vccn nieuwsbrief MAGAZINE NIEUWE VCCN CURSUS CLEANROOM TECHNIEK CURSUS (CTC)

vccn nieuwsbrief MAGAZINE Een uitgave van de VERENIGING CONTAMINATION CONTROL NEDERLAND

jaargang 18 nummer 3 - december 2005

NIEUWE VCCN CURSUS CLEANROOM TECHNIEK CURSUS (CTC) ONTWERPEN VAN OPERATIEKAMERS VOLGENS BOUWMAATSTAVEN 2004

Groot. In de kleinste dimensies.

Cleanrooms zijn zo sterk als hun zwakste schakel. basan levert daarom uitsluitend producten die voldoen aan de hoogste kwaliteitseisen. Zo ondersteunt basan al meer dan twintig jaar high tech ondernemingen in hun cleanroom productieprocessen.

Profiteer van meer dan 20 jaar ervaring, op maat gesneden, individuele service concepten en de beste producten van de meest gerenommeerde fabrikanten. basan is marktleider in Europa op het gebied van cleanroomproducten en -accessoires. Dit dankzij de klantgerichte, kwaliteitsbewuste bedrijfsfilosofie.

www.basan.com basan b.v. Hoek 76 B-2850 Boom Phone +32 3 8 44 44 00 Fax +32 3 8 44 66 00 E-Mail [email protected]

basan b.v. Minervum 7020 NL- 4817 ZL Breda Phone +31 76 57 22 660 Fax +31 76 57 22 681 E-Mail [email protected]

basan GmbH Bachstraße 22 D-65830 Kriftel Phone +49 61 92 99 86-0 Fax +49 61 92 99 86-50 E-Mail [email protected]

basan UK Ltd. Worting Business Park UK-Basingstoke RG23 8PX Phone +44 12 56 345 610 Fax +44 12 56 811 876 E-Mail [email protected]

Colofon

Editorial

Een uitgave van de Vereniging Contamination Control Nederland

Dit laatste nummer van VCCN Magazine in 2005 staat in het teken van de gezondheidszorg,

Ontwerpen van operatiekamers volgens bouwmaatslaven 2004 Ontwikkelingen in het recente verleden hebben ervoor gezorgd dat bij het ontwerpen van operatiekamers voor nieuwe ziekenhuizen veel aandacht is voor het ventilatiesysteem. Een stok achter de deur zijn de nieuwe bouwmaatstaven van 2004. In deze nieuwe regelgeving krijgen ontwerpers en ziekenhuizen veel meer vrijheid over keuzes in het ontwerp. En met het maken van keuzes komt verantwoordelijkheid, voor de ontwerpers en voor de ziekenhuizen. In een artikel van ing. W.A.C. Zoon en ir. D. Schotel (pagina 4 e.v.) kunt u lezen met welke zaken rekening moet worden gehouden bij het ontwerpen van ventilatiesystemen. Het artikel is een samenvatting van de lezing die de heer Schotel hield tijdens het VCCN Cleanroom Symposium in mei 2005.

Redactie Ing. R.A.H.M. Geilleit M.A. Reinhold P.A. van Rij

Redactie-adres Verenigingsbureau VCCN De Mulderij 12 Postbus 311 3830 AJ Leusden Telefoon 033 434 57 65 Fax 033 432 15 81 E-mail [email protected]

Gezonde lucht voor patiënt en personeel

Concept & realisatie Reclamebureau Coljé, Hoevelaken www.colje.nl

Nieuwe producten en diensten De inzendingen van informatie en gegevens voor deze rubriek wordt 4 weken vóór het verschijnen van de betreffende nieuwsbrief verwacht bij het Verenigingsbureau te Leusden. Inzenden van deze berichten kan uitsluitend door de aangesloten bedrijfsleden.

Adverteren in het magazine Het is mogelijk voor bedrijven (dus niet voor persoonlijke leden) advertenties te plaatsen in het VCCN magazine. Tarieven die hiervoor (zwart/wit) gelden zijn:

1/1 pagina 1/2 pagina 1/4 pagina

1x € 475,€ 275,€ 175,-

3x € 1275,€ 745,€ 425,-

De temperatuur in de OK moet 21 graden Celsius zijn, plus of min een beetje. Niet zozeer vanwege het comfort van het operatieteam of de patiënt. Maar vooral om er voor te zorgen dat de schone lucht uit het plenum de patiënt ook daadwerkelijk bereikt. Dat was een van de opmerkelijkste lessen van het symposium ‘Luchtbeheersing op de OK, bijdrage aan de infectiepreventie’, op 14 maart in Utrecht. De wetenschapsjournalist A. Duisterwinkel schrijft op pagina 7 e.v. een kort verslag van het succesvolle congres dat VHIG en VCCN in maart 2005 organiseerden over het Beheersplan luchtkwaliteit OK’s. Het beheersplan is overigens gratis te down loaden van de VCCN website: www.vccn.nl

Instrumenten niet steriel voor operatie Perfect steriele instrumenten levert de CSA aan, en toch veroorzaken besmette instrumenten een belangrijk deel van de infecties bij ’schone’ operaties. Je kunt een instrument nu eenmaal niet in zijn steriele verpakking gebruiken. Tussen uitpakken en gebruik raken de instrumenten besmet, dat valt vrijwel niet te vermijden. Hoe ernstig de besmetting is, daar kan wel veel aan worden gedaan, bleek op het symposium ‘Luchtbehandeling op de OK’, 14 maart in Utrecht. Op pagina 9 e.v. schrijft A. Duisterwinkel over een aantal aspecten, die op de eerder genoemde OK dag in maart 2005 aan de orde zijn gekomen.

Nieuwe VCCN cursus In maart 2006 start de nieuwe langverwachte VCCN CleanroomTechniek Cursus (CTC). Pagina 11 geeft gedetailleerde informatie over de opzet en doelgroepen van de cursus. Mede namens bestuur en verenigingsbureau wenst de redactie alle lezers een voorspoedig 2006!

