Rapportage Verantwoord Beleggen Tweede halfjaar 2014 Index

Rapportage Verantwoord Beleggen Tweede halfjaar 2014

Index 1 Inleiding Verantwoord Beleggen 2 Uitsluitingsbeleid 3 Engagement 4 Collectief engagement 5 Corporate governance en stemmen

70024 032004

6 Bijlagen

1 Inleiding Verantwoord beleggen Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Landbouw (hierna het pensioenfonds) past sinds 2008 instrumenten van verantwoord beleggen toe bij het beheer van haar vermogen. In deze halfjaarlijkse rapportage leest u over de laatste stand van zaken met betrekking tot deze instrumenten en vindt u terug welke activiteiten namens het pensioenfonds zijn ondernomen. Op de website van het pensioenfonds vindt u beleidsdocumenten en rapportages waarnaar in dit rapport wordt verwezen. Deze inleiding geeft een overzicht van de achtergrond van verantwoord beleggen.

1. Wat houdt verantwoord beleggen in?

3.

Het pensioenfonds staat voor een goed en betaalbaar pensioen. Het pensioenfonds is van mening dat verantwoord

Corporate governance en stemmen op aandeelhoudersvergaderingen;

4.

Landenbeleid ten aanzien van staatsobligaties.

beleggen bijdraagt aan het realiseren van een goed en betaalbaar pensioen voor huidige en toekomstige generaties.

Om deze instrumenten in de praktijk doeltreffend toe te pas-

Daarom besteedt het pensioenfonds waar nodig en mogelijk

sen kiest het pensioenfonds ervoor haar beleggingen zo

binnen de fiduciaire verantwoordelijkheid aandacht aan

veel als mogelijk onder te brengen in discretionaire manda-

ecologische, sociale en governance onderwerpen. Maat-

ten.

schappelijk verantwoord ondernemen door ondernemingen waarin belegd wordt speelt een belangrijke rol.

4. Aanvullende beleidsinstrumenten Aanvullend past het pensioenfonds bij gelegenheid aanvul-

2. Wat zijn de uitgangspunten?

lende verantwoord beleggen instrumenten en criteria toe.

Voor het verantwoord beleggen beleid hanteert het pensi-

Per individueel mandaat beoordeelt het pensioenfonds of dit

oenfonds de principes van het Global Compact van de

van toegevoegde waarde is.

Verenigde Naties als uitgangspunt. Deze principes hebben betrekking op vier hoofdthema’s:

Best-in-class analyse



Mensenrechten

Als aanvullend instrument past het pensioenfonds een best-



Arbeidsnormen

in-class beleggingsbeleid toe. Dit beleid wordt specifiek



Milieu

toegepast op beleggingen in financiële waarden. Deze aan-



Anticorruptie

pak is omarmd naar aanleiding van zorgen over het beleggen in financiële waarden, in het bijzonder in investment

Het VN Global Compact bestaat uit tien breed geaccepteer-

banks. Deze zorgen zijn enerzijds financieel van aard en

de principes (zie bijlage 1). Deze principes vinden hun oor-

anderzijds maatschappelijk.

sprong in internationale verdragen zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en principes van de

De zorg over financiële instellingen is veelal terug te voeren

International Labour Organisation (ILO). Het VN Global

op de constatering dat financiële instellingen de afgelopen

Compact verlangt van bedrijven dat zij binnen hun eigen

decennia meer voor eigen winst en voor de belangen van

invloedsfeer kernwaarden op het gebied van mensenrech-

hun aandeelhouders hebben gehandeld met als gevolg

ten, arbeidsnormen, milieu en anticorruptie omarmen, on-

verwevenheid van de basisfunctie van financiële instellingen

dersteunen en uitoefenen.

en speculatieve activiteiten van financiële instellingen op financiële markten. Bijvoorbeeld, doordat banken belangrijk

3. Wat doet het pensioenfonds?

voor de economie zijn en politici er belang bij hebben ban-

Voor het verantwoord beleggen beleid hanteert het pensi-

ken in financiële nood te redden, wordt als het mis gaat

oenfonds een generieke aanpak waarbij gebruik wordt ge-

schade die is opgelopen door genomen risico’s afgewenteld

maakt van vier instrumenten:

op de samenleving. Als het goed gaat, vloeien de baten

1.

Uitsluiting, van producenten van controversiële wapens

echter richting de banken. In plaats van dienstbaar te zijn

en structurele schenders van het VN Global Compact;

aan de samenleving, schaden banken op deze manier juist

2.

Engagement, het aangaan van de dialoog met onder-

de samenleving.

70024 032004

nemingen;

2

De best-in-class analyse wordt uitgevoerd op basis van naar

3.

Vastlegging

thema’s ingedeelde selectiecriteria. Hierbij is aan de the-

In een bedrijfsprofiel beargumenteert de sectoranalist waar-

ma’s ‘corporate governance’, ‘financiële stabiliteit’ en ‘trans-

om een aandeel opgenomen is in de beleggingsportefeuille.

parantie producten’ een relatief hoog gewicht toegekend in

Een ESG-paragraaf is standaard onderdeel van dit bedrijfs-

de analyse.

profiel. Deze paragraaf is enerzijds een samenvatting van de belangrijkste ESG-thema’s van het bedrijf. Anderzijds

ESG integratie

wordt aangegeven op welke manier de ESG-informatie be-

Aandelen

palend is geweest op de berekening van de lange termijn

Bij het beheer van de fundamentele aandelenportefeuilles

intrinsieke waarde van het bedrijf.

van het pensioenfonds wordt een ESG integratiestrategie toegepast. Duurzaamheidsfactoren worden op een syste-

Bedrijfsobligaties

matische en consistente manier geïntegreerd in het beleg-

Bij het beheer van de bedrijfsobligatieportefeuille van het

gingsproces. Dit vanuit de overtuiging dat het inzichtelijk

pensioenfonds wordt een ESG integratiestrategie toegepast.

maken van relevante ecologische, sociale en goed bestuur

De beheerder van de portefeuille berekent via haar waarde-

(ESG)-factoren en daarmee verbonden bedrijfsspecifieke

ringsmodel een kredietrating voor een uitgevende instelling.

risico’s bijdraagt aan het maken van beter geïnformeerde

Ten grondslag aan deze kredietrating liggen kwantitatieve

beleggingsbeslissingen en dus in potentie bijdraagt aan een

en kwalitatieve factoren. De ESG-factor is integraal onder-

hoger voor risico gecorrigeerd rendement van de beleggin-

deel van de kwalitatieve factoren (naast informatie over

gen in portefeuille.

bijvoorbeeld kostenefficiëntie, geografische spreiding en managementstrategie) en draagt bij aan een kwalitatief be-

ESG-integratie in het beleggingsproces vindt plaats in drie

tere beoordeling van de risicovergoeding op een obligatie.

stappen:

Dit doordat er een vollediger beeld van de risico’s van de uitgevende instellingen ontstaat. Het gewicht van de ESG

1.

Automatische aanpassing van de koers-

factor verschilt per sector en uitgevende instelling, de sec-

winstverhouding

torspecialist bepaalt deze via een beoordelingsmatrix.

ESG-informatie wordt in de vorm van een rating standaard opgenomen in het gebruikte waarderingsmodel. De ESG-

Staatsobligaties ontwikkelde markten

rating resulteert automatisch in een opslag of afslag van de

Vanuit de overtuiging dat ESG-factoren ook een verdieping

in het waarderingsmodel berekende koers-winstverhouding

aanbrengen in analyses voor staatsobligaties ontwikkelde

van een aandeel.

markten, zijn ook hier ESG-factoren geïntegreerd in het beleggingsproces. Aan de hand van macro-economische-

2.

