Utilisatierapport Technologiestichting STW _ november 2011

Utilisatierapport 2011 Technologiestichting STW _ november 2011

Technologiestichting STW / Utilisatierapport 2011

Technologiestichting STW bezoekadres

Van Vollenhovenlaan 661 3527 JP Utrecht postadres

Postbus 3021 3502 GA Utrecht telefoon

030 6001 211 fax

030 6014 408 e-mail

[email protected] internet

www.stw.nl

Colofon eindredactie en productie

Kitty Puijk, STW ontwerp

Argante Argante, Amsterdam fotografie

Bart van Overbeeke Fotografie, Eindhoven (pagina 4) Ivar Pel, Utrecht betrokken instellingen interviews

Muel van Bunge, Schrijvenderwijs, Rotterdam druk

Spinhex & Industrie drukkerij, Amsterdam

foto omslag _ voorkant: van boven naar beneden Dorinde Kleinegris, Marlies Kampschreur, Simon Mathijssen; achterkant: van boven naar beneden Richard Lopata, Linda van den Bedem, Alina Tar a˘ u. Allen STW-promovendi uit 2010.

STW-nummer

ISBN

NUR

2011/20605/STW

978-90-73461-76-5

950

5FDIOPMPHJFTUJDIUJOH 458 6UJMJTBUJFSBQQPSU 458

5FDIOPMPHJFTUJDIUJOH 458

Utilisatierapport 2011


QSPKFDU zie pagina 102


Inhoud QBHJOB

Voorwoord

04

01:

Resultaten uit kennisoverdracht

05

02:

Statistiek

21

4BNFOWBUUJOH DJKGFST

5XFF NPNFOUFO WBO FWBMVBUJF

03:

1SPKFDUFO HFTUBSU JO

1SPKFDUFO HFTUBSU JO

STW-projecten 2000

31

*OEFMJOH QSPKFDUFO

1SPKFDUFO QFS JOTUFMMJOH

04:

Lijst gebruikers bij STW-projecten 2000

69

05:

STW-projecten 2005

75

*OEFMJOH QSPKFDUFO

1SPKFDUFO QFS JOTUFMMJOH

06:

Lijst gebruikers bij STW-projecten 2005

Lijst van afkortingen

103

111


Voorwoord

Waardevol 3FDFOU WFSTDIFFO IFU SBQQPSU A8BBSEFWPM

EPPS UF SBQQPSUFSFO PWFS EF CFUSPLLFOIFJE #

JOEJDBUPSFO WPPS WBMPSJTBUJF %F QVCMJDBUJF JT

WBO NPHFMJKLF LFOOJTHFCSVJLFST CJK IFU POEFS

FFO SFTVMUBBU WBO FFO TBNFOXFSLJOH UVTTFO

[PFL PWFS IFU POUTUBBO WBO FFO BBOXJKTCBBS

IFU 3BUIFOBV *OTUJUVVU 5FDIOPMPHJFTUJDIUJOH

QSPEVDU 1 VJU POEFS[PFL FO PWFS EF JOLPN

458 FO 5FDIOPQPMJT JO PQESBDIU WBO EF

TUFO * EJF IFU POEFS[PFL 458 FOPG EF

-BOEFMJKLF $PNNJTTJF 7BMPSJTBUJF %F EBBSJO

CFUSPLLFO POEFS[PFLTHSPFQ IFFGU PQHFMFWFSE

HFQSFTFOUFFSEF VJUHBOHTQVOUFO [JKO FWFO

%F[F # 1 FO * XPSEFO OJFU BMMFFO AHFTDPPSE

FFOWPVEJH BMT WFSIFMEFSFOE

NBBS PPL BMUJKE UPFHFMJDIU NFU FFO LPSUF UFLTU

@ WBMPSJTBUJF JT OJFU UF NFUFO FO UF WFSHFMJKLFO

XBBSJO IFU QSPDFT FO EF DPOUFYU CFTDISFWFO

EPPS TJNQFMF UFMMJOHFO @ FFO DPNCJOBUJF WBO LXBMJUBUJFWF FO LXBOUJUBUJFWF HFHFWFOT JT OPEJH WPPS

XPSEFO )FU VUJMJTBUJFSBQQPSU BMT SBQQPSUBHF UPPM WPPS WBMPSJTBUJF JT EBBSNFF IFMFNBBM JO MJKO NFU EF JO[JDIUFO WBO IFU SBQQPSU A8BBSEFWPM

FFO HFGVOEFFSE PPSEFFM @ JFEFSF TJUVBUJF JT VOJFL FO BGIBOLFMJKL WBO EF DPOUFYU

*O EF HFFTU WBO A8BBSEFWPM XJM 458 NFU IBBS TUBOEWBTUJHF QVCMJDBUJF WBO IFU KBBSMJKLTF VUJMJTBUJFSBQQPSU CJKESBHFO BBO FFO HFOVBO

7BMPSJTFSFO JT FFO JOUFSBDUJFG QSPDFT NFU FFO

DFFSE EFCBU PWFS WBMPSJTBUJFJOEJDBUPSFO

VJULPNTU %BU CFUFLFOU EBU OJFU BMMFFO EF VJU

7PPSCJK BBO EF POHF[POEF GPDVT PQ BBOUBMMFO

LPNTU NBBS PPL IFU QSPDFT o UPU OV UPF WFFMBM

PDUSPPJBBOWSBHFO JO EF QVCMJFLF TFDUPS 0Q

HFOFHFFSE o WBO CFMBOH JT PN EF JOTQBOOJOHFO

XFH OBBS FFO DPNQMFFU CFFME WBO WBMPSJTBUJF

PQ IFU HFCJFE WBO WBMPSJTBUJF HPFE JO LBBSU UF

458 XJM WPPSMPQFS CMJKWFO NFU IFU POUXJLLFMFO

CSFOHFO

WBO JOEJDBUPSFO EJF IFU WFSIBBM WBO IFU WBMPSJ TFSFO WFSUFMMFO %BU JT FDIU XBBSEFWPM

*O EJU OJFVXTUF VUJMJTBUJFSBQQPSU UPPOU 458 V EF WBMPSJTBUJFSFTVMUBUFO PQ EF 458QSPKFDUFO EJF WJKG SFTQFDUJFWFMJKL UJFO KBBS HFMFEFO HFTUBSU [JKO 8JK EPFO EJU [PBMT V BM TJOET EF KBSFO WBO EF WPSJHF FFVX WBO POT HFXFOE CFOU

&QQP #SVJOT directeur STW

3FTVMUBUFO VJU LFOOJTPWFSESBDIU 6UJMJTBUJFSBQQPSU 458

uit 01 : Resultaten kennisoverdracht @ @ dr. Christiane Feron en dr. Vincent Verlant _

07

i.VJ[FO [JKO OV FFONBBM HFFO NFOTFOw @ @ ir. Bas Lemmens _

08

1VSF 5SBDF SFHJTUSFFSU XFFÑOBDUJWJUFJU WFJMJH FO OBVXLFVSJH @ @ dr.ir. Jan Ribberink _

10

(PPUHPMG XJKTU VJU XFML [BOE XBBSIFFO TUSPPNU @ @ ir. Casper Wassink _

12

i5PFQBTTJOHFO NPFUFO XFSLFO WBO EF 4BIBSB UPU "MBTLBw @ @ dr.ir. Joost Lötters_

13

i8JK XJMMFO DPOTUSVDUJFG TBNFOXFSLFO NFU VOJWFSTJUFJUFOw @ @ Christian Galuschky _

15

i% JNBHJOH NPFU CVTJOFTT BT VTVBM XPSEFOw @ @ Wim Arts _

16

.FU FFO XBSNUFQVMT [FU KF EF HSPFJ WBO FFO QBEEFOTUPFM BBO FO VJU @ @ dr. Hera Lichtenbeld _

18

(F[BNFOMJKLF QBUFOUBBOWSBBH WFSMFOHU POUXJLLFMUJKE @ @ prof.dr. Armin Kohlrausch _ i*O EF HFCSVJLFSTDPNNJTTJF [JUUFO JT FFO QVCMJFLF CSBJOTUPSNw

19

3FTVMUBUFO VJU LFOOJTPWFSESBDIU 6UJMJTBUJFSBQQPSU 458


Open Technologieprogramma 3FTVMUBUFO VJU LFOOJTPWFSESBDIU 6UJMJTBUJFSBQQPSU 458

QSPKFDU

05397

(MBYP4NJUI,MJOF [PFLU WBDDJO UFHFO NFOJOHJUJT UZQF #

“Muizen zijn nu eenmaal geen mensen” ES $ISJTUJBOF 'FSPO FO ES 7JODFOU 7FSMBOU (MBYP4NJUI,MJOF #JPMPHJDBMT

Als een van de hoofdleveranciers van vaccins wereldwijd is GlaxoSmithKline Biologicals (GSK) er veel aan gelegen om een vaccin te vinden tegen Neisseria meningitidis serogroup B (MenB). Al ruim tien jaar is het bij Brussel gevestigde bedrijf industrieel partner van STW. Programmamanager dr. Vincent Verlant en onderzoekster dr. Christiane Feron vertellen over de voortgang. i"M FJOE KBSFO OFHFOUJH LXBN QSPG +BO 5PNBTTFO WBO EF 6OJWFSTJUFJU 6USFDIU NFU WPPSTUFMMFO WPPS POEFS[PFL CJK +BO 1PPMNBO

