Rapportage Verantwoord Beleggen Tweede halfjaar 2012 Index

Rapportage Verantwoord Beleggen Tweede halfjaar 2012

Index 1 Inleiding Verantwoord Beleggen 2 Uitsluitingsbeleid 3 Engagement 4 Collectief engagement 5 Corporate governance en stemmen

70024 032004

6 Bijlagen

1 Inleiding Verantwoord beleggen Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Landbouw (hierna het pensioenfonds) past sinds 2008 instrumenten van verantwoord beleggen toe bij het beheer van haar vermogen. In deze halfjaarlijkse rapportage leest u over de laatste stand van zaken met betrekking tot deze instrumenten en vindt u terug welke activiteiten er namens het pensioenfonds zijn ondernomen. Op de website van het pensioenfonds vindt u beleidsdocumenten en rapportages waarnaar in dit rapport wordt verwezen. Deze inleiding geeft een kort overzicht van de achtergrond van verantwoord beleggen.

1. Wat houdt verantwoord beleggen in?

De instrumenten, de gemaakte keuzes en de recente

Het pensioenfonds staat voor een goed en betaalbaar

ontwikkelingen worden ieder in afzonderlijke hoofdstukken

pensioen. Het pensioenfonds is van mening dat

besproken.

verantwoord beleggen bijdraagt aan het realiseren van een goed en betaalbaar pensioen voor huidige en toekomstige generaties. Daarom besteedt het pensioenfonds waar nodig en mogelijk binnen de fiduciaire verantwoordelijkheid aandacht aan ecologische, sociale en governance onderwerpen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen door ondernemingen waarin belegd wordt speelt een belangrijke rol.

4. De scope van het verantwoord beleggen beleid Daar waar mogelijk past het pensioenfonds haar verantwoord beleggen beleid toe op haar beleggingen. Het verantwoord beleggen beleid van het pensioenfonds is van toepassing op beleggingen in mandaten beheerd door Syntrus Achmea. Het pensioenfonds maakt voor het beheer van haar vermogen, naast Syntrus Achmea Vermogensbeheer, ook gebruik van externe

2. Wat zijn de uitgangspunten?

vermogensbeheerders. Wanneer het fonds gebruik maakt

Voor het verantwoord beleggen beleid hanteert het

van beleggingsfondsen of pools van externe

pensioenfonds de principes van het Global Compact van de

vermogensbeheerders, is het niet altijd mogelijk om het

Verenigde Naties als uitgangspunt. Deze principes hebben

eigen verantwoord beleggen beleid toe te passen.

betrekking op vier hoofdthema’s:

Mensenrechten

Arbeidsnormen

Milieu

Anticorruptie

Het VN Global Compact bestaat uit tien breed geaccepteerde principes (zie bijlage 1). Deze principes

Aandelen Het pensioenfonds belegt direct in aandelen. Om uiteenlopende redenen heeft het pensioenfonds ervoor gekozen om binnen haar aandelenportefeuille te diversifiëren naar stijl, regio, grootte en manager. Tevens is de beslissing genomen om op alle nieuwe mandaten het BPL verantwoord beleggen beleid toe te passen.

vinden hun oorsprong in internationale verdragen zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en principes van de International Labour Organisation (ILO). Het VN Global Compact verlangt van bedrijven dat zij binnen hun eigen invloedsfeer kernwaarden op het gebied van mensenrechten, arbeidsnormen, milieu en anticorruptie omarmen, ondersteunen en uitoefenen.

De transitie naar de nieuwe situatie is in H2 2012 gestart en zal in Q1 2013 afgerond zijn. Het opzetten van nieuwe accounts voor het stemmen, het communiceren van relevante uitsluitingslijsten en het toepassen van het engagementbeleid waar nodig loopt synchroon met de aanvang van de mandaten.

3. Wat doet het pensioenfonds? Voor het verantwoord beleggen beleid van pensioenfonds

ESG integratie

wordt gebruik gemaakt van drie instrumenten:

Bij het beheer van de fundamentele aandelenportefeuille

1.

Uitsluiting, van producenten van controversiële wapens

van het pensioenfonds wordt een ESG integratiestrategie

en schenders van het VN Global compact;

toegepast. Sinds 2011 worden duurzaamheidsfactoren op

2.

70024 032004

3.

2

Engagement, het aangaan van de dialoog met

een systematische en consistente manier geïntegreerd in

ondernemingen;

het beleggingsproces. Dit vanuit de overtuiging dat het

Corporate governance en stemmen op

inzichtelijk maken van relevante ecologische, sociale en

aandeelhoudersvergaderingen

goed bestuur (ESG) factoren en daarmee verbonden

bedrijfsspecifieke risico’s bijdraagt aan het maken van beter

meerwaarde omdat zij inzicht geven in de mate waarin

geïnformeerde beleggingsbeslissing en dus in potentie

landen een duurzame economische ontwikkeling nastreven.

bijdraagt aan een hoger voor risico gecorrigeerd rendement

Dit wordt van belang geacht vanuit de overtuiging dat

van de beleggingen in portefeuille.

productieve landen en landen die tekortkomingen in het politieke en sociale kader beheersen beter in staat zijn om

Vastrentende waarden

aan hun soevereine verplichtingen op de lange termijn te

Ontwikkelde markten

voldoen. Waaronder ook het maken van periodieke

Het pensioenfonds heeft eigen beleggingsmandaten die

rentebetalingen en de aflossing op staatsobligaties.

beheerd worden door Syntrus Achmea. Op deze mandaten is het uitsluitingbeleid van het pensioenfonds van

Hoewel de fundamentele factoren een sterk

toepassing is. Dit betekent dat in de

maatschappelijk karakter hebben zijn deze factoren in

bedrijfsleningenportefeuille niet wordt belegd in producenten

eerste instantie bedoeld om risico te beheersen en niet om

van controversiële wapens en ondernemingen die

een normatieve ondergrens te bepalen. Om ervoor te

structureel de principes van het VN Global Compact

zorgen dat de beleggingen voldoen aan de

schenden.

uitgangsprincipes van het pensioenfonds is er voor dit mandaat ook een normatieve ondergrens gedefinieerd.

Op voorhand stelt het pensioenfonds ook een minimum

Beleggingen in opkomende markten dragen een hoger

vereiste aan de landen waarvan het staatsobligaties

risico om niet te voldoen aan de uitgangsprincipes van het

opneemt in haar beleggingsportefeuille. Het belangrijkste

pensioenfonds. Om deze risico’s te beheersen worden er

minimum vereiste is gebaseerd op de sancties en

daarom voor dit mandaat, in aanvulling op het algemene

verordeningen van de VN Veiligheidsraad. In de geest van

landenbeleid van het pensioenfonds, striktere criteria

deze sancties belegt het pensioenfonds op voorhand niet in

gehanteerd. In de praktijk betekent dit dat er leningen zijn

staatsobligaties van gesanctioneerde landen. Andere

van schulduitgevende landen die niet opgenomen mogen

beleggingen in deze landen zijn in beginsel niet uitgesloten.

worden in de beleggingsportefeuille van het pensioenfonds.

Het analyseren van de beleggingsportefeuilles aan de hand

Alternatieve beleggingen

van ESG factoren blijft onder de aandacht van Syntrus

Het pensioenfonds belegt in het Interpolis Pensioenen

Achmea. Syntrus Achmea zal naast de interne activiteiten

Private Equity II fonds. Voor dit fonds worden

de ontwikkelingen in de markt op dit gebied blijven

duurzaamheidscriteria gehanteerd zoals het respecterren

monitoren, onderzoeken en toepassen indien gepast. Dit

van de uitgangspunten van het VN Global Compact en

met het doel van het behalen van een goed rendement en

worden beleggingen in ondernemingen die wapens

het streven naar een goed en betaalbaar pensioen voorop.

produceren uitgesloten. Daarnaast wordt ook bij het selecteren van private equity fondsen uitdrukkelijk rekening

Opkomende markten

gehouden met verantwoord beleggen.

Het pensioenfonds heeft een deel van haar vermogen belegd in staatsobligaties van opkomende landen. Het

Met betrekking tot de beleggingen in infrastructuur laat het

pensioenfonds doet dit op een innovatieve wijze door bij het

pensioenfonds zich informeren als er het concrete

samenstellen van de benchmark te kijken naar

voornemen bestaat in nieuwe projecten te investeren, zoals

fundamentele factoren in plaats van marktwaarde. De

gevangenissen. Op dat moment kan het fonds besluiten of

fundamentele factoren die gebruikt worden hebben een

het zich met een dergelijke belegging kan verenigen.

