Jaarverslag 2012 verantwoord beleggen

Jaarverslag 2012

verantwoord beleggen Pensioenfonds PNO Media

2

Pensioenfonds PNO Media Jaarverslag VERANTWOORD BELEGGEN 2012

Pensioenfonds PNO Media

Jaarverslag

verantwoord beleggen

2012


1

2


Inhoudsopgave Inhoudsopgave

3

Voorwoord

4

1 PNO Media 2012

6

2 Een nieuwe code verantwoord beleggen

8

3 De code verantwoord beleggen

10

4 Engagement

16

4.1

Vooruitgang van engagements

19

4.2

Milieu

22

4.3

Corporate governance

24

4.4

Mensenrechten en ethiek

26

4.5

Bedrijfsstrategie en risico

28

5 Ontwikkelingen in 2012

30

6 Stemmen

34

7 Uitsluiten

38


3

Voorwoord In financieel opzicht was 2012 een zeer volatiel jaar. De economische crisis in de Eurozone zorgde voor stijgende risicopremies op staatsobligaties van Zuid-Europese landen en dalende aandelenkoersen. De angst voor het uiteenvallen van de euro werd steeds groter. Waar Europese politici niet in staat bleken om gezamenlijk de financiële crisis te bezweren, daar bracht de Europese Centrale Bank (ECB) de in paniek geraakte financiële markten wel tot rust.

Het vangnet dat de ECB bood, zorgde voor dalende risicopremies en stijgende aandelenkoersen. Uiteindelijk werd één van de meest turbulente jaren op de financiële markten voor het pensioenfonds ook één van de best renderende. Het rendement op de beleggingen, inclusief valuta- en rentehedge, was 15,2%.

Positieve verandering tot stand brengen Voor PNO Media was het niet alleen in financieel opzicht een bijzonder jaar. Ook op het gebied van verantwoord beleggen gebeurde er veel. Zo hebben we – net als vorig jaar - op al onze aandelen onze stem uitgebracht. In totaal ging het om 777 aandeelhoudersvergaderingen waarbij op meer dan 9.200 agendapunten is gestemd. Daarnaast is er met een groot aantal ondernemingen engagement gevoerd. In 2012 waren er bij 227 ondernemingen 518 verschillende engagements actief. Door met bedrijven de dialoog aan te gaan, zijn we in staat onze bezorgdheid over zaken als milieu, mensenrechten en corporate governance kenbaar te maken en samen met de onderneming tot een oplossing te komen. Dit zijn vaak langjarige engagements die soms langzaam vorderen, maar vaak wel een positieve verandering bij het bedrijf tot stand brengen.

Een nieuwe code verantwoord beleggen De code verantwoord beleggen die we sinds 2009 hebben, beschrijft uitgebreid de fundamentele uitgangspunten die PNO Media in het verantwoord beleggingsbeleid hanteert. De ontwikkelingen op het gebied van verantwoord beleggen staan echter niet stil. Daarom hebben we in 2012 onze code geactualiseerd in lijn met de meest recente internationale verdragen en richtlijnen op het gebied van verantwoord beleggen. In de nieuwe code verantwoord beleggen sluiten we ook staatsobligaties van enkele landen uit van ons beleggingsuniversum. We beleggen niet in landen waartegen sancties zijn uitgevaardigd door de Verenigde Naties of landen die structureel de persvrijheid beperken.

4


Ontwikkelingen in 2012 Verantwoord beleggen is een thema dat steeds meer aandacht krijgt in de media en bij maatschappelijke organisaties. Zo publiceerde de ‘Campagne tegen Wapenhandel’ in oktober 2012 een onderzoeksrapport over de beleggingen van Nederlandse pensioenfondsen in kernwapensystemen. De Campagne tegen Wapenhandel publiceerde een lijst met bedrijven die zich bezighouden met de productie van kernwapensystemen en riep pensioenfondsen op niet meer in deze bedrijven te beleggen. Wij hebben de bedrijfsactiviteiten van de betreffende bedrijven zelfstandig onderzocht en hebben op basis van onze bevindingen een aantal van hen op onze uitsluitingslijst geplaatst. Een andere ontwikkeling op het gebied van verantwoord beleggen is het wettelijke verbod op investeringen in bedrijven die zich bezighouden met de productie, verkoop en distributie van clustermunitie of cruciale onderdelen hiervan. PNO Media sluit al bedrijven op basis van dit criterium uit. Hoewel dit verbod op 1 januari 2013 officieel van kracht is gegaan, hebben we al in 2012 de nodige voorbereidingen getroffen en onze uitsluitingslijst verder gespecificeerd.

Hilversum, 27 april 2013

Pensioenfonds PNO Media namens deze Media Pensioen Diensten L.G. Witkamp AAG

Drs. L.J. van der Put RBA

Directeur Directeur


5

PNO Media 2012

6


hoofdstuk 1 PNO Media 2012

In 2012 is het belegd vermogen van PNO Media gegroeid van € 3,4 miljard naar bijna € 4,1 miljard. De groei komt onder andere door het hoge beleggingsresultaat dat in het afgelopen jaar is behaald. Inclusief het resultaat van de rente- en valuta-afdekking was het rendement 15,2%. Het belegd vermogen is ook gegroeid doordat in 2012 het pensioenfonds voor het Film- en Bioscoopbedrijf is toegetreden tot PNO Media. Opvallend was dat een van de meest turbulente jaren op de financiële markten voor PNO Media ook een van de best renderende blijkt te zijn. Uiteindelijk behaalde de beleggingsportefeuille een rendement van 11,3% (na kosten) en inclusief valuta- en rente-afdekking van 15,2%. De drie kernmarkten laten positieve rendementen zien en presteerden beter dan de relevante benchmark. De best presterende kernmarkt in 2012 was aandelen met een rendement van 17,5%. De kernmarkt vastrentende waarden laat door de dalende rente en de ingekomen spreads een rendement zien van 9,9%. De kernmarkt alternatieve beleggingen behaalde een rendement van 4,0%. Samenstelling beleggingsrendement 2012

Portefeuille

Gewicht eind 2012

Marktwaarde (€ mln)

Rendement

Vastrentende waarden

49%

1.935

9,9%

Aandelen

36%

1.425

17,5%

Alternatieve beleggingen

15%

620

4,0%

100%

3.980

11,3%

4.004

11,5%

4.142

15,2%

Totaal voor afdekking valutarisico Totaal na afdekking valutarisico Totaal fonds

De beleggingsportefeuille wordt beheerd door Media Pensioen Diensten (MPD). MPD selecteert vermogensbeheerders die ieder een deel van de beleggingsportefeuille beheren. Elke vermogensbeheerder krijgt de opdracht mee om binnen een bepaalde regio of op basis van een specifieke beleggingsstijl het vermogen te beheren. Figuur 1: Belegd vermogen naar beleggingscategorie

