Verantwoord beleggen

Verantwoord beleggen Rapportage derde kwartaal 2015



Inhoud 1

Voorwoord door Jan-Willem Dreteler

3

2

Water, van levensbelang

4

3

Uitsluitingen en engagement

7

3.1

Nieuwe uitsluitingen

7

3.2

Engagementoverzicht

7

3.3

Engagements

9

4

Hoe gebruiken wij ons water?

10

5

Interview met Jochem Verberne van WNF

11

6

Publicaties en evenementen

12

7

Het Europese Best-in-Class Product

13

7.1

Positieve selectie

8 Appendix

14 15

8.1

Huidige uitsluitingen (bedrijven)

15

8.2

Huidige uitsluitingen (staatsobligaties)

16

ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q3 - 2015

2

 1

Voorwoord door Jan-Willem Dreteler Als vermogens- en fondsbeheerder beheert ACTIAM niet haar eigen geld, maar het geld van partners als Reaal, Zwitserleven, Pensioenfonds SNS REAAL en van klanten die onder andere via SNS Bank beleggen in participaties van de SNS Beleggingsfondsen. Het verantwoord beleggingsbeleid wordt in nauw overleg met onze partners opgesteld en uitgevoerd. Maar hoe loopt zo’n samenwerking precies? Om daar inzicht in te geven wordt dit kwartaal het voorwoord niet geschreven door ACTIAM, maar door Jan Willem Dreteler, directeur Marketing bij Zwitserleven.

EEN GEDEELDE VISIE Al vele jaren werkt Zwitserleven nauw samen met ACTIAM. En naar volle tevredenheid. Die tevredenheid schuilt niet in een soort van collegiale correctheid, maar vindt haar oorsprong in het delen van eenzelfde visie op bedrijfsvoering en ‘verantwoord’. De vraag ‘kan het zo wel verder?’ is beiderzijds met een krachtig ‘neen’ beantwoord. Het moet anders en anders begint bij jezelf, bij onszelf. Mijn eigen ‘inleiding’ in wat ik maar even ‘de school van verantwoord asset management’ noem, vond haar start in het jaar 2000 toen ik bij SNS REAAL ging werken. Een, ik geef het toe, voor mij tot dan toe onbekende wereld waarin ik heel veel betrokkenheid, idealen en specifieke kennis aantrof. Idealen die een fantastische fit hadden met die van de oprichters van de spaarbanken en de idealen van de oprichters van de verzekeraar, nauw gelieerd aan de vakorganisaties. Samen SNS REAAL. Inmiddels zijn we 15 jaren verder en aan dat beeld van mij is ondanks vele en vele ‘avonturen’ bij ons bedrijf, niets veranderd. Wat wel veranderd is, is het gelijk dat de pioniers van toen hebben gekregen. Verantwoord ondernemen en ook verantwoord beleggen zijn helemaal van nu, van morgen en van overmorgen. Aan die toekomst hebben we recent en eensgezind met ACTIAM verdere richting gegeven. Van het generieke verantwoord ondernemen (VO)-beleid voor heel VIVAT is een specifiek VO-beleid voor Zwitserleven afgeleid. Mens en milieu staan daarin centraal en krijgen verdere invulling middels de thema’s: klantbelang, het ‘Zwitserleven Gevoel’, verantwoord beleggen en het meten van onze impact met verantwoord beleggen. Een mix dus van noodzakelijke ‘hygiëne’, emotionele beleving en concretisering via beleggen. In de kern passen wij gedurende een lange periode op het geld van mensen die daarvan ‘later’ willen kunnen leven, en het liefst een beetje meer. Onze overtuiging daarbij is dat wij het zorgen voor dat geld verantwoord moeten invullen. Voor onze klanten en voor de wereld om ons heen. Voor nu en voor de toekomst. Ons overkoepelende thema is tenslotte ‘later’… Dat samen met ACTIAM werken aan het realiseren van deze idealen is heel erg inspirerend. Want met de kern van ons werk kunnen wij een betere toekomst van onze planeet een klein beetje mee helpen bepalen. En daarbij ook het leven van onze klanten in positieve zin beïnvloeden. Daarmee is ons werk het werken vanuit een visie. Een gedeelde visie. Ik wens u veel leesplezier en inspiratie! Jan Willem Dreteler Zwitserleven