Op weg naar een vaccin

POEFS[PFLTUSBKFDU i*OUVTTFO IFCCFO XF

UPFO WFSBOUXPPSEFMJKL WPPS CBDUFSJÑMF WBD

i%F FFSTUF TUBQ PN FFO WBDDJO UF NBLFO

WFFM LFOOJT WFSHBBSE EJF LBO IFMQFO CJK EF

DJOT TFDUJF 3% CJK (4,w [FHU 'FSPO

JT EF JEFOUJGJDBUJF WBO NPMFDVMFO PQ EF

POUXJLLFMJOH WBO FFO WBDDJO UFHFO .FO#

i8JK [BHFO EF NPHFMJKLIFEFO FO [JKO NFU

PQQFSWMBLUF WBO .FO# EJF IFSLFOE LVOOFO

0PL JT EF[F LFOOJT WBO UPFQBTTJOH PQ

TUFVO WBO 458 FFO TBNFOXFSLJOH NFU

XPSEFO EPPS POT JNNVVOTZTUFFN XBU UPU

BOEFSF [JFLUFWFSXFLLFST %BU NBBLU IFU

EF VOJWFSTJUFJU CFHPOOFO 4JOETEJFO NBLFO

EF OFVUSBMJTBUJF WBO EF CBDUFSJF LBO MFJEFO

POEFS[PFL PQ [JDI BM XBBSEFWPMw

XF TUFFET WPSEFSJOH TUBSUFO XF WFSWPMH

7FSMBOU EJF EF NVMUJEJTDJQMJOBJSF POEFS

POEFS[PFLFO PQ FO JT FS FFO BBOUBM QBUFO

[PFLTHSPFQ DPÚSEJOFFSU i%BBSOBBTU NPFU

Samenwerking met STW kan tot prima

UFO PQHFTDISFWFO %BBSVJU NBH KF PQNBLFO

KF PPL IFFM OBVXLFVSJH POEFS[PFLFO IPF

resultaten leiden

EBU XF PQ IFU KVJTUF QBE [JKO .FU NVJ[FO

EF CBDUFSJF EF JOGFDUJF WFSPPS[BBLU XBOU

'FSPO FO 7FSMBOU EPFO HFFO WPPSTQFMMJOHFO

LVOOFO XF CBTJTLFOOJT LSJKHFO WPPS EF

EBBSJO LBO EF TMFVUFM WPPS IFU WJOEFO WBO

PWFS EF TOFMIFJE XBBSNFF [JK IFU WBDDJO

POUXJLLFMJOH WBO FFO WBDDJO NBBS IFU

FFO WBDDJO MJHHFO %VT XJK POEFS[PFLFO IPF

VJUFJOEFMJKL BBO EF XFSFME [VMMFO LVOOFO

WJOEFO WBO IFU KVJTUF WBDDJO JT FFO VJUFSTU

EF CBDUFSJÑO XFSLFO FO TFMFDUFSFO PQ CBTJT

QSFTFOUFSFO i0NEBU XF OPH IFFM XBU

DPNQMFYF [BBL &O NVJ[FO [JKO OV FFONBBM

EBBSWBO TUPGGFO EJF IFO LVOOFO EPEFO

FTTFOUJÑMF POUXJLLFMJOHTTUBQQFO NPFUFO

HFFO NFOTFOw

.FNCSBBOFJXJUUFO [JKO NPHFMJKLF LBOEJEBUFO

PWFSXJOOFOw NFOFO [JK i.BBS IFU [BM OJFU

BMT DPNQPOFOUFO WBO FFO WBDDJO &O FFO

OPH FFOT UJFO KBBS EVSFO WPPSEBU XF NFU SFTVMUBUFO LPNFOw

.FO# LBO MFWFOTHFWBBSMJKL [JKO %F IFSTFO

CFMBOHSJKL POEFSEFFM WBO IFU POEFS[PFL SJDIU

WMJFTPOUTUFLJOH UZQF # WPMUSFLU [JDI JO [FFS

[JDI PQ IFU CFHSJKQFO IPF EF FJXJUUFO JO

LPSUF UJKE #JOOFO VVS JT EF TDIBEF BBO

NFNCSBOFO [JDI HFESBHFO 0PL [JKO XF WFS

%BU IFU (4, NFOFOT JT NPHF CMJKLFO VJU

HFCSBDIU %JF TDIBEF CFTUBBU PG VJU EF EPPE

JO IFU POEFS[PFL EPPS IFU CFTUVEFSFO

IFU GFJU EBU IFU CFESJKG WPPSUCPVXFOE PQ

PG VJU FSOTUJHF MFWFOTMBOHF OFVSPMPHJTDIF

WBO NFOTFO EJF NFOJOHJUJT UZQF # IFCCFO

EF LFOOJT VJU 458QSPKFDUFO EF POEFS

TDIBEF &FO WBO EF SFEFOFO XBBSPN EF

HFIBE FO IFU IFCCFO PWFSMFFGE #JK IFO [JKO

[PFLFO JOUVTTFO WPMMFEJH [FMGGJOBODJFSU 'FSPO i7PPS GVOEBNFOUFFM POEFS[PFL JT

POUXJLLFMJOH WBO IFU WBDDJO VJUEBHFOE JT

XF WPPSBM PQ [PFL OBBS EF BOUJMJDIBNFO EJF

JT IFU CFQFSLUF PQUSFEFO WBO NFOJOHJUJT

[JK IFCCFO PQHFCPVXE %JF LVOOFO POT PPL

IFU WPPS POT JOUFSFTTBOU PN LFOOJT UF EFMFO

UZQF # %BBSWPPS JT IFU WJOEFO WBO EF KVJTUF

PQ IFU TQPPS [FUUFO WBO FFO FGGFDUJFG WBDDJOw

NFU FYQFSUT JO IFU WBL FO EVT QSPKFDUFO VJU

JNNVOPMPHJTDIF NBSLFS CFMBOHSJKL

UF CFTUFEFO 0O[F QSFUUJHF TBNFOXFSLJOH )PFXFM (4, EVT OPH MBOH OJFU [P WFS JT

NFU 458 IFFGU POT HFMFFSE EBU EJU UPU QSJNB

CMJKWFO 'FSPO FO 7FSMBOU QPTJUJFG PWFS IFU

SFTVMUBUFO LBO MFJEFOw

Open Technologieprogramma QSPKFDU

06480

Pure Trace registreert weeën-activiteit veilig en nauwkeurig JS #BT -FNNFOT EJSFDUFVS /FNP )FBMUIDBSF

Veel menselijk leed en hoge kosten in de zorg beperken. Bij Nemo Healthcare

1

durven de initiatiefnemers de stelling aan dat zij aan beide doelen kunnen bijdragen. Mede dankzij een Valorisation Grant van STW staan zij op het punt verbeterde producten op de markt te brengen voor de detectie van gezondheidsproblemen bij foetussen. Medeoprichter en algemeen directeur Bas Lemmens licht toe. i*O /FEFSMBOE [JKO FS [PO UJFOEVJ[FOE WSPFHHFCPPSUFT QFS KBBS FO [PO UXFFEVJ [FOE HFCPPSUFT WBO LJOEFSFO EJF [VVSTUPG HFCSFL IFCCFO POEFSWPOEFO UJKEFOT EF [XBOHFSTDIBQ "MT HZOBFDPMPHFO JO FFO WSPFH TUBEJVN JO[JDIU IFCCFO JO EF DPOEJUJF WBO FFO GPFUVT LVOOFO [JK CJKWPPSCFFME FFSEFS CFTMVJUFO EF CBCZ HFCPSFO UF MBUFO XPSEFO PG EF CBCZ UF CFIBOEFMFO "GHF[JFO WBO EF NFOTFMJKLF BTQFDUFO MJHHFO EF [PSHLPTUFO WPPS JFNBOE EJF NFU [VVSTUPG )FU TZTUFFN EBU POEFS EF OBBN 1VSF

HFCSFL UF LBNQFO IFFGU HFIBE UJKEFOT EF

NFUFS XFFÑO SFHJTUSFSFO FO JOXFOEJH

[XBOHFSTDIBQ CPWFO FFO NJMKPFO FVSP

LVOOFO [JK NFU FFO ESVLLBUIFUFS IFU IBSU

5SBDF PQ EF NBSLU LPNU JT POUXJLLFME

%F CFIBOEFMJOH JO IFU [JFLFOIVJT WBO FFO

SJUNF JO EF HBUFO IPVEFO 0OUCSFFLU IFU

EPPS JS $ISJT 1FUFST ESJS 3JL 7VMMJOHT FO

NPFEFS FO FFO WSPFHHFCPSFO CBCZ JO FFO

IBSUSJUNF EBO EVJEU EJU PQ [VVSTUPGHFCSFL

QSPGES (VJE 0FJ WBO IFU .BYJNB .FEJTDI $FOUSVN JO &JOEIPWFO *OWFTUFFSEFST JO

DPVWFVTF LPTU HFNJEEFME BMMFFO BM IPOEFSE

FO JT FS BMMF SFEFO PN JO UF HSJKQFOw [FHU

EVJ[FOE FVSP &ML NJEEFM EBU LBO IFMQFO

-FNNFOT i%F UPDPEZOBNPNFUFS JT FSH

/FNP )FBMUIUFDI [JKO 5FDIOPTUBSUT 7*1

[VMLF LPTUFO UF WFSMBHFO JT EVT XFMLPNw

POIBOEJH JO EF CFEJFOJOH FO MFWFSU OJFU

GVOE FO 8FMCPSO .BBS EF PPSTQSPOLFMJKLF

[FHU -FNNFOT *O IFU WFSMFEFO IFFGU IJK

[VMLF CFUSPVXCBSF HFHFWFOT PQ BMT EF

POUXJLLFMJOH WBO EF LFOOJT LPNU PQ IFU DPOUP WBO 458 UF TUBBO EJF FFO

SVJNF FSWBSJOH PQHFEBBO JO IFU WFSUBMFO WBO

ESVLLBUIFUFS %JF JT FDIUFS XFFS WPM SJTJDPT

XFUFOTDIBQQFMJKLF LFOOJT OBBS DPNNFSDJÑMF

PNEBU [JK EF QMBDFOUB LBO CFTDIBEJHFO

7BMPSJTBUJPO (SBOU UFS CFTDIJLLJOH TUFMEF

QSPEVDUFO CJK .BBTUSJDIU *OTUSVNFOUT WBO EF

8JK IFCCFO FFO FMFLUSPEFQMFJTUFS POUXJLLFME

i5JKEFOT IFU QSPKFDU EBU JO TUBSUUF

6OJWFSTJUFJU WBO .BBTUSJDIU

EJF PQ EF CVJL WBO EF NPFEFS EF XFFÑO

[BU JL PQ WFS[PFL WBO 1FUFST JO EF HFCSVJ

BDUJWJUFJU [FLFS FWFO HPFE SFHJTUSFFSU BMT EF

LFSTDPNNJTTJF /BBSNBUF EF SFTVMUBUFO

Valorisation Grant

ESVLLBUIFUFS %F QMFJTUFS JT BBO UF TMVJUFO PQ

WPSEFSEFO FFO QBUFOU WPMHEF BM TOFM XFSE

i/V LVOOFO HZOBFDPMPHFO FFO FDIP MBUFO

FFO LBTUKF EBU EF HFHFWFOT EPPSHFFGU BBO

EVJEFMJKL EBU XF IFU JO FFO CFESJKGTWPSN

NBLFO FO NFU FFO $5(TDBO EF XFFÑO

EF $5(NPOJUPS %BBSNFF TMVJU POT TZTUFFN

[PVEFO NPFUFO VJUCPVXFO %BBSPQ IFC JL

BDUJWJUFJU FO GPFUBMF IBSUBDUJWJUFJU NFUFO

BBO PQ EF CFTUBBOEF JOGSBTUSVDUVVS JO

CFTMPUFO NJK IJFS GVMMUJNF BBO UF XJKEFOw

6JUXFOEJH LVOOFO [JK NFU FFO UPDPEZOBNP

[JFLFOIVJ[FOw


“Je heb elke euro nodig”