36%

Aandelen

49%

Vastrentende waarden

9%

Vastgoed

5%

Private equity

1%

Infrastructuur


7

Een nieuwe code verantwoord beleggen

8


hoofdstuk 2 Een nieuwe code verantwoord beleggen

PNO Media heeft sinds 2002 een code verantwoord beleggen. Een aantal fundamentele uitgangspunten op het gebied van mensenrechten, arbeidsrechten, dierenwelzijn, controversiële wapens en corporate governance staan hierin centraal. De code geeft daarnaast aan hoe wij met de uitgangspunten om gaan en hoe deze in het beleggingsbeleid worden geïmplementeerd. Sinds 2002 heeft verantwoord beleggen zich ontwikkeld tot een integraal onderdeel van het beleggingsbeleid van PNO Media. Deelnemers van het pensioenfonds hechten er veel waarde aan dat hun pensioengeld op een verantwoorde manier wordt belegd. Daarbij mag het voornaamste doel van het pensioenfonds echter niet uit het oog worden verloren: een zo waardevast mogelijk pensioen aanbieden aan (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden. De code verantwoord beleggen wordt door PNO Media periodiek geëvalueerd. De laatste keer dat dit gebeurde was in 2009. Sindsdien is er op het gebied van verantwoord beleggen het nodige veranderd. Verantwoord beleggen krijgt bij institutionele beleggers steeds meer aandacht en internationaal worden er afspraken gemaakt om de ‘leefomgeving in de ruimste zin van het woord’ te verbeteren. Een update van de code met de meest recente internationale verdragen en richtlijnen vonden we dan ook op zijn plaats. Om ons hierin te begeleiden hebben we een gerenommeerd onderzoeksbureau ingeschakeld dat ons verantwoord beleggingsbeleid heeft geëvalueerd en adviezen heeft uitgebracht over hoe het beleid verder kan worden ontwikkeld. Het onderzoek is in de tweede helft van 2012 uitgevoerd en door het bestuur eind 2012 vastgesteld. De voornaamste wijzigingen in de nieuwe code ten opzichte van de oude code zijn: • De code verantwoord beleggen is geactualiseerd op het gebied van mensenrechten, arbeidsrechten, wapens, dierenrechten en milieu. • “Bescherming van gezondheid en welzijn” wordt als fundamenteel uitgangspunt toegevoegd. • Er wordt een aantal landen op de uitsluitingslijst geplaatst. Er mag niet in staatsobligaties worden belegd van landen die op de lijst vermeld staan. PNO Media sluit landen uit die door de Verenigde Naties op de sanctielijst zijn geplaatst. Daarnaast sluiten wij enkele landen uit waar de persvrijheid ernstig en structureel wordt geschonden. • De uitsluitingslijst wordt aangepast op basis van de nieuwe code verantwoord beleggen. De volledige code verantwoord beleggen kan worden gedownload op onze website: www.pnomediaverantwoordbeleggen.nl.


9

De code verantwoord beleggen

10


hoofdstuk 3 De code verantwoord beleggen

De volledige code verantwoord beleggen van PNO Media staat op de website www.pnomediaverantwoordbeleggen.nl. De website bevat algemene informatie over verantwoord beleggen en we publiceren hierop al onze beleggingen. Ook is op de website terug te vinden hoe wij hebben gestemd op onze aandelen. In dit hoofdstuk beschrijven we de fundamentele uitgangspunten uit onze code verantwoord beleggen.

Respecteren van mensenrechten PNO Media onderschrijft de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, die in 1948 werd aangenomen door de Verenigde Naties. De Universele Verklaring beschrijft de rechten en vrijheden van ieder mens “zonder enig onderscheid van welke aard ook, zoals ras, kleur, geslacht, taal, godsdienst, politieke of andere overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst, eigendom, geboorte of andere status.” PNO Media onderschrijft tevens het Protect, Respect and Remedy Framework van professor John Ruggie, Speciaal Vertegenwoordiger van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties op het gebied van bedrijven en mensenrechten.

Respecteren van arbeidsrechten PNO Media onderschrijft de vier Fundamentele Principes en Rechten op het Werk van de International Labour Organisation (ILO) ten aanzien van arbeid en arbeidsomstandigheden: • vrijheid van vereniging en erkenning van het recht op collectieve onderhandeling; • het verbod op alle vormen van gedwongen arbeid; • het verbod op kinderarbeid; • het verbod op discriminatie (op grond van etniciteit, geslacht of sociale afkomst) met betrekking tot het aanbieden van werk of specifieke functies. Het Protect Respect en Remedy Framework van professor Ruggie benadrukt dat de verplichting van bedrijven om mensenrechten te respecteren geldt voor alle mensenrechten die in internationale verdragen zijn opgenomen.

Bescherming van gezondheid en welzijn PNO Media onderschrijft het recht op gezondheid. Dit is een erkend mensenrecht, in 1946 voor het eerst geformuleerd bij de oprichting van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) als: “het recht op het genieten van de hoogst haalbare standaard van lichamelijke en geestelijke gezondheid”. Het is een onderwerp waaronder veel zaken vallen: toegang tot gezondheidszorg, veilig drinkwater, juiste sanitaire voorzieningen, veilig voedsel, huisvesting, gezonde werkomstandigheden, onderwijs en informatie over gezondheid, en gendergelijkheid. De voorzieningen voor gezondheidszorg moeten zowel fysiek als economisch voor iedereen toegankelijk zijn, zonder onderscheid.


11


Tegengaan van corruptie Corruptie is het verrichten of nalaten van handelingen met als doel een persoon, groep of organisatie te bevoordelen, zonder dat deze op legitieme gronden aanspraak kan maken op dat voordeel. Corruptie omvat uiteenlopende gedragingen, waaronder omkoping, afpersing, fraude, witwassen, maar ook het betalen van steekpenningen. PNO Media onderschrijft onder andere de OESO Richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen en de Business Principles for Countering Bribery van Transparency International ten aanzien van het tegengaan van corruptie.

Beschermen van het milieu en het klimaat Besluiten en activiteiten van organisaties hebben effect op de natuurlijke leefomgeving van de mens, aangeduid als het milieu. Het niet-duurzame gebruik van natuurlijke hulpbronnen van de aarde en de ecosystemen die deze hulpbronnen leveren (natural capital), is in feite kapitaalvernietiging. Het is van belang dat natuurlijke hulpbronnen zorgvuldig worden gebruikt en de biodiversiteit daarin wordt beschermd. Het identificeren en waarderen van natuurlijke hulpbronnen en de bijbehorende diensten kan leiden tot betere besluitvorming over het beheren en beschermen van de natuurlijke leefomgeving. Daarnaast moet elke organisatie ernaar streven om milieuvervuiling en klimaatverandering te voorkomen. PNO Media spreekt van milieuvervuiling als sprake is van aantasting of verontreiniging van het (leef)milieu door menselijke activiteiten. Bijvoorbeeld door chemische verbindingen, lawaai, warmte, licht en energie in het milieu te brengen met schadelijke effecten tot gevolg die een gevaar vormen voor zowel de gezondheid en welvaart van de mens als voor de biodiversiteit van de natuur. PNO Media onderschrijft onder andere de richtlijnen van het Earth Charter, de Verklaring van Rio, de UN Convention on Biological Diversity en de UN Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora.

12



Geen controversiële wapens en wapenhandel PNO Media wil niet betrokken zijn bij de productie van wapens en wapensystemen, of essentiële onderdelen daarvan, die volgens internationaal recht verboden zijn, of die in het gebruik fundamentele humanitaire principes schenden. De bedoelde humanitaire principes omvatten het principe van evenredigheid (onnodig leed moet voorkomen worden) en het principe van onderscheid (militaire doelen en burgerdoelen dienen te worden onderscheiden). Concreet worden de volgende wapens bedoeld: chemische en biologische wapens, kernwapens, antipersoonsmijnen en clustermunitie. PNO Media onderschrijft onder andere het Non-proliferatieverdrag inzake nucleaire wapens, het Verdrag van Ottawa (landmijnen) en het Verdrag tegen clustermunitie.

Respecteren van normen voor corporate governance PNO Media onderschrijft de normen voor corporate governance van de OECD (Principles of Corporate Governance) en het International Corporate Governance Network (Statement on Global Corporate Governance Principles). Deze normen voor corporate governance hebben betrekking op: • het doel van de onderneming, winst voor aandeelhouders; • openheid en transparantie over activiteiten; • monitoring en controle van activiteiten; • eigendom, verantwoordelijkheden, stemrechten en corrigerende maatregelen van aandeelhouders; • bestuur en directie van de onderneming; • vergoedingenbeleid binnen de onderneming; • burgerschap, relaties met belanghebbenden en ethisch gedrag van de onderneming.

