Van gemeentehuis en politiebureel tot... 'Heemhuis de Vrijter'

HEEMKUNDIGE KRING - NORBERT DE VRIJTER - LILLE - JAARBOEK 2004

Van gemeentehuis en politiebureel tot... 'Heemhuis de Vrijter' Jos Aerts, erevoorzitter GEMEENTEHUIS Sinds 2002 kreeg de heemkundige kring 'Norbert de Vrijter' haar huidig lokaal, het vroegere gemeentehuis, van het Lilse gemeentebestuur ter beschikking. Het pittoreske gebouwtje, aan de St.-Pieterskerk in het Lilse dorpscentrum is werkelijk een blikvanger in het straatbeeld van het Krawatendorp. In de loop der jaren was het een geliefkoosd onderwerp voor fotografen en werd het veelvuldig afgebeeld op prentbriefkaarten die van het Lilse dorpscentrum verspreid werden. Het gebouw werd opgericht in 1902, naar de plannen van provinciaal bouwmeester architect Jules Petrus Taeymans. Jules was de zoon van architect en provinciaal bouwmeester Pieter Jozef Taeymans die op 3 december 1842 geboren werd te Oordenen, een klein Scheldedorp ten noorden van Antwerpen. Eind 1869 vestigde hij zich te Turnhout. In juli van datzelfde jaar werd hij aangesteld als provinciaal architect voor het arrondissement Turnhout. De ontwerpen van Pieter Jozef Taeymans kwamen tegemoet aan de wensen van de 19de eeuwse burger. Hij grijpt terug naar oude stijlen. Griekse, Romeinse en middeleeuwse gebouwen stonden model voor allerlei neostijlen als neoclassicisme en neorenaissance. Pieter maakte honderden plannen voor gemeentehuizen, pastorijen, kerken, scholen en kloosters in onze Kempen. In onze vier Lilse deelgemeenten treffen we heel wat gebouwen aan waarvan de plannen getekend werden door Pieter Jozef Taeymans: - het gemeentehuis van Gierle (1895-1896). - aanbouw van een gevangenis te Poederlee (1901). - herstelling toren Sint-Pieterskerk te Lille (1886-1887). - sacristie en bergruimte in kerk te Wechelderzande (ca. 1879-1883). - pastorij voor de Sint-Pietersparochie te Lille (1894). - herstelling pastorij Sint-Jan Baptist te Poederlee (1883-1885). Pieter Taeymans overleed op 16 juni 1902 te Turnhout. Een van zijn drie zonen Jules Petrus Taeymans, de tweede telg uit het gezin van acht kinderen, zal in de voetsporen van zijn vader treden. Jules werd te Turnhout geboren op 10 oktober 1872. Hij deed zijn studies aan het Turnhoutse Sint-Jozefscollege en studeerde verder aan de 'Academie van Schoo-

5 HEEMKUNDIGE KRING - NORBERT DE VRIJTER - LILLE - JAARBOEK 2004


ne kunsten' te Antwerpen. Op 34-jarige leeftijd huwde hij Maria Hellemans (°1877 te Lier). In 1902 volgde Jules zijn vader (+ 16-06-1902) op als provinciaal bouwheer. Een taak die hij tot aan zijn pensioen in 1937 zeer ernstig zou nemen. Jules heeft als ontwerper vooral oog voor de details en laat zich vooral inspireren door het verleden: gotiek of romaanse stijl voor de kerken en Vlaamse renaissance voor gemeentehuizen. Maar af en toe laat hij zich verleiden tot architectuurtrends uit de tijd zelf zoals art nouveau of Jugendstil. Jules Taeymans overleed op 15 mei 1944.

Ons 'Heemhuis deVrijter' zoals het er in 2003 uitziet. Vroeger deed het dienst als politiebureel en als gemeentehuis. Foto: Jos Aerts.



De inventaris van de bouwwerken van Jules Taeymans als architect-bouwmeester voor de provincie Antwerpen is niet zo uitgebreid als de lijst van zijn vader. Toch vinden we in de Kempen talrijke gemeentehuizen, kerken en kapellen, pastorijen, kloosters en scholen terug die naar zijn plannen gebouwd werden. Even kijken we naar de verwezenlijkingen van Jules Taeymans tijdens zijn actieve periode in onze vier Lilse deelgemeenten: - gemeentehuis te Lille (1902). - gemeentehuis te Poederlee (1912). - veranderingen aan de O.L.V.-kerk te Gierle (1909). - werken aan de kerk Sint-Jan Baptist te Poederlee (1907). - veranderingen aan de pastorij te Wechelderzande (1909). - gemeentelijke jongensschool, Rechtestraat, te Lille (1925). Tot hier de kennismaking met de architect en vader Pieter Jozef en zoon Jules Petrus Taeymans. Toch even duidelijk stellen dat we in dit artikel vooral naar Jules Petrus Taeymans verwijzen, de bouwer van ons 'Heemhuis de Vrijter'. Want hij was het die de plannen maakte voor het mooie pittoreske gebouw dat in 1902 als nieuw gemeentehuis voor de gemeente Lille in gebruik werd genomen. Dit historische gebouw is dus honderd jaar oud en had in die voorbije eeuw ook nog een bestemming als politiebureel. En nu mogen we als heemkundige kring fier zijn om dit voormalige gemeentehuis als ons lokaal 'Heemhuis de Vrijter' te kunnen bestempelen. Het lijkt ons dan ook interessant om eens te grasduinen in de geschiedenis van dit prachtige gebouw.

Zo zal het vorige gemeentehuis van Lille er uitgezien hebben. Een lang witgekalkt gebouwtje. De tekening is een reconstructie gemaakt door lic. hist. Walter Van den Branden aan de hand van gegevens van een plan uit 1898 van architect Janssens. Foto: Tekening archief heemkundige kring. Repro: foto Jos Aerts.



In dit artikel wil ik mij niet alleen strikt beperken tot de historiek van het gebouw zelf, met de opbouw; de verbouwingen, de inrichtingen enz., maar het lijkt mij interessant om af en toe ook even naar de personen te kijken die in het gemeentehuis hun werk verrichtten. We zullen er kunnen kennismaken met: de gemeentesecretaris, de bediende, de veldwachter die er zijn bureau had. En ook maken we af en toe de link naar de burgemeester en de gemeenteraadsleden die dikwijls vergaderen in hun gemeentehuis. Keren we even terug in de tijd en bekijken we het Lilse dorpscentrum juist voor 1900. Voor het huidige gebouw in 1902 opgetrokken werd stond praktisch op dezelfde plaats, enkele meters dichter naar de Rechtestraat toe, reeds een gebouw dat dienst deed als gemeentehuis. Het was een groot witgekalkt huis, met de hoofdingang in de voorgevel, die uitgaf op de Rechtestraat (het stond met de voorgevel langsheen de grote baan). In die tijd stond voor dit gemeentehuis een waterpomp. Hier aan deze openbare pomp konden de inwoners zich van drinkwater voorzien. Vlak naast dit witgekalkt gemeentehuis, in de richting van Poederlee, stond er aanpalend nog een woning die eigendom was van de gemeente. In verslagen wordt deze woning ook gemeentelijk huis of gemeentehuis genoemd. Deze woning heeft vroeger nog dienst gedaan als schooltje en als onderwijzerswoning, maar werd in 1897 reeds verhuurd aan weduwe Lenaerts die er een kruidenierswinkeltje in uitbaatte. Wanneer de vrouw met haar winkeltje wil stoppen besluit de gemeenteraad de gemeentelijke woning niet meer te verhuren, alhoewel er vraag naar was. Men wil de woning bijvoegen aan het gemeentehuis om er het archief in onder te brengen daar het gemeentehuis te klein geworden was. In de zitting van de gemeenteraad van 24 november 1897 lezen we hierover het volgende: ...Eindelijk brengt de Voorzitter ter kennis van den raad dat de genaamde August Jacobs winkelier alhier woonachtig hem de vraag heeft gedaan om het gemeentelijk huis hetwelk door de thans bewoonster WeduweLodewijk Lenaerts zal verlaten worden te mogen huren. Men neemt in overweging dat het gemeentehuis in bekrompen toestand verkeerd en de noodige archieven niet meer kan bevatten, en vervolgens de aanpalende woning als bijvoeglijk gemeente Sekretariaat onontbeerlijk zal zijn, en men besluit eenpaarlijk van de gemeentewoning aanhechtig aan het gemeente Sekretariaat niet meer te verhuren, en dit besluit mede te deelen aan den verzoekende Jacobs voornoemd... Bijna een jaar later zal weduwe Lenaerts haar winkeltje verlaten hebben en besluiten de raadsleden werk te maken van de omvorming van het witgekalkte gemeentehuis en de oude aanpalende onderwijzerswoning tot een gemeentehuis. De raadsleden besteden een ganse gemeenteraad aan dit ene punt: het gemeentehuis. We geven het verslag van deze zitting integraal weer:



Zitting van den 21 September 1898. Tegenwoordig de heren E. Goetschalckx, Burgemeester- Voorzitter, P.C. Willems; J.C. Janssen schepenen; J.C. Van Looy, J. Wouters, J. Janssen, J.B. Bollen, J.L. Van de Velden, leden en C.P. De Smedt, Secretaris. De voorzitter verklaart de zitting geopend. Het procesverbaal der vorige zitting wordt voorgelezen en goedgekeurd. De gemeenteraad overwegende dat ons gemeenteraadhuis evenals de oude onderwijzerswoning een gebouw uitmakende, welke laatste thans onbewoond is, tot verval is gekomen en grootte herstellingen vergt of door een nieuw dient vervangen te worden; Overwegende dat, en uit aanzien der geringe geldmiddelen der gemeente, en behartigende hare voordeelen dit vervallen gebouw (ter uitzondering van de kap nog over omtrent 20 jaren vernieuwd) zeer wel kan hersteld worden en met eenige in - en uitwendige veranderingen te doen, tot een goed ingericht gemeentehuis kan worden herschapen; Overwegende dat de onkosten van die herstellingen door eenen deskundige welken wij daarover raadpleegden geschat worden op eene som van 3800 francs. Gezien het plan van de te doene herstellingen aanwijzende; Gezien arts. 76,90 en 131 der gemeentewet: Besluit: Twee leden van den gemeenteraad stemmen het bouwen van een nieuw gemeentehuis en 6 leden stemmen goede herstellingen aan hetzelve toe te brengen. Diensvolgens uit kracht der meerderheid van stemmen zal het gemeentehuis welke bekrompen is met de oude onderwijzers woning welke laatste verlaten is hersteld worden en beide tot gemeentehuis worden ingericht. De Bestendige Deputatie van den provincialen Raad te verzoeken deze werken onder leiding, bestier en toezicht van het kollege van Burgemeester en schepenen te laten uitvoeren en de daartoe noodige onkosten vanaf frs. 3800 reeds op de gemeentebegroting van 1899 onder art. 72 der buitengewone uitgaven voorzien te laten gelden. Gedaan in zitting van den gemeenteraad te Lille datum als boven.

De raadsleden wilden echt werk maken van de herstellingswerken en lieten zeer snel een plan tekenen door de heer Janssens uit Zoersel. In de gemeenteraad van 5 oktober 1898 werd het plan voor de verbouwingswerken goedgekeurd. Het plan voorzag langs de voorzijde, kant van de steenweg, vijf ramen en in het midden een toegangsdeur. De facade langs het kerkhof toonde vijf ramen en de kant van het dorpsplein had twee vensters. Verder gaf de indeling een ruime vergaderzaal, achter de ingang en traphal bevond zich de bibliotheek. Naast de ingang in de richting van Poederlee bevond zich de 'Secretarij' met



Plan voor te doene veranderingswerken voor het gemeentehuis te Lille. Architect Janssens tekende dit plan in augustus 1898. De gemeenteraad keurde dit plan goed in de zitting van 5 oktober 1898. Later kwamen de raadsleden terug op deze beslissing en kozen voor de bouw van een nieuw gemeentehuis. Uit het gemeentearchief van de gemeente Lille. Repro: Jos Aerts.

daarachter een bergplaats en ten slotte nog twee magazijnen voor het onderbrengen van het archief. (voor de details zie het afgebeelde plan van de veranderingswerken voor het gemeentehuis te Lille hierna afgedrukt) Maar echt van de grond komen de werken niet, integendeel het plan van de veranderingswerken zal stilaan opzij geschoven worden. Waarschijnlijk zal de toestand van de bestaande gebouwen al te slecht geweest zijn en zullen de kosten voor verbouwing te hoog opgelopen hebben. De raadsleden besluiten dan maar om tot de bouw van een volledig nieuw gemeentehuis over te gaan, na afbraak van het oude gemeentehuis en de aanpalende onderwijzerswoning. Maar laten we niet vooruitlopen en volgen we de situatie van bij het begin. De beslissing tot de bouw van een nieuw gemeentehuis wordt genomen in de gemeenteraadszitting van 14 november 1900. We lezen: ... Overwegende dat het gebouw, welk voor gemeentehuis dient, een over zeventig jaar afgekeurde school, zoo ziltig en vochtig is dat alle onze archieven, boeken, atlassen en kadastrale plans, beschimmelen en (verrotten) zeg, wezenlijk verrotten;



Overwegende dat alle herstelling, volgens het gevoelen van den heer Taeymans, provincialen Bouwmeester van het arrondissement Turnhout, - zoo niet onmogelijk dan ten minste onder dit opzicht niet afdoende zal zijn; Overwegende anderzijds dat de geldelijke toestand onzer gemeente door uitgevoerde groote werken zeer bekrompen is en dat bovendien nog groote werken aan buurtwegen dienen uitgevoerd te worden, alsmede de kasseiing der broekzijstraat en steenweg naar Vorselaar reeds aangevraagd; Besluit met eenparige stemmen: 1° Een gemeentehuis te bouwen, indien het provinciaal bestuur voor dit werk een voldoende toelage gelieft te verlenen 2° In dit geval daartoe een somme te besteden van Circa twaalf duizend franken. 3° In dit geval ook de Bestendige Deputatie eerbiedig te verzoeken den heer provincialen bouwmeester met het opmaken van plans en bestekken te willen gelasten.