i#JOOFO FOLFMF KBSFO EFOLFO XF PO[F

2

QSPEVDUFO UF LVOOFO WFSLPQFO *O EF TUBSUGBTF JT EF TBNFOXFSLJOH NFU 458 WPPSUHF[FU 4PNT [PV 458 JFUT NFFS PPH LVOOFO IFCCFO WPPS EF QPTJUJF WBO FFO TUBSUFOEF POEFSOFNJOH 8JK [PVEFO CJKWPPS CFFME HSBBH PWFSFFOLPNFO PWFS FOLFMF KBSFO TUSVDUVSFFM UXFF BJPT JO EJFOTU UF OFNFO .BBS JO EF FFSTUF KBSFO IFC KF FMLF FVSP OPEJH WPPS IFU POUXJLLFMFO WBO KF QSPEVDUFOw *O EF UPFLPNTU WFSXBDIU -FNNFOT OJFVXF QSPEVDUFO UF LVOOFO POUXJLLFMFO CJKWPPSCFFME PN PPL EF IBSU BDUJWJUFJU WBO EF CBCZ UF NPOJUPSFO

3

1 3JL 7VMMJOHT UPPOU EF FYQFSJNFOUFMF PQTUFMMJOH XBBSNFF FFO PQOBNF HFNBBLU LBO XPSEFO WBO IFU GPFUBMF &$( @ foto: Bart van Overbeeke 2 &FO DMPTF VQ WBO EF FYQFSJNFOUFMF QMFJTUFS PQ FFO [XBOHFSF CVJL 3 WMOS JS #BT -FNNFOT /FNP )FBMUIDBSF

ESJS 3JL 7VMMJOHT QPTUEPD 56F

QSPGES (VJE 0FJ HZOBFDPMPPH FO QFSJOBUPMPPH IPPGE 7FSMPTLVOEF .ÉYJNB .FEJTDI $FOUSVN 7FMEIPWFO FO ESJS $ISJT 1FUFST LMJOJTDI GZTJDVT +FSPFO #PTDI ;JFLFOIVJT %F QSJNBJSF NFEFXFSLFST WBO /FNP [JKO 3JL $ISJT FO #BT

QSPKFDU

06480


06586

Gootgolf wijst uit welk zand waarheen stroomt ESJS +BO 3JCCFSJOL 6OJWFSTJUFJU 5XFOUF

Stort heel veel zand in een driehonderd meter lange, zeven meter diepe betonnen

1

goot, breng 3,5 miljoen liter water in beweging door golven en registreer hoe het zandprofiel er uit komt te zien. Oneerbiedig gezegd heeft Jolanthe Schretlen daar honderden onderzoeksuren in zitten. Met de resultaten van haar metingen leverde zij een belangrijke bijdrage aan het internationale STWproject SANTOSS waarin een nieuw zandtransportmodel werd ontworpen. %SJS +BO 3JCCFSJOL VOJWFSTJUBJS IPPGE EPDFOU BBO EF 6OJWFSTJUFJU 5XFOUF MFJEEF JO /FEFSMBOE IFU POEFS[PFL i8F [JKO JO HFTUBSU NFU FFO POEFS[PFL OBBS FFO WFSCFUFSE NPEFM XBBSNFF EF JOWMPFE WBO WFSTDIJMMFOEF HPMGWPSNFO FO TQFDJGJFLF FGGFDUFO WBO PQQFSWMBLUFHPMWFO LVOOFO XPSEFO WPPSTQFMEw [FHU IJK i+PMBOUIF IFFGU JO )BOOPWFS JO EF HPMGHPPU HFNFUFO XBU FS POEFS PQQFSWMBLUFHPMWFO NFU WFSTDIJMMFOEF

%F VJULPNTUFO WBO EF[F FYQFSJNFOUFO

[POF WBO EF [FF PN IFU NFFS BMHFNFFO

TPPSUFO [BOE HFCFVSU "BO EF 6OJWFSTJUFJU

WPSNEFO EF CBTJT WPPS FFO OJFVX [BOE

UPFQBTCBBS UF MBUFO [JKOw

WBO "CFSEFFO IFFGU %PNJOJD WBO EFS " [JDI

USBOTQPSUNPEFM %BU XBT EF UBBL WBO ESJS

WPPSBM HFDPODFOUSFFSE PQ EF FGGFDUFO WBO

+FCCF WBO EFS 8FSG JOEFSUJKE XFSL[BBN BMT

Internationale samenwerking

[BBHUBOEWPSNJHF HPMWFOw

QPTU EPD BBO EF 6OJWFSTJUFJU 5XFOUF FO

)FU CFMBOH WBO EJU UZQF POEFS[PFL JT HSPPU

UVTTFOUJKET JO EJFOTU HFUSFEFO CJK POEFS

3JCCFSJOL i*O IFU WFSMFEFO MFHEFO XF FFO

[PFLTJOTUJUVVU %FMUBSFT )JFSEPPS XBT IJK

EBN BBO PN UF WPPSLPNFO EBU [BOE WBO

#JK[POEFSF WJOEJOH JO IFU QSPNPUJFPOEFS

[PXFM POEFS[PFLFS BMT MJE WBO EF HFCSVJLFST

EF LVTU BGTMPFH 5FHFOXPPSEJH LJKLFO XF

[PFL WBO 4DISFUMFO XBT EF SJDIUJOH WBO

DPNNJTTJF i%F FYQFSJNFOUFO WBO +PMBOUIF

NFFS OBBS IPF XF LVOOFO JOHSJKQFO JO IFU

Golven verplaatsten zand naar de kust

EF WFSQMBBUTJOH WBO WFSTDIJMMFOEF TPPSUFO

%PNJOJD FO EF BOEFSF POEFS[PFLFST IFCCFO

QSPDFT EPPS [BOE UPF UF WPFHFO ;P IFFGU

[BOE 4DISFUMFO i6JU POEFS[PFL JO UVOOFMT

CJKHFESBHFO BBO IFU NPEFM *O EF FFSTUF

3JKLTXBUFSTUBBU CJK 5FS )FJKEF IFU TUSBOE

LSFHFO XF WSPFHFS BMUJKE BMT VJULPNTU EBU

GBTF IFCCFO XF CFTUBBOEF LFOOJT HFCSVJLU

[FFXBBSUT VJUHFCSFJE NFU UXJOUJH NJMKPFO

IFU OFUUP USBOTQPSU WBO NFEJVN [BOE OBBS

JO EF UXFFEF GBTF IFCCFO XF EF OJFVXF

LVVC [BOE %F [FF [FMG CSFOHU IFU OBBS EF

EF LVTU UPF FO GJKO [BOE WBO EF LVTU BG HJOH

NFFUSFTVMUBUFO FS JO LVOOFO WFSXFSLFO

QMBBUTFO XBBS EF LVTU IFU OPEJH IFFGU

EPPS EF HPMWFO *O EF HPPU IFCCFO XF

6JUFJOEFMJKL XJMMFO XF IFU [BOEUSBOTQPSU

%BOL[JK POT TPPSU XFSL LVOOFO XF WSJK

FDIUFS BBOHFUPPOE EBU EF IPFWFFMIFEFO

BMT HFWPMH WBO HPMWFO FO TUSPNJOHFO [P

OBVXLFVSJH CFQBMFO XBBS XF IFU [BOE

HFUSBOTQPSUFFSE [BOE HSPUFS [JKO FO EBBS

HPFE NPHFMJKL LVOOFO VJUSFLFOFOw WFSUFMU

NPFUFO TUPSUFO PN EJU UF CFSFJLFO .BBS

OBBTU EBU CFJEF TPPSUFO [BOE OFUUP SJDIUJOH

7BO EFS 8FSG i8F XJMMFO IFU NPEFM EBBSPN

PO[F EJTDJQMJOF LPNU PPL WBO QBT CJK EF

EF LVTU WFSQMBBUTU XPSEFOw

VJUCSFJEFO NFU NFUJOHFO JO EF CSBOEJOHT

BBOMFH WBO EF 5XFFEF .BBTWMBLUF "MT KF


FOPSNF IPFWFFMIFEFO [BOE HBBU TUPSUFO JO [FF JT IFU WBO CFMBOH WPPSBG UF XFUFO XBU

QSPKFDU

2

3

4

5

6

7

EF FGGFDUFO IJFSWBO [JKOw %F JOUFSOBUJPOBMF TBNFOXFSLJOH JT IFU UFBN VJU 5XFOUF VJUTUFLFOE CFWBMMFO i)PFXFM /FEFSMBOE [POEFS PWFSESJKWJOH UPU EF XFSFMEUPQ PQ IFU HFCJFE WBO XBUFS CFIFFS CFIPPSU IFFGU EJU QSPKFDU BBOHF UPPOE EBU XF EPPS TBNFOXFSLJOH WFFM NFFSXBBSEF LVOOFO DSFÑSFO 0PL JO IFU HFCSVJL WBO JOTUSVNFOUFO XBT IFU OVUUJH PN TBNFO UF XFSLFO 8F IFCCFO HPFE HFCSVJL LVOOFO NBLFO WBO FMLBBST FO WBO &VSPQFTF GBDJMJUFJUFO 0PL OJFU POCFMBOHSJKL JT EBU &143$ EF #SJUTF 458 [JDI PQ WPPS IBOE BLLPPSE WFSLMBBSEF NFU EF CFTMJTTJOH WBO 458 PN IFU QSPKFDUWPPSTUFM BM EBO OJFU HPFE UF LFVSFO *O IFU WFSWPMHPOEFS[PFL EBU XJK XJMMFO EPFO [JKO EF SPMMFO PNHFLFFSE &143$ CFTMJTU PWFS EF UPFLFOOJOHw *ONJEEFMT JT IFU WFSWPMHQSPKFDU HFIPOPSFFSE FO EJU QBTU QFSGFDU CJOOFO EF 5PQTFDUPS 8BUFS FO IFU /80UIFNB 8BUFS ,MJNBBU