Paul van Rij Redactie VCCN Magazine

Bovengenoemde prijzen gelden voor bedrijfsleden van de VCCN. Bedrijven die geen lid zijn betalen bovengenoemde bedragen + 25%. Extra kosten per steunkleur € 165,- per plaatsing. Extra kosten full-color € 400,- per plaatsing. De extra kosten voor het plaatsen van een advertentie op de achterpagina en op de binnenkant cover bedragen + 10%. Het is ook mogelijk om op onze website te adverteren.

Inhoud Editorial Ontwerpen van operatiekamers volgens bouwmaatstaven 2004 Gezonde lucht voor patiënt en personeel

3 4 7

Instrumenten niet steriel voor operatie Aankondiging CTC Cursus Nieuwe leden Agenda

vccn nieuwsbrief

9 11 15 15

3

ONTWERPEN Volgens bouwmaatstaven 2004 VAN OPERATIEKAMERS Ing. W.A.C. Zoon, ir. D. Schotel, Deerns Raadgevende Ingenieurs Ontwikkelingen in het recente verleden hebben ervoor gezorgd dat bij het ontwerpen van operatiekamers voor nieuwe ziekenhuizen veel aandacht is voor het ventilatiesysteem. Een stok achter de deur zijn de nieuwe bouwmaatstaven van 2004. In deze nieuwe regelgeving krijgen ontwerpers en ziekenhuizen veel meer vrijheid over keuzes in het ontwerp. En met het maken van keuzes komt verantwoordelijkheid, voor de ontwerpers en voor de ziekenhuizen.

Bij het ontwerpen van ventilatiesystemen moet met een aantal zaken rekening worden gehouden. Ten eerste moet het wondgebied vrij gehouden worden van bacteriën omdat bacteriën in het wondgebied een infectie kunnen veroorzaken. Daarvoor wordt geventileerd met een grote hoeveelheid gefilterde lucht. Bij de Nederlandse ziekenhuizen wordt deze lucht via een groot plenum in het plafond toegevoerd in de ruimte, zodat de schone toevoerlucht in het wondgebied terecht komt voordat het vervuilingsbronnen passeert. Naast het schoon houden van het wondgebied moeten ook de instrumenttafels schoon gehouden worden. Bacteriën die via de lucht op instrumenten en implantaten terecht komen kunnen vervolgens in de wond terecht komen. Bovendien is ook het comfort van het personeel van belang. De hoeveelheid lucht kan oplopen tot wel 8.500 m3/h. Dit betekent dat gemiddeld iedere minuut alle lucht in de kamer vervangen wordt. Bij een dergelijke hoeveelheid lucht is de kans op tochtklachten groot. De nieuw verworven verantwoordelijkheden worden door de ingenieursbureaus en de ziekenhuizen serieus opgepakt. Bij het ontwerpen van het ventilatiesysteem wordt steeds gedetailleerder gekeken naar de samenhang tussen

4

vccn nieuwsbrief

het gebruik van de ruimte en het ventilatiesysteem. Dit betekent niet alleen een inventarisatie van het type operaties dat gedaan wordt, maar ook de protocollen die gevolgd worden, voor en tijdens een operatie. Als verschillende ziekenhuizen op een andere manier werken, kan er ook een ander plenum komen. Een voorbeeld hiervan is te zien in figuur 1.

Figuur 1: Operatiekamer waar de instrumenttafels aan het voeteneinde staan en een waar de instrumenttafels achter het personeel staan.

Nadat er een ontwerp gemaakt is waarbij het plenum op de werkwijze en de wensen van de gebruiker is afgestemd kan het worden getoetst met een CFD-berekening. Bij het maken van een CFD-berekening wordt een 3 dimensionaal model van de ruimte gemaakt, met daarin alle personen, en inrichting van de ruimte zoals deze er tijdens een operatie uit ziet. De computer berekent aan de hand van de opgegeven situatie hoe de luchtstromen in de kamer lopen.

Verschillende temperatuurvlakken Sinds de succesvolle toepassing van een plenum met drie temperaturen in het Gooi-Noordziekenhuis wordt in vrijwel alle nieuwe ontwerpen gewerkt met inblaasplenums met verschillende temperaturen. Bij een twee- of drie-tempe-raturensysteem is het plenum verdeeld in verschillende vlakken. Boven de patiënt wordt met een lagere temperatuur ingeblazen van daar omheen. De plattegronden in figuur 1 bijvoorbeeld laten twee varianten zien van 2-Temperatuursystemen. Sommige varianten hebben bij het hoofdeinde een apart plenum voor de anesthesist waar nog warmere lucht uit komt. In het nieuwe bouwbesluit staat genoemd dat een plenum in een operatiekamer 8 à 9 m2 moet zijn. Als dit uitgevoerd wordt met een uniforme inblaastemperatuur, dan komt de schone lucht niet tot aan de operatietafel als er te weinig interne warmtelast in de kamer is. Bij een hoge interne warmtelast is de luchtstroom veel beter dan bij een lage interne warmtelast. Dit is wellicht niet wat verwacht mag worden. In beide gevallen staat een groot deel van de interne warmtelast opgesteld in het operatiegebied. Deze warmtelast zorgt ervoor dat de lucht in het operatiegebied opwarmt. Warme lucht heeft een kleinere dichtheid dan koude lucht, dus deze bel warme lucht oefent een kracht omhoog uit op de relatief koude lucht die uit het plenum komt. Het verschil is te zien in figuren 2 en 3.

Figuur 2: Stromingspatroon in de ruimte bij een lage interne warmtelast van 1,5 kW. De luchtstroom bereikt de operatietafel niet, maar gaat er links en rechts langs. Lucht van onder de tafels kan zich vrij door het operatiegebied verspreiden.