De Bestendige Deputatie ging op dit verzoek in en duidde de heer Jules Taeymans aan om de plannen voor de bouw van nieuw gemeentehuis voor de gemeente Lille St.-Pieter te tekenen en een bestek voor de werken hiervoor op te maken. De heer Taeymans tekende een ontwerp voor een volledig nieuw gemeentehuis voor de gemeente Lille. De ingang zou niet meer langs de zijde van de steenweg zijn, maar langs de dorpskant. De raadzaal zal langs de kant van het kerkhof van de Sint-Pieterskerk komen en het secretariaat komt langs de zijde van de steenweg op Poederlee. Dit ontwerp tot bouw van een gemeentehuis wordt getekend op 21 februari 1902. In de zitting van de gemeenteraad van 1 maart 1902 nemen de raadsleden het besluit tot afbraak van het oude gemeentehuis: Gezien het ontwerp van een gemeentehuis dat moet gebouwd worden op de plaats waar nu een gebouw aan de gemeente toehoorende staat; Gezien dat alle de materialen van dit gebouw in zulk slechten staat zijn dat er niets van voor het nieuw gebouw kan dienen; Besluit: 1° Dit gebouw zal afgebroken worden. 2° De materialen zullen verkocht of aan de arme menschen worden uitgedeeld. 3° De Bestendige Deputatie zal aanzocht worden ons de hiertoe noodige machtiging te verleenen.

De plans en het bestek voor de bouw van het gemeentehuis van de hand van architect Taeymans waren ondertussen in Lille toegekomen en ze werden eveneens in de gemeenteraad van 1 maart 1902 besproken: Gezien de plans en het bestek van een gemeentehuis te bouwen in onze gemeente, opgemaakt door



den heer Taeymans, Provincialen Bouwmeester, beantwoorden aan de door ons gestelde voorwaarden; Gezien de toelage door de Bestendige Deputatie voor dit werk toegestaan bij brief van 26 februari ll. N° 12415; Besluit: 1° De Bestendige Deputatie dankbetuigingen te sturen voor de ons toegekende toelage, 2° De plans en bestek van den heer Taeymans voornoemd goed te keuren; 3° De Bestendige Deputatie te verzoeken zoo haast mogelijk tot de aanbesteding doen over te gaan.

Bouw van het gemeentehuis En ja, er zal nu niet meer getalmd worden en de aanbesteding zal spoedig volgen. Laten we eerst even enkele bijzondere punt en uit het bestek van naderbij bekijken. In verband met dit bestek zijn er in de archieven van de gemeente twee documenten terug te vinden. Beide werkstukken zijn van de hand van de provinciale bouwmeester Jules Taeymans en werden gedagtekend op 16 mei 1902. De aanbesteding zal dus na deze datum gebeurd zijn. Het eerste stuk betreft een lastenkohier voor de aanbesteding van een gemeentehuis. Het is een gedrukt document in het Nederlands en het Frans. Af en toe worden er door de architect enkele zinnen aan bepaalde artikels toegevoegd. Zo lezen we bij Art. 11: ...op 12 de 1902 zullen al de gebouwen moeten gedekt zijn ende plafonds in den 1ste grond staan op boete van 10 frs. voor elke dag vertraging. Op voormelden datum zullen al de ramen en buitendeuren met strooie vlaggen moeten dicht gemaakt worden. Alsdan zullen de werken gestaakt worden tot met het goed saisoen van 1903. Na herneming van het werk zullen deze binnen de vier maanden gansch moeten voltrokken zijn op boete van 10 frs. voor elke dag vertraging. In Art. 12 lezen we: De betalingen zullen gedaan worden als volgt: In drie gelijke deelen. De 1° als al de roosteringen der verdiepen zullen geplaatst zijn. De 2° als de plafonds zijn afgewerkt als ook de bepleistering en de 3° na de gansche afwerking en goedkeuring. Art. 19 zegt: De mededingers zullen voor de aanbesteding, ten titel van borgtocht, in de Nationale Bank eene som storten van: zeshonderd franken.

Honderd jaar geleden zal zeker de tewerkstelling van illegalen nog niet aan de orde geweest zijn, maar toch werden er toen reeds maatregelen genomen tegen zwartwerk. In Art. 20 van dit lastenkohier lezen we in dit verband het volgende: De aannemer zal van elken werkman, die hij zal in dienst nemen, een bijzonder bulletijn bestellen, door den aannemer of zijnen afgeveerdigde gekortteekend, en meldende;



a) de naam en voornamen van den werkman, b) zijne woonst of verblijfplaats, c) den aard van het werk, waaraan hij zal gebezigd worden, d) de klas, waarin de werkman gerangschikt wordt: werkman, leerjongen of diender, e) het bedrag van het salaris, j) eene kolom voor het getal werkdagen of werkuren, g) eene kolom voor de aanduiding van den dag der betaling. Het plaatselijk bestuur zal zich verzekeren of aan deze schikking voldaan is. De aannemer die aan zijne verplichtingen jegens de werklieden zou te kort blijven, zal eene boet oploopen van 50 fr. In geval van herhaling, zal hij, naar mate de ernstigheid van het geval, tijdelijk of bepaaldelijk uitgesloten worden van de aanbestedingen.

Het tweede document in verband met het bestek tot het bouwen van een gemeentehuis is een geschreven document van veertien bladzijden, eveneens van de hand van bouwmeester Jules Taeymans. Dit document draagt als titel Beschrijvend bestek en voorwaarden waarna onder nadere goedkeuring, zal worden aanbesteed het bouwen van een gemeentehuis te Lille St. Pieter. Zoals in het werkstuk wordt gezegd zal de aanbesteding van de bouwwerken in zijn geheel gebeuren: Deze werken worden in massa à forfait absolu aanbesteed zoodat de aannemer al de bouwstoffen zal moeten leveren, de arbeidsloonen bekostigen ende werken zal moeten verrichten welke noodig zijn om het bijgevoegd ontwerp in zijn geheel uit te voeren zonder iets voor onvoorziene werken te kunnen in rekening brengen. De aannemer wordt verondersteld al de teekeningen, en ontledingen te hebben nagezien en zich verzekerd te hebben van de mogelijkheid om deze ondememing voor zijnen eigen vastgestelden prijs aantegaan en hij zal daarom voor welke rede het ook zij geene prijsverhooging kunnen verkrijgen voor de misgrepen welke hij zoude begaan hebben. En dan beschrijft de architect verder in dit lijvige document de volgende artikels: de ontgraving en aanvulling van de fondamenten, het metselwerk in de fondamenten, het rechtstaand metselwerk, de te gebruiken steen, het leveren van blauwen hardsteen, de witsteen van Savonnière, de kroonlijsten, het timmerwerk in eik, de timmer in rooden riga grein, het dakwerk in schaliën, de bepleistering, de mortels, de schrijnwerkerij, de vloering in rode plavijen en planken, het fijn en grof ijzerwerk, het glaswerk en de schildering.



De plannen voor de bouw van ons heemhuis de Vrijter, het vroegere gemeentehuis en politiebureel werden getekend door de provinciale bouwmeester Jules Taeymans uit Tumhout. De plannen werden gehandtekend door de architect op 21 februari 1902. Er waren plans voor de voorgevel, de zijgevels en een grondplan. De schalen waren gemaakt op schaal van 0,02m voor 1m. a. doorsnede AB b. doorsnede CD c. zijgevellinks d. voorgevel e. zijgevel rechts Uit het gemeentearchief van de gemeente Lille.





Enkele facetten uit dit bestek bekijken we even van naderbij. Zo lezen we o.a. over de vloering: Vloering in Ceramique: Den ingang van den toren zal met besten Ceramique steen wit en zwart en volgens later te geven ontleding bevloerd worden. Deze Steenen zullen uit de beste fabrieken van 't land voortkomen, hebbende circa 0,02 dikte en kostende 5.00 fr. in 't fabriek genomen. De foijers der schouwen zullen met cementsteen Kostende 2.90 fr. de meter uitgevloerd worden volgens later te geven teekening. Deze steenen zullen met zorg, rechtdradig en met kleine voegen gelegd worden. De steenen moeten op een goed zavelbed rusten en gelegd worden met cement mortel bestaande een deel cement en een deel zuiver wit zand. Vloering in roode plaveijen: De geheele nachtwacht en trapkas zullen bevloerd worden met beste roode zevenduimsche plaveijen der omstreken. Deze zullen zuiver op hun platten kanten geschuurd in witten zand mortel gelegen en opgevoegd worden. De voegen mogen niet grooter dan twee millemeter zijn ende steenen zullen volgens de beste regels der Kunst geplaatst worden. Planken vloeren: De raadzaal, het Kadaster; Secretariaat en doorgang zullen bevloerd worden met beste roode greine planken in Kroonhout zander de minste weeren. Geheel den zolder, de mansarde en al de verdiepen in den toren zullen met beste witte greine planken 3/4 bevloerd worden en zullen niet meerder dan twee kleine en vaste weren per m lengte mogen bevatten. Al de planken zullen zuiver moeten opgeschaaft zijn met tanden in elkander geklikt en goed droog zijnde zal ieder plank met drie nagels op elke juffer vastgenageld worden. In de deuren waar planken vloeren tegen elkander komen zal men eike dorpels leggen van 3 1/2 cm dik op ezelsrug weggeschaafd. De plinten in al de bovenplaatsen zullen in witten grein gemaakt worden.

Ook voor het gebruik van de soorten mortel voor het metselwerk en de plafonnering worden er aanwijzingen gegeven. Mortels: De aannemer zal eene Kalkschuur moeten timmeren welke goed dicht is hebbende eene lengte van 10m op 4m en in drie deelen verdeeld. In deze Schuur moet ook de Kalk gebluscht en gezift worden. Den Kalk welke men gebruiken zal moet besten Kalk zijn genaamd chaux hijdrolique. De mortel voor het metselwerk zal gemaakt worden uit gelijke deelen Kalk en mageren zavel of zand. De mortels voor de twee eerste gronden der plafonnering en bepleistering zullen bestaan uit vijf deelen afgegoten Kalk van Doorniek en vier deelen zavel waarvan de 1 ste met hooi ende tweede laag met grijs hair zal gemengd zijn. De laatste grond der plafonnering zal geschieden met afgegoten Kalk van Namen en dien der bepleistering met vier deelen witten Kalk half hydroliek genaamd en een deel wit zand. Onder de laatste gronden zal men het noodige wit hair mengen. Tegen de Kalkschuur zal een bureel getimmerd worden welk goed dicht is en ter grootte van 6 vierkante meter voorzien van eene raam en sluitbare deur, verders



eene tafel en twee stoelen. Deze plaats zal dienen voor de directie en voor tet bewaren der plans.

Lezen we nog even in het bestek wat er gezegd wordt over het schilderwerk dat moet gebeuren. Schildering: Al het schrijn en ijzerwerk zoo binnen als buiten zal eerst gegrond daama opgestopt een tweede en derde maal gegrond en eindelijk nog eenmaal opgeschilderd worden met besten Fernis en ruwe lijnolie. De kleuren zullen door den bouwmeester bepaald worden ende 4de laag zal slechts in 't jaar onderhoud geschieden. Langs binnen zal men voor het grootste deel terpentijn gebruiken in plaats van lijnolie. Al het bloodblijvend ijzerwerk zal twee maal zwart geschilderd worden na gemenied te zijn. De letters vanden gedenksteen, en de aangeduide deelen der girouetten zullen met beste goud verguld worden. De letters vanden opschrift Steen endie der rondeelen zullen driemaal met besten carminverve geschilderd worden.

Als slot van dit beschrijvend bestek geeft de architect een model van biedingsbiljet voor de belangstellende aannemers. Ook in die tijd was er een bouwtoelating nodig, dus ook voor de bouw van een nieuw gemeentehuis. Omdat het nieuwe gemeentehuis langsheen de Staatsbaan Herentals naar Oostmalle zal opgericht worden moest er een gunstig advies bekomen worden van bet bestuur van Bruggen en Wegen te Antwerpen. In haar vergadering van 14 augustus 1902 gaf dit bestuur gunstig advies en toelating aan het Lilse gemeentebestuur om langs de Rijksweg een nieuw gemeentehuis te bouwen. Het schepencollege nam kennis van dit schrijven en legde haar eigen bouwvoorwaarden op. We lezen hierover in het verslag van het schepencollege.

Zitting van den 21 Augusti 1902. Tegenwoordig de heeren E. Goetschalckx, Burgemeester Voorzitter, S.C. Willems, J.C. Janssen, schepenen en C.F. De Smedt, sekretaris. Het College van Burgemeester en Schepenen van Lille, Gezien het advies van den heer Hoofdingenieur; bestuurvan bruggen en wegen te Antwerpen van 14 Augusti l.l.Nr. 19396, uitgebracht op de ingediende aanvraag door de gemeente Lille, strekkende om de noodige toelating te bekomen tot het bouwen van een nieuw gemeentehuis, N. 619a, 619b, 620 wijk E van het kadaster, langs de Staatsbaan van Herenthals naar Oostmalle, paal 7.8 links. Gezien het plan in dubbel gevoegd aan gezegd advies.