Interpretatie door de sectoranalist

en ESG-factoren, de rentetermijnstructuur en de marktom-

De op- of afslag wordt door een sectoranalist geanalyseerd.

standigheden vormt de portefeuillemanager van de staats-

Voor deze analyse gebruikt de sectoranalist ondermeer

obligatieportefeuille haar visie op toekomstige renteontwik-

ESG-sectoranalyses en ESG-bedrijfsprofielen.

kelingen. Waarbij vanuit een afgewogen combinatie van macro-economische cijfers en ESG-factoren een betrouw-

Op basis van deze analyse wordt de standaard op- of afslag

baar beeld van de risico’s en kredietwaardigheid van landen

van de koers-winstverhouding mogelijk aangepast. De uit-

ontstaat.

eindelijke opslag of afslag is ingegeven door een inschatting

70024 032004

van:

5. Reikwijdte van het verantwoord beleggen beleid

a.

de materialiteit van de gesignaleerde ESG risico’s of

Aandelen

kansen voor de onderneming (strategisch belang);

Het pensioenfonds belegt direct in aandelen, waarbij de

b.

de mate waarin deze risico’s of kansen bekend zijn in

aandelenportefeuille is gespreid over stijl, regio, grootte en

de markt, en de markt deze meeneemt in haar ver-

manager. Het generieke BPL verantwoord beleggen beleid

wachtingen.

is van toepassing op 90% van de totale aandelenportefeuil-

3

le. Op beleggingen in het opkomende markten aandelen-

te behalen zodat een goed en betaalbaar pensioen voorop

fonds kan het verantwoord beleggen beleid van het pensi-

blijft staan.

oenfonds niet volledig worden toegepast. Het BPL uitsluitingsbeleid is van toepassing op dit mandaat, het stem- en

Opkomende markten

engagementbeleid wordt door de beheerder van het man-

Het pensioenfonds belegt een deel van haar vermogen in

daat uitgevoerd.

staatsobligaties van opkomende landen. Het pensioenfonds doet dit op innovatieve wijze door bij het samenstellen van

Bij de fundamentele beleggingsstrategieën evenals de laag

de gehanteerde benchmark te kijken naar ESG-factoren in

volatiliteitstrategieën past het pensioenfonds aanvullend een

plaats van omvang van uitstaande leningen. De ESG-

best-in-class strategie toe ten aanzien van beleggingen in

factoren die worden gebruikt hebben een sterk maatschap-

financiële waarden. Dit specifieke beleid is van toepassing

pelijk karakter en zijn gebaseerd op ondermeer: energieaf-

op 81% van het binnen aandelen beheerd vermogen.

hankelijkheid, vervuiling, uitputting van grondstoffen, onderwijs, economische ongelijkheid, mate van sociale bescher-

De ESG integratiestrategie wordt momenteel structureel en

ming, het democratisch bestel, politieke effectiviteit en zake-

aantoonbaar toegepast op de fundamentele beleggingsstra-

lijke rechten.

tegieën in beheer bij Syntrus Achmea. Dit instrument wordt ingezet op ruim 60% van de aandelenportefeuille.

Deze factoren zijn van meerwaarde omdat zij inzicht geven in de mate waarin landen een duurzame economische ont-

Vastrentende waarden

wikkeling nastreven. Dit wordt van belang geacht vanuit de

Ontwikkelde markten

overtuiging dat productieve landen en landen die tekortko-

Het pensioenfonds heeft eigen beleggingsmandaten die

mingen in het politieke en sociale kader beheersen beter in

beheerd worden door Syntrus Achmea. Op deze mandaten

staat zijn om aan hun soevereine verplichtingen op de lange

is het uitsluitingbeleid van het pensioenfonds van toepas-

termijn te voldoen. Waaronder ook het maken van periodie-

sing is. Dit betekent dat in de bedrijfsleningenportefeuille

ke rentebetalingen en de aflossing op staatsobligaties.

niet wordt belegd in producenten van controversiële wapens

Hoewel de ESG-factoren een sterk maatschappelijk ka-

en ondernemingen die structureel de principes van het VN

rakter hebben zijn deze factoren in eerste instantie bedoeld

Global Compact schenden.

om risico te beheersen en niet om een normatieve ondergrens te bepalen.

Op voorhand stelt het pensioenfonds ook een minimum vereiste aan de landen waarvan het staatsobligaties op-

Om ervoor te zorgen dat de beleggingen voldoen aan de

neemt in haar beleggingsportefeuille. Het belangrijkste mi-

uitgangsprincipes van het pensioenfonds is er voor dit man-

nimum vereiste is gebaseerd op de sancties en verordenin-

daat ook een normatieve ondergrens gedefinieerd. Beleg-

gen vanuit de Nederlandse Sanctiewet 1977. In de geest

gingen in opkomende markten dragen een hoger risico om

van deze sancties belegt het pensioenfonds op voorhand

niet te voldoen aan de uitgangsprincipes van het pensioen-

niet in staatsobligaties van gesanctioneerde landen. Andere

fonds. Om deze risico’s te beheersen is het landenbeleid

beleggingen in deze landen zijn in beginsel niet uitgesloten.

van het pensioenfonds van toepassing. In de praktijk betekent dit dat leningen zijn van schulduitgevende landen die

Het pensioenfonds hecht belang aan het analyseren van de

niet aan de uitgangsprincipes van het pensioenfonds vol-

beleggingsportefeuilles aan de hand van ESG factoren.

doen niet opgenomen worden in de beleggingsportefeuille

ESG-integratie vindt plaatst voor de gehele ontwikkelde

van het pensioenfonds.

70024 032004

markten vastrentende waarden portefeuille. Het pensioenfonds zal naast de activiteiten ontplooid door de geselec-

Alternatieve beleggingen

teerde vermogensbeheerder ook de ontwikkelingen in de

Het pensioenfonds belegt in het Interpolis Pensioenen Pri-

markt op dit gebied blijven monitoren, onderzoeken en toe-

vate Equity II fonds. Voor dit fonds worden duurzaamheids-

passen indien gepast. Dit met het doel een goed rendement

criteria gehanteerd zoals het respecteren van de uitgangs-

4

punten van het VN Global Compact en worden beleggingen

Het pensioenfonds rapporteert via een verantwoord beleg-

in ondernemingen die wapens produceren uitgesloten.

gen rapportage. Met behulp van een zogenoemd ‘vote disclosure system’ geeft het pensioenfonds inzicht in haar

Met betrekking tot de beleggingen in infrastructuur laat het

stemgedrag. De rapportages en het systeem zijn toeganke-

pensioenfonds zich informeren als er het concrete voorne-

lijk via de website van het pensioenfonds. Daarnaast staan

men bestaat in nieuwe projecten te investeren, zoals ge-

op deze website de volgende documenten:

vangenissen. Op dat moment kan het fonds besluiten of het

1.

Verantwoord beleggen beleid

zich met een dergelijke belegging kan verenigen.

2.

Corporate governance en stembeleid.

6. Hoe legt het pensioenfonds verantwoording af?

Deze rapportage

Transparantie is onafscheidelijk verbonden aan een goed

De gekozen instrumenten, gemaakte keuzes en recente

verantwoord beleggen beleid. Het pensioenfonds rappor-

ontwikkelingen worden in het vervolg van dit verslag in af-

teert daarom tweemaal per jaar hoe zij de afgelopen periode

zonderlijke hoofdstukken besproken. Dit is een geïntegreer-

invulling gaf aan het beleid. Ook rapporteert het pensioen-

de rapportage, de informatie met betrekking tot verantwoord

fonds over de wijze waarop instrumenten zijn ingezet op

beleggen in dit rapport heeft derhalve betrekking op de be-

sociale, governance en milieuthema´s.

leggingen van het pensioenfonds in haar portefeuilles.

70024 032004

.

5

2 Uitsluitingsbeleid De keuze om niet te beleggen in ondernemingen of landen is afhankelijk van diverse factoren. Een factor waar het pensioenfonds rekening mee houdt is dat investeringen geen negatieve gevolgen voor de samenleving mogen hebben. Concreet betekent dit dat het pensioenfonds niet belegt in ondernemingen als deze controversiële producten produceren of ongewenst gedrag vertonen. Voor beleggingen in staatsobligaties hanteert het pensioenfonds een landenbeleid. Wanneer een onderneming betrokken is bij een controversieel product, veelal een kernactiviteit van de onderneming, hanteert het pensioenfonds op voorhand een uitsluitingsbeleid. Een engagementbeleid is dan niet reëel, het is immers lastig de onderneming over te halen een ander product te produceren. Het uitsluitingsbeleid van het pensioenfonds richt zich hier op één enkel product, controversiële wapens. Daarnaast kiest het pensioenfonds ervoor niet te beleggen in ondernemingen die de uitgangspunten van het VN Global Compact structureel schenden. Voordat het pensioenfonds hier daadwerkelijk tot uitsluiting over gaat wordt eerst de dialoog gevoerd met ondernemingen die het VN Global Compact (dreigen te) schenden. Dit met de intentie een positieve gedragsverandering te bereiken.

1.

Wat zijn controversiële wapens?

tijd principes van het VN Global Compact schenden.

Voor het pensioenfonds zijn wapens controversieel wanneer

Daarbij neemt het pensioenfonds in overweging dat insti-

deze wapens onevenredig veel leed en slachtoffers veroor-

tutionele beleggers, waaronder het pensioenfonds zelf,

zaken en geen onderscheid maken tussen burger- en mili-

al enige jaren een dialoog voeren met ondernemingen

taire doelen. Ook na afloop van een conflict veroorzaken

waarvan is vastgesteld dat deze weten regelgeving op

deze wapens nog op aanzienlijke schaal slachtoffers en

het gebied van mensenrechten, arbeidsnormen, het mili-

ontwrichten deze de maatschappij en de economie. In de

eu en/of anticorruptie stelselmatig overtreden en waarbij

praktijk gaat het om de volgende typen wapens:

dit niet leidt tot (voldoende) verbetering in het gedrag

1.

