemingen inkomsten voor de betreffende regimes, die deze inkomsten vervolgens vaak niet ten goede laten komen aan de lokale bevolking. Daarnaast komt het voor dat lokale gemeenschappen direct worden geschaad door de activiteiten van de ondernemingen. Andere voorbeelden van schendingen op het gebied van mensenrechten zijn onrechtmatigheden tegen de lokale bevolking door personeel of ingehuurde veiligheidsdiensten van ondernemingen. De onderneming moet aantonen dat de schending van de UN Global Compact principes is opgeheven. Het is wenselijk dat een externe, onafhankelijke partij vaststelt dat de schending is opgeheven. 3.2 Voortgang Global Compact schendingen Mensenrechten Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Chevron Corp. Exxon Mobil Corp. Stora Enso Oyj Syngenta AG Total S.A.

Voortgang afgesloten neutraal neutraal neutraal succesvol

Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie is een belangrijke stap op weg naar een koolstofarme, grondstofefficiënte economie. In de afgelopen decennia is de vraag naar vrijwel alle metalen wereldwijd toegenomen. Het proces van extractie en verwerking van erts naar metaal wordt gekenmerkt door een grote energiebehoefte. Cement is een belangrijk bestandsdeel van beton. Beton is na water de meest gebruikte grondstof ter wereld. De productie van beton wordt eveneens gekenmerkt door een hoog energieverbruik, met name bij het stoken en vermalen van de grondstoffen. Dit thema is gericht op het verhogen van de ecoefficiëntie in de sectoren. Dit kan leiden tot kostenbesparingen, minder verbruik van nietduurzame energie, lagere uitstoot en besparingen van delfstoffen. De dialoog zal zich richten op vier doelstellingen: energie- en CO2-efficiëntie, recycling, mijnbouw en emissie-intensiteit.

14 / 23

3.9 Voortgang Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Anglo American PLC ArcelorMittal SA HeidelbergCement AG Lafarge S.A.

Voortgang positief positief neutraal positief

ESG-Investeringsrisico’s niet-conventionele energiebronnen Dit thema is een uitbreiding van het thema aangaande de investeringsrisico's van de Canadese teerzanden.. Naast de teerzanden worden in rap tempo nieuwe bronnen aangeboord door de industrie, zoals schaliegas en olie, tight gas en kolen bed methaan. Deze energiebronnen worden onder de verzamelnaam niet-conventionele energiebronnen aangeduid en hebben met betrekking tot sociale en milieurisico’s veel onderlinge overeenkomsten. Vanwege het toenemende belang van de niet-conventionele energiebronnen is dit thema verbreed. Gezien de overeenkomsten in de doelstellingen van de actieve dialoog tussen teerzanden en de overige andere niet-conventionele bronnen, blijven de doelstellingen grotendeels ongewijzigd en blijft de focus op de oorspronkelijke ondernemingen. Een doelstelling over water, omdat het gebruik van water een uiterst belangrijk element in de exploratie van onconventionele energiebronnen is, wordt extra toegevoegd. Een analyse van de meest recente MVOrapporten, beleidsrapportages over omgang met lokale gemeenschappen en de websites van ondernemingen in het engagementtraject heeft tot nieuwe inzichten op de doelstellingen ‘waterbeleid’ en ‘lokale gemeenschappen’ geleid. 3.10 Voortgang ESG-Investeringsrisico’s nietconventionele energiebronnen Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Apache Corp. BG Group PLC BHP Billiton PLC BP PLC Chevron Corp. ConocoPhillips Exxon Mobil Corp. Hess Corp. Marathon Oil Corp. Royal Dutch Shell PLC Statoil ASA Total S.A.

