Rapportage Verantwoord Beleggen Tweede halfjaar 2013
Index 1 Inleiding Verantwoord Beleggen 2 Uitsluitingsbeleid 3 Engagement 4 Collectief engagement 5 Corporate governance en stemmen
70024 032004
6 Bijlagen
1 Inleiding Verantwoord beleggen Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf (hierna het pensioenfonds) past sinds 2008 instrumenten van verantwoord beleggen toe bij het beheer van haar vermogen. In deze halfjaarlijkse rapportage leest u over de laatste stand van zaken met betrekking tot deze instrumenten en vindt u terug welke activiteiten namens het pensioenfonds zijn ondernomen. Op de website van het pensioenfonds vindt u beleidsdocumenten en rapportages waarnaar in dit rapport wordt verwezen. Deze inleiding geeft een kort overzicht van de achtergrond van verantwoord beleggen.
1. Wat houdt verantwoord beleggen in? Het pensioenfonds staat voor een goed en betaalbaar pensioen. Het pensioenfonds is van mening dat verantwoord beleggen bijdraagt aan het realiseren van een goed en betaalbaar pensioen voor huidige en toekomstige
3.
Corporate governance en stemmen op aandeelhoudersvergaderingen
De instrumenten, de gemaakte keuzes en de recente ontwikkelingen worden ieder in afzonderlijke hoofdstukken besproken.
generaties. Daarom besteedt het pensioenfonds waar nodig en mogelijk binnen de fiduciaire verantwoordelijkheid
4. Reikwijdte van het verantwoord beleggen beleid
aandacht aan ecologische, sociale en governance
Daar waar mogelijk past het pensioenfonds haar verant-
onderwerpen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen
woord beleggen beleid toe op haar beleggingen. Het ver-
door ondernemingen waarin belegd wordt speelt een
antwoord beleggen beleid van het pensioenfonds is van
belangrijke rol.
toepassing op beleggingen in zowel mandaten als fondsen
2. Wat zijn de uitgangspunten?
voor het beheer van haar vermogen, naast Syntrus Achmea
Voor het verantwoord beleggen beleid hanteert het pensi-
Vermogensbeheer, ook gebruik van externe vermogensbe-
oenfonds de principes van het Global Compact van de
heerders. Wanneer het fonds gebruik maakt van beleg-
beheerd door Syntrus Achmea. Het pensioenfonds maakt
Verenigde Naties als uitgangspunt. Deze principes hebben
gingsfondsen of pools van externe vermogensbeheerders,
betrekking op vier hoofdthema’s:
is het niet altijd mogelijk om een eigen verantwoord beleg-
•
Mensenrechten
gen beleid toe te passen.
•
Arbeidsnormen
Aandelen
•
Milieu
Het pensioenfonds belegt in aandelen. Dit geschiedt ener-
•
Anticorruptie
zijds door te beleggen in de Syntrus Achmea Aandelenpools (Europa core, High Conviction Europa, Multi Managers Eu-
Het VN Global Compact bestaat uit tien breed geaccepteer-
ropa) als ook via externe managers. Ook wordt middels een
de principes (zie bijlage 1). Deze principes vinden hun oor-
discretionair mandaat (beheerd door Syntrus Achmea) di-
sprong in internationale verdragen zoals de Universele Ver-
rect in aandelen Verenigde Staten belegd. Op alle aande-
klaring van de Rechten van de Mens en principes van de
lenportefeuilles die beheerd worden door Syntrus Achmea is
International Labour Organisation (ILO). Het VN Global
het verantwoord beleggen beleid van het pensioenfonds van
Compact verlangt van bedrijven dat zij binnen hun eigen
toepassing zoals hier boven beschreven. De extern beheer-
invloedsfeer kernwaarden op het gebied van mensenrech-
de aandelenportefeuilles zijn alle in beheer bij Blackrock. Op
ten, arbeidsnormen, milieu en anticorruptie omarmen, on-
deze beleggingen is het Blackrock uitsluitingsbeleid voor
dersteunen en uitoefenen.
controversiële wapens van toepassing. Dit beleid verschilt
3. Wat doet het pensioenfonds?
van het uitsluitingsbeleid van het pensioenfonds door het
Voor het verantwoord beleggen beleid van pensioenfonds
niet uitsluiten van bedrijven die actief zijn in de productie en
wordt gebruik gemaakt van drie instrumenten:
distributie van nucleaire wapens.
1.
Uitsluiting, van producenten van controversiële
Vastrentende waarden
wapens;
Het pensioenfonds heeft voor het merendeel van de vast-
Engagement, het aangaan van de dialoog met
rentende waarden gekozen voor eigen beleggingsmandaten
ondernemingen;
die beheerd worden door Syntrus Achmea. Op deze manda-
70024 032004
2.
2
ten is het uitsluitingbeleid van het pensioenfonds van toe-
Voor de portefeuilles waar een fundamenteel
passing. Dit betekent dat in de bedrijfsleningenportefeuille
beleggingsproces van toepassing is wordt een ESG
niet wordt belegd in producenten van controversiële wa-
integratie strategie toegepast. Sinds 2011 worden
pens. Specifiek voor staatsobligaties van opkomende mark-
duurzaamheidsfactoren op een systematische en
ten beheert een tweetal externe partijen geld van het pensi-
consistente manier geïntegreerd in het beleggingsproces.
oenfonds (Pictet en Stone Harbor). Op deze fondsbeleggin-
Dit vanuit de overtuiging dat het inzichtelijk maken van
gen is het verantwoord beleggen beleid niet toepasbaar.
relevante ecologische, sociale en goed bestuur (ESG)
Alternatieve beleggingen Het pensioenfonds belegt in het Interpolis Pensioenen Private Equity II fonds. Voor dit fonds worden
factoren en daarmee verbonden bedrijfsspecifieke risico’s bijdraagt aan het maken van beter geïnformeerde beleggingsbeslissing.
duurzaamheidscriteria gehanteerd zoals de uitgangspunten
Na uitvoerig testen van beschikbare data is de voorlopige
van het Global Compact en worden beleggingen in
conclusie dat huidige datasets zich niet lenen voor het doel
ondernemingen die wapens produceren uitgesloten.
van ESG integratie in de portefeuilles die beheerd worden
Daarnaast wordt in de toekomst bij het selecteren van
middels een kwantitatief beleggingsproces. De kwaliteit van
private equity fondsen uitdrukkelijk rekening gehouden met
de onderliggende data en het ontbreken van betrouwbare
verantwoord beleggen.
tijdsreeks gegevens maken dat de datasets momenteel
Met betrekking tot de beleggingen in grondstoffen; het pensioenfonds wenst uitdrukkelijk niet te investeren in
geen toegevoegde waarde hebben voor de beleggingsportefeuille.
voedsel en vee gerelateerde grondstoffen. De beleggingen
Het analyseren van de beleggingsportefeuilles aan de hand
vinden indirect plaats via derivaten (futures). Door middel
van ESG factoren blijft onder de aandacht van Syntrus
van deze derivaten wordt blootstelling verkregen aan de
Achmea. Syntrus Achmea zal ontwikkelingen in de markt op
prijsverandering van grondstoffen. De potentiële invloed van
dit gebied blijven monitoren, onderzoeken en toepassen
de investeerders op het prijsniveau en de volatiliteit blijft
indien gepast. Dit met het doel van het behalen van een
onduidelijk. Om er zeker van te zijn dat het pensioenfonds
goed rendement en het streven naar een goed en
voedselgerelateerde grondstofprijzen niet beïnvloedt,
betaalbaar pensioen voorop
investeert het pensioenfonds niet in dergelijke grondstoffen.