Respecteren van normen voor dierenwelzijn PNO Media onderschrijft de The Five Freedoms, de conventies van de Raad van Europa met betrekking tot dierenwelzijn in de intensieve veehouderij en tijdens transport. Tevens ondersteunt PNO Media het voorstel voor een Universele Verklaring voor Dierenwelzijn van de World Society for the Protection of Animals (WSPA). Deze richtlijnen gaan er van uit dat dieren een bewustzijn hebben en kunnen lijden. Elk handelen dat aanzet tot geweld tegen dieren wordt daarom afgekeurd. De behoeften die dieren hebben voor hun welzijn moeten worden gerespecteerd. Daarbij moet gedacht worden aan: • toegang tot voldoende drinkwater en voedsel dat bij de diersoort past; • een relatief gezonde en stressarme omgeving; • voorkomen van pijn, letsel en ziekte; • het kunnen ontplooien van natuurlijk gedrag; • omstandigheden creëren die lijden voorkomen. Bij vormen van veehouderij die uitsluitend gericht zijn op de productie van bont wil PNO Media niet betrokken zijn. Bij vormen van veehouderij voor voedings- en andere gebruiksproducten vindt PNO Media het respecteren van normen voor dierenwelzijn van belang.


13


Stemmen, engagement en uitsluiten PNO Media verwacht van de ondernemingen waarin het belegt dat zij handelen in overeenstemming met onze code verantwoord beleggen. Handelen ondernemingen in strijd met onze uitgangspunten, dan wenden we onze invloed als aandeelhouder aan om te bewerkstelligen dat die ondernemingen hun gedrag veranderen. Hiervoor hebben we verschillende mogelijkheden: we stemmen op al onze aandelen, we gaan in dialoog met deze ondernemingen (engagement) of we sluiten ondernemingen uit van ons beleggingsuniversum. Van het laatste geval is alleen sprake bij zeer ernstige of structurele schendingen van onze fundamentele uitgangspunten.

Uitsluiten van landen In de nieuwe code verantwoord beleggen sluit PNO Media ook een aantal landen uit van het beleggingsuniversum. We beleggen niet in staatsleningen van landen die op de uitsluitingslijst zijn opgenomen. Ook van overheden verwachten we dat zij handelen overeenkomstig onze fundamentele uitgangspunten. Onze uitgangspunten zijn overigens in lijn met die van de Principles for Responsible Investment (voorheen UNPRI). Een land wordt op de uitsluitingslijst geplaatst wanneer: de overheid van een land systematisch en herhaaldelijk een fundamenteel uitgangspunt schendt; en/of de overheid van een land onvoldoende maatregelen neemt om structurele schendingen van de fundamentele uitgangspunten door ingezetenen (individuen en organisaties) tegen te gaan of gerechtelijk te vervolgen.

14



Dit geldt in ieder geval voor staten waartegen sancties zijn opgelegd door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Deze sancties worden opgelegd als staten structureel fundamentele mensenrechten schenden. De sancties kunnen betrekking hebben op de handel in bepaalde goederen met het betreffende land, maar zijn ook vaak gericht tegen bepaalde machtige individuen die reisbeperkingen worden opgelegd en wiens banktegoeden worden bevroren. In landen die op de VN-sanctielijst voorkomen beleggen we niet in staatsobligaties die zijn uitgegeven door dat land. Als pensioenfonds voor de mediasector hechten we veel belang aan persvrijheid. PNO Media heeft daarom besloten om staatsobligaties die worden uitgegeven door staten die de persvrijheid ernstig schenden, eveneens uit te sluiten van zijn beleggingen. Op basis van de Persvrijheid Index van de internationale organisatie Reporters Without Borders, wordt beoordeeld voor welke staten dit geldt. Reporters Without Borders verzet zich tegen censuur en wetten die de persvrijheid ondermijnen. Ook streeft deze organisatie naar verbetering van de veiligheid van journalisten en staat journalisten bij die vervolgd, gevangen gezet of gemarteld worden. In de Persvrijheid Index worden alle staten ter wereld beoordeeld naar de mate waarin overheidsdiensten in het betreffende land verantwoordelijk zijn voor geweld tegen journalisten en de mate waarin de overheid de media controleert en censuur toepast. PNO Media heeft ervoor gekozen staatsobligaties van staten waar de persvrijheid door Reporters Without Borders als een ‘very serious situation’ wordt getypeerd, uit te sluiten van beleggingen.


15

Engagement

16


hoofdstuk 4 Engagement

Wanneer ondernemingen handelen in strijd met onze code verantwoord beleggen gebruiken we onze invloed als aandeelhouder om te bewerkstelligen dat deze ondernemingen hun gedrag veranderen in overeenstemming met onze fundamentele uitgangspunten. Een manier om die gedragsverandering te bewerkstelligen is door in overleg te treden met de onderneming. Dat noemen we ‘engagement’. De engagementbenadering houdt in dat we via een gespecialiseerd extern onderzoeksbureau, en waar mogelijk samen met andere institutionele beleggers, de dialoog opzoeken met ondernemingen met als doel een positieve verbetering in de bedrijfsvoering te bewerkstelligen. In 2012 heeft PNO Media met in totaal 227 ondernemingen een actieve engagement gevoerd. Het komt vaak voor dat er met een bedrijf over verschillende onderwerpen een engagement wordt gevoerd. Een engagement over een milieukwestie heeft vaak ook gevolgen voor bijvoorbeeld de bedrijfsstrategie en het risicomanagement. In 2012 zijn er over 518 verschillende onderwerpen engagements gevoerd. De beleggingsportefeuille van PNO Media is verspreid over de hele wereld en bevat in 2012 gemiddeld zo’n 750-850 ondernemingen. Het land waar een onderneming haar beursnotering heeft, hoeft echter niet het land te zijn waar de oorsprong van de engagement zich bevindt. Zo kan het hoofdkantoor van een onderneming de beursnotering in Amsterdam hebben, terwijl de reden van de engagement mogelijk een milieukwestie in China is. In de volgende figuur is te zien waar de hoofdkantoren van de ondernemingen zich bevinden waarmee PNO Media een of meerdere engagements heeft gevoerd. Figuur 2: Ondernemingen met engagements naar regio

8%

Azie

57%

Opkomende markten

79%

Europa

52%

Noord Amerika

31%

VK


17


De engagements die met de ondernemingen zijn gevoerd, hebben vaak uiteenlopende onderwerpen en zijn over het algemeen bedrijfsspecifiek. Ter verduidelijking hebben we de 518 engagements verdeeld in thema’s: 99 engagements hadden betrekking op het thema milieu, 251 engagements hadden betrekking op het thema corporate governance, 97 engagements hadden betrekking op het thema mensenrechten en ethiek en 71 engagements gingen over bedrijfsstrategie en risico. Figuur 3: Engagements naar thema

99 251

18

Milieu Corporate governance

97


71




4.1 Vooruitgang van engagements De engagements die PNO Media met een onderneming voert kunnen enkele weken in beslag nemen, maar het komt ook voor dat engagements een aantal jaren voortduren. De lengte van de engagement hangt af van de aard ervan en de bereidheid van de onderneming om samen te werken om tot een voor beide partijen aanvaardbare uitkomst te komen. Samen met onze ESG-adviseur Hermes Equity Ownership Services (‘Hermes’) hebben we een methodiek ontwikkeld om de voortgang van de engagements te volgen. Een engagementproces bestaat uit een reeks van stappen met als eindresultaat een succesvolle (en soms ook niet-succesvolle) engagement; de stappen tussen het bepalen van de doelstelling van de engagement en de uiteindelijke afronding ervan noemen we mijlpalen. Toelichting mijlpalen engagements