Figuur 3: Stromingspatroon in de ruimte bij een interne warmtelast van 5 kW. De stroming komt nu wel tot aan de tafels. Hoe komt het nu dat bij een lage interne warmtelast de stroom in tweeën splitst terwijl bij een hoge interne warmtelast dit niet gebeurt? Het verschil zit in de periferie van de kamer. Bij hoge interne warmtelast ontstaan links en rechts van het plenum warme gebieden. Dit is te zien in de temperatuurdoorsnede in figuur 4.

Deze warme gebieden duwen tegen de zijkanten van het laminaire gebied aan. Zodoende zorgen ze ervoor dat de stroming in het wondgebied niet splitst en dat dus de stroom schone lucht helemaal beneden komt. Als de kamer ook met vlakken met hogere temperaturen wordt uitgerust hoeft de interne warmtelast veel minder hoog te zijn om de lucht naar beneden te laten komen. Daarnaast ontstaat er een comfortabele temperatuurverdeling in de ruimte. De chirurg is vaak fysiek het actiefste bezig. Deze staat in de koudste zone. De operatieassistenten staan in het gebied dat een hogere temperatuur heeft. Bij 3 temperatuur systemen heeft de anesthesie een eigen plenum met een nog hogere temperatuur.

Figuur 4: Temperatuurverdeling in de kamer met een plenum met uniforme temperatuur bij een interne warmtelast van 5 kW. Een andere mogelijkheid om de lucht goed naar beneden te laten komen is door bij te verwarmen in de kamer. Energetisch gezien is dit minder aantrekkelijk, omdat je aan de ene kant lucht verder terug moet koelen, terwijl je in de ruimte moet verwarmen. Ook is het comfortvoordeel van een 2T of 3T-systeem niet meer aanwezig. Toch zijn er situaties waar een uniforme temperatuur wenselijk is. Als er tijdens een operatie erg veel apparatuur gebruikt wordt is bijverwarmen niet nodig. Een lagere inblaastemperatuur in de randzone levert dan meer koelvermogen in de ruimte. Gebruik van CFD in specifieke ontwerpen Soms zijn de resultaten van een CFD-berekening aanleiding tot het aanpassen van het ontwerp. Zo is in figuur 5 te zien dat de luchtstroom aan het voeten-einde van het plenum sterk kan verschillen. Hoe de stroom er uit ziet hangt niet alleen af van het ventilatieontwerp, maar ook van het gebruik van de kamer. Bij een hoge interne warmtelast is de kans op insnoering groter. Met insnoering komt ook turbulente inmenging en de vervuilde randzone wordt groter.

Figuur 5: De stroming aan het voeteneinde van het plenum kan veel verschillen tussen met de vorm van het plenum. In de linkersituatie loopt het koude middengebied tot achteraan door, terwijl in de rechtersituatie achter het voeteneinde met warmere lucht ingeblazen wordt. Ook het gebied achter de operatieassistent is belangrijk. Achter mensen die om de tafel heen staan ontstaat een wervel, met bijbehorende turbulentie (figuur 5).

»»

vccn nieuwsbrief

5

6

vccn nieuwsbrief

De vorm en de afmetingen van deze wervel hangt af van verschillende factoren, maar als in deze wervel instrumenttafels geplaatst worden, bestaat het risico dat deze besmet worden. Het is dus verstandig om hiertussen ruimte te laten.

GEZONDE LUCHT Voor patiënt en personeel Nieuw beheersplan voor lucht in OK’s, A. Duisterwinkel, wetenschapsjournalist De temperatuur in de OK moet 21 graden Celsius zijn, plus of min een beetje. Niet zozeer vanwege het comfort van het operatieteam of de patiënt. Maar vooral om er voor te zorgen dat de schone lucht uit het plenum de patiënt ook daadwerkelijk bereikt. Dat was een van de opmerkelijkste lessen van het symposium ‘Luchtbeheersing op de OK, bijdrage aan de infectiepreventie’, op 14 maart in Utrecht.

Figuur 6: achter de chirurg of de operatieassistent kan een lokale verstoring van de luchtstroom ontstaan. Als er een instrumenttafel te dicht achter staat komt daarop geen schone lucht meer neer.

Conclusies Door gebruik te maken van simulaties worden ventilatieontwerpen beter afgestemd op de gebruikers. Er kan van tevoren globaal nagegaan worden hoe de lucht in een ruimte zich gaat gedragen. Zo kunnen allerlei onvolkomenheden opgespoord worden voordat de operatiekamer gebouwd wordt. Bovendien kunnen er veel meer varianten onderzocht worden dan bij proefkameronderzoek. De invloed van het gebruik van de ruimte op de werking van het ventilatiesysteem is zo groot dat er bij het ontwerp goed naar de gebruikspatronen van het OK-personeel gekeken moet worden. In veel gevallen is een systeem met verschillende temperatuurvlakken te verkiezen boven een systeem met een uniforme inblaastemperatuur. De vorm van het plenum hangt onder andere af van de plaats van de instrumenttafels.

Uit het plenum stroomt koele, schone lucht de OK in. Als het goed is zakt die lucht naar beneden, langs de patiënt en over de instrumenten-tafel en houdt die beide kiemarm. Koude lucht is immers dichter en zwaarder. Warme lucht stijgt op, denk maar aan een heteluchtballon. Het gaat mis als de lucht in de OK te koud is. De ingeblazen is dan relatief gezien warm, wil opstijgen (figuur 1) en bereikt de patiënt niet meer. De thermostaat mag dus niet omlaag tijdens de operatie! Maar ook niet omhoog, want dan ontstaat er trek: de koude schone valt te snel naar beneden en sleurt vieze lucht uit de operatiekamer mee (figuur 2). Het gebied met schone lucht wordt erg klein en de patiënt tocht bijna weg. Patricia Houtman, hoofd infectiepreventie van het Kennemer Gasthuis te Haarlem en spreekster op het symposium, hing daarom een bordje “Niet verstellen tijdens operatie” boven de thermostaat in de OK. Verder liet ze alle filters schoonmaken en de afzuiging goed afstellen, zodat de OK op overdruk stond. Houtman: “Het valt steeds weer op hoe weinig de chirurgen, verpleging en het technisch personeel weten over de luchtbehandeling.” Hoog tijd, dus, voor een goed beheersplan voor de luchtkwaliteit in OK’s.