ESG Integratie
5. Hoe legt het pensioenfonds verantwoording af?
Voor de gangbare beleggingscategorieën zijn er nog andere
Transparantie is onafscheidelijk verbonden aan een goed
ontwikkelingsmogelijkheden. Vanuit de overtuiging dat in de
verantwoord beleggen beleid. Het pensioenfonds
markt het belang van ontwikkelingen op milieu en sociaal
rapporteert daarom tweemaal per jaar over hoe zij de
gebied niet voldoende wordt onderkend wordt er waarde
afgelopen periode invulling gaf aan het verantwoord
gehecht aan informatie op dit gebied. Voor de door Syntrus
beleggen beleid. Ook rapporteert het pensioenfonds over de
Achmea beheerde beleggingspools worden daarom daar
wijze waarop instrumenten zijn ingezet op sociale,
waar mogelijk duurzaamheidsfactoren op een
governance en milieuthema´s.
systematische en consistente manier geïntegreerd in het reguliere beleggingsproces. Dit vanuit de overtuiging dat het inzichtelijk maken van relevante ecologische, sociale en goed bestuur (ESG) factoren, en daarmee verbonden bedrijfsspecifieke risico’s, bijdraagt aan het maken van beter
Het pensioenfonds rapporteert via een verantwoord beleggen rapportage. Met behulp van een zogenoemd ‘vote disclosure system’ geeft het pensioenfonds inzicht in haar stemgedrag. De rapportages en het systeem zijn toegankelijk via de website van het pensioenfonds.
70024 032004
geïnformeerde beleggingsbeslissing. Het draagt bij aan het behalen van een goed rendement en het streven naar een
Daarnaast staan op deze website de volgende documenten:
goed en betaalbaar pensioen.
Verantwoord beleggen beleid
3
Uitsluitingsbeleid ten aanzien van controversiële
Deze rapportage
wapens
De gekozen instrumenten, gemaakte keuzes en recente
Corporate governance en stembeleid
ontwikkelingen worden in het vervolg van dit verslag in afzonderlijke hoofdstukken besproken. Dit is een geïntegreerde rapportage, de informatie met betrekking tot verantwoord beleggen in dit rapport heeft derhalve betrekking op de be-
70024 032004
leggingen van het pensioenfonds in haar portefeuilles
4
2 Uitsluitingsbeleid Er zijn verschillende redenen waarom een pensioenfonds er voor kiest om niet te beleggen in bepaalde ondernemingen. Zo kan het pensioenfonds ervoor kiezen om niet te beleggen in ondernemingen die ongewenst gedrag vertonen of ondernemingen die bepaalde controversiële producten produceren. Wanneer een onderneming betrokken is bij een controversieel product, veelal een kernactiviteit van de onderneming, is een engagementbeleid niet reëel. Het is immers lastig de onderneming over te halen een ander product te produceren. In dat geval hanteert het pensioenfonds op voorhand een uitsluitingsbeleid. Het uitsluitingsbeleid van het pensioenfond richt zich op één enkel product, namelijk controversiële wapens.
1. Wat zijn controversiële wapens?
2. Hoe wordt de uitsluitingslijst samengesteld?
Voor het pensioenfonds zijn wapens controversieel wanneer
Namens het pensioenfonds belegt Syntrus Achmea onder-
deze wapens onevenredig veel leed en slachtoffers veroor-
meer direct in Europese en Noord-Amerikaanse aandelen
zaken en geen onderscheid maken tussen burger- en mili-
en bedrijfsobligaties. Het uitsluitingsbeleid is van toepassing
taire doelen. Ook na afloop van een conflict veroorzaken
op deze beleggingen.
deze wapens nog op aanzienlijke schaal slachtoffers en ontwrichten deze de maatschappij en de economie. In de
Het onafhankelijke Zweedse onderzoeksbureau Ethix stelt
praktijk gaat het om de volgende typen wapens:
ieder halfjaar vast welke ondernemingen betrokken zijn bij
1.
Nucleaire wapens
de productie van controversiële wapens. Daartoe bekijkt het
2.
Biologische wapens
onderzoeksbureau het gehele belegbaar universum. Wan-
3.
Chemische wapens
neer het onderzoeksbureau betrokkenheid vaststelt is dat
4.
Antipersoonsmijnen
reden tot uitsluiting.
5.
Clusterbommen
Bij het bepalen van de definitie van controversiële wapens zoekt het pensioenfonds aansluiting bij internationale verdragen die door Nederland zijn ondertekend en bij het beleid van de Nederlandse overheid. Het volledige uitsluitingsbeleid kunt u terugvinden op de website van het pensioenfonds.
3. Uitsluiting controversiële wapens Verbod beleggen in clustermunitie Met betrekking tot het verbod tot beleggen in clustermunitie heeft de AFM in september 2013 geïnventariseerd welke ondernemingen per 1 januari 2014 voldoen aan de criteria geformuleerd in artikel 21a Besluit Marktmisbruik. Uit deze inventarisatie blijkt dat de onderstaande beursgenoteerde ondernemingen in ieder geval onder de wettelijke definitie van een ‘verboden onderneming’ als bedoeld in artikel 21a Besluit Marktmisbruik vallen. Deze ondernemingen blijven gehandhaafd op de uitsluitingslijst van het pensioenfonds: •
Aeroteh SA
•
Alliant Techsystems
•
Hanwha Corporation
•
Poongsan Corporation
•
Singapore Technologies
•
Textron
Geen verbod beleggen in kernwapens Het kabinet overweegt geen verbod op het investeren in ondernemingen die onderdelen voor kernwapens maken. Dit schrijven staatssecretaris Klijnsma (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) en de ministers Dijsselbloem (Financiën)
70024 032004
en Timmermans (Buitenlandse Zaken) in hun antwoorden
5
70024 032004
van 9 en 11 december 2013 op Kamervragen over
Veranderingen in de uitsluitingslijst
investeringen van financiële instellingen in kernwapens. De
Zowel herzieningen in de ‘AFM-lijst’ als ook nieuwe
bewindslieden wijzen erop dat het door Nederland
beoordelingen van de externe dienstverlener Ethix en
ondertekende Nucleaire Non-proliferatie Verdrag niet het
zogenaamde corporate actions (bijvoorbeeld fusies),
bezit van kernwapens door de erkende kernwapenstaten
hebben geleid tot het opheffen van de uitsluiting voor vier
verbiedt. Financiële instellingen hebben in dat licht een
ondernemingen en het toevoegen van vier nieuwe
eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van beleggingen in
ondernemingen ten aanzien van het controversiële wapen
kernwapenfabrikanten.
criterium.
6
3 Rapportage Engagement Een onderneming is gericht op het maken van winst. Het streven naar winstmaximalisatie kan op bepaalde momenten op gespannen voet staan met internationale richtlijnen voor verantwoord ondernemen, zoals het VN Global Compact. In een context waar ondernemingen deze internationale richtlijnen systematisch schenden wordt gedrag onverantwoord. Onverantwoord gedrag vormt een risico voor winstmaximalisatie op de lange termijn en het is dus in het belang van de onderneming en al haar belanghebbenden dat richtlijnen voor verantwoord ondernemen worden gerespecteerd. Daarom gaat het pensioenfonds de dialoog aan met ondernemingen. Het doel van deze dialoog is het duidelijk stellen van kaders, het ontwikkelen van kennis bij ondernemingen en het definiëren van 'good practices'. Op deze manier draagt het pensioenfonds bij aan het bewaken van het juiste evenwicht en beschermt het haar belangen.
1.