3

 2

Water, van levensbelang Dat we dagelijks schoon water nodig hebben om te overleven is voor de meeste mensen geen nieuws. Dat we in Nederland heel veel water hebben, ook niet. Maar veel mensen denken bij watergebruik alleen aan hun directe watergebruik, zoals het glas water dat je ’s ochtends drinkt of de warme douche waar je onder gaat staan. Europeanen gebruiken hiermee gemiddeld 150 tot 250 liter water per dag. Dat is een stuk minder dan Noord-Amerikanen (gemiddeld 300-450 liter), maar meer dan iemand die op het platteland in een waterschaars gebied woont (20-50 liter). Toch ligt ons daadwerkelijke verbruik van water een stuk hoger. Water is namelijk een van de weinige middelen dat in bijna alle productieprocessen gebruikt wordt. De landbouw is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor zo’n 70% van het wereldwijde zoetwatergebruik. Maar ook voor het koelen van elektriciteitscentrales, het maken van katoen, het produceren van staal en ontelbare andere processen is water essentieel. Op het eerste gezicht lijkt het dus alsof wij ons in Nederland niet zo druk hoeven maken om een tekort aan water – eerder het tegenovergestelde. Maar indirect vormt ons gebruik van water zeker een risico. Het gevaar bestaat dat we meer water gebruiken dan we ons kunnen veroorloven.

SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS (SDG’S) Omdat water zo belangrijk voor ons is hebben de Verenigde Naties dit jaar bepaald dat een van de Sustainable Development Goals (SDG’s) gericht wordt op water. De SDG’s zijn de opvolgers van de Milleniumdoelstellingen, die in 2000 van kracht gingen, en moeten in 2030 behaald zijn. Op het gebied van water is het doel het verzekeren van beschikbaarheid en duurzaam beheer van water en schone leefomstandigheden voor iedereen. Nederland heeft veel kennis van water en zet dit wereldwijd ook in om andere landen bij te staan. We kunnen als land dus een belangrijke rol spelen bij het behalen van deze SDG. Een van de belangrijkste aspecten is de beschikbaarheid van schoon en zoet water. Hoewel we op aarde genoeg water lijken te hebben, zit 97,5% daarvan in oceanen, zout water. Van het zoetwater dat onze aarde rijk is zit 68% in ijs en gletsjers en nog eens 30% is grondwater. Dit zorgt ervoor dat maar 1% van het water op aarde bruikbaar én bereikbaar is voor mensen. Omdat de vraag naar verwachting binnen 20 jaar zal stijgen met circa 40% zullen we een stuk zuiniger met water moeten omgaan.


4

 WATER EN KLIMAAT Niet alleen door bevolkingsgroei en inefficiënt gebruik van water staan de voorraden onder druk, ook klimaatverandering is hier een oorzaak van. Hogere temperaturen en extreem weer hebben bijvoorbeeld gevolgen voor de sneeuwval, waardoor er minder schoon water naar gebieden stroomt die hiervan afhankelijk zijn. Ook is de verwachting dat er in meer gebieden langere droogtes ontstaan. Veel landen die al droogtes ervaren voeren (een deel van het jaar) restricties op het watergebruik in. Van inwoners wordt dan verwacht dat ze bepaalde regels volgen, eventueel gevolgd door boetes bij overtreding. Op die manier proberen de landen ervoor te zorgen dat het water eerlijk verdeeld wordt en iedereen in ieder geval in de basisbehoefte aan water kan voorzien. Op de volgende pagina worden enkele voorbeelden van zulke restricties gegeven. Klimaatverandering en water zijn op meerdere manieren onlosmakelijk met elkaar verbonden. Oceanen nemen bijvoorbeeld ook veel CO2 op. Dat is een normaal proces, maar bij blootstelling aan grote hoeveelheden neemt de zuurgraad toe. Om de oceanen te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering hebben veel ngo’s projecten opgezet ter bescherming van koraal, bedreigde vissoorten en ander leven in en “We’re the first rondom de oceanen. generation to feel Daarnaast proberen veel organisaties overheden te beïnvloeden om duurzamer te werk te gaan en goede plannen te maken voor het tegengaan van klimaatverandering. Hét evenement hiervoor is de Klimaattop die in december dit jaar in Parijs plaatsvindt. De verwachting voor de top van dit jaar is dat de discussies zich vooral zullen richten op CO2(-uitstoot), en dat water het volgende belangrijke onderwerp zal worden.

the impact of climate change and the last generation that can do something about it” – Barack Obama

WORLD WATER WEEK 2015 Om meer te leren over water, over hoe bedrijven en overheden hiermee omgaan en waarom het voor beleggers relevant is, was ACTIAM aanwezig bij de World Water Week. Deze vond afgelopen augustus plaats in Stockholm. De eerdergenoemde Sustainable Development Goals stonden deze week centraal. Naast het milieuaspect was er veel aandacht voor de sociale aspecten van water. Bijvoorbeeld over mensenrechten en het daaronder vallende recht op schoon drinkwater en schone leefomstandigheden. In Stockholm ging veel aandacht naar de praktische kant aan de doelstellingen. Hoe kunnen we ons doel bereiken en wat is de beste manier om mensen, bedrijven en landen enthousiast te maken? Het was bovendien hoopgevend om te horen dat bedrijven erkennen hoe belangrijk een goede watervoorziening is. Niet alleen als onderdeel van bedrijfsprocessen. Een tevreden, gezonde medewerker is het meest productief en toegang tot schoon drinkwater en schone leefomstandigheden zijn daarbij een absolute voorwaarde.