70024 032004

sterk maatschappelijk karakter en zijn gebaseerd op ondermeer: energieafhankelijkheid, vervuiling, uitputting van

5. Hoe legt het pensioenfonds verantwoording af?

grondstoffen, onderwijs, economische ongelijkheid, mate

Transparantie is onafscheidelijk verbonden aan een goed

van sociale bescherming, het democratisch bestel, politieke

verantwoord beleggen beleid. Het pensioenfonds

effectiviteit en zakelijke rechten. Deze factoren zijn van

rapporteert daarom tweemaal per jaar over hoe zij de

3

afgelopen periode invulling gaf aan het verantwoord

het gebied van beleid voor beleggingen in vastgoed en

beleggen beleid. Ook rapporteert het pensioenfonds over de

staatsobligaties. Echter, op het gebied van het toepassen

wijze waarop instrumenten zijn ingezet op sociale,

van het duurzaam beleggingsbeleid blijven de fondsen

governance en milieuthema´s.

achter. De meeste pensioenfondsen zetten slechts enkele

Het pensioenfonds rapporteert via een verantwoord beleggen rapportage. Met behulp van een zogenoemd ‘vote disclosure system’ geeft het pensioenfonds inzicht in haar

van de mogelijke instrumenten in voor hun duurzaam beleggingsbeleid, waardoor het beleid niet integraal geïmplementeerd wordt.

stemgedrag. De rapportages en het systeem zijn toegankelijk via de website van het pensioenfonds. Daarnaast staan op deze website de volgende documenten:

In het VBDO rapport komt het pensioenfonds zeer goed naar voren. BPL heeft de 2e plaats behaald, een mooie stijging ten opzichte van de 7e plaats in 2011.

1.

Verantwoord beleggen beleid

2.

Uitsluitingsbeleid ten aanzien van controversiële

De VBDO waardeert de prestaties van BPL over alle

wapens

beleggingscategorieën bovengemiddeld. De wijze van

Corporate governance en stembeleid

toepassen van het beleid en de manier waarop het

3.

pensioenfonds verantwoording aflegt over de behaalde Deze rapportage

prestaties leveren een belangrijke bijdrage aan het hoge

Gekozen instrumenten, de gemaakte keuzes en de recente

eindresultaat. Voor toepassen van het beleid zijn de scores

ontwikkelingen worden in het vervolg van dit verslag in

van het pensioenfonds voor beleggingen in aandelen en

afzonderlijke hoofdstukken besproken. Dit is een

vastgoed de hoogste in de benchmark. De score voor

geïntegreerde rapportage, de informatie met betrekking tot

staatsobligaties is de een na hoogste. In de prestaties voor

verantwoord beleggen in dit rapport heeft dus betrekking op

beleggingen in alternatieve waarden zit ruimte voor

de beleggingen van het pensioenfonds in haar portefeuilles.

verbetering.

Recente onwikkelingen

Een nadere analyse van de VBDO enquête waarin

VBDO

puntsgewijs aangegeven zal worden welke stappen het

In december publiceerde de Vereniging van Beleggers voor

pensioenfonds kan nemen om haar verantwoord beleggen

Duurzame Ontwikkeling (VBDO) voor het 6de

beleid en prestaties verder te verbeteren wordt in H1 2013

opeenvolgende jaar het onderzoek naar verantwoord

besproken in de beleggingsadviescommissie.

beleggen door Nederlandse Pensioenfondsen. Een algemene observatie is dat er vooruitgang wordt geboekt op

70024 032004

het gebied van verantwoord beleggen, in het bijzonder op

4

.

2 Uitsluitingsbeleid Om verschillende redenen kan een pensioenfonds er voor kiezen niet te beleggen in bepaalde ondernemingen. Zo kan het pensioenfonds ervoor kiezen om niet te beleggen in ondernemingen die ongewenst gedrag vertonen of ondernemingen die bepaalde controversiële producten produceren. Het pensioenfonds kiest er voor om ondernemingen die de uitgangspunten van het VN Global Compact langer dan twee jaar schenden uit te sluiten van beleggingen. Als een onderneming haar gedrag verbetert en de uitgangspunten niet langer schendt dan kan de onderneming weer opgenomen worden in het belegbaar universum. Daarnaast gaat het pensioenfonds ook de dialoog aan met ondernemingen die het VN Global Compact (dreigen) te schenden. Zie tevens hoofdstuk 3. Wanneer een onderneming betrokken is bij een controversieel product, veelal een kernactiviteit van de onderneming, is een engagementbeleid niet reëel. Het is immers lastig de onderneming over te halen een ander product te produceren. In dat geval hanteert het pensioenfonds op voorhand een uitsluitingsbeleid. Het uitsluitingsbeleid van het pensioenfond richt zich op één enkel product, namelijk controversiële wapens.

1. Wat zijn controversiële wapens?

de productie van controversiële wapens. Daartoe bekijkt het

Voor het pensioenfonds zijn wapens controversieel wanneer

onderzoeksbureau het gehele belegbaar universum. Wan-

deze wapens onevenredig veel leed en slachtoffers veroor-

neer het onderzoeksbureau betrokkenheid vaststelt is dat

zaken en geen onderscheid maken tussen burger- en mili-

reden tot uitsluiting. Het pensioenfonds geeft jaarlijks in

taire doelen. Ook na afloop van een conflict veroorzaken

retrospectief inzicht in de uitgesloten ondernemingen via

deze wapens nog op aanzienlijke schaal slachtoffers en

deze rapportage (tabel 02.1 en 02.2).

ontwrichten deze de maatschappij en de economie. In de praktijk gaat het om de volgende typen wapens:

3. Veranderingen in de uitsluitingslijst

1.

Nucleaire wapens

Verbod op beleggen in clustermunitie

2.

Biologische wapens

Op 1 januari 2013 is in Nederland het wettelijk verbod op

3.

Chemische wapens

aantoonbare directe investeringen in de productie, verkoop

4.

Antipersoonsmijnen

en distributie van clustermunitie of cruciale onderdelen in

5.

Clusterbommen

werking getreden (hierna als geheel verder aangeduid als:

Bij het bepalen van de definitie van controversiële wapens zoekt het pensioenfonds aansluiting bij internationale verdragen die door Nederland zijn ondertekend en bij het beleid van de Nederlandse overheid. Het volledige uitsluitingsbeleid kunt u terugvinden op de website van het pensioenfonds.

De regeling is een nadere uitwerking van het in de Wet op het financieel (Wft) toezicht neergelegde principe van integere bedrijfsvoering. De handhaving van het verbod door de Autoriteit Financiële Markten (AFM) zal niet eerder starten dan 1 april 2013. Het verbod richt zich op financiële

2. Hoe wordt de uitsluitingslijst samengesteld?

ondernemingen, zoals deze term wordt gedefinieerd in de

Namens het pensioenfonds belegt Syntrus Achmea onder-

Wft en pensioenfondsen.

meer direct in Europese en Noord-Amerikaanse aandelen en bedrijfsobligaties. Het uitsluitingsbeleid is van toepassing op deze beleggingen.

70024 032004

“Clustermunitie”).

Het door de AFM te verrichten toezicht zal primair gericht zijn op de ‘AO/IC’ van de onder toezicht staande instellingen. Marktpartijen en brancheorganisaties hebben in

Het onafhankelijke Zweedse onderzoeksbureau Ethix stelt

de afgelopen maanden duidelijk gemaakt dat zij grote

ieder halfjaar vast welke ondernemingen betrokken zijn bij

waarde hechten aan rechtszekerheid en duidelijkheid over

de productie van controversiële wapens. Daartoe bekijkt het

de komende wettelijke norm. Gegeven die wens heeft de

onderzoeksbureau het gehele belegbaar universum. Wan-

AFM op 20 december jl. een bijeenkomst met de

neer het onderzoeksbureau betrokkenheid vaststelt is dat

belanghebbende partijen georganiseerd om tot een

reden tot uitsluiting.

indicatieve lijst met ‘verboden’ ondernemingen te komen.

Het onafhankelijke Zweedse onderzoeksbureau Ethix stelt

De beleggingsmandaten van het pensioenfonds (aandelen

ieder halfjaar vast welke ondernemingen betrokken zijn bij

en/of vastrentende waarden) worden per 1 januari 2013 in

5

overeenstemming met de hiervoor vermelde indicatieve lijst

5. In het nieuws

beheerd. De ondernemingen die betrokken zijn bij

In november heeft de non-gouvermentele organisatie

clustermunitie zijn uitgesloten van beleggingen.

‘Campagne tegen Wapenhandel’ het onderzoeksrapport

Veranderingen op basis van Ethix analyse Aanvullend op het verbod op beleggen in clustermunitie

‘Beleggingen Pensioenfondsen in kernwapens’ gepubliceerd.

producenten is na aanleiding van een overname het

Vergeleken met maart 2012, beleggen Nederlandse

Amerikaanse Goodrich verwijderd van de lijst. De koper van

pensioenfondsen fors meer in kernwapenbedrijven. Er is

Goodrich, het eveneens Amerikaanse United Technologies

zowel sprake van een toename in de belegde bedragen,

is toegevoegd aan de uitsluitingslijst.

voor zover het om pensioenfondsen gaat die hier openheid over geven, als van een toename in het aantal bedrijven

4. Wat zijn de effecten voor de portefeuille van het pensioenfonds? Het verbod op beleggen in clustermunitie heeft geen gevolgen gehad voor de samenstelling van de beleggingsportefeuilles. Wel zijn waarnodig limieten aangescherpt zodat de volledige indicatieve lijst gedekt is door het controle systeem. Naar aanleiding van de overname van Goodrich door United Technologies zijn posities in deze onderneming afgebouwd.