Het pensioenfonds en de dialoog
het VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel
Engagement is het aangaan van de dialoog met
schuldig maken, dan is het noodzakelijk dat zij deze
ondernemingen. Het is het centrale middel in het
schendingen opheffen en voorkomen dat de schendingen in
verantwoord beleggen beleid van het pensioenfonds. Met
de toekomst opnieuw zullen optreden. Dit zijn belangrijke
het aangaan van de dialoog wil het pensioenfonds het
aandachtspunten bij het voeren van een dialoog.
duurzame gedrag van ondernemingen verbeteren en tegelijkertijd aandeelhouderswaarde vergroten. De dialoog
Daarnaast kan ook de dialoog worden aangegaan over
kan op diverse manieren gevoerd worden:
onderwerpen die gerelateerd zijn aan maatschappelijk
1.
proactief; een onderneming wordt aangesproken op de
verantwoord ondernemen, de rapportage daarvan en aan
(neven)effecten van haar bedrijfsprocessen;
corporate governance gerelateerde onderwerpen. Dit met
reactief; een onderneming wordt aangesproken op
het doel de kansen en risico’s van een onderneming beter in
ongewenste activiteiten en gedragingen;
kaart te krijgen en met als doel het duurzame gedrag van
ter bevordering van een algemene standaard op
ondernemingen te verberen en aandeelhouderswaarde op
bijvoorbeeld sectorniveau.
de langere termijn te creëren.
De minimale uitgangspunten
3.
2. 3.
2.
Het engagementproces
De beginselen van het VN Global Compact vormen een
Ieder jaar bepaalt het pensioenfonds in samenspraak met
minimaal uitgangspunt voor verantwoord ondernemen.
Syntrus Achmea welke twee thema’s centraal staan in het
Structurele schendingen van het VN Global Compact
engagementtraject. Om goed geïnformeerd en gedegen een
vergroten het risico op nadelige gevolgen voor de
dialoog te voeren worden er namens het pensioenfonds op
onderneming, haar directe omgeving zoals lokale
de gekozen onderwerpen themaonderzoeken uitgevoerd.
gemeenschappen of het milieu en voor andere
Op basis van onderstaande thema’s zijn in het recente
belanghebbenden. Activiteiten die (mogelijk) leiden tot een
verleden dialogen met ondernemingen gestart:
schending van de principes van het VN Global Compact staan veelal in de belangstelling van niet-gouvernementele
1. Energie en basismaterialen in controversiële regimes
organisaties (NGO’s) en de media en schaden het milieu,
2. Waterbeheer bij voedings- dranken- en
lokale gemeenschappen en daarmee de reputatie van de
tabaksondernemingen
ondernemingen. In de praktijk leiden deze schendingen ook
3. Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden
vaker tot rechtszaken, die boetes of het uitbetalen van
(o.a. kinderarbeid)
schadeclaims door de ondernemingen tot gevolg kunnen
4. Global Compact milieuschendingen
hebben. Dit zijn directe negatieve financiële effecten, die
5. Global Compact schendingen corruptie
ook de belangen van aandeelhouders schaden.
6 .Global Compact schendingen mensenrechten 7. Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie
Ondernemingen dienen te voorkomen dat zij zich schuldig
70024 032004
maken aan structurele schendingen van de beginselen van
7
Onderstaande thema’s zijn onderdeel geweest van het
de vragenlijst van het Carbon Disclosure Project. Ook wordt
engagementprogramma. Dialogen met ondernemingen zijn
er van ondernemingen verwacht dat risico's en kansen in
intussen beëindigd.
relatie tot klimaatverandering inzichtelijk worden gemaakt.
1. Tevredenheid en gezondheid van werknemers
Voor dit thema zijn bedrijven in de vastgoedsector geselec-
2. Biodiversiteit en de farmaceutische industrie
teerd.
Engagementthema’s opgestart in 2013
Engagementthema’s 2014
Daarnaast zijn in het derde kwartaal van 2013 de
In december 2013 is een lijst van potentiële engagement-
engagementthema’s opgestart, die samen met het
thema’s opgesteld waarbij de klanten van Syntrus Achmea
pensioenfonds zijn vastgesteld. Het betreft de thema’s:
konden aangeven op welk thema zij graag in 2014 de dia-
1. Veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector (Q3
loog zouden willen voeren. Ook uw pensioenfonds is hier-
2013)
voor benaderd. Op dit moment wordt geïnventariseerd wel-
2. CO2 management in de vastgoedsector (Q4 2013)
ke thema’s hiervoor in aanmerking komen. De keuze bestaat uit de volgende thema’s:
Veilige arbeidsomstandigheden
1. kwaliteit en nominatie van de Raad van Commissarissen;
Naast het betalen van compensatie aan getroffen
2. ketenmanagement chemische stoffen (REACH Manage-
werknemers wordt onder de kosten van arbeidsongevallen
ment);
en beroepsziekten ook verstaan: de tijd die andere
3. sociale kwesties in de voedingsmiddelen- en landbouw-
werknemers bezig zijn met schade. Schade aan of verlies
keten;
van producten en grondstoffen, reparaties aan machines en
4. bescherming van consumentendata: privacy en bescher-
installaties, extra loon, overuren en tijdelijke arbeid om de
ming van persoonsgegevens.
gewonde werknemer te vervangen, vertragingen in de productie, onderzoektijd, boetes, verlies van contracten,
4.
Engagement namens het pensioenfonds
juridische kosten, verlaagde productiviteit / moreel en
Engagement is een zaak van lange adem, voor de diverse
reputatieschade. Geen enkel bedrijf is immuun voor
trajecten wordt uitgegaan van een looptijd van drie jaar.
problemen op het gebied van veiligheid op het werk, maar in
Tijdens deze doorlooptijd zijn er ook periodes zonder
sommige sectoren moet hier bijzondere aandacht aan
noemenswaardige voortgang in de dialoog. Vaak is dit het
geschonken worden vanwege het hoge risico. De
geval tijdens het opstarten van een dialoog of bij
kledingsector is recentelijk negatief in het nieuws geweest in
herbezinning van een gekozen strategie in geval de
het bijzonder vanwege misstanden in Bangladesh en het
voortgang niet de gewenste resultaten laat zien.
gebrek aan het nemen van ketenverantwoordelijkheid door (Westerse) ondernemingen. Dit thema wordt daarom
Anders dan bij het instrument uitsluiting waarbij het
toegespitst op de arbeidsomstandigheden in de
pensioenfonds op voorhand niet belegt in ondernemingen,
kledingsector.
geldt voor engagement dat het pensioenfonds wel belegt in ondernemingen die ter discussie staan. Het pensioenfonds
CO2 management
heeft dan als aandeelhouder de mogelijkheid om het
Het managen van CO2-uitstoot (zowel voor de directe activi-
management aan te sporen het beleid of activiteiten te
teiten als in de keten) biedt bedrijven de mogelijkheid tot
wijzigen.
70024 032004
lagere kosten (door middel van efficiëntiemaatregelen) en het verlagen van de milieu-impact (als gevolg van de uit-
5.
stoot). Doelstelling van dit engagementthema is dat bedrij-
Aan het eind van 2013 voert Syntrus Achmea op de vijf
ven in CO2-intensieve sectoren CO2-reductietargets opstel-
vaste thema’s (de 4 Global Compact aandachtsgebieden en
len en publiceren. Daarnaast dienen ondernemingen be-
goed ondernemingsbestuur) en op 12 specifieke thema’s
langhebbenden te informeren op welke manier deze doel-
148 dialogen met 102 ondernemingen. Hiervan worden 95
stellingen behaald zullen worden, bijvoorbeeld in reactie op
dialogen gevoerd op thema’s die mede door klanten van
8
Ondernemingen in engagementprogramma
Syntrus Achmea gekozen zijn. Onderstaande tabel geeft
lijk dat een externe, onafhankelijke partij vaststelt dat de
inzicht in het aantal dialogen uitgesplitst naar: 1. thema (milieu, sociaal en governance); 2. regio.
schending is opgeheven.