Voortgang neutraal neutraal positief neutraal positief afgesloten neutraal neutraal neutraal succesvol succesvol succesvol


04 Collectief engagement Waar mogelijk en gewenst is Syntrus Achmea mede namens het pensioenfonds betrokken bij andere vormen van engagement. Met andere beleggers worden dan bijvoorbeeld de krachten gebundeld voor een collectief engagement. Deze dialogen zijn vaker gericht op sectoren, bepaalde onderwerpen (bijvoorbeeld CO2-uitstoot) of overheden en andere regelgevende instanties. Het gaat daarbij om de volgende initiatieven: 1. Anticorruptie initiatief 2. Carbon Disclosure project 3. VN Global Compact De verschillende initiatieven, ondernomen acties en (tussentijdse) resultaten worden hierna kort toegelicht. Anti-corruptie initiatief Omkoping en corruptie zijn onverenigbaar met een goede corporate governance en schadelijk voor de creatie van waarde op de lange termijn. Daarom verwachten we van ondernemingen waarin we investeren robuuste programma's om corruptie in hun onderneming en keten te beheersen. Daarnaast verwachten wij dat inspanningen worden afgemeten tegen gerespecteerde internationale normen. Het ontbreken van een dergelijk programma of het niet beheersen van corruptierisico's levert potentiële financiële, operationele en reputatierisico’s op. In 2010 werden 21 ondernemingen geselecteerd op basis van hun risicoprofiel aangaande corruptie en omkoping. Het risicoprofiel werd bepaald aan de hand van de sector waaruit de onderneming afkomstig is, de geografische spreiding van de gevoerde activiteiten en gevoerde beheersmaatregelen tegen corruptie. De 21 ondernemingen werden verzocht de gebrekkige transparantie ten aanzien van de anti-corruptie beheersmaatregelen, zoals waargenomen bij aanvang van het engagement, te verbeteren. De ondernemingen zijn verzocht nadere informatie over corruptiebestrijding te overleggen aan de initiatiefnemers van het collectief engagement. Het “Statement en oriëntatie op anti-corruption practices” van het International Corporate Governance Network (ICGN) en het 10e principe van de VN Global Compact gericht tegen corruptie dienden hierbij als referenties. Een methodologie, ontwikkeld door Transparency International, genaamd “ Transparantie in de rapportage over corruptiebestrijding” (TRAC) werd gedurende de looptijd van het engagement gebruikt om ondernemingen tegen vijftig indicatoren met betrekking tot hun anticorruptie-strategie, het beleid en het beheer van systemen te beoordelen. Het engagementtraject is afgerond in januari 2013. De resultaten van de dialoog zijn bemoedigend. Een

analyse na afloop van het engagement laat zien dat 16 ondernemingen hun prestaties verbeterden ten opzichte van de 0-meting in 2010. Van deze 16 ondernemingen behaalden 10 ondernemingen een viervoudige verbetering van hun oorspronkelijke score. Het toonaangevende bedrijf in de peergroup verbeterde de oorspronkelijke score zelfs zesvoudig. Carbon Disclosure Project Gegevens over klimaatverandering vormen in toenemende mate een belangrijk element bij besluitvorming over investeringen. Betrouwbare, bruikbare en vergelijkbare klimaatgegevens spelen hierbij een essentiële rol. Syntrus Achmea hecht hierom belang aan het Carbon Disclosure Project (CDP). Dit project stuurt jaarlijks een vragenlijst uit naar ondernemingen waarin wordt gevraagd naar relevante informatie over de uitstoot van broeikasgassen, de voorbereiding op klimaatverandering, en corporate governance en de strategie om te reageren op klimaatproblematiek. Gecoördineerd vanuit de PRI ondersteunen investeerders jaarlijks via een collectief engagement de vragenlijst van het CDP. Hierbij wordt de vragenlijst extra onder de aandacht gebracht bij alle aangeschreven ondernemingen en benadrukken de investeerders het belang van betrouwbare gegevens voor het beleggingsproces. Op basis van de beschikbare gegevens stelt het CDP de Carbon Disclosure Leadership Index (CDLI) samen. Er zijn geen noemenswaardige ontwikkelingen geweest in H1 2013. Rapportageverplichting VN Global Compact Het VN Global Compact biedt ondernemingen een kader voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ondernemingen kunnen zich vrijwillig bij het VN Global Compact aansluiten. Ze kiezen er dan voor zich openbaar te committeren aan de tien principes van het Compact (zie bijlage 1). Door deelname committeert de onderneming zich aan het in gang zetten van veranderingen in de bedrijfsvoering. Zo gaan het VN Global Compact en de tien principes onderdeel uitmaken van het beleid, de strategie, de cultuur en de dagelijkse praktijk van de onderneming. Verder laat de onderneming in haar publicaties (jaarverslag, duurzaamheidsverslag of de