Status actieve engagement

Voltooide engagement

Mijlpaal 0

Mijlpaal 1

Mijlpaal 2

Mijlpaal 3

Mijlpaal 4

Niet succesvol

Bepalen van nieuwe doelstelling voor engagement

Kenbaar maken bij onderneming van bezorgdheid

Erkenning van bezorgdheid door onderneming

Ontwikkelen van strategie/vast stellen van doelen

Strategie succesvol geïmplementeerd

Engagement niet succesvol. Stopzetten/ uitsluiten of nieuwe poging

In 2012 heeft PNO Media in totaal 518 verschillende engagements gevoerd. Hiervan zijn 52 engagements nieuw. Wanneer er aanwijzingen zijn dat een onderneming activiteiten verricht die in strijd zijn met onze principes voor verantwoord beleggen, dan wordt een bureauonderzoek gedaan naar de kwestie. Indien noodzakelijk vindt er contact plaats met het betreffende bedrijf of wordt er informatie ingewonnen bij belanghebbende partijen zoals maatschappelijke organisaties of toezichthoudende instanties. Blijkt inderdaad sprake te zijn van een ‘overtreding’, dan wordt er een engagement gestart. Nadat de doelstelling van de engagement is vastgesteld (mijlpaal 0) wordt de engagement geïntensiveerd en vindt er, via briefwisseling en mondelinge toelichting, contact plaats met de onderneming waarbij de aard van de bezorgdheid kenbaar wordt gemaakt. Over het algemeen zijn ondernemingen bereid om met aandeelhouders, naast de reguliere aandeelhoudersvergadering (AvA), in dialoog te gaan. Het gebeurt echter ook dat men niet bereid is om over een bepaalde kwestie te praten. Of dat er wel een dialoog plaatsvindt, maar dat al snel blijkt dat de onderneming geen commitment toont om er samen uit te komen. Uiteindelijk is het doel om een kwestie op een voor beide partijen aanvaardbare wijze op te lossen. In veel gevallen worden engagements door de onderneming juist zeer gewaardeerd. De initiatiefnemers van een engagement fungeren voor een onderneming als ‘voelsprieten’ in de samenleving en maken de onderneming attent op maatschappelijk relevante ontwikkelingen.


19


Engagements vinden veelal achter de schermen plaats omdat ondernemingen vaak alleen bereid zijn om samen een bepaalde kwestie op te lossen als dit in vertrouwelijkheid gebeurt. De kans op eventuele reputatieschade speelt hierin een belangrijke rol. Zouden we de engagement in het openbaar willen voeren, dan kunnen we veel minder effectief optreden. Is het nodig om toch een kwestie in het openbaar aan de kaak te stellen, dan gebeurt dit meestal via de AvA.

Van de 518 actieve engagements zijn er 22 met succes afgerond. 4 engagements zijn voortijdig gestaakt. Wanneer een egagement niet succesvol is, zal er per geval een besluit worden genomen of het bedrijf tot het beleggingsuniversum blijft behoren of dat het op de uitsluitingslijst wordt geplaatst. In alle 4 de gevallen blijft het bedrijf tot ons beleggingsuniversum behoren en wordt het niet op de uitsluitingslijst geplaatst. Bijna de helft van de engagements heeft betrekking op het thema corporate governance. Het gaat dan vaak om zaken als een duidelijke scheiding tussen bestuur en toezicht. Bij het onderwerp milieu zijn veruit de meeste engagements met ondernemingen uit de olie-, gas- en mijnbouwsector. Het thema mensenrechten en ethiek richt zich vooral op de arbeidsomstandigheden en een veilige werkomgeving. Bij het thema bedrijfsstrategie en risico benadrukken wij vaak het belang van het scheiden van de functie van CEO en Chairman (in Nederlandse termen gaat het om een scheiding tussen bestuur en de raad van commissarissen). In de volgende hoofdstukken bespreken we per thema de belangrijkste ontwikkelingen. Status engagements per thema

Thema

Engagements

Status actieve engagements

Voltooide engagements

Mijlpaal 0

Mijlpaal 1

Mijlpaal 2

Mijlpaal 3

99

8

31

44

15

1

0

251

21

80

80

54

16

0


97

15

19

30

28

3

2


71

8

16

26

17

2

2

518

52

146

180

114

22

4

Milieu Corporate governance

Totaal engagements

Mijlpaal 4 Niet succesvol

Vooruitgang in een engagement betekent dat een mijlpaal met succes is afgerond en de engagement zich naar een volgende mijlpaal verplaatst. Deze mijlpaal is dan de nieuwe doelstelling van de engagement. Als een engagement zich na een jaar nog in dezelfde mijlpaal bevindt, betekent dat niet dat er geen voortgang is geboekt. Engagements lopen vaak meerdere jaren en de voortgang gaat vaak met kleine stapjes.

20


Ook de implementatie van een met een onderneming overeengekomen verbeterde bedrijfsvoering heeft tijd nodig. Met name verbeteringen in de fysieke bedrijfsvoering, zoals het aanpassen van productieprocessen ter verbetering van het milieu, nemen tijd in beslag. Hieronder geven we de vooruitgang van de engagements per thema weer. Vooruitgang engagements per thema

80 19

Milieu

75


22

153


51


98

20

Geen vooruitgang Positieve vooruitgang

0

50

100

150

200

250

300


21


4.2 Milieu In 2012 voerde PNO Media voor het thema milieu 99 engagements met 82 verschillende ondernemingen. Hiervan is één engagement met succes afgerond, het betrof een engagement met het bedrijf Petrobras. Van de 99 engagements is bij 19 een mijlpaal met succes afgerond en de volgende stap gezet naar een nieuwe mijlpaal. 80 engagements bevinden zich nog in dezelfde fase. Dit betekent niet dat er geen vooruitgang is geboekt. Engagements, en met name milieu-engagements, hebben vaak een lange doorlooptijd. Het duurt over het algemeen vrij lang voordat een maatregel is ingevoerd en de gevolgen meetbaar zijn. Status engagements milieu

Thema

Engagements

Milieu

Status actieve engagements

99

Mijlpaal 0

Mijlpaal 1

Mijlpaal 2

Mijlpaal 3

8

31

44

15

Voltooide engagements Mijlpaal 4 Niet succesvol 1

0

Vooruitgang engagements milieu

Milieu

80

19


0

20

40

60

80

100

120

In 2012 hebben we veel engagements voor het thema milieu gevoerd met ondernemingen uit de olie-, gas- en mijnbouwsector. Fossiele grondstoffen zijn steeds moeilijker te winnen waardoor de exploitatie ervan vaker plaatsvind op locaties die voorheen nog als niet-winbaar werden geclassificeerd. Zo wordt er bijvoorbeeld voor de kust van Brazilië naar olie geboord op een diepte van 4-6 kilometer. Ook wordt steeds vaker zogeheten onconventionele olie en gas gewonnen, zoals schaliegas. Deze tot voorheen onbereikbare voorraden fossiele brandstoffen zijn door technologische ontwikkelingen beschikbaar geworden. Echter, hoe complexer de winning van deze fossiele brandstoffen hoe groter de kans op ongelukken en milieuschade. De olieramp in 2010 in de Golf van Mexico is daar een voorbeeld van. In onze engagements met olie- en mijnbouwbedrijven vragen we hoe deze bedrijven lekkages en verspilling proberen te voorkomen. Het is ook belangrijk dat milieurapportages openbaar zijn en dat aandeelhouders de voortgang van het oplossen van eventuele problemen kunnen monitoren.

22



Ook hebben we diverse engagements gevoerd met financiële instellingen over hoe zij bij de financiering van bouwprojecten omgaan met milieufactoren. De bouwsector heeft een grote impact op het milieu, denk hierbij aan de CO2 uitstoot die gepaard gaat met de productie van cement. Bij de beslissing om een financiering goed te keuren, kan een bank behalve financiële criteria ook milieucriteria een rol laten spelen. Ook kunnen financiële instellingen duurzame bouwprojecten gunstiger financieringstarieven aanbieden om duurzaam bouwen te stimuleren.