8

1 2 (PMWFO JO EF HSPUF HPMGHPPU JO )BOOPWFS 3 &FO MFHF HPPU 4 UN 7 ;BOEUSBOTQPSU 8 WMOS ESJS +BO 3JCCFSJOL ES 5PN 0%POPHIVF ES +FCCF WBO EFS 8FSG +PMBOUIF 4DISFUMFO ES -PSOB $BNQCFMM %PNJOJD WBO EFS " ESJS 3PC 6JUUFOCPHBBSE ES "MBO %BWJFT BOE ES .JOH -J /JFU PQ EF GPUP ES +POBUIBO .BMBSLFZ BOE ES 4IVORJ 1BO

6OJWFSTJUFJU 5XFOUF 6OJWFSTJUZ PG "CFSEFFO 6OJWFSTJUZ PG -JWFSQPPM 6OJWFSTJUZ PG 8BMFT #BOHPS 8-]%FMGU )ZESBVMJDT

06586


06598

“Toepassingen moeten werken van de Sahara tot Alaska” JS $BTQFS 8BTTJOL CVTJOFTT EFWFMPQNFOU NBOBHFS WBO "QQMVT 35%

Applus RTD – voorheen Rotterdamse Röntgen Dienst – is wereldwijd marktleider

1

3

in niet-destructief onderzoek voor de olieen gasindustrie. Ir. Casper Wassink, business development manager bij Applus RTD, was lid van de gebruikerscommissie van het STW-project ‘Application of array technology for the analysis of dispersive bending of wave fields’, met als doel nieuwe

2

technieken voor de analyse van buiggolven te ontwikkelen. “We zijn binnen het project helaas niet aan een toepassing toegekomen. Wel hebben we de onderzoeker, Lars Hörchens, in dienst genomen, omdat wij op de lange termijn verwachten onze bestaande meettechnieken te kunnen verbeteren.” Elke vier minuten precieze controle

%JF NFFUUFDIOJFLFO EJF "QQMVT 35% HFCSVJLU [JKO OPEJH PN MBTTFO JO QJKQMFJEJOHFO UF DPO

1 2 -PSVT PQTMBHUBOL 3 $BTQFS 8BTTJOL

USPMFSFO 8BTTJOL i7PPS EF DPOUSPMF WBO MBT TFO JT [FFS QSFDJF[F BQQBSBUVVS OPEJH EJF WBO EF 4BIBSB FO "MBTLB UPU PQ EF [FFCPEFN

WBO EBNXBOEFO [FFXFSJOHFO FO PQTMBH

NPFU GVODUJPOFSFO %BU MBBUTUF JT OPH IFU

UBOLT i.FU VMUSBHFMVJEUFDIOJFLFO LPN KF PQ

+VJTU PNEBU FS OPH [PWFFM UF POUXJLLFMFO

NFFTU VJUEBHFOE )JFSWPPS WBBSU "QQMVT 35%

QMBBUTFO XBBS KF NFU BOEFSF UFDIOJFLFO OBV

WBMU CFUSFVSU 8BTTJOL IFU EBU SFDFOU EF

[FHHFO PWFS EF TUFSLUF WBO IFU NFUBBMw

NFF PQ FFO QJKQFOMFHTDIJQ *FEFSF WJFS NJOV

XFMJKLT CJK LVOU )FU TUBBM WBO EF CPEFN WBO

CFUSFGGFOEF POEFS[PFLTHSPFQ CJK EF

UFO XPSEU FFO QJKQTUVL BBO EF QJKQMFJEJOH

FFO PQTMBHUBOL JT CJKWPPSCFFME NPFJMJKL UF

5FDIOJTDIF 6OJWFSTUFJU %FMGU JT PQHFIFWFO

HFMBTU i+F NPFU JO ÏÏO LFFS XFUFO PG EF MBT

CFOBEFSFO 5PDI JT IFU WBO CFMBOH UF XFUFO PG

i&S JT JO /FEFSMBOE OV HFFO XFUFOTDIBQ

OBEFO EJDIU[JUUFO -FLLBHFT LVOOFO JNNFST

EBBS DPSSPTJF PQUSFFEU %BU LBO NFU EF SFTVM

QFMJKLF PQMFJEJOH NFFS PQ IFU HFCJFE WBO

DBUBTUSPGBMF HFWPMHFO IFCCFO 7SPFHFS DPO

UBUFO WBO IFU 458POEFS[PFLw [FHU 8BTTJOL

OJFUEFTUSVDUJFG POEFS[PFL 8JK [JKO HFFO

USPMFFSEFO XF EBU NFU SÚOUHFOUFDIOPMPHJF FO

SFTFBSDI JOTUJUVVU PPL BM JT PO[F SFTFBSDI DBQBDJUFJU XFM HFHSPFJEw [FHU IJK i)FU XBT

UFHFOXPPSEJH LVOOFO XF EBU PPL NFU VMUSBHF

Naar het buitenland voor nieuw onderzoek

MVJE &FO BOEFS WPPSCFFME JT EF NFUJOH WBO

*O EF UPFLPNTU XJM "QQMVT 35% NFFS LVOOFO

CJK[POEFS QMF[JFSJH PN JO EF OBCJKIFJE WBO

QJKQMFJEJOHFO BMT [JK BM JO HFCSVJL [JKO %BBSCJK

MFWFSFO EBO EF DPOUSPMF WBO EF OBEFO i)FU

POT CFESJKG NFU EF 56 %FMGU UF LVOOFO

TUVSFO XF FFO SPCPU NFU NFFUBQQBSBUVVS

[PV OBUVVSMJKL QSBDIUJH [JKO BMT XF NFEF NFU

TBNFOXFSLFO 8F XBSFO QSBLUJTDI CVSFOw *ONJEEFMT XFSLU FWFOXFM QSPGES " (JTPMG JO

EPPS EF QJKQFO IFFO %F SFTVMUBUFO WBO IFU

EF LFOOJT EJF XF JO IFU 458QSPKFDU IFCCFO

458POEFS[PFL [JKO OPH OJFU [P WFS VJUHF

PQHFEBBO JO EF UPFLPNTU OJFVXF EBUBCF

EFFMUJKE CJK "QQMVT 35% 7BO EF NFEF

XFSLU EBU XF [F JO EJF QSBLUJKLTJUVBUJFT

XFSLJOHTNFUIPEFO LVOOFO UPFQBTTFO ;P

XFSLFST JO EF 3PUUFSEBNTF WFTUJHJOH [JKO FS

LVOOFO UPFQBTTFOw %F SFTVMUBUFO WBO IFU

[JFO XF NPHFMJKLIFEFO PN HFBVUPNBUJTFFSE

OV ESJF HFQSPNPWFFSE i.BBS WPPS OJFVX

POEFS[PFL WBO )ÚSDIFOT LVOOFO JO EF UPF

EF WFSLSFHFO HFHFWFOT UF LVOOFO JOUFSQSF

POEFS[PFL [VMMFO XF OBBS IFU CVJUFOMBOE o

LPNTU FFO CJKESBHF MFWFSFO BBO EF JOTQFDUJF

UFSFO FO CJKWPPSCFFME PPL JFUT UF LVOOFO

&OHFMBOE %VJUTMBOE PG 'SBOLSJKL o NPFUFOw


QSPKFDU

06634

“Wij willen constructief samenwerken met universiteiten” ESJS +PPTU -ÚUUFST 5FDIOPMPHZ 0GGJDFS WBO #SPOLIPSTU )JHI 5FDI

“Het gaat ons niet per se om de resultaten van één wetenschappelijke studie. Bronkhorst High Tech wil constructief samenwerken met universiteiten om kennis te kunnen uitwisselen. Wij komen graag op universiteiten en afstudeerders en promovendi zijn bij ons welkom.” Dat zegt dr.ir. Joost Lötters, Technology Officer van Bronkhorst High Tech in Ruurlo, als hem wordt gevraagd naar de resultaten van een STW-onderzoek naar low drift micro-flowsensors. *O EJU POEFS[PFL VJU HJOH IFU POEFS NFFS PN EF NFUJOH WBO UFNQFSBUVVS WFSTDIJMMFO NFU CFIVMQ WBO HFÕOUFHSFFSEF UIFSNPLPQQFMT FO EF UPFQBTTJOH WBO FFO SFHFMTZTUFFN SPOE EF WFSXBSNJOHTFMFNFO UFO FO UFNQFSBUVVSTFOTPSFO #SPOLIPSTU )JHI 5FDI IBE OJFU BMMFFO [JUUJOH JO EF HFCSVJLFSTDPNNJTTJF NBBS WPFSEF IFU