5



Waterrestricties en -programma’s Het Deltaprogramma is een nationaal programma waarin o.a. de Rijksoverheid, provincies, waterschappen en gemeenten samenwerken. In tegenstelling tot wat veel mensen denken is het Deltaprogramma niet alleen bedoeld om Nederland te beschermen tegen overstromingen, maar ook om te zorgen dat we voldoende zoetwater hebben.

In Californië heerst op dt moment in meer dan 99% van de staat enige mate van droogte. Dit jaar zijn voor het eerst beperkingen opgelegd aan het gebruik van water. In totaal moet er in de staat 20% van het waterverbruik bespaard worden, bijvoorbeeld door limieten te leggen aan het waterverbruik van consumenten.

Australië is het droogste bewoonde continent op aarde. Veel steden leggen daarom permanente of tijdelijke waterrestricties op, zoals regels voor het sproeien van tuinen en sportvelden op het schoonmaken van oppervlakken rond het huis. Sommige steden leggen boetes op voor het niet naleven van regels.

In Kwa Zulu Natal, Zuid-Afrika, werden dit jaar restricties opgelegd na een tekort aan regenval. De watertoevoer werd met 30% beperkt om te zorgen dat iedereen nog toegang tot water had.


6

 3

Uitsluitingen en engagement

3.1

NIEUWE UITSLUITINGEN Alle organisaties waarin we beleggen worden onderzocht op milieu-, sociaal en bestuurlijk gebied. De beoordelingscriteria voor deze onderwerpen staan in onze Fundamentele Beleggingsbeginselen. Deze hebben betrekking op mensenrechten, fundamentele arbeidsrechten, corruptie, milieuvervuiling, wapens en productintegriteit. De Fundamentele Beleggingsbeginselen komen voort uit internationale verdragen, overeenkomsten en ‘best practices’ en zijn te vinden op onze website. Figuur 1 geeft een overzicht weer van de huidige uitsluitingen per onderwerp. Het onderzoeken van bedrijven leidde in het derde kwartaal tot één nieuwe uitsluiting: nn The Kroger

The Kroger is een Amerikaanse bedrijvengroep van onder andere supermarkten en juweliers. The Kroger is uitgesloten in verband met de verkoop van handvuurwapens aan consumenten. Dit is in Amerika toegestaan, maar wordt uitgesloten vanwege ACTIAM’s Fundamentele Beleggingsbeginselen. Huidige uitsluitingen Voor een volledig overzicht van de bedrijven die per 30 september 2015 uitgesloten zijn van het beleggingsuniversum verwijzen we u naar Sectie 7.1 van de Appendix.

Figuur 1: uitsluitingen gesorteerd naar onderwerp. Sommige bedrijven zijn om meerdere redenen uitgesloten, daarom is het totaal van deze tabel hoger dan het totaal aantal uitsluitingen. Redenen voor uitsluiten bedrijven per 30-09-2015 Klant- en productintegriteit Fundamentele arbeidsrechten

Mensenrechten

Milieuvervuiling

1

3

5

12

(Controversiële) wapens

3.2

40

ENGAGEMENTOVERZICHT ACTIAM gelooft dat impact gecreëerd kan worden door gedragsverandering. Door middel van actief aandeelhouderschap kunnen we gedragsverandering bij bedrijven stimuleren. Bijvoorbeeld door te stemmen op aandeelhoudersvergaderingen. Maar ook en vooral door het gesprek aan te gaan met bedrijven en ze te laten weten welke verbeteringen we graag willen zien. Dit noemen we engagement. We spreken dan met het management of de directie van een bedrijf. Als een bedrijf te maken heeft gehad met controversiële activiteiten achterhalen we de oorzaak daarvan en laten we het bedrijf weten wat het moet verbeteren om aan ons beleid te voldoen. Maar we gaan ook proactief het gesprek aan met bedrijven waarvan we vinden dat ze punten te verbeteren hebben, zodat controverses voorkomen kunnen worden. Onderstaande figuren geven informatie over de engagements die wij zelf met bedrijven voeren. Als we denken dat dat effectiever is, gaan we samen met andere investeerders het gesprek aan met een bedrijf. Die zogenaamde collectieve engagements zijn nog niet in deze overzichten opgenomen. Momenteel zijn we bezig om deze collectieve engagements op dezelfde manier te meten als de individuele engagements, zodat deze ook in de overzichten opgenomen kunnen worden.


7

 Figuur 2 en Figuur 3 geven weer hoe onze engagement-activiteiten verdeeld zijn, naar regio en sector.