Praktijkvoorbeeld milieu : Petrobras

Petrobras is een Braziliaans olieproductiebedrijf dat de afgelopen jaren zeer sterk is gegroeid en tot een van de grootste oliemaatschappijen ter wereld gerekend mag worden. Door de groei van de onderneming is de samenstelling van de aandeelhouders internationaler geworden en zijn de eisen op het gebied van transparantie toegenomen. Ook PNO Media had in 2012 aandelen in Petrobras. Er is met Petrobras een engagement gevoerd over de wijze waarop het bedrijf zaken als veiligheid en milieu benaderd. Circa 80% van de activiteiten van Petrobras heeft betrekking op het boren naar olie op zee waarbij soms wel tot een diepte van 4 tot 6 kilometer olie wordt gewonnen. Dergelijke activiteiten zijn technisch zeer complex en brengen grote risico’s met zich mee voor het milieu. Petrobras beroept zich op haar hoogstaande technische bedrijfsvoering, maar is niet voldoende open over hoe het bedrijf omgaat met het risicomanagement van haar activiteiten. We hebben aangedrongen op een duidelijke strategie waarin Petrobras aangeeft hoe het olielekkages voorkomt en de kans op ongelukken beperkt en/of uitsluit. Hoewel Petrobras aangeeft dat door een zorgvuldige manier van werken de kans op lekkages zeer klein is, kunnen de gevolgen van een lekkage bij olieboringen op zee zeer ernstig zijn voor het milieu. Ook is het van belang dat er in het bestuur één persoon verantwoordelijk is voor duurzaamheidszaken (waar milieurisico’s onder vallen) en dat deze verantwoordelijkheid niet bij meerdere personen ligt. Onze ervaring is dat hoe meer mensen verantwoordelijk zijn voor een bepaald onderwerp, hoe minder elk individu zijn verantwoordelijkheid neemt. Petrobras heeft inmiddels een duurzaamheidscommissie samengesteld met daarin meerdere bestuursleden.


23


4.3 Corporate governance Corporate governance is het best te vertalen met ‘goed ondernemingsbestuur’. Voor dit thema heeft PNO Media in 2012 met 155 ondernemingen zo’n 251 verschillende engagements gevoerd. In het verslagjaar zijn 21 engagements nieuw gestart en 16 engagements met succes afgerond. Van de in totaal 251 engagements rondden 98 engagements een mijlpaal met succes af. Voor deze engagements is een nieuwe mijlpaal als doelstelling vastgesteld. Status engagements corporate governance

Thema

Engagements


Status actieve engagements Mijlpaal 0

Mijlpaal 1

Mijlpaal 2

Mijlpaal 3

21

80

80

54

251


0

Vooruitgang engagements corporate governance

153


98


0

50

100

150

200

250

300

Voor PNO Media is het bevorderen van een duidelijke scheiding tussen bestuur en toezicht een belangrijk onderwerp op het gebied van corporate governance. Het is van groot belang dat het management van een onderneming verantwoording aflegt aan het toezichthoudende orgaan binnen het bedrijf. In de Angelsaksische wereld, met een one-tier board, bevindt het dagelijks bestuur onder leiding van de CEO zich naast de toezichthoudende leden van het bestuur, waaronder de Chairman of the Board. In het Rijnlandse model zijn dit gescheiden organen, de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen. Het komt helaas nog steeds voor dat binnen een onderneming de functie van CEO en Chairman of the Board door dezelfde persoon wordt bekleed. Een strikte scheiding van bestuur en toezicht is hierdoor niet mogelijk. We vinden dat onwenselijk. Een onafhankelijke en - indien nodig - kritische toezichthouder is nodig voor een goede bedrijfsvoering. We merken dat dit besef ook binnen veel ondernemingen aan het ontstaan is, al dan niet onder druk van aandeelhouders.

24



Een engagement in de VS gaat over het openbaar maken van politieke donaties door farmaciebedrijven. In de VS komt het regelmatig voor dat ondernemingen politieke partijen financieel ondersteunen. Hoewel dit volstrekt legaal is vinden we het belangrijk dat hierover volledig transparant wordt gerapporteerd. In onze engagements hebben we hierop gewezen. Ook hebben we er in de VS bij enkele technologie- en farmaciebedrijven op aangedrongen om het principe ‘één aandeel vertegenwoordigt één stem’ in te voeren. Bij de betreffende ondernemingen is sprake van twee type aandeelhouders: het ene type aandeel heeft wel stemrecht en is vaak in handen van een ‘bevriende stichting’; en het andere type aandeel heeft geen stemrecht. We vinden deze situatie ongewenst en spannen ons in om alle aandeelhouders een gelijk stemrecht te geven.

Praktijkvoorbeeld: News Corporation

News Corporation behoort tot de grootste mediaconglomeraten ter wereld. Hieronder vallen ondernemingen zoals Fox News, The Wall Street Journal en 20th Century Fox. In 2011 kwam het bedrijf in het nieuws door het afluisterschandaal in het Verenigd Koninkrijk. Dit leidde tot de opheffing van de krant News of the World. In 2011 is een engagement gevoerd naar aanleiding van dit afluisterschandaal. Dit heeft de roep om het aftreden van Rupert Murdoch vergroot. In deze affaire vroegen we samen met onze partners om meer transparantie en openheid. PNO Media had in 2012 een klein aandelenbelang in News Corporation. News Corporation heeft een bijzondere corporate governance structuur. Het bedrijf heeft een zogeheten ‘dual-class’ aandelenstructuur. Dit houdt in dat het grootste deel van de aandelen die op de beurs worden verhandeld elk één stem vertegenwoordigt. Daarentegen heeft een kleine groep aandeelhouders van vooral eigenaren en topbestuurders een minder groot aandelenbelang, maar een groter stemrecht. In het geval van News Corporation kan bestuursvoorzitter en oprichter Rupert Murdoch veel stemrecht uitoefenen en heeft hij zodoende een grote invloed op het bedrijf. In 2012 hebben we verschillende oplossingen voor de ‘dual-class’ aandelenstructuur voorgesteld. Zo hebben we voorgedragen om het stemrecht proportioneel te verdelen over alle aandeelhouders. Bovendien hebben we erop geattendeerd om de aanbevelingen uit het Woolf rapport over te nemen. Dit rapport wordt gezien als een internationale standaard voor bedrijven die op het gebied van anticorruptie en ethische vraagstukken het hoogste niveau nastreven. We zetten ons in om de reputatieschade naar aanleiding van het afluisterschandaal te verkleinen en tegelijk de corporate governance te verbeteren. Dat de raad van bestuur met ons de discussie wil aangaan stemt ons positief aangezien dit cruciaal is voor de lange termijn relatie met aandelenhouders. We zien er naar uit om op constructieve wijze de dialoog met het bestuur van News Corporation aan te gaan. De engagement met de onderneming is nog actief.


25


4.4 Mensenrechten en ethiek In 2012 hebben wij voor het thema mensenrechten en ethiek met 78 ondernemingen in totaal 97 engagements gevoerd. Daarvan waren er 15 nieuw. Veel engagements hebben betrekking op (gebrekkige) arbeidsomstandigheden. Er zijn 3 engagements met succes afgerond en 2 engagements zijn gestaakt. Status engagements mensenrechten en ethiek

Thema

Engagements



Mijlpaal 1

Mijlpaal 2

Mijlpaal 3

15

19

30

28

97


2

Vooruitgang engagements mensenrechten en ethiek

75


22


0

20

40

60

80

100

120

In 2012 zijn twee engagements gestaakt. Eén engagement is gestaakt omdat de onderneming de bedrijfsactiviteit waarop de engagement betrekking had, heeft verkocht aan een niet-beursgenoteerd bedrijf. De kopende partij gaf aan de engagement niet te willen voortzetten. De tweede engagement was met een onderneming over een controversieel transportproject in het Midden-Oosten. Er bleek onduidelijkheid of het bedrijf de internationale wetgeving overtrad met haar activiteiten. Een voor de onderneming positieve uitspraak van de rechtbank zorgde ervoor dat de engagement kon worden gestaakt. Wel wordt met het bedrijf de dialoog aangehouden over meer transparantie in haar internationale activiteiten. Het bedrijf blijft tot ons beleggingsuniversum behoren.