3.1a Activiteiten per thema en regio Bron: Robeco en Syntrus Achmea
3.2 Voortgang Global Compact schendingen Mensenrechten Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming
Voortgang
Anglo American Chevron Corp. Exxon Mobil Corp. Rio Tinto
neutraal afgesloten neutraal Neutral
Stora Enso Oyj Syngenta AG Total S.A. Vedanta Resources
positief neutraal succesvol afgesloten
(zwart=gewijzigde status, grijs=status quo)
Vermeldenswaardige ontwikkelingen binnen de
Global Compact schendingen
engagementthema’s worden in de komende paragrafen
arbeidsomstandigheden
toegelicht. Voor ieder thema wordt inzichtelijk gemaakt
Het doel van dit engagementthema is het opheffen van de
welke ondernemingen in de portefeuille opgenomen zijn in
gevonden schendingen van het VN Global Compact en het
het engagementprogramma. Per onderneming wordt kort de
ontwikkelen van beleid, systemen en rapportages die ver-
teneur van de dialoog aangegeven.
band houden met het voorkomen van nieuwe schendingen.
Global Compact schendingen Mensenrechten
Structurele schendingen van het VN Global Compact, in het
Het doel van dit engagementthema is het opheffen van de
bijzonder de principes die gaan over arbeidsnormen, vor-
geconstateerde mensenrechtenschendingen en het ontwik-
men financiële en reputatierisico’s voor de onderneming en
kelen van beleidssystemen en rapportages die verband
voor belanghebbenden zoals aandeelhouders. Onderne-
houden met het voorkomen van nieuwe schendingen.
mingen dienen te voorkomen dat zij zich schuldig maken aan structurele schendingen van deze beginselen van het
Structurele schendingen van de beginselen van mensen-
VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel schuldig
rechten kunnen betrekking hebben op de activiteiten van
maken, dan is het wenselijk dat zij deze schendingen ophef-
ondernemingen in landen met controversiële regimes. Door
fen en voorkomen dat schendingen in de toekomst opnieuw
hun activiteiten in deze landen genereren de ondernemin-
zullen optreden.
gen inkomsten voor de betreffende regimes, die deze inkomsten vervolgens vaak niet ten goede laten komen aan
Structurele schendingen van de beginselen over arbeids-
de lokale bevolking. Daarnaast komt het voor dat lokale
omstandigheden kunnen betrekking hebben op kinderarbeid
gemeenschappen direct worden geschaad door de activitei-
en andere vormen van gedwongen arbeid in de ketens van
ten van de ondernemingen. Andere voorbeelden van
toeleveranciers van ondernemingen. Ook discriminatie van
schendingen op het gebied van mensenrechten zijn on-
bijvoorbeeld zwangere vrouwen of personeel van een be-
rechtmatigheden tegen de lokale bevolking door personeel
paalde etnische achtergrond komt voor, zowel binnen be-
of ingehuurde veiligheidsdiensten van ondernemingen.
drijven zelf als binnen de ketens.
De onderneming moet aantonen dat de schending van de
Om een schending effectief te verhelpen wordt op basis van
VN Global Compact principes is opgeheven. Het is wense-
SMART-doelstellingen de dialoog gevoerd op onder meer
70024 032004
de volgende aandachtsgebieden; beleid voorkomen schen-
9
dingen, implementatie, dialoog belanghebbenden, rapportages dialoog, externe verificatie en transparantie.
De dialoog wordt gevoerd aan de hand van SMARTdoelstellingen. De onderneming moet aantonen dat schen-
3.3 Voortgang Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden Bron: Robeco en Syntrus Achmea
ding van de VN Global Compact principes structureel is opgeheven waarbij het wenselijk is dat een externe onafhankelijke partij vaststelt dat de schending is opgeheven. Bij
Onderneming
Voortgang
het opheffen van de schending moet ook gedacht worden
Adecco S.A. Alcoa Inc. Archer Daniels Midland Co. Berkshire Hathaway Inc
afgesloten afgesloten afgesloten neutraal
aan het nemen van corrigerende maatregelen, schadeloos-
British American Tobacco Plc Coca-Cola Co. Cummins Inc. Ericsson LM Shs B
neutraal neutraal afgesloten neutraal
FedEx Corp. KBR Inc. Kohl's Corp. Koninklijke Ahold N.V.
neutraal afgesloten neutraal positief
Merck KGaA Microsoft Corp. Starbucks Corp. Target Corp.
afgesloten afgesloten succesvol succesvol
Tesco Plc Verizon Communications VF Corp. Vodafone Group PLC
succesvol afgesloten afgesloten neutraal
Wal-Mart Stores afgesloten (zwart=gewijzigde status, grijs=status quo)
stelling van betrokkenen en het opzetten en uitvoeren van herstelplannen.
3.4 Voortgang Global Compact milieuschendingen Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming
Voortgang
AES Corp.
neutraal
BP PLC Chevron Corp. Enel S.p.A. Exxon Mobil Corp.
succesvol positief afgesloten succesvol
Freeport-McMoRan Copper & Gold GDF Suez S.A. Newmont Mining Corp. Rio Tinto PLC
neutraal succesvol neutral neutraal
Royal Dutch Shell PLC
positief
(zwart=gewijzigde status, grijs=status quo)
Global Compact schendingen corruptie
70024 032004
Omkoping en corruptie zijn niet verenigbaar met goed
Global Compact milieuschendingen
ondernemingsbestuur en hebben een negatieve invloed op
Het doel van dit engagementthema is het opheffen van de
de (creatie van) aandeelhouderswaarde. Het leidt tot
gevonden schendingen van het VN Global Compact en het
nadelige economische, sociale en politieke uitkomsten.
ontwikkelen van beleid, systemen en rapportages die ver-
Overtredingen van internationale principes op het gebied
band houden met het voorkomen van nieuwe milieuschen-
van anticorruptie kunnen schadelijk zijn voor de reputatie
dingen.
van een bedrijf en de waarde van merken.
Structurele schendingen van het VN Global Compact, in het
Eén van de universele principes van het VN Global
bijzonder de principes die gaan over milieu, vormen financi-
Compact is gericht op corruptie. Dit principe roept bedrijven
ele, operationele en reputatierisico’s voor de onderneming
op om preventieve en handhavingmaatregelen in te stellen
en voor haar belanghebbenden zoals aandeelhouders. On-
en een effectief systeem op te zetten voor de bestrijding van
dernemingen dienen daarom te voorkomen dat zij zich
corruptie. Dit engagementthema heeft als doel het
schuldig maken aan structurele schendingen van deze be-
anticorruptiebeleid en de maatregelen tegen corruptie bij
ginselen van het VN Global Compact. Mochten zij zich
bedrijven te verbeteren. Daarnaast moet ook voldoende
daaraan wel schuldig maken, dan is het wenselijk dat zij
duidelijk worden gemaakt welke acties worden ondernomen
deze schendingen opheffen en voorkomen dat de schen-
tegen werknemers, agenten en onderaannemers die
dingen in de toekomst opnieuw optreden.
betrokken zijn bij beschuldigingen in verband met corruptie.
10
Hierbij is het belangrijk dat er transparant wordt gecommuniceerd over verrichte onderzoeken en over
Waterbeheer bij textielgerelateerde ondernemingen
doorgevoerde veranderingen.
Het doel van dit engagementthema is het beleid, de systemen en de transparantie van textielgerelateerde onder-
3.5 Voortgang Global Compact schendingen corruptie Bron: Robeco en Syntrus Achmea
nemingen op het gebied van waterbeheer te verbeteren. Het verschil tussen de vraag naar en aanbod van water kan, ondanks het feit dat dit veelal een lokale kwestie is, gevol-
Onderneming
Voortgang
gen hebben voor de wereldwijde activiteiten van een onder-
Hewlett-Packard Co. Royal Philips NV
afgesloten positief
neming.
