Rapportage Verantwoord Beleggen Eerste halfjaar 2012 Index

Rapportage Verantwoord Beleggen Eerste halfjaar 2012

Index 1 Inleiding Verantwoord Beleggen 2 Uitsluitingsbeleid 3 Engagement 4 Collectief engagement 5 Corporate governance en stemmen

70024 032004

6 Bijlagen

1 Inleiding Verantwoord beleggen Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Landbouw (hierna het pensioenfonds) past sinds 2008 instrumenten van verantwoord beleggen toe bij het beheer van haar vermogen. In deze halfjaarlijkse rapportage leest u over de laatste stand van zaken met betrekking tot deze instrumenten en vindt u terug welke activiteiten er namens het pensioenfonds zijn ondernomen. Op de website van het pensioenfonds vindt u beleidsdocumenten en rapportages waarnaar in dit rapport wordt verwezen. Deze inleiding geeft een kort overzicht van de achtergrond van verantwoord beleggen.

1. Wat houdt verantwoord beleggen in?

De instrumenten, de gemaakte keuzes en de recente

Het pensioenfonds staat voor een goed en betaalbaar

ontwikkelingen worden ieder in afzonderlijke hoofdstukken

pensioen. Het pensioenfonds is van mening dat

besproken.

verantwoord beleggen bijdraagt aan het realiseren van een goed en betaalbaar pensioen voor huidige en toekomstige generaties. Daarom besteedt het pensioenfonds waar nodig en mogelijk binnen de fiduciaire verantwoordelijkheid aandacht aan ecologische, sociale en governance onderwerpen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen door ondernemingen waarin belegd wordt speelt een belangrijke rol.

Daar waar mogelijk past het pensioenfonds haar verantwoord beleggen beleid toe op haar beleggingen. Het verantwoord beleggen beleid van het pensioenfonds is van toepassing op beleggingen in mandaten beheerd door Syntrus Achmea. Het pensioenfonds maakt voor het beheer van haar vermogen, naast Syntrus Achmea Vermogensbeheer, ook gebruik van externe

2. Wat zijn de uitgangspunten?

vermogensbeheerders. Wanneer het fonds gebruik maakt

Voor het verantwoord beleggen beleid hanteert het

van beleggingsfondsen of pools van externe

pensioenfonds de principes van het Global Compact van de

vermogensbeheerders, is het niet altijd mogelijk om het

Verenigde Naties als uitgangspunt. Deze principes hebben

eigen verantwoord beleggen beleid toe te passen.

betrekking op vier hoofdthema’s: 

Mensenrechten



Arbeidsnormen



Milieu



Anticorruptie

Het VN Global Compact bestaat uit tien breed

Aandelen Het pensioenfonds belegt direct in aandelen. Op de aandelenportefeuilles die beheerd worden door Syntrus Achmea is het verantwoord beleggen beleid van het pensioenfonds zoals eerder beschreven van toepassing.

geaccepteerde principes (zie bijlage 1). Deze principes

Vastrentende waarden

vinden hun oorsprong in internationale verdragen zoals de

Ontwikkelde markten

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en

Het pensioenfonds heeft eigen beleggingsmandaten die

principes van de International Labour Organisation (ILO).

beheerd worden door Syntrus Achmea. Op deze mandaten

Het VN Global Compact verlangt van bedrijven dat zij

is het uitsluitingbeleid van het pensioenfonds van

binnen hun eigen invloedsfeer kernwaarden op het gebied

toepassing is. Dit betekent dat in de

van mensenrechten, arbeidsnormen, milieu en anticorruptie

bedrijfsleningenportefeuille niet wordt belegd in producenten

omarmen, ondersteunen en uitoefenen.

van controversiële wapens en ondernemingen die

3. Wat doet het pensioenfonds? Voor het verantwoord beleggen beleid van pensioenfonds

structureel de principes van het VN Global Compact schenden.

wordt gebruik gemaakt van drie instrumenten:

Op voorhand stelt het pensioenfonds ook een minimum

1.

Uitsluiting, van producenten van controversiële wapens

vereiste aan de landen waarvan het staatsobligaties

en schenders van het VN Global compact;

opneemt in haar beleggingsportefeuille. Het belangrijkste

Engagement, het aangaan van de dialoog met

minimum vereiste is gebaseerd op de sancties en

ondernemingen;

verordeningen van de VN Veiligheidsraad. In de geest van

Corporate governance en stemmen op

deze sancties belegt het pensioenfonds op voorhand niet in

2. 3.

aandeelhoudersvergaderingen 70024 032004

4. De scope van het verantwoord beleggen beleid

2

staatsobligaties van gesanctioneerde landen. Andere

van schulduitgevende landen die niet opgenomen mogen

beleggingen in deze landen zijn in beginsel niet uitgesloten.

worden in de beleggingsportefeuille van het pensioenfonds..

Het analyseren van de beleggingsportefeuilles aan de hand van ESG factoren blijft onder de aandacht van Syntrus Achmea. Syntrus Achmea zal naast de interne activiteiten

Alternatieve beleggingen

de ontwikkelingen in de markt op dit gebied blijven

Het pensioenfonds belegt in het Interpolis Pensioenen

monitoren, onderzoeken en toepassen indien gepast. Dit

Private Equity II fonds. Voor dit fonds worden

met het doel van het behalen van een goed rendement en

duurzaamheidscriteria gehanteerd zoals de uitgangspunten

het streven naar een goed en betaalbaar pensioen voorop.

van het Global Compact en worden beleggingen in

Opkomende markten Het pensioenfonds heeft een deel van haar vermogen belegd in staatsobligaties van opkomende landen. Het pensioenfonds doet dit op een innovatieve wijze door te

ondernemingen die wapens produceren uitgesloten. Daarnaast wordt in de toekomst bij het selecteren van private equity fondsen uitdrukkelijk rekening gehouden met verantwoord beleggen.

kijken naar fundamentele factoren in plaats van

Met betrekking tot de beleggingen in infrastructuur laat het

marktwaarde bij het samenstellen van de benchmark. De

pensioenfonds zich informeren als er het concrete

fundamentele factoren die gebruikt worden hebben een

voornemen bestaat in nieuwe projecten te investeren, zoals

sterk maatschappelijk karakter en zijn gebaseerd op

gevangenissen. Op dat moment kan het fonds besluiten of

ondermeer: energieafhankelijkheid, vervuiling, uitputting van

het zich met een dergelijke belegging kan verenigen.

grondstoffen, onderwijs, economische ongelijkheid, mate van sociale bescherming, het democratisch bestel, politieke effectiviteit en zakelijke rechten. Deze factoren zijn van meerwaarde omdat zij inzicht geven in de mate waarin landen een duurzame economische ontwikkeling nastreven. Dit wordt van belang geacht vanuit de overtuiging dat productieve landen en landen welk tekortkomingen in het politieke en sociale kader beheersen beter in staat zijn om aan hun soevereine verplichtingen op de lange termijn te

5. Hoe legt het pensioenfonds verantwoording af? Transparantie is onafscheidelijk verbonden aan een goed verantwoord beleggen beleid. Het pensioenfonds rapporteert daarom tweemaal per jaar over hoe zij de afgelopen periode invulling gaf aan het verantwoord beleggen beleid. Ook rapporteert het pensioenfonds over de wijze waarop instrumenten zijn ingezet op sociale, governance en milieuthema´s.

voldoen, waaronder ook het maken van periodieke

Het pensioenfonds rapporteert via een verantwoord

rentebetalingen en de aflossing op staatsobligaties.

beleggen rapportage. Met behulp van een zogenoemd ‘vote disclosure system’ geeft het pensioenfonds inzicht in haar stemgedrag. De rapportages en het systeem zijn

Hoewel de fundamentele factoren een sterk

toegankelijk via de website van het pensioenfonds.

maatschappelijk karakter hebben zijn deze factoren in

Daarnaast staan op deze website de volgende documenten:

eerste instantie bedoeld om risico te beheersen en niet om een normatieve ondergrens te bepalen. Om ervoor te zorgen dat de beleggingen voldoen aan de uitgangsprincipes van het pensioenfonds is er voor dit mandaat ook een normatieve ondergrens gedefinieerd. Beleggingen in opkomende markten dragen een hoger risico om niet te voldoen aan de uitgangsprincipes van het pensioenfonds. Om deze risico’s te beheersen worden er daarom voor dit mandaat, in aanvulling op het algemene landenbeleid van het pensioenfonds, striktere criteria

70024 032004

gehanteerd. In de praktijk betekent dit dat er leningen zijn

1. 2.

Verantwoord beleggen beleid Uitsluitingsbeleid ten aanzien van controversiële wapens

3.

