Amsterdam/Utrecht, Betreft: Integrative Medicine Beste geïnteresseerde, Uit enthousiasme voor een nieuw care- en cure concept en uit zorg over het huidige aanbod van een de in snel tempo veranderende (gezondheids)zorg hebben ondergetekenden elkaar gevonden in een bijzondere opdracht, t.w.: het zorgende ziekenhuis. Wij leggen dit graag aan u voor omdat u hierin mogelijk geïnteresseerd kan zijn. De veranderingen in de gezondheidszorg, ingegeven met name door macroontwikkelingen zoals: de stelselwijziging, de toenemende marktwerking en vergrijzing zijn iedereen natuurlijk bekend. Evenals de risico’s die dit met zich meebrengt door de omschaling van ziekenhuizen en zorgorganisaties naar technologie- en productiegeoriënteerde bedrijven van een enorme omvang. Vervreemding, verschraling en anonimisering van de patiënt liggen op de loer en daarmee het uit het oog verliezen van waar het uiteindelijk allemaal om gaat in de gezondheidszorg: mensen helpen aan een kwalitatief goed leven. Niet alleen de Tweede Kamer, ook burgers maken zich in toenemende mate zorgen hierover. Patiënten en verzekerden producten leveren is beslist niet hetzelfde als mensen te helpen hun levenskwaliteit te verbeteren, weer te laten deelnemen aan de samenleving door ongezondheid of lijden te verminderen en hen zelf de regie over hun leven te laten houden of terug te geven. In de wereld van de (gezondheids)zorg bepaalt uiteindelijk de relatie tussen zorgverlener en patiënt het succes van de zorgverlening of het genezingsproces. En dat dreigt door de huidige ontwikkeling tussen wal en schip te vallen. Enthousiast zijn we over een nieuwe en kosteneffectievere benadering die een antwoord op deze ontwikkelingen biedt. Kosteneffectiviteit is ook op andere wijze realiseerbaar. Dit is vormgegeven in een nieuw concept: Integrative Medicine (IM). Binnen dit concept worden patiënten gestimuleerd zichzelf te genezen, doordat ze actief betrokken worden bij hun herstelproces. Er is een zee aan literatuur die aantoont dat als mensen meer controle over hun eigen situatie krijgen, ze beter herstellen en een grotere kwaliteit van leven ervaren. Bij IM is de patiënt de partner van de professional/specialist op weg naar een gezond(er) leven. Inmiddels is wel gebleken dat deze benadering besparingen oplevert in de dure kosten van diagnostiek en medicijngebruik. Ook lijkt een afname van de ligduur mogelijk In Amerika hebben al meerdere ziekenhuizen/universiteiten daarover nagedacht en hun werkconcepten en strategie daarop hebben aangepast. Vrijwel elk academisch ziekenhuis daar heeft intussen wel een IM-centrum voor in een of andere vorm! Het aantal initiatieven waarbij voorzichtig met aspecten van dit model geëxperimenteerd wordt, is in Nederland stil, maar substantieel aan het groeien. De wijze waarop dit nu plaatsvindt, is echter verbrokkeld, onvolledig, behoedzaam en beperkt zich tot enkele ondernemende individuen en kleinere projecten, vaak binnen afzonderlijke ziekenhuizen of gezondheidscentra. De taal en argumentatie waarmee het aangeboden wordt is bovendien teveel vanuit de professional geredeneerd; de dokters en psychologen. De taal van bestuurders en ondernemers is anders. Strategischer en meer met een bedrijfsbelang voor ogen. De zichtbaar groeiende belangstelling voor IM maakt het onvermijdelijk dat nu ook op bestuurlijk niveau gekozen wordt te werken vanuit een IMconcept. Vanwege de fors groeiende vraag in de markt vinden wij de tijd rijp voor een meer substantiële benadering. Hier liggen interessante kansen voor een ondernemer in
1
de zorg die innovatief wil zijn en zich wil profileren als een ondernemer met visie die oog heeft voor de patiënt. We zien - met u - de maatschappelijke ontwikkeling dat burgers steeds meer verantwoordelijkheden krijgen toegeschoven voor het handhaven van hun gezondheid. Ongezond leven wordt bestraft door zorgverzekeraars en de civil society komt weer terug. Elkaar ondersteunen, mantelzorg krijgen weer extra financiële middelen (WMO, CAO’s). Zelfzorg, de zelfdiagnose markt maakt een snelle groei door. Ook leken kunnen hun cholesterol nu zelf meten, fitness is in. Wij pleiten voor een concept waarin meer aandacht is voor compassie, gelijkwaardigheid en zingeving, zonder de verworvenheden van de technisch onderbouwde medische zorg tekort te doen. High tech én high touch! Wij willen “de zachte” technieken (low costs) en de “harde” (high costs) technieken elkaar laten versterken in een economisch sterke exploitatie-model. De tijd is er rijp voor :een Integrative Medicine centrum. Wij willen daar graag de katalysator voor zijn. Hoe moet een dergelijk centrum eruit zien?