Nucleaire wapens

van deze ondernemingen.

2.

Biologische wapens

3.

Chemische wapens

3.

4.

Antipersoonsmijnen

Het BPL landenbeleid is geënt op de Sanctiewet 1977. De

5.

Clustermunitie

Sanctiewet 1977 wordt als eerste signaalfunctie gehanteerd

6.

Munitie met verarmd uranium

om te bepalen of landen voldoen aan de BPL uitgangspun-

7.

Witte fosfor bommen

ten en in aanmerking komen voor de landenlijst. Als uit-

Landenbeleid

gangspunt wordt gehanteerd dat landen in aanmerking koBij het bepalen van de definitie van controversiële wapens

men voor opname op de landenlijst wanneer aannemelijk is

zoekt het pensioenfonds aansluiting bij internationale ver-

dat:

dragen die door Nederland zijn ondertekend en bij het be-

1.

Er een schending is van het non-proliferatieverdrag;

leid van de Nederlandse overheid. Het volledige uitsluitings-

2.

Machthebbers op systematische wijze de fundamentele

beleid kunt u terugvinden op de website van het pensioen-

mensenrechten van (hun) burgers schenden op grove

fonds.

wijze schenden; 3.

2.

Structurele VN Global Compact Schenders

Vanwege een hoge mate van corruptie toevertrouwde middelen in dergelijke landen niet ten goede komen

De beginselen van het VN Global Compact vormen een

aan duurzame ontwikkeling van de economische situa-

minimaal uitgangspunt voor verantwoord ondernemen.

tie en welvaart van de bevolking.

Structurele schendingen van het VN Global Compact hebben nadelige gevolgen voor de onderneming, haar

Bij het samenstellen van de BPL landenlijst worden niet

directe omgeving zoals lokale gemeenschappen of het

automatisch alle landen waartegen beperkende maatrege-

milieu en voor andere belanghebbenden.

len (sancties) zijn genomen overgenomen maar wordt ook rekening gehouden met de inhoud van de beperkende

Het pensioenfonds wenst in beginsel niet te beleggen in 70024 032004

ondernemingen waarvan vaststaat dat deze al langere

6

maatregelen zoals verwoord in de diverse verordeningen.

Bij de uitwerking van het landenbeleid wordt de uitsluitings-

VN Global Compact Schenders

lijst in de geest van de sancties opgesteld. Dit betekent dat

Ethix onderzoekt tevens het hele belegbaar universum op

wanneer een deelsanctie van kracht is, bijvoorbeeld een

structurele schendingen van het VN Global Compact en

wapenembargo als gevolg van buitensporig geweld tegen

stelt vast of een onderneming een of meerdere principes

de eigen bevolking, het land als geheel controversieel wordt

van het VN Global Compact schendt (tabel 02.2).

verklaard. Indien een onderneming gedurende twee jaar het VN Global

4.

Hoe wordt de uitsluitingslijst samengesteld?

Compact schendt kan het pensioenfonds beslissen een

Het pensioenfonds belegt wereldwijd in aandelen en obliga-

onderneming uit te sluiten van het belegbaar universum. Bij

ties. Het uitsluitingsbeleid is van toepassing op deze beleg-

dit besluit worden eventuele inzichten verkregen uit onder-

gingen.

meer het engagementprogramma meegewogen. Als het pensioenfonds tot uitsluiting overgaat worden alle beleggin-

Controversiële wapens

gen in desbetreffende entiteit verkocht. De vaststelling van

Het onafhankelijke Zweedse onderzoeksbureau Ethix stelt

de lijst van schenders van het VN Global Compact vindt

ieder halfjaar vast welke ondernemingen betrokken zijn bij

eenmaal per jaar plaats.

de productie van controversiële wapens (tabel 02.1). Daartoe bekijkt het onderzoeksbureau het hele belegbaar uni-

Landenbeleid

versum. Wanneer het onderzoeksbureau betrokkenheid bij

Jaarlijks vindt er een evaluatie plaats van de uitkomsten van

productie van controversiële wapens vaststelt leidt dat tot

de Nederlandse Sanctiewet 1977 en wordt er per gesancti-

uitsluiting.

oneerd land de meest recente verordeningen geanalyseerd en beoordeeld. Indien er op inhoudelijke gronden vastgesteld wordt dat een land niet voldoet aan de uitgangsprincipes van het pensioenfonds wordt dat land toegevoegd aan

70024 032004

de lijst met uitgesloten landen (tabel 02.3).

7

Tabel 2.1 Uitsluitingslijst controversiële wapens per 1 april 2015. Bron: Ethix SRI Advisors + “indicatieve AFM lijst” Onderneming AECOM Technology Corporation Aeroteh* Airbus Group NV Alliant Techsystems* Areva S.A. Babcock International Group PLC BAE Systems PLC Boeing Co. Doosan Co Ltd Finmeccanica S.p.A. Fluor Corp. GenCorp General Dynamics Corp. Hanwha Corp.* Honeywell International Inc. Huntington Ingalls Industries Jacobs Engineering Group Inc. Kratos Defence and Security Solutions Inc. L-3 Communications Holdings Inc. Larsen & Toubro Ltd. Leidos Holdings Inc Lockheed Martin Corp. Moog Inc. Motovilihinskie Zavody* Northrop Grumman Corp. Poongsan* Raytheon Co. Rolls-Royce Group PLC SAFRAN S.A. Serco Group SGL Carbon SE Singapore Technologies Engineering Ltd.* Temasek Holdings Textron Inc.* Thales S.A. United Technologies

Controversiële wapens x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Per 1 april 2015 is geen van de ondernemingen in het beleggingsuniversum betrokken bij de productie van biologische- en/of chemische wapens.

70024 032004

Ondernemingen met een asterisk zijn aanvullende namen vanuit de indicatieve AFM lijst ten aanzien van clustermunitieproducenten.

Tabel 2.2 Uitsluitingslijst VN Global Compact schenders per 1 april 2015. Bron: Ethix SRI Advisors + besluitvorming BPL Onderneming AES Corp. Alstom S.A. Bank Hapoalim B.M. Bank Leumi Le-Israel B.M. Cemex S.A.B. de C.V. Chevron Corp. CNOOC Deutsche Telekom Dexia S.A. Dongfeng Motor Electrobras Hewlett-Packard Hyundai Motor Incitec Pivot Ltd. Mizrahi Tefahot Bank Ltd. NK Lukoil Potash Corp. of Saskatchewan Inc. Sterlite Industries T-Mobile US TransCanada Vale Vedanta Resources Plc. Veolia Environnement S.A. Wal-Mart Stores Inc.

Structurele VN Global Compact schenders x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Tabel 2.3 Overzicht uitgesloten landen per 1 april 2015. Bron: Sanctiewet 1977 + besluitvorming BPL

70024 032004

Land Centraal-Afrikaanse Republiek Ivoorkust Noord-Korea Iran Libanon Somalië Soedan Zuid-Soedan Syrië Zimbabwe

9

3 Rapportage Engagement Een onderneming is gericht op het maken van winst. Het streven naar maximale winst kan op bepaalde momenten op gespannen voet staan met internationale richtlijnen voor verantwoord ondernemen, zoals het VN Global Compact. In een context waar ondernemingen deze internationale richtlijnen systematisch schenden wordt gedrag onverantwoord. Onverantwoord gedrag vormt een risico voor de continuïteit van winst op de lange termijn en het is dus in het belang van de onderneming en al haar belanghebbenden dat richtlijnen voor verantwoord ondernemen worden gerespecteerd. Daarom gaat het pensioenfonds de dialoog aan met ondernemingen. Het doel van deze dialoog is het stellen van duidelijke kaders, het ontwikkelen van kennis bij ondernemingen en het definiëren van 'good practices'. Op deze manier draagt het pensioenfonds bij aan het bewaken van het juiste evenwicht en beschermt het haar belangen.

1.

Het pensioenfonds en de dialoog

schuldig maken, dan is het noodzakelijk dat zij deze schen-

Engagement is het aangaan van de dialoog met onderne-

dingen opheffen en voorkomen dat de schendingen in de

mingen. Het is het centrale middel in het verantwoord be-

toekomst opnieuw zullen optreden. Dit zijn belangrijke aan-

leggen beleid van het pensioenfonds. Met het aangaan van

dachtspunten bij het voeren van een dialoog.

de dialoog wil het pensioenfonds het duurzame gedrag van ondernemingen verbeteren en tegelijkertijd aandeelhou-

Daarnaast kan ook de dialoog worden aangegaan over on-

derswaarde vergroten. De dialoog kan op diverse manieren

derwerpen die gerelateerd zijn aan maatschappelijk verant-

gevoerd worden:

woord ondernemen, de rapportage daarvan en aan corpora-

1.

proactief; een onderneming wordt aangesproken op de

te governance gerelateerde onderwerpen. Dit met het doel

(neven)effecten van haar bedrijfsprocessen;

de kansen en risico’s van een onderneming beter in kaart te

2.

reactief; een onderneming wordt aangesproken op

krijgen en met als doel het duurzame gedrag van onderne-

ongewenste activiteiten en gedragingen;

mingen te verberen en aandeelhouderswaarde op de lange-

3.

ter bevordering van een algemene standaard op bij-

re termijn te creëren.

voorbeeld sectorniveau.