Corporate governance en stembeleid

Deze rapportage Gekozen instrumenten, de gemaakte keuzes en de recente ontwikkelingen worden in het vervolg van dit verslag in afzonderlijke hoofdstukken besproken. Dit is een geïntegreerde rapportage, de informatie met betrekking tot

3

verantwoord beleggen in dit rapport heeft dus betrekking op

tegelijkertijd het duurzame gedrag en de kwaliteit van het

de beleggingen van het pensioenfonds in haar portefeuilles.

bestuur van de ondernemingen te bevorderen. Deze dialogen richten zich op kwesties die verband houden met

Recente onwikkelingen

kansen en risico’s, waaronder risico’s die verband houden

Onderzoek Natuur & Milieu

met duurzaamheidsaspecten die van invloed zijn op de

De organisatie Natuur & Milieu zet zich in voor een

waarde van een onderneming, zoals klimaatverandering. De

duurzame en gezonde wereld. Zij publiceerde begin mei

aandelenportefeuille van het pensioenfonds is een

2012 de resultaten van een onderzoek naar het meewegen

weerspiegeling van de reële economie. Dit betekent dat er

van (het voorkomen van) klimaatverandering in

ook wordt belegd in grote, beursgenoteerde

investeringsbeslissingen van pensioenfondsen.

energiemaatschappijen en oliemaatschappijen waarvan de activiteiten ondermeer het ontginnen van teerzanden en

Het onderzoek wijst uit dat het pensioenfonds voorop loopt

schalieolievelden kunnen behelzen. Risicomanagement bij

bij het beleggen in aandelen van beursgenoteerde bedrijven

investeringen in teerzanden en schalieolieprojecten door

die bovengemiddeld scoren in het Carbon Disclosure

grote energiebedrijven waarin wordt belegd, is dan ook een

Project, bij het ondertekenen/ondersteunen van

belangrijk engagementthema voor het pensioenfonds.

klimaatallianties en in transparantie. Het beperken van investeren in steenkool en het minimaliseren van

Bij het uitoefenen van stemrechten houdt het pensioenfonds

beleggingen in teerzand en schalieolie evenals een

wel degelijk rekening met voorstellen die positief zijn voor

klimaatvriendelijker stembeleid vragen aandacht volgens de

het klimaat. Het pensioenfonds beschouwt echter alle

organisatie.

voorstellen op individuele basis, waarbij het specifieke feiten en omstandigheden in ogenschouw neemt. Daardoor kan er

Natuur & Milieu stelt dat onder de onderzochte

per onderneming bijvoorbeeld anders gestemd worden op

pensioenfondsen geen 'klimaatvriendelijke toppers' te

een voorstel van gelijke aard. Het fonds staat doorgaans

vinden zijn. Als belangrijkste reden voert de organisatie op

positief ten opzichte van initiatieven (van andere

dat de pensioenfondsen geen samenhangend

aandeelhouders) om maatschappelijk verantwoord

klimaatvriendelijk beleggingsbeleid voeren en dat het

ondernemen binnen beursgenoteerde ondernemingen te

voorkomen van klimaatverandering veel bewuster kan

bevorderen, maar steunt niet op voorhand alle voorstellen

worden meegenomen in de investeringsbeslissingen van de

van aandeelhouders.

pensioenfondsen. Natuur & Milieu gaat in haar analyse echter voorbij aan een aantal inspanningen en strategische

Het pensioenfonds deelt de visie van Natuur & Milieu dat

keuzes van het pensioenfonds.

het klimaat en energiebewust beleggen van belang zijn, maar heeft de overtuiging dat een samenhangend

Zo vertrouwt het pensioenfonds meer op het actief gebruik

klimaatvriendelijk beleggingsbeleid op meerdere manieren

maken van engagement (dialoog) en stemrecht om

verwezenlijkt kan worden. Met ondermeer de huidige

gewenste veranderingen te bewerkstelligen, dan het op

engagementstrategie heeft het pensioenfonds de

voorhand minimaliseren van beleggingen in ondernemingen

overtuiging dat het de juiste weg is ingeslagen en op

die betrokken zijn bij de ontginning van bijvoorbeeld

verantwoorde wijze omgaat met haar

teerzanden en schalieolievelden.

verantwoordelijkheden.

Met actieve dialogen probeert het pensioenfonds verder de

.

70024 032004

aandeelhouderswaarde van ondernemingen te vergroten en

4

2 Uitsluitingsbeleid Om verschillende redenen kan een pensioenfonds er voor kiezen niet te beleggen in bepaalde ondernemingen. Zo kan het pensioenfonds ervoor kiezen om niet te beleggen in ondernemingen die ongewenst gedrag vertonen of ondernemingen die bepaalde controversiële producten produceren. Het pensioenfonds kiest er voor om ondernemingen die de uitgangspunten van het VN Global Compact langer dan twee jaar schenden uit te sluiten van beleggingen. Als een onderneming haar gedrag verbetert en de uitgangspunten niet langer schendt dan kan de onderneming weer opgenomen worden in het belegbaar universum. Daarnaast gaat het pensioenfonds ook de dialoog aan met ondernemingen die het VN Global Compact (dreigen) te schenden. Zie tevens hoofdstuk 3. Wanneer een onderneming betrokken is bij een controversieel product, veelal een kernactiviteit van de onderneming, is een engagementbeleid niet reëel. Het is immers lastig de onderneming over te halen een ander product te produceren. In dat geval hanteert het pensioenfonds op voorhand een uitsluitingsbeleid. Het uitsluitingsbeleid van het pensioenfond richt zich op één enkel product, namelijk controversiële wapens.

1. Wat zijn controversiële wapens?

Het onafhankelijke Zweedse onderzoeksbureau Ethix stelt

Voor het pensioenfonds zijn wapens controversieel wanneer

ieder halfjaar vast welke ondernemingen betrokken zijn bij

deze wapens onevenredig veel leed en slachtoffers veroor-

de productie van controversiële wapens. Daartoe bekijkt het

zaken en geen onderscheid maken tussen burger- en mili-

onderzoeksbureau het gehele belegbaar universum. Wan-

taire doelen. Ook na afloop van een conflict veroorzaken

neer het onderzoeksbureau betrokkenheid vaststelt is dat

deze wapens nog op aanzienlijke schaal slachtoffers en

reden tot uitsluiting.

ontwrichten deze de maatschappij en de economie. In de praktijk gaat het om de volgende typen wapens: 1.

Nucleaire wapens

2.

Biologische wapens

3.

Chemische wapens

4.

Antipersoonsmijnen

5.

Clusterbommen

Bij het bepalen van de definitie van controversiële wapens zoekt het pensioenfonds aansluiting bij internationale verdragen die door Nederland zijn ondertekend en bij het beleid van de Nederlandse overheid. Het volledige uitsluitingsbeleid kunt u terugvinden op de website van het pensioenfonds.

2. Hoe wordt de uitsluitingslijst samengesteld? Namens het pensioenfonds belegt Syntrus Achmea ondermeer direct in Europese en Noord-Amerikaanse aandelen en bedrijfsobligaties. Het uitsluitingsbeleid is van toepassing op deze beleggingen.

Het onafhankelijke Zweedse onderzoeksbureau Ethix stelt ieder halfjaar vast welke ondernemingen betrokken zijn bij de productie van controversiële wapens. Daartoe bekijkt het onderzoeksbureau het gehele belegbaar universum. Wanneer het onderzoeksbureau betrokkenheid vaststelt is dat reden tot uitsluiting. Het pensioenfonds geeft jaarlijks in retrospectief inzicht in de uitgesloten ondernemingen via deze rapportage (tabel 02.1 en 02.2).

3. Veranderingen in de uitsluitingslijst Bij de laatste toetsing van het belegbaar universum is er op basis van de gehanteerde criteria geen nieuwe onderneming toegevoegd aan of verwijderd van de uitsluitingslijst..

4. Wat zijn de effecten voor de portefeuille van het pensioenfonds? Er zijn geen wijzigingen naar aanleiding van het uitsluitingsbeleid doorgevoerd gedurende het afgelopen

70024 032004

halfjaar.

5

Tabel Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document..1 Uitsluitingslijst controversiële wapens per 31 december 2011. Bron: Ethix SRI Advisors Onderneming Areva S.A. Babcock International PLC BAE Systems PLC Boeing Co. EADS N.V. Finmeccanica S.p.A. Fluor Corp. General Dynamics Corp. Goodrich Corp. Honeywell International Inc. Jacobs Engineering Group Inc. L-3 Communications Holdings Inc. Lockheed Martin CORP Northrop Grumman CORP Raytheon Co. Rolls-Royce Group PLC Safran Groupe S.A. SAIC Inc. Serco Group PLC Textron Inc Thales S.A. URS Corp.