1

POEFS[PFL PPL EFFMT VJU JO OBVXF TBNFO

2 1 ESJS +PPTU -ÚUUFST 2 NJDSP$PSJPMJT GMPX TFOTPS

XFSLJOH NFU EF 6OJWFSTJUFJU 5XFOUF

UPS HFSFBMJTFFSEw [FHU -ÚUUFST i;PXFM

i"M JO XFSLUF 5IFP -BNNFSJOL BBO

QSPKFDU BMT IFU WFSWPMHPOEFS[PFL IFCCFO

WBO UIFSNJTDIF GMPXTFOTPSFO 8F XJMMFO

WFSHFMJKLCBBS POEFS[PFL *O EJU TQFDJGJFLF

QBUFOUFO PQHFMFWFSEw

FDIUFS OPH WFFM MBHFSF GMPXT LVOOFO NFUFO

IFU POEFS[PFL WPPSBGHBBOE BBO IFU 458

EBBSWPPS JT WFSEFS POEFS[PFL OBBS EF

458QSPKFDU TUVJUUFO XF PQ EF GJMPTPGJTDIF WSBBH XBU CJK NFUJOHFO OV QSFDJFT JT FO

Coriolis

IPF KF JFUT NPFU NFUFO BMT KF HFFO TJHOBBM

#SPOLIPSTU CMJKGU XFSLFO BBO IFU VJUCSFJEFO

NJDSP$PSJPMJT GMPXTFOTPSFO OPPE[BLFMJKLw

IFCU [PBMT CJK IFU HFWBM [PV NPFUFO [JKO

WBO [JKO QSPEVDUQPSUFGFVJMMF OBBTU EF

0Q UFSNJKO NPFUFO EF[F POEFS[PFLFO

)PFXFM XF IJFS OJFU IFMFNBBM VJULXBNFO

SFHVMJFSF UIFSNJTDIF GMPXTFOTPSFO [JKO OV

QSPEVDUFO PQMFWFSFO EJF JO EF WMPFJTUPG

IFCCFO XF XFM QSBDIUJHF CJKWBOHTU HFIBE

PPL NJOJ$PSJPMJT GMPXTFOTPSFO HFNBBLU

DISPNBUPHSBGJFTFDUPS -$)1-$

EF NJDSP

&S LXBN OBNFMJKL FFO UFDIOPMPHJF VJU

WBO ADPOWFOUJPOFMF SPFTUWSJKTUBMFO CVJTKFT

SFBDUPSUFDIOJFL FO EF [POOFDFMMFOTFDUPS

WPPSU XBBSNFF XF CJK[POEFS LMFJOF TJMJDJVN

PQHFOPNFO JO IFU QSPEVDUFOQBMFU -ÚUUFST

HSPUF CFUFLFOJT LVOOFO LSJKHFO %F MBBUTUF

OJUSJEF CVJTKFT LVOOFO NBLFO %JF CVJTKFT

i,FONFSLFOE JT EBU KF NFU $PSJPMJT

UXFF [JKO PQLPNFOEF NBSLUFO XBBSJO EF

[FUUFO XF JO WPPS IFU NFUFO WBO [FFS LMFJOF

JOTUSVNFOUFO EF NBTTBGMPX EJSFDU LVOU

IPPGESPMMFO OPH OJFU [JKO WFSEFFME NBBS

GMPXT WPMHFOT IFU $PSJPMJT QSJODJQF %F

NFUFO [POEFS EBU KF SFLFOJOH IPFGU UF IPV

NFU OBNF CJK IFU NFUFO WBO OBOPGMPXT JO

NJDSP$PSJPMJT GMPXTFOTPSFO [JKO OPH OJFU

EFO NFU EF TQFDJGJFLF FJHFOTDIBQQFO WBO

)1-$BQQBSBUVVS JT #SPOLIPSTU NBSLUMFJEFS

PQ EF NBSLU WFSLSJKHCBBS NBBS XF IFCCFO

EF EFTCFUSFGGFOEF WMPFJTUPGGFO 7PPSBM CJK

PQ XFSFMETDIBBM NFU IVO UIFSNJTDIF

TBNFO NFU EF 6OJWFSTJUFJU 5XFOUF FO -JPOJ9

NFOHTFMT FO WBSJÑSFOEF TBNFOTUFMMJOHFO

GMPXNFUFST i.FU WMPFJTUPGDISPNBUPHSBGJF

JONJEEFMT BM XFM FFO XFSLFOEF EFNPOTUSB

MFWFSU EJU FFO HSPPU WPPSEFFM PQ UFO PQ[JDIUF

BQQBSBUVVS LVOOFO CJKWPPSCFFME GBSNBDFV


06634

UJTDIF CFESJKWFO IFFM QSFDJFT CFQBMFO XFMLF XFSL[BNF TUPGGFO JO FFO CFQBBME HFOFFT

1

NJEEFM [JUUFO 0N EBBSBBO TUFFET OBVX LFVSJHFS UF LVOOFO NFUFO [JKO EF SFTVMUBUFO WBO EJU UZQF POEFS[PFLFO WBO CFMBOHw Door de beste mensen aan te trekken, blijven wij op hoog niveau acteren

;VMLF QSPEVDUFO POUTUBBO BMMFFO BMT #SPOLIPSTU [JDI JO IFU BDBEFNJTDIF NJMJFV CMJKGU SPFSFO -ÚUUFST i#SPOLIPSTU )JHI 5FDI JT NBSLFU ESJWFO FO UFDIOPMPHZ CBTFE 0O[F LMBOUFO IPVEFO POT WBO[FMG NBSLFU ESJWFO 7PPS EF UFDIOPMPHZ CBTFE IPVEJOH NPFUFO XF [FMG [PSHFO %BU EPF JL [FMG CJK WPPSCFFME EPPS TJOET WPSJH KBBS EF QPTJUJF WBO BTTPDJBUF QSPGFTTPS BBO EF 6OJWFSTJUFJU 5XFOUF UF CFLMFEFO &O PNHFLFFSE IBMFO XF BGTUVEFFSEFST FO QSPNPWFOEJ CJOOFO CJK #SPOLIPSTU "GTUVEFFSEFST LVOOFO IJFS

2

WPPS IFU FFSTU NFFNBLFO IPF MBCPSBUPSJVN QSPFWFO JO EF QSBLUJKL VJUQBLLFO 8F MBUFO [F PPL QSBUFO NFU NFEFXFSLFST JO EF BGUFS TBMFT %BO [JFO [JK IPF PO[F LMBOUFO JO EF QSBLUJKL PQ QSPCMFNFO TUVJUFO EJF KF JO FFO MBCPSBUPSJVN OJFU WFSXBDIU NFU BMT EPFM PN UPU TUFFET CFUFSF POUXFSQFO FO QSPEVDUFO UF LPNFO EJF EF WFSXBDIUJOHFO WBO PO[F LMBOUFO PWFSUSFGGFO #JK PO[F BGTUVEFFSEFST FO QSPNPWFOEJ LJKLFO XF OBESVLLFMJKL PG [JK JO EF UPFLPNTU CJK POT LVOOFO XFSLFO "MMFFO EPPS EF CFTUF NFOTFO BBO UF USFL LFO LVOOFO XJK PPL JO EF UPFLPNTU PQ IPPH OJWFBV CMJKWFO BDUFSFOw

3

4&. QIPUPHSBQIT PG UIF DPNCJOFE TJOHMF DIJQ UIFSNBM$PSJPMJT GMPX TFOTJOH TZTUFN 1 PWFSWJFX PG UIF DIJQ 2 UIFSNBM GMPX TFOTPS 3 $PSJPMJT GMPX TFOTPS


QSPKFDU

06666

3D imaging moet business as usual worden $ISJTUJBO (BMVTDILZ EJSFDUFVS DBSEJPMPHJF WBO 5PN5FD

“De huidige standaard in echo-imaging is tweedimensionaal. Het STW-project waar-

1

2

aan wij hebben deelgenomen, bevordert de ontwikkeling die ertoe leidt dat driedimensionale (3D) stress-echo-imaging de nieuwe standaard zal worden. TomTec is er trots op dat zij heeft bijgedragen aan deze stap vooruit”, zegt Christian Galuschky, directeur cardiologie van TomTec. 5PN5FD JT FFO JOUFSOBUJPOBBM HFSFOPNNFFSE CFESJKG NFU [PO IPOEFSE NFEFXFSLFST XFSFME XJKE HFTQFDJBMJTFFSE JO NFEJDBM JNBHJOH FO JOGPSNBUJFNBOBHFNFOUTPGUXBSF NFU FFO FYUSB GPDVT PQ VMUSBHFMVJE 7FSHFMFLFO NFU IBBS BDUJWJUFJUFO XFSFMEXJKE JT EF BBOXF[JH IFJE WBO 5PN5FD JO /FEFSMBOE SFMBUJFG CFTDIFJ