15 / 23

website) zien welke voortgang zij op het VN Global Compact en de principes boekt. Tevens dient de onderneming het VN Global Compact in publieke uitingen te steunen.

In de praktijk blijkt dat ondernemingen die aan het VN Global Compact deelnemen dit op zeer verschillende wijze doen. De ene onderneming neemt haar deelname zeer serieus en voldoet aan alle afspraken, terwijl de andere onderneming minder aandacht besteedt aan het uitvoeren van de principes. Deze laatste groep kan de geloofwaardigheid van het VN Global Compact ondermijnen.

Door middel van een collectief engagement zetten institutionele beleggers zich in, om ondernemingen aan te sporen zo snel mogelijk te voldoen aan de principes van het VN Global Compact en de bijbehorende rapportageverplichtingen. Door samen te werken met andere institutionele beleggers wordt er extra druk uit geoefend op de ondernemingen om op deze manier bij te dragen aan het succes van het VN Global Compact. Syntrus Achmea heeft zich aangesloten bij de het PRI voor Rio initiatief. In maart 2013 zijn de engagementbrieven verzonden. De follow-up activiteiten worden uitgevoerd van april tot en met juli 2013. Update In mei 2013 hebben 93 bedrijven gereageerd op de oproep vanuit de PRI. Van deze:

16 / 23

1 bedrijf is toegetreden tot het VN Global Compact 5 bedrijven tonen een sterke interesse in deelname 13 bedrijven onderzoeken het verzoek, ze hebben om aanvullende informatie gevraagd of extra tijd om te reageren 56 bedrijven hebben aangegeven het verzoek niet in te willigen 1bedrijf werd lid net voor het ontvangen van de email 6 bedrijven bleken al lid te zijn(deze bedrijven hadden noteringen aan meerdere beursen, maar werken wel als een entiteit) 78 bedrijven stuurden 1 reactie; 12 verzonden 2 reacties, 2 verzonden 3 reacties, en 1 verzond 4 reacties 2 extra bedrijven onderschreven de VN Global Compact principes, maar beantwoordden niet de engagementbrieven.

Belangenbehartiging Om de belangen van het pensioenfonds beter te vertegenwoordigen neemt Syntrus Achmea, naast de collectieve engagementactiviteiten, actief deel aan samenwerkingsverbanden van institutionele beleggers op het gebied van Corporate governance, Eumedion en het International Corporate Governance Network. Daarnaast heeft Syntrus Achmea zich verbonden aan de Principles for Responsible Investment. Binnen dit initiatief committeren institutionele beleggers zich aan het stimuleren van verantwoord beleggen, zowel intern als extern. Ook heeft Syntrus Achmea Vermogensbeheer zich verbonden aan het eerder genoemde Carbon Disclosure Project.


