Rapportage Verantwoord Beleggen Tweede halfjaar 2014

Rapportage Verantwoord Beleggen Tweede halfjaar 2014

Index 1 Inleiding Verantwoord Beleggen 2 Uitsluitingsbeleid 3 Engagement 4 Collectief engagement 5 Corporate governance en stemmen

70024 032004

6 Bijlagen

1 Inleiding Verantwoord beleggen Stichting Pensioenfonds Wonen (hierna het pensioenfonds) past sinds 2008 instrumenten van verantwoord beleggen toe bij het beheer van haar vermogen. In deze halfjaarlijkse rapportage leest u over de laatste stand van zaken met betrekking tot deze instrumenten en vindt u terug welke activiteiten namens het pensioenfonds zijn ondernomen. Op de website van het pensioenfonds vindt u beleidsdocumenten en rapportages waarnaar in dit rapport wordt verwezen. Deze inleiding geeft een kort overzicht van de achtergrond van verantwoord beleggen. 1. Wat houdt verantwoord beleggen in?

2.

pensioen. Het pensioenfonds is van mening dat verantwoord beleggen bijdraagt aan het realiseren van een goed en betaalbaar pensioen voor huidige en toekomstige generaties. Daarom besteedt het pensioenfonds waar nodig en mogelijk binnen de

Engagement, het aangaan van de dialoog met ondernemingen;

Het pensioenfonds staat voor een goed en betaalbaar 3.

Corporate governance en stemmen op aandeelhoudersvergaderingen

De instrumenten, de gemaakte keuzes en de recente ontwikkelingen worden ieder in afzonderlijke hoofdstukken besproken.

fiduciaire verantwoordelijkheid aandacht aan ecologische, sociale en governance onderwerpen.

4. Reikwijdte van het verantwoord beleggen beleid

Maatschappelijk verantwoord ondernemen door

Daar waar mogelijk past het pensioenfonds haar verant-

ondernemingen waarin belegd wordt speelt een

woord beleggen beleid toe op haar beleggingen. Het

belangrijke rol.

verantwoord beleggen beleid van het pensioenfonds is van toepassing op beleggingen in zowel mandaten als

2. Wat zijn de uitgangspunten?

fondsen beheerd door Syntrus Achmea. Het pensioen-

Voor het verantwoord beleggen beleid hanteert het pen-

fonds maakt voor het beheer van haar vermogen, naast

sioenfonds de principes van het Global Compact van de

Syntrus Achmea Vermogensbeheer, ook gebruik van

Verenigde Naties als uitgangspunt. Deze principes heb-

externe vermogensbeheerders. Wanneer het fonds ge-

ben betrekking op vier hoofdthema’s:

bruik maakt van beleggingsfondsen of pools van externe

•

Mensenrechten

vermogensbeheerders, is het niet altijd mogelijk om een

•

Arbeidsnormen

•

Milieu

Aandelen

•

Anticorruptie

Het pensioenfonds belegt direct in Amerikaanse aande-

eigen verantwoord beleggen beleid toe te passen.

len. Het pensioenfonds heeft het Europese beleggingsHet VN Global Compact bestaat uit tien breed geaccepteerde principes (zie bijlage 1). Deze principes vinden hun oorsprong in internationale verdragen zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en principes van de International Labour Organisation (ILO). Het VN Global Compact verlangt van bedrijven dat zij binnen hun eigen invloedsfeer kernwaarden op het gebied van mensenrechten, arbeidsnormen, milieu en anti-

mandaat dat werd beheerd door Syntrus Achmea omgezet in beleggingen in de Syntrus Achmea Aandelenpool Europa, Syntrus Achmea Aandelenpool High Conviction Europa en de Syntrus Achmea Multi Managers pool Europa. Op de aandelenportefeuilles die worden beheerd door Syntrus Achmea is het verantwoord beleggen beleid van het pensioenfonds zoals hier boven beschreven van toepassing.

corruptie omarmen, ondersteunen en uitoefenen. 3. Wat doet het pensioenfonds?

Vastrentende waarden

Voor het verantwoord beleggen beleid van pensioen-

Het pensioenfonds heeft een eigen beleggingsmandaat

fonds wordt gebruik gemaakt van drie instrumenten:

dat wordt beheerd door Syntrus Achmea waarop het

1.

Uitsluiting, van producenten van controversiële

uitsluitingsbeleid van toepassing is. Dit betekent dat in

wapens;

de bedrijfsleningenportefeuille niet wordt belegd in pro-

70024 032004

ducenten van controversiële wapens.

2

Bedrijfsobligaties Alternatieve beleggingen

Bij het beheer van de bedrijfsobligatieportefeuille van het

Het pensioenfonds belegt in het Interpolis Pensioenen

pensioenfonds werd er de afgelopen jaren op ad-hoc

Private Equity II fonds. Voor dit fonds worden duur-

basis een ESG-integratiestrategie in het beleggingspro-

zaamheidscriteria gehanteerd zoals de uitgangspunten

ces toegepast op het moment dat daar nadrukkelijk aan-

van het Global Compact en worden beleggingen in on-

leiding toe was. Voor ondernemingen waar risico’s vanuit

dernemingen die wapens produceren uitgesloten. Daar-

een ecologische, sociale en goed bestuur (ESG) per-

naast wordt in de toekomst bij het selecteren van private

spectief het meest dreigend waren is er aandacht ge-

equity fondsen uitdrukkelijk rekening gehouden met ver-

schonken aan ESG informatie met gebruikmaking van

antwoord beleggen.

de MSCI ESG Research. Naast het evalueren van invloed van ESG factoren op bestaande bedrijfsobligaties

5. Hoe legt het pensioenfonds verantwoording af?

werd bij nieuwe bedrijfsobligatie-uitgevende instellingen

Transparantie is onafscheidelijk verbonden aan een

ook op ad hoc basis ESG informatie meegenomen in het

goed verantwoord beleggen beleid. Het pensioenfonds

beoordelingsproces. Door aanpassingen in het Syntrus

rapporteert daarom tweemaal per jaar over hoe zij de

Achmea waarderingsmodel is in het tweede kwartaal van

afgelopen periode invulling gaf aan het verantwoord

2014 de stap gezet naar een structurele ESG integratie

beleggen beleid. Ook rapporteert het pensioenfonds

voor het credits bedrijfsobligatiemandaat.

over de wijze waarop instrumenten zijn ingezet op sociale, governance en milieuthema´s.

Staatsobligaties

Het pensioenfonds rapporteert via een verantwoord

Voor de staatsobligatieportefeuille worden bestuurlijke,

beleggen rapportage. Met behulp van een zogenoemd

milieu en sociale risico’s waar van toepassing en rele-

‘vote disclosure system’ geeft het pensioenfonds inzicht

vant meegewogen in de kwantitatieve en kwalitatieve

in haar stemgedrag. De rapportages en het systeem zijn

landenanalyses. In de bepaling van het risico of een land

toegankelijk via de website van het pensioenfonds.

de uitgeleende hoofdsom en bijhorende rente volledig en op tijd terug kunnen betalen zijn ESG risico’s dus mee-

Daarnaast staan op deze website de volgende

gewogen. Bij het identificeren van deze risico’s maken

documenten:

de SAVB portefeuillemanagers gebruik van ESG



Verantwoord beleggen beleid



landenanalyses van de onafhankelijke dataleverancier

Uitsluitingsbeleid ten aanzien van controversiële

Camradata.

wapens 

Corporate governance en stembeleid

Syntrus Achmea zal naast de interne activiteiten de ontwikkelingen in de markt op dit gebied blijven monitoren,

ESG Integratie

onderzoeken en toepassen indien gepast. Dit met het

Aandelen

doel een goed rendement te behalen zodat een goed en

Voor de aandelenportefeuilles van het pensioenfonds

betaalbaar pensioen voorop blijft staan.