Total S.A. Vedanta Resources
neutraal positief
De productie van eindproducten binnen de textielindustrie is
(zwart=gewijzigde status, grijs=status quo)
afhankelijk van de beschikbaarheid van water. Goed en effectief waterbeheer is niet alleen van belang voor de loka-
Energie en basismaterialen in controversiële
le bevolking en het milieu, het is ook belangrijk voor de winstgevendheid en continuïteit van ondernemingen en dus
regimes Het doel van de dialoog is te waarborgen dat ondernemingen uit de sectoren energie en basismaterialen hun activiteiten in landen met een controversieel regime op een transparante en verantwoorde manier uitvoeren. Hierdoor worden
voor aandeelhouderswaarde op de lange termijn. De vraag naar water door de textielindustrie is hoog en vormt een grote uitdaging aangezien waterschaarste een toenemend probleem is in bepaalde gebieden van de wereld.
risico’s voor ondernemingen, lokale gemeenschappen en uiteindelijk de aandeelhouders zichtbaar en beheersbaar.
Op de diverse elementen in bijvoorbeeld de katoenketen – van productie van de grondstoffen tot en met de
De dialoog wordt gevoerd aan de hand van SMART- doelstellingen op de volgende aandachtsgebieden; mensenrechtenbeleid, stakeholdermanagement, rapportage, risicoana-
eindgebruiker – heeft water een grote impact. Deze impact geldt niet alleen voor de ondernemingen zelf, maar ook voor de lokale gemeenschappen waarin ondernemingen opereren en het milieu. Op al deze elementen is het
lyse, beveiliging en nationalisatie.
waterbeheer van een onderneming potentieel van invloed.
3.6 Voortgang Energie en basismaterialen in controversiële regimes
Het wegvallen van productie door waterschaarste of het
Bron: Robeco en Syntrus Achmea
vergaande operationele en financiële gevolgen hebben voor
verliezen van overheidslicenties voor watergebruik kan
Onderneming
Voortgang
ondernemingen en hun omgeving. Daarom is het ook voor
Anglo American PLC
succesvol
de aandeelhouders in deze ondernemingen van cruciaal
BG Group PLC BHP Billiton PLC BP PLC Chevron Corp.
succesvol succesvol neutraal neutraal
belang dat het waterbeheer op orde is. Onderzoek heeft
ConocoPhillips ENI S.p.A. Exxon Mobil Corp. Freeport-McMoRan Copper & Gold
succesvol neutraal neutraal neutraal
Repsol S.A. Rio Tinto PLC Royal Dutch Shell PLC (CL A) Total S.A.
succesvol neutraal succesvol neutraal
uitgewezen dat katoen één van de meest waterintensieve grondstoffen is. Aangezien katoen wijdverspreid gebruikt wordt in de textielindustrie, richt het engagement zich nadrukkelijk op de katoenketen.
70024 032004
(zwart=gewijzigde status, grijs=status quo)
11
3.7 Voortgang waterbeheer bij textielgerelateerde ondernemingen Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming
Voortgang
Abercrombie & Fitch Adidas Burberry Group Gap
succesvol positief positief succesvol
Hennes & Mauritz LVMH Moet Hennesey Louis Vuitton NIKE Polo Ralph Lauren
succesvol neutral succesvol onsuccesvol
The TJX Cos. VF
positief succesvol
3.8 Voortgang Goed ondernemingsbestuur Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming
Voortgang
Akzo Nobel Deutsche Bank DSM Heineken Holding
positief neutraal positief positief
KPN Philips Randstad Reed Elsevier
neutraal neutraal neutraal Positief
Royal Dutch Shell Unilever Wolters Kluwer
positief positief neutraal
(zwart=gewijzigde status, grijs=status quo)
(zwart=gewijzigde status, grijs=status quo)
Goed ondernemingsbestuur
Veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector
De corporate governance structuur van een onderneming
Dit thema is in de tweede helft van 2013 opgestart. In het
specificeert de rechten en verantwoordelijkheden van de
vierde kwartaal van 2013 heeft het externe onderzoeksbu-
verschillende belanghebbenden, zoals de directie, commis-
reau Maplecroft onderzoek uitgevoerd naar het risicobeheer
sarissen, aandeelhouders en overige belanghebbenden.
op het gebied van veilige arbeidsomstandigheden bij acht
Een adequaat functionerend corporate governance systeem
ondernemingen actief in kledingsector. De onderzochte
richt zich op de lange termijn continuïteit van een onderne-
bedrijven zijn: Associated British Foods (Primark), Burberry,
ming en beschermt de belangen van aandeelhouders.
H&M, Inditex, PPR SA (Kering), LVMH, Marks and Spencer en VF Corp.
Een goed functionerend corporate governance systeem kan bijdragen aan lange termijn
Binnen dit onderzoek zijn risico’s op het gebied van brand-
aandeelhouderswaarde. Internationale en nationale princi-
veiligheid, constructieveiligheid van gebouwen, het gebruik
pes en codes verschaffen richtlijnen voor goede corporate
van chemicaliën, hygiëne en sanitatie onderzocht die voor-
governance. Corporate governance kent vele aspecten die
komen tijdens de productie van textiel en kleding. Risico’s
van belang zijn waaronder: beloningsbeleid, aandeelhou-
die horen bij de productie van basismateriaal, zoals risico’s
dersrechten, transparantie, effectief toezicht op manage-
rondom de oogst van katoen, zijn niet meegenomen in het
ment, onafhankelijke audit en risk management.
onderzoek. Het doel van dit engagementthema is het verbeteren van beleid en gedrag van ondernemingen met betrekking tot de veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector. Voor de dialoog is 3 jaar uitgetrokken.
CO2 management in de vastgoedsector Een groot deel van de menselijke CO2-uitstoot is afkomstig van de gebouwde omgeving. In de vastgoedsector is dus veel potentie aanwezig om CO2-uitstoot in te perken en de impact op het milieu te verlagen. Een minstens zo belangrijke motivatie om noodzakelijke CO2 besparingen te realise-
70024 032004
ren is de overtuiging dat duurzaam vastgoed op termijn
12
beter zal renderen dan vastgoed dat niet duurzaam is. Ge-
Diepwater exploratie en ontwikkeling
bouwen met gunstige energielabels zijn eenvoudiger in de
Diepzeeprojecten maken een belangrijk onderdeel uit van
markt te zetten en hebben betere verwachting ten aanzien
de investeringsportefeuille bij olie- en gasmaatschappijen.
van de bezettingsgraad. Daarnaast wordt minder risico ge-
Het is van belang voor investeerders om te weten in welke
lopen op het vlak van aanpassingen in het door de overheid
mate deze ondernemingen adequaat risicomanagement
gevoerde milieubeleid.
toepassen om sociale- en milieurisico’s te mitigeren. Het niet onderkennen van deze risico’s kan negatieve gevolgen
In het vierde kwartaal van 2013 is aan de hand van de 'Glo-
hebben op mens en milieu, maar ook op de reputatie en
bal Real Estate Sustainability Benchmark' (GRESB) metho-
financiële positie van de onderneming. De recente catastro-
dologie, onderzoek verricht op het gebied van CO2 ma-
fe in de Golf van Mexico heeft dit laten zien.
nagement in de vastgoedsector. De GRESB is een onaf-
De sector en haar toezichthouders hebben het operationele
hankelijke, wetenschappelijke benchmark die het duur-
beleid van diepzee exploratie en ontwikkeling na dit zoge-
zaamheidbeleid van vastgoedfondsen en –portefeuilles
naamde Macondo-incident herijkt. Hieruit blijkt duidelijk dat
wereldwijd beoordeelt. Op basis van de GRESB score kun-
het voorkomen van incidenten, tijdige interventie en de ade-
nen fondsmanagers hun duurzaamheidbeleid tegen het licht
quate respons bij een calamiteit cruciale managementthe-
houden en verbeteringen doorvoeren. GRESB maakt scores
ma’s zijn in deze sector. Ook toezichthouders stellen nieuwe
voor ongeveer 350 vastgoedfondsen en rangschikt deze in
wettelijke eisen aan diepwaterboringen. In deze context zijn
vier kwadranten. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen
voor dit engagementthema de volgende doelen geformu-
starters op het gebied van duurzaamheidbeleid en de best
leerd: 1. controlemaatregelen van diepe waterbron; 2. crisismanagement; 3. management van onderaannemers; 4. transparantie over toezichteisen.
presterende ondernemingen, waarbij ondernemingen prestatie-indicatoren volledig hebben geïntegreerd bij het beheer van de vastgoedportefeuille. De best presterende fondsen bevinden zich met name in Australië en Nieuw Zeeland, gevolgd door de Europese vastgoedfondsen. De NoordAmerikaanse fondsen volgen en de Aziatische vastgoedfondsen scoren het slechtst. De eerste set ondernemingen
3.9 Voortgang diepwater exploratie en ontwikkeling
waarmee het engagement wordt opgestart bevat acht vast-
Bron: Robeco en Syntrus Achmea
goedfondsen. Het is mogelijk dat hieraan later additionele
Onderneming
Voortgang
fondsen worden toegevoegd.