Besluit: Deze toelating kan vergund worden, voorwat de groote wegenis betreft, onder de volgende voorwaarden: 1° De gevel langs de baan mag opgericht worden zuidwaarts op 10m50 en noordwaarts op 8m80 uit het midden des Steenwegs. 2° Er zal, tot op eene hoogte van 2m 50 geen uitsprong geduld worden op het vlak des voormuurs van meer dan het honderste gedeelte des breedte van den openbare weg zonder nochthans 0m20 te mogen overtreffen, noch geene aanmatiging op den openbare weg door keldervallen of trappen. 3° De dorpel der ingangsdeur zal minstens 0m15 boven de kruin des Steenweg gelegd worden, deszelfs uitsprong buiten de plint of van den ondermuur zal 0m05 niet mogen overtreffen en de hoeken zullen kwartcirkelvormig afgerond worden. 4° De deur zal binnenwaarts moeten opendraaien. 5° Indien bet bestuur van bruggen en wegen zulks later noodig acht, zal er in de gracht der baan op de gansche lengte van het op te richten gebouw een duiker in metselwerk aangelegd worden van 0m40 opening tusschen de rechtstaande muren, overdekt met arduinen dekstukken of bij middel van een welfsel in metselwerk wiens bovenkant de hoogte van den rand des boordwegs niet zal mogen overtreffen. 6° Deze duiker moet zich gedurig in goeden staat van onderhoud en reiniging bevinden door de zorgen en op kosten van den aanvrager, zijn opvolgers of rechthebbenden. 7° Alle afloop van vuile of huishoudelijke waters, hetzij in den duiker hierboven beschreven, hetzij in de grachten of op den boordweg, is streng verboden. 8° Geen enkele verandering zal mogen toegebracht worden aan de hellingen van den boordweg, zoo min in lengte als in breedte. Afschrift der tegenwoordig beraadslaging zal gezonden worden aan Mijnheer den hoofdingenieur; bestuur van Bruggen en Wegen te Antwerpen.

Gedaan te Lille, in zitting datum als boven. Getekend: Burgemeester Goetschalckx Secretaris: De Smedt

De Bestendige Deputatie had ondertussen de aanbesteding voor de bouw van het gemeentehuis uitgeschreven en ook toegewezen aan de heer L. Rom, aannemer. Mits de toelage van de Bestendige Deputatie kon het gemeentelijk aandeel binnen de vooropgestelde twaalfduizend franken blijven.



De oude onderwijzerswoning en het vroegere gemeentehuis werden afgebroken en de bouw van het nieuwe gemeentehuis begon dus in september van het jaar 1902. Tijdens de bouwwerken waren de gemeentearchieven ondergebracht in de bovenverdieping van de kerktoren van de Sint-Pieterskerk vlak bij. Een groot gedeelte van de archieven werd in 1935 overgebracht naar Antwerpen. Later in 1946 volgde er nogmaals een overbrenging van een aanzienlijk gedeelte van het Lilse archief. Gedurende de bouwperiode zetelde de administratie van de gemeente in het café 'De Croon', die daarvoor een van haar woonplaatsen ter beschikking stelde. Gemeentesecretaris Carolus Frans De Smedt, secretaris van 1882 tot 1916 en veldwachter Jozef Kaers, veldwachter van 1890 tot 1918, deden in deze herberg hun gemeentelijke dienstverlening aan de Lilse bevolking. De werken vorderen goed want, nog voor de winter van 1902 aanvangt, beslist de gemeenteraad om een verandering in de plannen door te voeren. In samenspraak met bouwmeester Jules Taeymans wil men het pleisteren plafond in de raadzaal laten vervangen door een houten plafond, meer aangepast aan de gehele stijl van het nieuwe gemeentehuis. In het verslag van de gemeenteraad van 10 oktober 1902 vinden we het volgende:

De gemeenteraad van Lille Overwegende den voorstel van den heer Taeymans, provincialen Bouwmeester van het arrondissement Turnhout, strekkende om den plafonnering van de raadzaal in het gemeentehuis te veranderen in eenen houten zoldering, volgens den stijl van dit gebouw uitgewerkt; Overwegende het voorstel van den heer L. Rom, aannemers deze werken uit te voeren voor de som van 445 franks; Besluit: 1° De plafonnering van de raadzaal in het gemeentehuis zal veranderd worden in eenen houten zoldering, zooals voorzegd, mits de som van 445 franks uit te betalen aan den heer L. Rom, aannemer, na uitvoering dezer werken. 2° De noodige machtiging hiertoe zal gevraagd worden aan de bevoegde Overheid, tevens verzoekende het te dien einde noodig krediet onder art. 70 der buitengewone uitgaven op de gemeentebegroting van 't jaar 1903 gestemd, te verleenen. 3° De tegenwoordige beraadslaging zal in dubbel afschrift en door tusschenkomst van den heer Arrondissements Commissaris te Turnhout, ter goedkeuring aan de bestendige Deputatie van den provincialen Raad te Antwerpen, verzonden worden. Gedaan te Lille, in zitting van den gemeenteraad van 10 October 1902 .



Inhuldiging Ook na de winterperiode vorderen de werkzaamheden aan de bouw van het gemeentehuis goed. De raadsleden denken reeds aan de plechtige opening van hun nieuw vergaderhuis. In de zitting van de gemeenteraad van 26 februari 1903 beslist men om tijdens de plechtige inhuldiging van het gemeentehuis een muziekfestival in te richten en voor deze feestelijkheden een bedrag van 300 BEF. te voorzien in de begroting... De gemeenteraad van Lille. Overwegende dat het wenschelijk is dat ons nieuw gemeentehuis op eene waardige wijze worden ingehuldigd, en dat onze bevolking feestvierend deelneme aan deze inhuldiging. Overwegende dat doordoor buitengewone onkosten gaan veroorzaakt worden, die door buitengewone kredieten moeten vereffend worden; Besluit: 1° Er zal een luisterrijk festival gehouden worden ter inhuldiging van ons nieuw gemeentehuis. 2° De Bestendige Depuatie des Provincieraads zal verzocht worden voor buitengewoon krediet ten bedrage van dry honderd franks, op de gemeentebegroting voor 1903, onder art. 70bis te verleenen, ten einde besteed te worden aan die feestelijkheden...

Verder vinden we in de verslagen van de gemeenteraad niets meer terug over de feestelijke inhuldiging vanhet nieuwe gemeentehuis. Maar in de archieven van de koninklijke fanfare 'Vermaak en Kunst' daarentegen vinden we een verslag terug van de voorbereiding van de feestelijkheden bij de inhuldiging van het Lilse gemeentehuis. Dat is eigenlijk niet te verwonderen, als we weten dat burgemeester Emiel Goetschalckx ook voorzitter is van de muziekmaatschappij. Ook gemeentesecretaris C.F. De Smedt en raadslid C. Janssen zijn bestuurslid van de fanfare. Het was sedert 16 november 1901 dat de toenmalige zangmaatschappij 'Vermaak en Kunst Lille-St.-Peeter' en de nieuw gestichte fanfare samengesmolten waren tot een muziekvereniging: de fanfare 'Vermaak en Kunst'. (Lees hierover in het jaarboek XX van de heemkundige kring Norbert de Vrijter p. 105-142) Vermoedelijk werden er door burgemeester Goetschalckx en gemeentesecretaris De Smedt vele punten van de inhuldiging van het gemeentehuis op de bestuursvergadering van de fanfare geregeld. De gemeenteraad had beslist om ter gelegenheid van de feestelijke inhuldiging van het nieuwe gemeentehuis een muziekfestival in te richten en hiervoor een toelage van 300 fr. te voorzien. De rest en de eigenlijke voorbereiding en uitvoering van deze feestelijke inhuldiging werden vermoedelijk in handen gegeven van de enkele jaren voordien gestichte fanfare 'Vermaak en Kunst'. Voor de jonge muziekvereniging betekende deze opdracht een hele uitdaging



Binnenzicht bij de opening van het gemeentehuis in 1902. Links ziet men de Vlaamse schouwen op de muurschildering ziet men de figuren van de leeuw en de lelie. Bij het verwijderen van de marmeren plaat ter nagedachtenis aan oorlogsslachtoffers van de Eerste Wereldoorlog bij de renovatie van het heemhuis kwam nog een deel van deze schildering bloot te liggen. De foto werd waarschijnlijk genomen door A. Kaers, de latere gemeentesecretaris van Lille. Foto: archief heemkundige kring Lille.

en er werd dan ernstig werk gemaakt van de voorbereiding van dit festival bij de plechtige inhuldiging van bet nieuwe gemeentehuis van Lille op 24 mei 1903. In het verslagboek van de koninklijke fanfare 'Vermaak en Kunst' lezen we het volgende hierover: Bestuursvergaderingvan den 2 April 1903. Zijn aanwezig de heren D1: E. Goetschalckx Voorzitter, Janssens, ondervoorzitter, Janssen, schatbewaarder, P. Geysen, J.C.Janssen, bestuursleden en C.F. De Smedt, schrijver. Het verslag der bestuursvergadering van 3 Januari 1903 wordt voorgelezen en goedgekeurd. Dagorde: Het festival van 24 Mei aanstaande. De voorzitter met het oog op het festival van 24 Mei a.s. ter gelegenheid der inhuldiging van ons nieuw gemeentehuis, het noodzakelijk is eenige schikkingen te nemen, ten einde het festival zoo luisterrijk als mogelijk te maken, neemt het bestuur met algemeene stemmen de volgende schikkingen:



1° Er zullen met het festival drij kiosken geplaatst worden, eene aan het gemeentehuis, eene aan de Prins en eene in de nabijheid van het klooster. 2° De schrijnwerker fozef Van Mechelen zal gevraagd worden de kiosken te vervaardigden, het zwaar hout hiertoe noodig en de praalpalen aan de uiteinden van bet dorp te plaatsen, zullen met toelating der gemeenteoverheid uit de gemeentebosschen gehaald worden. 3° Van deze drie kiosken zal er eene bewaard blijven op de zoldering van het gemeentehuis, om bij voortduring tijdens de uitvoering van muziekstukken op de kermisdagen en gemeentefeesten te dienen, en de twee andere zullen na het festival afgebroken en verkocht worden. 4° De planken of klein kartellatjes die de vreemde maatschappijen zullen vergezellen zullen aan den timmerman Lodewijk Olieslagers te maken gegeven worden. 5° Er zullen uitnodigingsbrieven gezonden worden aan de deelnemende maatschappijen. 6° De deelneemende maatschappijen zullen zich om half een vergaderen, op de steenweg naar Poederlee, aan de herberg op den berg, om aldaar op gemelde Uur den stoet te vormen. 7° Om één uur stipt zal de stoet zich in beweging zetten en zich begeven naar het gemeentehuis, vervolgens naar den Punt en in de nabijheid der gemeenteschool. 8° Na den stoet zullen de afgevaardigden in het nieuw gemeentehuis ontvangen worden alwaar de eerewijn zal aangeboden worden. 9° 25 goede flesschen wijn zullen bezorgd worden door Mej. Louise Lombarts, welke voor de te leveren roomers zal zorgen. 10° Om 6 ure uitreiking der gedenkpenningen ten gemeentehuize. 11° Om 9 ure prachtig vuurwerk af te steken op het uiteinde van het dorp tegen den steenweg op Wechelderzande. 12° Om de feesten aan te kondigen, zullen op23 Mei 's avonds 20 zware kanonschoten gelost worden, 20 zullen er gelost worden bij de inkomst der maatschappijen en 20 in den namiddag van het feest. Voor het bestuur, De schrijver: C.P. De Smedt De Voorzitter: Dr. Goetschalckx

Deze inhuldiging van het nieuwe Lilse gemeentehuis met muziekfestival moet voor die tijd een gigantisch feest geweest zijn. Naast de gemeentelijke toelage van 300 fr. traden ook de Lilse cafébazen als sponsor op en zij verzamelden nog eens 95 fr. als aanmoediging voor de muzikanten. Het ganse gebeuren werd een weergaloos succes en over dit feest werd er nog lang gesproken in bet Krawatendorp. Als aandenken en ter herinnering aan deze plechtige inhuldiging werd in het gemeentehuis in de toren van de traphal op



Het Lilse gemeentehuis, feestelijk opgesmukt voor de opening op 24 mei 1903. De toto werd waarschijnlijk genomen door A. Kaers, de latere gemeentesecretaris van Lille. Foto: archief heemkundige kring Lille.



de zolderverdieping aan de muur langs de zijde van de grote steenweg een arduinen gedenkplaat ingemetseld. In deze gedenksteen werden volgende namen gegraveerd: DE GOUVERNEUR Pr. COGELS DE PROV: GRIFFIER E.V.D. BEKEN-PASTEEL DE BURGEMEESTER E. GOETSCHALCKX DE PROV; BOUWm. J. TAEYMANS DE SCHEPENEN F.C. WILLEMS J. JANSSEN DE SECRETARIS C.F. DE SMEDT MDCCCCII Deze gedenksteen met vergulde letters bevindt zich nog steeds en geheel intact in de traphal, op de bovenverdieping van ons heemhuis. Wonderwel bezitten we nog enkele toto's uit de tijd van de opening van het Lilse gemeentehuis. Het is dank zij August Kaers, gemeentesecretaris te Lille van 1916 tot 1939 dat we deze uitzonderlijke documenten nu nog bezitten.

Deze arduinen gedenksteen werd bij de opening van het gemeentehuis in de muur van de torentrap gemetseld op de eerste verdieping. Hij is daar nog steeds intact aanwezig. We kunnen de volgende gegraveeerde tekst in vergulde letters lezen: de gouverneur Pr. Cogels, de prov. griffier E.V.D. Beken-Pasteel, de burgemeester E. Goetschalckx, de prov. bouwmeester. J. Taeymans, de schepenen F. C. Willems, J. Janssen, de secretaris C.F. De Smedt en MDCCCCII. Foto: Jos Aerts.