Figuur 2 en 3: regio’s en sectoren

11%

11%

5% 11%

21%

32% 74% 37%

Europa

Noord-Amerika

Azië / Pacific

Mijnbouw

Olie & gas

Diversen

Voeding

Capital goods

Natuurlijk kijken we naar het verloop van die dialoog. We beoordelen het succes van onze inspanningen op twee onderdelen. Onder de “kwaliteit in het algemeen” valt de relatie met het bedrijf: stelt het zich voldoende open op en is het bereid om in gesprek te gaan met de aandeelhouders? Het onderdeel “voortgang” gaat over de werkelijke stappen die door het bedrijf zijn gezet tussen het bespreekbaar maken van onze zorgen en het realiseren van concrete verbeteringen in beleid en gedrag. Deze informatie wordt weergegeven in figuur 4 en figuur 5.

Figuur 4: verdeling engagements naar algemene kwaliteit 80% 70%

16

13

60% 50% 40% 7

30%

6

20% 10% 1 0%

Goed

Gemiddeld 30-6-2015

0

Slecht 30-9-2015


8



Figuur 5: verdeling engagements naar voortgang 15

10

9 7 6

6

6

5

5 3 2

0

0 Mijlpaal 1

Mijlpaal 2 30-6-2015

3.3

Mijlpaal 3

Mijlpaal 4

0

Mijlpaal 5

30-9-3015

ENGAGEMENTS Koplopers Regelmatig voert ACTIAM gesprekken met bedrijven in waterintensieve sectoren, zoals voedselproducenten of mijnbouwbedrijven. Meestal zijn dat gesprekken met bedrijven die hun gedrag kunnen of moeten verbeteren. Doormiddel van de gesprekken en het stemmen op aandeelhoudersvergaderingen stimuleren we die gedragsverandering. Maar het kan ook lonen om juist met de koplopers te spreken. We krijgen dan beter inzicht in de knelpunten in de sector en hoe daarmee om kan worden gegaan. Zulke gesprekken voeren we op dit moment met een groot biermerk. De informatie die we daar opdoen kunnen we gebruiken als input voor gesprekken met achterblijvers, om hen voorbeelden te geven van hoe het wél kan of om onze vragen scherper te stellen. Informatie verzamelen en analyse Bij het voeren van engagements maken we ook vaak gebruik van organisaties die informatie over specifieke onderwerpen verzamelen en analyseren. Een voorbeeld van zo’n organisatie is CDP. CDP verzamelt over onder andere water, ontbossing en CO2-uitstoot informatie van bedrijven wereldwijd. De instelling vraagt de gegevens op en maakt deze vergelijkbaar. Wij kunnen de CDP informatie goed gebruiken in onze gesprekken met bedrijven. Het stelt ons in staat om te zien wie de koplopers zijn en wie achterop blijven op het gebied van water management. Daarom vragen we regelmatig aan bedrijven om aan CDP informatie te leveren. Op het gebied van water hebben we recent aan twaalf bedrijven in de voedsel- en drankensector gevraagd om de vragenlijst van CDP water in te vullen. Met één van de bedrijven gaan we zelf ook actief in gesprek, de rest zullen we ondersteunen. Green bonds en blue bonds In eerdere rapportages vertelden we over onze actieve betrokkenheid in de green bonds-markt. Deze zogenaamde ‘groene obligaties’ kunnen bedrijven en (semi-)overheden uitgeven om geld op te halen voor groene projecten. Steeds vaker zien we dat dezelfde methode gebruikt wordt om andere duurzame activiteiten te financieren. Bijvoorbeeld sociale woningbouw of werkgelegenheid door middel van ‘social bonds’. Maar ook voor projecten op het gebied van water kan dit een handig middel zijn om geld op te halen. We spreken dan van ‘blue bonds’. Om te zorgen dat de projecten die met zo’n ‘blue’ bond gefinancierd worden van een hoog genoeg niveau zijn denken we met andere beleggers actief na over criteria waaraan projecten zouden moeten voldoen. Op die manier is het voor bedrijven en andere partijen die een green of blue bond willen uitgeven voldoende duidelijk wat we precies van ze verwachten en blijft de markt ambitieus genoeg om bij te dragen aan een duurzamere wereld.


9

 4

Hoe gebruiken wij ons water? We gebruiken in Nederland dagelijks circa 119 liter water per persoon.

1

Bad en douche

49% 2

Toilet

28% 3

Wassen

12% 4

Schoonmaken

9% 5

Koken en drinken

2% (bron: www.vitens.nl)

(bron:www.vitens.nl)


10

 5

Interview met Jochem Verberne van WNF WAAROM IS WATER EEN BELANGRIJK THEMA VOOR HET WNF? WNF werkt vanaf haar ontstaan aan de grootste en meest uitdagendste problemen rondom het milieu. We kijken al 55 jaar naar alle belangrijkste onderdelen van natuurlijk kapitaal. Zoetwater, oceanen, bossen en diersoorten. Water is dus een van onze vier hoofdthema’s.

WAT VOOR WERK DOET WNF OP HET GEBIED VAN WATER?