Repsol Anadarko Petroleum Corp.
positief neutraal
De doelstellingen binnen dit engagementthema zijn onderverdeeld in:
(zwart=gewijzigde status, grijs=status quo)
1. het beleid op het gebied van klimaatverandering; 2. de verankering van duurzaamheidsindicatoren binnen bedrijfsprocessen; 3. prestaties ten aanzien van energie en CO2 reductiedoelstellingen; 4. de mate van transparantie daarin; 5. dialoog met huurders. Deze laatste doelstelling is toegevoegd vanuit de gedachte dat klimaatverandering een zaak is van zowel verhuurders
70024 032004
als huurders.
13
4 Collectief Engagement Waar mogelijk en gewenst is Syntrus Achmea mede namens het pensioenfonds betrokken bij andere vormen van engagement. Met andere beleggers worden dan bijvoorbeeld de krachten gebundeld voor een collectief engagement. Deze dialogen zijn vaker gericht op sectoren, bepaalde onderwerpen (bijvoorbeeld CO2-uitstoot) of overheden en andere regelgevende instanties. Het gaat daarbij om de volgende initiatieven:
het beleggingsproces. Op basis van de beschikbare gege-
1.
Anticorruptie initiatief
vens stelt het CDP de Carbon Disclosure Leadership Index
2.
Carbon Disclosure project
(CDLI) samen.
3.
VN Global Compact
De verschillende initiatieven, ondernomen acties en (tussen-
In afwachting van de nieuwe CDP onderzoeksgegevens
tijdse) resultaten worden hierna kort toegelicht.
worden voor dit collectief engagement momenteel geen werkzaamheden verricht.
1.
Anti-corruptie initiatief
Het engagementtraject is afgerond in januari 2013. De re-
3.
Rapportageverplichting VN Global Compact
sultaten van de dialoog zijn bemoedigend. Een analyse na
Het VN Global Compact biedt ondernemingen een kader
afloop van het engagement laat zien dat 16 ondernemingen
voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Onderne-
hun prestaties verbeterden ten opzichte van de 0-meting in
mingen kunnen zich vrijwillig bij het VN Global Compact
2010. Van deze 16 ondernemingen behaalden 10 onderne-
aansluiten. Ze kiezen er dan voor zich openbaar te commit-
mingen een viervoudige verbetering van hun oorspronkelijke
teren aan de tien principes van het Compact (zie bijlage 1).
score. Het toonaangevende bedrijf in de peergroup verbeterde de oorspronkelijke score zelfs zesvoudig.
Door deelname committeert de onderneming zich aan het in gang zetten van veranderingen in de bedrijfsvoering. Zo
De resultaten van het collectief engagement ten aanzien
gaan het VN Global Compact en de tien principes onderdeel
van corruptie zijn positief. Verdere aandacht aan het onder-
uitmaken van het beleid, de strategie, de cultuur en de da-
werp corruptie wordt besteed binnen de thema’s van de
gelijkse praktijk van de onderneming. Verder laat de onder-
engagementstrategie van het fonds.
neming in haar publicaties (jaarverslag, duurzaamheidsverslag of de website) zien welke voortgang zij op het VN Glo-
2.
Carbon Disclosure Project
bal Compact en de principes boekt. Tevens dient de onder-
Gegevens over klimaatverandering vormen in toenemende
neming het VN Global Compact in publieke uitingen te steu-
mate een belangrijk element bij besluitvorming over investe-
nen.
70024 032004
ringen. Betrouwbare, bruikbare en vergelijkbare klimaatgegevens spelen hierbij een essentiële rol. Syntrus Achmea
In de praktijk blijkt dat ondernemingen die aan het VN Glo-
hecht hierom belang aan het Carbon Disclosure Project
bal Compact deelnemen dit op zeer verschillende wijze
(CDP). Dit project stuurt jaarlijks een vragenlijst uit naar
doen. De ene onderneming neemt haar deelname zeer se-
ondernemingen waarin wordt gevraagd naar relevante in-
rieus en voldoet aan alle afspraken, terwijl de andere on-
formatie over de uitstoot van broeikasgassen, de voorberei-
derneming minder aandacht besteedt aan het uitvoeren van
ding op klimaatverandering, en corporate governance en de
de principes. Deze laatste groep kan de geloofwaardigheid
strategie om te reageren op klimaatproblematiek.
van het VN Global Compact ondermijnen.
Gecoördineerd vanuit de Principles for Responsible Invest-
Door middel van een collectief engagement zetten institutio-
ment (PRI) ondersteunen investeerders jaarlijks via een
nele beleggers zich in, om ondernemingen aan te sporen zo
collectief engagement de vragenlijst van het CDP. Hierbij
snel mogelijk te voldoen aan de principes van het VN Global
wordt de vragenlijst extra onder de aandacht gebracht bij
Compact en de bijbehorende rapportageverplichtingen.
alle aangeschreven ondernemingen en benadrukken de
Door samen te werken met andere institutionele beleggers
investeerders het belang van betrouwbare gegevens voor
wordt er extra druk uit geoefend op de ondernemingen om
14
op deze manier bij te dragen aan het succes van het VN
•
Global Compact. Syntrus Achmea heeft zich aangesloten bij de het PRI voor Rio initiatief.
Verstuurden 12 ondernemingen een algemeen antwoord op de engagementbrief
•
Hebben 73 ondernemingen aangegeven het verzoek niet in te willigen
In maart 2013 zijn de engagementbrieven verzonden. De follow-up activiteiten werden uitgevoerd van april tot en met
4.
Belangenbehartiging
juli 2013. Het PRI secretariaat heeft tot december 2013
Om de belangen van het pensioenfonds beter te vertegen-
aangeschreven ondernemingen aangespoord te reageren
woordigen neemt Syntrus Achmea, naast de collectieve
op de engagementbrieven evenals gereageerd op reacties
engagementactiviteiten, actief deel aan samenwerkingsver-
van ondernemingen.
banden van institutionele beleggers op het gebied van Corporate governance, Eumedion en het International Corpora-
Update oktober 2013
te Governance Network. Daarnaast heeft Syntrus Achmea
In oktober 2013 hebben 130 ondernemingen gereageerd op
zich verbonden aan de Principles for Responsible Invest-
de oproep vanuit de PRI. Van deze ondernemingen:
ment. Binnen dit initiatief committeren institutionele beleg-
•
Hebben 17 ondernemingen de VN Global Compact
gers zich aan het stimuleren van verantwoord beleggen,
principes ondertekend
zowel intern als extern. Ook heeft Syntrus Achmea Vermo-
Tonen 6 ondernemingen een sterke interesse in deel-
gensbeheer zich verbonden aan het eerder genoemde Car-
name
bon Disclosure Project.