Deze man was fotoliefhebber en vermoedelijk de eerste fotograaf van Lille. Hij maakte de beelden nog op glasnegatieven die hij zelf ontwikkelde. August Kaers fotografeerde eveneens enkele Lilse dorpszichten die dan afgedrukt werden als prentbriefkaarten en zo verzonden werden doorheen het ganse land. Deze unieke Lilse straatbeelden vormen momenteel een fel begeerd item bij verzamelaars van prentbriefkaarten. Verder in deze bijdrage drukken we de toto's af die August Kaers maakte van de feestelijke inhuldiging van het Lilse gemeentehuis. Het was in die tijd de mode dat de gebouwde woningen goed droog moesten zijn alvorens er geschilderd of behangen zou worden. Dit was ook zo het geval met het Lilse gemeentehuis. Maar in 1905 vonden de raadsleden dat het toch hoog tijd werd dat de lokalen van het gemeentehuis eens onder handen genomen zouden worden. En met de viering van 75 jaar onafhankelijkheid van Belgie was dit voorzeker geen overbodige luxe. In de zitting van de gemeenteraad van 15 juni 1905 lezen we hierover:

Plechtige opening van het gemeentehuis op 24 mei 1903. De leden van de gemeenteraad, de eerwaarde heren pastoor en onderpastoor en de genodigden poseren graag op de trappen van het nieuwe gemeentehuis. Op de eerste rij ziet men burgemeester Emiel Goetschalckx (sjerp en snor) omringd door de schepenen F.C. Willems en J. Janssen. Foto: uit de verzameling van Jos Aerts-Sas



Ook deze foto werd vermoedelijk door A. Kaers genomen bij de opening van het gemeentehuis op 24 rnei 1903. Op de eerste rij achter de planten zien we burgemeester Emiel Goetschalckx, naast hem de veldwachter Jozef Kaers. Links in de achtergrondzien we nog de dokterswoning van de familie Baeyens, overgrootouders van de huidige dokter Jan Baeyens. Foto: uit de verzameling van Jos Aerts-Sas.

De gemeenteraad van Lille. Overwegende dat de raadzaal, Kadaster en portaal van ons in 1902-1903 gebouwd gemeentehuis dat thans droog is, aan zindelijkheid niet beantwoorden; Dat het wenschelijk ware, ter gelegenheid der feesten van de 75ste verjaardag van 's lands Onafhankelijkheid, het gemeentehuis voor de ontvangst, zoo net mogelijk op te schilderen; Dat volgens schatting van eenen deskundigen schilder te dien einde onkosten zullen beloopen tot eene som van 450 fr of deze nabijkomend; Dat de begroting voor 1905 een batig slot voorziet van f. 7.927,57 over hetwelk nog ten beloope van f. 6.232,29 kan beschikt worden; Gezien art 143 der gemeentewet van 30 Maart 1836: Besluit:



1° De raadzaal, kadaster en portaal van het gemeentehuis zullen geschilderd worden in de stijl van dit gebouw. 2° Een daartoe vermoedelijk noodig krediet van 450 fr., om de onkosten te dekken, zal aan de bestendige Deputatie des Provincieraads aangevraagd, van het batig slot der begrooting voor 1905 afgetrokken, in die begrooting onder nr 15 der buitengewone uitgaven ingeschreven en later onder dat dienstjaar verrekend worden. 3° De tegenwoordige beraadslaging zal in dubbel afschrift en door tusschenkomst van den heer Arrondissements-Commissaris te Turnhout, aan de goedkeuring der bestendige Deputatie van den Provincieraad onderworpen worden. Aldus gedaan in zitting, gedagteekend als boven.

Dat de schildering van de muren in de raadzaal in de stijl van het gebouw gebeurde konden we bij de renovatie van het heemhuis constateren. Wanneer de marmeren plaat waarop de namen van de gesneuvelden en de strijders uit de Eerste Wereldoorlog staan, verwijderd werd om verplaatst te worden naar de muur in de inkomhal van het heemhuis, kwam de originele muurschildering van 1905 bloot te liggen. We zagen dat de groene schildering met motieven van een leeuw en een lelie versierd was. (zie foto) De horizontale streepjes van de lelie waren in vergulde verf aangebracht.

België 75 jaar onafhankelijk Even wil ik de historiek van het heemhuis verlaten om een klein zijsprongetje te maken en om halt te houden bij het hogervernoemd feest. De viering van de 75ste verjaardag van de 'Onafhankelijkheid van België' werd inderdaad op een grootse manier gevierd te Lille in 1905. In dezelfde gemeenteraad, waarin beslist werd om de lokalen van het gemeentehuis op te schilderen, werd het programma van de feestviering eveneens vastgelegd. En omdat dit feest toch wel een uitzonderlijk karakter had in onze gemeente drukken we de tekst van de raadszitting hier integraal af: De gemeenteraad van Lille. Overwegende den wensch uitgedrukt door de bevolking onzer gemeente, om, zoo luisterlijk mogelijk de 75ste verjaring van 's lands Onafhankelijkheid te vieren; Dat het billijk is aan dit verlangen voldoening te geven; Overwegende de kosten welke hierdoor zullen veroorzaakt worden; Dat de begrooting van 1905 een batig slot voorziet van fr. 7.927,57, voor hetwelk nog ten beloope van fr. 6.682,29 kan beschikt worden; Gezien art. 143 der gemeentewet van 30 Maart 1836: Besluit: 1° Ter gelegenheid der 75° verjaring hoogergemeld zal er eene buitengewone uitdeeling van korentenbrood aan de behoeftige inwoners gedaan worden.



2° Een plechtig Te Deum zal aan de geestelijkheid aangevraagd en bijgewoond worden door alle onze besturen, schoolkinderen, gilden en maatschappijen, versierd door nationale kleuren, op eene wijze door de feestcomissie te benoemen, te overleggen. 3° Er zal een feestmaaltijd aan de kinderen worden gegeven. 4° Er zal eene uitdeeling van herinneringen (plaat der Koninklijke familie voorstellende) aan ieder huishouden der gemeente gedaan worden. 5° Er zal op de versierde dorpsplaats eene uitvoeringplaats hebben van gelegenheidsKooren door schoolkinderen, door mannen, vrouwen Kooren en fanfaren. 6° De dorpsplaats, het gemeentehuis en den in 't midden der dorpsplaats staande vrijheidsboom van 1830, zullen verlicht worden, grootvaderlandsch Concert gegeven door de fanfare, mannen en vrouwenkoor en groote fakkeltocht door de bijzonderste straten der gemeente geschieden. 7° Eene somme van 600 frs., uit de gemeentekas zal gegeven worden aan de feestcommissie, om te worden besteed, te weten: a) Aan uitdeeling van brood frs. 75 b) aan feestmaal der kinderen 125 c) aan uitdeeling van herinneringen 125 d) aan versiering van den stoet, van de dorpsplaats en verlichting 200 e)aan de maatschappij voor vergoeding 75 ____ Te samen frs. 600 8° Eenparig gestemd Krediet van frs. 600, om de noodige uitgaven te dekken, zal van het beschikbaar gedeelte van het batig slot der begroting voor 1905 afgetrokken, in die begrooting onder n° 14 der buitengewone uitgaven ingeschreven en later onder dat dienstjaar verrekend worden. 9° De bevoegde Overheid zal aanzocht worden, in de voorhandige onkosten, eene toelage van 1/3, 't zij 200 frs. gelieve te vergunnen. 10° De tegenwoordige beraadslaging zal, in dubbel afschrift en door tusschenkomst van den heer Arrondissements Commissaris te Turnhout aan de goedkeuring der bestendige Deputatie van den Provincieraad onderworpen worden. Aldus gedaan in zitting, gedagteekend als boven.

De secretaris C.P. De Smedt

De Burgemeester- Voorzitter E. Goetschalckx



Elektriciteit Keren we nu terug naar het gemeentehuis en beperken we ons tot de verbouwings- en verbeteringswerken die in de loop der jaren aan dit gebouwtje uitgevoerd werden. Vermelden we toch nog even in de rand van dit artikel de benoeming van een nieuwe gemeentesecretaris. In volle periode van de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) overleed C.F. De Smedt op 16 december 1916. Zijn dienstwerd tijdelijk overgenomen door gemeenteraadslid J.L. Van de Velden, maar de gemeenteraad wilde zo snel mogelijk een opvolger voor de overleden gemeentesrecretaris aanstellen. De benoeming gebeurde reeds tijdens de zitting van de gemeenteraad van 26 december 1916. We vonden hierover het volgende verslag.

Zittingvan den 26 december 1916. De gemeenteraad van Lille, vergaderd in geheime zitting. Tegenwoordig de Heeren E. Goetschalckx, Burgemeester-Voorzitter; J. Wouters, Schepen, J. Janssen;, J.L. Van de Velden, J.B. Bollen, J.B. Proost, leden. De Heer J..L. Van de Velden, insgelijks als d.d. secretaris; De heer E. Goetschalckx verwant met een der candidaten, verlaat de zaal en wordt het voorzitterschap waargenomen door den Heer J. Wouters Schepen. Overwegende dat de plaats van gemeentesecretaris alhier opengevallen is door het overlijden van den Heer De Smedt op 16 December 1916; Gezien de vrage tot het bekomen der plaats ingediend door de Heeren August Kaers, Kantoorbediende te Lille en Desire Gavrain oud politie agent der Stad Antwerpen . Gezien art. 109 der gemeentewet van 30 maart 1836; Gaat bij geheime stemming naar luid art. 66 van die wet tot de benoeming over. Vijf leden nemen deel aan de stemming. Het getal stembriefjes is ook vijf Uit de opening der stembriefjes blijkt, dat de heer August Kaers bekomen heeft vijf stemmen, de heer Desire Gavrain geen stemmen. De heer August Kaers, de volstrekte meerderheid van stemmen bekomen hebbende, wordt onmiddellijk tot gemeentesecretaris uitgeroepen. De Raad stelt vervolgens de voordeelen vast die heer August Kaers in zijne gemelde hoedanigheid zal genieten. Deze zijn: 1°) Vaste jaar wedde frs. 600.2°) Belooning voor het schrijfwerk van den burgerlijke Stand 300.3°) Kosten van het huishoudelijk bestuur 175.Samen: 1075.-



Deze beraadslaging zal in dubbel afschrift en vergezeld van den voorgeschreven staat van inlichtingen aan de goedkeuring der bestendige Deputatie van den Provincieraad onderworpen worden.

In de vergadering van de provincieraad van 5 januari 1917 wordt de benoeming van August Kaers tot gemeentesecretaris van Lille goedgekeurd. Daarom kwam de Lilse gemeenteraad in buitengewone zitting bijeen op 18 januari 1917 om tien uur in de voormiddag. August Kaers moest voor de gemeenteraad verschijnen om er in handen van burgemeester Goetschalckx de eed af te leggen als nieuwe gemeentesecretaris van de gemeente Lille. Hij zal deze functie blijven bekleden tot in 1939 wanneer hij opgevolgd wordt door Albert Van Hemel. De Eerste Wereldoorlog was ondertussen voorbij en in de meeste Kempense gemeenten ging het dorpsleven zijn gewone gang. Af en toe werd er zelfs gefeest in de gemeente. Zo was 1 januari 1922 een ware hoogdag voor Lille. Het gemeentebestuur en de dorpelingen brachten hulde aan hun burgemeester omdat Emiel Goetschalckx reeds 25 jaar hun burgervader was. Reeds vroeg wapperde de driekleur aan het gemeentehuis en ook de huizen van de inwoners waren bevlagd. In de namiddag werd de burgemeester door de fanfare aan huis afgehaald en hij werd in het gemeentehuis gehuldigd. Als geschenk kreeg de feesteling van het gemeentebestuur een zijden sjaal aangeboden. En Emiel Goetschalckx bleef zich inzetten voor verbeteringen en vernieuwingen in zijn gemeente. Zo was hij een ijverig voorstander voor de inrichting van een volksbibliotheek in de gemeente. Samen met de raadsleden maakte hij de aanleg en intrede van de telefoon in 1922 mee in de dorspkom van de gemeente. Ons Heemhuis de Vrijter heeft ook dienst gedaan als school want zo werd er in de raadzaal ooit een klas ondergebracht. Op 25 januari 1922 krijgt Alice Haeverans een aanstelling als leerkracht in de gemeentelijke jongensschool. De klaslokalen waren toen ondergebracht in de oude gemeentezaal, naast de herberg van Marie Geentjens, nu de voortuin van het huidige gemeentehuis in de Rechtestraat. Deze zaal was door een houten schutsel in twee helften verdeeld. Voor een derde klas was er geen plaats meer. Zo kreeg Alice Haeverans de raadzaal van het toenmalige gemeentehuis toegewezen als klaslokaal. Tot 1 oktober 1924 zal Alice Haeverans in dienst blijven. In 1925 is de bouw van een nieuwe gemeentelijke jongensschool (achterste gedeelte van het huidige gemeentehuis) af en dan verdwijnt het klaslokaal in het gemeentehuis. De voormalige gemeenteschool en later gemeentezaal werd in 1947 afgebroken. In de gemeenteraad van 6 november 1922 werd na het overlijden van Jozef Diels een nieuwe vleeskeurder aangesteld ...Overwegende dat de Heer Jozef Janssen woonachtig in deze gemeente een bekwaamheidsgetuig-



schrift bezit, afgeleverd den 7Apri11892, overwegende dat de openstaande plaats bekend gemaakt zijnde, enkel de Heer Janssen voornoemd eene aanvraag heeft ingediend; Besluit: De heer Jozef Janssen woonachtig in deze gemeente wordt vleeschkeurder benoemd voor de gewoongevallen in vervanging van den Heer Diels overleden...

Een ander interessant nieuwsje vinden we in het verslag van dezelfde gemeenteraad:...Er wordt kennisgenomen van het reglement betreffende het gebruik door het publiek van de gemeentelijke telefoonpost. Ingevolge art VI wordt de prijs voor eene boodschap vastgesteld op ten hoogste 0,025 frs in het centrum (het Dorp) en 0,50 frs voor de gehuchten. Ingevolge art XI zal er eene aanvraag gedaan worden om 0,10 frs per gesprek te mogen heffen...