Uit het onderzoek blijkt ook dat pensioenfondsen ondanks dat ze zeggen beleggingsportefeuilles geschoond te hebben van bedrijven die kernwapens maken, nog steeds beleggen in deze ondernemingen. Deze pensioenfondsen gaat de Campagne tegen Wapenhandel aanschrijven met een verzoek om uitleg. Het Bedrijfspensioenfonds voor de Landbouw is ook onderzocht. Het onderzoek bevestigd dat nucleaire wapens

Vanwege diversificatie binnen de aandelenportefeuille is er

als grond voor uitsluiting gehanteerd worden en dat er geen

in H2 2012 geen wijziging doorgevoerd in de uitsluitingslijst

redenen zijn het pensioenfonds aanvullende vragen te

ten aanzien van structurele VN Global Compact schenders.

stellen.

Omwille van doelmatigheid zijn de besprekingen ten aanzien van de Ethix analyses verschoven naar januari 2013. In de H1 2013 rapportage worden alle besluiten voor alle mandaten gerapporteerd.

70024 032004

waar pensioenfondsen in beleggen.

6

Tabel 02.1 Uitsluitingslijst controversiële wapens per januari 2013. Bron: Ethix SRI Advisors + “indicatieve AFM lijst” Onderneming Areva S.A. Babcock International PLC BAE Systems PLC Boeing Co. EADS N.V. Finmeccanica S.p.A. Fluor Corp. General Dynamics Corp. Honeywell International Inc. Jacobs Engineering Group Inc. L-3 Communications Holdings Inc. Lockheed Martin CORP Northrop Grumman CORP Raytheon Co. Rolls-Royce Group PLC Safran Groupe S.A. SAIC Inc. Serco Group PLC Textron Inc Thales S.A. United Technologies URS Corp. Aeroteh* Alliant Techsystems* Aryt Industries* Ashot Ashkelon* Hanwha Corporation* Kaman Corp. * Norinco* Poongsan Corporation* Singapore Technologies* Splav State Research*

Nucleaire wapens x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Clustermunitie

x

x x

x x x x x x x x x x x x x x

Per 1 januari 2013 zijn er geen ondernemingen in het beleggingsuniversum betrokken bij de productie van biologische- en/of chemische wapens en antipersoonsmijnen.

70024 032004

Ondernemingen met een asterisk zijn aanvullende namen vanuit de indicatieve AFM lijst

7

Tabel 02.2 Uitsluitingslijst VN Global Compact schenders per januari 2013 Bron: Ethix SRI Advisors

70024 032004

Onderneming AES Corp. Alstom S.A. Bank Hapoalim B.M. Bank Leumi Le-Israel B.M. Chevron Corp. Cintas Corp. CNOOC Dexia S.A. Dongfeng Motor Hyundai Motor Incitec Pivot Ltd. Mizrahi Tefahot Bank Ltd. Nissan Motor Co. Ltd. NK Lukoil Potash Corp. of Saskatchewan Inc. Sterlite Industries TransCanada Vedanta Veolia Environnement S.A. Wal-Mart Stores Inc.

8

Structurele VN Global Compact schender x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

3 Rapportage Engagement Een onderneming is gericht op het maken van winst. Het streven naar maximale winst kan op bepaalde momenten op gespannen voet staan met internationale richtlijnen voor verantwoord ondernemen, zoals het VN Global Compact. In een context waar ondernemingen deze internationale richtlijnen systematisch schenden wordt gedrag onverantwoord. Onverantwoord gedrag vormt een risico voor winstmaximalisatie op de lange termijn en het is dus in het belang van de onderneming en al haar belanghebbenden dat richtlijnen voor verantwoord ondernemen worden gerespecteerd. Daarom gaat het pensioenfonds de dialoog aan met ondernemingen. Het doel van deze dialoog is het duidelijk stellen van kaders, het ontwikkelen van kennis bij ondernemingen en het definiëren van 'good practices'. Op deze manier draagt het pensioenfonds bij aan het bewaken van het juiste evenwicht en beschermt het haar belangen. 1. Het pensioenfonds en de dialoog

schuldig maken, dan is het noodzakelijk dat zij deze schen-

Engagement is het aangaan van de dialoog met onderne-

dingen opheffen en voorkomen dat de schendingen in de

mingen. Het is het centrale middel in het verantwoord be-

toekomst opnieuw zullen optreden. Dit zijn belangrijke aan-

leggen beleid van het pensioenfonds. Met het aangaan van

dachtspunten bij het voeren van een dialoog.

de dialoog wil het pensioenfonds het duurzame gedrag van ondernemingen verbeteren en tegelijkertijd aandeelhou-

Daarnaast kan ook de dialoog worden aangegaan over on-

derswaarde vergroten. De dialoog kan op diverse manieren

derwerpen die gerelateerd zijn aan maatschappelijk verant-

gevoerd worden:

woord ondernemen, de rapportage daarvan en aan corpora-

1. 2. 3.

proactief; een onderneming wordt aangesproken op de

te governance gerelateerde onderwerpen. Dit met het doel

(neven)effecten van haar bedrijfsprocessen;

de kansen en risico’s van een onderneming beter in kaart te

reactief; een onderneming wordt aangesproken op

krijgen en met als doel het duurzame gedrag van onderne-

ongewenste activiteiten en gedragingen;

mingen te verberen en aandeelhouderswaarde op de lange-

ter bevordering van een algemene standaard op bij-

re termijn te creëren.

voorbeeld sectorniveau. 3. Het engagementproces 2. De minimale uitgangspunten

Ieder jaar bepaalt het pensioenfonds in samenspraak met

De beginselen van het VN Global Compact vormen een

Syntrus Achmea welke twee thema’s centraal staan in het

minimaal uitgangspunt voor verantwoord ondernemen.

engagementtraject. Om goed geïnformeerd en gedegen een

Structurele schendingen van het VN Global Compact ver-

dialoog te voeren worden er namens het pensioenfonds op

groten het risico op nadelige gevolgen voor de onderne-

de gekozen onderwerpen themaonderzoeken uitgevoerd.

ming, haar directe omgeving zoals lokale gemeenschappen

Op basis van onderstaande thema’s zijn in het recente ver-

of het milieu en voor andere belanghebbenden. Activiteiten

leden dialogen met ondernemingen gestart:

die (mogelijk) leiden tot een schending van de principes van

1.

Energie en basismaterialen in controversiële regimes

het VN Global Compact staan veelal in de belangstelling

2.

Waterbeheer bij voedings- dranken- en tabaksondernemingen

van niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) en de media en schaden het milieu, lokale gemeenschappen en

3.

Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden (o.a. kinderarbeid)

daarmee de reputatie van de ondernemingen. In de praktijk leiden deze schendingen ook vaker tot rechtszaken, die

4.

Tevredenheid en gezondheid van werknemers

boetes of het uitbetalen van schadeclaims door de onder-

5.

Global Compact milieuschendingen

nemingen tot gevolg kunnen hebben. Dit zijn directe nega-

6.

Global Compact schendingen corruptie

tieve financiële effecten, die ook de belangen van aandeel-

7.

Biodiversiteit en de farmaceutische industrie

houders schaden.

8.

Global Compact schendingen mensenrechten

9.

Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie

Ondernemingen dienen te voorkomen dat zij zich schuldig maken aan structurele schendingen van de beginselen van 70024 032004

het VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel

9

Engagementthema’s 2013

4. Engagement namens het pensioenfonds

In samenspraak met het pensioenfonds zijn er twee nieuwe

Engagement is een zaak van lange adem, voor de diverse

thema’s vastgesteld die in 2013 opgepakt zullen worden:

trajecten wordt dan ook meestal uitgegaan van een looptijd

1.

Veiligheid op het werk

van drie jaar. Tijdens deze doorlooptijd zijn er ook periodes

2.