3. 2.

De minimale uitgangspunten

Het engagementproces

Ieder jaar bepaalt Syntrus Achmea in samenspraak met

De beginselen van het VN Global Compact (zie bijlage 1)

haar klanten welke twee thema’s centraal staan in het en-

vormen een minimaal uitgangspunt voor verantwoord on-

gagementtraject. Om goed geïnformeerd en gedegen een

dernemen. Structurele schendingen van het VN Global

dialoog te voeren worden namens de beleggingspools op de

Compact vergroten het risico op nadelige gevolgen voor de

gekozen onderwerpen themaonderzoeken uitgevoerd. Op

onderneming, haar directe omgeving zoals lokale gemeen-

basis van onderstaande thema’s zijn in het recente verleden

schappen of het milieu en voor andere belanghebbenden.

dialogen met ondernemingen gestart:

Activiteiten die (mogelijk) leiden tot een schending van de principes van het VN Global Compact staan veelal in de

1.

belangstelling van niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) en de media en schaden het milieu, lokale ge-

(afgerond medio 2014) 2.

meenschappen en daarmee de reputatie van de ondernemingen. In de praktijk leiden deze schendingen ook vaker

Waterbeheer bij voedings- dranken- en tabaksondernemingen (afgerond medio 2014)

3.

tot rechtszaken, die boetes of het uitbetalen van schade-

70024 032004

Energie en basismaterialen in controversiële regimes

Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden (o.a. kinderarbeid)

claims door de ondernemingen tot gevolg kunnen hebben.

4.

Global Compact milieuschendingen

Dit zijn directe negatieve financiële effecten, die ook de

5.

Global Compact schendingen corruptie

belangen van aandeelhouders schaden.

6.

Global Compact schendingen mensenrechten

7.

Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie

Ondernemingen dienen te voorkomen dat zij zich schuldig

8.

Veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector

maken aan structurele schendingen van de beginselen van

9.

CO2 management in de vastgoedsector (opgestart Q1

het VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel

2014)

10. Kwaliteit van bestuur en toezicht (opgestart Q1 2014)

aandeelhouder de mogelijkheid om het management aan te sporen het beleid of activiteiten te wijzigen.

4.

Engagementthema’s opgestart in 2014

Aan het begin van 2014 hebben de klanten van Syntrus

7.

Achmea aangeven op welk thema zij graag in 2014 de

Per ultimo 2014 voert het pensioenfonds op de vijf vaste

Ondernemingen in engagementprogramma

dialoog zouden willen voeren. De voorkeur is uitgegaan

thema’s (de vier Global Compact aandachtsgebieden en

naar de volgende thema’s:

goed ondernemingsbestuur) en op drie milieuthema’s, twee sociale thema’s en twee goed bestuur thema’s 40

1. 2.

Sociale kwesties in de voedingsmiddelen- en landbouwketen; Kwaliteit van bestuur en toezicht

5.

Engagementthema’s 2015

In december 2014 is een lijst van potentiële engagementthema’s opgesteld. Aan de klanten van Syntrus Achmea is gevraagd op welke twee thema’s zij graag in 2015 de dia-

dialogen met 25 ondernemingen. Hiervan worden 26 dialogen gevoerd op thema’s die mede door het pensioenfonds zijn gekozen. Tabel 3.1a geeft inzicht in het aantal dialogen uitgesplitst naar: 1. thema (milieu, sociaal en governance); 2. regio.

loog willen voeren. Op dit moment wordt geïnventariseerd welke thema’s de voorkeur hebben gekregen. De keuze

3.1a Totaal aantal activiteiten per thema en regio

bestaat uit de volgende thema’s:

Bron: Robeco en Syntrus Achmea

Privacy en bescherming van persoonsgegevens (ook voorgesteld in 2014) Duurzame bedrijfsvoering in de farmaceutische industrie Milieu uitdagingen bij elektriciteitsbedrijven Goed ondernemingsbestuur in Japan Na inventarisatie is gebleken dat het thema privacy en bescherming van persoonsgegevens en het thema duurzame bedrijfsvoering in de farmaceutische industrie de voorkeur hebben gekregen. Dit is in lijn met de voorkeuren van het pensioenfonds.

Vermeldenswaardige ontwikkelingen binnen de enga6.

Engagement namens het pensioenfonds

Engagement is een zaak van lange adem. Voor de diverse trajecten wordt uitgegaan van een looptijd van drie jaar. Tijdens deze doorlooptijd zijn er ook periodes zonder noemenswaardige voortgang in de dialoog. Vaak is dit het geval tijdens het opstarten van een dialoog of bij herbezinning van een gekozen strategie, in geval de voortgang niet de gewenste resultaten laat zien. Anders dan bij het instrument uitsluiting waarbij pensioenfondsen op voorhand niet beleggen in ondernemingen, geldt voor engagement dat er wel belegd wordt in ondernemingen

70024 032004

die ter discussie staan. Het pensioenfonds heeft dan als

gementthema’s zijn in de komende paragrafen toegelicht. Voor ieder thema is inzichtelijk gemaakt welke ondernemingen zijn opgenomen in het engagementprogramma. Per onderneming is kort de teneur van de dialoog aangegeven. Global Compact schendingen Mensenrechten Het doel van dit engagementthema is het opheffen van de geconstateerde mensenrechtenschendingen en het ontwikkelen van beleidssystemen en rapportages die verband houden met het voorkomen van nieuwe schendingen. Structurele schendingen van de beginselen van mensenrechten kunnen betrekking hebben op de activiteiten van

11

ondernemingen in landen met controversiële regimes. Door

toeleveranciers van ondernemingen. Ook discriminatie van

hun activiteiten in deze landen genereren de ondernemin-

bijvoorbeeld zwangere vrouwen of personeel van een be-

gen inkomsten voor de betreffende regimes, die deze in-

paalde etnische achtergrond komt voor, zowel binnen be-

komsten vervolgens vaak niet ten goede laten komen aan

drijven zelf als binnen de ketens.

de lokale bevolking. Daarnaast komt het voor dat lokale gemeenschappen direct worden geschaad door de activitei-

Om een schending effectief te verhelpen wordt op basis van

ten van de ondernemingen. Andere voorbeelden van

SMART-doelstellingen

schendingen op het gebied van mensenrechten zijn on-

volgende aandachtsgebieden; beleid voorkomen schendin-

rechtmatigheden tegen de lokale bevolking door personeel

gen, implementatie, dialoog belanghebbenden, rapportages

of ingehuurde veiligheidsdiensten van ondernemingen.

dialoog, externe verificatie en transparantie.

de dialoog gevoerd op onder meer de

De onderneming moet aantonen dat de schending van de VN Global Compact principes is opgeheven. Het is wenselijk dat een externe, onafhankelijke partij vaststelt dat de

03.3 Voortgang Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden Bron: Robeco en Syntrus Achmea

schending is opgeheven. 03.2 Voortgang Global Compact schendingen Mensenrechten Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming

Voortgang

Anglo American Exxon Mobil Corp. Glencore International Newmont Mining Corp. Rio Tinto

positief neutraal positief Nieuw neutraal

(zwart=gewijzigde status, grijs=status quo)

Onderneming

Voortgang

Berkshire Hathaway Inc British American Tobacco Plc Coca-Cola Co. Ericsson LM Shs B Kohl's Corp. Koninklijke Ahold N.V. Vodafone Group PLC

neutraal neutraal neutraal neutraal neutraal positief neutraal


Global Compact milieuschendingen Het doel van dit engagementthema is het opheffen van de

Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden

gevonden schendingen van het VN Global Compact en het

Het doel van dit engagementthema is het opheffen van de

ontwikkelen van beleid, systemen en rapportages die ver-

gevonden schendingen van het VN Global Compact en het

band houden met het voorkomen van nieuwe milieuschen-

ontwikkelen van beleid, systemen en rapportages die ver-

dingen.

band houden met het voorkomen van nieuwe schendingen. Structurele schendingen van het VN Global Compact, in het Structurele schendingen van het VN Global Compact, in het

bijzonder de principes die gaan over milieu, vormen financi-

bijzonder de principes die gaan over arbeidsnormen, vor-

ele, operationele en reputatierisico’s voor de onderneming

men financiële en reputatierisico’s voor de onderneming en

en voor haar belanghebbenden zoals aandeelhouders. On-

voor belanghebbenden zoals aandeelhouders. Onderne-

dernemingen dienen daarom te voorkomen dat zij zich

mingen dienen te voorkomen dat zij zich schuldig maken

schuldig maken aan structurele schendingen van deze be-

aan structurele schendingen van deze beginselen van het

ginselen van het VN Global Compact. Mochten zij zich

VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel schuldig

daaraan wel schuldig maken, dan is het wenselijk dat zij

maken, dan is het wenselijk dat zij deze schendingen ophef-

deze schendingen opheffen en voorkomen dat de schen-

fen en voorkomen dat schendingen in de toekomst opnieuw

dingen in de toekomst opnieuw optreden.

zullen optreden.