Figuur 1: Als de schone lucht uit het plenum warmer is dan de lucht in de OK (T2 > T1), dan wil die lucht weer opstijgen en bereikt de operatietafel niet.

Figuur 2: Als de schone lucht uit het plenum veel kouder is dan de lucht in de OK (T2 << T1), dan valt de koude lucht te snel naar beneden. Het schone gebied wordt kleiner en de patiënt tocht weg.

Poldermodel

VCCN CLEANROOM GEDRAGSCURSUS CURSUSDATA 2006 • 8 maart • 10 mei • 2 oktober • 6 december

LOCATIE Zalencentrum ‘De Amershof’ te Amersfoort

Tot die slotsom kwamen de VHIG, de Vereniging voor Hygiëne en Infectiepreventie in de gezondheidszorg en de VCCN, de Vereniging Contamination Control Nederland, al in 1998, en zij gingen ermee aan de slag. Om nu, in 2005, een beheersplan te kunnen presenteren in een geslaagd symposium. Het plan is een schoolvoorbeeld van het poldermodel. Achttien verenigingen en instanties waren betrokken bij het opstellen van het beheersplan, of hebben de kans gehad op een concept te schieten. Daardoor is het een deskundig en breed gedragen plan geworden.

Kritiek Maar kritiek is er wel, bijvoorbeeld van de NVA, Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie. Het beheersplan stelt dat de patiënt in een aparte ruimte moet worden ingeleid. Dan blijft de lucht in de OK schoner en is het infectiegevaar voor de patiënt kleiner. De NVA stelt dat het inleiden in een aparte kamer juist extra risicoís met zich meebrengt. Het verplaatsen van een patiënt onder narcose is niet veilig voor de patiënt. Monitoring, slangen en apparatuur moeten worden losgekoppeld en later weer aangesloten. De patiënt kan dus enige tijd niet gevolgd worden, en er kunnen fouten ontstaan bij het aansluiten en opnieuw kalibreren. Daarom zijn de oude inleidingkamers juist verdwenen in vrijwel alle ziekenhuizen. De NVA is pertinent tegen herinvoering ervan.

De VCCN CleanroomPas®

Maar wat is dan precies de status van het beheersplan, was de kritische vraag van de Werkgroep Infectie Preventie. Moeten ziekenhuizen zich aan het beheersplan houden?

»»

vccn nieuwsbrief

7

Nee, voorlopig is het een deskundigenrapport, waarvan men hoopt dat velen er mee aan de slag gaan. Zodat het over vijf jaar geëvalueerd kan worden, met de resultaten van het infectieregistratieprogramma PREZIES in de hand. Maar E.M. Roscam Abbing, hoofdinspecteur van de IGZ, liet al doorschemeren dat de IGZ er mogelijk een dwingender status aan zal verbinden. In dat geval kan men beslist rekenen op protesten vanuit de NVA als het gaat om het advies voor aparte inleidingkamers.

aan het werk, want die koude luchtstroom hoort op de patiënt te vallen. Die patiënt koelt dus extra af, reden te meer om bear huggers te gebruiken. Die warmtebron zou de luchtstromingen in de OK kunnen verstoren. Geert Walenkamp, voorzitter van de stuurgroep die het beheersplan opstelde, gaf echter aan dat voorlopige resultaten er op te wijzen dat de bear hugger niet leidt tot meer infecties. “Behalve” voegde hij er dreigend aan toe, “als men de dure bijbehorende disposables niet gebruikt”.

Geslaagd De organisatoren, VHIG en VCCN, mogen terug zien op een geslaagd symposium met een gedegen, thematische inhoud. De opkomst was enorm, bijna 500 mensen, van orthopeed tot hygiënist, van architect tot installateur, en van verpleegkundige tot anesthesioloog. Hopelijk over vijf jaar weer, met de resultaten van het beheersplan in de hand.

Figuur 3: Ideale situatie: de schone lucht uit het plenum is ongeveer twee graden kouder dan de lucht in de OK. De schone lucht bereikt de patiënt en laat de anesthesist ongemoeid.

Comfort De nadruk van het beheersplan ligt sterk op schone lucht in de OK, maar ook het comfort van patiÎnt en personeel krijgen aandacht. Temperatuur en luchtsnelheid moeten voldoen aan de Nederlandse norm NEN EN 7730, wat zou moeten waarborgen dat de anesthesioloog niet wegtocht. Als die toch een koude luchtstroom in de nek voelt, is dat een belangrijk signaal. De beheerder van de OK moet onmiddellijk

Het beheersplan stelt precieze eisen aan de temperatuur in de OK. De instromende lucht moet 19∞C zijn, de lucht in de OK zelf anderhalf tot tweeënhalf graden warmer. Alleen dan komt de schone lucht bij de patiënt. De temperatuureisen gelden voor niet-mengende systemen, OK’s met een plenum. In mengende systemen stroomt de schone lucht via een gaatjesplafond naar binnen en mengt zich met de vuile lucht. Dat levert een minder schone lucht op. “Als u een gaatjesplafond boven uw hoofd ziet, dan weet u dat de luchtbehandeling in de operatiekamer aan herbezinning toe is”, wist dagvoorzitter Geert Walenkamp. Bij nieuwbouw zijn alleen niet-mengende systemen nog toegestaan.

De figuren zijn verkregen via Marcel Loomans, TNO Bouw en Ondergrond, en zijn opgesteld op basis van berekeningen en metingen van datzelfde instituut.