4BNFO NFU FFO IPHFS BVUPNBUJTFSJOHTOJWFBV

1 NPEFM WBO IFU IBSU 2 ESJFEJNFOTJPOBMF IBSUPQOBNFT

EFO %JU OFFNU FDIUFS OJFU XFH EBU CFESJKWFO

MFWFSU EF % TUSFTTUFTU SPCVVTUFSF EJBHOPT

BMT 1IJMJQT 4JFNFOT FO 5PTIJCB CFMBOHSJKLF

UJTDIF SFTVMUBUFO PQ WPPS EF QBUJÑOU FO

)JFSNFF IFCCFO XF BMT 5PN5FD FFO

LMBOUFO [JKO "MT HFWPMH IJFSWBO JT EF LBOT

CFTQBBSU IFU UJKE WPPS EF POEFS[PFLFS WBO

CJKESBHF BBO IFU QSPKFDU LVOOFO MFWFSFOw

HSPPU EBU IBSUQBUJÑOUFO JO /FEFSMBOE UFTUT

EF HFHFWFOT i"MT HFWPMH IJFSWBO LBO EF

IFCCFO POEFSHBBO NFU JOTUSVNFOUFO XBBSWPPS

DBSEJPMPPH CFUFS POEFSCPVXEF CFTMJTTJOHFO

Routine

5PN5FD WJUBMF POEFSEFMFO IFFGU HFMFWFSE

OFNFO PWFS EF CFIBOEFMJOH WBO EF QBUJÑOUw

%F TBNFOXFSLJOH UVTTFO IFU &SBTNVT .$

i"MT NBSLUMFJEFS JO EF XFSFME NPFUFO XJK

[FHU (BMVTDILZ i%BBSNFF TUBBO EF WPPS

FO 5PN5FD JT BM KBSFO PVE i0O[F TBNFOXFS

WPPSPQ CMJKWFO MPQFO JO PO[F UFDIOPMPHJFw

EFMFO WBO EJU 458QSPKFDU WPPS EF TBNFO

LJOH NFU IFU &SBTNVT .$ JO EJU QSPKFDU XBT

[FHU (BMVTDILZ i%BBSPN XFSLFO XJK OBVX

MFWJOH CVJUFO LJKGw

QSPKFDU NFU IFU &SBTNVT .FEJTDI $FOUSVNw

FYFNQMBSJTDI ;F XFSE HFLFONFSLU EPPS FFO MFWFOEJHF VJUXJTTFMJOH WBO LFOOJT PQ

TBNFO NFU VOJWFSTJUFJUFO [PBMT JO IFU 458 7PPS EF POUXJLLFMJOH WBO EF HFBVUPNBUJ

IFU HFCJFE WBO % FDIPDBSEJPHSBGJTDIF

TFFSEF TPGUXBSF MFWFSEF 5PN5FD SFGFSFOUJF

GVODUJPOFMF BOBMZTF %F XFEFS[JKETF GFFE

Juiste investering

HFHFWFOT XBBSUFHFO EF SFTVMUBUFO WBO EF

CBDL JT WPPS POT CFJEF HVOTUJH HFXFFTU

i%F IVJEJHF TUSFTTFDIPTUBOEBBSE IFFGU [JDI

% TUSFTTUFTU LVOOFO XPSEFO CFPPSEFFME

0PL [JKO EF DPOUBDUFO BMUJKE QMF[JFSJH FO

CFXF[FO BMT FFO LMJOJTDI SFMFWBOU POEFS[PFL

(BMVTDILZ i0N FFO WPPSCFFME UF HFWFO

LJKLFO XF VJU OBBS FFO WFSEFSF TBNFOXFS

CJK DBSEJPWBTDVMBJSF LMBDIUFO /JFUUFNJO XPSEU

BMT KF EF HSFOT WBO EF MJOLFS IBSULBNFS JO

LJOH JO EF UPFLPNTUw [FHU (BMVTDILZ

EF[F JO IBBS FGGFDUJWJUFJU CFQFSLU CJKWPPSCFFME

FFO QPNQFOE IBSU XJMU USBDFSFO WPPS FFO

EPPS EF TVCKFDUJFWF WJTVFMF JOUFSQSFUBUJF WBO

HFBVUPNBUJTFFSEF XBOECFXFHJOHTBOBMZTF

)FU EPFM WBO IFU QSPKFDU XBT EF QSPDFEVSF

HFHFWFOT FO EPPSEBU IFU TMFDIUT NPHFMJKL

NPFU KF EF CFTDIJLLJOH IFCCFO PWFS FFO

[PWFS UF BVUPNBUJTFSFO EBU [JK ACVTJOFTT BT

JT PN FFO HPFE CFFME UF LSJKHFO WBO EF MJOLFS

HSPUF WBSJÑUFJU BBO WFSTDIJMMFOEF IBSU NPSGP

VTVBM [PV XPSEFO (BMVTDILZ i"MT IFU POT

LBNFS WBO IFU IBSU "MMFFO BM EBBSPN JT EF

MPHJFÑO %F[F SFGFSFOUJFHFHFWFOT ESBHFO

VJUFJOEFMJKL MVLU PN EF[F NBOJFS WBO XFSLFO

POUXJLLFMJOH WBO EF TUSFTTFDIP UPU FFO ESJF

CJK BBO EF POUXJLLFMJOH WBO EF HFBVUPNBUJ

UPU EF EBHFMJKLTF SPVUJOF WPPS DBSEJPMPHFO UF

EJNFOTJPOBMF FO NFFS LXBOUJUBUJFWF PQMPT

TFFSEF UFDIOPMPHJF FO HBSBOEFSFO EF

NBLFO EBO IFCCFO XF POT EPFM CFSFJLUw

TJOH FFO KVJTUF JOWFTUFSJOHw

LMJOJTDIF UPFQBTCBBSIFJE WBO EF TPGUXBSF


06698

$IBNQJHOPOUFFMU CFIPVEU XFSFMEQPTJUJF EBOL[JK UFDIOPMPHJTDIF JOOPWBUJF

Met een warmtepuls zet je de groei van een paddenstoel aan en uit 8JN "SUT $/$ (SPOETUPGGFO

De volledige controle over champignonteelt is het ultieme doel van de cham-

1

2

pignonindustrie. Daarom werkte CNC Grondstoffen ruim vijf jaar geleden van harte mee aan het onderzoek van de Universiteit Utrecht naar het eiwit dat de groei van een paddenstoel start. Met succes, want vier jaar onderzoek en twee patenten verder ziet het er naar uit dat het ooit mogelijk wordt dat de kweker zelf bepaalt wanneer hij het eiwit activeert dat de groei van champignons aan- en uitzet. Wim Arts, bij CNC Grondstoffen verantwoordelijk voor Research & Development, licht het belang hiervan toe. %F DIBNQJHOPOUFFMU JO /FEFSMBOE SVJN HSPUF FO LMFJOF UFMFST HSPPU JT NFU FFO KBBS

UFNQFSBUVVS FO LXBMJUFJU WBO EF EFLBBSEF

IFFGU IFU XFSL BBO EF HFOFUJDB WFSSJDIU XBOU

PN[FU WBO € NJMKPFO EF WJFSEF TQFMFS JO EF

MBBH CFÕOWMPFEFO EF HSPFJ WBO DIBNQJH

EBBS IFCCFO XJK HFFO LBBT WBO HFHFUFOw

XFSFME %JF UPQQPTJUJF IFFGU [F WPMHFOT 8JN

OPOT %F JOEVTUSJF EPFU FS BMMFT BBO PN EF

"SUT UF EBOLFO BBO FFO TUSVDUVVS VJU EF KBSFO

UFFMU WBO " UPU ; UF CFIFFSTFO VJU LPTUFO

[FTUJH XBBSJO WPPSMJDIUJOH POEFSXJKT FO POEFS

FO FGGJDJÑOUJFPWFSXFHJOHFO 8F XJMMFO [FMGT

#JK IFU XBBJFSUKF JT IFU 8ÚTUFO EVT HFMVLU

[PFL DFOUSBBM TUPOEFO *O EF KBSFO OFHFOUJH JT

LVOOFO CFQBMFO XBOOFFS FO XBBS PQ XFMLF

IFU FJXJU UF JEFOUJGJDFSFO 6JU IFU POEFS[PFL

Twee patenten voor CNC Grondstoffen

EF BBOEBDIU IJFSWPPS EPPS EF UFSVHUSFLLFOEF

QMFLLFO JO EF EFLBBSEFMBBH EF LOPQQFO UPU

[JKO UXFF QBUFOUFO WPPSUHFWMPFJE )FU FFSTUF

PWFSIFJE WFSMPSFO HFHBBO %F UFDIOPMPHJTDIF

POUXJLLFMJOH LPNFO "MT KF UFWFFM DIBNQJH

CFUSFGU IFU POEFS[PFL CJK IFU XBBJFSUKF OBBS

POUXJLLFMJOH JT FS EPPS HFTUBHOFFSE FO EF

OPOT PQ FFO CFQFSLU PQQFSWMBL MBBU HSPFJFO

IFU WPPS EF HSPFJ WFSBOUXPPSEFMJKLF FJXJU FO

JOEVTUSJF NPFTU [PFLFO OBBS BOEFSF XFHFO PN

XPSEFO [F UF LMFJO FO BMT KF FS UF XFJOJH MBBU

IFU UXFFEF EF NFUIPEF PN EJU FJXJU JO FO

IFU IPPGE UF CJFEFO BBO EF JONJEEFMT PQEPF

POUXJLLFMFO POUTUBBO UF EJLLF DIBNQJH

VJU UF TDIBLFMFO NFU FFO XBSNUFQVMT 0WFS

NFOEF DPODVSSFOUJF WBOVJU MBHFMPOFO MBOEFO

OPOT %F SFUBJM TUFMU IFFM QSFDJF[F FJTFO BBO

CFJEF PDUSPPJFO IFFGU $/$ (SPOETUPGGFO

[PBMT 1PMFO i%PPS [FMG UF JOWFTUFSFO JO PO[F

IFU VJUFSMJKL WBO DIBNQJHOPOT FO MFWFSUJKE

FFO PQUJF PQ EF MJDFOUJF WFSLSFHFO PNEBU

UFDIOPMPHJTDIF WPPSTQSPOH CMJKWFO XF PO[F DPO

AXBBS FO XBOOFFS FO EBBS NPFUFO XJK EVT

IFU BMT NFEFGJOBODJFS WBO IFU WFSWPMH

DVSSFOUFO WPPSw [P WFSLMBBSU "SUT EF FOUIPV

PQ JOTQFMFOw $/$ (SPOETUPGGFO JT POEFS

POEFS[PFL WPPSSBOH LSFFH "SUT i8JK [JKO

TJBTUF EFFMOBNF WBO $/$ (SPOETUPGGFO BBO

EFFM WBO EF DPÚQFSBUJF EJF TVCTUSBUFO WPPS

CMJK EBU XF BBO IFU WFSWPMHPOEFS[PFL NFF

IFU 458QSPKFDU XBBSJO QSPGES )BO 8ÚTUFO

EF LXFFL WBO DIBNQJHOPOT MFWFSU

IPPHMFSBBS .PMFDVMBJSF .JDSPCJPMPHJF BBO EF

EPFO XBBSJO XF EF WJOEJOH TQFDJGJFL HBBO WFSUBMFO OBBS EF DIBNQJHOPO %BBSOBBTU

66 PQ [PFL HJOH OBBS IFU FJXJU EBU EF HSPFJ

%F TBNFOXFSLJOH JO IFU 458QSPKFDU NFU

QBSUJDJQFSFO XF OV PPL JO FFO 458POEFS

WBO QBEEFOTUPFMLOPQQFO BBO[FU

EF 6OJWFSTJUFJU 6USFDIU JT "SUT VJUTUFLFOE

[PFL OBBS IFU FGGJDJÑOUFS NBLFO WBO EF

CFWBMMFO i"MT MJE WBO EF HFCSVJLFSTDPNNJT

WPFEJOHTCPEFN WPPS EF DIBNQJHOPOUFFMU

“Van genetica hebben wij geen kaas gegeten”