In elk geval is het gestoeld op de vier geïntegreerde pijlers van IM, en dat heeft consequenties voor: 1. de inrichting en het gebouw: healing environment 2. de relatie tussen arts en patiënt: de patiënt écht centraal 3. de verhouding tussen cure en care én zelfmanagement van de patiënt 4. het aanbod aan behandelingen en therapieën: naast standaardbehandelingen ook ruimte voor nieuwe benaderingen als meditatie, visualisatie, health coaching, etc. Bijgaand vindt u een korte omschrijving van het concept , voorbeelden van buitenlandse klinieken en initiatieven in Nederland en een stappenplan voor de eerste fase om tot een Centrum voor in Nederland te komen. Om een dergelijk concept te realiseren vragen wij uw input: inhoudelijk, maar vooral bestuurlijk/ondernemend. Wij hopen dat u deze ontwikkeling maatschappelijk en economisch interessant genoeg vindt om met ons te bespreken en verder te ontwikkelen. De Initiatiefgroep Integrative Medicine, Drs. Drs. Drs.
J.P. Zoutberg van het IvB M. Busch van … J. Meijer van …
2
High touch met high tech…..
Datum: Redactie: Johan Zoutberg Judith Meijer Martine Busch
3
1.
Integrative Medicine, de Derde Weg?
IM is geen alternatieve geneeskunde en geen allopathische geneeskunde, maar de verbinding tussen beiden,… de 3e weg? Onder IM wordt verstaan “evidence-based” geneeskunde die het belang van de relatie tussen hulpverlener en patiënt opnieuw bevestigt, zich richt op de hele mens, en gebruik maakt van alle geschikte therapeutische benaderingen en disciplines om optimale gezondheid en ‘healing’ te bereiken. De behandeling is niet slechts gericht op de bestrijding van en aandoening, maar beoogt verbetering van de algehele life-style. In een eenvoudig schema zien de vier pijlers van IM er zo uit:
Duurzame helende omgeving
Patiëntgerichte zorg
Oriëntatie op gezondheid en welbevinden
Geschikte therapeutische benaderingen
Bij IM staat de patiënt dus centraal. Dat is niet nieuw, want elke zichzelf respecterende gezondheids(zorg-)instelling heeft wel een zin van deze strekking in haar zorgvisie staan. Bij IM wordt er echter mee bedoeld dat patiënt de regie krijgt over zijn eigen gezondheid en dat de behandelaars de rol van coach vervullen. Behandeling is dus maatwerk, dat wil zeggen, er wordt samen met de patiënt gekeken welke behandelingen in aanmerking komen, wat de effectiviteit daarvan is en wat de voorkeuren van de patiënt zijn. De patiënt wordt meer betrokken bij zijn eigen behandeling en zal dus ook zelf actiever moeten bijdragen aan zijn gezondheid. Daarbij gaat het niet alleen om het herstellen van of het leren omgaan met ziekte, maar ook om preventie van ziekte, om een gezonde leefstijl en om welbevinden. Hoe prettiger iemand zich voelt, hoe beter dat is voor zijn gezondheid. Daarom is een duurzame helende omgeving ook van belang: een regulier centrum (alleen de naam al) is over het algemeen niet erg uitnodigend qua sfeer. De huidige gebouwen en de inrichting zijn over het algemeen zo clean en onpersoonlijk dat je er beslist niet vrolijker van wordt en al helemaal niet als je je kwetsbaar en ziek voelt. Het verschil tussen het huidige allopatische aanbod in ziekenhuizen is dat………………………………………
4
De mogelijkheid om in het behandelplan – op grond van voorkeuren van de patiënt, een holistische visie én bewezen effectiviteit – ook complementaire behandelvormen op te nemen, vormt ook een aspect van. Als je die verschillende therapeutische mogelijkheden vervolgens indeelt naar hun werking, dan vervalt bovendien het onderscheid tussen regulier en complementair. Kathi Kemper, hoogleraar aan Wake Forest University stelt daarvoor het volgende schema voor.