INTERMICON B.V. Roer 24 3068 LE Rotterdam

Tel. 010 - 458 28 33 Fax 010 - 421 80 80 E-mail: [email protected]

SPECIALISTEN IN LUCHTTECHNISCHE METINGEN • het verrichten van kwalificatiemetingen in geklassifeerde ruimten - integriteitstesten HEPA-filters - deeltjesklasse - statische drukverschillen - hersteltijden - temperatuur en relatieve/absolute vochtigheid - geluidsniveau - verlichtingsintensiviteit - lekverliezen - microbiologische analyses • het kwalificeren van operatieruimten • het testen van zuurkasten • het valideren van laminair flowkasten • het luchtzijdig inregelen van gebouwen • HEPA-filteronderhoud

Wie lucht geeft aan zijn wensen krijgt door INTERMICON snel en overzichtelijk de feiten aangereikt.

8 vccn nieuwsbrief

INSTRUMENTEN

NIET STERIEL VOOR OPERATIE Luchtkwaliteit in OK’s moet beter, A. Duisterwinkel, wetenschapsjournalist Perfect steriele instrumenten levert de CSA aan, en toch veroorzaken besmette instrumenten een belangrijk deel van de infecties bij ‘schone’ operaties. Je kunt een instrument nu eenmaal niet in zijn steriele verpakking gebruiken. Tussen uitpakken en gebruik raken de instrumenten besmet, dat valt vrijwel niet te vermijden. Hoe ernstig de besmetting is, daar kan wel veel aan worden gedaan, bleek op het symposium ‘Luchtbehandeling op de OK’, 14 maart in Utrecht.

Op dat symposium werd het nieuwe beheersplan ‘Luchtbehandeling voor de operatiekamer’ aangeboden aan een hoofdinspecteur van de IGZ, professor E.M. Roscam Abbink. Dat beheersplan werd van alle kanten belicht. Het meest pragmatisch was het verhaal van Patricia Houtman, hoofd infectiepreventie van het Kennemer Gasthuis te Haarlem. Zij heeft in haar ziekenhuis met een HACCP-aanpak eerst de kritische punten verzameld. Door het hele luchtbehandelingsysteem en de werkwijze van de operatieteams na te lopen kwam ze tot een aantal schokkende ontdekkingen. Zo zat er een gat in het doek van het plenum, de inblaasvoorziening aan het plafond. Dat is ernstig, want de bedoeling van een plenum is dat schone lucht netjes naar beneden stroomt over de patiënt en de instrumententafel om die kiemarm te houden. Door het gat in het doek stroomt veel lucht weg en dat verstoort de ideale luchtstroming enorm. Zo blijven de instrumenten zeker niet schoon! Ook vond Houtman dat het plenum te klein was om de operatietafel en de instrumententafel allebei een goede plaats te geven. Een algemeen pijnpunt, maar ook een discussiepunt.

Klein of groot Sinds 2004 stelt het College Bouwvoorzieningen bij nieuwbouw plenums van 8 tot 9 vierkante meter verplicht. De meeste plenums zijn nu maar een kleine 3 vierkante meter groot. Daar past de operatietafel onder, maar daar houdt het wel mee op. Toch stelt het nieuwe beheersplan, het resultaat van een paar jaar polderoverleg, vraagtekens bij die grote plenums. Want de luchttoevoer moet wel voldoende groot zijn om te waarborgen dat de schone lucht werkelijk de patiënt bereikt. Ook moet de lucht koel genoeg zijn, want warme lucht wil opstijgen. Niemand heeft uitgerekend of gemeten hoe de luchtstromingen echt lopen bij een groot plenum.

Meten is weten Voorlopig moeten de meeste OK’s het doen met een klein plenum, waar niet echt ruimte is voor de instrumententafel. De minst slechte plek is waarschijnlijk het voeteneind van de patiënt. De slechtste plek is direct achter het operatiepersoneel. Mensen zijn namelijk de grootste vuilbron in de OK, omdat ze voortdurend deeltjes afstoten. Ongewild en ongemerkt, weliswaar, raakt de lucht die langs het personeel stroomt gecontamineerd. Staat de instrumententafel achter die mensen, dan stroomt die vuile lucht er overheen en krijgen de instrumenten daarvan een tik mee. Zeker als men er regelmatig (snel) langs loopt. Kortom, de beste plek is meestal aan het voeteneind van de patiënt, recht of schuin, en niet langs een looproute voor de operatieassistenten. Meestal, maar soms spelen er andere dingen een rol. Beter dan op algemene adviezen af te gaan is te meten. Voor ieder type operatie is met sedimentatieplaatjes vast te stellen wat de beste positie voor de tafels. Meten, dat heeft Patricia Houtman dan ook gedaan. In een rustige OK waar alleen het noodzakelijke personeel rondliep, vond ze na de

operatie één bacterie per instrument. In een OK waar jan en alleman naar binnen wandelde liep dit op tot zestien per instrument. Misschien wel de belangrijkste maatregel om de luchtkwaliteit - en de steriliteit van instrumenten - te bewaken is het minimaliseren van in- en uitlopen en rondlopen tijdens de operatie.