“Met de Water Risk Filter kunnen bedrijven de eventuele aan water gerelateerde bedrijfsrisico’s vinden.”

We doen veel traditioneel natuurbescherming werk. Wetlands, rivierherstel, bescherming van het leven in zoetwater. Daarnaast is er waterveiligheid. We onderzoeken de gevolgen van de aanleg van dammen en zijn actief in grens overstijgend riviermanagement. De derde tak is specifiek gericht op bedrijven en financiële instellingen en het verduurzamen van lokaal watermanagement. Daar ben ik zelf het dichtst bij betrokken.

WAAR RAAKT HET THEMA BEDRIJVEN? In het hart van de bedrijven, want het kan hun winstgevendheid beïnvloeden. Dat is de kern van de sterk groeiende interesse van bedrijven voor water. Water raakt mensen direct omdat ze afhankelijk zijn van water van een bepaald kwaliteitsniveau. Het raakt ze echter vooral in de keten. En in specifieke gevallen ook in de gebruiksfase van de producten die verkocht worden. Bedrijven kunnen zelf te maken krijgen met waterschaarste, of met andere aan water gerelateerde risico’s zoals het wegvallen van de license to operate of het verliezen van waterrechten. Dat kan grote gevolgen hebben. Maar ook meer indirect, als de energievoorziening afhankelijk is van waterkracht kan die stil komen te liggen als er te veel of te weinig water is. Dat kan meteen behoorlijke financiële consequenties hebben.

MAAR DIE PROBLEMEN ZIJN TOCH NIET NIEUW, VANWAAR DAN NU DIE INTERESSE? De problemen waren er altijd al, maar ze worden nu duidelijker zichtbaar. Mede dankzij de financiële sector analyseren bedrijven hun risico’s steeds beter. Dat is ook veel makkelijker geworden door onze Water Risk Filter. Dat is een online tool die vrij te gebruiken is en waarmee bedrijven de eventuele aan water gerelateerde bedrijfsrisico’s kunnen vinden.

DAT KLINKT NIET ALS EEN LOGISCHE TOOL VOOR HET WNF? Bedrijven zijn hiermee geholpen, maar de echte winst is voor het milieu. Duurzaam water management op lokaal niveau is ons doel. En daar moeten bedrijven een belangrijke rol bij spelen. We moeten samen met andere stakeholders zoals overheden en gemeenschappen lokaal kijken naar alle waterafhankelijkheden. Anders blijf je a clean fish in a dirty pond. We werken nu met 450 bedrijven structureel samen.

ZIEN JULLIE WATER OOK ALS EEN BELANGRIJK ONDERWERP VOOR BELEGGERS? Financiële instellingen spelen een belangrijke rol bij het vragen van informatie van bedrijven. Zij moeten bedrijven duidelijk maken wat zij graag zien op dit gebied. Maar ook voor beleggers zelf is het belangrijk dat zij hun eigen water risico’s monitoren en inbouwen in hun proces. Wat belangrijk is voor de winst van bedrijven is ook relevant voor beleggers. Jochem Verberne is waarnemend Directeur Corporate Relations van WWF International


11

 6

Publicaties en evenementen Publicaties Het ESG Research team ACTIAM heeft in het derde kwartaal van 2015 de onderstaande artikelen gepubliceerd:

MAAND

AUTEUR

MEDIUM

TITEL (LINK)

Juli September

Dennis van der Putten Dennis van der Putten

Fondsnieuws.nl Fondsnieuws.nl

Milieu is leidend ‘Thank God for Shell’

Publieke optredens Het ESG Research team van ACTIAM heeft in het derde kwartaal van 2015 in een actieve rol aan de onderstaande evenementen deelgenomen: MAAND

DEELNEMER

September

EVENEMENT & LOCATIE (LINK)

VORM

ONDERWERP

Maxime Molenaar Economische Zaken en Tropenbos International Maxime Molenaar Zwitserleven

Consultatiebijeenkomst FLEGT actieplan

Presentatie

Week van het Beleggen

Presentatie

Kristel Verhoef

Towards a land- degradation-neutralPresentatie economy: business case & impact investment

Illegale houtkap / ontbossing Verantwoord beleggen Natuurlijk kapitaal & beleggen Verantwoord beleggen