Nucleaire wapens x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Clustermunitie

x

x x

x x x

Per 31 december 2011zijn er geen ondernemingen in het beleggingsuniversum betrokken bij de productie van biologische- en/of chemische wapens en antipersoonsmijnen. Tabel Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document..2 Uitsluitingslijst VN Global Compact schenders per 31 december 2011. Bron: Ethix SRI Advisors

70024 032004

Onderneming AES Corp. Chevron Corp. Wal-Mart Stores Inc. Alstom S.A. Veolia Environnement S.A. Vedanta Resources plc

6

Regio VS VS VS EU EU EU

VN Global Compact Thema Arbeidsnormen Milieu Arbeidsnormen Mensenrechten Mensenrechten Milieu/mensenrechten

3 Rapportage Engagement Een onderneming is gericht op het maken van winst. Het streven naar maximale winst kan op bepaalde momenten op gespannen voet staan met internationale richtlijnen voor verantwoord ondernemen, zoals het VN Global Compact. In een context waar ondernemingen deze internationale richtlijnen systematisch schenden wordt gedrag onverantwoord. Onverantwoord gedrag vormt een risico voor winstmaximalisatie op de lange termijn en het is dus in het belang van de onderneming en al haar belanghebbenden dat richtlijnen voor verantwoord ondernemen worden gerespecteerd. Daarom gaat het pensioenfonds de dialoog aan met ondernemingen. Het doel van deze dialoog is het duidelijk stellen van kaders, het ontwikkelen van kennis bij ondernemingen en het definiëren van 'good practices'. Op deze manier draagt het pensioenfonds bij aan het bewaken van het juiste evenwicht en beschermt het haar belangen.

1. Het pensioenfonds en de dialoog

toekomst opnieuw zullen optreden. Dit zijn belangrijke aan-

Engagement is het aangaan van de dialoog met onderne-

dachtspunten bij het voeren van een dialoog.

mingen. Het is het centrale middel in het beleid van het pensioenfonds. Met het aangaan van de dialoog wil het pensioenfonds het duurzame gedrag van ondernemingen verbeteren en tegelijkertijd aandeelhouderswaarde vergroten. De dialoog kan diverse manieren gevoerd worden: 1.

Proactief: een onderneming wordt aangesproken op de (neven)effecten van haar bedrijfsprocessen;

2. 3.

reactief; een onderneming wordt aangesproken op

Daarnaast kan ook de dialoog worden aangegaan over onderwerpen die gerelateerd zijn aan maatschappelijk verantwoord ondernemen, de rapportage daarvan en corporate governance gerelateerde onderwerpen. Dit met het doel de kansen en risico’s van een onderneming beter in kaart te krijgen en met als doel aandeelhouderswaarde op de langere termijn te creëren.

ongewenste activiteiten en gedragingen;

3. Het engagementproces

ter bevordering van een algemene standaard op bij-

Ieder jaar bepaalt het pensioenfonds in samenspraak met

voorbeeld sectorniveau.

Syntrus Achmea welke twee thema’s centraal staan in het

2. De minimale uitgangspunten De beginselen van het VN Global Compact vormen een minimaal uitgangspunt voor verantwoord ondernemen. Structurele schendingen van het VN Global Compact hebben nadelige gevolgen voor de onderneming, haar directe omgeving zoals lokale gemeenschappen of het milieu en voor andere belanghebbenden. Dergelijke zware schendingen staan veelal in de belangstelling van nietgouvernementele organisaties (NGO’s) en de media. Naast de lokale gemeenschappen of het milieu schaden zij de reputatie van de ondernemingen. Voor aandeelhouders heeft dit negatieve effecten. Daarbij kunnen schendingen leiden tot rechtszaken, die boetes of het uitbetalen van schadeclaims door de ondernemingen tot gevolg kunnen hebben. Dit zijn directe negatieve financiële effecten, die ook de belangen van aandeelhouders kunnen schaden.

engagementtraject. Om goed geïnformeerd en gedegen een dialoog te voeren worden er namens het pensioenfonds op de gekozen onderwerpen themaonderzoeken uitgevoerd. Op basis van onderstaande thema’s zijn in het recente verleden dialogen met ondernemingen gestart: 1.

Gedwongen arbeid in de keten

2.

Energie en basismaterialen in controversiële regimes

3.

Waterbeheer bij voeding- dranken- en tabaksondernemingen

4.

Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden (o.a. kinderarbeid)

5.

Tevredenheid en gezondheid van werknemers

6.

Global Compact milieuschendingen

7.

Global Compact schendingen corruptie

8.

Biodiversiteit en de farmaceutische industrie

9.

Global Compact schendingen mensenrechten

10. Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie

Ondernemingen dienen te voorkomen dat zij zich schuldig maken aan structurele schendingen van de beginselen van

Anders dan bij het instrument uitsluiting waarbij het

het VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel

pensioenfonds op voorhand niet belegt in ondernemingen,

schuldig maken, dan is het noodzakelijk dat zij deze schen-

geldt voor engagement dat het pensioenfonds wel belegt in

dingen opheffen en voorkomen dat de schendingen in de

ondernemingen die ter discussie staan. Het pensioenfonds

70024 032004

heeft dan als aandeelhouder de mogelijkheid om het

7

management aan te sporen het beleid of activiteiten te

uitgevoerd op een transparante en verantwoorde manier die

wijzigen.

het risico voor ondernemingen, lokale gemeenschappen en uiteindelijk de aandeelhouders minimaliseert.

4. Engagement namens het pensioenfonds Engagement is een zaak van lange adem, voor de diverse

In het eerste kwartaal heeft Maplecroft, een Brits onder-

trajecten wordt dan ook meestal uitgegaan van een minima-

zoeksbureau, een nieuw onderzoek uitgevoerd naar contro-

le looptijd van drie jaar. Tijdens deze doorlooptijd zijn er ook

versiële regimes. Met dit onderzoek is geëvalueerd in hoe-

periodes zonder noemenswaardige voortgang in de dialoog.

verre de ondernemingen zich houden aan de huidige best

Vaak is dit het geval tijdens het opstarten van een dialoog of

practices voor werken in conflictregio's en hoogrisicogebie-

bij herbezinning van een gekozen strategie in geval de

den. Dit onderwerp wordt steeds belangrijker voor onder-

voortgang niet de gewenste resultaten laat zien. Vermel-

nemingen en hun aandeelhouders, omdat ondernemingen

denswaardige ontwikkelingen op de thema’s binnen de por-

in de grondstoffensector werkzaam zijn in regio's met een

tefeuille van het pensioenfonds worden in de komende pa-

hoog risico. Deze regio’s kennen een lage algemene kos-

ragrafen toegelicht.

tenstructuur, maar het reputatierisico is daar echter hoog.


De komende maanden worden gesprekken met ondernemingen hervat en worden waar nodig nieuwe doelstellingen

Sinds 2008 zijn er intensief gesprekken gevoerd met onder-

opgesteld. Gezien het toenemende belang van dit complexe

nemingen op het gebied van gedwongen arbeid.

onderwerp en in navolging van het nieuwe onderzoek, wordt het engagementthema met drie jaar verlengd.

De ondernemingen hebben verbetering getoond op de onderzochte gebieden en de meeste ondernemingen voldoen

Waterbeheer bij voeding- dranken- en tabaksonderne-

aan de doelstellingen. In het bijzonder geldt dit voor een

mingen

beleid ten aanzien van gedwongen arbeid. Alle onderne-

Het verschil tussen de vraag naar water en het aanbod kan,

mingen binnen dit thema hebben een beleid op gedwongen

ondanks dat het een lokale kwestie is, gevolgen hebben

arbeid waarin ook toeleveranciers worden betrokken. Hoe-

voor de wereldwijde activiteiten van een onderneming.

wel het beleid in sommige gevallen wat uitgebreider zou kunnen zijn, kan de algemene ontwikkeling worden beoor-

De productie van eindproducten in een bepaalde regio is

deeld als positief.

bijvoorbeeld afhankelijk van de beschikbaarheid van water en van hoe dat water wordt gebruikt door leveranciers in

Nagenoeg alle onderzochte ondernemingen hebben zich

andere regio’s. Goed en effectief waterbeheer is niet alleen

aangesloten bij initiatieven die gericht zijn op het verbeteren

vitaal van belang voor de basisbehoeften van de bevolking

van arbeidsprocessen in de keten. Dit kan ook gezegd wor-

en het milieu, het is ook belangrijk voor de winstgevendheid

den over het ter plaatse controleren van toeleveranciers.

en continuïteit van ondernemingen en dus voor de aandeel-

Met betrekking tot rapportage zijn er nog wel duidelijke ver-

houderswaarde op de lange termijn.

schillen in de mate van transparantie.