Carbon management

zonder noemenswaardige voortgang in de dialoog. Vaak is dit het geval tijdens het opstarten van een dialoog of bij

Veiligheid op het werk

herbezinning van een gekozen strategie in geval de voort-

Naast het betalen van compensatie aan getroffen werkne-

gang niet de gewenste resultaten laat zien. Vermeldens-

mers wordt onder de kosten van arbeidsongevallen en be-

waardige ontwikkelingen op de thema’s binnen de porte-

roepsziekten ook verstaan: de tijd die andere werknemers

feuille van het pensioenfonds worden in de komende para-

bezig zijn met de schade, schade aan of verlies van het

grafen toegelicht.

product en grondstoffen, reparaties aan machines en installaties, extra loon, overuren en tijdelijke arbeid om de ge-

Anders dan bij het instrument uitsluiting waarbij het pensi-

wonde werknemer te vervangen, vertragingen in de produc-

oenfonds op voorhand niet belegt in ondernemingen, geldt

tie, onderzoektijd, boetes, verlies van contracten, juridische

voor engagement dat het pensioenfonds wel belegt in on-

kosten, verlaagde productiviteit / moreel en reputatieschade.

dernemingen die ter discussie staan. Het pensioenfonds

Geen enkel bedrijf is immuun voor problemen op het gebied

heeft dan als aandeelhouder de mogelijkheid om het mana-

van veiligheid op het werk, maar in sommige sectoren moet

gement aan te sporen het beleid of activiteiten te wijzigen.

hier bijzondere aandacht aan geschonken worden vanwege het hoge risico, zoals in de sectoren olie en gas, mijnbouw,

Energie en basismaterialen in controversiële regimes

nutsbedrijven, chemie, transport en bouw. Het onderzoek en

Doel van dit engagementthema is om een dialoog op te

de engagement zal zich richten op nutsbedrijven, de che-

zetten met ondernemingen uit de sectoren energie en ba-

mie- of transportsector.

sismaterialen die actief zijn in landen met een controversieel regime om ervoor te zorgen dat hun activiteiten worden

Carbon management

uitgevoerd op een transparante en verantwoorde manier die

Het managen van CO2-uitstoot (zowel voor de directe activi-

het risico voor ondernemingen, lokale gemeenschappen en

teiten als in de keten) biedt bedrijven de mogelijkheid tot

uiteindelijk de aandeelhouders minimaliseert.

lagere kosten (door middel van efficiëntie maatregelen) en het verlagen van de milieu-impact (als gevolg van de uit-

In het eerste kwartaal heeft Maplecroft, een Brits onder-

stoot). Wij zijn van mening dat bedrijven in CO2-intensieve

zoeksbureau, een nieuw onderzoek uitgevoerd naar contro-

sectoren CO2-reductietargets moeten opstellen en publice-

versiële regimes. Met dit onderzoek is geëvalueerd in hoe-

ren. Daarnaast zouden ondernemingen hun belanghebben-

verre de ondernemingen zich houden aan de huidige best

den moeten informeren op welke manier deze doelstellingen

practices voor werken in conflictregio's en hoogrisicogebie-

behaald zullen worden, bijvoorbeeld in reactie op de vragen-

den. Dit onderwerp wordt steeds belangrijker voor onder-

lijst van het Carbon Disclosure Project. We willen ook graag

nemingen en hun aandeelhouders, omdat ondernemingen

van de ondernemingen weten welke risico's en kansen ze

in de grondstoffensector werkzaam zijn in regio's met een

zien in relatie tot klimaatverandering. Voor dit thema worden

hoog risico. Deze regio’s kennen een lage algemene kos-

bedrijven in CO2-intensieve sectoren geselecteerd.

tenstructuur, maar het reputatierisico is daar echter hoog.

Uitgebreidere themaonderzoeken, waarbij er geschikte on-

Voor meerdere ondernemingen zijn publieke rapportages

dernemingen geïdentificeerd worden en relevante doelstel-

van de ondernemingen geanalyseerd om voortgang op de

lingen worden geformuleerd, worden in de loop van 2013

doelstellingen te monitoren.

uitgevoerd. In de komende rapportages houden we u op de

70024 032004

hoogte van verdere ontwikkelingen.

10

Voor 4 ondernemingen zijn de ontwikkelingen dusdanig

aan structurele schendingen van deze beginselen van het

positief dat de succesratio behaald is en de engagements

UN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel schuldig

succesvol worden afgesloten.

maken, dan is het wenselijk dat zij deze schendingen opheffen en voorkomen dat schendingen in de toekomst opnieuw

Waterbeheer bij voeding- dranken- en tabaksonderne-

zullen optreden.

mingen Het verschil tussen de vraag naar water en het aanbod kan,

Structurele schendingen van de beginselen over arbeids-

ondanks dat het een lokale kwestie is, gevolgen hebben

omstandigheden kunnen betrekking hebben op kinderarbeid

voor de wereldwijde activiteiten van een onderneming.

en andere vormen van gedwongen arbeid in de ketens van toeleveranciers van ondernemingen. Ook discriminatie van

De productie van eindproducten in een bepaalde regio is

bijvoorbeeld zwangere vrouwen of personeel van een be-

bijvoorbeeld afhankelijk van de beschikbaarheid van water

paalde etnische achtergrond komt voor, zowel binnen be-

en van hoe dat water wordt gebruikt door leveranciers in

drijven zelf als binnen hun ketens.

andere regio’s. Goed en effectief waterbeheer is niet alleen vitaal van belang voor de basisbehoeften van de bevolking

Doel van dit engagementthema is het opheffen van de ge-

en het milieu, het is ook belangrijk voor de winstgevendheid

vonden schendingen van het UN Global Compact en het

en continuïteit van ondernemingen en dus voor de aandeel-

ontwikkelen van beleid, systemen en rapportages die ver-

houderswaarde op de lange termijn.

band houden met het voorkomen van nieuwe schendingen.

De vraag naar water door de voedings- en drankenindustrie

Global Compact milieuschendingen

is een bijzonder grote uitdaging, aangezien voedselproduc-

Structurele schendingen van het UN Global Compact, in het

tie moet voldoen aan strenge regelgeving in verband met

bijzonder de principes die gaan over milieu, vormen financi-

gezondheid en veiligheid. Handhaving van de kwaliteit van

ele, operationele en reputatierisico’s voor de onderneming

de watervoorziening is daarom van het grootste belang voor

en voor haar belanghebbenden zoals aandeelhouders. On-

de voedings- en drankenindustrie. Water is ook een belang-

dernemingen dienen daarom te voorkomen dat zij zich

rijk ingrediënt bij de productie van voedsel en drank, en

schuldig maken aan structurele schendingen van deze be-

wordt daarom in de gehele toeleverings- en productieketen

ginselen van het UN Global Compact. Mochten zij zich daar-

gebruikt. Het productieproces voor voedsel en drank zorgt

aan wel schuldig maken, dan is het wenselijk dat zij deze

voor een enorme hoeveelheid afvalwater. Het beperken van

schendingen opheffen en voorkomen dat de schendingen in

de gevolgen voor het milieu wordt steeds belangrijker voor

de toekomst opnieuw zullen optreden.

ondernemingen. Watervervuiling beschadigt niet alleen de reputatie van een onderneming, maar heeft vaak ook juridi-

Doel van dit engagementthema is het opheffen van de ge-

sche consequenties en kan gevolgen hebben voor de legi-

vonden schendingen van het UN Global Compact en het

timiteit van een onderneming om in een gemeenschap of

ontwikkelen van beleid, systemen en rapportages die ver-

land zijn activiteiten te ontplooien.

band houden met het voorkomen van nieuwe schendingen. De onderneming moet aantonen dat de schending van de

Betreffende dit thema zijn er geen positieve ontwikkelingen

UN Global Compact principes structureel is opgeheven. Het

te melden.

is wenselijk dat een externe onafhankelijke partij constateert dat de schending is opgeheven. Bij het opheffen van de

Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden

schending moet ook gedacht worden aan het nemen van

Structurele schendingen van het UN Global Compact, in het

corrigerende maatregelen, schadeloosstelling van betrokke-

bijzonder de principes die gaan over arbeidsnormen, vor-

nen en het opzetten en uitvoeren van herstelplannen. Voor

men financiële en reputatierisico’s voor de onderneming en

dit engagementtraject wordt drie jaar uitgetrokken.

voor belanghebbenden zoals aandeelhouders. Onderne-

70024 032004

mingen dienen te voorkomen dat zij zich schuldig maken

11

Voor meerdere ondernemingen is er binnen dit engagement

winstgevendheid. Dit engagement richt zich daarom op vier

vooruitgang geboekt in het tweede kwartaal.

doelstellingen: energie- en CO2-efficiëntie, recycling, mijnbouw en emissie-intensiteit. Voor het engagement binnen

Global Compact schendingen corruptie

dit thema is drie jaar uitgetrokken.