70024 032004

De dialoog wordt gevoerd aan de hand van SMARTStructurele schendingen van de beginselen over arbeids-

doelstellingen. De onderneming moet aantonen dat schen-

omstandigheden kunnen betrekking hebben op kinderarbeid

ding van de VN Global Compact principes structureel is

en andere vormen van gedwongen arbeid in de ketens van

opgeheven waarbij het wenselijk is dat een externe onaf-

12

hankelijke partij vaststelt dat de schending is opgeheven. Bij aan het nemen van corrigerende maatregelen, schadeloos-

03.5 Voortgang Global Compact schendingen corruptie

stelling van betrokkenen en het opzetten en uitvoeren van


het opheffen van de schending moet ook gedacht worden

Onderneming Eni SpA GlaxoSmithKline Royal Philips NV Total S.A. Tyco International

herstelplannen. 03.4 Voortgang Global Compact milieuschendingen Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming

Voortgang

Exxon Mobil Corp. Freeport-McMoRan Copper & Gold GDF Suez S.A. Newmont Mining Corp. Rio Tinto PLC Royal Dutch Shell PLC

succesvol positief succesvol neutraal neutraal positief


Voortgang neutraal neutraal positief neutraal neutraal


Sociale kwesties in de voedingsmiddelen- en landbouwketen (nieuw opgestart) Ondernemingen in de voedingsmiddelenketen staan onder druk om meer inzicht te geven waar basismaterialen vandaan komen en op welke manier ze worden geproduceerd.

Global Compact schendingen corruptie

Schandalen op het gebied van mensenrechten, arbeids-

Omkoping en corruptie zijn niet verenigbaar met goed on-

rechten of ontbossing in de toeleveringsketen kunnen voe-

dernemingsbestuur en hebben een negatieve invloed op de

dingsmiddelenproducenten of supermarktketens snel raken.

(creatie van) aandeelhouderswaarde. Het leidt tot nadelige

Partijen in de keten nemen dan vaak de beslissing om de

economische, sociale en politieke uitkomsten. Overtredin-

inkoop op te schorten totdat de schandalen opgelost zijn,

gen van internationale principes op het gebied van anticor-

met grote gevolgen voor de aandeelhouderswaarde.

ruptie kunnen schadelijk zijn voor de reputatie van een bedrijf en de waarde van merken.

Beleggers willen dat ondernemingen voldoende zijn voorbereid om deze risico’s het hoofd te bieden. Om te identifice-

Eén van de universele principes van het VN Global Com-

ren welke risico’s voor de beleggingsportefeuilles relevant

pact is gericht op corruptie. Dit principe roept bedrijven op

zijn, zijn tien belangrijke grondstoffen met wijdverspreide

om preventieve en handhavingmaatregelen in te stellen en

maatschappelijke problemen geïdentificeerd.

een effectief systeem op te zetten voor de bestrijding van corruptie. Dit engagementthema heeft als doel het anticor-

Een 18-tal ondernemingen dat afhankelijk is van deze

ruptiebeleid en de maatregelen tegen corruptie bij bedrijven

grondstoffen is geselecteerd voor verder onderzoek. De tien

te verbeteren. Daarnaast moet ook voldoende duidelijk wor-

onderzochte grondstoffen zijn palmolie, soja, cacao, koffie,

den gemaakt welke acties worden ondernomen tegen werk-

thee, suiker, katoen, hazelnoot, gerstemout en zuivel. Uit

nemers, agenten en onderaannemers die betrokken zijn bij

het vooronderzoek is gebleken dat vijf relevante thema’s

beschuldigingen in verband met corruptie. Hierbij is het be-

kunnen worden vastgesteld waarover met de ondernemin-

langrijk dat er transparant wordt gecommuniceerd over ver-

gen de dialoog kan worden aangegaan. Dit zijn achtereen-

richte onderzoeken en over doorgevoerde veranderingen.

volgens: 

mensenrechten waaronder gedwongen verhuizing van lokale bewoners en een verminderde toegang tot water;



arbeidsrechten waaronder kinderarbeid en onveilige arbeidsomstan-

70024 032004

digheden;

13







duurzame agrarische productie

Kleine boeren problematiek

waaronder bodemerosie en het gebruik van chemicali-

Wij verwachten dat ondernemingen landbouwtechnieken

en;

stimuleren die de hulpbronnen, waar kleine boeren van af-

eerlijk loon

hankelijk zijn, in stand houden en tegelijkertijd de land-

het minimum inkomen dat een (land)arbeider moet ver-

bouwproductie maximaliseren. Dit kan worden gedaan door

dienen om te voorzien in de basisbehoeften (voedsel,

grondstoffen voor de landbouw of training te leveren. Sa-

onderdak, kleding, ziekenzorg en scholing);

menwerking met NGO’s is cruciaal voor de voorbereiding

kleine boeren problematiek

van kleine boeren als toeleveranciers van de onderneming.

waaronder prijsdruk, ondervoeding en niet-duurzaam grondgebruik.

Kwaliteit van bestuur en toezicht (nieuw opgestart) De kwaliteit van ondernemingsbestuur en toezicht heeft een

Ten aanzien van deze deelgebieden is onderstaand onder-

directe relatie met de prestaties van de onderneming. Naast

nemingsgedrag van groot belang:

de kwaliteiten van de individuele bestuursleden speelt de samenstelling van het bestuur een belangrijke rol in de kwa-

Mensenrechten

liteit van het ondernemingsbestuur. Diversiteit in ervaring,

Wij verwachten dat ondernemingen een mensenrechtenbe-

geslacht of etniciteit zorgt voor een goede mix van kenmer-

leid ontwikkelen en, waar mogelijk, impactanalyses op het

ken waardoor een Raad van Bestuur of Raad van Commis-

gebied van mensenrechten uitvoeren om te identificeren op

sarissen als geheel beter kan functioneren. Binnen dit en-

welke productiegebieden schending van mensenrechten

gagement is ervoor gekozen de aandacht te richten op de

een risico is voor de ondernemingsactiviteiten.

verzekeringssector. Enerzijds is dit een sector waar goed bestuur in het algemeen en de kwaliteit van goed toezicht

Arbeidsrechten

een hoge mate van financiële materialiteit kent. De risico’s

ILO-conventies op het gebied van kinderarbeid, gedwongen

van zwak bestuur zijn binnen de sector groot te noemen.

arbeid, discriminatie en vrijheid van vereniging en collectie-

Anderzijds is deze sector nog niet goed vertegenwoordigd in

ve onderhandeling dienen door ondernemingen te worden

het lopende engagement-programma, terwijl de omvang van

gerespecteerd. Door handhaving van deze gedragscode in

deze ondernemingen in de benchmark en portefeuille groot

de relatie tot de toeleveranciers kan de invloed van de on-

is.

derneming ook reiken tot de werknemers van die toeleveranciers.

In de loop van 2014 is een tiental Europese verzekeringsmaatschappijen geïdentificeerd voor toevoeging aan het

Duurzame agrarische productie

engagementprogramma. Daarnaast zijn de best-practices

Ondernemingen die blootstelling hebben aan veeteelt, soja

rondom het nominatieproces en de samenstelling van het

en palmolie dienen een beleid te ontwikkelen ten aanzien

bestuur binnen de sector in kaart gebracht. Per onderne-

van ontbossing en waterschaarste. Transparantie hierover

ming is op een aantal relevante punten een nulmeting ge-

is van groot belang.

houden. Door de best-practices hiertegen af te zetten is inzichtelijk gemaakt op welke vlakken per onderneming

Eerlijk loon

relevante engagementdoelstellingen liggen. Deze doelen

Het betalen van een minimumloon zien we als een wettelijk

kunnen op de volgende vlakken liggen:

70024 032004

basisvereiste. Aanvullend verwachten wij dat ondernemingen beleid ontwikkelen om te zorgen voor een eerlijk loon

•

inrichting van het nominatieproces

voor hun werknemers en dat zij met hun toeleveranciers

•

onafhankelijkheid van bestuurders

bespreken hoe een eerlijk loon ook in de keten kan worden

•

openbaarheid van biografieën

bereikt.

•

zelf-evaluatie

•

diversiteit.