De bevolking is stilaan het oorlogsleed uit die Eerste Wereldoorlog vergeten en begint de gesneuvelden te vieren, ook in onze gemeente Lille. De slachtoffers en strijders uit die oorlog werden overal herdacht tijdens de vieringen op elf november. In Lille duurde het tot in 1922 vooraleer een vereniging van oud-strijders opgericht werd. Het gemeentebestuur ondersteunde dit initiatief en op de gemeenteraadszitting van 3 december 1922 werd beslist om een vaandel voor de oud-strijders aan te kopen en dit als blijk van genegenheid. Deze schenking was vermoedelijk ook de stichting van de Oud-Strijdersbond in onze gemeente. De raadsleden wilden ook een blijvende hulde brengen aan strijders en slachtoffers van deze eerste wereldoorlog door een marmeren plaat aan te brengen tegen de muur van de raadzaal van het gemeentehuis. Hierop werden volgende namen vermeld: Stierven voor't Vaderland: Jacobs D., Van de Gender J., Van den Broeck J. en Streden voor het Vaderland:Adriaenssen J., Copmans F., Diels J., Dockx F., Geentjens A., Geysen J., Janssens H., Kaers F., Leysen A., Martens A., Matheussen J., Mateussen M., Nuyts L., Pluym P., Renders A., Sas A., Sas K., Stickers V., Thys F., Van de Gender K., Van den Broeck E., Van de Velden A., Van Echelpoel F., Van Genechten F., Verboven K., Vervoort J., Willems K., Wouters L.

Deze marmeren gedenkplaat bevond zich nog altijd tegen de muur van de raadzaal. Maar bij de renovatie van het gebouw in 2003 tot omvorming naar ons Heemhuis de Vrijter werd de marmeren plaat van de muur in de raadzaal verwijderd om in de inkomhal geplaatst te worden. Na de verwijdering stelden ons bestuurslid Jos Willems en gemeentewerkman Hugo Vervoort vast dat achter deze marmeren plaat nog de originele muurschildering van 1905 te zien was. De groene ondergrond was versierd met zwarte tekeningen van een leeuw en lelie. De horizontale strepen van de lelie waren in vergulde verf aangebracht. Komen we nu terug op deze marmeren gedenkplaat. Merkwaardig is wel dat na de Tweede Wereldoorlog geen bijkomende namen werden aangebracht, want toen sneuvelde immers ook een Lillenaar als soldaat nl. Frans, Augustinus Baeyens. Wel is er later bij de ingebruikname van het huidige kerkhof,



Na de Eerste Wereldoorlog werd er aan de muur in de raadzaal een marmeren gedenkplaat aangebracht ter nagedachtenis aan de drie Lilse gesneuvelde soldaten en zij die streden in deze oorlog. Deze plaat bevond zich nog steeds in de vergaderzaal van het 'Heemhuis de Vrijter'. Bij de renovatie van het gebouw in 2003 besliste men de plaat te verplaatsen naar de muur in de inkomhal. Foto: Jos Aerts.



in 1957, aan de ingang een monument ter nagedachtenis aan de gesneuvelden uit beide wereldoorlogen opgericht: een groot kruis met daaronder vier kleine kruisjes ter nagedachtenis van de vier gesneuvelde Lilse soldaten. Een schuchtere aanzet tot vernieuwing en modernisering van de gemeentelijke administratie kwam er in 1923. De gemeenteraad beslist...Daarna wordt in overweging genomen den aankoop van een schrijfmachien M.A.P. door het huis Maes te Antwerpen hier op proef geplaatst; de raad beslist niet seffens tot den aankoop over te gaan, doch eerst nog meer inlichtingen trachten in te winnen...

In 1922 werd er in de gemeente een elektriciteitsnet aangelegd maar het zou nog een jaar duren vooraleer de huizen van de dorpskom op dit elektriciteitsnet aangesloten werden. Voor de aansluiting van de gemeentelijke gebouwen moest men nog enkele jaren langer wachten. In het gemeentehuis zal de secretaris zich nog een tijdje met een petroleumlamp moeten behelpen. In 1923 werd burgemeester Emiel Goetschalckx ziek en tijdens de zittingen van de gemeenteraad werd hij vervangen door schepen August Janssen. In de zitting van 9 juli 1923 kwam de viering van deken Wuyts ter sprake ...daarna komt ter bespreking de viering van den E.H. Deken Wuyts als 60 jaar priester. Overwegende dat er eene Commissie tot stand is gekomen die de regeling der feesten op zich wil nemen. Overwegende dat dergelijke feest zeer zeldzaam is en de gemeente wil medehelpen om den zoo verdienstelijken priester op eene waardige wijze te vieren: Besluit de gemeenteraad: I Machtiging te vragen om 60 mastenboomen van circa 7 meters lengte te mogen nemen uit de bosschen 'Kerredonkeheyblokken' en 'Rollekensbeemden' tot het bouwen van arken; welke boomen voor gebeurlijk latere feesten zouden kunnen bewaard worden. II Eene som van duizend franks ter beschikking te stellen der feestcommissie om de onkosten van versiering te dekken; te nemen op art. 7 van de gewonen dienst B der begroting 1923...

Op 23 augustus 1923 overlijdt burgemeester Emiel Goetschalckx. Leden van het gemeentebestuur en de dorpsbewoners waren diep onder de indruk want Emiel Goetschalckx was een figuur in de gemeente die zeer graag gezien werd. Hij was geboren te Hoogstraten op 27 oktober 1859. Hij behaalde het diploma van doctor in de genees- heel- en verloskunde aan de universiteit van Leuven in 1885. Op 17 juni 1891 huwt Emiel Goetschalckx met Anna Maria Dieltiens uit Grobbendonk. Hun gezin zal gezegend worden met tien kinderen. In 1896 wordt hij burgemeester van Lille en Emiel Goetschalckx zal deze functie dus blijven uitoefenen tot aan zijn dood. Voor meer bijzonderheden over de persoon van Emiel Goetschalckx en zijn familie verwijs ik u naar het artikel in dit jaarboek : 'Ten huize van dr. Emiel Goetschalckx'. Deze bijdrage werd geschreven door Rosette Dillen, huidig voorzitster van de heemkundige kring Norbert de Vrijter.



Na het overlijden van burgemeester Emiel Goetschalckx zal August Janssen de dienstdoende burgemeester van Lille worden. Als titelvoerend raadslid moet Emiel Goetschalckx vervangen worden door een nieuw raadslid. Dit zal de heer Aloïs Van Hemel, brouwer te Lille, worden. Na de gemeenteraadsverkiezing van 24 april 1921 werd hij als eerste plaatsvervangend raadslid aangeduid. In de gemeenteraad van 5 oktober 1923 legde hij de eed af als nieuw raadslid. Tijdens diezelfde zitting tonen de gemeenteraadsleden dat ze hun vroegere burgemeester Emiel Goetschalckx nog een warm hart koesteren en ze stemmen een toelage als tussenkomst in de aankoop van een zerk voor hem op het kerkhof... De gemeenteraad van Lille in openbare zitting, overwegende dat de heer Goetschalckx te Lille overleden op 23 augustus 1923, sinds 27 jaar onafgebroken het burgemeestersambt heeft waargenomen; gezien de uitstekende diensten welke hij gedurende zulke lange bestuurlijke loopbaan aan de gemeente en aan de bevolking heeft bewezen; willende het hare bijdragen tot het plaatsen van een grafzerk op de laatste rustplaats van den heer burgemeester:, uit erkentenis zijner verdienstelijkheden; gezien de art. 143 en 144 der gemeentewet van 30 maart 1836, Beslist: art. 1.Eene toelage te verleenen van vijf honderd franks tot het oprichten van bedoelden grafzerk. art. 2.Het krediet te nemen van het batig slot der gemeenbegrooting 1923...

Nog in dezelfde zitting van de gemeenteraad wordt aan de pastoor Arnauts en de onderpastoor Heylen een toelage verleend ...De gemeenteraad van Lille; overwegende dat de Eerw. Heeren Pastoor en Onderpastoor ieder boven zijne jaarwedde eene toelage geniet van de gemeente; overwegende dat deze toelage over meer dan 20 jaar is vastgesteld; en sindsdien de duurte van het leven merkelijk heeft toegenomen; Besluit: Art. 1. Om ieder der Eerw. Heeren Pastooren Onderpastoor wordt voor het jaar 1923 een duurtetoeslag toegekend van 300 frs., voorzien onder art. 73 der begrooting van gemeld dienstjaar...

Vermoedelijk waren de gemeenteraadsleden in een goede bui want prompt werd ook de gemeentesecretaris bedacht met een verhoging voor het schrijfwerk van de burgelijke stand...Overwegende dat de vergoeding voor 't schrijfwerk van den burgerlijke stand 300 frs. bedraagt; overwegende dat deze vergoeding is vastgesteld over ruim 35 jaar; dat sindsdien de bevolking is aangegroeid en de duurte van het leven heeft toegenomen; gezien de art. 93 en 144 der gemeentewet; Besluit: De vergoeding voor het schrijfwerk van den burgerlijken stand wordt van 300 op 600 frs gebracht vanaf 1 Januari 1924...

Ook om het welzijn en de financiele toestand van hun veldwachter is het



Lilse gemeentebestuur bekommerd. Zo worden regelmatig de vergoedingen van de veldwachter voor de politiehond, het rijwiel, de kledij en de schoenen aangepast. In de gemeenteraad van 11 februari 19241.lezen we hierover...Gezien den brief van den Heer Gouverneur d.d. 23 Januari 1924 - 5° afdeeling; Overwegende dat de veldwacher reeds in 't bezit is van eenen hond waarvoor hem 200 frs als onderhoudingskosten worden betaald; Besluit: De vergoeding voor 't onderhoud van den politiehond wordt gebracht op 1fr per dag en voor 't africhten van den hond zal eene som van 35 franks betaald worden...

Verder is er nog goed nieuws want de gemeentesecretaris August Kaers en de veldwachter Jan Kokx zullen voor het jaar 1923 een dertiende maand uitbetaald krijgen van respectievelijk 287 BEF en 234 BEF. Veldwachter Jan Kokx mag zeker niet klagen want in de zitting van de gemeenteraad van mei 1925 lezen we...Gezien de vraag van de veldwachter ten einde eene vergoeding te bekomen voor het gebruik van zijn rijwiel. Overwegende dat de gemeente nogal uitgestrekt is en het in veel gevallen noodig is gebruik te maken van een rijwiel. Besluit: Er wordt eene vergoeding van 100 frs per jaar toegekend aan den veldwachter voor gebruik van zijn rijwiel...

In 1928 beslist de gemeenteraad om elektriciteit binnen te brengen in de gemeentegebouwen: het gemeentehuis, de hoofdonderwijzerswoning, de pastorij en de gemeenteschool. Reeds in 1922 was er in de gemeente Lille een elektriciteitsnet aangelegd en de eerste huizen van de dorpskom waren hierop aangesloten in 1923. Voor deze ingrijpende werken van technische aard was er bij de bevolking van Lille heel wat te doen geweest in die periode. Zelfs in de gemeenteraad werd er heftig van gedachten gewisseld omtrent dit punt. In de volksmond doet de volgende anekdote in verbandmet de aanleg van een elektriciteitsnet de ronde: in volle discussie zou een raadslid geopperd hebben of het niet goedkoper zou zijn als men den electriek per emmer in Wechel ging kopen en halen (Wechelderzande had immers een regie in eigen beheer) in plaats van in Brussel.

Maar wat er ook gezegd werd, de gemeenteraad beslist om de heer J. Fl. Boonray; technisch raadgever uit Antwerpen te verzoeken de plannen en het lastencohier voor deze elektriciteitswerken in de vier gemeentegebouwen op te stellen. De plannen werden door de Antwerpse raadgever opgemaakt en de biedingen zullen voor 16 juli 1928 moeten binnen gebracht worden op het gemeentehuis. We brengen enkele punten uit de lastvoorwaarden naar voor, maar we beperken ons tot degene die betrekking hebben op het gemeentehuis. In het gemeentehuis worden lichtpunten voorzien: in de raadzaal een lamp van 200 watt, in het portaal een lamp van 50 watt, in het bureel van de secretaris een lamp van 100 watt en een stopcontact om een staande lamp aan te sluiten, in



het archief een lamp van 50 watt. Verder meldt het lastencohier voor de inrichting in het gemeentehuis: - Het Gemeentehuis zal met twee draden (phase en neutrale lyn) aan het net verbonden worden. - Als twee of meer verbindingen naast elkander liggen, worden de verbindingen onder eene gezamentlyke kram vastgelegd. - De schakelborden zullen vervaardigd zyn in marmer bleu turquin. De verbindingen tusschen de stroomleidingen en de zekeringen zullen gedaan worden door geisoleerden draad en deze geisoleerde draad eindigt in het bovenste gedeelte van het bord aan koperen vyzen, die van voor beschermd zyn door ebonieten stoppen. - Van die vyzen worden de aftakkingen genomen. De zekeringen zullen van het stelsel 'Gardy' zyn. Al de schakelaars die gebruikt worden zullen echte Perkins zyn met het nummer van het Amerikaans patent op de onderzyde van bet porselein. - De schakelaars worden geplaatst op eene houten rosace en in de rosace komen de uiteinden van de draden onder lood. Voor ieder lichttoestel met een enkel kruisje aangeduid zal aan het plafond een houten rosace en daaronder eene porseleinen komen. In de houten rosace eindigen ook de draden onder lood. - Voor het Gemeentehuis moeten de lichttoestellen geleverd worden met de daarby aangeduide Philipslampen. - De snoerdraden die zoowel in het Gemeentehuis als in de Jongensgemeenteschool zullen gebruikt worden, zullen uit twee draden onder een omhulsel bestaan. Voor het Gemeentehuis zal men een staanlamp door den heer Secretaris te Laten kiezen, voorzien. - De gansche inrichting moet tenminste binnen een tijdstip van 30 dagen voltooid zijn. - De aannemer zal voor iederen dag vertraging in de aflevering der werken eene boete van vijftig fr. betalen. - De aannemer voorziet in zijnen prijs eene som van 500 fr. voor onvoorziene werken. Hij zal ook eene som van 200 fr. voorzien voor de plannen en lastcohieren. - De borgtocht, waarvan bet stortingsbewijs bij de prijsopgave gevoegd is beloopt 500fr.