70024 032004

waar een fundamenteel beleggingsproces van toepassing is wordt een ESG integratiestrategie toegepast.

Deze rapportage

Sinds 2011 worden duurzaamheidsfactoren op een sys-

De gekozen instrumenten, gemaakte keuzes en recente

tematische en consistente manier geïntegreerd in het

ontwikkelingen zijn in het vervolg van dit verslag in af-

beleggingsproces. Dit vanuit de overtuiging dat het in-

zonderlijke hoofdstukken besproken. Dit is een geïnte-

zichtelijk maken van relevante ecologische, sociale en

greerde rapportage, de informatie met betrekking tot

goed bestuur (ESG) factoren en daarmee verbonden

verantwoord beleggen in dit rapport heeft derhalve be-

bedrijfsspecifieke risico’s bijdraagt aan het maken van

trekking op de beleggingen van het pensioenfonds in

beter geïnformeerde beleggingsbeslissing.

haar portefeuilles.

3

2 Uitsluitingsbeleid Er zijn verschillende redenen waarom een pensioenfonds er voor kiest om niet te beleggen in bepaalde ondernemingen. Zo kan het pensioenfonds ervoor kiezen om niet te beleggen in ondernemingen die ongewenst gedrag vertonen of ondernemingen die bepaalde controversiële producten produceren. Wanneer een onderneming betrokken is bij een controversieel product, veelal een kernactiviteit van de onderneming, is een engagementbeleid niet reëel. Het is immers lastig de onderneming over te halen een ander product te produceren. In dat geval hanteert het pensioenfonds op voorhand een uitsluitingsbeleid. Het uitsluitingsbeleid van het pensioenfond richt zich op één enkel product, namelijk controversiële wapens. 1. Wat zijn controversiële wapens?

Met betrekking tot het verbod tot beleggen in clustermu-

Voor het pensioenfonds zijn wapens controversieel wan-

nitie heeft de AFM in 2014 geïnventariseerd welke on-

neer deze wapens onevenredig veel leed en slachtoffers

dernemingen per 1 januari 2015 voldoen aan de criteria

veroorzaken en geen onderscheid maken tussen burger-

geformuleerd in artikel 21a Besluit Marktmisbruik. Uit

en militaire doelen. Ook na afloop van een conflict ver-

deze inventarisatie blijkt dat de onderstaande beursge-

oorzaken deze wapens nog op aanzienlijke schaal

noteerde ondernemingen in ieder geval onder de wette-

slachtoffers en ontwrichten deze de maatschappij en de

lijke definitie van een ‘verboden onderneming’ als be-

economie. In de praktijk gaat het om de volgende typen

doeld in artikel 21a Besluit Marktmisbruik vallen. Aan

wapens:

deze lijst van ondernemingen is één naam toegevoegd.

1.

Nucleaire wapens

De ondernemingen op deze lijst blijven gehandhaafd op

2.

Biologische wapens

3.

Chemische wapens

4.

Antipersoonsmijnen

5.

Clusterbommen

de uitsluitingslijst van de beleggingspools:  Aeroteh SA  Alliant Techsystems  Hanwha Corporation  Motovilihinskie Zavody  Poongsan Corporation  Singapore Technologies  Textron

Bij het bepalen van de definitie van controversiële wapens zoekt het pensioenfonds aansluiting bij internationale verdragen die door Nederland zijn ondertekend en bij het beleid van de Nederlandse overheid. Het volledige uitsluitingsbeleid kunt u terugvinden op de website van het pensioenfonds. 2. Hoe wordt de uitsluitingslijst samengesteld?

Veranderingen in de uitsluitingslijst Op basis van onderzoeksresultaten van Ethix evenals de indicatieve AFM-lijst is er een aantal wijzigingen doorgevoerd in de uitsluitingslijsten.

Namens het pensioenfonds belegt Syntrus Achmea ondermeer direct in Europese en Noord-Amerikaanse aan-

Op basis van Besluit Marktmisbruik is de volgende wij-

delen en bedrijfsobligaties. Het uitsluitingsbeleid is van

zing doorgevoerd:

toepassing op deze beleggingen. • Het onafhankelijke Zweedse onderzoeksbureau Ethix

Toevoeging van Motovilihinskie Zavody in verband met productie van clustermunitie

stelt ieder halfjaar vast welke ondernemingen betrokken zijn bij de productie van controversiële wapens. Daartoe

Op basis van screening van het beleggingsuniversum

bekijkt het onderzoeksbureau het gehele belegbaar uni-

door Ethix zijn de volgende wijzingen doorgevoerd:

versum. Wanneer het onderzoeksbureau betrokkenheid vaststelt is dat reden tot uitsluiting.

• •

3. Uitsluiting controversiële wapens

70024 032004

Verbod beleggen in clustermunitie

4

Toevoeging GenCorp. In verband met geverifieerde betrokkenheid bij nucleaire wapens Toevoeging SGL Carbon SE in verband met geverifieerde betrokkenheid bij nucleaire wapens

Op basis van corporate actions zijn de volgende wijzigingen doorgevoerd:

70024 032004

•

URS Corp. is vanwege overname door AECOM Technology Corporation van de uitsluitingslijst verwijderd.

•

AECOM Technology heeft URS Corp. overgenomen en heeft daarmee blootstelling aan activiteiten met nucleaire wapens. De onderneming is toegevoegd aan de uitsluitingslijst.

5

3 Rapportage Engagement Een onderneming is gericht op het maken van winst. Het streven naar winstmaximalisatie kan op bepaalde momenten op gespannen voet staan met internationale richtlijnen voor verantwoord ondernemen, zoals het VN Global Compact. In een context waar ondernemingen deze internationale richtlijnen systematisch schenden wordt gedrag onverantwoord. Onverantwoord gedrag vormt een risico voor winstmaximalisatie op de lange termijn en het is dus in het belang van de onderneming en al haar belanghebbenden dat richtlijnen voor verantwoord ondernemen worden gerespecteerd. Daarom gaat het pensioenfonds de dialoog aan met ondernemingen. Het doel van deze dialoog is het duidelijk stellen van kaders, het ontwikkelen van kennis bij ondernemingen en het definiëren van 'good practices'. Op deze manier draagt het pensioenfonds bij aan het bewaken van het juiste evenwicht en beschermt het haar belangen. 1.

Het pensioenfonds en de dialoog

Ondernemingen dienen te voorkomen dat zij zich

Engagement is het aangaan van de dialoog met

schuldig maken aan structurele schendingen van de

ondernemingen. Het is het centrale middel in het

beginselen van het VN Global Compact. Mochten zij zich

verantwoord beleggen beleid van het pensioenfonds.

daaraan wel schuldig maken, dan is het noodzakelijk dat

Met het aangaan van de dialoog wil het pensioenfonds

zij deze schendingen opheffen en voorkomen dat de

het duurzame gedrag van ondernemingen verbeteren en

schendingen in de toekomst opnieuw zullen optreden.

tegelijkertijd aandeelhouderswaarde vergroten. De

Dit zijn belangrijke aandachtspunten bij het voeren van

dialoog kan op diverse manieren gevoerd worden:

een dialoog.