• •
Hebben 17 ondernemingen om aanvullende informatie
70024 032004
gevraagd of extra tijd om te reageren
15
5 Corporate governance en stemmen Corporate governance wordt vaak vertaald met goed ondernemingsbestuur. Het heeft betrekking op de verhoudingen tussen de verschillende organen van de onderneming zoals de raad van bestuur, de raad van commissarissen, aandeelhouders en andere belanghebbenden. Rekenschap, transparantie en toezicht spelen hierbij een centrale rol. Pensioenfondsen beleggen onder andere in beursgenoteerde ondernemingen en zijn daardoor ook aandeelhouder. Door actief gebruik te maken van aandeelhoudersrechten kan het pensioenfonds invloed uitoefenen op de onderneming. Het gaat hierbij om het benoemen van bestuurders, het goedkeuren van jaarstukken en in sommige gevallen kan het zich uitspreken over het beloningsbeleid. Het pensioenfonds doet dit onder andere door deel te nemen aan de besluitvorming op de aandeelhoudersvergadering (stemmen).
1.
Het pensioenfonds als actief aandeelhouder
Het pensioenfonds maakt bij het uitoefenen van stemrech-
De Nederlandse Corporate Governance Code schrijft voor
ten gebruik van stemanalyses en stemadviezen van Institu-
dat institutionele beleggers zoals pensioenfondsen een
tional Shareholder Services (ISS). De ISS aanbeveling dient
beleid moeten hebben over het stemmen op
dus als advies. Voordat het pensioenfonds haar definitieve
aandeelhoudersvergaderingen van beursgenoteerde
stem geeft beschouwt het alle voorstellen op individuele
ondernemingen waarin zij beleggen. Daarbij wordt van de
basis. De strikte criteria in het eigen stembeleid leiden met
institutionele belegger gevraagd om minstens eenmaal per
name bij controversiële agendapunten tot een afwijking van
jaar aan te geven hoe hij invulling geeft aan het stembeleid.
het advies van ISS. Het uiteindelijke besluit wordt genomen
Daarnaast stelt de Corporate Governance Code dat de institutionele belegger minimaal eenmaal per kwartaal moet
op basis van de specifieke feiten en omstandigheden van een dergelijk agendapunt.
aangeven hoe hij stemde op de aandeelhoudersvergaderingen. In bijlage 2 vindt u de volledige tekst van de relevante bepalingen voor institutionele beleggers van de Nederlandse Corporate Governance code.
Het betekent ook dat het pensioenfonds niet altijd met het management van de onderneming of met de aanbeveling van ISS meestemt. Zo werd in de tweede helft van 2013 in 10,5% van alle agendapunten tegen het management gestemd. Het ging hier vooral om de benoeming van bestuur-
Het pensioenfonds voldoet aan de bepalingen van de
ders van ondernemingen (niet onafhankelijk waar dit wel
Corporate Governance code. Op de website van het
geëist of gewenst is) en beloningsstructuren (excessief,
pensioenfonds zijn de volgende documenten te vinden:
onvoldoende toegelicht, of niet transparant genoeg). Op
1.
Stembeleid
aandeelhoudersresoluties over milieu, sociale en governan-
2.
Stemverslag van de voorgaande kwartalen en het
ce kwesties wordt ook relatief vaak tegen management ge-
afgelopen jaar
stemd.
3.
Rapportagetool waarbij gerapporteerd wordt hoe gestemd is per aandeelhoudersvergadering
2.
Stemgedrag pensioenfonds
Tabel 05.1 Overzicht stemactiviteiten H2 2013 Bron: ISS en Syntrus Achmea
Het derde en vierde kwartaal is relatief rustig qua aantallen aandeelhoudersvergaderingen. Er vinden met name aandeelhoudersvergaderingen plaats van ondernemingen met
Management
Stembeleid
Agendapunten
Voor
Tegen
Voor
Tegen
494
442
52
493
1
een afwijkend boekjaar, of de goedkeuring van een fusie of overname. Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het
Op de website van het pensioenfonds vindt u meer informa-
Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf stemde in de twee-
tie over hoe het pensioenfonds per aandeelhoudersverga-
de helft van 2013 tijdens 37 vergaderingen op 494 agenda-
dering stemde.
70024 032004
punten.
16
3.
Agenderingsrecht aandeelhouders
tion, Oracle Corporation en Cardinal Health, is door een
Tijdens aandeelhoudersvergaderingen kunnen aandeelhou-
aandeelhouder een voorstel ter stemming gebracht voor
ders een voorstel agenderen, mits wordt voldaan aan de
meer transparantie rondom politieke donaties. Indien deze
voorwaarden van het lokaal geldende agenderingsrecht.
donaties een bepaald maximumbedrag overschrijden, zou
Hieronder volgt een aantal voorbeelden van dergelijke in de
de onderneming openbaar moeten maken hoeveel en aan
tweede helft van 2013 ingebrachte voorstellen op het gebied
welke politieke partij zij heeft gedoneerd. In tijden van poli-
van milieu, sociale en governance kwesties.
tieke verkiezingen kunnen deze bedragen significant zijn en heeft een aandeelhouder een recht om te weten waar on-
Op de aandeelhoudersvergadering van General Mills werd
dernemingsgelden aan worden besteed. Het pensioenfonds
door een aandeelhouder een voorstel ingediend om de on-
heeft in alle gevallen voor gestemd..
derneming verplicht te laten rapporten over de verantwoordelijkheid voor het recyclen van productverpakkingen. Het
4.
Corporate Governance ontwikkelingen Nederland
pensioenfonds heeft tegen dit voorstel gestemd, omdat het huidige beleid van de onderneming het hergebruik van haar
Bonusplafond voor de financiële sector
productverpakkingen al stimuleert en het materiaalgebruik
Minister Dijsselbloem van Financiën heeft met het wets-
dit ook mogelijk maakt. Daarnaast zou het efficiënter zijn om
voorstel ‘Wet beloningsbeleid financiële ondernemingen’
dergelijke nationale problemen op het gebied van milieuver-
een bonusplafond aangekondigd voor werknemers in de
vuiling met landelijke regulering aan te pakken.
Nederlandse financiële sector. Volgens het voorstel mag vanaf 2015 de variabele beloning van werknemers in deze
Tijdens de aandeelhoudersvergadering van Freeport-
sector niet meer dan 20% van het vaste salaris bedragen.
McMoRan Copper & Gold Inc. is voorgesteld om een kandi-
Het bonusplafond van 20% wijkt daarmee af van het Euro-
daat met expertise op milieugebied voor de Raad van Be-
pese voorstel van 100%, of maximaal 200% na expliciete
stuur verkiesbaar te stellen. Dit voorstel ontvangt al enige
goedkeuring door de aandeelhouders.
jaren rond de 30% steun van de aandeelhouders, gezien het gebrek aan een onafhankelijke bestuurder met deze expertise en de verhoogde blootstelling van de onderne-
5.
Corporate Governance ontwikkelingen Internationaal
ming aan milieugerelateerde risico’s. Ook dit jaar heeft het
Aandeelhoudersvergaderingen in binnen- of buitenland
pensioenfonds voor dit voorstel gestemd, conform het ad-
De commissie vennootschapsrecht in Nederland adviseerde
vies van ISS.
in juli aan de minister van Veiligheid en Justitie om een technische aanpassing te doen in het Naamloze Vennoot-
Tijdens dezelfde aandeelhoudersvergadering van Freeport-
schappenrecht. De aanpassing moet het mogelijk maken
McMoRan Copper & Gold Inc. werd ook een voorstel inge-
dat de AVA van een Nederlandse beursgenoteerde onder-
diend om de rol van de CEO en de voorzitter van ?de Raad
neming ook buiten Nederland kan worden gehouden.
van ? Bestuur te scheiden. Het combineren van de twee
Daarentegen liet het bestuur van de beurs van Singapore
belangrijkste rollen bij een onderneming is geen best prac-
(SGX) liet op moment juist weten dat per 1 januari 2015
tice. Wel kan dit opgelost worden door de aanwezigheid van
ondernemingen met een primaire notering aan de SGX ver-
voldoende onafhankelijke bestuurders, de aanstelling van
plicht worden gesteld de aandeelhoudersvergadering in
een ‘lead independent director’ of door invoering van andere
Singapore te houden. Indien het houden van de AVA in
waarborgen voor een goede governance. Aangezien dit niet
Singapore niet mogelijk is moeten er voldoende digitale
het geval is heeft het pensioenfonds voor deze twee aan-
faciliteiten worden geboden aan de aandeelhouders om de
deelhoudersvoorstellen gestemd.
vergadering bij te kunnen wonen en electronisch het stemrecht uit te oefenen.