BIO-ENERGETISCHE THERAPIEEN Acupunctuur/acupressuur, therapeutic touch, gebed, chi gong BIOMECHANISCHE THERAPIEEN Chirurgie, chiropractie, massage
Patiëntgerichte, aandachtige zorg
BIO-CHEMISCHE THERAPIEEN Medicijnen, kruiden, vitaminen, mineralen, voedingssupplementen
LEEFSTIJLTHERAPIEEN Mind-body interventies (gezonde verbeelding, meditatie, psychosociale zorg), gezonde omgeving (muziek, etherische oliën, lichttherapie), beweging, gezonde voeding
Voor een Integrative therapie (ofwel IM) wordt alleen gekozen als er voldoende evidence is voor de effectiviteit ervan bij de betreffende klacht of aandoening. Zo kan acupunctuur bijvoorbeeld ingezet worden bij de behandeling van lage rugpijn, bij tand- of kiespijn of bij misselijkheid. Maar niet als ondersteuning bij afvallen of stoppen met roken; onderzoek toont aan dat het daarbij niet effectief is. En mindfulness meditation is als vorm van leefstijltherapie weer effectief bij depressie, gezonde verbeelding om de angst voor een operatie te verminderen. Andere voorbeelden van evidence based benaderingen zijn: . Imaginatie . Muziek . Meditatie . Verhalen vertellen . Massage . Bio-feed back . Werken ana intenite-verandering .
………………….????
.
5
2.
Ontwikkelingen van IM in binnen- en buitenland
In het bedrijfsleven heeft men al lang ontdekt dat de concurrentieslag niet gevoerd moet worden op productniveau, maar op service en klantenbinding, goed relatiebeheer. De zorgorganisatie/het ziekenhuis dat de meeste aandacht schenkt aan de gezondheid van de patiënt (en dat is wat anders dan aan de ziekte) - ook als die niet binnen de muren van het ziekhuis verblijft - zal de grootste waardering oogsten. Tevreden patiënten zorgen voor een gezonde economische prestatie van de zorgonderneming. In de Verenigde Staten is een consortium van 38 gerenommeerde universitaire ziekenhuizen actief dat de ontwikkeling van wil stimuleren. Zij doen dat door degelijk wetenschappelijk onderzoek te verrichten, nieuwe modellen van klinische zorg te ontwikkelen, en door innovatieve onderwijsprogramma’s te verzorgen waarin biogeneeskunde, de complexiteit van de mens, het zelfhelend vermogen en de rijke diversiteit aan therapeutische systemen geïntegreerd worden. Enkele gerenommeerde leden van het IM-consortium (zie verder www.imconsortium.org): o Columbia University o Duke University o Harvard Medical School o Mayo Clinic o Stanford University o Wake Forest University School of Medicine o University of Maryland o University of Pittsburgh De meeste van deze academische centra hebben een eigen centrum voor .