1. 2. 3.

proactief; een onderneming wordt aangesproken op de (neven)effecten van haar bedrijfsprocessen;

Daarnaast kan ook de dialoog worden aangegaan over

reactief; een onderneming wordt aangesproken op

onderwerpen die gerelateerd zijn aan maatschappelijk

ongewenste activiteiten en gedragingen;

verantwoord ondernemen, de rapportage daarvan en

ter bevordering van een algemene standaard op

aan corporate governance gerelateerde onderwerpen.

bijvoorbeeld sectorniveau.

Dit met het doel de kansen en risico’s van een onderneming beter in kaart te krijgen en met als doel het

2.

De minimale uitgangspunten

De beginselen van het VN Global Compact vormen een

duurzame gedrag van ondernemingen te verberen en aandeelhouderswaarde op de langere termijn te creëren.

minimaal uitgangspunt voor verantwoord ondernemen. Structurele schendingen van het VN Global Compact

3.

vergroten het risico op nadelige gevolgen voor de

Ieder jaar bepaalt het pensioenfonds in samenspraak

onderneming, haar directe omgeving zoals lokale

met Syntrus Achmea welke twee thema’s centraal staan

Het engagementproces

gemeenschappen of het milieu en voor andere

in het engagementtraject. Om goed geïnformeerd en

belanghebbenden. Activiteiten die (mogelijk) leiden tot

gedegen een dialoog te voeren worden namens het

een schending van de principes van het VN Global

pensioenfonds op de gekozen onderwerpen themaon-

Compact staan veelal in de belangstelling van niet-

derzoeken uitgevoerd. Op basis van onderstaande the-

gouvernementele organisaties (NGO’s) en de media en

ma’s zijn in het recente verleden dialogen met onderne-

schaden het milieu, lokale gemeenschappen en

mingen gestart:

daarmee de reputatie van de ondernemingen. In de praktijk leiden deze schendingen ook vaker tot rechtszaken, die boetes of het uitbetalen van

1. Energie en basismaterialen in controversiële regimes (afgerond medio 2014)

schadeclaims door de ondernemingen tot gevolg kunnen hebben. Dit zijn directe negatieve financiële effecten, die ook de belangen van aandeelhouders schaden.

2. Waterbeheer bij voedings- dranken- en tabaksondernemingen (afgerond medio 2014) 3. Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden (o.a.

70024 032004

kinderarbeid)

6

4. Global Compact milieuschendingen 5. Global Compact schendingen corruptie 6. Global Compact schendingen mensenrechten 7. Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie

Engagement namens het pensioenfonds Engagement is een zaak van lange adem. Voor de diverse trajecten wordt uitgegaan van een looptijd van drie jaar. Tijdens deze doorlooptijd zijn er ook periodes zonder noemenswaardige voortgang in de dialoog. Vaak is dit het geval tijdens het opstarten van een dialoog of bij

8. Veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector

herbezinning van een gekozen strategie, in geval de

9. CO2 management in de vastgoedsector (opgestart Q1

voortgang niet de gewenste resultaten laat zien.

2014)

Anders dan bij het instrument uitsluiting waarbij pensi10. Kwaliteit van bestuur en toezicht (opgestart Q1 2014)

oenfondsen op voorhand niet beleggen in ondernemingen, geldt voor engagement dat er wel belegd wordt in

Engagementthema’s 2014

ondernemingen die ter discussie staan. Het pensioen-

Aan het begin van 2014 hebben de klanten van Syntrus

fonds heeft dan als aandeelhouder de mogelijkheid om

Achmea aangeven op welk thema zij graag in 2014 de

het management aan te sporen het beleid of activiteiten

dialoog zouden willen voeren. De voorkeur is uitgegaan

te wijzigen.

naar de volgende thema’s: Ondernemingen in engagementprogramma 1. 2.

Sociale kwesties in de voedingsmiddelen- en landbouwketen; Kwaliteit van bestuur en toezicht

Per ultimo 2014 voert Syntrus Achmea namens het pensioenfonds op de vijf vaste thema’s (de vier Global Compact aandachtsgebieden en goed ondernemingsbe-

Engagementthema’s 2015

stuur) en op vier milieuthema’s, vier sociale thema’s en

In december 2014 is een lijst van potentiële engage-

twee goed bestuur thema’s 65 dialogen met 49 onder-

mentthema’s opgesteld. Aan de klanten van Syntrus

nemingen. Hiervan worden 26 dialogen gevoerd op the-

Achmea is gevraagd op welke twee thema’s zij graag in

ma’s die mede door klanten van Syntrus Achmea geko-

2015 de dialoog willen voeren. Op dit moment wordt

zen zijn.

geïnventariseerd welke thema’s de voorkeur hebben gekregen. De keuze bestaat uit de volgende thema’s:

Tabel 3.1a geeft inzicht in het aantal dialogen uitgesplitst

1.

naar: 1. thema (milieu, sociaal en governance); 2. regio.

2. 3. 4.

Privacy en bescherming van persoonsgegevens (ook voorgesteld in 2014) Duurzame bedrijfsvoering in de farmaceutische industrie Milieu uitdagingen bij elektriciteitsbedrijven Goed ondernemingsbestuur in Japan

3.1a Totaal aantal activiteiten per thema en regio Bron: Robeco en Syntrus Achmea

SAVB verwacht medio februari 2015 te kunnen communiceren welke twee thema’s in 2015 voor de beleggings-

70024 032004

pools zullen worden opgestart.

7

Onderneming Anglo American Exxon Mobil Corp. Glencore International Newmont Mining Corp. Rio Tinto Stora Enso Oyj

Voortgang positief neutraal positief Nieuw neutraal positief

(zwart=gewijzigde status, grijs=status quo)

Vermeldenswaardige ontwikkelingen binnen de engagementthema’s zijn in de komende paragrafen toegelicht. Voor ieder thema is inzichtelijk gemaakt welke ondernemingen zijn opgenomen in het engagementprogramma. Per onderneming is kort de teneur van de dia-

Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden Het doel van dit engagementthema is het opheffen van de gevonden schendingen van het VN Global Compact en het ontwikkelen van beleid, systemen en rapportages die verband houden met het voorkomen van nieuwe schendingen.

loog aangegeven. Structurele schendingen van het VN Global Compact, in Global Compact schendingen Mensenrechten

het bijzonder de principes die gaan over arbeidsnormen,

Het doel van dit engagementthema is het opheffen van

vormen financiële en reputatierisico’s voor de onderne-

de geconstateerde mensenrechtenschendingen en het

ming en voor belanghebbenden zoals aandeelhouders.

ontwikkelen van beleidssystemen en rapportages die

Ondernemingen dienen te voorkomen dat zij zich schul-

verband houden met het voorkomen van nieuwe schen-

dig maken aan structurele schendingen van deze begin-

dingen.

selen van het VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel schuldig maken, dan is het wenselijk dat zij

Structurele schendingen van de beginselen van mensen-

deze schendingen opheffen en voorkomen dat schen-

rechten kunnen betrekking hebben op de activiteiten van

dingen in de toekomst opnieuw zullen optreden.

ondernemingen in landen met controversiële regimes. Door hun activiteiten in deze landen genereren de on-

Structurele schendingen van de beginselen over ar-

dernemingen inkomsten voor de betreffende regimes,

beidsomstandigheden kunnen betrekking hebben op

die deze inkomsten vervolgens vaak niet ten goede laten

kinderarbeid en andere vormen van gedwongen arbeid

komen aan de lokale bevolking. Daarnaast komt het voor

in de ketens van toeleveranciers van ondernemingen.

dat lokale gemeenschappen direct worden geschaad

Ook discriminatie van bijvoorbeeld zwangere vrouwen of

door de activiteiten van de ondernemingen. Andere

personeel van een bepaalde etnische achtergrond komt

voorbeelden van schendingen op het gebied van men-

voor, zowel binnen bedrijven zelf als binnen de ketens.