TJF IFCCFO XF QSBLUJTDIF LFOOJT LVOOFO

5FDIOPMPHJTDIF FYQFSUJTF JT POT UJDLFU WPPS

i$IBNQJHOPOUFFMU MVJTUFSU POU[FUUFOE OBVXw

JOCSFOHFO FO IFCCFO XF EF EFLBBSEF PQ

IFU CFIPVE WBO EF MFJEFOEF QPTJUJF JO EF

WFSUFMU "SUT i-VDIUWPDIUJHIFJE WFOUJMBUJF

NBBU LVOOFO BBOMFWFSFO %F VOJWFSTJUFJU

XFSFMEXJKEF DIBNQJHOPOUFFMUw


1 $IBNQJHOPOT [PBMT [F JO IFU MBCPSBUPSJVN HSPFJFO 2 ,XFLFO WBO IFU XBBJFSUKF JO IFU MBCPSBUPSJVN 3 )FU XBBJFSUKF 4DIJ[PQIZMMVN DPNNVOF JT FFO WFFM WPPS LPNFOEF QBEEFOTUPFM FO HSPFJU JO EF OBUVVS PQ EPPE IPVU

QSPKFDU

06698

Vernieuwingsimpuls STW QSPKFDU

06777

Gezamenlijke patentaanvraag verlengt ontwikkeltijd ES )FSB -JDIUFOCFME WPPSIFFO #JP.FECPPTUFS

Hoe breng je kennis uit het laboratorium

Risico’s delen

naar het bedrijfsleven? Aan de ene kant

%F XJK[F WBO QBUFOU BBOWSBHFO WPPS EF[F

hoogst noodzakelijk in een kennisland,

EPPSCSBBL JT CJK[POEFS HFXFFTU -JDIUFOCFME

aan de andere kant een complexe onder-

i/PSNBBM HFTQSPLFO WSBBHU 458 FFO QBUFOU

neming. Dat er verschillende mogelijkhe-

BBO WPPS [PO WJOEJOH PN IFU JO FFO WSPFH

den zijn om kennis te beschermen tot die

UJKEJH TUBEJVN UF LVOOFO WFSLPQFO BBO IFU

klaar is voor vermarkting, vertelt dr. Hera

CFESJKG EBU EF WJOEJOH DPNNFSDJFFM XJM

Lichtenbeld.

HBBO UPFQBTTFO )FU QSPCMFFN JT EBO WBBL

6OJWFSTJUFJUFO IFCCFO IJFSWPPS 5FDIOPMPHZ

PN VJUFJOEFMJKL UPU FFO DPNNFSDJÑMF UPF

5SBOTGFS 0GGJDFT 550 JO IFU MFWFO HFSPF

QBTTJOH UF LPNFO *O EJU POEFS[PFL [PV FS

QFO %F[F JOTUFMMJOHFO CFWPSEFSFO EF VUJMJTB

CJOOFO POHFWFFS ESJFÑOIBMG KBBS SFTVMUBBU

EBU FS OPH IFFM WFFM POEFS[PFL OPEJH JT

UJF EF WFSNBSLUJOH FO EF DPNNFSDJBMJTBUJF

NPFUFO [JKO PN EF WJOEJOH DPNNFSDJFFM WFS

WBO XFUFOTDIBQQFMJKLF WJOEJOHFO "BO EF

BOUXPPSE UF LVOOFO FYQMPJUFSFO 6JU EF

6OJWFSTJUFJU WBO .BBTUSJDIU XFSLUF JO

QSBLUJKL XFUFO XF FDIUFS EBU IFU EPPSHBBOT

ES )FSB -JDIUFOCFME CJK IFU 550 #JP.FE

MBOHFS EVVSU PN EBU NPNFOU UF CFSFJLFO

CPPTUFS EBU EF FYDMVTJFWF SFDIUFO WBO

0N EF POUXJLLFMUJKE UF WFSMFOHFO IFCCFO

6OJWFSTJUFJU .BBTUSJDIU FO .BBTUSJDIU 6.$

XF WPPSHFTUFME PN IFU QBUFOU TBNFO BBO UF

IFFGU PN OJFVXF LFOOJT WBO EF[F PSHBOJTB

WSBHFO #JP.FECPPTUFS FO 458 %BBSNFF

UJFT UF FYQMPJUFSFO *O EJF IPFEBOJHIFJE XBT

[PVEFO XF EF LPTUFO EFMFO FO EF QFSJPEF

-JDIUFOCFME OBVX CFUSPLLFO CJK FFO QBUFOU

UPU WFSBOUXPPSEF DPNNFSDJBMJTBUJF WFSMFO

BBOWSBBH EJF WPPSULXBN VJU IFU POEFS[PFL

HFO 8F [PVEFO JNNFST EF SJTJDPT EFMFO

POEFS EF OBBN )FSB -JDIUFOCFME $POTVMUJOH

WBO ESJS 5PTDB WBO )PPZ$PSUTKFOT OBBS

0Q GJGUZGJGUZ CBTJT [JKO XF NFU FMLBBS JO [FF

JO .BBTUSJDIU FFO FJHFO DPOTVMUBODZ CFHPO

NJDSPCPMMFUKFT EJF FFO CFMBOHSJKLF SPM LVOOFO

HFHBBOw [FHU -JDIUFOCFME

OFO EJF [JDI DPODFOUSFFSU PQ IFU OBBS EF

Twee serieuze kandidaten

LFOOJT

TQFMFO CJK EF UFSVHESJOHJOH WBO UVNPSFO Zichtbare microbolletjes

NBSLU CSFOHFO WBO XFUFOTDIBQQFMJKLF i0G EJU BMUJKE EF CFTUF PQMPTTJOH JT MBBU JL

7FSTDISPNQFMJOH WBO UVNPSFO JT NPHFMJKL

JO IFU NJEEFO XBOU FFO EFSHFMJKLF PWFSFFO

EPPS NJDSPCPMMFUKFT JO UF TQVJUFO EJF EF

LPNTU IBOHU BG WBO IFU UZQF POEFS[PFL EF

CMPFEWBUFO OBBS EF UVNPS CMPLLFSFO

CFUSPLLFO NFOTFO FO OPH WFFM NFFS GBDUP

$PNNFSDJÑMF NJDSPCPMMFUKFT [JKO FDIUFS

SFO +F [VMU QFS POEFS[PFLTQSPKFDU NPFUFO

OJFU [JDIUCBBS PQ IFU SÚOUHFOCFFME XBBS

CFPPSEFMFO JO XFMLF WPSN FFO QBUFOU LBO

EPPS DPNQMJDBUJFT LVOOFO PQUSFEFO

XPSEFO BBOHFWSBBHEw EFOLU [JK i.BBS CJK

7BO )PPZ$PSTUKFOT TMBBHEF FS JO FFO

EF NJDSPCPMMFUKFT IFFGU IFU HFXFSLU 8F

458QSPKFDU JO JOUSJOTJFL [JDIUCBSF NJDSP

IFCCFO EF POEFS[PFLFST NFFS UJKE LVOOFO

CPMMFUKFT UF POUXJLLFMFO %F[F TUFMMFO EF

HFWFO PN IFU QSPEVDU UF WFSGJKOFO &S [JKO

BSUT JO TUBBU PN IFU BGTMVJUFO WBO FFO CMPFE

UXFF TFSJFV[F LBOEJEBUFO HFXFFTU PN EF

WBU [JDIUCBBS UF NBLFO &FO QPUFOUJÑMF

WJOEJOH PWFS UF OFNFO NBBS EJF IFCCFO

EPPSCSBBL

IFMBBT VJUFJOEFMJKL BGHF[JFO WBO BBOTDIBG *O EBU PQ[JDIU IFFGU EF FDPOPNJTDIF DSJTJT OJFU HFIPMQFOw *ONJEEFMT JT -JDIUFOCFME

Cognite 3FTVMUBUFO VJU LFOOJTPWFSESBDIU 6UJMJTBUJFSBQQPSU 458

QSPKFDU

07079

“In de gebruikerscommissie zitten is een publieke brainstorm” QSPGES "SNJO ,PIMSBVTDI 1IJMJQT 3FTFBSDI -BCPSBUPSJFT

“Vaak hebben ingenieurs geen gedetailleerde kennis van hoe mensen als ontvangers van informatie functioneren, simpelweg omdat dit niet hun vakgebied is. Juist daarom is het onderzoeksgebied op het snijvlak van menswetenschappen en technische studies zo belangrijk.” %BU [FHU QSPGES "SNJO ,PIMSBVTDI EFFMUJKE IPPHMFSBBS BBO EF 5FDIOJTDIF 6OJWFSTJUFJU &JOEIPWFO FO BM SVJN UXJOUJH KBBS XFSL[BBN BMT 3FTFBSDI 'FMMPX CJK 1IJMJQT 3FTFBSDI -BCPSBUPSJFT )JK XBT MJE WBO EF HFCSVJLFST DPNNJTTJF EJF IFU 458POEFS[PFL OBBS JOUFSBDUJFT UVTTFO [JFO FO IPSFO FO IFU POU XFSQ WBO PQUJNBMF EJTQMBZT CFHFMFJEEF i%F JOUFOUJF WBO IFU POEFS[PFL XBT CSFFE