26



In het verslagjaar zijn verschillende engagements gevoerd met bedrijven die actief zijn in opkomende markten omdat zij gebruikmaken van tijdelijke contractarbeiders. Deze werknemers hebben minder rechten en ontvangen minder loon dan werknemers met een vaste aanstelling. Dikwijls hebben zij bijvoorbeeld geen toegang tot medische voorzieningen. Dit is niet alleen een onderwerp van aandacht in opkomende markten. Wel is het zo dat werknemers in opkomende markten minder invloed (of macht) hebben op hun werksituatie dan in welvarende landen. Onze engagements zijn erop gericht om deze ongelijke behandeling terug te dringen. Ook zijn engagements gevoerd met enkele mijnbouwbedrijven. De mijnbouwindustrie is arbeidsintensief en maakt veelal gebruik van zware machines om grondstoffen te kunnen delven. De werkomstandigheden zijn vaak zwaar, gevaarlijk en ongezond. Wij benadrukken tijdens onze engagements het belang van een veilige werksituatie en dringen aan op het verbeteren van de werkomstandigheden.

Praktijkvoorbeeld: Kingfisher

Kingfisher is een retailorganisatie met winkelketens die zich met hun producten richten op het repareren, verbeteren, onderhouden en inrichten van woningen. De producten die Kingfisher verkoopt moeten het mensen eenvoudiger maken om een duurzamere woning te verkrijgen. PNO Media heeft zich jarenlang ingezet om het management van Kingfisher aan te sporen de duurzaamheidsstrategie van de organisatie duidelijk, transparant en meetbaar uit te werken. Hierbij moet duurzaamheid binnen de gehele organisatie worden geïntegreerd. Dit heeft geleid tot een duurzaamheidsstrategie, genoemd “Kingfisher Net Positive”. Volgens Kingfisher is dit een nieuwe benadering voor zowel de eigen organisatie als voor de ondernemingen waarmee men zaken doet. In de strategie is vastgelegd dat het niet voldoende is als bedrijfsactiviteiten klimaatneutraal plaatsvinden. Met de duurzaamheidsstrategie streeft de organisatie ernaar om uiterlijk in 2050 meer aan de “aarde” terug te geven dan dat het eraan onttrekt. Dit betekent bijvoorbeeld dat een woning in de toekomst niet alleen klimaatneutraal moet zijn, maar dat een woning meer energie genereert dan verbruikt. Om de strategie te doen slagen heeft Kingfisher duidelijk meetbare doelen gesteld en rapporteert het hierover op regelmatige basis. We zijn onder de indruk van het strategisch duurzaamheidsplan waarin duurzaamheid volledig in het ondernemingsplan van Kingfisher is geïntegreerd. Er is echter nog een lange weg te gaan voordat de doelstellingen die voor 2050 zijn gesteld door de organisatie worden gehaald. Onze adviseur Hermes is verheugd in 2012 een uitnodiging te hebben ontvangen van Kingfisher om deel te nemen in een panel van belanghebbenden. Dit biedt de mogelijkheid om dichter betrokken te zijn bij de duurzaamheidsinitiatieven van Kingfisher en de ontwikkelingen hieromtrent beter te kunnen monitoren. De doelen die gesteld zijn door Kingfisher worden nauwlettend gemonitord. Het engagementproces van Hermes is, ondanks de belangrijke stappen die Kingfisher heeft gezet, nog niet beëindigd.


27


4.5 Bedrijfsstrategie en risico In het kader van het thema bedrijfsstrategie en risico hebben wij in 2012 met 53 verschillende bedrijven 71 engagements gevoerd. Er zijn 8 nieuwe engagements gestart en 2 engagements zijn met succes afgerond. Twee engagements zijn gestaakt. Engagements over bedrijfsstrategie en risico hebben vaak een directe link met het thema corporate governance waardoor deze thema’s gelijktijdig met de onderneming worden besproken. Status engagements bedrijfsstrategie en risico

Thema

Engagements



Mijlpaal 1

Mijlpaal 2

Mijlpaal 3

8

16

26

17

71


2

Vooruitgang engagements bedrijfsstrategie en risico


51

20


0

10

20

30

40

50

60

70

80

In 2012 hebben we 2 engagements met betrekking tot bedrijfsstrategie en risico gestaakt. Beide engagements waren met hetzelfde bedrijf: een Britse financiële instelling. De eerste engagement ging over de zeer ambitieuze groeistrategie van het bedrijf waar we serieuze bedenkingen bij hadden. Doordat in 2012 een deel van het management, waaronder de topman, is vervangen en de groeistrategie is vervangen door een meer behoudende strategie, is deze engagement beëindigd. De tweede engagement ging over risicomanagement in opkomende landen. Omdat het bedrijf haar activiteiten in opkomende markten sterk heeft teruggeschroefd, is ook deze engagement beëindigd. De bankencrisis heeft ertoe geleid dat banken hun balansen verkorten, bedrijfsonderdelen afstoten en minder risicovol opereren.

28



In 2012 hebben we met een aantal bedrijven een engagement gevoerd over hun beleid van fusie en overnames. De betreffende bedrijven zijn grote internationale ondernemingen die soms meerdere keren per jaar een ander bedrijf overnemen. Verschillende onderzoeken tonen echter aan dat overnames, en ook fusies, vaak niet de gewenste toegevoegde waarde brengen die vooraf verwacht werd. Bedrijven hebben vaak te positieve verwachtingen van het te behalen kostenvoordeel en marktaandeel. De prijs die men voor het bedrijf betaalt blijkt achteraf vaak te hoog. Hierdoor moet enkele jaren na de aankoop dikwijls een deel van de overnameprijs (goodwill) weer worden afgeschreven. We hebben deze bedrijven gevraagd een betere onderbouwing te geven van waarom men een bepaalde overname doet en hierover transparant te zijn naar de aandeelhouders. Ook wijzen we erop om niet tastbare zaken als ‘culturele fit’ mee te nemen in de beslissing om een overname te doen.

Praktijkvoorbeeld: Hitachi

Hitachi is een Japans conglomeraat van bedrijven met een zeer diverse productportefeuille. Zo produceert Hitachi LCD televisies, hard disks, huishoudelijke apparaten en is het actief in grote infrastructurele projecten. Tussen de verschillende bedrijfsactiviteiten zit echter weinig synergie. De bedrijfsresultaten blijven al een aantal jaren achter bij de eigen doelstellingen. Hitachi is van mening dat er te weinig focus is op een eenduidige bedrijfsstrategie en heeft daarom met alle stakeholders (aandeelhouders, werknemers, overheid en diverse maatschappelijke organisaties) gesprekken gevoerd over het te voeren bedrijfsbeleid. Ook Hermes is hierbij betrokken geweest. Er is niet alleen gekeken naar de productportefeuille, maar ook naar zaken als interne communicatie, bedrijfscultuur en transparante verslaglegging. De hervorming van de productportefeuille en de bedrijfsstrategie is in 2008 gestart en nu in de eindfase. Hitachi ziet haar core business in ‘sociale innovatie en infrastructuur’. De consumentenproductendivisie (tv’s en computers) is afgestoten en de onderneming gaat zich richten op onder andere infrastructurele projecten en ontwikkeling. Hitachi heeft ook de structuur van het bestuur hervormd en onafhankelijke bestuurders toegevoegd. Bovendien zijn drie topmensen van buiten Japan aangesteld. In grote Japanse bedrijven is dit zeer ongebruikelijk. Hitachi heeft de corporate governance in het bedrijf gemoderniseerd, rapporteert op transparante wijze haar doelstellingen en key-performance indicators en legt hierover verantwoording af aan alle stakeholders. Hitachi heeft zich in enkele jaren getransformeerd van een in zichzelf gekeerd bedrijf naar een onderneming met een duidelijke bedrijfsstrategie en –filosofie, een goede corporate governance en een open cultuur. De onderneming heeft dit bereikt door alle stakeholders bij dit proces te betrekken en duidelijke keuzes te maken.