senrechten zijn onrechtmatigheden tegen de lokale bevolking door personeel of ingehuurde veiligheidsdiensten

Om een schending effectief te verhelpen wordt op basis

van ondernemingen.

van SMART-doelstellingen de dialoog gevoerd op onder

De onderneming moet aantonen dat de schending van

men schendingen, implementatie, dialoog belangheb-

de VN Global Compact principes is opgeheven. Het is

benden, rapportages dialoog, externe verificatie en

wenselijk dat een externe, onafhankelijke partij vaststelt

transparantie.

meer de volgende aandachtsgebieden; beleid voorko-

dat de schending is opgeheven. 3.2 Voortgang Global Compact schendingen Mensenrechten

70024 032004

Bron: Robeco en Syntrus Achmea

8

3.3 Voortgang Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Berkshire Hathaway Inc British American Tobacco Plc Cintas Corp. Coca-Cola Co. Ericsson LM Shs B FedEx Corp. Kohl's Corp. Koninklijke Ahold N.V. VINCI SA Vodafone Group PLC

Voortgang neutraal neutraal neutraal neutraal neutraal neutraal neutraal positief neutraal neutraal

3.4 Voortgang Global Compact milieuschendingen Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming AES Corp. Chevron Corp. Exxon Mobil Corp. Freeport-McMoRan Copper & Gold GDF Suez S.A. Newmont Mining Corp. Rio Tinto PLC Royal Dutch Shell PLC

Voortgang neutraal positief succesvol positief succesvol neutraal neutraal positief



Global Compact schendingen corruptie Global Compact milieuschendingen

Omkoping en corruptie zijn niet verenigbaar met goed

Het doel van dit engagementthema is het opheffen van

ondernemingsbestuur en hebben een negatieve invloed

de gevonden schendingen van het VN Global Compact

op de (creatie van) aandeelhouderswaarde. Het leidt tot

en het ontwikkelen van beleid, systemen en rapportages

nadelige economische, sociale en politieke uitkomsten.

die verband houden met het voorkomen van nieuwe mi-

Overtredingen van internationale principes op het gebied

lieuschendingen.

van anticorruptie kunnen schadelijk zijn voor de reputatie van een bedrijf en de waarde van merken.

Structurele schendingen van het VN Global Compact, in het bijzonder de principes die gaan over milieu, vormen

Eén van de universele principes van het VN Global

financiële, operationele en reputatierisico’s voor de on-

Compact is gericht op corruptie. Dit principe roept bedrij-

derneming en voor haar belanghebbenden zoals aan-

ven op om preventieve en handhavingmaatregelen in te

deelhouders. Ondernemingen dienen daarom te voor-

stellen en een effectief systeem op te zetten voor de

komen dat zij zich schuldig maken aan structurele

bestrijding van corruptie.

schendingen van deze beginselen van het VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel schuldig maken,

Dit engagementthema heeft als doel het anticorruptiebe-

dan is het wenselijk dat zij deze schendingen opheffen

leid en de maatregelen tegen corruptie bij bedrijven te

en voorkomen dat de schendingen in de toekomst op-

verbeteren. Daarnaast moet ook voldoende duidelijk

nieuw optreden.

worden gemaakt welke acties worden ondernomen tegen werknemers, agenten en onderaannemers die be-

De dialoog wordt gevoerd aan de hand van SMART-

trokken zijn bij beschuldigingen in verband met corruptie.

doelstellingen. De onderneming moet aantonen dat

Hierbij is het belangrijk dat er transparant wordt gecom-

schending van de VN Global Compact principes structu-

municeerd over verrichte onderzoeken en over doorge-

reel is opgeheven waarbij het wenselijk is dat een exter-

voerde veranderingen.

ne onafhankelijke partij vaststelt dat de schending is gedacht worden aan het nemen van corrigerende maat-

3.5 Voortgang Global Compact schendingen corruptie

regelen, schadeloosstelling van betrokkenen en het op-


zetten en uitvoeren van herstelplannen.

Onderneming

70024 032004

opgeheven. Bij het opheffen van de schending moet ook

Voortgang

9

Eni SpA GlaxoSmithKline Royal Philips NV Total S.A. Tyco International Vedanta Resources

neutraal neutraal positief neutraal neutraal positief


Sociale kwesties in de voedingsmiddelen- en landbouwketen (nieuw opgestart) Ondernemingen in de voedingsmiddelenketen staan onder druk om meer inzicht te geven waar basismaterialen vandaan komen en op welke manier ze worden geproduceerd. Schandalen op het gebied van mensenrechten, arbeidsrechten of ontbossing in de toeleveringske-

Mensenrechten Wij verwachten dat ondernemingen een mensenrechtenbeleid ontwikkelen en, waar mogelijk, impactanalyses op het gebied van mensenrechten uitvoeren om te identificeren op welke productiegebieden schending van mensenrechten een risico is voor de ondernemingsactiviteiten. Arbeidsrechten ILO-conventies op het gebied van kinderarbeid, gedwongen arbeid, discriminatie en vrijheid van vereniging en collectieve onderhandeling dienen door ondernemingen te worden gerespecteerd. Door handhaving van deze gedragscode in de relatie tot de toeleveranciers kan de invloed van de onderneming ook reiken tot de werknemers van die toeleveranciers.

ten kunnen voedingsmiddelen-producenten of supermarktketens snel raken. Partijen in de keten nemen dan vaak de beslissing om de inkoop op te schorten totdat de schandalen opgelost zijn, met grote gevolgen voor de aandeelhouderswaarde. Beleggers willen dat ondernemingen voldoende zijn voorbereid om deze risico’s het hoofd te bieden. Om te identificeren welke risico’s voor de beleggingsportefeuilles relevant zijn, zijn tien belangrijke grondstoffen met wijdverspreide maatschappelijke problemen geïdentificeerd. Daarnaast is een 18-tal ondernemingen dat afhankelijk is van deze grondstoffen geselecteerd voor verder onderzoek. De tien onderzochte grondstoffen zijn palmolie, soja, cacao, koffie, thee, suiker, katoen,

Duurzame agrarische productie Ondernemingen die blootstelling hebben aan veeteelt, soja en palmolie dienen een beleid te ontwikkelen ten aanzien van ontbossing en waterschaarste. Transparantie hierover is van groot belang. Eerlijk loon Het betalen van een minimumloon zien we als een wettelijk basisvereiste. Aanvullend verwachten wij dat ondernemingen beleid ontwikkelen om te zorgen voor een eerlijk loon voor hun werknemers en dat zij met hun toeleveranciers bespreken hoe een eerlijk loon ook in de keten kan worden bereikt.

hazelnoot, gerstemout en zuivel. Uit het vooronderzoek is gebleken dat vijf relevante thema’s kunnen worden vastgesteld waarover met de ondernemingen de dialoog kan worden aangegaan. Dit zijn achtereenvolgens: •

• • •

•

mensenrechten, waaronder gedwongen verhuizing van lokale bewoners en een verminderde toegang tot water; arbeidsrechten, waaronder kinderarbeid en onveilige arbeidsomstandigheden; duurzame agrarische productie, waaronder bodemerosie en het gebruik van chemicaliën; eerlijk loon, het minimum inkomen dat een (land)arbeider moet verdienen om te voorzien in de basisbehoeften (voedsel, onderdak, kleding, ziekenzorg en scholing); kleine boeren problematiek, prijsdruk, ondervoeding en niet-duurzaam grondgebruik.