05 Corporate Governance Corporate governance wordt vaak vertaald met goed ondernemingsbestuur. Het heeft betrekking op de verhoudingen tussen de verschillende organen van de onderneming zoals de raad van bestuur, de raad van commissarissen, aandeelhouders en andere belanghebbenden. Rekenschap, transparantie en toezicht spelen hierbij een centrale rol. Pensioenfondsen beleggen onder andere in beursgenoteerde ondernemingen en zijn daardoor ook aandeelhouder. Door actief gebruik te maken van aandeelhoudersrechten kan het pensioenfonds invloed uitoefenen op de onderneming. Het gaat hierbij om het benoemen van bestuurders, het goedkeuren van jaarstukken en in sommige gevallen kan het zich uitspreken over het beloningsbeleid. Het pensioenfonds doet dit onder andere door deel te nemen aan de besluitvorming op de aandeelhoudersvergadering (stemmen). Syntrus Achmea als actief aandeelhouder De Nederlandse Corporate Governance Code schrijft voor dat institutionele beleggers zoals pensioenfondsen een beleid moeten hebben over het stemmen op aandeelhoudersvergaderingen van beursgenoteerde ondernemingen waarin zij beleggen. Daarbij wordt van de institutionele belegger gevraagd om minstens eenmaal per jaar aan te geven hoe het invulling geeft aan het stembeleid.

Syntrus Achmea maakt bij het uitoefenen van stemrechten gebruik van stemanalyses en stemadviezen van Institutional Shareholder Services (ISS). De ISS aanbeveling dient dus als advies. Voordat wij onze definitieve stem geven beschouwen we alle voorstellen op individuele basis. Als gevolg hiervan kan er per onderneming anders gestemd worden op een voorstel van gelijke aard. Dit op basis van de specifieke feiten en omstandigheden van een dergelijk voorstel.

Daarnaast stelt de Corporate Governance Code dat de institutionele belegger minimaal eenmaal per kwartaal moet aangeven hoe hij stemde op de aandeelhoudersvergaderingen. In bijlage 2 vindt u de volledige tekst van de relevante bepalingen voor institutionele beleggers van de Nederlandse Corporate Governance code.

Het betekent ook dat Syntrus Achmea niet altijd met het management van de onderneming of met de aanbeveling van ISS meestemt. Zo werd in de eerste helft van 2013 in ongeveer 8% van alle agendapunten tegen het management gestemd. Het ging hier vooral om de benoeming van bestuurders van ondernemingen (niet onafhankelijk waar dit wel geëist of gewenst is) en beloningstructuren (excessief, onvoldoende toegelicht, of niet transparant genoeg). Op aandeelhoudersresoluties over milieu, sociale en governance kwesties wordt ook relatief vaak tegen management gestemd.

Het pensioenfonds voldoet aan de bepalingen van de Corporate Governance Code. Op de website van het pensioenfonds zijn de volgende documenten te vinden: 1. Stembeleid 2. Stemverslag van de voorgaande kwartalen en het afgelopen jaar 3. Rapportagetool waarbij gerapporteerd wordt hoe gestemd is per aandeelhoudersvergadering Stemgedrag Syntrus Achmea Het eerste en tweede kwartaal is de piek in het seizoen van de aandeelhoudersvergaderingen. Syntrus Achmea stemde in het eerste halfjaar van 2013 voor de aandelenpool Europa tijdens 229 vergaderingen op totaal 3478 agendapunten. De aandelenpool NoordAmerika stemde tijdens 303 vergaderingen op 3718 voorstellen. De Aandelenpool Multi Managers stemde in deze periode tijdens 157 vergaderingen op 2371 agendapunten. Ten slotte bracht de aandelenpool High Conviction tijdens 113 vergaderingen haar stem uit op 1764 voorstellen. Syntrus Achmea kan niet bij alle aandeelhoudersvergaderingen aanwezig zijn en maakt daarom gebruik van ‘stemmen op afstand’. Op de website van Syntrus Achmea vindt u hoe er per beleggingspool en per aandeelhoudersvergadering werd gestemd.