Op 31 juli 1928 wordt de openbare aanbesteding gehouden en de verschillende biedingen geopend. Er worden drie prijsopgaven binnengebracht en de aanbesteding leverde volgend resultaat op: - Van Sprengel Melchior, St.-Pieters-Lille 5890,50 frs. - De Lichtstraal der Kempen, Turnhout 5260,67 frs. - Eelen Lodewijk, Leistraat 83, Lichtaart 4391,63 frs.



In die periode was de heer Aloïs Van Hemel de dienstdoende burgemeester en samen met de raadsleden wees hij de werken toe aan de heer Eelen uit Lichtaart. Deze aannemer ging op 13 augustus 1928, na de toewijzing, dadelijk aan de slag en nog voor december 1928 had hij de werken in het gemeentehuis, de pastorij, de gemeenteschool en de hoofdonderwijzerswoning klaar. In de rekening die in het gemeentehuis afgestempeld is op 1 december 1928 zien we dat de uiteindelijke afrekening 4272,43 Frs. bedraagt. In 1932 zal dokter Louis Goetschalckx, naar het voorbeeld van zijn vader Emiel, ingehuldigd worden als de nieuwe burgemeester van Lille. Hij was toen amper 29 jaar oud en ongehuwd. Tien jaar zal hij het Krawatendorp besturen tot hij in 1941 als krijgsgevangene weggevoerd werd. Een volgende ambtsperiode als burgemeester liep voor Louis Goetschalckx van 1954 tot 1970. Toen gaf hij de fakkel door aan Karel Lauwereys. Louis Goetschalckx was geboren te Lille op 14 september 1903. Hij huwde met Madeleine Janssens en hun gezin kreeg drie kinderen. Louis Goetschalckx overleed te Turnhout op 9 mei 1980 nadat hij 27 jaar burgemeester was in Lille, het dorp waar hij meer dan vijftig jaar geneesheer was. Begin 1939 steltde gemeente een nieuwe grafmaker aangezien de vorige overleden is...Gezien Felix Cuylaerts, werkman der gemeente Lille, zich voorstelt om dit werk te doen. Gezien hij bij de stemming 5 stemmen bekwam en Matheussen Jan slechts een stem. Besluit: De gemeentewerkman Cuylaerts Felix wordt met die taak belast. Een speciale vergoeding wordt hem gegeven zijnde 24,-fr voor een groot en 12,-fr voor een klein graf..

Ook in de administratie van de gemeente kwam er verandering want gemeentesecretaris August Kaers werd ernstig ziek en overleed op 15 maart 1939. Vanaf 12 maart 1939 was Albert Van Hemel reeds tot tijdelijk gemeentesecretaris aangesteld. Hij zou tegen een vergoeding van 35 BEF per dag uitbetaald worden. Veldwachter Jan Kokx ziet zijn vergoeding voor kledij ernstig aangepast van 100 BEF per jaar naar 560 BEF. Hij krijgt trouwens in 1939 nog eens 100 BEF vergoeding voor het volgen van lessen die ingericht werden door het bestuur van de provincie Antwerpen. In de gemeenteraad van 5 april1939 volgt dan de benoeming van de nieuwe Lilse gemeentesecretaris...Overwegende dat de plaats van gemeentesecretaris alhier opengevallen is door het overlijden van den Heer August Kaers, op 15 Maart 1939. Overwegende dat er slechts eene aanvraag tot kandidaatstelling werd ingediend door Jozef Albert Emmanuel Van Hemel. Overwegende dat deze kandidaat aan al de voorwaarden voldoet gesteld door den gemeenteraad in zitting van 22 Maart 1939. Gaat bij geheime stemming volgens art. 66 der gemeentewet, over tot de benoeming.



Negen leden nemen deel aan de stemming. Het getal briefjes is oak negen. Uit de opneming der stembriefjes blijkt dat Albert Van Hemel negen geldige stemmen bekomt. Albert Van Hemel, de algeheelheid der geldig uitgebracht stemmen bekomen hebbende, wordt tot gemeentesecretaris verkozen verklaard. De raad stelt vervolgens de voordeelen vast die Albert Van Hemel in gemelde hoedanigheid zal genieten. 1) Vaste jaarwedde 8.750 Irs 2) Eene verhooging voor't diploma van Bestuurs Wetenschappen 437,50 .frs Totaal: 9.187,50 Irs

Na de goedkeuring van deze benoeming door de Bestendige Deputatie van de provincie Antwerpen zal Albert Van Hemel als gemeentesecretaris de eed afleggen bij aanvang van de gemeenteraadszitting van 5 juni 1939. Nog voor de aanvang van de tweede wereldoorlog beslist de gemeenteraad om de verschillende vergoedingen voor de veldwachter te verhogen. Voortaan zal veldwachter Jan Kokx ontvangen: voor de politiehond 600 BEF; voor het rijwiel 350 BEF en voor schoenen 250 BEF. Begin januari 1941 wordt August Aerts, latere bediende op het Lilse postkantoor, tot tijdelijke bediende in de gemeentelijke administratie, als hulp van de gemeentesecretaris aangesteld voor een periode van drie maanden, een periode die later verlengd zal worden. De oorlogsjaren en de bezetting door de Duitsers zal het gemeentebeleid enigszins aan banden leggen en de werking van de gemeenteraad stilleggen... Bij brief van den Heer Sekretaris-Generaal Romslé van 18.4.41 Ministerie van Binnenlandse Zaken, Algemeen Sekretariaat, wordt, voor de duur der vijandelijkheden alle werkzaamheden aan de gemeenteraden verboden. Bij besluit van 28 Mei 1941 word dezen maatregel bekrachtigd en al de bevoegdheden, uitgezonderd enkele, aan het Schepencollege overgedragen. Al de beslissingen die dus getroffen werden vanaf 18-4-1941 zijn terug te vinden in het register der beraadslagingen van het schepencollege...

De heer Jan Smans was in die periode de dienstdoende burgemeestervoorzitter van het schepencollege, dat verder bestond uit de schepenen Karel Van den Broeck en August Janssen. Met ingang van 21 februari 1944 zou dit schepencollege de heer Louis Smans aanstellen tot tijdelijke bediende op het gemeentehuis met een jaarwedde van 10.400 BEF. Op dit ogenblik werkten dus in het gemeentehuis: gemeentesecretaris Albert Van Hemel, tijdelijk bedienden August Aerts en Louis Smans en veldwachterJan Kokx. Louis Smans dient op 2 mei 1945 zijn ontslag in als tijdelijk bediende, want



hij is als onderwijzer aangesteld in de gemeentelijke jongensschool te Lille. De nieuwe tijdelijk bediende op het gemeentehuis wordt Karel Diels die het bij stemming haalde van Michael Laenen. Op 1 mei 1947 verlaat oak August Aerts het gemeentehuis als tijdelijk bediende. Hij wordt opgevolgd door Alfons Wouters die het bij de stemming haalde van Frans Piron. Vergroten van gemeentehuis En dan gaat er een lange periode voorbij vooraleer er nog veranderingen gebeuren aan ons gemeentehuis. Ook de bevolking van het Krawatendorp maakte de periode van de Tweede Wereldoorlog mee. De bewoners en ook de bestuurders van de gemeente hadden er het beste van gemaakt en bouwden stilaan het gewone dorpsleven terug op. Verschillende burgemeesters traden sindsdien aan o.a. August Van Looy, Aloïs Van Hemel, Jan Smans, dokter Louis Goetschalckx, Leopold Diels. Vanaf 1954 zou dokter Louis Goetschalckx voor een lange termijn, tot in 1970, de Lilse burgemeester zijn. En na August Kaers zou Albert Van Hemel de gemeentesecretaris van Lille blijven tot in 1971. De bevolking van Lille groeide fel aan en begin van de jaren zestig kon men in de gemeente Lille de drieduizendste inwoner vieren. De eer viel te beurt aan het gezin Staf en Yvonne Garrousse-Van Rooy die in 1960 hun zoontje Patrick kregen die als drieduizendste inwoner uit het Krawatendorp door het leven zal gaan. Maar door die bevolkingsaangroei kreeg secretaris Albert Van Hemel ook meer administratief werk te verrichten. Hij kreeg er een bediende bij in de persoon van Guido Van Den Bosch, hij kwam in dienst vanaf 1 mei 1956. Die bediende moest ook een bureel krijgen in het gemeentehuis en ook de toenmalige veldwachter Denis Willems had ruimte nodig. Er stelde zich dus een huisvestingsprobleem. Ons gemeentehuis was te klein. En daarbij was de infrastructuur nog dezelfde als uit de beginjaren: de verwarming gebeurde met grote houtkachels, er was geen wasgelegenheid en het personeel kon zelfs niet naar het toilet want een W.C. was er niet. Er drongen zich ingrijpende vergrotingswerken op aan het gemeentehuis. Burgemeester en raadsleden waren zich bewust van de ernst van dit huisvestingsprobleem van bet gemeentepersoneel. Het gemeentehuis moest dringend vergroot worden, dat was ook voor hen duidelijk. Architect R. Van Steenbergen, uit Beerse, werd aangezocht om de plannen voor de vergrotingswerken van bet gemeentehuis te tekenen. Langs de zuidkant zou een bureel voor de bediende bijgebouwd worden en langs de kant van de kerk een sanitair gedeelte. De voornemens waren goed maar niettemin zou het een werk van lange adem worden en zou de uitvoering van deze vergrotingswerken toch wel enkele jaren aanslepen.



In het verslag van de zitting van de gemeenteraad van 4 december 1963 komt er dan toch eindelijk schot in deze verbouwingszaak. Zitting van de gemeenteraad van Lille van 4.12.63. Aanwezig: Dr. L. Goetschalckx, Burgemeester-voorzitter, Van Mechelen K., Van Rooy A., schepenen, Diels L., Van den Broeck, Van Orshaegen, Geysen, Van de Velden, Diels K., leden en Van Hemel A., sekretaris. VERGROTEN VAN GEMEENTEHUIS. Gelet op bet ontwerp en bestek voor het uitvoeren van vergrotingswerken aan het bestaande gemeentehuis; Gelet op de dringende noodzakelijkheid, deze werken zo spoedig mogelijk te doen

De verbouwingswerken aan het gemeentehuis naar de plannen van architect Van Steenbergen uit Beerse. Links: de zijgevel, is de kant langs de Poederleeseweg. Rechts: de achtergevel is de zuidkant richting prochiecentrum Sint-Pieter. Men ziet goed het gearceerde gedeelte dat bij aangebouwd werd. Uit gemeentearchief Lille.



uitvoeren, daar de diensten in zeer bekrompen lokalen zijn ondergebracht, zodat zij in moeilijke en onwaardige omstandigheden moeten werken (er is niet eens wasgelegenheid noch een WC. Aan het huidig gemeentehuis); Besluit: Bijgaand ontwerp en overeenstemmend bestek, ten bedrage van 563.150 fr. goed te keuren; Dit bundel aan de hogere Overheden ter goedkeuring over te maken; Aan te dringen op spoedige afhandeling; Tevens te vragen om voor deze werken de voorziene toelagen te mogen ontvangen. Aldus gedaan te Lille, in zitting datum als boven. de secretaris de Burgemeester-voorzitter A. Van Hemel Dr. L. Goetschalckx

Op 23 maart 1966 gebeurde de open bare aanbesteding van de vergrotingswerken met het volgende resultaat: - De Backer - Alg. Bouwwerken te Vosselaar 980.958, BEF - K. Versmissen en Zn. te Zondereigen 954.466, BEF - Alg. Bouwwerken Proost te Vosselaar 842.774, BEF - Alg. Bouwondern. Gebr. Van Laer, Wechel 770.736, BEF - Gebr. Schoonejans,te Geel 868.872, BEF De firma Van Laer uit Wechelderzande kreeg de werken toegewezen en na goedkeuring door de Bestendige Deputatie werd het bevel tot aanvang van de werken gegeven met de voorgeschreven aanvangsdatum van 1 maart 1967. Doch tijdens de verbouwingswerken was de vraag gerezen of men de verwarming van de oude en nieuwe lokalen nog steeds met grote kachel zou doen en of het niet beter zou zijn om ook in het gemeentehuis de nieuwe trend te volgen en een centrale verwarmingsinstallatie met mazout te plaatsen. De gemeenteraad keurde in zitting van 26 juli 1967 dit plan goed en na een uitgeschreven aanbesteding werd de firma Devis uit Geel verzocht de werken uit te voeren voor een bedrag van 112.790 BEF. Zo verkreeg het gemeentehuis naast de vergrotingswerken ook nog eens een moderne chauffage installatie. Op 5 januari 1968 gebeurde de aanvaarding van de verbouwingswerken tot vergroten van het Lilse gemeentehuis. Gemeentesecretaris Albert Van Hemel, bediende Guido Van Den Bosch en de veldwachter Denis Willems konden voortaan in comfortabele werkomstandigheden hun job uitvoeren. De uitgevoerde vergrotingswerken storen het karakter van dit oude gebouw van 1902 helemaal niet en de nieuwe lokalen werden mooi geintegreerd in het geheel. Zo hebben de bedienden voortaan een ruim lokaal naast het bureel van de gemeentesecretaris en de veldwachter neemt



Hier ziet men langs de zijde van de Poederleeseweg, het gedeelte dat bijgebouwd is tijdens de grote verbouwingswerken die in 1968 voltooid werden. Foto: J os Aerts. De achterzijde van het voormalige gemeentehuis met het gedeelte dat bijgebouwd werd tijdens de verbouwingswerken die in 1968 voltooid werden. Foto: Jos Aerts.



zijn intrek op de kelderverdieping. Er wordt ook een sanitair gedeelte aangebracht langs de zuidkant, met een nieuwe toegangsdeur en de installatie voor de centrale verwarming komt in de eerste kelder te staan. De zeventiger jaren zouden heel wat vernieuwingen en veranderingen brengen op bestuurlijk vlak van de gemeente Lille. In 1970 wordt burgemeester Goetschalckx opgevolgd door Karel Lauwereys en in 1971 bij het plotse overlijden van secreateris Albert Van Hemel op 7 juni 1971 moet men op zoek naar een nieuwe gemeentesecretaris. Uiteindelijk valt de keuze op Marcel Grielens die al geruime tijd gemeentesecretaris was te Wechelderzande. In de zitting van het schepencollege van 11 juni 1971 vinden we het volgende hierover terug:... het College van Burgemeester en Schepenen, gezien het overlijden van de heer Van Hemel, gemeentesecretaris, wordt het ambt van secretaris waargenomen door de heer Boeckx L. Gezien het overlijden van de heer A. Van Hemel, gemeentesecretaris op 7.6.1971; overwegende dat het noodzakelijk is in zijn vervanging te voorzien voor de goede werking van de gemeentelijke administratie; overwegende dat de heer Grielens M., gemeentesecretaris te Wechelderzande bereid is om tijdelijk een halve dag de werkzaamheden op het secretariaat waar te nemen; gelet op het algemeen belang; Besluit: Art. 1. Tijdelijk de heer Grielens M., gemeentesecretaris te Wechelderzande, aan te stellen als waarnemend gemeentesecretaris met halve dagtaak te Lille, vanaf 11.6.1971 en tot in de vervangingvan de overleden titularis is voorzien...