70024 032004

Ten aanzien van deze deelgebieden is onderstaand ondernemingsgedrag van groot belang:

10

Kleine boeren problematiek Wij verwachten dat ondernemingen landbouwtechnieken stimuleren die de hulpbronnen, waar kleine boeren van afhankelijk zijn, in stand houden en tegelijkertijd de landbouwproductie maximaliseren. Dit kan worden gedaan door grondstoffen voor de landbouw of training te leveren. Samenwerking met NGO’s is cruciaal voor de voorbereiding van kleine boeren als toeleveranciers van de onderneming. Eind 2014 zijn negen ondernemingen geïdentificeerd die in portefeuille zitten en opgenomen zijn in dit engagementtraject. Met een viertal ondernemingen hebben de eerste contacten plaatsgevonden. Kwaliteit van bestuur en toezicht (nieuw opgestart) De kwaliteit van ondernemingsbestuur en toezicht heeft een directe relatie met de prestaties van de onderne-

ming. Naast de kwaliteiten van de individuele bestuurs-

Beton is na water de meest gebruikte grondstof ter we-

leden speelt de samenstelling van het bestuur een be-

reld. De productie van beton wordt eveneens geken-

langrijke rol in de kwaliteit van het ondernemingsbestuur.

merkt door een hoog energieverbruik, met name bij het

Diversiteit in ervaring, geslacht of etniciteit zorgt voor

stoken en vermalen van de grondstoffen.

een goede mix van kenmerken waardoor een Raad van Bestuur of Raad van Commissarissen als geheel beter

Dit thema is gericht op het verhogen van de eco-

kan functioneren. Binnen dit engagement is ervoor ge-

efficiëntie in de sectoren. Dit kan leiden tot kostenbespa-

kozen de aandacht te richten op de verzekeringssector.

ringen, minder verbruik van niet-duurzame energie, lage-

Enerzijds is dit een sector waar goed bestuur in het al-

re uitstoot en besparingen van delfstoffen. De dialoog zal

gemeen en de kwaliteit van goed toezicht een hoge ma-

zich richten op vier doelstellingen: energie- en CO2-

te van financiële materialiteit kent. De risico’s van zwak

efficiëntie, recycling, mijnbouw en emissie-intensiteit.

bestuur zijn binnen de sector groot te noemen. Anderzijds is deze sector nog niet goed vertegenwoordigd in

Het doel van de dialoog is te waarborgen dat onderne-

het lopende engagement-programma, terwijl de omvang

mingen uit de sectoren energie en basismaterialen hun

van deze ondernemingen in de benchmark en portefeuil-

activiteiten in landen met een controversieel regime op

le groot is.

een transparante en verantwoorde manier uitvoeren. Hierdoor worden risico’s voor ondernemingen, lokale

In de loop van 2014 is een tiental Europese verzeke-

gemeenschappen en uiteindelijk de aandeelhouders

ringsmaatschappijen geïdentificeerd voor toevoeging

zichtbaar en beheersbaar.

aan het engagementprogramma. Daarnaast zijn de bestpractices rondom het nominatieproces en de samenstelPer onderneming is op een aantal relevante punten een

3.6 Voortgang Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie

nulmeting gehouden. Door de best-practices hiertegen af


te zetten is inzichtelijk gemaakt op welke vlakken per

Onderneming Anglo American PLC ArcelorMittal SA CRH Plc HeidelbergCement AG Italcementi Fabbriche Riunite Cemento Lafarge S.A.

ling van het bestuur binnen de sector in kaart gebracht.

onderneming relevante engagementdoelstellingen liggen. Deze doelen kunnen op de volgende vlakken liggen: • • • • •

inrichting van het nominatieproces onafhankelijkheid van bestuurders openbaarheid van biografieën zelf-evaluatie diversiteit.

Voortgang positief positief neutraal positief positief positief

Goed ondernemingsbestuur De corporate governance structuur van een onderne-

In de tweede helft van het jaar zijn de eerste contacten

ming specificeert de rechten en verantwoordelijkheden

met verschillende ondernemingen gelegd.

van de verschillende belanghebbenden, zoals de directie, commissarissen, aandeelhouders en overige be-

Eco-efficiëntie in de Metaal- en Cementindustrie

langhebbenden. Een adequaat functionerend corporate

Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie is een

governance systeem richt zich op de lange termijn conti-

belangrijke stap op weg naar een koolstofarme, grond-

nuïteit van een onderneming en beschermt de belangen

stofefficiënte economie. In de afgelopen decennia is de

van aandeelhouders.

vraag naar vrijwel alle metalen wereldwijd toegenomen. Het proces van extractie en verwerking van erts naar

Een goed functionerend corporate governance systeem

metaal wordt gekenmerkt door een grote energiebehoef-

kan bijdragen aan lange termijn

70024 032004

te. Cement is een belangrijk bestandsdeel van beton.

11

aandeelhouderswaarde. Internationale en nationale prin-

den met hoge activiteiten in de toeleveringsketen voor

cipes en codes verschaffen richtlijnen voor goede corpo-

de textielindustrie de weten regelgeving ten aanzien

rate governance. Corporate governance kent vele as-

van veilige arbeidsomstandigheden niet goed is ontwik-

pecten die van belang zijn waaronder: beloningsbeleid,

keld.

aandeelhoudersrechten, transparantie, effectief toezicht op management, onafhankelijke audit en risk manage-

Het is dan ook belangrijk om beleid en managementsys-

ment.

temen te ontwikkelen die verder gaan dan enkel voldoen aan de lokale weten regelgeving. Dit is noodzakelijk om

In de tweede helft van 2014 is met acht Nederlandse

zowel directe risico’s op het gebied van veiligheid voor

ondernemingen de dialoog aangegaan rond de kwestie

medewerkers als ook indirecte risico’s op het gebied van

goed bestuur. In de meeste gevallen vond de dialoog

bijbehorende reputatieschade in te perken. Specifieker

plaats op het vlak van beloningsbeleid, maar ook is re-

zijn risico’s op het gebied van brandveiligheid, construc-

gelmatig gesproken over de borging van aandeelhou-

tie-veiligheid van gebouwen, het gebruik van chemicali-

dersrechten, het functioneren Raad van Commissaris-

en, hygiëne en sanitatie in de toeleveringsketen van be-

sen, en de auditfunctie bij de onderneming. Voor een

lang in beeld te hebben.

volledig overzicht verwijzen we naar bijlage 3. Het doel van dit engagementthema is het verbeteren van 3.9 Voortgang Goed ondernemingsbestuur

beleid en gedrag van ondernemingen met betrekking tot


de veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector.

Onderneming ASML Akzo Nobel DSM KPN Philips Randstad TNT Express Wolters Kluwer

Voortgang neutraal positief neutraal positief positief neutraal neutraal negatief

Er zijn doelen gesteld op de volgende gebieden: beleid en risicoanalyse, risicobeheersing, transparantie. De rol en invloed van kleding en textielbedrijven binnen de markt is ontoereikend om alle misstanden op te lossen die zich voordoen in de keten. Samenwerking (tussen overheid, leveranciers, retail en NGO’s) en controle op onderaannemers is dan ook een belangrijk aandachtsgebied.


In het tweede halfjaar van 2014 zijn veel initiële verzoeken tot conference calls uitgezonden. Het aantal acVeilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector Ondanks de grote verscheidenheid aan spelers in de productieketen van kleding, wordt de retailmarkt gekenmerkt door een relatief klein aantal aanbieders van eindproducten. De aanbieders, de grote multinationals, houden zich bezig met ontwerp, marketing en verkoop en hebben de beste kansen om goede winstmarges te realiseren. De textielsector is wereldwijd enorm competitief, met een keten die bijzonder gelaagd is en daardoor complex. Hoewel de productketen lang kan zijn, hebben deze multinationals over het algemeen slechts een relatie met de eerstvolgende schakel in de toeleveringsketen. Hierdoor ontbreekt het toezicht op activiteiten in de

70024 032004

productieketen. Een bijkomende factor is dat in veel lan-

12

tiviteiten waarover (voortgang) kan worden gerapporteerd is beperkt.