Omkoping en corruptie zijn niet verenigbaar met goed ondernemingsbestuur en hebben een negatieve invloed op de

In het derde kwartaal van 2011 is er mede namens het pen-

creatie van aandeelhouderswaarde. Het leidt tot nadelige

sioenfonds en Syntrus Achmea Vermogensbeheer een stu-

economische, sociale en politieke uitkomsten. Overtredin-

die verricht naar eco-efficiëntie in de metaal- en cementin-

gen van internationale principes op het gebied van anticor-

dustrie. Het onderzoek is verricht door Oekom, een Duits

ruptie kunnen schadelijk zijn voor de reputatie van een be-

instituut dat zich gespecialiseerd heeft in onderzoek naar

drijf en de waarde van merken. Een van de universele prin-

klimaat- en energiegerelateerde vraagstukken. Het onder-

cipes van het UN Global Compact is gericht op corruptie. Dit

zoek geeft een uitgebreid overzicht van de risico’s en kan-

principe roept bedrijven op om preventieve en handhaving-

sen in eco-efficiëntie voor twaalf beursgenoteerde metaal-

maatregelen in te stellen en om een effectief systeem op te

en cementproducenten.

zetten voor de bestrijding van corruptie. Teerzanden Dit engagementthema wordt gebruikt om het anticorruptie-

Vanuit het engagementbeleid is er namens het pensioen-

beleid en de maatregelen tegen corruptie bij bedrijven te

fonds ook proactief actie ondernomen op het onderwerp

verbeteren. Daarnaast moet ook voldoende duidelijk worden

teerzanden. De Canadese teerzanden is één van 's werelds

gemaakt welke acties worden ondernomen tegen werkne-

grootste vindplaats van ruwe olie en wordt naar verwachting

mers, agenten en onderaannemers die betrokken zijn bij

een belangrijk onderdeel van het wereldwijde energieaan-

beschuldigingen in verband met corruptie. Daarnaast is het

bod. De ontginning van teerzanden gaat echter gepaard met

belangrijk dat er transparant wordt gecommuniceerd over de

milieu- en sociale risico's. Anticiperend op deze risico’s is er

onderzoeken die zijn gedaan en over de veranderingen die

namens het pensioenfonds een dialoog opgestart met de

zijn doorgevoerd.

ondernemingen in portefeuille die actief zijn in teerzanden.

Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie

De doelstellingen van deze dialoog zijn op hoofdpunten:

Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie is een be-

–

Vermindering CO2-uitstoot

langrijke stap op weg naar een koolstofarme, grondstofeffi-

–

Rekening houden met lokale gemeenschappen

ciënte economie. In de afgelopen decennia is de vraag naar

–

Bijdragen aan duurzame ontwikkeling in de regio

70024 032004

vrijwel alle metalen wereldwijd toegenomen. Het proces van extractie en verwerking van erts naar metaal wordt geken-

Tijdens de eerste fase van het engagement is gebleken dat

merkt door een grote energiebehoefte. Cement is een be-

er vanuit de Canadese overheid nog weinig richtlijnen zijn

langrijk bestandsdeel van beton. Beton is na water de meest

op het gebied van de milieu- en sociale risico's betreffende

gebruikte grondstof ter wereld. De productie van beton

de teerzanden. Een duidelijk manco bij het voeren van een

wordt eveneens gekenmerkt door een hoog energieverbruik,

dialoog omdat ondernemingen opvoeren dat zij aan alle

met name bij het stoken en vermalen van de grondstoffen.

regels voldoen.

De business case voor eco-efficiëntie in de metaal- en ce-

Begin 2011 is de overheid van Alberta een consultatieronde

mentindustrie is duidelijk: een lager energieverbruik en ver-

begonnen voor het opzetten van een representatief milieu

mindering van de uitstoot van broeikasgassen besparen in

monitoring-systeem. Binnen de oil sands collaboration heeft

de meeste gevallen kosten. Dit wordt onderstreept door

de Canadese asset manager NEI Investments het initiatief

nieuwe weten regelgeving. Lagere energietoewijzingen en

genomen om namens de samenwerkende investeerders

emissierechten leiden tot lagere productiekosten en daar-

input aan te leveren waar een dergelijk systeem aan zou

mee tot een sterkere concurrentiepositie en een hogere

moeten voldoen. Een verbetering van een dergelijk milieu

12

monitoring-systeem is een belangrijke voorwaarde voor het

mea Vermogensbeheer onderzoek gedaan naar schaliegas

kunnen beoordelen van de ESG-risico's van oliezanden en

en –olie. Schaliegas en –olie zijn net als teerzanden oncon-

het verminderen van de potentiële milieubelasting.

ventionele energiebronnen. Vanaf het derde kwartaal van 2012 wordt het engagement binnen dit thema uitbreiden met

Eind januari 2012 liep de samenwerking over ‘Beleggingsri-

schaliegas en –olie. Dit thema zal parallel lopen met de

sico’s Canadese Teerzanden’ af. De samenwerking was

bestaande samenwerking over teerzanden, waar er binnen

succesvol wat betreft de lobby bij de ministers van Milieu

de beleggersgroep mee door wordt gegaan.

van de provincie Alberta en van Canada zelf. De samenwerking in de dialoog met de betreffende ondernemingen

Gezien de gemeenschappelijkheid van de doelstellingen

had actiever en efficiënter kunnen zijn. Er is binnen de be-

van de actieve dialoog tussen teerzanden en andere oncon-

leggersgroep geprobeerd dit actief te stimuleren binnen

ventionele bronnen, worden de doelstellingen grotendeels

maar zijn er niet in geslaagd om de doelstellingen volledig te

ongewijzigd gelaten en wordt er verder voornamelijk gecon-

bereiken.

centreerd op de oorspronkelijke ondernemingen.

De overheden van Canada en Alberta hebben onlangs een

In het derde kwartaal zijn de ondernemingen in het enga-

sterk verbeterd raamwerk voor het monitoren van de teer-

gementprogramma aangeschreven om hen op de hoogte te

zanden gelanceerd. In het eerste kwartaal van 2012 is er

stellen van het Bank of America/Merrill Lynch onderzoek

namens de investeerders een brief verstuurd naar de over-

naar de ESG-investeringsrisico's van onconventionele ener-

heden van Canada en Alberta waarin steun voor het nieuwe

giebronnen (hoofdzakelijk teerzanden en schaliegas). Er is

plan wordt geuit. Ook wordt benadrukt in de brief dat het

aangegeven waar het onderzoek zich op richtte, te weten

programma in de zeer nabije toekomst onafhankelijk uitge-

vier onderwerpen: CO2-uitstoot, lokale gemeenschappen,

voerd zal moeten worden. Dit zal de geloofwaardigheid van

duurzame ontwikkeling en waterbeleid. Ook het bedrijfsspe-

het programma ten goede komen.

cifieke onderzoeksresultaat werd naar de ondernemingen gestuurd met het verzoek voor een conference call om mo-

De producenten van de Canadese teerzanden hebben een

gelijke verbeteringen te bespreken.

nieuw bondgenootschap gevormd, Canada's Oil Sands Innovation Alliance (COSIA). COSIA richt zich op het versnel-

5. Ondernemingen in engagementprogramma

len van het tempo van de verbetering van de milieuomstan-

Tabel 03.1 is een overzicht van ondernemingen in de porte-

digheden bij de Canadese teerzanden. BP Canada is één

feuille van het pensioenfonds waarmee de afgelopen perio-

van de oprichters van COSIA en zal haar krachten bundelen

de de dialoog is gevoerd. In de tabel is ook aangegeven op

met de andere partners om de milieuomstandigheden bij de

basis van welk thema dat is gebeurd. Portefeuillewijzigingen

ontwikkeling van teerzanden te verbeteren. Wij beschouwen

en de thema’s ‘Global Compact schendingen mensenrech-

dit soort bondgenootschappen als een positief signaal bij

ten’ en ‘Global Compact schendingen arbeidsomstandighe-

het verbeteren van de milieuomstandigheden bij de teer-

den’ hebben het meest bijgedragen aan een stijging van het

zanden in Canada.

aantal namen in het engagementprogramma. De thema’s

70024 032004

worden door het pensioenfonds in samenspraak met SynIn het tweede kwartaal van 2012 heeft Bank of America /

trus Achmea bepaald. Robeco voert namens het pensioen-

Merrill Lynch namens het pensioenfonds en Syntrus Ach-

fonds en Syntrus Achmea de dialoog met ondernemingen.

13

70024 032004

Tabel Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document..1 Ondernemingen in engagementprogramma Bron: Robeco Verantwoord Beleggen H2 2012 rapport + Syntrus Achmea portefeuilleoverzicht. Onderneming

Thema

Abercrombie & Fitch

Waterbeheer bij textielgerelateerde ondernemingen

Ahold

Beloningsbeleid

Alcoa

De sector Energie en Basismaterialen in controversiële regimes Global Compact schendingen Arbeidsomstandigheden

Altria

Waterbeheer bij voeding- dranken- en tabaksondernemingen

Anglo American

Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie De sector Energie en Basismaterialen in controversiële regimes

ArcelorMittal

Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie Beloningsbeleid

Archer Daniels Midland

Global Compact schendingen Arbeidsomstandigheden

AstraZeneca Plc


Bayer


BG Group

De sector Energie en Basismaterialen in controversiële regimes

BHP Billiton


BP

Investeringsrisico’s in verband met Canadese Teerzanden Global Compact schendingen Milieu De sector Energie en Basismaterialen in controversiële regimes

British American Tobacco Plc


Cisco Systems


Coca-Cola


ConocoPhillips


Daimler

Klimaatprestaties Autoproducenten Beloningsbeleid

Danone


Diageo


DSM

Beloningsbeleid Risicomanagement rapportage

E.ON

CO2-prestaties van nutsbedrijven

Enel


Eni


ExxonMobil

Investeringsrisico’s in verband met Canadese Teerzanden Global Compact schendingen Milieu De sector Energie en Basismaterialen in controversiële regimes Global Compact schendingen Mensenrechten

14

70024 032004

Onderneming

Thema

FirstEnergy


Flextronics International Ltd.