In de zitting van de gemeenteraad van 29 oktober 1971 wordt de heer Jozef Piron als nieuwe bediende aangesteld in de functie van klerk naast de andere bediende Guido Van Den Bosch die de graad van opsteller heeft. Marcel Grielens geeft in Wechelderzande zijn ontslag als gemeentesecretaris want vanaf 1 februari 1972 zal hij in deze functie in de gemeente Lille aangesteld worden. Vanaf deze datum is hij de volwaardige gemeentesecretaris, in opvolging van de overleden Albert Van Hemel. Stilaan werd het personeelskader van de gemeente uitgebreid want zo stellen we vast dat in oktober 1975 volgende personeelsleden van de gemeente een eindejaarstoelage bekwamen: Grielens Marcel als gemeentesecretaris, Guido Van Den Bosch als bediende-opsteller, Jozef Piron als bediende-klerk, Willems Dionysius als veldwachter, Denis Blockhuys als geschoold werkman en Augusta De Vos als schoonmaakster in de gemeentelijke jongensschool. In mei 1976 krijgt het gemeentehuis een schildersbeurt want het schepencollege beslist...over te gaan tot het laten schilderen van de ramen, deuren, dakgoten, ijzerwerk van het gemeentehuis (buitenwerk) en deze werken te laten uitvoeren door Boeckx F., Broekzijstraat, 67 te Lille mits de som van 23.300 fr. In dit bedrag is geen BTW begrepen...

En dan komt de grote verandering eraan voor vele Kempense gemeenten met



de aangekondigde fusie van gemeenten per 1 januari 1977. De fusie van gemeenten zou ook het einde betekenen voor het Lilse gemeentehuis uit 1902. Niet dat dit fraaie gebouw zou afgebroken worden, maar het wordt te klein voor de functie van een fusiegemeentehuis. Op 20 december 1976 vergaderde de gemeenteraad van Lille een laatste maal in haar vertrouwde gemeentehuis, voor de fusie van Lille, Gierle, Poederlee en Wechelderzande op 1 januari 1977 een feit. zal zijn. De gemeenteraad was samengesteld uit: mevr. Van Roy-Coeckelberghs, Frans Wouters, Hendrik Cuylaerts, Jozef Jacobs, August Van de Velden, Jos Van den Broeck, Louis Boeckx(schepen),Jos Henderieckx (schepen), Karel Lauwereys (burgemeester), Gustaaf Van Rooy, Jan Van Tiggelen en Frans Geysen. Marcel Grielens was de gemeentesecretaris

Op 1 januari 1977 vergaderde de fusiegemeenteraad nog een laatste maal in het oude gemeentehuis, daarna werden de raadszittingen in de voormalige gemeentelijke jongensschool die omgebouwd werd tot gemeentehuis, gehouden en enkele jaren later wordt in het Wechelse kasteel het Hof d'Intere een lokaal als raadzaal ingericht. Op de foto herkennen we v.l.n.r: zittend: Jef Neefs, Jef Van Duppen, Willy Geerts, Jos Wuyts, gemeentesecretaris Marcel Grielens, burgemeester Karel Lauwereys, Frans Martens, Jos Peeters, Jos Hendrieckx, Jozef Op de Beeck. Staand: Jozef Michielsen, mevr. Van Roy-Coeckelberghs, Theresia Laenen, Hubert Hermans, Eddy De Fré, Jef Van de Putte, Frans Geysen, Louis Boeckx, Frans Wouters, Rik Cuylaerts, Leonard Goossens, François Michielsen. Foto: Jos Aerts.



Op 1 januari 1977 kwam dan de eerste gemeenteraad van de fusiegemeente Lille samen. De zitting vond nog plaats in het vertrouwde Lilse gemeentehuis van 1902, maar er moest werkelijk gewrongen worden om elk raadslid een zitje te geven. Maakten deel uit van deze fusiegemeenteraad: Jozef Neefs (Gierle), Jozef Van Duppen (Gierle), Willy Geerts (schepen Wechelderzande), Jozef Wuyts (schepen Gierle), Karel Lauwereys (burgemeester Lille), Frans Martens (schepen Poederlee), Jozef Peeters (schepen Gierle), Jozef Henderieckx (schepenLille), Jozef Op de Beeck (Poederlee), Dokter Jozef Michielsen (Lille), Mevr. Van Roy-Coeckelberghs (Lille), Theresia Laenen (Gierle), Hubert Hermans (Gierle), Edgard De Fré (Poederlee), Jozef Van den Putte (Gierle), Frans Geysen (Lille), Louis Boeckx (Lille), Frans Wouters (Lille), Hendrik Cuylaerts (Lille), Leonard Goossens (Poederlee), François Michielsen (Poederlee). En de gemeentesecretaris was nog steeds Marcel Grielens afkomstig uit Wechelderzande. POLITIEBUREEL De fusie van gemeenten betekende dus het einde van de functie van gemeentehuis van ons huidig heemhuis. De administratie van de vier deelgemeenten was te omvangrijk om hier in dit Lilse gebouwtje onder te brengen.

Dit is de ploeg van gemeentewerklieden die met oudejaarsdag (31-12-1976) de inboedel en de papieren van de administratie van het oude gemeentehuis verhuisden naar het nieuwe fusiegemeentehuis (de vroegere gemeentelijke jongensschool en huidig gemeentehuis). Natuurlijk werd er na afloop een flinke borrel jenever gedronken. We herkennen, zittend v.l.n.r.: Jaak Schenck, Jos Schoenmakers, Denis Blochuys (ploegbaas), Karel Janssens, Gust Van Rooy, Karel Geentjens, Jos(Setje) Sas. Bovenste rij: August Neefs, Staf Sas, Fons Neefs en Louis De Bie. Foto: Jos Aerts.



Er werd gezocht naar een centrale plaats die groot genoeg was om als nieuw gemeentehuis te fungeren. Zo trok men naar de voormalige gemeentelijke jongensschool in de Rechtestraat. De onderste klaslokalen werden omvormd tot bruikbare lokalen met de nodige loketten. In een later stadium werd hier dan het nieuwe gemeentehuis tegen gebouwd, maar dat is stof voor een ander artikel. Keren we daarom terug naar ons oud gemeentehuis dat een nieuwe bestemming moest krijgen. De gemeentelijke administratieve diensten waren immers vanaf 1 januari 1977 op hun nieuwe bestemming te vinden. Ploegbaas Denis Blockhuys en zijn manschappen hadden immers met oudejaarsdag de verhuis van al de spullen gedaan uit het oude gemeentehuis naar de jongensschool die voortaan als fusiegemeentehuis zou dienst doen. Het werd een legendarische verhuis want na afloop dronken de werkmannen een flinke borrel jenever en op slappe benen trokken ze in de late uurtjes naar huis. Er moest een nieuwe bestemming komen voor bet gemeentehuis. Lang moest er niet gezocht worden want bij het verdwijnen van de administratie uit de voormalige gemeentehuizen in de vier deelgemeenten bleven de veldwachters alleen achter in deze gebouwen. Het was daarom evident dat ook zij een centrale plaats kregen toegewezen van waaruit zij hun politiewerk zouden verrichten. En zo kwamen de vier actieve veldwachters uit Gierle, Lille, Poederlee en Wechelderzande in ons oud Lilse gemeentehuis terecht, welk zij zullen inrichten als een eerste politiebureel. Dit was eigenlijk de eerste aanzet tot de later zo fel besproken en uitgevoerde politiehervorming. Dus veldwacher Denis Willems uit Lille kreeg voortaan in zijn vroeger gemeentehuis het gezelschap van zijn collega's: Victor De Beuckelaer uit Wechelderzande, Alfons Vervoort uit Poederlee en Victor Jacobs uit Gierle. Lang zou echter dit onderonsje van veldwachters ook te Lille niet meer duren. De gemeenteraad besliste immers om een politiekorps te installeren in de fusiegemeente Lille. Een eerste stap naar de politiehernieuwing in Lille werd reeds gegeven een jaar na de fusie van gemeenten. Zo werd op 1 november 1978 Jozef Van der Veken tot politiecommissaris van Lille benoemd. Hij was afkomstig van het politiekorps van Kapellen en stond nu aan het hoofd van de Lilse politiemacht met vier veldwachters. Maar de uitbouw van het Lilse politiekorps zal zeer snel gaan. In 1980 worden Harry De Backer en Marc Van den Branden in dienst genomen als politieagenten. Wanneer de voormalige veldwachters met pensioen gaan worden ze vervangen door nieuwe agenten om het politiekorps aan te vullen. Hoe meer agenten hoe meer nood er was om voldoende burelen in te richten. Zo werd de raadzaal van het gemeentehuis in compartimenten verdeeld om de agenten toch een zekere privacy te bieden bij het werk. In de kelder werd een gevangeniscel ingericht en ook op de zolder verdieping werden er werken





uitgevoerd. Hier werden ook burelen gemaakt en een eetzaal gebouwd. Politiecommissaris Jozef Van der Veken bouwde het politiekorps uit tot een volwaardig geheel. Hij was zijn tijd voor want lang voor er sprake was van de politiehervorming ging hij in 1992 reeds met het politiekorps van Vorselaar een samenwerkingsakkoord aan. Maar wanneer het korps het aantal van twaalf eenheden telde barstte het gemeentehuis als het ware uit zijn voegen. Er was onvoldoende ruimte om ernstig te werken, het sanitair liet te wensen over, de behuizing werd veel te klein, er was geen verhoorruimte, er was geen plaats om het archief in onder te brengen. Het gemeentebestuur keek uit naar een nieuwe oplossing en kocht de winkelruimte van Poels-Weyers in de Rechtestraat nr. 59 te Lille aan om er een nieuw politiebureel van te maken. Ook dit zou een werk van lange adem worden en politiecommissaris Jozef Van der Veken zou de verhuis van zijn korps naar het nieuwe bureel niet meer meemaken. Hij overleed op 7 september 2001. Maar ondertussen werd de politiehervorming een feit en het politiekorps van Lille zou ingelijfd worden in de politiezone Regio Turnhout. De nieuwe Lilse politiecommissaris Willy Bastiaens zou met zes wijkagenten die te Lille blijven zijn intrek nemen in het nieuwe politiebureel op 1 januari 2002.

HEEMHUIS DE VRIJTER Het voormalige gemeentehuis aan de kerk werd andermaal ontruimd en na het vertrek van de leden van het Lilse politiekorps stond het weer leeg. En dan was bet ogenblik aangebroken waarop onze heemkundige kring Norbert de Vrijter een stapje in de richting van het gemeentebestuur zette om beleefd een verzoek in te dienen om het voormalige gemeentehuis te kunnen betrekken als lokaal. Burgemeester Jef Van Duppen en de leden van het schepencollege konden zich vinden in dit project. Reeds van bij de stichting van onze heemkundige kring hadden wij van het gemeentebestuur een lokaal toegewezen gekregen in het kasteel van Wechelderzande Hof d'Intere. Doch dit kon enkel dienen als vergaderlokaaltje. Enige ruimte om ook maar een stukje archief op te bergen was er niet, laat staan om mensen te vragen om opzoekingen te komen doen. Het leegstaande Lilse gemeentehuis leek dus een ideaal onderkomen voor onze kring. Kringvoorzitter Jos Aerts en de bestuursleden bereikten met het gemeentebestuur een overeenkomst om het gemeentehuis te mogen inrichten als heemkundig lokaal met als naam 'Heemhuis de Vrijter'. Het gemeentebestuur wilde wel dat een deel van het gebouw, de vroegere raadzaal en het lokaaltje daarachter (kelderkamer), als publieke vergaderruimte en keuken kon aangewend worden. Aan de kant van de buitendeur, langs de zuidkant, is het sanitair gedeelte, wat eveneens in de toekomst kan gebruikt worden bij vergaderingen en samenkomsten in de gerenoveerde raadzaal. 47 HEEMKUNDIGE KRING - NORBERT DE VRIJTER - LILLE - JAARBOEK 2004


En dan kon de renovatie beginnen. De loketten in de raadzaal werden verwijderd, papier afgetrokken, deuren opgeschuurd. Ons bestuurslid Wim Peeters werd aangesteld als coordinator tussen de heemkundige kring en het gemeentebestuur bij de restauratiewerken aan het gemeentehuis. Het is de bedoeling dat de raadzaal in bijna zijn originele staat hersteld wordt. De mooie Vlaamse schouw blijft, tegen de muur langs de zuidkant komt er een boekenkast zoals vroeger, de ontbrekende provincieschilden aan de zoldering worden hernieuwd, de originele deuren worden opgeschuurd en opgekuist, alsook de marmeren gedenkplaat met namen van gesneuvelden en strijders uit de Eerste Wereldoorlog. En ook de verschillende glasraampjes met het wapenschild van de gemeente Lille blijven behouden. Over dit wapenschild in de glasramen wil ik toch nog even iets kwijt. Lille kreeg zijn gemeentewapen tijdens het Hollands bewind. Het desbetreffende diploma van de Hoge Raad van Adel vermeldt als datum 6 oktober 1819

Dit is een afdruk van het diploma van de Hoge Raad van Adel waarbij de gemeente Lille zijn gemeentewapen kreeg. De datum van 6 oktober 1819 wordt vermeld. Deze toekenning van het officiële gemeentewapen werd bekrachtigd bij Koninklijk Besluit op 31 december 1838. Uit het gemeentearchief van Lille. Repro: Jos Aerts.