3.10 Veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Associated British Foods Burberry Group Hennes & Mauritz Inditex Kering LVMH Moet Hennesey Louis Vuitton Marks & Spencer Group VF

Voortgang geen geen geen geen geen geen geen geen


De doelstellingen binnen dit engagementthema zijn onderverdeeld in: 1. het beleid op het gebied van klimaatverandering; 2. de verankering van duurzaamheidsindicatoren binnen bedrijfsprocessen; 3. prestaties ten aanzien van energie en CO2 reductiedoelstellingen; 4. de mate van transparantie daarin; 5. dialoog met huurders. Deze laatste doelstelling is toegevoegd vanuit de gedachte dat klimaatverandering een zaak is van zowel verhuurders als huurders.

CO2 management in de vastgoedsector Een groot deel van de menselijke CO2-uitstoot is afkomstig van de gebouwde omgeving. In de vastgoedsector is

3.11 Voortgang CO2 management in de vastgoedsector

dus veel potentie aanwezig om CO2-uitstoot in te perken


en de impact op het milieu te verlagen. Een minstens zo

Onderneming Hammerson plc Unibail-Rodamco Corio NV Macerich Co. Simon Property Group, Inc.

belangrijke motivatie om noodzakelijke CO2 besparingen te realiseren is de overtuiging dat duurzaam vastgoed op termijn beter zal renderen dan vastgoed dat niet duurzaam is. Gebouwen met gunstige energielabels zijn eenvoudiger in de markt te zetten en hebben betere verwachting ten aanzien van de bezettingsgraad. Daar-

Voortgang positief positief geen neutral neutral


naast wordt minder risico gelopen op het vlak van aan-

Diepwater exploratie en ontwikkeling

passingen in het door de overheid gevoerde milieube-

Diepzeeprojecten maken een belangrijk onderdeel uit

leid.

van de investeringsportefeuille bij olie- en gasmaatschappijen. Het is van belang voor investeerders om te

Op basis van de 'Global Real Estate Sustainability

weten in welke mate deze ondernemingen adequaat

Benchmark' (GRESB) score kunnen fondsmanagers hun

risicomanagement toepassen om sociale- en milieurisi-

duurzaamheidbeleid tegen het licht houden en verbete-

co’s te mitigeren. Het niet onderkennen van deze risico’s

ringen doorvoeren. GRESB maakt scores voor ongeveer

kan negatieve gevolgen hebben op mens en milieu,

350 vastgoedfondsen en rangschikt deze in vier kwa-

maar ook op de reputatie en financiële positie van de

dranten. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen starters

onderneming. De milieuramp in de Golf van Mexico heeft

op het gebied van duurzaamheidbeleid en de best pres-

dit laten zien.

terende ondernemingen, waarbij ondernemingen presta-

De sector en haar toezichthouders hebben het operatio-

tie-indicatoren volledig hebben geïntegreerd bij het be-

nele beleid van diepzee exploratie en ontwikkeling na dit

heer van de vastgoed-portefeuille. De best presterende

zogenaamde Macondo-incident herijkt. Hieruit blijkt dui-

fondsen bevinden zich met name in Australië en Nieuw

delijk dat het voorkomen van incidenten, tijdige interven-

Zeeland, gevolgd door de Europese vastgoedfondsen.

tie en de adequate respons bij een calamiteit cruciale

De Noord-Amerikaanse fondsen volgen en de Aziatische

managementthema’s zijn in deze sector. Ook toezicht-

vastgoedfondsen scoren het slechtst. De eerste set on-

houders stellen nieuwe wettelijke eisen aan diepwater-

dernemingen waarmee het engagement wordt opgestart

boringen. In deze context zijn voor dit engagementthema

bevat acht vastgoedfondsen. Het is mogelijk dat hieraan

de volgende doelen geformuleerd: 1. controlemaatregelen van diepe waterbron;

70024 032004

later additionele fondsen worden toegevoegd.

13

2. 3. 4.

crisismanagement; management van onderaannemers; transparantie over toezichteisen.

In de tweede helft van 2014 is gesproken met twee ondernemingen die zijn opgenomen in het engagementprogramma, te weten Total, en Anadarko Petroleum Corp.

3.12 Voortgang diepwater exploratie en ontwikkeling Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Anadarko Petroleum Corp. Chevron Repsol Statoil Total

Voortgang positief neutraal succesvol positief neutraal

4 Collectief Engagement Waar mogelijk en gewenst is Syntrus Achmea mede namens het pensioenfonds betrokken bij andere vormen van engagement. Met andere beleggers worden dan bijvoorbeeld de krachten gebundeld voor een collectief engagement. Deze dialogen zijn vaker gericht op sectoren, bepaalde onderwerpen (bijvoorbeeld CO2-uitstoot) of

overheden en andere regelgevende instanties.

Het gaat daarbij om de volgende initiatieven:

drukken de investeerders het belang van betrouwbare

1. Carbon Disclosure project

gegevens voor het beleggingsproces. Op basis van de

2. VN Global Compact

beschikbare gegevens stelt het CDP de Carbon Disclosure Leadership Index (CDLI) samen.

De verschillende initiatieven, ondernomen acties en

In afwachting van de nieuwe CDP onderzoeksgegevens

(tussentijdse) resultaten worden hierna kort toegelicht.

worden voor dit collectief engagement momenteel geen werkzaamheden verricht.

Carbon Disclosure Project Gegevens over klimaatverandering vormen in toene-

Rapportageverplichting VN Global Compact

mende mate een belangrijk element bij besluitvorming

Het VN Global Compact biedt ondernemingen een kader

over investeringen. Betrouwbare, bruikbare en vergelijk-

voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Onder-

bare klimaatgegevens spelen hierbij een essentiële rol.

nemingen kunnen zich vrijwillig bij het VN Global Com-

Daarom hecht Syntrus Achmea belang aan het Carbon

pact aansluiten. Ze kiezen er dan voor zich openbaar te

Disclosure Project (CDP). Dit project stuurt jaarlijks een

committeren aan de tien principes van het Compact (zie

vragenlijst uit naar ondernemingen waarin wordt ge-

bijlage 1).

vraagd naar relevante informatie over de uitstoot van broeikasgassen, de voorbereiding op klimaatverande-

Door deelname committeert de onderneming zich aan

ring, en corporate governance en de strategie om te re-

het in gang zetten van veranderingen in de bedrijfsvoe-

ageren op klimaatproblematiek.

ring. Zo gaan het VN Global Compact en de tien principes onderdeel uitmaken van het beleid, de strategie, de

Gecoördineerd vanuit de Principles for Responsible In-

cultuur en de dagelijkse praktijk van de onderneming.

vestment (PRI) ondersteunen investeerders jaarlijks via

Verder laat de onderneming in haar publicaties (jaarver-

een collectief engagement de vragenlijst van het CDP.

slag, duurzaamheidsverslag of de website) zien welke

Hierbij wordt de vragenlijst extra onder de aandacht ge-

voortgang zij op het VN Global Compact en de principes

70024 032004

bracht bij alle aangeschreven ondernemingen en bena-

14

boekt. Tevens dient de onderneming het VN Global Compact in publieke uitingen te steunen.