Opdekken Maar hoe zit het dan tussen de operaties door? Dan moet er van alles en nog wat gebeuren in de OK. De luchtkwaliteit holt in die periode achteruit, blijkt uit metingen, en er is minstens tien minuten volledige rust nodig om de lucht weer helemaal op kwaliteit te brengen. Het liefst zouden de opstellers van het beheersplan dan ook zien dat zowel de instrumententafel als de patiënt buiten de OK worden voorbereid. Het opdekken van de instrumententafel zou zelfs moeten gebeuren in een aparte ruimte, met de allerschoonste lucht in het hele ziekenhuis en de bijbehorende hygiënediscipline. Waarna een uiterst schoon transport naar de OK volgt. Sommige ziekenhuizen hebben zo’n ruimte. In andere gevallen zou een apart plenum, of een aparte downflowkast, een oplossing kunnen bieden. “Het minste is dat je meet hoe en waar het opdekken het beste kan”, aldus Houtman. Erg ingewikkeld is het niet, de meting van de besmetting van de instrumententafel. Het beheersplan geeft precies aan hoe het moet. Zet een petrischaal met een voedingsbodem die geschikt is voor alle aërobe bacteriën op de instrumententafel gedurende maximaal een uur. Vervang zonodig tijdens lange operaties, incubeer ze twee dagen bij 30∞C en tel met het blote oog het aantal kolonies. Streefwaarde is 350 KVE/m2/uur, maar belangrijker is nog dat door regelmatig meten een beeld ontstaat wat de beste plek is, en wat een reële waarde is voor de verschillende operaties. Zijn er afwijkingen, dan is er reden eens goed na te gaan wat er mis kan zijn.

Toekomst Meten is weten: dat is de belangrijkste boodschap van het beheersplan. Validatie van de luchtstromingen in de OK en het monitoren van de luchtbehandeling zouden standaard moeten worden. Ook voor de instrumententafel. Het beheersplan geeft een overzicht over wat en hoe vaak er gemeten moet worden, en een stappenplan voor de aanpak van problemen. De opstellers van het plan hopen dat ziekenhuizen een beheerder van de OK aanstellen, en een op hun situatie toegesneden beheersplan gaan schrijven. Hygiënisten moeten de kwaliteit van de lucht en van de instrumenten gaan bewaken. Gekoppeld aan de infectiepercentages zou dat veel informatie moeten opleveren over infectierisico’s. Vandaar dat men het beheersplan over vijf jaar zou willen evalueren.

»»

vccn nieuwsbrief

9

Aanraken is besmetten Een kanttekening is nog wel op zijn plaats. Houtman wees nog op een punt dat in het beheersplan niet aan de orde komt. De OK staat vol met apparatuur en hulpmiddelen. Er wordt onterecht van uitgegaan dat die schoon zullen zijn omdat ze in een ‘schone’ OK staan. Maar zelfs op het schoonste punt in de OK mogen, volgens het beheersplan, nog 10 kolonievormende eenheden (KVE) per kuub lucht zweven. Verderop in de OK mag dat oplopen tot honderden KVE per kuub. Als instrumenten al besmet raken in de korte tijd dat ze open en bloot liggen, dan zal dat met de apparatuur zeker ook gebeuren. De koelventilatoren van die apparaten brengt besmette deeltjes in de lucht. En de apparaten moeten bediend worden. Aanraken is be-smetten - of besmet raken. Alleen schoonmaken helpt. Luchtkwaliteit is een belangrijk onderdeel van infectiepreventie, maar zeker niet het complete verhaal.

ROMEX www.cleanroom.nl

Bedrijfsprocessen in de elektronica industrie zijn uiterst gevoelig. Wij spelen daarom in op de groeiende behoefte van het schoon en ESD veilig produceren, assembleren, repareren en installeren van elektronica door het inrichten van cleanrooms en het leveren van cleanroomproducten. Denkt u hierbij aan kleding,

ionisatie, verpakkingen, tafels, disposabless, handschoenen, RVS stellingen, trolleys, kleefmatten, foliematten, reinigingsdoeken, papier, wattenstaafjes en mondmaskers. Wilt u verder praten? Romex B.V. Remmerden 5, 3911 TZ Rhenen,Tel 0317 619116.

Werken in een schone omgeving?

Stabiliserende partner voor cleanroom services nodig?

Waarom een beheersplan De terugtredende overheid, veel onbegrip over het belang en de werking van de luchtinstallaties en zorgen om infecties bij schone operaties. Dat waren belangrijkste redenen voor de VHIG, de Vereniging voor Hygiëne en Infectiepreventie in de gezondheidszorg en de VCCN, de Vereniging Contamination Control Nederland, om in 1998 het initiatief te nemen voor een beheersplan van de luchtkwaliteit in OK’s. Achttien verenigingen en instanties waren betrokken bij het opstellen van het beheersplan, of hebben de kans gehad op een concept te schieten. Daardoor is het een deskundig en breed gedragen plan geworden. Het heeft nu de status van een deskundigenrapport, maar hoofdinspecteur E.M. Roscam Abbing liet al doorschemeren dat de IGZ er een dwingender status aan zal verbinden.

10

vccn nieuwsbrief

Surf eens langs op www.cleanroom.nl

AANKONDIGING CLEANROOM TECHNIEK CURSUS (CTC) Het opzetten van faciliteiten voor contamination control

VCCN

DOELGROEP

De Vereniging Contamination Control Nederland (VCCN)

Opdrachtgevers van cleanrooms, projectleiders technische

heeft de Cleanroom Techniek Cursus (CTC) ontwikkeld en

adviesbureaus, projectleiders installatiebedrijven en

komt hiermee tegemoet aan de sterke behoefte uit het

leveranciers.

vakgebied Cleanroomtechniek. CURSUSDUUR De gloednieuwe VCCN Cleanroom Techniek Cursus is

De cursusduur is anderhalve dag.

bedoeld voor iedereen die betrokken is bij het opzetten van een cleanroom. Voor degene die een cleanroom nodig heeft,

DOEL VAN DE OPLEIDING

kunnen betrokken technici en leidinggevenden leren, beter

Deze cursus stelt de deelnemer na afloop van de cursus in

te formuleren wat voor de toekomstige cleanroom van

staat om een goede afweging te maken van alle belangrijke

belang is. Een betere afweging tussen de verschillende

facetten bij het opzetten van een cleanroom en dient in

aspecten en opties kan leiden tot een

staat te zijn om een procesanalyse te

economisch aantrekkelijker cleanroom.