Tabel 05.1 Overzicht stemactiviteiten H1 2013 Bron: ISS en Syntrus Achmea

Pool Europa Agendapunten 3478

Management Voor Tegen 90,5% 9,5%

ISS beleid Voor Tegen 99,2% 0,8%

Pool NoordAmerika Agendapunten 3718

Management

ISS beleid

Pool MultiManagers Agendapunten 2371 Pool High Conviction Agendapunten 1764


Voor 91,5%

Tegen 8,5%

Management Voor 94,2%

Tegen 5,8%

Management Voor 92,6%

Tegen 7,4%

Voor 99,7%

Tegen 0,3%

ISS beleid Voor 99,2%

Tegen 0,8%

ISS beleid Voor 99,3%

Tegen 0,7% 17 / 23

Op de website van Syntrus Achmea vindt u meer informatie over hoe er per aandeelhoudersvergadering is gestemd. Vertegenwoordiging op aandeelhoudersvergaderingen Syntrus Achmea Vermogensbeheer heeft mede namens haar klanten in het tweede kwartaal van 2013 een aantal malen een Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA) bijgewoond van Nederlandse beursgenoteerde vennootschappen. De AVA’s van KPN, Wolters Kluwer en Fugro werden bezocht en daar heeft Syntrus Achmea namens het pensioenfonds het woord gevoerd. Een aantal vragen werd aan de raad van commissarissen gesteld, o.a. op het gebied van successieplanning in de raad van commissarissen, verbeterde transparantie rondom de management letter van de accountant, de verlaging van het aantal statutaire bestuurders en de verhoging van de drempel van het agenderingsrecht van aandeelhouders. Agenderingsrecht aandeelhouders Tijdens aandeelhoudersvergaderingen kunnen aandeelhouders een voorstel agenderen, mits wordt voldaan aan de voorwaarden van het geldende agenderingsrecht. Hieronder volgt een aantal voorbeelden van dergelijke, in de eerste helft van 2013 ingebrachte, voorstellen op het gebied van milieu, sociale en governance kwesties. Tijdens de aandeelhoudersvergadering van Total S.A. is voorgesteld om namens de werknemers een vertegenwoordiger plaats te laten nemen in de remuneratiecommissie. Conform de Franse wetgeving mag al een aantal gekozen werknemers aanwezig zijn bij de algemene bestuursvergaderingen waarin ook het beloningsbeleid besproken wordt. De toegevoegde waarde van het voorstel is daarmee beperkt en bevat onvoldoende aanvullende redenen om voor te stemmen. Het advies van ISS is gevolgd en het pensioenfonds heeft tegen dit voorstel gestemd. Tijdens de aandeelhoudersvergadering van Omnicom Group is voorgesteld de onderneming te verplichten gegevens over de diversiteit van het werknemersbestand op te nemen in het duurzaamheidsrapport. Voor investeerders kan een beknopt overzicht van het geslacht, etnische achtergrond en leeftijd van het personeelsbestand nuttig zijn voor analyse doeleinden. Omdat Omnicom Group hierin tot op heden geen inzage heeft verschaft, heeft het pensioenfonds conform het advies van ISS voor aanname van dit voorstel gestemd. Tijdens een groot aantal aandeelhoudersvergaderingen, waaronder die van Pfizer, Johnson & Johnson, Citigroup en General Electric, is door een aandeelhouder een voorstel ter stemming gebracht voor het voor langere 18 / 23