6
In Duitsland is de Kliniken Essen Mitte van het Knappschafts-Krankenhaus, verbonden aan de Universiteit Duisburg-Essen, een voorbeeld van. Een kleine greep uit de Nederlandse initiatieven: 1. Het Slotervaart Ziekenhuis in Amsterdam richt de kinderafdeling voorzichtig in volgens de principes van IM: er wordt gebruik gemaakt van aromaverneveling, kinderen worden aangemoedigd zelf de regie te nemen en krijgen daarvoor in bijvoorbeeld een cursus ‘rust’ instrumenten aangereikt, er is een spreekuur over complementaire behandelwijzen die aanvullend aan de pediatrische zorg gebruikt zouden kunnen worden. 2. Het Martini Ziekenhuis in Groningen heeft de nieuwbouw vormgegeven volgens het concept van een healing environment. 3. Het Flevo Ziekenhuis in Almere, het Gemini Ziekenhuis in Den Helder en de Orbis zorggroep in Limburg hebben zich gecommitteerd aan het Planetree concept, waarin veel elementen van zijn terug te vinden. Zo gebruikt het Flevo Ziekenhuis bijvoorbeeld CD’s met ontsanings- en visualisatieoefeningen rondom gynaecologische operaties. 4. UMC Maastricht heeft een cardio-psychiatrisch spreekuur, waarin hartklachten vanuit een holistisch (lichaam-geest) benadering gediagnosticeerd en behandeld worden. 5. Het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven werkt met persoonlijke coaches voor oncologiepatiënten, die persoonlijke aandacht en informatie op maat geven, zodat de patiënt veel meer zelf kunnen bepalen hoe zij verder behandeld gaan worden. 6. Het Deventer Ziekenhuis heeft ‘personal assistents’ die een soort roomservicediensten leveren. Elke personal assistent wordt aan ongeveer 10 patiënten gekoppeld. De Sint Maartenskliniek in Nijmegen gaat een recent ontwikkelde op E-learning gebaseerde Spraak Therapie (EST) implementeren voor patiënten met spraakproblemen als gevolg van neurologisch letsel, zoals een beroerte of de ziekte van Parkinson. EST biedt de mogelijkheid om zelfstandig spraak te oefenen op een zelf te verkiezen plaats en tijdstip: de patiënt kan van achter een eigen PC inloggen op een website waarop spraaktraining wordt aangeboden en met behulp van een aangesloten headset voorbeeldspraak beluisteren en de eigen spraak trainen. 7. De KNMG voert nu een open discussie over IM en aanvullende behandelingsmethoden. 8. Het St. Camillus verpleeghuis in Roermond levert zorg op afspraak, aangepast aan het ritme van de (dementerende) bewoners. 9. Lentis (GGZ) in Groningen heeft een eigen centrum voor integratieve psychiatrie. 10. Het Jan van Breemen Instituut heeft succes met haar experiment mensen met chronische rugpijn te behandelen met ‘’geestelijke middelen” en gesprekken i.p.v. de pijn direct te bestrijden. 11. Het Medisch Centrum Alkmaar (Interne Geneeskunde) is uiterst enthousiast over haar Integrative Medicine benadering waarbij zij o.a. visualisatieoefeningen doet bij mensen met chemotherapie. 12. Steeds meer ziekenhuizen stellen een groepsspreekuur in voor patiënten met dezelfde ziekte of aandoening, en niet alleen uit efficiëntie...
7
3. Stappen op weg naar een Centrum voor Integrative Medicine Integrative Medicine dient zich dus nu aan als een veelbelovende benadering met nieuwe mogelijkheden voor de gezondheidszorg. Inmiddels is er de afgelopen jaren het een en ander in ontwikkeling gekomen op het gebied van IM, zoals: het opbouwen van een netwerk het uitdragen van het gedachtegoed contacten leggen nationaal/internationaal enkele geïsoleerde onderzoeken Voorbeelden van onderzoeken zijn: . . . Wij als initiatiefnemers zitten hier dicht op en kunnen waar nodig relevante deskundigheden mobiliseren. Als initiatiefgroep willen wij deze expertise en netwerken productief maken. Daartoe willen wij een krachtige advies/raadgevende rol gaan innemen naar initiatiefnemers/ondernemers die dit concept willen omzetten in ene onderneming. Advies over: financiering vormgeving van de onderneming netwerken en relaties leggen met andere marktpartijen advisering bij onderzoek (laten) doen redactionele ondersteuning bij het opstellen van documenten omgaan met de overheid en wet- en regelgeving…. …. Zoals gezegd is de tijd nu rijp voor innovatief ondernemerschap. Met dit initiatief willen wij IM op een hoger plan trekken, door partijen (ondernemers en middelen) te werven en nadere uitwerking te geven aan de volgende zaken: 1. Meer kwantitatieve gegevens over de omvang van de voedingsbodem in Nederland voor een Centrum voor Integrative Medicine. 