Syntrus Achmea heeft zich aangesloten bij de het PRI voor Rio initiatief. In afwachting van de nieuwe onder-

In de praktijk blijkt dat ondernemingen die aan het VN

zoeksgegevens zijn voor dit collectief engagement geen

Global Compact deelnemen dit op zeer verschillende

werkzaamheden de afgelopen 6 maanden.

wijze doen. De ene onderneming neemt haar deelname zeer serieus en voldoet aan alle afspraken, terwijl de

Belangenbehartiging

andere onderneming minder aandacht besteedt aan het

Om de belangen van het pensioenfonds beter te verte-

uitvoeren van de principes. Deze laatste groep kan de

genwoordigen neemt Syntrus Achmea, naast de collec-

geloofwaardigheid van het VN Global Compact onder-

tieve engagementactiviteiten, actief deel aan samenwer-

mijnen.

kingsverbanden van institutionele beleggers op het ge-

70024 032004

bied van Corporate governance, Eumedion en het InterDoor middel van een collectief engagement zetten insti-

national Corporate Governance Network. Daarnaast

tutionele beleggers zich in, om ondernemingen aan te

heeft Syntrus Achmea zich verbonden aan de Principles

sporen zo snel mogelijk te voldoen aan de principes van

for Responsible Investment. Binnen dit initiatief commit-

het VN Global Compact en de bijbehorende rapportage-

teren institutionele beleggers zich aan het stimuleren van

verplichtingen. Door samen te werken met andere insti-

verantwoord beleggen, zowel intern als extern. Ook

tutionele beleggers wordt er extra druk uit geoefend op

heeft Syntrus Achmea Vermogensbeheer zich verbon-

de ondernemingen om op deze manier bij te dragen aan

den aan het eerder genoemde Carbon Disclosure Pro-

het succes van het VN Global Compact.

ject.

15

5 Corporate governance en stemmen Corporate governance wordt vaak vertaald met goed ondernemingsbestuur. Het heeft betrekking op de verhoudingen tussen de verschillende organen van de onderneming zoals de raad van bestuur, de raad van commissarissen, aandeelhouders en andere belanghebbenden. Rekenschap, transparantie en toezicht spelen hierbij een centrale rol. Pensioenfondsen beleggen onder andere in beursgenoteerde ondernemingen en zijn daardoor ook aandeelhouder. Door actief gebruik te maken van aandeelhoudersrechten kan het pensioenfonds invloed uitoefenen op de onderneming. Het gaat hierbij om het benoemen van bestuurders, het goedkeuren van jaarstukken en in sommige gevallen kan het zich uitspreken over het beloningsbeleid. Het pensioenfonds doet dit onder andere door deel te nemen aan de besluitvorming op de aandeelhoudersvergadering (stemmen). 1. Het pensioenfonds als actief aandeelhouder De Nederlandse Corporate Governance Code schrijft voor dat institutionele beleggers zoals pensioenfondsen een beleid moeten hebben over het stemmen op aandeelhoudersvergaderingen van beursgenoteerde ondernemingen waarin zij beleggen. Daarbij wordt van de institutionele belegger gevraagd om minstens eenmaal per jaar aan te geven hoe hij invulling geeft aan het stembeleid. Daarnaast stelt de Corporate Governance Code dat de institutionele belegger minimaal eenmaal per kwartaal moet aangeven hoe hij stemde op de aandeelhoudersvergaderingen. In bijlage 2 vindt u de volledige tekst van de relevante bepalingen voor institutionele beleggers van de Nederlandse Corporate Governance code. Het pensioenfonds voldoet aan de bepalingen van de Corporate Governance code. Op de website van het pensioenfonds zijn de volgende documenten te vinden: 1. Stembeleid 2. Stemverslag van de voorgaande kwartalen en het afgelopen jaar 3. Rapportagetool waarbij gerapporteerd wordt hoe gestemd is per aandeelhoudersvergadering 2. Stemgedrag pensioenfonds Stichting Pensioenfonds Wonen stemde in de tweede helft van 2014 tijdens 57 vergaderingen op totaal 572 agendapunten. Het pensioenfonds maakt bij het uitoefenen van stemrechten mede gebruik van stemanalyses en stemadviezen van Institutional Shareholder Services (ISS). De ISS aanbeveling dient dus als advies. Voordat het pensioenfonds haar definitieve stem geeft beschouwt het alle voorstellen op individuele basis. De strikte criteria in het eigen stembeleid leiden met name bij controversiële agendapunten tot een afwijking van het advies van ISS. Het uiteindelijke besluit wordt genomen op basis van de specifieke feiten en omstandigheden van een dergelijk agendapunt.

70024 032004

Het betekent ook dat het pensioenfonds niet altijd met het management van de onderneming meestemt. Zo

16

werd in de tweede helft van 2014 op 8,3% van alle agendapunten tegen het management gestemd. Het ging hier vooral om de benoeming van bestuurders van ondernemingen (niet onafhankelijk waar dit wel geëist of gewenst is) en beloningsstructuren (excessief, onvoldoende toegelicht, of niet transparant genoeg). Op aandeelhoudersresoluties over milieu, sociale en governance kwesties wordt ook relatief vaak tegen management gestemd. Tabel 05.1 Overzicht stemactiviteiten H2 2014 Bron: ISS en Syntrus Achmea

Agendapunten 572

Management Voor Tegen 91,3% 8,7%

ISS beleid Voor Tegen 99,% 0,7%

Op de website van het pensioenfonds vindt u meer informatie over hoe het pensioenfonds per aandeelhoudersvergadering stemde. Agenderingsrecht aandeelhouders Op aandeelhoudersvergaderingen kunnen aandeelhouders een voorstel agenderen, mits wordt voldaan aan de voorwaarden van het lokaal geldende agenderingsrecht. Hieronder volgt een aantal voorbeelden van dergelijke in de tweede helft van 2014 ingebrachte voorstellen op het gebied van milieu, sociale en governance kwesties. General Mills en Procter & Gamble werd door middel van een aandeelhoudersvoorstel verzocht om de impact op het milieu te onderzoek van het gebruik van niet- recyclebare verpakkingen. De milieubeweging die dit aandeelhoudersvoorstel agendeerde wil hiermee de impact op het milieu verminderen door de aandacht van Procter & Gamble te vestigen op het hoge percentage plastic verpakkingen dat de onderneming produceert, die vervolgens door de consumenten gebruikt worden. Op een aantal aandeelhoudersvergaderingen, waaronder die van Cisco Systems, Cardinal Health en Autozone is door een aandeelhouder een voorstel ter stemming gebracht voor meer transparantie rondom politieke dona-

ties. Indien deze donaties een bepaald maximumbedrag overschrijden, zou de onderneming openbaar moeten maken hoeveel en aan welke politieke partij zij heeft gedoneerd. In tijden van politieke verkiezingen kunnen deze bedragen significant zijn en heeft een aandeelhouder een recht om te weten waar ondernemingsgelden aan worden besteed. Op de aandeelhoudersvergadering van Oracle Corporation werd een aandeelhoudersvoorstel ter stemming gebracht om het beloningsbeleid van Oracle te wijzigen in een beleid met meer nadruk op de lange termijn prestaties van de onderneming. Momenteel wordt de hoogte van de variabele beloning voor het senior management berekend op basis van slechts één criterium over een periode van één jaar. Er is daarom geen goede link tussen de variabele beloning en de (lange termijn) prestaties van de onderneming. Corporate Governance ontwikkelingen Internationaal Loyale aandeelhouders Italië verkrijgen extra stemrechten Indien aandelen voor een aaneensluitende periode van ten minste twee jaar door dezelfde (rechts)persoon worden aangehouden, verdubbelt het stemrecht van deze aandeelhouder. Hiermee wil de Italiaanse regering het beleggen in Italiaanse ondernemingen en beleggers met een lange termijn horizon stimuleren. Vanuit diverse belangengroeperingen is er echter felle weerstand tegen de wet omdat deze voorbij gaat aan het ‘one share - one vote’ principe en zo de zeggenschap van minderheidsaandeelhouders juist verkleint.