29

Ontwikkelingen in 2012

30


hoofdstuk 5 Ontwikkelingen in 2012

Verantwoord beleggen krijgt steeds meer aandacht in de media. Maatschappelijke organisaties doen regelmatig onderzoek naar het verantwoord beleggingsbeleid bij financiële instellingen, waaronder ook pensioenfondsen, en de wijze waarop dit beleid is geïmplementeerd. Daarom vindt PNO Media transparantie in beleid en uitvoering zeer belangrijk. PNO Media juicht dit toe omdat het ons scherp houdt in ons streven om een zo verantwoord mogelijk beleggingsbeleid te voeren. Bovendien worden we zo regelmatig gewezen op maatschappelijke ontwikkelingen en gebeurtenissen waarmee rekening moet worden gehouden. Wanneer PNO Media in een dergelijk onderzoek wordt genoemd, nemen we een positieve grondhouding aan in onze reactie naar de betreffende organisatie. We maken gebruik van hun expertise en stellen zo nodig ons verantwoord beleggingsbeleid bij. In 2012 waren er een aantal ontwikkelingen op het gebied van kernwapensystemen en clustermunitie. Ook is in het verslagjaar wederom het benchmarkrapport van de VBDO gepubliceerd.

Campagne tegen Wapenhandel: Kernwapensystemen Eind oktober 2012 publiceerde de ‘Campagne tegen Wapenhandel’ een onderzoeksrapport over de beleggingen van pensioenfondsen in kernwapensystemen. Ook PNO Media werd in dit rapport genoemd. In een persoonlijke brief aan het bestuur gaf de Campagne tegen Wapenhandel aan dat PNO Media een van de pensioenfondsen is dat niet wil investeren in kernwapens. Desondanks trof men in onze aandelenportefeuille enkele bedrijven aan die betrokken zijn bij kernwapengerelateerde activiteiten. We hebben hierop contact gezocht met de Campagne tegen Wapenhandel om meer duidelijkheid te krijgen over de mate waarin de betreffende bedrijven betrokken zijn bij kernwapengerelateerde activiteiten. Het komt voor dat we deze zogeheten ‘materialiteitsgrens’ anders vaststellen dan – in dit geval – de Campagne tegen Wapenhandel dat doet. Ook kunnen de betreffende ondernemingen aan onze aandacht zijn ontsnapt. We hebben de door de Campagne tegen Wapenhandel genoemde bedrijven zelfstandig onderzocht en op basis van de bevindingen alsnog op onze uitsluitingslijst geplaatst.


31


Toepassen van uitsluitingscriteria

Het beleid om kernwapens uit te sluiten van onze beleggingsportefeuille is gebaseerd op de volgende uitgangspunten: (een deel van) de bedrijfsvoering van een onderneming mag niet gericht zijn op de productie, handel of onderhoud van kernwapens. Het product of de dienst moet direct gerelateerd zijn aan kernwapens. Deze uitgangspunten gelden overigens ook voor clustermunitie en landmijnen. Bij de samenstelling van de uitsluitingslijst houden we rekening met een zekere materialiteitsgrens. Doorslaggevend is of een product(onderdeel) of dienst uitsluitend is bedoeld voor kernwapensystemen. Het maakt daarbij niet uit hoe groot dit deel van de bedrijfsactiviteiten is in relatie tot het totaal van de bedrijfsactiviteiten. Bij de beoordeling of een activiteit onder de uitsluitingscriteria valt, is de analyse hierover vaak niet zwart/wit. Om een en ander te verduidelijken geven we (niet limitatief) onderstaande voorbeelden: • Wel uitsluiten: een bedrijf dat kernraketten ontwikkelt, een bedrijf dat het onderhoud van kernwapens verzorgt of een bedrijf dat componenten maakt die uitsluitend bedoeld zijn voor kernwapensystemen (denk hierbij aan een bedrijf dat het ontstekingsmechanisme van een kernraket fabriceert); • Niet uitsluiten: een bedrijf dat componenten maakt die verschillende toepassingen kennen, waaronder kernwapensystemen (denk hierbij aan een elektronicabedrijf dat printplaten maakt die in tv’s en computer worden gebruikt maar ook in het besturingssysteem van een kernraket).

Wettelijk verbod op investeren in clustermunitie Op 1 januari 2013 treedt het ‘verbod’ op aantoonbare directe investeringen in de productie, verkoop en distributie van clustermunitie of cruciale onderdelen in werking. Het verbod zal worden opgenomen in artikel 21a van het Besluit marktmisbruik, dat is opgenomen in het Wijzigingsbesluit financiële markten 2013. Het verbod op beleggen in clustermunitie betreft formeel geen verbod maar, een gebod om adequate maatregelen te nemen om te voorkomen dat wordt belegd in clustermunitie. De regeling is een nadere uitwerking van het in de Wet op het financieel toezicht (Wft) neergelegde principe van integere bedrijfsvoering. Het ministerie van Financiën benadrukt dat er geen uitsluitingslijst vanuit het ministerie noch vanuit de toezichthouder zal worden opgesteld. Daarom is een aantal financiële instellingen en maatschappelijke organisaties bijeengekomen en hebben een indicatieve lijst samengesteld met bedrijven die met een redelijke mate van waarschijnlijkheid betrokken zijn bij de productie en/of handel van clustermunitie. De meeste van deze bedrijven stonden al op de uitsluitingslijst van PNO Media. De bedrijven die ontbraken zijn aan de uitsluitingslijst toegevoegd.

Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling: Benchmarkrapport 2012 In december 2012 publiceerde de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) haar jaarlijkse verantwoord beleggen benchmark rapport. In de voorgaande edities behaalde PNO Media een top 5 positie, in 2012 is PNO Media op de 10de plaats geëindigd. In de volgende tabel staan de resultaten van de VBDO benchmark 2012.

32



Resultaten VBDO benchmark van top 10 deelnemende pensioenfondsen

Fonds

Beleid

Implementatie

Transparantie

Totaal

2011

2010

1

PFZW

4,6

4,4

5,0

4,6

1

1

2

BPF Landbouw

4,0

4,4

4,7

4,4

7

7

3

BPF Bouw

3,6

4,2

4,8

4,2

5

9

4

ABP

4,0

3,8

5,0

4,1

4

3

5

SNS Reaal

4,0

3,9

4,3

4,1

2

2

6

Architecten pf

4,0

4,0

4,1

4,0

6

10

7

PME

4,0

3,5

4,8

4,0

10

19

8

Woningcorp. pf

3,6

3,7

4,5

3,9

39

36

9

PMT

4,0

3,3

4,4

3,8

12

12

PNO Media

4,2

2,9

5,0

3,7

3

4

10

PNO Media scoort in de benchmark ranking van 2012 lager dan in voorgaande jaren. De lagere ranking komt met name doordat een aantal andere pensioenfondsen een inhaalslag hebben gemaakt. PNO Media scoort het best van alle pensioenfondsen op het gebied van transparantie en heeft de op een na hoogste score op het gebied van beleid. PNO Media scoort relatief laag (ten opzichte van de andere top 10 pensioenfondsen) op het gebied van implementatie. Dat heeft te maken met de beoordelingsmethodiek van VBDO voor dit onderdeel. De VBDO hecht veel waarde aan positieve selectie van bedrijven die qua gedrag een hoge ESG-score hebben. De ESG-score wordt gebruikt om bedrijven te kwalificeren op grond van ethische, sociale en milieucriteria. PNO Media kiest ervoor om te kunnen beleggen in elk bedrijf of land dat voldoet aan de uitgangspunten van zijn verantwoord beleggingsbeleid. Voor ons is een lage ESG-score geen reden om een bedrijf uit te sluiten van de beleggingsportefeuille. Wel hebben wij in onze kernaandelenportefeuille ESG-criteria geïntegreerd in de bedrijfsanalyse. Dit beleid voert PNO Media nu vijf jaar. We zijn tevreden over de resultaten die ermee zijn behaald. Wij vinden het een goede ontwikkeling dat ook andere pensioenfondsen meer prioriteit geven aan het voeren van een duurzaam beleggingsbeleid.