14

Een goed functionerend corporate governance systeem kan Eco-efficiëntie in de Metaal- en Cementindustrie

bijdragen aan lange termijn

Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie is een be-

aandeelhouderswaarde. Internationale en nationale princi-

langrijke stap op weg naar een koolstofarme, grondstofeffi-

pes en codes verschaffen richtlijnen voor goede corporate

ciënte economie. In de afgelopen decennia is de vraag naar

governance. Corporate governance kent vele aspecten die

vrijwel alle metalen wereldwijd toegenomen. Het proces van

van belang zijn waaronder: beloningsbeleid, aandeelhou-

extractie en verwerking van erts naar metaal wordt geken-

dersrechten, transparantie, effectief toezicht op manage-

merkt door een grote energiebehoefte. Cement is een be-

ment, onafhankelijke audit en risk management.

langrijk bestandsdeel van beton. Beton is na water de meest gebruikte grondstof ter wereld. De productie van beton

03.7 Voortgang Goed ondernemingsbestuur

wordt eveneens gekenmerkt door een hoog energieverbruik,


met name bij het stoken en vermalen van de grondstoffen.

Onderneming KPN Philips TNT Express Wolters Kluwer

Dit thema is gericht op het verhogen van de eco-efficiëntie in de sectoren. Dit kan leiden tot kostenbesparingen, minder verbruik van niet-duurzame energie, lagere uitstoot en besparingen van delfstoffen. De dialoog zal zich richten op vier doelstellingen: energie- en CO2-efficiëntie, recycling, mijnbouw en emissie-intensiteit.

Voortgang positief positief neutraal negatief


Veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector Ondanks de grote verscheidenheid aan spelers in de productieketen van kleding, wordt de retailmarkt gekenmerkt

Het doel van de dialoog is te waarborgen dat ondernemingen uit de sectoren energie en basismaterialen hun activiteiten in landen met een controversieel regime op een transparante en verantwoorde manier uitvoeren. Hierdoor worden risico’s voor ondernemingen, lokale gemeenschappen en uiteindelijk de aandeelhouders zichtbaar en beheersbaar. 03.6 Voortgang Eco-efficiëntie in de metaal- en cementindustrie

De aanbieders, de grote multinationals, houden zich bezig met ontwerp, marketing en verkoop en hebben de beste kansen om goede winstmarges te realiseren. De textielsector is wereldwijd enorm competitief, met een keten die bijzonder gelaagd is en daardoor complex. Hoewel de productketen lang kan zijn, hebben deze multinationals over het algemeen slechts een relatie met de eerstvolgende schakel in de toeleveringsketen. Hierdoor ontbreekt het

Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Anglo American PLC ArcelorMittal SA CRH Plc Italcementi Fabbriche Riunite Cemento

door een relatief klein aantal aanbieders van eindproducten.

Voortgang positief positief neutraal positief

toezicht op activiteiten in de productieketen. Een bijkomende factor is dat in veel landen met hoge activiteiten in de toeleveringsketen voor de textielindustrie de weten regelgeving ten aanzien van veilige arbeidsomstandigheden niet goed is ontwikkeld.


Het is dan ook belangrijk om beleid en managementsysGoed ondernemingsbestuur

temen te ontwikkelen die verder gaan dan enkel voldoen

De corporate governance structuur van een onderneming

aan de lokale weten regelgeving. Dit is noodzakelijk om

specificeert de rechten en verantwoordelijkheden van de

zowel directe risico’s op het gebied van veiligheid voor me-

verschillende belanghebbenden, zoals de directie, commis-

dewerkers als ook indirecte risico’s op het gebied van bijbe-

sarissen, aandeelhouders en overige belanghebbenden.

horende reputatieschade in te perken. Specifieker zijn risi-

Een adequaat functionerend corporate governance systeem

co’s op het gebied van brandveiligheid, constructie-

richt zich op de lange termijn continuïteit van een onderne-

veiligheid van gebouwen, het gebruik van chemicaliën, hy-

ming en beschermt de belangen van aandeelhouders.

giëne en sanitatie in de toeleveringsketen van belang in

70024 032004

beeld te hebben.

15

Het doel van dit engagementthema is het verbeteren van

goedfondsen en rangschikt deze in vier kwadranten. Hierbij

beleid en gedrag van ondernemingen met betrekking tot de

is onderscheid gemaakt tussen starters op het gebied van

veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector. Er zijn

duurzaamheidbeleid en de best presterende ondernemin-

doelen gesteld op de volgende gebieden: beleid en risico-

gen, waarbij ondernemingen prestatie-indicatoren volledig

analyse, risicobeheersing, transparantie. De rol en invloed

hebben geïntegreerd bij het beheer van de vastgoed-

van kleding en textielbedrijven binnen de markt is ontoerei-

portefeuille. De best presterende fondsen bevinden zich met

kend om alle misstanden op te lossen die zich voordoen in

name in Australië en Nieuw Zeeland, gevolgd door de Euro-

de keten. Samenwerking (tussen overheid, leveranciers,

pese vastgoedfondsen. De Noord-Amerikaanse fondsen

retail en NGO’s) en controle op onderaannemers is dan ook

volgen en de Aziatische vastgoedfondsen scoren het

een belangrijk aandachtsgebied. Risico’s die horen bij de

slechtst. De eerste set ondernemingen waarmee het enga-

productie van basismateriaal, zoals risico’s rondom de oogst

gement wordt opgestart bevat acht vastgoedfondsen. Het is

van katoen, zijn niet meegenomen in het onderzoek.

mogelijk dat hieraan later additionele fondsen worden toegevoegd.

Het doel van dit engagementthema is het verbeteren van beleid en gedrag van ondernemingen met betrekking tot de

De doelstellingen binnen dit engagementthema zijn onder-

veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector. Voor de

verdeeld in:

dialoog is 3 jaar uitgetrokken.

1.

het beleid op het gebied van klimaatverandering;

2.

de verankering van duurzaamheidsindicatoren binnen

03.8 Veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector

bedrijfsprocessen; 3.


prestaties ten aanzien van energie en CO2 reductiedoelstellingen;

Onderneming

Voortgang

4.

de mate van transparantie daarin;

Associated British Foods Inditex Kering Marks & Spencer Group

nieuw nieuw nieuw nieuw

5.

dialoog met huurders.


Deze laatste doelstelling is toegevoegd vanuit de gedachte dat klimaatverandering een zaak is van zowel verhuurders als huurders.

CO2 management in de vastgoedsector Een groot deel van de menselijke CO2-uitstoot is afkomstig van de gebouwde omgeving. In de vastgoedsector is dus veel potentie aanwezig om CO2-uitstoot in te perken en de impact op het milieu te verlagen. Een minstens zo belangrijke motivatie om noodzakelijke CO2 besparingen te realiseren is de overtuiging dat duurzaam vastgoed op termijn

03.9 Voortgang CO2 management in de vastgoedsector

Bron: Robeco en Syntrus Achmea Onderneming Unibail-Rodamco Simon Property Group Inc

Voortgang positief neutraal


beter zal renderen dan vastgoed dat niet duurzaam is. Gebouwen met gunstige energielabels zijn eenvoudiger in de

Diepwater exploratie en ontwikkeling

markt te zetten en hebben betere verwachting ten aanzien

Diepzeeprojecten maken een belangrijk onderdeel uit van

van de bezettingsgraad. Daarnaast wordt minder risico ge-

de investeringsportefeuille bij olie- en gasmaatschappijen.

lopen op het vlak van aanpassingen in het door de overheid

Het is van belang voor investeerders om te weten in welke

gevoerde milieubeleid.

mate deze ondernemingen adequaat risicomanagement

70024 032004

toepassen om sociale- en milieurisico’s te mitigeren. Het Op basis van de 'Global Real Estate Sustainability Bench-

niet onderkennen van deze risico’s kan negatieve gevolgen

mark' (GRESB) score kunnen fondsmanagers hun duur-

hebben op mens en milieu, maar ook op de reputatie en

zaamheidbeleid tegen het licht houden en verbeteringen

financiële positie van de onderneming. De recente catastro-

doorvoeren. GRESB maakt scores voor ongeveer 350 vast-

fe in de Golf van Mexico heeft dit laten zien.