Ford Motor

Klimaatprestaties Autoproducenten

Freeport-McMoRan Copper & Gold


Gap


GDF SUEZ SA

Global Compact schendingen Milieu

GlaxoSmithKline


Google


Hewlett-Packard

Global Compact schendingen Bribery & Corruption

Iberdrola


Johnson & Johnson


KPN


Kraft Foods


LM Ericsson Telefon


Marathon Oil

Investeringsrisico’s in verband met Canadese Teerzanden

Merck KGaA

Dierproeven Global Compact schendingen Arbeidsomstandigheden

Microsoft


Nestlé

Beloningsbeleid

Nokia


Novartis


Pernod Ricard


Peugeot


Pfizer


Philips

Beloningsbeleid

Renault


Reynolds American


Rio Tinto


Roche

Biodiversiteit en de farmaceutische industrie Dierproeven, Beloningsbeleid

Royal Dutch Shell

Investeringsrisico’s in verband met Canadese Teerzanden Global Compact schendingen Milieu De sector Energie en Basismaterialen in controversiële regimes Beloningsbeleid

RWE


15

70024 032004

Onderneming

Thema

Sanofi-Aventis


Siemens

Beloningsbeleid

Syngenta AG

Global Compact schendingen Mensenrechten

Tesco Plc


The TJX Cos.


Time Warner


TNT


Total

Investeringsrisico’s in verband met Canadese Teerzanden De sector Energie en Basismaterialen in controversiële regimes Samenwerking in de Sudan Engagement Group Global Compact schendingen Mensenrechten Global Compact schendingen Bribery & Corruption

Unibail-Rodamco

Risicomanagement rapportage

Unilever

Beloningsbeleid

Verizon Communications


VF


Vivendi

Beloningsbeleid

Vodafone


Walt Disney


Wolters Kluwer


Xstrata


16

4 Collectief Engagement Waar mogelijk en gewenst is Syntrus Achmea betrokken bij andere vormen van engagement. Met andere beleggers worden dan bijvoorbeeld de krachten gebundeld voor een collectief engagement. Deze dialogen zijn vaker gericht op sectoren, bepaalde onderwerpen (bijvoorbeeld CO2-uitstoot) of overheden en andere regelgevende instanties. Het gaat daarbij om de volgende initiatieven:

(CDP). Dit project stuurt jaarlijks een vragenlijst uit naar

1.

Anticorruptie initiatief

ondernemingen waarin wordt gevraagd naar relevante in-

2.

Carbon Disclosure project

formatie over de uitstoot van broeikasgassen, de voorberei-

3.

VN Global Compact

ding op klimaatverandering, en corporate governance en de

De verschillende initiatieven, ondernomen acties en (tussentijdse) resultaten worden hierna kort toegelicht.

strategie om te reageren op klimaatproblematiek. Gecoördineerd vanuit de PRI ondersteunen investeerders jaarlijks via een collectief engagement de vragenlijst van het

Anti-corruptie initiatief Omkoping en corruptie zijn onverenigbaar met een goede corporate governance en schadelijk voor de creatie van waarde op de lange termijn. Daarom verwachten we van ondernemingen waarin we investeren robuuste programma's om corruptie in hun onderneming en keten te

CDP. Hierbij wordt de vragenlijst extra onder de aandacht gebracht bij alle aangeschreven ondernemingen en benadrukken de investeerders het belang van betrouwbare gegevens voor het beleggingsproces. Op basis van de beschikbare gegevens stelt het CDP de Carbon Disclosure Leadership Index (CDLI) samen.

beheersen. Daarnaast verwachten wij dat inspanningen worden afgemeten tegen gerespecteerde internationale

In het begin van 2012 werden de CDLI scores voor CDP

normen. Het ontbreken van een dergelijk programma of het

2011 bekendgemaakt, zodat verbeteringen in de kwaliteit

niet beheersen van corruptierisico's levert potentiële financi-

van transparantie door de ondernemingen naar aanleiding

ele, operationele en reputatierisico’s op.

van het engagementtraject geanalyseerd kunnen worden. Bevindingen toonden aan dat:

Per september 2011 hebben 11 ondernemingen gereageerd op het verzoek voor meer openheid. Op basis van de eerste

van de 96 aangeschreven ondernemingen er 24 onder-

reacties is er een analyse verricht. Hierbij is de meest re-

nemingen hun positie in de CDLI 2011 rangschikking

cente openbaar beschikbare informatie vergeleken met de

dusdanig verbeterden dat zij niet langer tot het onderste

gegevens van de ondernemingen in de antwoorden op de

kwartiel van de index behoren.

beleggers. Deze inzichten worden gebruikt in vervolgge-

van de 96 aangeschreven ondernemingen er 16 onder-

sprekken met de ondernemingen.

nemingen hun positie in de 2011 CDLI rangschikking

In het eerste halfjaar van 2012 zijn met enkele ondernemin-

verbeterden, maar niet in voldoende mate om het on-

gen vervolggesprekken gestart. In september en oktober

derste kwartiel van de index te ontstijgen.

zullen beleggers met meer ondernemingen in gesprek tre-

van de ondernemingen, waarmee naar aanleiding van

den. Dit door middel van telefonische vergaderingen of ont-

de gezamenlijke brief, een intensievere dialoog is ge-

moetingen met afgevaardigden van de ondernemingen.

voerd uiteindelijk 50% hun CDLI score verbeterden. Dit

Syntrus Achmea speelt een actieve rol in deze werkgroep.

resulteerde in al deze gevallen tot een voldoende toe-

Een evaluatie van resultaten staat gepland voor het eind

name van de CDLI score om niet langer tot het onder-

van het jaar.

ste kwartiel van de CDLI index te behoren.

Carbon Disclosure Project

Ter voorbereiding op een vervolg aan dit engagement is de

Gegevens over klimaatverandering vormen in toenemende

groep van investeerders momenteel bezig met het samen-

mate een belangrijk element bij besluitvorming over investe-

stellen van een lijst met nieuw aan te schrijven ondernemin-

ringen. Betrouwbare, bruikbare en vergelijkbare klimaatge-

gen en het opstellen van een nieuwe gezamenlijke brief.

gevens spelen hierbij een essentiële rol. Syntrus Achmea

70024 032004

hecht hierom belang aan het Carbon Disclosure Project

17

Rapportageverplichting VN Global Compact

op deze manier bij te dragen aan het succes van het VN

Het VN Global Compact biedt ondernemingen een kader

Global Compact.

voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ondernemingen kunnen zich vrijwillig bij het VN Global Compact

Begin 2012 zijn de resultaten van de engagementsamen-

aansluiten. Ze kiezen er dan voor zich openbaar te commit-

werking op dit thema bekend gemaakt. Naar aanleiding van

teren aan de tien principes van het Compact (zie bijlage 1).

de brief verzonden door de groep institutionele beleggers in februari 2011, hebben 39% van de ondernemingen gerap-

Door deelname committeert de onderneming zich aan het in

porteerd over de voortgang bij de uitvoering van de VN Glo-

gang zetten van veranderingen in de bedrijfsvoering. Zo

bal Compact principes.

gaan het VN Global Compact en de tien principes onderdeel uitmaken van het beleid, de strategie, de cultuur en de da-

Syntrus Achmea heeft zich aangesloten bij de het PRI voor

gelijkse praktijk van de onderneming. Verder laat de onder-

Rio initiatief. Dit is de werknaam voor activiteiten in 2012,

neming in haar publicaties (jaarverslag, duurzaamheidsver-

waarbij alle ondernemingen in de FTSE Wereld index die de

slag of de website) zien welke voortgang zij op het VN Glo-

VN Global Compact niet hebben ondertekend worden aan-

bal Compact en de principes boekt. Tevens dient de onder-

geschreven en verzocht het VN Global Compact te onderte-

neming het VN Global Compact in publieke uitingen te steu-

kenen. De activiteiten zullen eind september opgestart wor-

nen.

den. Binnen dit initiatief heeft Syntrus Achmea zich ook aangemeld voor een werkgroep om de effectiviteit van di-

In de praktijk blijkt dat ondernemingen die aan het VN Glo-

verse engagementstrategieën te testen.

bal Compact deelnemen dit op zeer verschillende wijze doen. De ene onderneming neemt haar deelname zeer se-

Belangenbehartiging

rieus en voldoet aan alle afspraken, terwijl de andere on-

Om de belangen van het pensioenfonds beter te vertegen-

derneming minder aandacht besteedt aan het uitvoeren van

woordigen neemt Syntrus Achmea, naast de collectieve

de principes. Deze laatste groep kan de geloofwaardigheid

engagementactiviteiten, actief deel aan samenwerkingsver-

van het VN Global Compact ondermijnen.

banden van institutionele beleggers op het gebied van Corporate governance, Eumedion en het International Corpora-

Door middel van een collectief engagement zetten institutio-

te Governance Network. Daarnaast heeft Syntrus Achmea

nele beleggers zich in, om ondernemingen aan te sporen zo

zich verbonden aan de Principles for Responsible Invest-

snel mogelijk te voldoen aan de principes van het VN Global

ment. Binnen dit initiatief committeren institutionele beleg-

Compact en de bijbehorende rapportageverplichtingen.

gers zich aan het stimuleren van verantwoord beleggen,

Door samen te werken met andere institutionele beleggers

zowel intern als extern. Ook heeft Syntrus Achmea Vermo-

wordt er extra druk uit geoefend op de ondernemingen om

gensbeheer zich verbonden aan het eerder genoemde Car-

70024 032004

bon Disclosure Project.