70024 032004

OESO actualiseert corporate governance principes Het pensioenfonds houdt bij het uitoefenen van stemrechten rekening met een aantal internationaal geaccepteerde corporate governance codes, waaronder die van de OESO. Deze OESO richtlijnen voor Corporate Governance werden voor het eerst gepubliceerd in 1999 en in 2004 voor het laatst herzien. De OESO heeft momenteel een consultatieperiode lopen voor een herziening

van de principes. Het primaire beoogde doel is om de principes beter aan te laten sluiten bij corporate governance codes en de weten regelgeving die tot stand is gekomen na de financiële crisis. Juridische Procedures Namens het pensioenfonds voert Syntrus Achmea een class actions beleid uit. Het betekent dat bij vermoeden dat ondernemingen verantwoordelijk zijn voor geleden financiële schade, bijvoorbeeld als gevolg van: fraude, het verzwijgen van nadelige informatie of het te rooskleurig voor stellen van de situatie er aanspraak gemaakt kan worden op eventueel uit te keren schadevergoedingen of schikkingsbedragen. Class actions beleid in het kort Het class actions beleid bestaat uit twee componenten: 1. Class actions filing: nadat door de rechter een schadevergoeding of schikkingsbedrag is vastgesteld die de onderneming moet betalen, kunnen alle beleggers die in gelijksoortige aandelen belegde aanspraak maken op dit bedrag. Hiervoor moet het pensioenfonds kenbaar maken dat zij in de betreffende onderneming belegt of belegde. Dit proces wordt automatisch gestart door de bewaarder. De opbrengsten worden automatisch bijgeschreven op de rekening van het pensioenfonds. 2 . Class actions procedure: Dit betreft een juridische procedure die tegen een onderneming en/of bestuurders wordt gestart door het pensioenfonds (eventueel samen met andere belanghebbende). De uitkomst of er een schadevergoeding of schikkingsbedrag toegekend wordt is dan onzeker. Deze procedures kunnen uitsluitend met goedkeuring van het bestuur van het pensioenfonds worden gestart. Op dit moment zijn er geen lopende juridische procedures..

17

Bijlage 1 Uitgangspunten van de Global Compact van de Verenigde Naties Het VN Global Compact verlangt van bedrijven dat zij binnen hun invloedsfeer een aantal kernwaarden op het gebied van mensenrechten, arbeidsnormen, milieu en anticorruptie omarmen, ondersteunen en uitoefenen. Bedrijven die het VN Global Compact initiatief onderschrijven, verbinden zich ertoe de onderstaande doelstellingen en waarden te steunen bij het uitvoeren van hun activiteiten: Mensenrechten 1e principe:

Bedrijven dienen binnen de eigen invloedssfeer de internationaal vastgelegde mensenrechten te ondersteunen en te respecteren; en

2e principe:

er voor te zorgen dat zij niet medeplichtig zijn aan schendingen van de mensenrechten.

Arbeidsnormen 3e principe:

Bedrijven dienen de vrijheid van vakvereniging en de effectieve erkenning van het recht op collectieve onder-

4e principe:

alle vormen van verplichte en gedwongen arbeid te elimineren;

5e principe:

zich in te spannen voor de effectieve afschaffing van kinderarbeid; en

6e principe:

discriminatie met betrekking tot werk en beroep te bestrijden.

handelingen te handhaven;

Milieu 7e principe:

Bedrijven dienen het voorzichtigheidsbeginsel te hanteren met betrekking tot milieukwesties;

8e principe:

initiatieven te ondernemen om grotere verantwoordelijkheid op milieugebied te bevorderen; en

9e principe:

de ontwikkeling en verspreiding van milieuvriendelijke technologieën te stimuleren.

Anticorruptie 10e principe:

Bedrijven dienen alle vormen van corruptie, inclusief afpersing en omkoping, tegen te gaan.

De principes van het Global Compact zijn gebaseerd op internationale verdragen, onder andere afgeleid van de Universele verklaring van de rechten van de mens, de verklaring van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) inzake de fundamentele arbeids-

70024 032004

rechten, en van de verklaring van Rio met betrekking tot milieu en ontwikkeling.

18

Bijlage 2 Bepalingen Nederlandse Corporate Governance Code IV.4 Verantwoordelijkheid institutionele beleggers Verantwoordelijkheid van institutionele beleggers Principe

Institutionele beleggers handelen primair in het belang van hun achterliggende begunstigden of beleggers en hebben een verantwoordelijkheid jegens hun achterliggende begunstigden of beleggers en de vennootschappen waarin zij beleggen om op zorgvuldige en transparante wijze te beoordelen of zij gebruik willen maken van hun rechten als aandeelhouder van beursvennootschappen.

Best practice bepalingen IV.4.1

Institutionele beleggers (pensioenfondsen, verzekeraars, beleggingsinstellingen, vermogensbeheerders) publiceren jaarlijks in ieder geval op hun website hun beleid ten aanzien van het uitoefenen van het stemrecht op aandelen die zij houden in beursvennootschappen.

IV.4.2

Institutionele beleggers doen jaarlijks op hun website en/of in hun jaarverslag verslag van de uitvoering van hun beleid ten aanzien van het uitoefenen van het stemrecht in het betreffende boekjaar.

IV.4.3

Institutionele beleggers brengen tenminste eenmaal per kwartaal op hun website verslag uit of en hoe zij als aandeelhouders hebben gestemd op de algemene vergaderingen van aandeelhouders.

Verantwoordelijkheid van aandeelhouders Principe

Aandeelhouders gedragen zich ten opzichte van de vennootschap, haar organen en hun medeaandeelhouders naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid. Hieronder valt de bereidheid om een dialoog met de vennootschap en medeaandeelhouders aan te gaan.

Best practice bepaling IV.4.4.

Een aandeelhouder oefent het agenderingsrecht slechts uit nadat hij daaromtrent in overleg is getreden met het bestuur. Wanneer een of meer aandeelhouders het voornemen heeft de agendering te verzoeken van een onderwerp dat kan leiden tot wijziging van de strategie van de vennootschap, bijvoorbeeld door het ontslag van één of meer bestuurders of commissarissen, wordt het bestuur in de gelegenheid gesteld een redelijke termijn in te roepen om hierop te reageren (de responstijd). Dit geldt ook voor een voornemen als hiervoor bedoeld dat strekt tot rechterlijke machtiging voor het bijeenroepen van een algemene vergadering op grond van artikel 2:110 BW. De betreffende aandeelhouder respecteert de door het bestuur ingeroepen responstijd in de zin van best practice bepaling II.1.9.

IV.4.5.

Een aandeelhouder stemt naar zijn eigen inzicht. Van een aandeelhouder die gebruikt maakt van stemadviezen van derden wordt verwacht dat hij zich een eigen oordeel vormt over het stembeleid van deze stemadviseur en de door deze verstrekte stemadviezen.

IV5.5.

Indien een aandeelhouder een onderwerp op de agenda heeft laten plaatsten, licht hij dit ter vergadering toe en

70024 032004

beantwoordt hij indien nodig vragen hierover.

19

Rapportage Verantwoord Beleggen Tweede halfjaar 2014

Recommend Documents