termijn) aanhouden van aandelen door bestuurders. Het voorstel betrof algemene richtlijnen en/of concrete termijnen waaraan ondernemingsbestuurders moeten voldoen indien zij een (gedeelte van) het salaris in aandelen krijgen uitgekeerd. Om het verband tussen beloningen van bestuurders en lange termijn aandeelhouderswaarde te vergroten, heeft het pensioenfonds in alle gevallen voor dergelijke richtlijnen gestemd Corporate Governance ontwikkelingen Nederland Slechts 40% pensioenfondsen stemt De Pensioenfederatie heeft in april een onderzoek gepubliceerd waaruit blijkt dat slechts 40% van de Nederlandse pensioenfondsen haar aandeelhoudersrechten actief uitoefent door te stemmen op aandeelhoudersvergaderingen. Wel heeft circa 73% van de onderzochte pensioenfondsen een beleid voor verantwoord beleggen en 44% voert een engagementbeleid. Corporate Governance ontwikkelingen Internationaal Bonusmaximering voor bankiers Medewerkers in de bancaire sector mogen als variabele beloning nog maximaal 100% van het vaste jaarsalaris ontvangen. Na goedkeuring door de aandeelhouders kan dit percentage worden verhoogd tot 200%. Het Nederlandse ministerie van Financiën volgt hierin de Europese Richtlijn kapitaalvereisten dit zal per 1 januari 2014 gelden voor de duur van één jaar. Gedurende deze periode wordt de werking geëvalueerd en kan de regel mogelijk worden aangescherpt voor de Nederlandse situatie. Meer informatie MVO-beleid jaarverslagen De Europese Commissie heeft een voorstel tot aanpassing van de Europese jaarrekeningenrichtlijn gedaan, waarin grote beursgenoteerde ondernemingen worden verplicht om meer informatie over het maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) beleid op te nemen. Het hebben van een MVO-beleid wordt niet verplicht gesteld, maar indien een onderneming wel een dergelijk beleid voert doet de Europese Commissie een aantal aanbevelingen voor het opnemen van nietfinanciële informatie in het jaarverslag en/of duurzaamheidsverslag. Juridische Procedures Namens het pensioenfonds voert Syntrus Achmea een class actions beleid uit. Het betekent dat bij vermoeden dat ondernemingen verantwoordelijk zijn voor geleden financiële schade, bijvoorbeeld als gevolg van: fraude, het verzwijgen van nadelige informatie of het te rooskleurig voor stellen van de situatie er aanspraak gemaakt kan worden op eventueel uit te keren schadevergoedingen of schikkingsbedragen.


Class actions beleid in het kort Het class actions beleid bestaat uit twee componenten: 1. Class actions filing: nadat door de rechter een schadevergoeding of schikkingsbedrag is vastgesteld dat de onderneming moet betalen, kunnen alle beleggers die in gelijksoortige aandelen belegde aanspraak maken op dit bedrag. Hiervoor moet het pensioenfonds kenbaar maken dat zij in de betreffende onderneming belegt of belegde. Dit proces wordt automatisch gestart door de bewaarder. De opbrengsten worden automatisch bijgeschreven op de rekening van het pensioenfonds.

2. Class actions procedure: Dit betreft een juridische procedure die tegen een onderneming en/of bestuurders wordt gestart door het pensioenfonds (eventueel samen met andere belanghebbende). De uitkomst of er een schadevergoeding of schikkingsbedrag toegekend wordt is dan onzeker. Deze procedures kunnen uitsluitend met goedkeuring van het bestuur van het pensioenfonds worden gestart. Op dit moment zijn er geen lopende juridische procedures.


19 / 23

20 / 23


06 Bijlagen


21 / 23

Bijlage 1: Uitgangspunten van het Global Compact van de Verenigde Naties Het VN Global Compact verlangt van bedrijven dat zij binnen hun invloedssfeer een aantal kernwaarden op het gebied van mensenrechten, arbeidsnormen, milieu en anticorruptie omarmen, ondersteunen en uitoefenen. Bedrijven die het VN Global Compact initiatief onderschrijven, verbinden zich ertoe de onderstaande doelstellingen en waarden te steunen bij het uitvoeren van hun activiteiten: Mensenrechten 1e principe: Bedrijven dienen binnen de eigen invloedssfeer de internationaal vastgelegde mensenrechten te ondersteunen en te respecteren; en 2e principe: er voor te zorgen dat zij niet medeplichtig zijn aan schendingen van de mensenrechten. Arbeidsnormen 3e principe: Bedrijven dienen de vrijheid van vakvereniging en de effectieve erkenning van het recht op collectieve onderhandelingen te handhaven; 4e principe: alle vormen van verplichte en gedwongen arbeid te elimineren; 5e principe: zich in te spannen voor de effectieve afschaffing van kinderarbeid; en 6e principe: discriminatie met betrekking tot werk en beroep te bestrijden. Milieu 7e principe: 8e principe: 9e principe:

Bedrijven dienen het voorzichtigheidsbeginsel te hanteren met betrekking tot milieukwesties; initiatieven te ondernemen om grotere verantwoordelijkheid op milieugebied te bevorderen; en de ontwikkeling en verspreiding van milieuvriendelijke technologieën te stimuleren.