De vraag naar water door de voedings- en drankenindustrie is een bijzonder grote uitdaging, aangezien voedselproduc-

Na vier jaar is het nu tijd dit thema af te ronden. De ontwik-

tie moet voldoen aan strenge regelgeving in verband met

kelingen met betrekking tot gedwongen arbeid worden als

gezondheid en veiligheid. Handhaving van de kwaliteit van

positief beschouwd.

de watervoorziening is daarom van het grootste belang voor

70024 032004

de voedings- en drankenindustrie. Water is ook een belangEnergie en basismaterialen in controversiële regimes

rijk ingrediënt bij de productie van voedsel en dranken, en

Doel van dit engagementthema is om een dialoog op te

wordt daarom in de gehele toeleverings- en productieketen

zetten met ondernemingen uit de sectoren energie en ba-

gebruikt. Het productieproces voor voedsel en dranken

sismaterialen die actief zijn in landen met een controversieel

zorgt voor een enorme hoeveelheid afvalwater. Het beper-

regime om ervoor te zorgen dat hun activiteiten worden

ken van de gevolgen voor het milieu wordt steeds belangrij-

8

ker voor ondernemingen. Watervervuiling beschadigt niet

systeem op te zetten voor de bestrijding van corruptie.

alleen de reputatie van een onderneming, maar heeft vaak ook juridische consequenties en kan gevolgen hebben voor

Dit engagementthema wordt gebruikt om het

de legitimiteit van een onderneming om in een gemeen-

anticorruptiebeleid en de maatregelen tegen corruptie bij

schap of land zijn activiteiten te ontplooien.

bedrijven te verbeteren. Daarnaast moet ook voldoende duidelijk worden gemaakt welke acties worden ondernomen

Global Compact milieuschendingen

tegen werknemers, agenten en onderaannemers die

Structurele schendingen van het UN Global Compact, in het

betrokken zijn bij beschuldigingen in verband met corruptie.

bijzonder de principes die gaan over milieu, vormen financi-

Daarnaast is het belangrijk dat er transparant wordt

ele, operationele en reputatierisico’s voor de onderneming

gecommuniceerd over de onderzoeken die zijn gedaan en

en voor haar belanghebbenden zoals aandeelhouders. On-

over de veranderingen die zijn doorgevoerd.

dernemingen dienen derhalve te voorkomen dat zij zich schuldig maken aan structurele schendingen van deze be-

Er zijn geen noemenswaardige ontwikkelingen te noemen

ginselen van het UN Global Compact. Mochten zij zich

over de dialoog met ondernemingen in het

daaraan wel schuldig maken, dan is het wenselijk dat zij

engagementtraject.

deze schendingen opheffen en voorkomen dat de schendingen in de toekomst opnieuw zullen optreden.

Global Compact schendingen Arbeidsomstandigheden Structurele schendingen van het VN Global Compact, in het

Doel van dit engagementthema is het opheffen van de ge-

bijzonder de principes die gaan over arbeidsnormen,

vonden schendingen van het UN Global Compact en het

vormen financiële en reputatierisico’s voor de onderneming

ontwikkelen van beleid, systemen en rapportages die ver-

en voor belanghebbenden zoals aandeelhouders.

band houden met het voorkomen van nieuwe schendingen.

Ondernemingen dienen te voorkomen dat zij zich schuldig

De onderneming moet aantonen dat de schending van de

maken aan structurele schendingen van deze beginselen

UN Global Compact principes structureel is opgeheven. Het

van het VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel

is wenselijk dat een externe onafhankelijke partij constateert

schuldig maken, dan is het wenselijk dat zij deze

dat de schending is opgeheven. Bij het opheffen van de

schendingen opheffen en voorkomen dat schendingen in de

schending moet ook gedacht worden aan het nemen van

toekomst opnieuw zullen optreden.

corrigerende maatregelen, schadeloosstelling van betrokkenen en het opzetten en uitvoeren van herstelplannen. Voor

Het pensioenfonds en Syntrus Achmea Vermogensbeheer

dit engagementtraject wordt drie jaar uitgetrokken.

hanteren de beginselen van het VN Global Compact als minimaal uitgangspunt voor verantwoord ondernemen.

Voor dit thema zijn hoofdzakelijk opstartactiviteiten uitge-

Zware, structurele schendingen van de beginselen van het

voerd in de eerste helft van 2012.

VN Global Compact die gaan over arbeidsnormen kunnen negatieve financiële en negatieve reputatie-effecten hebben

Global Compact schendingen corruptie

op ondernemingen en haar belanghebbenden.

Omkoping en corruptie zijn niet verenigbaar met goed

Ondernemingen worden geconfronteerd met rechtszaken

ondernemingsbestuur en hebben een negatieve invloed op

die tegen hen worden aangespannen, boetes die zij krijgen

de creatie van aandeelhouderswaarde. Het leidt tot nadelige

opgelegd of negatieve berichten in de media. Ook

economische, sociale en politieke uitkomsten.

aandeelhouders krijgen te maken met de negatieve impact

Overtredingen van internationale principes op het gebied

hiervan omdat deze zaken een drukkend effect kunnen

van anticorruptie kunnen schadelijk zijn voor de reputatie

hebben op de koersontwikkeling van de onderneming.

70024 032004

van een bedrijf en de waarde van merken. Een van de universele principes van het UN Global Compact is gericht

Ondernemingen dienen daarom te voorkomen dat zij zich

op corruptie. Dit principe roept bedrijven op om preventieve

schuldig maken aan structurele schendingen van de

en handhavingmaatregelen in te stellen en om een effectief

beginselen van het VN Global Compact die gaan over

9

arbeidsnormen. Mochten zij zich daaraan wel schuldig

bod. De ontginning van teerzanden gaat echter gepaard met

maken, dan is het wenselijk dat zij deze schendingen

milieu- en sociale risico's. Anticiperend op deze risico’s is er

opheffen en voorkomen dat schendingen in de toekomst

namens het pensioenfonds een dialoog opgestart met de

opnieuw zullen optreden.

ondernemingen in portefeuille die actief zijn in teerzanden.

Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie

De doelstellingen van deze dialoog zijn op hoofdpunten:

Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie is een be-

–

langrijke stap op weg naar een koolstofarme, grondstofeffi-

–

Rekening houden met lokale gemeenschappen

ciënte economie. In de afgelopen decennia is de vraag naar

–

Bijdragen aan duurzame ontwikkeling in de regio

Vermindering CO2-uitstoot

vrijwel alle metalen wereldwijd toegenomen. Het proces van extractie en verwerking van erts naar metaal wordt geken-

Tijdens de eerste fase van het engagement is gebleken dat

merkt door een grote energiebehoefte. Cement is een be-

er vanuit de Canadese overheid nog weinig richtlijnen zijn

langrijk bestandsdeel van beton. Beton is na water de meest

op het gebied van de milieu- en sociale risico's betreffende

gebruikte grondstof ter wereld. De productie van beton

de teerzanden. Een duidelijk manco bij het voeren van een

wordt eveneens gekenmerkt door een hoog energieverbruik,

dialoog omdat ondernemingen opvoeren dat zij aan alle

met name bij het stoken en vermalen van de grondstoffen.

regels voldoen.

De business case voor eco-efficiëntie in de metaal- en ce-

Begin 2011 is de overheid van Alberta een consultatieronde

mentindustrie is duidelijk: een lager energieverbruik en ver-

begonnen voor het opzetten van een representatief milieu

mindering van de uitstoot van broeikasgassen besparen in

monitoring-systeem. Binnen de oil sands collaboration heeft

de meeste gevallen kosten. Dit wordt onderstreept door

de Canadese asset manager NEI Investments het initiatief

nieuwe wet- en regelgeving. Lagere energietoewijzingen en

genomen om namens de samenwerkende investeerders

emissierechten leiden tot lagere productiekosten en daar-

input aan te leveren waar een dergelijk systeem aan zou

mee tot een sterkere concurrentiepositie en een hogere

moeten voldoen. Een verbetering van een dergelijk milieu

winstgevendheid. Dit engagement richt zich daarom op vier

monitoring-systeem is een belangrijke voorwaarde voor het

doelstellingen: energie- en CO2-efficiëntie, recycling, mijn-

kunnen beoordelen van de ESG-risico's van oliezanden en

bouw en emissie-intensiteit. Voor het engagement binnen

het verminderen van de potentiële milieubelasting.

dit thema is drie jaar uitgetrokken. Eind januari 2012 liep de samenwerking over ‘BeleggingsriIn het derde kwartaal van 2011 is er mede namens het pen-

sico’s Canadese Teerzanden’ af. De samenwerking was

sioenfonds en Syntrus Achmea Vermogensbeheer een stu-

succesvol wat betreft de lobby bij de ministers van Milieu

die verricht naar eco-efficiëntie in de metaal- en cementin-

van de provincie Alberta en van Canada zelf. De samen-

dustrie. Het onderzoek is verricht door Oekom, een Duits

werking in de dialoog met de betreffende ondernemingen

instituut dat zich gespecialiseerd heeft in onderzoek naar

had actiever en efficiënter kunnen zijn. Er is binnen de be-

klimaat- en energiegerelateerde vraagstukken. Het onder-

leggersgroep geprobeerd dit actief te stimuleren binnen

zoek geeft een uitgebreid overzicht van de risico’s en kan-

maar zijn er niet in geslaagd om de doelstellingen volledig te

sen in eco-efficiëntie voor twaalf beursgenoteerde metaal-

bereiken.

en cementproducenten.