Erik Jan van Bergen

ORGANISATIE

Kepler Chevreux & Natural Capital Declaration Euromoney

Sustainable & Responsible Capital Markets Forum


Keynote speech

12

 7

Het Europese Best-in-Class Product Voor het Europese Best-in-Class product wordt elk bedrijf langs de duurzame meetlat gelegd. Daarbij selecteren wij alleen de meest toonaangevende bedrijven op milieu-, sociaal- en bestuursvlak (‘Best-in-Class’). Dit doen we met sectoronderzoeken: we maken per sector een rangorde van de bedrijven. Alleen de beste 40% van de in Europa genoteerde bedrijven in die sector keuren we goed als mogelijke belegging. Deze rangorde komt tot stand door meer dan 100 indicatoren voor duurzaam ondernemerschap te wegen. Zo onderzoeken we of bedrijven audits laten uitvoeren. Dit intern onderzoek door externe partijen is belangrijk om te signaleren of een bedrijf werkt in overeenstemming met de eigen gedragsregels. Daarnaast wordt meegewogen of bedrijven over een klokkenluidersregeling beschikken die werknemers in staat stellen om mogelijke misstanden anoniem te melden. Verder achterhalen we of bedrijven zichzelf Key Performance Indicators (KPI’s) opleggen. Met deze manier om bedrijfsdoelen te meten kan de ontwikkeling van het bedrijf als geheel gevolgd worden. Zo kunnen energie efficiency trends worden vergeleken met de concurrentie. Op sociaal terrein gaat onze aandacht onder andere uit naar personeelsverloop en hoe bedrijven diversiteit op de werkvloer bevorderen. Het onderzoek geeft bovendien inzicht in doorbraaktechnologieën om CO2-reductie te behalen. Zo kunnen we binnen elke sector de innovatieve koplopers onderscheiden van de conservatieve achterblijvers. In de loop van het derde kwartaal van 2015 onderzochten we alle Europese bedrijven in de volgende vier sectoren: nn Verzekeringen nn Autoproducenten nn Detailhandel nn Farmaceutische industrie en biotechnologie De analyse van deze sectoren leidde afgelopen kwartaal tot de volgende wijzigingen in drie sectoren:

SECTOR

AANDEEL

VORIGE STATUS

NU

Autoproducenten

Volkswagen Nokian Renkaat Kingfisher Roche

Goedgekeurd n.v.t. Afgekeurd Goedgekeurd

Verwijderd Toegelaten Toegelaten Verwijderd

Detailhandel Farmaceutische industrie en biotechnologie

VOLKSWAGEN Volkswagen kwam in september in een zware herfststorm terecht. Het bedrijf bleek te sjoemelen met de software die de emissies van VW dieselmotoren had moeten meten. Testresultaten van de auto’s in Amerika werden op die manier ruimschoots overtreden en de toezichthouders bleken jarenlang op een uitgekookte manier misleid door de fabrikant. Daarmee voelden vooral ook de klanten van VW en de hele aandelenmarkt zich gedupeerd. De koers van de aandelen ging na de bekendmaking van de fraude direct hard onderuit. Onze beslissing om VW uit het beleggingsuniversum te verwijderen volgde nog dezelfde dag, maar een belangrijk deel van de schade was al toegebracht. Engagement als antwoord op een ernstige en ingewikkelde kwestie. In augustus, een maand voor de storm, was ons engagement gestart waarbij aan bijna alle grote autoproducenten werd gevraagd om duidelijker te zijn over de invloed van klimaatverandering op de toekomst van het bedrijf en vroegen we hen of ze meteen ook wat scherper konden zijn over de emissies van het wagenpark. Niet dat VW er zo slecht voor stond, dachten wij, maar we stelden wel vragen bij de manier waarop binnen het bedrijf met bepalende, en strategisch belangrijke, ontwikkelingen als klimaatverandering werd omgegaan. Eerder nog dit jaar stemden wij tijdens de aandeelhoudersvergadering tegen de benoeming van enkele bestuurders van het bedrijf en werd nogmaals de zwakte op corporate governance gebied onderstreept. De zaak van de sjoemelsoftware bracht de losse eindjes bij elkaar. Er bleek al jaren een structureel gebrek aan onafhankelijk, kritisch toezicht op de gang van zaken bij VW. De combinatie met strenge milieueisen en scherpe concurrentie tussen de automerken waren het recept voor een emissieramp. De eisen werden in gevallen tot 40 keer de geaccepteerde niveaus overschreden. Onze eerdere pogingen om met Volkswagen in gesprek te komen zetten wij, in samenwerking met vier andere institutionele investeerders in het VK en Nederland, kracht bij door een nieuwe brief aan het bedrijf te sturen. In die brief leggen wij uit welke concrete verbeteringen wij willen zien van Volkswagen. Onze kritiek gaat over vijf aandachtsgebieden. Allereerst is het vertrouwen van klanten, aandeelhouders en andere stakeholders behoorlijk