18

Tabel 04.1 Ondernemingen in collectief engagement programma Bron: Syntrus Achmea Anticorruptie AT&T Atlas Copco Belgacom

Eiffage Sacyr Salzgitter

Dassault Dominion

Scania Schneider

Tesco Vivendi Voestalpine

Carbon Disclosure Project A2A

Deutsche Boerse AG

Allegheny Energy

Eastman Chemical

The Home Depot, Inc. Tyco Electronics Ltd.

Apache

Mattel, Inc.

Union Pacific

ArcelorMittal

McDonald's Corp.

UnitedHealth Group, Inc.

Archer Daniels Midland

Norfolk Southern

Verizon Communications, Inc.

Avery Dennison

Occidental Petroleum Corp.

Viacom, Inc.

Bouygues SA

Oracle Corp.

Constellation Energy Group

Schlumberger

Danone

Statoil

VN Global Compact

70024 032004

Definitieve lijst van ondernemingen wordt vastgesteld eerste kwartaal 2013.

19

5 Corporate governance en stemmen Corporate governance wordt vaak vertaald met goed ondernemingsbestuur. Het heeft betrekking op de verhoudingen tussen de verschillende organen van de onderneming zoals de raad van bestuur, de raad van commissarissen, aandeelhouders en andere belanghebbenden. Rekenschap, transparantie en toezicht spelen hierbij een centrale rol. Pensioenfondsen beleggen onder andere in beursgenoteerde ondernemingen en zijn daardoor ook aandeelhouder. Door actief gebruik te maken van aandeelhoudersrechten kan het pensioenfonds invloed uitoefenen op de onderneming. Het gaat hierbij om het benoemen van bestuurders, het goedkeuren van jaarstukken en in sommige gevallen kan het zich uitspreken over het beloningsbeleid. Het pensioenfonds doet dit onder andere door deel te nemen aan de besluitvorming op de aandeelhoudersvergadering (stemmen).

1. Het pensioenfonds als actief aandeelhouder

van het pensioenfonds vindt u hoe het pensioenfonds per

De Nederlandse Corporate Governance Code schrijft voor

aandeelhoudersvergadering stemde.

dat institutionele beleggers zoals pensioenfondsen een beleid moeten hebben over het stemmen op aandeelhouders-

Het pensioenfonds maakt bij het uitoefenen van stemrech-

vergaderingen van beursgenoteerde ondernemingen waarin

ten gebruik van stemanalyses en stemadviezen van Institu-

zij beleggen. Daarbij wordt van de institutionele belegger

tional Shareholder Services (ISS). De ISS aanbeveling dient

gevraagd om minstens eenmaal per jaar aan te geven hoe

dus als advies. Voordat het pensioenfonds haar definitieve

hij invulling geeft aan het stembeleid.

stem geeft beschouwt het alle voorstellen op individuele basis. Als gevolg hiervan kan er per onderneming anders

Daarnaast stelt de Corporate Governance Code dat de insti-

gestemd worden op een voorstel van gelijke aard. Dit op

tutionele belegger minimaal eenmaal per kwartaal moet

basis van de specifieke feiten en omstandigheden van een

aangeven hoe hij stemde op de aandeelhoudersvergaderin-

dergelijk voorstel.

gen. In bijlage 2 vindt u de volledige tekst van de relevante bepalingen voor institutionele beleggers van de Nederland-

Het betekent ook dat het pensioenfonds niet altijd met het

se Corporate Governance code.

management van de onderneming of met de aanbeveling van ISS meestemt. Zo werd in de tweede helft van 2012 in

Het pensioenfonds voldoet aan de bepalingen van de Cor-

ongeveer 5% van alle agendapunten tegen het manage-

porate Governance code. Op de website van het pensioen-

ment gestemd. Het ging hier vooral om de benoeming van

fonds zijn de volgende documenten te vinden: 1. Stembeleid 2. Stemverslag van de voorgaande kwartalen en het afgelopen jaar 3. Rapportagetool waarbij gerapporteerd wordt hoe gestemd is per aandeelhoudersvergadering

bestuurders van ondernemingen (niet onafhankelijk waar dit wel geëist of gewenst is) en beloningstructuren (excessief, onvoldoende toegelicht, of niet transparant genoeg). Op aandeelhoudersresoluties over milieu, sociale en governance kwesties wordt ook relatief vaak tegen management gestemd.

2. Stemgedrag Pensioenfonds Het derde en vierde kwartaal zijn qua aantallen aandeelhoudersvergaderingen relatief rustig ten opzichte van de

Tabel 05.1 Overzicht stemactiviteiten H2 2012 Bron: ISS en Syntrus Achmea

eerste helft van het jaar. Het bedrijfspensioenfonds voor de Landbouw stemde in het tweede halfjaar van 2012 tijdens 52 vergaderingen op totaal 542 agendapunten.

Agendapunten 542

Voor 500

Tegen 28

ISS beleid Voor 528

Tegen 0

De aandeelhoudersvergaderingen vonden plaats in Europa

Op de website van het pensioenfonds vindt u meer informa-

en in de Verenigde Staten. Het pensioenfonds kan niet bij

tie over hoe het pensioenfonds per aandeelhoudersverga-

alle aandeelhoudersvergaderingen aanwezig zijn en maakt

dering stemde.

daarom gebruik van ‘stemmen op afstand’. Op de website

70024 032004

Management

20

3. Agenderingsrecht aandeelhouders

4. Corporate Governance ontwikkelingen Nederland

Op de aandeelhoudersvergaderingen van ondernemingen

Pensioenfondsen moeten meer samenwerken bij

kunnen aandeelhouders een voorstel agenderen, mits wordt

stemuitoefening

voldaan aan de voorwaarden van het geldende agende-

In een pleidooi op een symposium over de toekomst van het

ringsrecht. Hieronder volgen een paar voorbeelden van

pensioenstelsel sprak De Nederlandse Bank directeur Jo-

dergelijke voorstellen die de tweede helft van het jaar wer-

anne Kellerman over het aanwenden van de gezamenlijke

den gedaan op het gebied van milieu, sociale en governan-

invloed door aandeelhouders. Op deze manier kunnen (be-

ce kwesties.

sturen van) beursgenoteerde ondernemingen worden gestimuleerd om een duurzame strategie te hanteren en een

Op de aandeelhoudersvergadering van Cisco Systems werd

positieve invloed uit te oefenen op de maatschappij. Pensi-

een voorstel gedaan door een aandeelhouder om de onder-

oenfondsen moeten volgens haar verder kijken dan alleen

neming te verplichten een rapportage op te stellen over het

de cijfers en financiële rendementen, onder andere door

gebruik van mineralen die gewonnen worden in conflictge-

samen met andere pensioenfondsen op te trekken en een

bieden. Conform het advies van ISS heeft het pensioen-

sociaal maatschappelijk rendement na te streven.

fonds tegengestemd op dit voorstel, omdat de onderneming nu al zeer uitgebreid rapporteert over dit thema. Daarnaast

Meer vrouwen als bestuurder

heeft Cisco Systems een strict beleid voor het traceren van

De Europese Commissie heeft een richtlijnvoorstel gepre-

de herkomst van de gebruikte mineralen en is er door de

senteerd waarin een criterium wordt genoemd dat ten min-

Securities and Exchange Commission (SEC) reeds aanvul-

ste 40% van de commissarissen of niet-uitvoerende be-

lende regelgeving aangekondigd met betrekking tot de rap-

stuurders in 2020 van het vrouwelijke geslacht moet zijn. Dit

portage over het gebruik van dergelijke mineralen.

zou moeten gelden voor grotere beursgenoteerde ondernemingen, met meer dan 250 werknemers. Naar verwach-

Bij Oracle werden in totaal vier voorstellen ter stemming

ting gaat deze verplichting al eerder in voor overheidsbedrij-

gebracht door aandeelhouders. Dit betrof enerzijds een

ven. Lidstaten van de Europese Unie moeten sancties stel-

verzoek om een (meer) onafhankelijke bestuursvoorzitter en

len als de doelstelling van 40% niet wordt behaald, de pre-

een duidelijkere rolverdeling tussen de bestuursvoorzitter en

cieze invulling van de sanctieregeling is nog niet bekend.

de CEO. De overige drie voorstellen richtten zich op het huidige beloningspakket van de bestuurders. Er werd onder

5. Corporate Governance ontwikkelingen Internatio-

andere gevraagd om betere prestatiemaatstaven voor het

naal

behalen van de doelstellingen en voor het maken van af-

Analyse aandelenmarkt Verenigd Koninkrijk

spraken over het verzilveren van aandelen die verworven

In een onafhankelijk onderzoek in het Verenigd Koninkrijk

zijn in het beloningspakket. Op deze manier kunnen de lan-

(VK) zijn investeringen in de aandelenmarkten en de impact

ge termijn belangen van zowel de aandeelhouders, de on-

daarvan op lange-termijn prestaties en governance van

derneming en haar bestuurders op één lijn worden gezet.

ondernemingen bestudeerd. Tevens werd de wijze van in-

Het advies van ISS is hierin gevolgd en het pensioenfonds

vesteren door diverse typen investeerders in de aandelen-

heeft voor alle vier de voorstellen gestemd.

markt in het VK onderzocht. Het definitieve rapport onder leiding van professor John Kay is op 23 juli 2012 gepubli-

Op zowel de aandeelhoudersvergadering van Proctor &

ceerd en staat bekend als de ‘Kay Review’.