70024 032004

De overheden van Canada en Alberta hebben onlangs een Teerzanden

sterk verbeterd raamwerk voor het monitoren van de teer-

Vanuit het engagementbeleid is er namens het pensioen-

zanden gelanceerd. In het eerste kwartaal van 2012 is er

fonds ook proactief actie ondernomen op het onderwerp

namens de investeerders een brief verstuurd naar de over-

teerzanden. De Canadese teerzanden is één van 's werelds

heden van Canada en Alberta waarin steun voor het nieuwe

grootste vindplaats van ruwe olie en wordt naar verwachting

plan wordt geuit. Ook wordt benadrukt in de brief dat het

een belangrijk onderdeel van het wereldwijde energieaan-

programma in de zeer nabije toekomst onafhankelijk uitge-

10

voerd zal moeten worden. Dit zal de geloofwaardigheid van

bestaande samenwerking over teerzanden, waar er binnen

het programma ten goede komen.

de beleggersgroep mee door wordt gegaan.

De producenten van de Canadese teerzanden hebben een

Gezien de gemeenschappelijkheid van de doelstellingen

nieuw bondgenootschap gevormd, Canada's Oil Sands In-

van de actieve dialoog tussen teerzanden en andere oncon-

novation Alliance (COSIA). COSIA richt zich op het versnel-

ventionele bronnen, worden de doelstellingen grotendeels

len van het tempo van de verbetering van de milieuomstan-

ongewijzigd gelaten en wordt er verder voornamelijk gecon-

digheden bij de Canadese teerzanden. BP Canada is één

centreerd op de oorspronkelijke ondernemingen

van de oprichters van COSIA en zal haar krachten bundelen met de andere partners om de milieuomstandigheden bij de

Ondernemingen in engagementprogramma

ontwikkeling van teerzanden te verbeteren. Wij beschouwen

Tabel 03.1 is een overzicht van ondernemingen in de porte-

dit soort bondgenootschappen als een positief signaal bij

feuille van het pensioenfonds waarmee de afgelopen perio-

het verbeteren van de milieuomstandigheden bij de teer-

de de dialoog is gevoerd. In de tabel is ook aangegeven op

zanden in Canada.

basis van welk thema dat is gebeurd. Portefeuillewijzigingen en de thema’s ‘Global Compact schendingen mensenrech-

In het tweede kwartaal van 2012 heeft Bank of America /

ten’ en ‘Global Compact schendingen arbeidsomstandighe-

Merrill Lynch namens het pensioenfonds en Syntrus Ach-

den’ hebben het meest bijgedragen aan een stijging van het

mea Vermogensbeheer onderzoek gedaan naar schaliegas

aantal namen in het engagementprogramma. De thema’s

en –olie. Schaliegas en –olie zijn net als teerzanden oncon-

worden door het pensioenfonds in samenspraak met Syn-

ventionele energiebronnen. Vanaf het derde kwartaal van

trus Achmea bepaald. Robeco voert namens het pensioen-

2012 wordt het engagement binnen dit thema uitbreiden met

fonds en Syntrus Achmea de dialoog met ondernemingen.

schaliegas en –olie. Dit thema zal parallel lopen met de

70024 032004

Tabel Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document..3 Ondernemingen in engagementprogramma Bron: Robeco Verantwoord Beleggen H1 2012 rapport Onderneming

Thema

Abercrombie & Fitch

Waterbeheer bij textielgerelateerde ondernemingen

Ahold

Beloningsbeleid

Alcoa

De sector Energie en Basismaterialen in controversiële regimes Global Compact schendingen Arbeidsomstandigheden

Altria


Anglo American

Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie De sector Energie en Basismaterialen in controversiële regimes

ArcelorMittal

Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie Beloningsbeleid

Archer Daniels Midland

Global Compact schendingen Arbeidsomstandigheden

AstraZeneca Plc


Bayer


Best Buy Co


BG Group

De sector Energie en Basismaterialen in controversiële regimes

11

70024 032004

Onderneming

Thema

BHP Billiton


BP

Investeringsrisico’s in verband met Canadese Teerzanden Global Compact schendingen Milieu De sector Energie en Basismaterialen in controversiële regimes

British American Tobacco Plc


Carrefour


Cisco Systems


Coca-Cola


ConocoPhillips


Daimler

Klimaatprestaties Autoproducenten Beloningsbeleid

Danone


Diageo


DSM

Beloningsbeleid Risicomanagement rapportage

E.ON

CO 2 -prestaties van nutsbedrijven

Enel


Eni


ExxonMobil

Investeringsrisico’s in verband met Canadese Teerzanden Global Compact schendingen Milieu De sector Energie en Basismaterialen in controversiële regimes Global Compact schendingen Mensenrechten

FirstEnergy


Flextronics International Ltd.


Ford Motor

Klimaatprestaties Autoproducenten

Freeport-McMoRan Copper & Gold


Gap

Waterbeheer bij textielgerelateerde ondernemingen Gedwongen arbeid in de keten

GDF SUEZ SA

Global Compact schendingen Milieu

GlaxoSmithKline


Google


Hewlett-Packard

Global Compact schendingen Bribery & Corruption

Iberdrola


Johnson & Johnson


KPN


Kraft Foods


12

70024 032004

Onderneming

Thema

LM Ericsson Telefon

Gedwongen arbeid in de keten Global Compact schendingen Arbeidsomstandigheden

Marathon Oil

Investeringsrisico’s in verband met Canadese Teerzanden

Merck KGaA

Dierproeven Global Compact schendingen Arbeidsomstandigheden

Microsoft


Motorola


Nestlé

Beloningsbeleid

Nokia

Tevredenheid en gezondheid van werknemers Gedwongen arbeid in de keten

Novartis


Pernod Ricard


Peugeot


Pfizer


Philips

Beloningsbeleid

Renault


Reynolds American


Rio Tinto


Roche

Biodiversiteit en de farmaceutische industrie Dierproeven, Beloningsbeleid

Royal Dutch Shell

Investeringsrisico’s in verband met Canadese Teerzanden Global Compact schendingen Milieu De sector Energie en Basismaterialen in controversiële regimes Beloningsbeleid

RWE


Sanofi-Aventis


Siemens

Beloningsbeleid

Syngenta AG

Global Compact schendingen Mensenrechten

Tesco Plc


The TJX Cos.


Time Warner


TNT


Total

Investeringsrisico’s in verband met Canadese Teerzanden De sector Energie en Basismaterialen in controversiële regimes Samenwerking in de Sudan Engagement Group Global Compact schendingen Mensenrechten Global Compact schendingen Bribery & Corruption

13

70024 032004

Onderneming

Thema

Unibail-Rodamco

Risicomanagement rapportage

Unilever

Beloningsbeleid

Verizon Communications


VF


Vivendi

Beloningsbeleid

Vodafone

Tevredenheid en gezondheid van werknemers Gedwongen arbeid in de keten

Walt Disney


Wolters Kluwer


Xstrata


14

4 Collectief Engagement Waar mogelijk en gewenst is Syntrus Achmea betrokken bij andere vormen van engagement. Met andere beleggers worden dan bijvoorbeeld de krachten gebundeld voor een collectief engagement. Deze dialogen zijn vaker gericht op sectoren, bepaalde onderwerpen (bijvoorbeeld CO2-uitstoot) of overheden en andere regelgevende instanties. Het gaat daarbij om de volgende initiatieven:

(CDP). Dit project stuurt jaarlijks een vragenlijst uit naar

1.

Anticorruptie initiatief

ondernemingen waarin wordt gevraagd naar relevante in-

2.

Carbon Disclosure project

formatie over de uitstoot van broeikasgassen, de voorberei-

3.