Tijdens een groot aantal aandeelhoudersvergaderingen,
70024 032004
waaronder die van McKesson Corporation, FedEx Corpora-
17
Adviserende stem op verslag auditcomissie in Verenigd
Class actions beleid in het kort
Koninkrijk
Het class actions beleid bestaat uit twee componenten:
De Britse Competition Commission (mededingingsautoriteit) heeft in oktober besloten de Britse beursgenoteerde onder-
1.
Class actions filing: nadat door de rechter een schade-
nemingen te verplichten het verslag van de auditcommissie
vergoeding of schikkingsbedrag is vastgesteld dat de
voor een adviserende stem aan de Algemene Vergadering
onderneming moet betalen, kunnen alle beleggers die
van Aandeelhouders (AVA) voor te leggen. De commissie
in gelijksoortige aandelen belegde aanspraak maken
wil de betrokkenheid van aandeelhouders vergroten bij de
op dit bedrag. Hiervoor moet het pensioenfonds ken-
auditwerkzaamheden en tevens een hogere frequentie voor
baar maken dat zij in de betreffende onderneming be-
het uitschrijven van een tender van de accountant dan de
legt of belegde. Dit proces wordt automatisch gestart
huidig termijn van minimaal eens per 10 jaar. De voorstellen
door de bewaarder. De opbrengsten worden automa-
van de commissie zullen per ultimo 2014 in werking treden.
tisch bijgeschreven op de rekening van het pensioenfonds.
70024 032004
6.
Juridische Procedures
2.
Class actions procedure: Dit betreft een juridische pro-
Namens het pensioenfonds voert Syntrus Achmea een
cedure die tegen een onderneming en/of bestuurders
class actions beleid uit. Het betekent dat bij vermoeden dat
wordt gestart door het pensioenfonds (eventueel sa-
ondernemingen verantwoordelijk zijn voor geleden financi-
men met andere belanghebbende). De uitkomst of er
ele schade, bijvoorbeeld als gevolg van: fraude, het verzwij-
een schadevergoeding of schikkingsbedrag toegekend
gen van nadelige informatie of het te rooskleurig voor stellen
wordt is dan onzeker. Deze procedures kunnen uitslui-
van de situatie er aanspraak gemaakt kan worden op even-
tend met goedkeuring van het bestuur van het pensi-
tueel uit te keren schadevergoedingen of schikkingsbedra-
oenfonds worden gestart. Op dit moment zijn er geen
gen.
lopende juridische procedures.
18
Bijlage 1 Uitgangspunten van de Global Compact van de Verenigde Naties Het VN Global Compact verlangt van bedrijven dat zij binnen hun invloedsfeer een aantal kernwaarden op het gebied van mensenrechten, arbeidsnormen, milieu en anticorruptie omarmen, ondersteunen en uitoefenen. Bedrijven die het VN Global Compact initiatief onderschrijven, verbinden zich ertoe de onderstaande doelstellingen en waarden te steunen bij het uitvoeren van hun activiteiten: Mensenrechten 1e principe:
Bedrijven dienen binnen de eigen invloedssfeer de internationaal vastgelegde mensenrechten te ondersteunen en te respecteren; en
2e principe:
er voor te zorgen dat zij niet medeplichtig zijn aan schendingen van de mensenrechten.
Arbeidsnormen 3e principe:
Bedrijven dienen de vrijheid van vakvereniging en de effectieve erkenning van het recht op collectieve onderhandelingen te handhaven;
4e principe:
alle vormen van verplichte en gedwongen arbeid te elimineren;
5e principe:
zich in te spannen voor de effectieve afschaffing van kinderarbeid; en
6e principe:
discriminatie met betrekking tot werk en beroep te bestrijden.
Milieu 7e principe:
Bedrijven dienen het voorzichtigheidsbeginsel te hanteren met betrekking tot milieukwesties;
8e principe:
initiatieven te ondernemen om grotere verantwoordelijkheid op milieugebied te bevorderen; en
9e principe:
de ontwikkeling en verspreiding van milieuvriendelijke technologieën te stimuleren.
Anticorruptie 10e principe:
Bedrijven dienen alle vormen van corruptie, inclusief afpersing en omkoping, tegen te gaan.
De principes van het Global Compact zijn gebaseerd op internationale verdragen, onder andere afgeleid van de Universele verklaring van de rechten van de mens, de verklaring van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) inzake de fundamentele arbeids-
70024 032004
rechten, en van de verklaring van Rio met betrekking tot milieu en ontwikkeling.
19
Bijlage 2 Bepalingen Nederlandse Corporate Governance Code IV.4 Verantwoordelijkheid institutionele beleggers Verantwoordelijkheid van institutionele beleggers Principe
Institutionele beleggers handelen primair in het belang van hun achterliggende begunstigden of beleggers en hebben een verantwoordelijkheid jegens hun achterliggende begunstigden of beleggers en de vennootschappen waarin zij beleggen om op zorgvuldige en transparante wijze te beoordelen of zij gebruik willen maken van hun rechten als aandeelhouder van beursvennootschappen.
Best practice bepalingen IV.4.1
Institutionele beleggers (pensioenfondsen, verzekeraars, beleggingsinstellingen, vermogensbeheerders) publiceren jaarlijks in ieder geval op hun website hun beleid ten aanzien van het uitoefenen van het stemrecht op aandelen die zij houden in beursvennootschappen.
IV.4.2
Institutionele beleggers doen jaarlijks op hun website en/of in hun jaarverslag verslag van de uitvoering van hun beleid ten aanzien van het uitoefenen van het stemrecht in het betreffende boekjaar.
IV.4.3
Institutionele beleggers brengen tenminste eenmaal per kwartaal op hun website verslag uit of en hoe zij als aandeelhouders hebben gestemd op de algemene vergaderingen van aandeelhouders.
Verantwoordelijkheid van aandeelhouders Principe
Aandeelhouders gedragen zich ten opzichte van de vennootschap, haar organen en hun medeaandeelhouders naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid. Hieronder valt de bereidheid om een dialoog met de vennootschap en medeaandeelhouders aan te gaan.
Best practice bepaling IV.4.4.
Een aandeelhouder oefent het agenderingsrecht slechts uit nadat hij daaromtrent in overleg is getreden met het bestuur. Wanneer een of meer aandeelhouders het voornemen heeft de agendering te verzoeken van een onderwerp dat kan leiden tot wijziging van de strategie van de vennootschap, bijvoorbeeld door het ontslag van één of meer bestuurders of commissarissen, wordt het bestuur in de gelegenheid gesteld een redelijke termijn in te roepen om hierop te reageren (de responstijd). Dit geldt ook voor een voornemen als hiervoor bedoeld dat strekt tot rechterlijke machtiging voor het bijeenroepen van een algemene vergadering op grond van artikel 2:110 BW. De betreffende aandeelhouder respecteert de door het bestuur ingeroepen responstijd in de zin van best practice bepaling II.1.9.
IV.4.5.
Een aandeelhouder stemt naar zijn eigen inzicht. Van een aandeelhouder die gebruikt maakt van stemadviezen van derden wordt verwacht dat hij zich een eigen oordeel vormt over het stembeleid van deze stemadviseur en de door deze verstrekte stemadviezen.
IV5.5.
Indien een aandeelhouder een onderwerp op de agenda heeft laten plaatsten, licht hij dit ter vergadering toe en
70024 032004
beantwoordt hij indien nodig vragen hierover.
20