maken, nodig voor het bepalen van de

Voor degene, die voor een klant een

benodigde ruimten, classificatie en

cleanroom ontwerpt, zal de Cleanroom

indeling. Tevens het kunnen maken van

Techniek Cursus vooral de aspecten,

de optimale keuzes in de realisatie van

die in regulaire bouwprojecten niet of

een cleanroom.

minder van belang zijn, aan de orde stellen. De verkregen cleanroomkennis

NADERE INFORMATIE

moet leiden tot ontwerpen, die beter

Voor nadere informatie over deze of

passen bij de wensen van de klant.

andere VCCN cursussen, kunt u bellen

Voor degene, die cleanrooms gaat

met de speciale cursustelefoon

bouwen zullen vooral de zaken die de

033 - 434 57 60

keuze van materialen en componenten

of kijk op www.vccn.nl

en bouwwijze voor de realisatie van een cleanroom bijzondere aandacht vragen, van belang zijn.

CURSUSPRIJZEN

Het kunnen maken van de optimale keuzes in de realisatie

Voor leden

€

van een cleanroom is in het voordeel van alle betrokkenen.

Voor niet leden

€ 1.425,-

925,-

Het unieke van de VCCN Cleanroom Techniek Cursus is dat deze aan alle genoemde doelgroepen tegelijk wordt

De cursusprijzen zijn vrijgesteld van BTW en inclusief:

gegeven. Dit betekent dat men tijdens de cursus al kennis

• Syllabus

• Diner en lunch

kan maken met de verschillende partijen, die ook bij de

• Hand-outs

• Eén overnachting

realisatie van een cleanroom project aan bod komen. CURSUSDATUM Met vriendelijke groet

• 27 en 28 maart 2006 LOCATIE

Ing. H.J.I. Rotteveel

Congreshotel,

Coördinator Opleidingen VCCN

omgeving Amersfoort

DE MULDERIJ 12

3831 NV LEUSDEN

POSTBUS 311, 3830 AJ LEUSDEN

T. 033 - 434 57 65

F. 033 - 432 15 81

WWW.VCCN.NL - EMAIL: [email protected]

12

vccn nieuwsbrief

VERENIGINGSNIEUWS CGC REGISTER De volgende bedrijven zijn opgenomen in het CGC-register®

Schoonmaakbedrijf Aalbers A.B.S. bv Academisch Medisch Centrum Z.O. Aero-Dynamiek bv Akzo-Nobel Engineering BV Apoth. Twenteborg Klinische Farmacie Ziekenh. groep Twente Apotheek Wilihemina Ziekenhuis ASCO Controls b.v. Asito Medical Facilities ASML Astron ATH BAM Techniek Amsterdam Basan Nederland BV Bijl BV BioTRADING benelux BV Boltjes Plaatwerk Industrie BV Brakel Hilversum BV Burgers Ergon Installatietechniek CAM Implants BV CAM Implants BV Cantorclin Cantorclin Limburg b.v. Catharina Ziekenhuis Chubb Flame Control BV Clestra Hauserman BV De Collegiale Bereiding Crucell Holland BV Dalkia-DBU industrietechniek B.V. Dolmans DSM Solutech BVBA ECOLAB SPRL Equinox Medical Technologies BV Erasmus Medisch Centrum Euroclean Facilicom Bedrijfsdiensten FBU- Schoonmaak Management Feenstra Fort Dodge Animal Health Holland FOM-Instituut voor Plasmafysica Rijnhuizen Gema Cleaning Nederland v.o.f. Gom Bedrijfsdiensten Gom Schoonhouden GTI Utiliteit West BV Heineken Ned Supply Imtech Utiliteit Noord-West B.V. Initial Hokatex

Bemmel Brummen Amsterdam Nijkerk Arnhem Almelo Assen Schrepenzeel Hengelo (OV.) Veldhoven Dwingelo Amsterdam Amsterdam Breda Barneveld Mijdrecht Amersfoort Hilversum Eindhoven Leiden Schiedam Westervoort Geleen Eindhoven Bilthoven Krimpen a/d IJssel Losser Leiden IJsselstein IJsselstein Heerlen Zellik (België) Zeist Rotterdam Amsterdam Schiedam Utrecht Heerenveen Weesp Nieuwegein Hendrik Ido Ambacht Eindhoven Den Haag Rotterdam Zoeterwoude Den Haag Voorburg

Interflow, BAM Techniek ISS Cleaning Services ISS Facility Services ISS Nederland BV KCS Cleanroom Systems BV Kimberly - Clark Kingsize Consultancy Koopman’s Bedrijfsdienst Kropman BV Lamers Medical Products BV Lapis Lazuli International NV Mallinckrodt Medical BV Medica Europe BV Micronclean BV NMi OctoPlus Pharmaceutical Pack-O-Med Pharma Bio Research Group BV Philips MDS RIVM Robbers Schoonmaakdiensten B.V. RvS Technologies BV Sanquin Bloedbank St. Sanquin Bloedvoorziening Sanquin Plasma Producten Ziekenhuisapotheek Scheldezoom Siemens Building Technologies SMB Aalbers Smits van Burgst bv Solvay Pharmaceuticals BV SRON Utrecht Stork industry Services Farma Stork Industry Services BV Noordwest BU Pharmaceutical Maintenance Stork Industry Services BV Noordwest BU Pharmaceutical Maintenance Stork Worksphere Oost Streeklaboratorium Groningen-Drenthe Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid Technoplast BV TNO-TPD UMC St. Radboud Universitair Medisch Centrum Van Vonderen Cleanrooms b.v. VLS Schoon Wipak BV WML Wolter & Dros Groep Ingenieursbureau Wolter & Dros B.V. Ziekenhuisapotheek Scheldezoom Zwanenberg Food Group

Wieringerwerf Groningen Rotterdam Utrecht Oudenbosch Breda Oostrum Ameide Utrecht Gendt Almere Petten Oss Bolsward Delft Leiden Kampen Zuidlaren Heerlen Bilthoven Nieuwengein Almere Nijmegen Leiden Amsterdam Goes Geldrop Bemmel Zoetermeer Weesp Utrecht Velsen Noord Weesp Velsen Noord Enschede Groningen Groningen Tilburg Delft Nijmegen Utrecht Bergeyk Zwijndrecht Sittard Waalwijk Amersfoort Rotterdam Goes Aalsmeer

vccn nieuwsbrief

13

VCCN Bestuur en Verenigingsbureau wensen u mooie feestdagen en een gelukkig 2006 !