VN Global Compact

ding op klimaatverandering, en corporate governance en de

De verschillende initiatieven, ondernomen acties en (tussentijdse) resultaten worden hierna kort toegelicht.

strategie om te reageren op klimaatproblematiek. Gecoördineerd vanuit de PRI ondersteunen investeerders jaarlijks via een collectief engagement de vragenlijst van het

Anti-corruptie initiatief Omkoping en corruptie zijn onverenigbaar met een goede corporate governance en schadelijk voor de creatie van waarde op de lange termijn. Daarom verwachten we van ondernemingen waarin we investeren robuuste programma's om corruptie in hun onderneming en keten te beheersen. Daarnaast verwachten wij dat inspanningen

CDP. Hierbij wordt de vragenlijst extra onder de aandacht gebracht bij alle aangeschreven ondernemingen en benadrukken de investeerders het belang van betrouwbare gegevens voor het beleggingsproces. Op basis van de beschikbare gegevens stelt het CDP de Carbon Disclosure Leadership Index (CDLI) samen.

worden afgemeten tegen gerespecteerde internationale

In het begin van 2012 werden de CDLI scores voor CDP

normen. Het ontbreken van een dergelijk programma of het

2011 bekendgemaakt, zodat verbeteringen in de kwaliteit

niet beheersen van corruptierisico's levert potentiële financi-

van transparantie door de ondernemingen naar aanleiding

ele, operationele en reputatierisico’s op.

van het engagementtraject geanalyseerd kunnen worden.

Per september 2011 hebben 11 ondernemingen gereageerd

Bevindingen toonden aan dat:

op het verzoek voor meer openheid. Op basis van de eerste reacties is er een analyse verricht. Hierbij is de meest re-

van de 96 aangeschreven ondernemingen er 24

cente openbaar beschikbare informatie vergeleken met de

ondernemingen hun positie in de CDLI 2011 rangschikking

gegevens van de ondernemingen in de antwoorden op de

dusdanig verbeterden dat zij niet langer tot het onderste

beleggers. Deze inzichten worden gebruikt in vervolgge-

kwartiel van de index behoren.

sprekken met de ondernemingen. van de 96 aangeschreven ondernemingen er 16 In het eerste halfjaar van 2012 zijn met enkele ondernemin-

ondernemingen hun positie in de 2011 CDLI rangschikking

gen vervolggesprekken gestart. In september en oktober

verbeterden, maar niet in voldoende mate om het onderste

zullen beleggers met meer ondernemingen in gesprek tre-

kwartiel van de index te ontstijgen.

den. Dit door middel van telefonische vergaderingen of ontmoetingen met afgevaardigden van de ondernemingen. Syntrus Achmea speelt een actieve rol in deze werkgroep. Een evaluatie van resultaten staat gepland voor het eind van het jaar.

van de ondernemingen, waarmee naar aanleiding van de gezamenlijke brief, een intensievere dialoog is gevoerd uiteindelijk 50% hun CDLI score verbeterden. Dit resulteerde in al deze gevallen tot een voldoende toename van de CDLI score om niet langer tot het onderste kwartiel

Carbon Disclosure Project

van de CDLI index te behoren.

Gegevens over klimaatverandering vormen in toenemende mate een belangrijk element bij besluitvorming over investeringen. Betrouwbare, bruikbare en vergelijkbare klimaatgegevens spelen hierbij een essentiële rol. Syntrus Achmea

70024 032004

hecht hierom belang aan het Carbon Disclosure Project

Ter voorbereiding op een vervolg aan dit engagement is de groep van investeerders momenteel bezig met het samenstellen van een lijst met nieuw aan te schrijven ondernemingen en het opstellen van een nieuwe gezamenlijke brief.

15

Rapportageverplichting VN Global Compact

op deze manier bij te dragen aan het succes van het VN

Het VN Global Compact biedt ondernemingen een kader

Global Compact.

voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ondernemingen kunnen zich vrijwillig bij het VN Global Compact

Begin 2012 zijn de resultaten van de engagementsamen-

aansluiten. Ze kiezen er dan voor zich openbaar te commit-

werking op dit thema bekend gemaakt. Naar aanleiding van

teren aan de tien principes van het Compact (zie bijlage 1).

de brief verzonden door de groep institutionele beleggers in februari 2011, hebben 39% van de ondernemingen gerap-

Door deelname committeert de onderneming zich aan het in

porteerd over de voortgang bij de uitvoering van de VN Glo-

gang zetten van veranderingen in de bedrijfsvoering. Zo

bal Compact principes.

gaan het VN Global Compact en de tien principes onderdeel uitmaken van het beleid, de strategie, de cultuur en de da-

Syntrus Achmea heeft zich aangesloten bij de het PRI voor

gelijkse praktijk van de onderneming. Verder laat de onder-

Rio initiatief. Dit is de werknaam voor activiteiten in 2012,

neming in haar publicaties (jaarverslag, duurzaamheidsver-

waarbij alle ondernemingen in de FTSE Wereld index die de

slag of de website) zien welke voortgang zij op het VN Glo-

VN Global Compact niet hebben ondertekend worden aan-

bal Compact en de principes boekt. Tevens dient de onder-

geschreven en verzocht het VN Global Compact te onderte-

neming het VN Global Compact in publieke uitingen te steu-

kenen. De activiteiten zullen eind september opgestart wor-

nen.

den. Binnen dit initiatief heeft Syntrus Achmea zich ook aangemeld voor een werkgroep om de effectiviteit van di-

In de praktijk blijkt dat ondernemingen die aan het VN Glo-

verse engagementstrategieën te testen.

bal Compact deelnemen dit op zeer verschillende wijze doen. De ene onderneming neemt haar deelname zeer se-

Belangenbehartiging

rieus en voldoet aan alle afspraken, terwijl de andere on-

Om de belangen van het pensioenfonds beter te vertegen-

derneming minder aandacht besteedt aan het uitvoeren van

woordigen neemt Syntrus Achmea, naast de collectieve

de principes. Deze laatste groep kan de geloofwaardigheid

engagementactiviteiten, actief deel aan samenwerkingsver-

van het VN Global Compact ondermijnen.

banden van institutionele beleggers op het gebied van Corporate governance, Eumedion en het International Corpora-

Door middel van een collectief engagement zetten institutio-

te Governance Network. Daarnaast heeft Syntrus Achmea

nele beleggers zich in, om ondernemingen aan te sporen zo

zich verbonden aan de Principles for Responsible Invest-

snel mogelijk te voldoen aan de principes van het VN Global

ment. Binnen dit initiatief committeren institutionele beleg-

Compact en de bijbehorende rapportageverplichtingen.

gers zich aan het stimuleren van verantwoord beleggen,

Door samen te werken met andere institutionele beleggers

zowel intern als extern. Ook heeft Syntrus Achmea Vermo-

wordt er extra druk uit geoefend op de ondernemingen om

gensbeheer zich verbonden aan het eerder genoemde Car-

70024 032004

bon Disclosure Project.

16

Tabel Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document..4 Ondernemingen in collectief engagement programma Bron: Syntrus Achmea en Robeco Verantwoord Beleggen H1 2012 rapport Anticorruptie AT&T Atlas Copco Belgacom

Eiffage Sacyr Salzgitter

Dassault Dominion

Scania Schneider

Carbon Disclosure Project A2A Allegheny Energy Apache ArcelorMittal Archer Daniels Midland Avery Dennison Bouygues SA Constellation Energy Group Danone

Deutsche Boerse AG Eastman Chemical Mattel, Inc. McDonald's Corp. Norfolk Southern Occidental Petroleum Corp. Oracle Corp. Schlumberger Statoil

Tesco Vivendi Voestalpine

The Home Depot, Inc. Tyco Electronics Ltd. Union Pacific UnitedHealth Group, Inc. Verizon Communications, Inc. Viacom, Inc.

70024 032004

VN Global Compact Definitieve lijst van ondernemingen wordt vastgesteld eind september 2012.

17

5 Corporate governance en stemmen Corporate governance wordt vaak vertaald met goed ondernemingsbestuur. Het heeft betrekking op de verhoudingen tussen de verschillende organen van de onderneming zoals de raad van bestuur, de raad van commissarissen, aandeelhouders en andere belanghebbenden. Rekenschap, transparantie en toezicht spelen hierbij een centrale rol. Pensioenfondsen beleggen onder andere in beursgenoteerde ondernemingen en zijn daardoor ook aandeelhouder. Door actief gebruik te maken van aandeelhoudersrechten kan het pensioenfonds invloed uitoefenen op de onderneming. Het gaat hierbij om het benoemen van bestuurders, het goedkeuren van jaarstukken en in sommige gevallen kan het zich uitspreken over het beloningsbeleid. Het pensioenfonds doet dit onder andere door deel te nemen aan de besluitvorming op de aandeelhoudersvergadering (stemmen).