16

De sector en haar toezichthouders hebben het operationele

3.

management van onderaannemers;

beleid van diepzee exploratie en ontwikkeling na dit zoge-

4.

transparantie over toezichteisen.

naamde Macondo-incident herijkt. Hieruit blijkt duidelijk dat het voorkomen van incidenten, tijdige interventie en de adequate respons bij een calamiteit cruciale managementthema’s zijn in deze sector. Ook toezichthouders stellen nieuwe


wettelijke eisen aan diepwaterboringen. In deze context zijn

Onderneming

Voortgang

voor dit engagementthema de volgende doelen geformu-

Total

positief

Anadarko Petroleum Corp.

neutraal

leerd:

70024 032004

03.10 Voortgang diepwater exploratie en ontwikkeling

1.

controlemaatregelen van diepe waterbron;

2.

crisismanagement;


17

4 Collectief Engagement Waar mogelijk en gewenst is Syntrus Achmea mede namens het pensioenfonds betrokken bij andere vormen van engagement. Met andere beleggers worden dan bijvoorbeeld de krachten gebundeld voor een collectief engagement. Deze dialogen zijn vaker gericht op sectoren, bepaalde onderwerpen (bijvoorbeeld CO2-uitstoot) of overheden en andere regelgevende instanties. Het gaat daarbij om de volgende initiatieven:

Door deelname committeert de onderneming zich aan het in

1.

Anti-corruptie initiatief

gang zetten van veranderingen in de bedrijfsvoering. Zo

2.

Carbon Disclosure project

gaan het VN Global Compact en de tien principes onderdeel

3.

VN Global Compact

uitmaken van het beleid, de strategie, de cultuur en de dagelijkse praktijk van de onderneming. Verder laat de onder-

De verschillende initiatieven, ondernomen acties en (tussen-

neming in haar publicaties (jaarverslag, duurzaamheidsver-

tijdse) resultaten worden hierna kort toegelicht.

slag of de website) zien welke voortgang zij op het VN Global Compact en de principes boekt. Tevens dient de onder-

1.

Carbon Disclosure Project

Gegevens over klimaatverandering vormen in toenemende

neming het VN Global Compact in publieke uitingen te steunen.

mate een belangrijk element bij besluitvorming over investeringen. Betrouwbare, bruikbare en vergelijkbare klimaatge-

In de praktijk blijkt dat ondernemingen die aan het VN Glo-

gevens spelen hierbij een essentiële rol. Daarom hecht Syn-

bal Compact deelnemen dit op zeer verschillende wijze

trus Achmea belang aan het Carbon Disclosure Project

doen. De ene onderneming neemt haar deelname zeer se-

(CDP). Dit project stuurt jaarlijks een vragenlijst uit naar

rieus en voldoet aan alle afspraken, terwijl de andere on-

ondernemingen waarin wordt gevraagd naar relevante in-

derneming minder aandacht besteedt aan het uitvoeren van

formatie over de uitstoot van broeikasgassen, de voorberei-

de principes. Deze laatste groep kan de geloofwaardigheid

ding op klimaatverandering, en corporate governance en de

van het VN Global Compact ondermijnen.

strategie om te reageren op klimaatproblematiek. Door middel van een collectief engagement zetten institutioGecoördineerd vanuit de Principles for Responsible Invest-

nele beleggers zich in, om ondernemingen aan te sporen zo

ment (PRI) ondersteunen investeerders jaarlijks via een

snel mogelijk te voldoen aan de principes van het VN Global

collectief engagement de vragenlijst van het CDP. Hierbij

Compact en de bijbehorende rapportageverplichtingen.

wordt de vragenlijst extra onder de aandacht gebracht bij

Door samen te werken met andere institutionele beleggers

alle aangeschreven ondernemingen en benadrukken de

wordt er extra druk uit geoefend op de ondernemingen om

investeerders het belang van betrouwbare gegevens voor

op deze manier bij te dragen aan het succes van het VN

het beleggingsproces. Op basis van de beschikbare gege-

Global Compact.

vens stelt het CDP de Carbon Disclosure Leadership Index (CDLI) samen.

3.

Belangenbehartiging

Om de belangen van het pensioenfonds beter te vertegenIn afwachting van de nieuwe CDP onderzoeksgegevens

woordigen neemt Syntrus Achmea, naast de collectieve

worden voor dit collectief engagement momenteel geen

engagementactiviteiten, actief deel aan samenwerkingsver-

werkzaamheden verricht.

banden van institutionele beleggers op het gebied van Corporate governance, Eumedion en het International Corpora-

70024 032004

2.

Rapportageverplichting VN Global Compact

te Governance Network. Daarnaast heeft Syntrus Achmea

Het VN Global Compact biedt ondernemingen een kader

zich verbonden aan de PRI. Binnen dit initiatief committeren

voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Onderne-

institutionele beleggers zich aan het stimuleren van verant-

mingen kunnen zich vrijwillig bij het VN Global Compact

woord beleggen, zowel intern als extern. Ook heeft Syntrus

aansluiten. Ze kiezen er dan voor zich openbaar te commit-

Achmea Vermogensbeheer zich verbonden aan het eerder

teren aan de tien principes van het Compact (zie bijlage 1).

genoemde Carbon Disclosure Project.

18

5 Corporate governance en stemmen Corporate governance wordt vaak vertaald met goed ondernemingsbestuur. Het heeft betrekking op de verhoudingen tussen de verschillende organen binnen een onderneming zoals de raad van bestuur, de raad van commissarissen, aandeelhouders en andere belanghebbenden. Rekenschap, transparantie en toezicht spelen hierbij een centrale rol. Pensioenfondsen beleggen onder andere in beursgenoteerde ondernemingen en zijn daardoor aandeelhouder. Door actief gebruik te maken van aandeelhoudersrechten kan het pensioenfonds invloed uitoefenen op de onderneming. Het gaat hierbij om het benoemen van bestuurders, het goedkeuren van jaarstukken en goedkeuring van het beloningsbeleid. Het pensioenfonds doet dit onder andere door deel te nemen aan de besluitvorming op de aandeelhoudersvergadering (stemmen).

1.

Het pensioenfonds als actief aandeelhouder

individuele basis. De strikte criteria in het eigen stembeleid

De Nederlandse Corporate Governance Code schrijft voor

leiden met name bij controversiële agendapunten tot een

dat institutionele beleggers zoals pensioenfondsen een be-

afwijking van het advies van ISS. Het uiteindelijke besluit

leid moeten hebben ten aanzien van stemmen op aandeel-

wordt genomen op basis van de specifieke feiten en om-

houdersvergaderingen van beursgenoteerde ondernemin-

standigheden van een dergelijk agendapunt.

gen waarin wordt belegd. Daarbij wordt van de institutionele belegger gevraagd om minstens eenmaal per jaar aan te

Het betekent ook dat het pensioenfonds niet altijd met het

geven hoe het invulling geeft aan het stembeleid.

management van de onderneming meestemt. Zo werd in de tweede helft van 2014 op ongeveer 10% van alle agenda-

Daarnaast stelt de Corporate Governance Code dat de insti-

punten tegen het management gestemd. Het ging hier voor-

tutionele belegger minimaal eenmaal per kwartaal moet

al om de benoeming van bestuurders van ondernemingen

aangeven hoe hij stemde op de aandeelhoudersvergaderin-

(niet onafhankelijk waar dit wel geëist of gewenst is) en

gen. In bijlage 2 vindt u de volledige tekst van de relevante

beloningsstructuren (excessief, onvoldoende toegelicht, of

bepalingen voor institutionele beleggers van de Nederland-

niet transparant genoeg). Op aandeelhoudersresoluties over

se Corporate Governance code.

milieu, sociale en governance kwesties wordt ook relatief vaak tegen management gestemd.

Het pensioenfonds voldoet aan de bepalingen van de Corporate Governance Code. Op de website van het pensioenfonds zijn de volgende documenten te vinden: 1.

Stembeleid

2.

Stemverslag van de voorgaande kwartalen en het afge-

Tabel 05.1 Overzicht stemactiviteiten H2 2014 Bron: ISS en Syntrus Achmea

Agendapunten

lopen jaar 3.

stemd is per aandeelhoudersvergadering

2.

Stemgedrag Pensioenfonds

Het Bedrijfspensioenfonds voor de Landbouw stemde in de tweede helft van 2014 tijdens 237 vergaderingen op totaal 2.328 agendapunten. De aandeelhoudersvergaderingen vonden wereldwijd plaats. Het pensioenfonds maakt bij het uitoefenen van stemrech70024 032004

2.328

Rapportagetool waarbij gerapporteerd wordt hoe ge-

ten mede gebruik van stemanalyses en stemadviezen van Institutional Shareholder Services (ISS). De ISS aanbeveling dient dus als advies. Voordat het pensioenfonds haar definitieve stem geeft beschouwt het alle voorstellen op

Management Voor Tegen 90,1%

9,9%

ISS beleid Voor Tegen 95,5%

4,5%

Op de website van het pensioenfonds vindt u meer informatie over hoe het pensioenfonds per aandeelhoudersvergadering stemde.

3.