14

vccn nieuwsbrief

VERENIGINGSNIEUWS NIEUWE

persoonlijke leden

Dhr. S. Bekaert Dhr. B.B. Cornelissen Dhr. drs. ing. M.L. Leichtenberg Dhr. G. Rademaker Dhr. A.M. Rietdijk Dhr. G.B.J. Trines Dhr. ing. C.J. Tsoutsanis

NIEUWE

CCSBE Airefresh Systems Diosynth BV Gema Cleaning Nederland v.o.f. Ziekenhuis Rijnstate, Alysis Zorggroep Océ Technologies BV Geerlofs Refrigeration BV

bedrijfsleden

Acin Instrumenten • De heer dr.ir. N.J. Bink Postbus 1111 • 2280 CC Rijswijk • Tel. (070) 307 07 03 www.acin.nl Hago Nederland BV • De heer P.A.H.J. Timmers Primulalaan 46-48 • 5582 GL Waalre • Tel. (040) 290 07 00 Interster International B.V. • De heer M. de Boer Samsonweg 2 a • 1521 RC Wormerveer • Tel. (075) 640 26 06 www.interster.nl Kimberly-Clark BV • De heer R.J. Corporaal Pascalstraat 15 • 6716 AZ Ede • Tel. (0318) 69 74 06 www.kcprofessional.com TDS Engineering BV • De heer ir. A.W.H. Ruijs Randstad 2214 • 1316 BX Almere • Tel. (036) 534 40 05 www.tds-engineering.nl

Nieuw persoonlijk lid:

A.M. Rietdijk Afdelingshoofd ziekenhuisapotheek Alysis Zorggroep Ziekenhuis Rijnstate, Arnhem Bert Rietdijk is al meer dan 20 jaar actief in de ziekenhuisfarmacie, de laatste jaren als afdelingshoofd van de Productieafdeling en het FarmaToxLab van de ziekenhuisapotheek van de Alysis Zorggroep. In deze functie is hij o.a. belast met het plannen en organiseren van de productiewerkzaamheden t.b.v. de steriele en de aseptische bereidingen in de ziekenhuisapotheek. Daarnaast is hij ook belast met de planning en organisatie van de analyse- en controlewerkzaamheden door het FarmaToxLab van de ziekenhuisapotheek. Eén van de controlerende taken van het laboratorium is de microbiële monitoring van de diverse werkruimten van de productieafdeling.

TAC versterkt partnerschap met DuPont™ Heerenveen, 11 oktober 2005

Partnerschap TAC Trade and Converting B.V. uit Heerenveen, toeleverancier aan de pharmaceutische- en levensmiddellenindustrie versterkt het partnerschap met DuPont™. DuPont™ is bekend van de technologische kennis van weefsels en vezels. TAC levert al lange tijd producten van DuPont™, het nieuwe partnerschap betreft de beschermende kleding van DuPont™. Naast het feit dat TAC deze producten levert krijgt zij ook de mogelijkheid om speciale producten voor haar klanten te maken gebaseerd op het materiaal Tyvek® dat alleen door DuPont™ wordt gemaakt. Aanstaande donderdag wordt het partnerschap formeel bevestigd en wordt de naam van DuPont™ toegevoegd aan het overzicht met partners in de ontvangsthal van TAC.

Complete bescherming

AGENDA

2006

8 maart 2006

1 juni 2006

Cleanroom GedragsCursus, Amersfoort

VCCN Cleanroom Symposium

2 oktober 2006 27 en 28 maart 2006 Cleanroom Techniek Cursus, Amersfoort

Cleanroom GedragsCursus, Amersfoort

6 december 2006 10 mei 2006 Cleanroom GedragsCursus, Amersfoort

TAC Trade and Converting B.V. beschermt mensen voor producten en producten voor mensen. Uit deze slogan komt naar voren dat er niet alleen aan de producten wordt gedacht, maar ook aan de mensen die er aan mee werken. TAC is de expert als het over beschermen gaat!

Cleanroom GedragsCursus, Amersfoort

Voor meer informatie: TAC Trade and Converting B.V. Marketing: Dietrix van Lingen Tel. 0516 - 67 70 76 [email protected]

vccn nieuwsbrief

15

Geen vuiltje aan de lucht. Als specialist in schone lucht hebben we jarenlang ervaring met het ontwikkelen en bouwen van Cleanrooms en operatiekamers. Daarbij beschikken we over een revolutionair systeem, dat grote flexibiliteit biedt, vele gebruiksmogelijkheden kent, bijzondere snelle bouw en lage exploitatiekosten garandeert. Bovendien kunnen we de complete inrichting van uw laboratoria verzorgen, bieden wij u een complete range van geavanceerde laminar flow apparatuur en beschikken we over een eigen Validatie- en meetdienst voor luchttechnische metingen. Kortom: met Interflow is er geen vuiltje aan de lucht. Neem contact op met onze adviseurs of kijk op www.interflow.nl voor uitgebreide informatie.

Specialist in schone lucht

Interflow De Stek 15 · 1771 SP Wieringerwerf Tel. (0227) 60 28 44 · Fax (0227) 60 31 65 [email protected] · www.interflow.nl

Interflow is een onderdeel van BAM Techniek bv