De geschreven tekst in het midden van het diploma luidt 'zijnde een schild van lazuur' (dan het schild) beladen met St.-Petrus van goud. Het werd ondertekend door F.G. van Lynden van Hervenen, Presdt. (= president) en door C. Chais, secretaris. Deze toekenning van het officiële gemeentewapen werd bekrachtigd bij Koninklijk Besluit op 31 december 1838, en was ondertekend door de toenmalige minister van Binnenlandse en Buitenlandse Zaken De Theux, en door zijne Majesteit Koning Leopold I. Maar wat zien we nu in de loop der jaren? Het originele gemeentelijk wapenschild wordt dikwijls fout afgebeeld en in verschillende publikaties verkeerd afgedrukt, zo ook op de glasraampjes in de raadzaal van ons heemhuis. Het gaat meestal om de foutieve afdruk van de sleutel(s) die St.-Petrus in de hand heeft. Officieel houdt Petrus maar een sleutel in de rechterhand, die hij omhoog steekt met de onderkant van de sleutel naar boven en naar de buitenkant gekeerd. Al de andere voorstellingen zijn afleidingen of fantasieën die in de loop der jaren in gebruik kwamen. Op de laatste uitgave van de officiële 'kaart' met stratenplan van de gemeente Lille, de vier deelgemeenten, met wegenkaart en straatnamenlijst staat op de omslag het Lilse wapenschild wel juist afgebeeld. Keren we terug naar onze raadzaal van het vroegere gemeentehuis die in de toekomst dienst zal doen als vergaderruimte. Deze vergaderzaal moet na de restauratie het uithangbord worden van het heemhuis naar de bevolking toe. In een sfeervol kader kunnen dan verenigingen en commissies vergaderen in deze zaal. Ook het sanitair en het keukentje kunnen hierbij aansluitend ge-

Het wapenschild van de gemeente Lille wordt zeer dikwijls verkeerd afgebeeld. Ook de glasraampjes die in de vroegere raadzaal van het oude gemeentehuis voor de grote ramen geplaatst waren toonden een verkeerd beeld. Officieel houdt Petrus de sleutel in de rechterhand en naar buiten gedraaid, en dat is hier niet het geval. Foto: Jos Aerts



Renovatie van het voormalige gemeentehuis tot 'Heemhuis de Vrijter'. Tijdens een werkbezoek van de leden van het college van burgemeester en schepenen samen met enkele bestuursleden van de heemkundige kring werden de werken besproken. Op de foto zien we Wim Peeters (2de rechts), gemeenteraadslid-bestuurslid en coördinator van de renovatiewerken, uitleggen welke plannen er uitgevoerd zullen worden. We herkennen v.l.n.r.: Vic Van Duppen, Louis Bertels, voorzitster Rosette Dillen, schepen Kris Breugelmans, burgemeester Jef Van Duppen, schepen Jef Neefs, schepen Willy Geerts, Wim Peeters, Jos Geysen (verdoken) en Jos Willems. Foto: Jos Aerts. Bij de renovatie van de raadzaal in het heemhuis werd uiteindelijk beslist om de marmeren gedenkplaat van de muur te verwijderen en deze te verplaatsen naar de muur in de inkomhal. Wanneer deze plaat verwijderd was kwam de originele muurschildering van 1905 naar boven. Op de groene ondergrond waren tekeningen aangebracht: een leeuw en een lelie. De horizontale streepjes van de lelie waren aangebracht in een soort van vergulde verf Deze motieven werden op meerdere plaatsen op de muren van de raadzaal aangebracht als versiering. Foto: Jos Aerts.



bruikt worden bij de vergaderingen. De twee andere lokalen op de benedenverdieping worden door de heemkundige kring ingericht als bibliotheek en opzoekingsruimte voor het publiek. Het ligt in de bedoeling van het bestuur van de heemkundige kring 'Norbert de V rijter' dat het heemhuis, na zijn volledige renovatie op bepaalde dagen of avonden van de maand opengesteld wordt voor het publiek. Belangstellenden kunnen dan eventueel in het archief opzoekingswerk komen doen o.a. om hun stamboom op te stellen. De zolderverdieping van het heemhuis wordt ingericht als werkruimte voor de bestuursleden en opslagplaats van archiefmateriaal van de kring. Inkomhal en doorgang worden in de originele toestand van vroeger gebracht . In de kelderverdieping kan dan het waardevol archief opgeborgen worden, in een aangepaste ruimte met brandbeveiliging. Een markant feit is dat we de originele 'gaslamp' uit de Lilse Sint-Pieterskerk, die we destijds als geschenk kregen van ons bestuurslid-verzamelaar wijlen Paul Bulckens en die de afgelopen jaren in het kasteel Hof d'Intere van Wechelderzande hing, nu terug in de inkomhal van ons 'Heemhuis de Vrijter' kunnen ophangen. Ook merkwaardig is dat we de originele deur met massieve panelen, die in het bureel van de gemeentesecretaris stond, terug hebben kunnen opvissen. Deze deur was in 1979 verwijderd door politiecommissaris Van der Veken die toen zijn bureel onderbracht in het vroegere kantoor van de gemeentesecretaris en zijn lokaal wilde beveiligen met een betere afsluitdeur. Tijdens een openbare verkoop was de betreffende deur samen met ander gerief verkocht en dus verdwenen uit Lille. Het toeval wil nu dat ons bestuurslid Wim Peeters van het Gielse Kloosterhof, tevens gemeenteraadslid, zelf een verzamelaar en liefhebber van antiek, die bewuste deur samen met enkele andere zaken ooit gekocht had op een koopdag. Als bestuurslid van onze heemkundige kring en coördinator van de restauratiewerken besefte hij plots dat hij de verdwenen deur in zijn bezit had. Hij schonk de deur nu terug aan de heemkundige kring om ze in ons vernieuwd heemhuis op de originele plaats te herplaatsen. Zo ziet ge maar! Na een periode van honderd jaar (gebouwd in 1902) zal het Lilse gemeentehuis, na een omzwerving als politiebureel, weer in zijn volle glorie hersteld worden en de geschiedenis ingaan als:'Heemhuis de Vrijter', de trots van de heemkundige kring 'Norbert de Vrijter' en het cultureel uithangbord van het gemeentebestuur van Lille.

Tot slot geven we nog de lijst van burgemeesters, gemeentesecretarissen en veldwachters die dienst gedaan hebben sinds de bouw in 1902 in het voormalige Lilse gemeentehuis.



De burgemeesters

Burgemeester Emiel Goetschalckx. Uit de verzameling van Jos Aerts-Sas.

1896-1922 Dokter Emiel Goetschalckx 1922-1927 August Janssen (dienstdoende) 1927-1928 August Van Looy 1928-1929 Alois Van Hemel (dienstdoende) 1929-1931 Jan Smans .(dienstdoende) 1932-1941 Dokter Louis Goetschalckx 1941-1947 Jan Smalls 1947-1953 Leopold Diels 1953-1953 Jan Smans (dienstdoende) 1954-1970 Dokter Louis Goetschalckx 1970-1994 Karel Lauwereys ( Op 1 januari 1977 werd hij fusieburgemeester van Lille, Gierle, Poederlee en Wechelderzande en verhuisde zijn bureel samen met de administratie naar het nieuwe gemeentehuis in de Rechtestraat.) Sinds 1 januari 1995 en tot op heden is Jef Van Duppen uit Gierle de Lilse burgemeester.

Dit is een van de oudste prentbriefkaarten waarop het Lilse gemeentehuis te zien is. Vooraan links bemerken we nog de gaslantaarn. We zien ook nog de ijzeren grille random het kerkhof. Het witte huis links is een winkelwoning, eigendom van de gezusters Amelie en Fien Janssen en hun broer Frans. Later wordt dit huis bewoond door de familie Van den Broeck-Gavrain (Mil en Maria van den Del). Op de hoek vinden we de herberg van Frans Willemsens-Roos Garrousse (Sus Keunink), daarnaast het witte huis, een herberg en wagenmakerij van Jan Van Mechelen-Rosalie De Backer (van Speek en Roseke van Fiekes), er was ook een toneelzaaltje in de herberg die dienst deed als tramstatie. Het laatste huis dat we zien is de herberg van E. Mostmans-De Clercq, landbouwer en vrachtvoerder. Uit de verzameling van Jos Aerts-Sas



Een oude prentbriefkaart waarop het Lilse gemeentehuis te zien is. Vooraan rechts zien we nog de ijzeren grille van het kerkhof. Achter het gemeentehuis zien we de woning van Jos Van Glabbeek. Links vooraan is de winkel van de familie Van Hemel-Diels, latere woning van de gemeentesecreateris Albert Van Hemel en in 2003 afgebroken om plaats te maken voor appartementen. Naast de betonnen wal zien we nog de voorgevel van de vroegere woning Van de familie dokter Baeyens-Van Ballaer. Uit de verzameling van Jos Aerts-Sas.

Op deze prentbriefkaart zien we nog de kasseien van de vroegere steenweg op Poederlee en de tramsporen. Links zien we de woning van dokter Baeyens-Van Ballaer (ouders van dokter Jan Baeyens). Uit de verzameling van Jos Aerts-Sas



De gemeentesecretarissen 1882-1916 Carolus F. De Smedt 1916-1939 August Kaers 1939-1971 Albert Van Hemel 1971-1999 Marcel Grielens 1999- Sinds 1 januari 1999 en tot op heden is Gie Keunen uit Gierle de gemeentesecretaris van Lille. De veldwachters 1890-1918 Jozef Kaers 1918-1952 Jan Kokx 1952-1954 Emiel Driesen 1954-1977 Denis Willems Op 1 januari 1977 ging de fusie van gemeenten in: Gierle, Lille, Poederlee en Wechelderzande werden een fusiegemeente. De vier veldwachters: Denis Willems (Lille), Vic Jacobs(Gierle), Alfons Vervoort(Poederlee) en Victor De Beukelaer (Wechelderzande) kregen een gezamenlijk bureel in het toenmalige Lilse gemeentehuis (ons 'Heemhuis de Vrijter'). Op 1 november 1978 werd Jozef Van der Veken uit Kapellen tot politiecommissaris aangesteld te Lille. Hij zal in Lille een politiekorps uitbouwen. Het statuut van veldwachter zal stilaan verdwijnen en er zullen nog uitsluitend politieagenten aangesteld worden. Na de grote politiehervorming van januari 2002 wordt het Lilse korps ingelijfd in de nieuwe politiezone Regio Turnhout. De huidige politiecommissaris van Lille is Willy Bastiaens uit Herentals. Hij volgde de overleden Jef Van derVeken( +07-09-2001) op en bemant nu samen met zes wijkagenten en een bediende de Lilse politiepost in het nieuwe politielokaal in de Rechtestraat nr. 59 te Lille.

Gemeentesecretaris August Kaers

Veldwachter Jozef Kaers Uit de verzameling van Jos Aerts-Sas



Het gemeentehuis voor de verbouwingswerken. Achter het gemeentehuis op de linkerkant zien we de gevel van de woning van Gust Vervecken en daarachter zien we een stukje van de voormalige kapel van het klooster van de zuster apostelinen. Uit het archief van Jos Aerts-Sas.

Een van de weinige prentbriefkaarten waarop we nog enkele kruisen van het vroegere kerkho£ zien. Links in de achtergrond bemerken we nog een stuk van het dak van het vroegere huis van de grootouders van dokter Jan Baeyens. Uit de verzameling van Jos Aerts-Sas.



Een zeer oude prentbriefkaart met vooraanzicht van het Lilse gemeentehuis dat 1902 gebouwd werd. De foto werd genomen door A. Kaers, die lange tijd gemeentesecretaris was. Uit de verzameling van Jos Aerts-Sas.

Het oude gemeentehuis, anno 1902, werd gerenoveerd en uitgebouwd tot in 'Heemhuis de Vrijter'. Er werd een bordes aangebracht en een toegang voor rolstoelgebruikers aangelegd. Foto: Jos Aerts.

BRONNEN Provincie Archief Antwerpen. Gemeentearchief Lille, verslagen van de gemeenteraad en het schepencollege. AERTS J. en WILLEMS J., Lille het Croatendory. Lille 1981, p. 79. Stedelijk Museum Hoogstraten, brochure, De architecten Taeymans, Hoogstraten, 8 september 2002. WOUTERS-HERRYGERS FR., Suske steekt zijn Licht op. Het Kempenland Herentals, 1963. G.V.A., Diverse krantenartikels. Verslagboek van de Zangmaatschappij Vermaak en Kunst Lille-St.-Peeter van 1892. Heemkundige kring Norbert de Vrijter Lille, Jaarboek XX, p. 105-142., Lille 2003. DILLEN R., 'Ten huize van dr. Emiel Goetschalckx'. Jaarboek XXI. H.K. Norbert de Vrijter. Lille,2004.


Van gemeentehuis en politiebureel tot... 'Heemhuis de Vrijter'

Recommend Documents