13

 beschadigd. Wij vragen de onderneming om een duidelijk plan om dit geschonden vertrouwen weer te herstellen. Zoals aangegeven hebben toezicht en controle binnen het bedrijf niet goed gefunctioneerd. Dat lag vooral aan de manier waarop de bestuurszetels waren verdeeld. Teveel mensen die ooit een leidende positie in Volkswagen of zusterbedrijf Porsche hadden bekleed kwamen daarna terug als commissaris. Daarmee was er een gebrek aan onafhankelijke, kritische geesten in het orgaan waar onafhankelijkheid en afstand juist zo belangrijk zijn. We dringen aan op vers bloed, op nieuwe gezichten die met een frisse blik naar het bedrijf en de manier waarop het wordt geleid kunnen kijken. Verder hebben we vragen gesteld over de kwaliteit van het risicomanagement. Hoe kan deze fraude in elf miljoen auto’s gedurende meerdere jaren hebben plaatsgevonden zonder dat er ooit een alarmbel klonk binnen het bedrijf? En daaraan gekoppeld, voelen de medewerkers zich wel vrij om misstanden te rapporteren? Over het algemeen roepen de ernst en omvang van dit schandaal allerlei vragen op over VW en haar uitgebreide duurzaamheidsbeleid en -claims. Hoe serieus moeten we toezeggingen en beleid van het bedrijf op het gebied van duurzaamheid nog nemen als het zich niet eens aan de wet wil houden? We vinden dat dit thema een belangrijke plek moet krijgen in de bestuurskamer. Tot slot zijn de verdenkingen zo ernstig dat we van de leiding van VW een duidelijk plan verwachten. Bovendien moeten ze aandeelhouders en andere belanghebbenden regelmatig en gedetailleerd op de hoogte houden van de voortgang. Dat is in het belang van klanten en investeerders en zeker niet op de laatste plaats in het belang van een schoner milieu. 7.1

POSITIEVE SELECTIE Positieve selectie heeft betrekking op bedrijven die weliswaar buiten de top 40%-selectie vallen maar toch in positieve zin opvallen. Voor opname in deze categorie moeten bedrijven koploper zijn op thema’s als hernieuwbare energie, gezond en vitaal ouder worden en slimmer grondstoffengebruik. Met deze bedrijven willen we graag in gesprek om de duurzaamheidsprestaties te verbeteren. Zo kunnen ze alsnog in de top 40% komen. De recente gesprekken met chemiebedrijf Kemira geven een goed beeld over de manier waarop positieve selectie in de praktijk wordt gebracht. Kemira draagt allereerst op vele manieren bij aan waterbesparing. Als toeleverancier van de waterintensieve mijnbouw is het in staat om het gebruik van proceswater te beperken. Daarnaast is dit Finse bedrijf nauw betrokken bij afvalwaterzuiveringsprojecten in groeimarkten als India, Brazilië en China. In Nederland zoekt Kemira naar oplossingen om fosfaat uit afvalwater terug te winnen. Fosfaat is essentieel voor de voedselproductie op langere termijn. Dit zijn de redenen waarom Kemira is geselecteerd voor positieve selectie. In de gesprekken wijzen wij Kemira onder andere op het belang van een verantwoord leveranciersbeleid. Hierbij vragen wij inzicht te geven in de arbeidsomstandigheden en hoe buitensporige werktijden bij leveranciers voorkomen worden. Ook bespreken wij verbeteringen op het gebied van productveiligheid en het openbaar maken van de eigen bedrijfsdoelen voor milieuthema’s zoals afvalstoffen en waterbeheer.


14

 8

Appendix

8.1

HUIDIGE UITSLUITINGEN (BEDRIJVEN)

BEDRIJF

SECTOR

REGIO

REDEN

Aerojet Rocketdyne Holdings* (voorheen GenCorp Inc) Aeroteh SA* Airbus Group N.V. (EADS) Alpha Natural Resources Inc* Arch Coal Inc* Aryt Industries Ltd* Ashot Ashkelon Industries Ltd* Babcock & Wilcox Co/The* Babcock International Group PLC BAE Systems PLC Barrick Gold Corp Boeing Co/The Bridgestone Corp Compagnie Financière Richemont SA CONSOL Energy Inc Daicel Corporation Dassault Aviation SA* Dick’s Sporting Goods Inc DTE Energy Co Exelis Inc* Finmeccanica SpA Fluor Corp Freeport-McMoRan Copper & Gold Inc G4S PLC Gazprom OAO General Dynamics Corp Hanwha Corp* Harris Corporation Honeywell International Inc Integrys Enegry Group Inc Jacobs Engineering Group Inc Larsen & Toubro Ltd* Lockheed Martin Corp MDU Resources Group Inc Motovilikha Plants JSC* Bedrijf NiSource Inc Norinco International Cooperation Ltd* Northrop Grumman Corp Orbital ATK Inc* (voorheen Alliant Techsystems) Petróleos Mexicanos (Pemex) Polska Grupa Energetyczna SA* Poongsan Corp* Raytheon Co Rheinmetall AG* Rio Tinto PLC Rolls-Royce Group PLC Safran SA Serco Group PLC Splav SRPA* ST Engineering (Singapore Technologies) TEPCO (Tokyo Electric Power Co Inc)

Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Energie Energie Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Materials Kapitaalgoederen Autoproducenten Consumentengoederen en kleding Energie Chemicaliën Kapitaalgoederen Retail Energie Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Mijnbouw Commerciële en professionele diensten Energie Kapitaalgoederen Mijnbouw Technologische apparatuur en middelen Kapitaalgoederen Energie Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Energie Kapitaalgoederen Sector Energie Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Olie en gas Nutsbedrijven Mijnbouw Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Mijnbouw Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Zakelijke dienstverlening Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Elektriciteit, water en gas