Anticorruptie 10e principe: Bedrijven dienen alle vormen van corruptie, inclusief afpersing en omkoping, tegen te gaan. De principes van het Global Compact zijn gebaseerd op internationale verdragen, onder andere afgeleid van de Universele verklaring van de rechten van de mens, de verklaring van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) inzake de fundamentele arbeidsrechten, en van de verklaring van Rio met betrekking tot milieu en ontwikkeling.

22 / 23


Bijlage 2: Bepalingen Nederlandse Corporate Governance Code IV.4 Verantwoordelijkheid institutionele beleggers Verantwoordelijkheid van institutionele beleggers Principe

Institutionele beleggers handelen primair in het belang van hun achterliggende begunstigden of beleggers en hebben een verantwoordelijkheid jegens hun achterliggende begunstigden of beleggers en de vennootschappen waarin zij beleggen om op zorgvuldige en transparante wijze te beoordelen of zij gebruik willen maken van hun rechten als aandeelhouder van beursvennootschappen.

Best practice bepalingen IV.4.1

Institutionele beleggers (pensioenfondsen, verzekeraars, beleggingsinstellingen, vermogensbeheerders) publiceren jaarlijks in ieder geval op hun website hun beleid ten aanzien van het uitoefenen van het stemrecht op aandelen die zij houden in beursvennootschappen.

IV.4.2

Institutionele beleggers doen jaarlijks op hun website en/of in hun jaarverslag verslag van de uitvoering van hun beleid ten aanzien van het uitoefenen van het stemrecht in het betreffende boekjaar.

IV.4.3

Institutionele beleggers brengen ten minste eenmaal per kwartaal op hun website verslag uit of en hoe zij als aandeelhouders hebben gestemd op de algemene vergaderingen van aandeelhouders.

Verantwoordelijkheid van aandeelhouders Principe

Aandeelhouders gedragen zich ten opzichte van de vennootschap, haar organen en hun medeaandeelhouders naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid. Hieronder valt de bereidheid om een dialoog met de vennootschap en medeaandeelhouders aan te gaan.

Best practice bepaling IV.4.4.

Een aandeelhouder oefent het agenderingsrecht slechts uit nadat hij daaromtrent in overleg is getreden met het bestuur. Wanneer een of meer aandeelhouders het voornemen heeft de agendering te verzoeken van een onderwerp dat kan leiden tot wijziging van de strategie van de vennootschap, bijvoorbeeld door het ontslag van één of meer bestuurders of commissarissen, wordt het bestuur in de gelegenheid gesteld een redelijke termijn in te roepen om hierop te reageren (de responstijd). Dit geldt ook voor een voornemen als hiervoor bedoeld dat strekt tot rechterlijke machtiging voor het bijeenroepen van een algemene vergadering op grond van artikel 2:110 BW. De betreffende aandeelhouder respecteert de door het bestuur ingeroepen responstijd in de zin van best practice bepaling II.1.9.

IV.4.5.

Een aandeelhouder stemt naar zijn eigen inzicht. Van een aandeelhouder die gebruikt maakt van stemadviezen van derden wordt verwacht dat hij zich een eigen oordeel vormt over het stembeleid van deze stemadviseur en de door deze verstrekte stemadviezen.

IV5.5.

Indien een aandeelhouder een onderwerp op de agenda heeft laten plaatsten, licht hij dit ter vergadering toe en beantwoordt hij indien nodig vragen hierover.


23 / 23

Verantwoord Beleggen Rapportage H Syntrus Achmea Beleggingspools

Recommend Documents