1. Het pensioenfonds als actief aandeelhouder

Het pensioenfonds maakt bij het uitoefenen van stemrech-

De Nederlandse Corporate Governance Code schrijft voor

ten gebruik van stemanalyses en stemadviezen van Institu-

dat institutionele beleggers zoals pensioenfondsen een be-

tional Shareholder Services (ISS). De ISS aanbeveling dient

leid moeten hebben over het stemmen op aandeelhouders-

dus als advies. Voordat het pensioenfonds haar definitieve

vergaderingen van beursgenoteerde ondernemingen waarin

stem geeft beschouwt het alle voorstellen op individuele

zij beleggen. Daarbij wordt van de institutionele belegger

basis. Als gevolg hiervan kan er per onderneming anders

gevraagd om minstens eenmaal per jaar aan te geven hoe

gestemd worden op een voorstel van gelijke aard. Dit op

hij invulling geeft aan het stembeleid.

basis van de specifieke feiten en omstandigheden van een dergelijk voorstel.

Daarnaast stelt de Corporate Governance Code dat de institutionele belegger minimaal eenmaal per kwartaal moet

Het betekent ook dat het pensioenfonds niet altijd met het

aangeven hoe hij stemde op de aandeelhoudersvergaderin-

management van de onderneming of met de aanbeveling

gen. In bijlage 2 vindt u de volledige tekst van de relevante

van ISS meestemt. Zo werd in de eerste helft van 2012 in

bepalingen voor institutionele beleggers van de Nederland-

ongeveer 8% van alle agendapunten tegen het manage-

se Corporate Governance code.

ment gestemd. Het ging hier vooral om de benoeming van bestuurders van ondernemingen (niet onafhankelijk waar dit

Het pensioenfonds voldoet aan de bepalingen van de Cor-

wel geëist of gewenst is) en beloningstructuren (excessief,

porate Governance code. Op de website van het pensioen-

onvoldoende toegelicht, of niet transparant genoeg). Op

fonds zijn de volgende documenten te vinden: 1. Stembeleid 2. Stemverslag van de voorgaande kwartalen en het afgelopen jaar 3. Rapportagetool waarbij gerapporteerd wordt hoe gestemd is per aandeelhoudersvergadering

aandeelhoudersresoluties over milieu, sociale en governan-

2. Stemgedrag Pensioenfonds

ce kwesties wordt ook relatief vaak tegen management gestemd.

Tabel Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document..5 Overzicht stemactiviteiten H1 2012 Bron: ISS en Syntrus Achmea

Zoals elk jaar lag de nadruk van het stemseizoen in het tweede kwartaal. Het bedrijfspensioenfonds voor de Landbouw stemde in het eerste halfjaar van 2012 tijdens 283

Management Agendapunten 3985

Voor 3693

Tegen 306

ISS beleid Voor 3982

Tegen 17

vergaderingen op totaal 3985 agendapunten. De aandeelhoudersvergaderingen vonden plaats in Europa

Op de website van het pensioenfonds vindt u meer informa-

en in de Verenigde Staten. Het pensioenfonds kan niet bij

tie over hoe het pensioenfonds per aandeelhoudersverga-

alle aandeelhoudersvergaderingen aanwezig zijn en maakt

dering stemde.

daarom gebruik van ‘stemmen op afstand’. Op de website van het pensioenfonds vindt u hoe het pensioenfonds per

Agenderingsrecht aandeelhouders

aandeelhoudersvergadering stemde.

Op de aandeelhoudersvergaderingen van ondernemingen

70024 032004

kunnen aandeelhouders een voorstel agenderen, mits wordt

18

voldaan aan de voorwaarden van het geldende agende-

Daarnaast wordt gekeken of er een onafhankelijke verkie-

ringsrecht. Hieronder volgen een paar voorbeelden van

zing van bestuurders en de leden van belangrijke bestuurs-

dergelijke voorstellen die de eerste helft van het jaar werden

commissies mogelijk is en of er problematische belonings-

gedaan op het gebied van milieu, sociale en governance

praktijken bij de onderneming zijn gesignaleerd. In het geval

kwesties.

van onder andere American Express, Philip Morris en Dow

Op de aandeelhoudersvergadering van de Amerikaanse ondernemingen C.R. Bard en Emerson Electric werd door een aandeelhouder een voorstel ter stemming gebracht voor het verplichten van de onderneming om over duurzaamheid te rapporteren. Het pensioenfonds heeft op beide voorstellen voor gestemd gezien het belang van transparan-

Chemical is er tegen de benoeming van de bestuurdersvoorzitter gestemd, conform het advies van ISS. Er is voor een onafhankelijke bestuursvoorzitter gestemd bij Johnson & Johnson, AT&T, PepsiCo en een aantal grote financiële ondernemingen zoals Bank of New York Mellon, Wells Fargo & Company en J.P. Morgan Chase.

tie rondom de risico’s en kansen op het gebied van duur-

3.1 Corporate Governance ontwikkelingen Nederland

zaamheid.

Tweede kamer dwingt roulatie van accountantskantoren af Een amendement met deze strekking op het wetsvoorstel betreffende het accountantsberoep is op 14 februari jl. door de Tweede Kamer aangenomen. Beursgenoteerde ondernemingen worden verplicht om iedere acht jaar te rouleren van accountantskantoor. Daarna moet er een afkoelingsperiode van twee jaar zijn, voordat hetzelfde kantoor weer de wettelijke jaarrekeningcontrole mag doen. De wet treedt naar verwachting per 1 januari 2014 in werking

Op de aandeelhoudersvergadering van het Amerikaanse General Electric Company (GE) werd een voorstel gedaan door een aandeelhouder om de onderneming te verplichten haar kernenergieactiviteiten uit te faseren. Conform het advies van ISS heeft het pensioenfonds tegengestemd op dit voorstel, omdat deze onderneming reeds zeer uitgebreid rapporteert over dit thema, het feit dat kernenergieactiviteiten aan zeer strikte overheidsregulering is onderworpen en tenslotte omdat een dergelijke operationele beslissing het

Volmachtstemmen van aandeelhouders kwijt

beste aan het management kan worden overgelaten i.p.v.

Volmachtstemmen van aandeelhouders raken soms kwijt,

aan de aandeelhouders.

omdat tussen de aandeelhouder en de onderneming een

Bij het Amerikaanse Century Link werd door een aandeelhouder een voorstel ter stemming gebracht om het aandelenpakket in de beloningen van bestuurders te onderwerpen aan prestatiecriteria en aan een minimum periode van 3 jaar waarin de bestuurders de aandelen moeten aanhouden. Op deze manier kunnen de lange termijn belangen van zowel de aandeelhouders, de onderneming en haar bestuurders op één lijn worden gezet. Het advies van ISS is hierin gevolgd en het pensioenfonds heeft voor dit voorstel gestemd

internationale keten van intermediairs is ontstaan, zoals bewaarbanken en stemverzamelaars. Daardoor kan de uitslag van cruciale stemmingen op een aandeelhoudersvergadering met een nipt voor of tegen ter discussie worden gesteld. Steeds meer aandeelhouders kiezen ervoor hun stem door middel van een volmacht of stem¬instructie een aantal dagen voor de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA) uit te brengen. Daardoor neemt de kans op fouten toe. Dat stellen Eumedion, beleggersvereniging VEB en Paul Frentrop, hoogleraar Corporate Governance and

Tot slot werd bij een aantal ondernemingen in de Verenigde

Capital Markets aan Nyenrode Business Universiteit in het

Staten een voorstel gedaan voor de aanstelling van een

Financieele Dagblad (FD). Syntrus Achmea maakt ook ge-

onafhankelijke bestuursvoorzitter, omdat deze functie bij

bruik van stemvolmachten en zal deze ontwikkeling nauw-

een aantal ondernemingen door de CEO wordt vervuld. Dit

lettend volgen.

is mogelijk omdat in de Verenigde Staten ondernemingen zijn ingericht volgens het zogenaamde ‘one tier’ model,

Best practices voor betrokken aandeelhouderschap

waarbij uitvoerende toezichthoudende bestuurders samen in

In de eerste helft van 2012 werd voor het pensioenfonds

een bestuur zitten. ISS en het pensioenfonds hebben per

een rapportage opgesteld over de toepassing van de best

onderneming beoordeeld of er voldoende waarborgen zijn

practices voor betrokken aandeelhouderschap in het jaar

voor een onafhankelijk oordeel door het management.