2. Welke exploitatievorm kan een dergelijk initiatief binnen de regel- en wetgeving (AWBZ, Zorgverzekeringswet, WMO en andere) in Nederland de uitgangspunten van IM realiseren. Denk aan juridisch eigendom, wijze van exploiteren, etc.? 3. Welke partners/coalities zijn mogelijke exploitanten in Nederland Voor vraag 1. en 2. wordt een haalbaarheidsstudie uitgevoerd, voor vraag 3. een ontwerpstudie. Voor elke vraag is een andere aanpak vereist. Deze wordt hieronder nader uitgewerkt. Haalbaarheidsstudie Deze studie bestaat uit een marktanalyse onder zowel patiënten als professionals en analyse van de regel- en wetgeving. Gestart wordt met een literatuurstudie van bestaande relevante publicaties. Deze studie wordt aangevuld met enkele gerichte interviews met kennisdragers. Eventueel zal een aanvullend marktonderzoek worden uitgevoerd, afhankelijk van de resultaten van de literatuurstudie en de interviews. Exploitatievormen Aan de hand de uitgangspunten van IM, de vier pijlers, worden een aantal brainstormsessies belegd met als doel een ontwerp te maken van (onderdelen van) een Centrum voor IM. Voor deze sessies wordt een samenstelling nagestreefd, waarbij expertise en creativiteit elkaar kunnen ontmoeten en die leiden tot een praktische vertaling van de kennis en nieuwe inzichten. Daarbij wordt zoveel mogelijk de bestaande vormgeving van de gezondheidszorg losgelaten, waardoor er mogelijk nieuwe concepten ontstaan, niet alleen voor de uitvoering binnen bestaande instituties – zoals een
8
ziekenhuis – als ook voor het neerzetten van nieuwe instituties – zoals een gezondheidscentrum plus, dat wil zeggen een gezondheidscentrum, waarin onderdelen van het ziekenhuis worden ondergebracht of juist preventietaken.
9
4. Koers en richtingen Enkele aspecten lijken richtinggevend voor de realisatie van het IM-concept. Uit onderzoek en ervaringsgegevens komen wij tot de volgende richtinggevende aspecten. Meer geld helpt niet Gebleken is wel dat hogere uitgaven voor gezondheidzorg niet leiden tot een betere gezondheid. Ook wijzen rapporten uit dat meer toegang tot de reguliere gezondheidzorg de gezondheid van mensen niet automatisch verhoogd. (Humer; ‘Managing for Health”) Meer geld en meer consumptie is een doodlopende weg. Wij denken daarom dat het IM concept binnen de bestaande financiële kaders geëxploiteerd kan worden. De meeste aanvullend behandelingen kosten slechts een fractie van de high tech benadeling terwijl de IM behandeling op enkele terreinen de overconsumptie van dure high techbehandeling kan verminderen. Het IM concept is niet een kwestie van meer geld investeren, maar de middelen anders aanwenden. De dienende dokter Ook de medische stand is zich in toenemende mate aan het heroriënteren op de positie van de arts in een wereld waar de verhouding tussen patiënten en artsen snel aan het verschuiven is. Managers zeggen dat er patiëntgericht gewerkt moet worden, dat de zorg een markt is, dat er vraagsturing is. Patiënten stellen - vaak uit onwetendheid assertieve eisen aan de dokter. Artsen lijken het initiatief kwijt als het gaat op de organisatie van de zorg aan hun patiënten. Ja, de dokter wil wel dienend zijn, maar heeft ook een eigen beroepsopvatting. Welke dan? De principes van IM helpen in deze discussie. IM sluit dicht aan op de rol van de diende arts met een eigen beroepsopvatting. Preventie moet Recentelijk haalde het CVZ de opening van het journaal met het advies om preventie op te nemen in het basispakket van de zorgverzekering. Vroeg of laat zal het dus ervan komen! Een stevige impuls voor de IM-benadering. Dat u zich als IM ondernemer mag scharen onder de partijen die zich bezig houden met preventie van ziektes en preventie van consumptie van medisch handelen, geeft u een geloofwaardige positie op de markt van de gezondheidszorg. Het College van Zorgverzekeringen zoekt naar mogelijkheden om preventie een integraal onderdeel te laten worden van de verzekerde zorg. U kunt hen met IM helpen. Waardige zorg In het boekje “Gesprekken over een Waardige Zorg” van T. van den Klinkenberg kunt u lezen hoe belangrijk en genezend waardigheid heeft in het genezingsproces van mensen. Waardigheid is een kernbegrip in IM. Afspraken maken Het zal binnen de bestaande regelgeving lastig zijn om de besparing op duurste producten door goedkopere producten in te zetten uiteindelijk goedkoper is. Voor een maatschappelijke ondernemer in de gezondheidszorg echter een lastige opgave dit aan te tonen. Daarom zal er met meerdere zorgverzekeraars aparte afspraken over de exploitatie van dit nieuwe concept gemaakt moeten worden. Geen personeelsgebrek meer? Uit oogpunt van personeelsmanagement liggen hier ook grote kansen. Immers gebleken is dat het steeds lastiger wordt om vacatures van hoogwaardig personeel/professionals op te vullen. Dit probleem zal in de toekomst verder toenemen. Op de arbeidsmarkt zijn ondernemers die professionals een motiverende omgeving bieden het meest kansrijk. Uit de V&V sector kennen we de voorbeelden van BV. Buurtzorg, waar nauwelijks managers werken en waar de professional (weer) grote zeggingskracht krijgt over de te volgen koers in de behandeling van patiënten. De dokter of verpleegkundige weer als coach.