70024 032004

Gamble als van FedEx werd door een aandeelhouder een voorstel ter stemming gebracht die meer transparantie van

De conclusies luiden dat korte termijn visie op beleggen een

de onderneming eist over eventuele betaalde politieke do-

probleem is in het VK en dat de keten van tussenpersonen

naties. Het pensioenfonds heeft in het geval van FedEx voor

tussen de investeerder en de onderneming te lang is. De

gestemd, maar bij Proctor & Gamble tegen, omdat die on-

conclusies zijn toegespitst op de aandelenmarkten en on-

derneming reeds zeer uitgebreid rapporteert over haar poli-

dernemingen in het VK, maar kunnen meestal ook worden

tieke uitgaven en initiatieven.

toegepast in andere Europese landen. Professor Kay komt

21

in het rapport met een aantal uitgangspunten en aanbeve-

Class actions beleid in het kort

lingen om de aandelenmarkt en de ondernemingen beter te

Het class actions beleid bestaat uit twee componenten:

laten functioneren en presteren. De belangrijkste daarvan zijn:

1.

Class actions filing: nadat door de rechter een schade-

Alle partijen in de keten van de investeerder tot aan de

vergoeding of schikkingsbedrag is vastgesteld dat de

onderneming moeten het klantbelang voorop stellen en

onderneming moet betalen, kunnen alle beleggers die

de kosten van de dienstverlening moeten redelijk en in-

in gelijksoortige aandelen belegde aanspraak maken

zichtelijk zijn.

op dit bedrag. Hiervoor moet het pensioenfonds ken-

Ondernemingen zouden de belangrijkste lange termijn

baar maken dat zij in de betreffende onderneming be-

aandeelhouders vooraf moeten raadplegen bij belang-

legt of belegde. Dit proces wordt automatisch gestart

rijke bestuursbenoemingen.

door de bewaarder. De opbrengsten worden automa-

Afschaffing van de verplichte kwartaalrapportages, ter

tisch bijgeschreven op de rekening van het pensioen-

voorkoming van korte termijn investeringsbeslissingen en koersschommelingen.

fonds. 2.

Class actions procedure: Dit betreft een juridische procedure die tegen een onderneming en/of bestuurders

6. Juridische Procedures

wordt gestart door het pensioenfonds (eventueel sa-

Namens het pensioenfonds voert Syntrus Achmea een

men met andere belanghebbende). De uitkomst of er

class actions beleid uit. Het betekent dat bij vermoeden dat

een schadevergoeding of schikkingsbedrag toegekend

ondernemingen verantwoordelijk zijn voor geleden financië-

wordt is dan onzeker. Deze procedures kunnen uitslui-

le schade, bijvoorbeeld als gevolg van: fraude, het verzwij-

tend met goedkeuring van het bestuur van het pensi-

gen van nadelige informatie of het te rooskleurig voor stellen

oenfonds worden gestart.

van de situatie er aanspraak gemaakt kan worden op eventueel uit te keren schadevergoedingen of schikkingsbedra-

70024 032004

gen.

22

Bijlage 1 Uitgangspunten van de Global Compact van de Verenigde Naties Het VN Global Compact verlangt van bedrijven dat zij binnen hun invloedsfeer een aantal kernwaarden op het gebied van mensenrechten, arbeidsnormen, milieu en anticorruptie omarmen, ondersteunen en uitoefenen. Bedrijven die het VN Global Compact initiatief onderschrijven, verbinden zich ertoe de onderstaande doelstellingen en waarden te steunen bij het uitvoeren van hun activiteiten: Mensenrechten 1e principe:

Bedrijven dienen binnen de eigen invloedssfeer de internationaal vastgelegde mensenrechten te ondersteunen en te respecteren; en

2e principe:

er voor te zorgen dat zij niet medeplichtig zijn aan schendingen van de mensenrechten.

Arbeidsnormen 3e principe:

Bedrijven dienen de vrijheid van vakvereniging en de effectieve erkenning van het recht op collectieve onder-

4e principe:

alle vormen van verplichte en gedwongen arbeid te elimineren;

5e principe:

zich in te spannen voor de effectieve afschaffing van kinderarbeid; en

6e principe:

discriminatie met betrekking tot werk en beroep te bestrijden.

handelingen te handhaven;

Milieu 7e principe:

Bedrijven dienen het voorzichtigheidsbeginsel te hanteren met betrekking tot milieukwesties;

8e principe:

initiatieven te ondernemen om grotere verantwoordelijkheid op milieugebied te bevorderen; en

9e principe:

de ontwikkeling en verspreiding van milieuvriendelijke technologieën te stimuleren.

Anticorruptie 10e principe:

Bedrijven dienen alle vormen van corruptie, inclusief afpersing en omkoping, tegen te gaan.

De principes van het Global Compact zijn gebaseerd op internationale verdragen, onder andere afgeleid van de Universele verklaring van de rechten van de mens, de verklaring van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) inzake de fundamentele arbeids-

70024 032004

rechten, en van de verklaring van Rio met betrekking tot milieu en ontwikkeling.

23

Bijlage 2 Bepalingen Nederlandse Corporate Governance Code IV.4 Verantwoordelijkheid institutionele beleggers Verantwoordelijkheid van institutionele beleggers Principe

Institutionele beleggers handelen primair in het belang van hun achterliggende begunstigden of beleggers en hebben een verantwoordelijkheid jegens hun achterliggende begunstigden of beleggers en de vennootschappen waarin zij beleggen om op zorgvuldige en transparante wijze te beoordelen of zij gebruik willen maken van hun rechten als aandeelhouder van beursvennootschappen.

Best practice bepalingen IV.4.1

Institutionele beleggers (pensioenfondsen, verzekeraars, beleggingsinstellingen, vermogensbeheerders) publiceren jaarlijks in ieder geval op hun website hun beleid ten aanzien van het uitoefenen van het stemrecht op aandelen die zij houden in beursvennootschappen.

IV.4.2

Institutionele beleggers doen jaarlijks op hun website en/of in hun jaarverslag verslag van de uitvoering van hun beleid ten aanzien van het uitoefenen van het stemrecht in het betreffende boekjaar.

IV.4.3

Institutionele beleggers brengen ten minste eenmaal per kwartaal op hun website verslag uit of en hoe zij als aandeelhouders hebben gestemd op de algemene vergaderingen van aandeelhouders.

Verantwoordelijkheid van aandeelhouders Principe

Aandeelhouders gedragen zich ten opzichte van de vennootschap, haar organen en hun medeaandeelhouders naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid. Hieronder valt de bereidheid om een dialoog met de vennootschap en medeaandeelhouders aan te gaan.

Best practice bepaling IV.4.4.

Een aandeelhouder oefent het agenderingsrecht slechts uit nadat hij daaromtrent in overleg is getreden met het bestuur. Wanneer een of meer aandeelhouders het voornemen heeft de agendering te verzoeken van een onderwerp dat kan leiden tot wijziging van de strategie van de vennootschap, bijvoorbeeld door het ontslag van één of meer bestuurders of commissarissen, wordt het bestuur in de gelegenheid gesteld een redelijke termijn in te roepen om hierop te reageren (de responstijd). Dit geldt ook voor een voornemen als hiervoor bedoeld dat strekt tot rechterlijke machtiging voor het bijeenroepen van een algemene vergadering op grond van artikel 2:110 BW. De betreffende aandeelhouder respecteert de door het bestuur ingeroepen responstijd in de zin van best practice bepaling II.1.9.

IV.4.5.

Een aandeelhouder stemt naar zijn eigen inzicht. Van een aandeelhouder die gebruikt maakt van stemadviezen van derden wordt verwacht dat hij zich een eigen oordeel vormt over het stembeleid van deze stemadviseur en de door deze verstrekte stemadviezen.

IV5.5.

Indien een aandeelhouder een onderwerp op de agenda heeft laten plaatsten, licht hij dit ter vergadering toe en

70024 032004

beantwoordt hij indien nodig vragen hierover.

24

Rapportage Verantwoord Beleggen Tweede halfjaar 2012 Index

Recommend Documents