Amerika Europa Europa Amerika Amerika Europa Europa Amerika Europa Europa Amerika Amerika Pacific Europa Amerika Pacific Europa Amerika Amerika Amerika Europa Amerika Amerika Europa Europa Amerika Pacific Amerika Amerika Amerika Amerika Pacific Amerika Amerika Rusland Regio Amerika Pacific Amerika Amerika Amerika Europa Pacific Amerika Europa Europa Europa Europa Europa Europa Pacific Pacific

Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Milieuvervuiling Milieuvervuiling Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Milieuvervuiling Controversiële wapens Fundamentele arbeidsrechten Wapens Milieuvervuiling Wapens Controversiële wapens Wapens Milieuvervuiling Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Milieuvervuiling, mensenrechten Mensenrechten Milieuvervuiling Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Milieuvervuiling Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Milieuvervuiling Controversiële wapens Reden Milieuvervuiling Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Arbeidsrechten Milieuvervuiling Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Mensenrechten 


15

 BEDRIJF

SECTOR

REGIO

REDEN

Textron Inc Thales SA The Kroger Vedanta Resources PLC Wal-Mart Stores Inc

Kapitaalgoederen Kapitaalgoederen Consumentengoederen en kleding Mijnbouw Detailhandel

Amerika Europa Amerika Europa Amerika

Controversiële wapens Controversiële wapens Wapens Mensenrechten, milieuvervuiling Fundamentele arbeidsrechten, wapens

* Hoewel dit bedrijf op dit moment niet in ons beleggingsuniversum voorkomt, hebben wij het onderzocht naar aanleiding van signalen van omstreden activiteiten. Als resultaat van dit onderzoek is besloten het bedrijf preventief uit te sluiten van investeringen.

8.2

HUIDIGE UITSLUITINGEN (STAATSOBLIGATIES) *

LAND

OVERTREDEN PRINCIPE

China Finland Griekenland Mexico Polen Zuid Korea Turkije Verenigde Staten

Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Mensenrechten Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens

* Naast deze uitsluitingen om ESG-redenen bestaan er verschillende internationale sanctielijsten.


16



Disclaimer Deze disclaimer is van toepassing op de in deze presentatie en/of dit document opgenomen commerciële informatie (hierna: de Informatie) die door ACTIAM N.V. (hierna: ACTIAM) aan de ontvanger wordt aangeboden. Door het in ontvangst nemen van deze Informatie accepteert de ontvanger de toepasselijkheid van deze Disclaimer. ACTIAM streeft ernaar nauwkeurige en actuele informatie te verschaffen uit betrouwbaar geachte bronnen. ACTIAM kan echter de nauwkeurigheid en volledigheid van de Informatie niet garanderen en aan de Informatie kunnen geen rechten worden ontleend. De Informatie kan technische of redactionele onnauwkeurigheden of typografische fouten bevatten. ACTIAM geeft geen garanties, expliciet of impliciet, aangaande de vraag of de Informatie die middels deze presentatie en/of dit document verkregen is nauwkeurig, volledig of actueel is. ACTIAM is niet verplicht om de verstrekte Informatie bij te werken of onnauwkeurigheden of fouten te herstellen. De ontvanger zal ACTIAM inclusief haar bestuurders, management en medewerkers niet aansprakelijk stellen voor eventuele tekortkomingen in deze Informatie. De waarde van beleggingen kan fluctueren en resultaten behaald in het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Het bespreken van risico’s in de Informatie dient niet beschouwd te worden als een volledige opsomming van alle voorkomende risico’s. De hier vermelde Informatie dient door de ontvanger niet te worden geïnterpreteerd als zakelijk, financieel, beleggings-, hedging-, handels-, juridisch, regelgevend, belasting-, of boekhoudkundig advies. De belegger dient zelf elders onafhankelijk advies in te winnen. Ook dient deze informatie niet beschouwd te worden als een aanbod om producten te kopen, te verkopen of te investeren. Op producten en diensten genoemd in deze Informatie zijn mogelijk specifieke voorwaarden van toepassing die geraadpleegd dienen te worden voordat tot een transactie besloten wordt. De ontvanger van de Informatie is zelf verantwoordelijk voor de wijze waarop de ontvanger de Informatie gebruikt. De op die Informatie gebaseerde beslissingen zijn voor rekening en risico van de ontvanger. Deze Informatie wordt de ontvanger uitsluitend aangeboden voor eigen gebruik en de ontvanger zal deze Informatie slechts aan derden ter beschikking stelling na schriftelijke toestemming van ACTIAM. Nederlands recht is van toepassing op deze Disclaimer.


17

Verantwoord beleggen

Recommend Documents