10
Ondernemerschap Opvallend is dat veel van de bestaande zorgondernemers hun vernieuwing zoeken in het verbeteren van de bestaande werkwijze, meer technologie, meer management. Het is lastiger, maar ook lonender eens buiten de gebaande paden te stappen. Doelgroep: De groep die het meest in geïnteresseerd is en daarvoor ook extra geld voor zou willen betalen zijn: . beter opgeleid . woonachtig in de Randstad/steden . babyboomers . ouderen Type aandoeningen Met name daar war het gaat om de verhoging van de levenskwaliteit van zieke mensen kan IM wezenlijk veel betekenen, zowel economisch als gezondheidstechnisch. Voorbeelden: . chronische zieken. . onbegrepen of moeilijk bestrijdbare ziektes zoals: MW/CVS en fibromyalgie (zie ook de VU.) . onverklaarbare pijnen . ziektes waar palliatieve zorg gewenst is. Exploitatievorm Een transmurale benadering is wenselijk. Immers zowel de curatieve, preventieve als de care aspecten komen in het IM aan bod. Zoals gezegd is het lastiger en trager om een bestaande organisatie te veranderen dan een nieuwe op te zetten. Vormen waar wij aan denken zijn: . Een project/joint-venture waarin een V&V-organisatie samenwerkt met een ziekenhuis. . Een hybride-organisatievorm waarbij vanuit 1 centrum meerdere specialisten zich committeren aan deze IM benadering. Immers niet alle deskundigen hoeven in loondienst te zijn. . Een zelfstandige polikliniek/dagbehandelingsafdeling/gezondheidscentrum met afspraken met een ziekenhuismaatschap
11
VERWERVINGPLAN: 1.
Een startconferentie in Felix Meritus/Rode Hoed
Thema: IM is een antwoord op de explosieve kostengroei en verschraling van de gezondheidszorg Doel : Presentatie van een strategie daartoe Genodigden: . zorgverzekeraars . V&V bestuurders . journalisten . Fractievoorzitter van SP . Artsen/specialisten . VU-onderzoekers Spreker
: Martine Busch?- Hans Hogervorst? Ab Klink
Gespreksleider
: Jos Kessel
Financiering : Sponsorring zorgverzekeraars en Rode Hoed 2. .
Netwerkactiviteiten: Diners pensant in Carnac Financiering : toegangsprijzen
3. . .
Publicaties over ons initiatief: Interviews Columns
4. .
Openen van een website Centrum voor IM: Interactief Financiering:
12
Te benaderen relevante partijen: . Het Natuurcollege . Roel Pieper . Joop van de Ende) . Helen Downing . ’t Behouden Huys . Verzekeraars . Wethouders . Happinez . Body Shop . Reeds actieve ondernemers . Moeder van Martine . www.iocob.nl . Fondsen . Paul Kaiser van Unive. Medisch adviseur . Centrum voor Kloantervaring Zorg . Stichting Miletus . Mike Leers, voorzitter RvB CZ . Aartjan Beekman hoofd psychiatrie VU) . Hoenders: Centrum voor Integrale Psychiatrie
13