Vertegenwoordiging op aandeelhoudersvergaderingen

Syntrus Achmea Vermogensbeheer heeft in april mede namens het pensioenfonds de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA) van Wolters Kluwer bijgewoond. Hier heeft Syntrus Achmea het woord gevoerd en een aantal vragen aan de raad van commissarissen gesteld, o.a. op

het gebied van successieplanning in de raad van commissa-

om het beloningsbeleid van Oracle te wijzigen in een beleid

rissen en raad van bestuur. Ook werd gevraagd om meer

met meer nadruk op de lange termijn prestaties van de on-

transparantie rondom de ‘Key Audit Matters’ tijdens de con-

derneming. Momenteel wordt de hoogte van de variabele

trole door de accountant en naar de reden voor het jaarlijks

beloning voor het senior management berekend op basis

oplopende aantal stemmen tegen een nieuwe uitgifte van

van slechts één criterium over een periode van één jaar. Er

aandelen (2014: 40% tegen).

is daarom geen goede link tussen de variabele beloning en de (lange termijn) prestaties van de onderneming.

4.

Agenderingsrecht aandeelhouders

Op aandeelhoudersvergaderingen kunnen aandeelhouders

Het pensioenfonds heeft op bovengenoemde agendapunten het aandeelhoudersvoorstel gesteund.

een voorstel agenderen, mits wordt voldaan aan de voor-

Corporate Governance ontwikkelingen

waarden van het lokaal geldende agenderingsrecht. Hieron-

5.

der volgt een aantal voorbeelden van dergelijke in de twee-

Extra stemrechten voor loyale aandeelhouders in Italië

de helft van 2014 ingebrachte voorstellen op het gebied van

Indien aandelen voor een aaneensluitende periode van ten

milieu, sociale en governance kwesties.

minste twee jaar door dezelfde (rechts)persoon worden aangehouden, verdubbelt het stemrecht van deze aandeel-

General Mills en Procter & Gamble werd door middel van

houder. Hiermee wil de Italiaanse regering het beleggen in

een aandeelhoudersvoorstel verzocht om de impact op het

Italiaanse ondernemingen en beleggers met een lange ter-

milieu te onderzoek van het gebruik van niet- recyclebare

mijn horizon stimuleren. Vanuit diverse belangengroeperin-

verpakkingen. De milieubeweging die dit aandeelhouders-

gen is er echter felle weerstand tegen de wet omdat deze

voorstel agendeerde wil hiermee de impact op het milieu

voorbij gaat aan het ‘one share - one vote’ principe en zo de

verminderen door de aandacht van Procter & Gamble te

zeggenschap van minderheidsaandeelhouders juist ver-

vestigen op het hoge percentage plastic verpakkingen dat

kleint.

de onderneming produceert, die vervolgens door de consumenten gebruikt worden.

OESO actualiseert corporate governance principes Het pensioenfonds houdt bij het uitoefenen van stemrechten

Op een aantal aandeelhoudersvergaderingen, waaronder

rekening met een aantal internationaal geaccepteerde cor-

die van Cisco Systems, Cardinal Health en Autozone is door

porate governance codes, waaronder die van de OESO.

een aandeelhouder een voorstel ter stemming gebracht

Deze OESO richtlijnen voor Corporate Governance werden

voor meer transparantie rondom politieke donaties. Indien

voor het eerst gepubliceerd in 1999 en in 2004 voor het

deze donaties een bepaald maximumbedrag overschrijden,

laatst herzien. De OESO heeft momenteel een consultatie-

zou de onderneming openbaar moeten maken hoeveel en

periode lopen voor een herziening van de principes. Het

aan welke politieke partij zij heeft gedoneerd. In tijden van

primaire beoogde doel is om de principes beter aan te laten

politieke verkiezingen kunnen deze bedragen significant zijn

sluiten bij corporate governance codes en de weten regel-

en heeft een aandeelhouder een recht om te weten waar

geving die tot stand is gekomen na de financiële crisis.

ondernemingsgelden aan worden besteed. Op de aandeelhoudersvergadering van Oracle Corporation

70024 032004

werd een aandeelhoudersvoorstel ter stemming gebracht

20

Bijlage 1 Uitgangspunten van de Global Compact van de Verenigde Naties Het VN Global Compact verlangt van bedrijven dat zij binnen hun invloedsfeer een aantal kernwaarden op het gebied van mensenrechten, arbeidsnormen, milieu en anticorruptie omarmen, ondersteunen en uitoefenen. Bedrijven die het VN Global Compact initiatief onderschrijven, verbinden zich ertoe de onderstaande doelstellingen en waarden te steunen bij het uitvoeren van hun activiteiten: Mensenrechten 1e principe:

Bedrijven dienen binnen de eigen invloedssfeer de internationaal vastgelegde mensenrechten te ondersteunen en te respecteren; en

2e principe:

er voor te zorgen dat zij niet medeplichtig zijn aan schendingen van de mensenrechten.

Arbeidsnormen 3e principe:

Bedrijven dienen de vrijheid van vakvereniging en de effectieve erkenning van het recht op collectieve onderhandelingen te handhaven;

4e principe:

alle vormen van verplichte en gedwongen arbeid te elimineren;

5e principe:

zich in te spannen voor de effectieve afschaffing van kinderarbeid; en

6e principe:

discriminatie met betrekking tot werk en beroep te bestrijden.

Milieu 7e principe:

Bedrijven dienen het voorzichtigheidsbeginsel te hanteren met betrekking tot milieukwesties;

8e principe:

initiatieven te ondernemen om grotere verantwoordelijkheid op milieugebied te bevorderen; en

9e principe:

de ontwikkeling en verspreiding van milieuvriendelijke technologieën te stimuleren.

Anticorruptie 10e principe:

Bedrijven dienen alle vormen van corruptie, inclusief afpersing en omkoping, tegen te gaan.

De principes van het Global Compact zijn gebaseerd op internationale verdragen, onder andere afgeleid van de Universele verklaring van de rechten van de mens, de verklaring van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) inzake de fundamentele arbeids-

70024 032004

rechten, en van de verklaring van Rio met betrekking tot milieu en ontwikkeling.

21

Bijlage 2 Bepalingen Nederlandse Corporate Governance Code IV.4 Verantwoordelijkheid institutionele beleggers Verantwoordelijkheid van institutionele beleggers Principe

Institutionele beleggers handelen primair in het belang van hun achterliggende begunstigden of beleggers en hebben een verantwoordelijkheid jegens hun achterliggende begunstigden of beleggers en de vennootschappen waarin zij beleggen om op zorgvuldige en transparante wijze te beoordelen of zij gebruik willen maken van hun rechten als aandeelhouder van beursvennootschappen.

Best practice bepalingen IV.4.1

Institutionele beleggers (pensioenfondsen, verzekeraars, beleggingsinstellingen, vermogensbeheerders) publiceren jaarlijks in ieder geval op hun website hun beleid ten aanzien van het uitoefenen van het stemrecht op aandelen die zij houden in beursvennootschappen.

IV.4.2

Institutionele beleggers doen jaarlijks op hun website en/of in hun jaarverslag verslag van de uitvoering van hun beleid ten aanzien van het uitoefenen van het stemrecht in het betreffende boekjaar.

IV.4.3

Institutionele beleggers brengen ten minste eenmaal per kwartaal op hun website verslag uit of en hoe zij als aandeelhouders hebben gestemd op de algemene vergaderingen van aandeelhouders.

Verantwoordelijkheid van aandeelhouders Principe

Aandeelhouders gedragen zich ten opzichte van de vennootschap, haar organen en hun medeaandeelhouders naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid. Hieronder valt de bereidheid om een dialoog met de vennootschap en medeaandeelhouders aan te gaan.

Best practice bepaling IV.4.4.

Een aandeelhouder oefent het agenderingsrecht slechts uit nadat hij daaromtrent in overleg is getreden met het bestuur. Wanneer een of meer aandeelhouders het voornemen heeft de agendering te verzoeken van een onderwerp dat kan leiden tot wijziging van de strategie van de vennootschap, bijvoorbeeld door het ontslag van één of meer bestuurders of commissarissen, wordt het bestuur in de gelegenheid gesteld een redelijke termijn in te roepen om hierop te reageren (de responstijd). Dit geldt ook voor een voornemen als hiervoor bedoeld dat strekt tot rechterlijke machtiging voor het bijeenroepen van een algemene vergadering op grond van artikel 2:110 BW. De betreffende aandeelhouder respecteert de door het bestuur ingeroepen responstijd in de zin van best practice bepaling II.1.9.

IV.4.5.

Een aandeelhouder stemt naar zijn eigen inzicht. Van een aandeelhouder die gebruikt maakt van stemadviezen van derden wordt verwacht dat hij zich een eigen oordeel vormt over het stembeleid van deze stemadviseur en de door deze verstrekte stemadviezen.

IV5.5.

Indien een aandeelhouder een onderwerp op de agenda heeft laten plaatsten, licht hij dit ter vergadering toe en

70024 032004

beantwoordt hij indien nodig vragen hierover.

22

Rapportage Verantwoord Beleggen Tweede halfjaar 2014 Index

Recommend Documents