33

Stemmen

34


hoofdstuk 6 Stemmen

PNO Media stemt op al zijn aandelen tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA). Dit doen we niet zelf. Stemmen vindt plaats met behulp van een geautomatiseerd systeem (proxy voting). Het proxy voting systeem brengt onze stem uit in lijn met onze code verantwoord beleggen. In 2012 hebben wij op 777 aandeelhoudersvergaderingen gestemd waarbij in totaal 9.296 agendapunten aan bod zijn gekomen. Geografische spreiding stemmen op aandeelhoudersvergaderingen 900 777

800 700 600 500 400 300 203

200 100 0

197

225 88

60

VK

Azie

4 Australie/ Nieuw Zeeland

Noord Amerika

Opkomende markten

Europa

Totaal

Op 374 aandeelhoudersvergaderingen hebben we voor het management gestemd en bij 24 aandeelhoudersvergaderingen hebben we onder voorbehoud voor het management gestemd. Hiervan is meestal sprake als het management vlak voor de vergadering een toezegging doet die aan onze bezwaren tegemoet komt. Op 367 aandeelhoudersvergaderingen hebben we op minimaal 1 agendapunt tegen het management gestemd en in 12 gevallen hebben we ons geheel onthouden van het uitbrengen van onze stem. Bijvoorbeeld omdat we het niet eens zijn met de procedure. Figuur 4: Stemgedrag in relatie tot aandeelhoudersvergaderingen

374

Voor het management bij 1 of meer agendapunten

367

Tegen het management bij 1 of meer agendapunten

12

Onthouden van stem

24

Voor het management onder voorbehoud


35

hoofdstuk 6 Stemmen

Op een aandeelhoudersvergadering worden meerdere agendapunten behandeld. Zo is er door ons in 2012 gestemd op in totaal 9.296 verschillende agendapunten. 853 keer hebben we tegen een agendapunt gestemd en bij 50 agendapunten hebben we ons onthouden van het uitbrengen van onze stem. Voor de goede orde: dit is niet hetzelfde als niet stemmen. Als je niet stemt, dan telt je stem niet mee (je verschijnt dan niet op de vergadering). Als je je onthoudt van stemmen, dan tel je wel mee in de hoeveelheid aanwezige stemmen op de vergadering maar onthoud je deze bij het betreffende agendapunt. Figuur 5: Stemgedrag in relatie tot agendapunten

853

Onthouden van stem op agendapunt

58

Voor gestemd onder voorbehoud op agendapunt

8335

36

Tegen gestemd op agendapunt

50

Voor gestemd op agendapunt


hoofdstuk 6 Stemmen

Van de in totaal 903 (853 tegen en 50 onthouden) maal dat er op een agendapunt is tegengestemd, hadden er 377 betrekking op de bestuursstructuur van de onderneming. Bijvoorbeeld omdat een voorgedragen lid van de raad van commissarissen voorheen lid was van de raad van bestuur. Dit is naar onze mening niet in lijn met een goede corporate governance. Het beloningsbeleid was bij 144 agendapunten een reden om tegen te stemmen. In de meeste gevallen betrof het een voorstel voor een bonusstructuur. We zijn niet per definitie tegen variabele beloning, maar er moet wel een directe link zijn met een behaalde prestatie. Daarnaast moet de bonus in delen verspreid over meerdere jaren worden uitgekeerd met de toevoeging van een zogeheten ‘clawback clausule’. Dit houdt in dat als een aantal jaren na het uitkeren van de bonus blijkt dat deze op basis van verkeerd gepresenteerde prestaties is uitbetaald, de bonus alsnog moet worden teruggegeven. In de volgende figuur zijn de redenen weergegeven waarom we tegen een agendapunt hebben gestemd of ons hebben onthouden van stemmen. Figuur 6: Reden voor tegenstemmen of onthouden van stemmen op agendapunten

377

Bestuursstructuur

144

Beloningsbeleid

144

Aandeelhoudersresolutie

95

Kapitaalstructuur

31

Aanpassing statuten

30

Fusie & overname

7 75

Poison pill Overige


37

Uitsluiten

38


hoofdstuk 7 Uitsluiten

PNO Media sluit bedrijven uit als deze handelen in strijd met onze fundamentele uitgangspunten. Het gaat in bijna alle gevallen om bedrijven die zich bezighouden met de handel of productie van bepaalde wapensystemen, zoals kernwapens, clustermunitie en landmijnen. Daarnaast sluiten we ondernemingen uit die structureel de rechten van dieren schenden. Dat speelt met name bij bedrijven die zich bezighouden met de productie en/of handel van bont. In de nieuwe code verantwoord beleggen kunnen ook landen op de uitsluitingslijst worden geplaatst. Het gaat hierbij om directe beleggingen in staatsobligaties van het betreffende land. Een land wordt van ons beleggingsuniversum uitgesloten wanneer er door de Verenigde Naties sancties tegen het land zijn uitgevaardigd of wanneer het land de persvrijheid ernstig schendt. Uitsluitingslijst 31 december 2012

Mijnen/Clustermunitie

Nucleaire wapens

Aeroteh S.A.

Alliant Techsystems Inc.

Larsen & Toubro

Alliant Techsystems Inc

Babcock & Wilcox

Lockheed Martin Corp

Aryt Industries Ltd

Babcock International

MOOG

Ashot Ashkelon Industries Ltd

BAE Systems / BAE Systems Canada Inc.

Northrop Grumman Corp. / Northrop Grumman Space

Doosan Corporation

Boeing

Raytheon

Hanwha Corp

European Aeronautic Defence and Space Company (EADS Co) / EADS Finance BV

Rolls-Royce

Kaman Corp

Finmeccanica

Rockwell Collins

Lockheed Martin Corp

Fluor

Safran

Norinco International Corporation Ltd

GenCorp Inc.

Serco Group Plc

Poongsan Corporation

General Dynamics Corp.

Thales SA

Singapore Technologies Engineering Ltd

Honeywell International

URS Corporation

SPLAV State Research & Production Association

Huntington Ingalls Industries

Textron Inc

Jacobs Engineering


39

hoofdstuk 7 Uitsluiten

40

Dierenrechten (bont)

Arbeidsrechten

Landen

Burberry Group plc

Wal-Mart de Mexico SA de CV

Azerbeidzjan

Persvrijheid

Christian Dior Group

Wal-Mart Stores Inc.

Bahrein

Persvrijheid

Coach Inc

Belarus

Persvrijheid

Hugo Boss AG

Birma/Myanmar

Persvrijheid

LVMH SA

China

Persvrijheid

PPR Group SA

Cuba

Persvrijheid

Tod’s S.p.A.

Democratische Republiek Congo

UN sancties

Eritrea

Persvrijheid / UN sancties

Iran


Ivoorkust

Persvrijheid

Laos

Persvrijheid

Noord-Korea


Saoedi-Arabië

Persvrijheid

Somalië


Sri Lanka

Persvrijheid

Sudan


Syrië

Persvrijheid

Turkmenistan

Persvrijheid

Uzbekistan

Persvrijheid

Vietnam

Persvrijheid

Yemen

Persvrijheid


Colofon Dit is een uitgave van Coöperatieve Media Pensioen Diensten U.A. (MPD) in opdracht van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Media PNO. MPD is uitvoerder van de pensioenregelingen van PNO Media. Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Media PNO Postbus 1340 1200 BH Hilversum

Bezoekadres Seinstraat 12 1223 DA Hilversum T 035 702 34 56 E [email protected] W www.pnomediaverantwoordbeleggen.nl


3

www.pnomediaverantwoordbeleggen.nl

Jaarverslag 2012 verantwoord beleggen

Recommend Documents