2011. Eumedion heeft haar deelnemers handvatten gege-

70024 032004

ven om invulling te geven aan betrokken aandeelhouder-

19

schap. Zij heeft daartoe tien best practices opgesteld die

over het functioneren van stemadviesbureaus in Europa,

betrekking hebben op het volgen van de Nederlandse on-

zoals ISS en Glass Lewis. Specifiek vraagt ESMA naar er-

dernemingen waarin wordt belegd, het aangaan van een

varingen van institutionele beleggers en beursgenoteerde

dialoog met deze ondernemingen en het uitoefenen van het

ondernemingen over de juistheid, onafhankelijkheid en be-

stemrecht in aandeelhoudersvergaderingen.

trouwbaarheid van de stemadviezen.

Bij de best practices geldt de „pas toe of leg uit” regel: van

EU wil uitbreiding aandeelhoudersrechten t.a.v. belo-

Eumedion-deelnemers wordt verwacht dat zij transparant

ningsbeleid

maken in hoeverre zij de best practices toepassen en zo

De Europese Unie (EU) wil dat alle Europese beursgeno-

niet, waarom niet. Nederlandse beursgenoteerde onderne-

teerde ondernemingen het beloningsbeleid voor hun bestuur

mingen en de cliënten en deelnemers van de institutionele

voortaan ter bindende stemming voorleggen aan de AVA.

beleggers die bij Eumedion zijn aangesloten kunnen zo op

Deze praktijk is reeds gebruikelijk in Nederland en in het

een transparante manier zien op welke wijze invulling wordt

Verenigd Koninkrijk is inmiddels een wetsvoorstel ingediend

gegeven aan betrokken en verantwoord aandeelhouder-

voor een bindende stem op het beloningsbeleid. De EU

schap. De rapportage is op de website van het pensioen-

vindt verder dat de Europese banken moeten worden ver-

fonds geplaatst. Syntrus Achmea is deelnemer van Eume-

plicht de bonussen van hun bestuurders te maximeren (als

dion en onderschrijft de best practices. Syntrus Achmea

percentage van het vast salaris) en de banken dienen een

heeft daarom ook namens het pensioenfonds gerapporteerd

maximumratio vast te stellen voor de hoogst- en laagstver-

over de wijze waarop het pensioenfonds invulling geeft aan

dienende werknemers. Deze ratio’s moeten ter goedkeuring

betrokken en verantwoord aandeelhouderschap

aan de AVA worden voorgelegd.

3.2 Corporate Governance ontwikkelingen Internationaal Europees Parlement voorstander van ontwikkeling Europese ‘Stewardship Code’. Het Europees Parlement (EP) verwelkomt de ontwikkeling van speciale gedragscodes voor institutionele beleggers en is van mening dat een Europese ‘Stewardship Code’ voor institutionele beleggers kan worden ontwikkeld op basis van de huidige initiatieven en in samenwerking met nationale autoriteiten. Dit staat in een motie die het EP op 29 maart 2012 in een plenaire zitting heeft aangenomen als reactie op het in 2011 gepubliceerde Groenboek corporate governance van de Europese Commissie. Het Parlement spreekt zich uit voor corporate governance regulering via codes in plaats van bindende, Europese wetgeving. Volgens het EP kan een raamwerk van codes en best practices eerder een gedragsverandering bewerkstelligen dan nieuwe corporate governance wetgeving. ESMA consulteert over wenselijkheid en mogelijkehden om stemadviesbureaus te reguleren De European Securities and Markets Authoriy (ESMA) is in maart een consultatie gestart naar de wenselijkheid van en mogelijkheden om stemadviesbureaus te reguleren. De

70024 032004

consultatie is erop gericht meer helderheid te verkrijgen

20

70024 032004

21

Bijlage 1 Uitgangspunten van de Global Compact van de Verenigde Naties Het VN Global Compact verlangt van bedrijven dat zij binnen hun invloedsfeer een aantal kernwaarden op het gebied van mensenrechten, arbeidsnormen, milieu en anticorruptie omarmen, ondersteunen en uitoefenen. Bedrijven die het VN Global Compact initiatief onderschrijven, verbinden zich ertoe de onderstaande doelstellingen en waarden te steunen bij het uitvoeren van hun activiteiten: Mensenrechten 1e principe:

Bedrijven dienen binnen de eigen invloedssfeer de internationaal vastgelegde mensenrechten te ondersteunen en te respecteren; en

2e principe:

er voor te zorgen dat zij niet medeplichtig zijn aan schendingen van de mensenrechten.

Arbeidsnormen 3e principe:

Bedrijven dienen de vrijheid van vakvereniging en de effectieve erkenning van het recht op collectieve onder-

4e principe:

alle vormen van verplichte en gedwongen arbeid te elimineren;

5e principe:

zich in te spannen voor de effectieve afschaffing van kinderarbeid; en

6e principe:

discriminatie met betrekking tot werk en beroep te bestrijden.

handelingen te handhaven;

Milieu 7e principe:

Bedrijven dienen het voorzichtigheidsbeginsel te hanteren met betrekking tot milieukwesties;

8e principe:

initiatieven te ondernemen om grotere verantwoordelijkheid op milieugebied te bevorderen; en

9e principe:

de ontwikkeling en verspreiding van milieuvriendelijke technologieën te stimuleren.

Anticorruptie 10e principe:

Bedrijven dienen alle vormen van corruptie, inclusief afpersing en omkoping, tegen te gaan.

De principes van het Global Compact zijn gebaseerd op internationale verdragen, onder andere afgeleid van de Universele verklaring van de rechten van de mens, de verklaring van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) inzake de fundamentele arbeids-

70024 032004

rechten, en van de verklaring van Rio met betrekking tot milieu en ontwikkeling.

22

Bijlage 2 Bepalingen Nederlandse Corporate Governance Code IV.4 Verantwoordelijkheid institutionele beleggers Verantwoordelijkheid van institutionele beleggers Principe

Institutionele beleggers handelen primair in het belang van hun achterliggende begunstigden of beleggers en hebben een verantwoordelijkheid jegens hun achterliggende begunstigden of beleggers en de vennootschappen waarin zij beleggen om op zorgvuldige en transparante wijze te beoordelen of zij gebruik willen maken van hun rechten als aandeelhouder van beursvennootschappen.

Best practice bepalingen IV.4.1

Institutionele beleggers (pensioenfondsen, verzekeraars, beleggingsinstellingen, vermogensbeheerders) publiceren jaarlijks in ieder geval op hun website hun beleid ten aanzien van het uitoefenen van het stemrecht op aandelen die zij houden in beursvennootschappen.

IV.4.2

Institutionele beleggers doen jaarlijks op hun website en/of in hun jaarverslag verslag van de uitvoering van hun beleid ten aanzien van het uitoefenen van het stemrecht in het betreffende boekjaar.

IV.4.3

Institutionele beleggers brengen ten minste eenmaal per kwartaal op hun website verslag uit of en hoe zij als aandeelhouders hebben gestemd op de algemene vergaderingen van aandeelhouders.

Verantwoordelijkheid van aandeelhouders Principe

Aandeelhouders gedragen zich ten opzichte van de vennootschap, haar organen en hun medeaandeelhouders naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid. Hieronder valt de bereidheid om een dialoog met de vennootschap en medeaandeelhouders aan te gaan.

Best practice bepaling IV.4.4.

Een aandeelhouder oefent het agenderingsrecht slechts uit nadat hij daaromtrent in overleg is getreden met het bestuur. Wanneer een of meer aandeelhouders het voornemen heeft de agendering te verzoeken van een onderwerp dat kan leiden tot wijziging van de strategie van de vennootschap, bijvoorbeeld door het ontslag van één of meer bestuurders of commissarissen, wordt het bestuur in de gelegenheid gesteld een redelijke termijn in te roepen om hierop te reageren (de responstijd). Dit geldt ook voor een voornemen als hiervoor bedoeld dat strekt tot rechterlijke machtiging voor het bijeenroepen van een algemene vergadering op grond van artikel 2:110 BW. De betreffende aandeelhouder respecteert de door het bestuur ingeroepen responstijd in de zin van best practice bepaling II.1.9.

IV.4.5.

Een aandeelhouder stemt naar zijn eigen inzicht. Van een aandeelhouder die gebruikt maakt van stemadviezen van derden wordt verwacht dat hij zich een eigen oordeel vormt over het stembeleid van deze stemadviseur en de door deze verstrekte stemadviezen.

IV5.5.

Indien een aandeelhouder een onderwerp op de agenda heeft laten plaatsten, licht hij dit ter vergadering toe en

70024 032004

beantwoordt hij indien nodig vragen hierover.

23

Rapportage Verantwoord Beleggen Eerste halfjaar 2012 Index

Recommend Documents