XFUFOTDIBQQFMJKLF UJKETDISJGUFO HFQVCMJ

Publieke brainstorm

NFFS JO[JDIU LSJKHFO JO NVMUJNPEBMF XBBSOF

DFFSE *L WPOE IFU FFO FFS JO EF QSPNPUJF

i7PPS UPFQBTTJOH JO BQQBSBUVVS WBO 1IJMJQT

NJOH )FU CFMBOH IJFSWBO XPSEU EVJEFMJKL BMT

DPNNJTTJF WBO CFJEF QSPNPWFOEJ UF [JUUFOw

KF EFOLU BBO UPFQBTTJOHFO JO EF TGFFS WBO

[JKO EF SFTVMUBUFO WBO IFU POEFS[PFL OPH UF WFFM JO IFU TUBEJVN WBO MBCPSBUPSJVNLFOOJTw

WFSLFFSTCFXBLJOH PG DPDLQJUQBOFMFO %BBSCJK

Koppeling tussen sensorische systemen

[FHU ,PIMSBVTDI i7PPS UPFQBTTJOHFO CJK

JT IFU WBO WJUBBM CFMBOH EBU EF HFCSVJLFST WBO

&FO WBO EF SFTVMUBUFO EJF ,PIMSBVTDI JO IFU

WPPSCFFME JO PO[F NFEJTDIF BQQBSBUVVS

EF TZTUFNFO TOFM FO KVJTU LVOOFO [JFO XBU [JDI

CJK[POEFS BBOTQSBL XBT FFO FYQFSJNFOU

[BM OPH WFFM WFSWPMHPOEFS[PFL OPEJH [JKO

BGTQFFMU &FO DPNQMJDFSFOEF GBDUPS JO EJU UZQF

XBBSJO PQ FFO EJTQMBZ IFFM WFFM HFLMFVSEF

#JK 1IJMJQT WJOEFO XF EBU FDIUFS HFFO

POEFS[PFL JT EF WFSUBMJOH WBO SFTVMUBUFO VJU

SFDIUIPFLKFT UF [JFO [JKO %F POEFS[PFLFST

CF[XBBS ;JUUJOH OFNFO JO FFO HFCSVJLFST

MBCPSBUPSJVNPOEFS[PFL OBBS EF QSBLUJKLw [FHU

IFCCFO BBOHFUPPOE EBU XJK[JHJOHFO JO EF

DPNNJTTJF FSWBSFO XJK BMT CJK[POEFS OVUUJH

,PIMSBVTDI *O IFU POEFS[PFL JT BBOHFUPPOE

EJTQMBZ EJF HFQBBSE HBBO NFU HFMVJE CFUFS

.FEF EBBSPN TVQQPSUFO XJK 458 BM KBSFO

EBU IFU [PFLFO OBBS FFO CFQBBME EPFM XPSEU

XBBSHFOPNFO XPSEFO EBO WFSBOEFSJOHFO

*L [JF EF WFSHBEFSJOHFO WBO FFO HFCSVJLFST

WFSCFUFSE BMT EF QSFTFOUBUJF WBO FFO WJTVFMF

[POEFS HFMVJE i&S [JU EVT FFO JOUFSFTTBOUF

DPNNJTTJF BMT FFO QVCMJFLF CSBJOTUPSN XBBS

TUJNVMVT HFQBBSE HBBU NFU FFO TQFDJGJFL

LPQQFMJOH UVTTFO UXFF TFOTPSJTDIF TZTUF

CFJEF QBSUJKFO IVO WPPSEFFM NFF LVOOFO

HFMVJE #PWFOEJFO JT BBOHFUPPOE EBU IFU SJDI

NFO IPSFO FO [JFOw [FHU IJK i%BU CFEPFM JL

EPFO %F QSPNPWFOEJ LSJKHFO WBO NJK QSPGFT

UFO WBO WJTVFMF BBOEBDIU OBBS FFO CFQBBMEF

NFU LFOOJT XBBSWBO KF OJFU LVOU WFSPOEFSTUFM

TJPOFMF GFFECBDL NJKO HFEBDIUFO [JKO HFGP

MPDBUJF JO EF SVJNUF OJFU LBO WPPSLPNFO EBU EF

MFO EBU FFO JOHFOJFVS FSPWFS CFTDIJLU 5PDI

DVTU PQ EJU UZQF POEFS[PFL FO EF SFTVMUBUFO

POUWBOHFS XPSEU BGHFMFJE EPPS FFO POCFMBOH

LBO IJK FS JO [JKO POUXFSQXFSL [JKO WPPSEFFM

[VMMFO PQ MBOHF UFSNJKO CSVJLCBBS [JKO

SJKL HFMVJE EBU WBO FFO BOEFSF MPDBUJF LPNU

NFF EPFO #JKWPPSCFFME FFO MVDIUWFSLFFSTMFJ

#PWFOEJFO JT IFU WPPS 1IJMJQT WBO CFMBOH JO

EFS JT HFXFOE UF XFSLFO NFU HSPUF TDIFSNFO

DPOUBDU UF CMJKWFO NFU EF BDBEFNJTDIF UPQ

i%F UXFF QSPNPWFOEJ EJF IFU POEFS[PFL

XBBSPQ TUFFET JFUT WFSBOEFSU *L LBO NF WPPS

WBO /FEFSMBOE /JFU BMMFFO WBOXFHF EF

IFCCFO VJUHFWPFSE IFCCFO OJFU BMMFFO

TUFMMFO EBU EJU TPPSU LFOOJT WBO QBT LBO

LFOOJT NBBS PPL PNEBU XF UBMFOUWPMMF

HPFEF SFTVMUBUFO HFCPFLU #FJEFO IFCCFO

LPNFO CJK EF WFSCFUFSJOH JO EF POUXFSQFO

POEFS[PFLFST HSBBH JO PO[F HFMFEFSFO

PPL EJWFSTF BSUJLFMFO JO HFSFOPNNFFSEF

WBO EF BQQBSBUVVS XBBSNFF IJK NPFU XFSLFOw

IFCCFOw

4UBUJTUJFL 6UJMJTBUJFSBQQPSU 458

02 : Statistiek Samenvatting cijfers

Twee momenten van evaluatie

De projecten van start gegaan in 2000 en 2005

De methode; hoe ‘meten’ we de utilisatie

Projecten gestart in 2000





Samenvatting cijfers

%F DJKGFST HFWFO

JO[JDIU JO EF TJUVBUJF EJSFDU OB CFÑJOEJHJOH WBO FFO QSPKFDU )FU POUXJLLFMJOHTUSBKFDU NPFU

tabel 1

EBO WBBL OPH CFHJOOFO )FU JT EBO PPL IFFM

Projecten gestart in 2001 tot en met 2005 hebben (5 jaar na de start) tot en met 2010 het volgende opgeleverd:

HPFE EFOLCBBS EBU EF JOLPNTUFO EF LPNFOEF KBSFO OPH GPST [VMMFO UPFOFNFO (zie tabel 1) 2000

7BO EF QSPKFDUFO EJF JO [JKO

HFTUBSU IFFGU UPU OV UPF QSPDFOU TDPSF # FO $ HFMFJE UPU FFO BDUJFWF SFMBUJF NFU FFO PG NFFS HFCSVJLFST (figuur 5 op pagina 27),

BBOUBM

PWFSFFOLPNTU

PDUSPPJ

JOLPNTUFO JO .€

QSPDFOU TDPSF # FO $ IFFGU FFO DPODSFFU QSPEVDU PQHFMFWFSE FO QSPDFOU TDPSF # FO $ IFFGU DBTI PG JO LJOE JOLPN

7BO EF QSPKFDUFO EJF HFTUBSU [JKO JO IFCCFO FS FFO PG NFFSEFSF WFSWPMH POEFS[PFL HFTVCTJEJFFSE FO HFLSFHFO PG [JKO FFO WFSWPMH PQ FFO FFSEFS HFIPOPSFFSE QSPKFDU 2005

1SPDFOU TDPSF # FO $ WBO EF

QSPKFDUFO EJF JO [JKO HFTUBSU IFFGU UPU

figuur 1 aantal gestarte projecten

TUFO PQHFMFWFSE

OV UPF HFMFJE UPU FFO BDUJFWF SFMBUJF NFU FFO

Aantal gestarte projecten

14 0

120

100

80

60

40

PG NFFS HFCSVJLFST (figuur 6 op pagina 27). 1SPDFOU TDPSF # FO $ IFFGU FFO

20

DPODSFFU QSPEVDU PQHFMFWFSE FO QSPDFOU 2003

200 4

2005

200 4

2005

POMBOHT CFÑJOEJHE [JKO JT IFU JO WFFM HFWBMMFO

2003

2001

TUFO PQHFMFWFSE 7PPS EF[F QSPKFDUFO EJF

2002

0

TDPSF # FO $ IFFGU DBTI PG JO LJOE JOLPN

OPH UF WSPFH PN WBO VJUHFLSJTUBMMJTFFSEF

TJEJFFSE HFLSFHFO PG [JKO FFO WFSWPMH PQ FFO FFSEFS HFIPOPSFFSE QSPKFDU %F figuren 7 en 10 HFWFO EF #1*DPEF EJF EF QSPKFDUFO VJU FO IFCCFO

100 90 80 70 60 50

HFLSFHFO XFFS &FO VJUMFH WBO EF[F GJHVSFO

40

USFGU V BBO PQ pagina 28

30 20 10 0 2002

IFCCFO FS FFO WFSWPMHPOEFS[PFL HFTVC

Aantal overeenkomsten

2001

7BO EF QSPKFDUFO EJF HFTUBSU [JKO JO

figuur 2 aant al over eenkomst en

LFOOJTFYQMPJUBUJF UF TQSFLFO


figuur 3

Aantal octrooien

50 45 40 35 30 25 20 15 10 5

figuur 4

2005

200 4

2003

2002

2001

0

Inkomsten

10

Inkomsten (toelichting) 9

)JFSPOEFS WFSTUBBU 458 BMMF HFMEFO FO

8

CJKESBHFO JO OBUVSB EPPS HFCSVJLFST FO

7

EFSEFO EJF PQ CBTJT WBO FFO 458QSPKFDU

6

HFHFOFSFFSE XPSEFO HFEVSFOEF IFU IFMF USBKFDU EVT [PXFM WBO WPPS IFU QSPKFDU JT

5

HFTUBSU BMT UPU OB BGMPPQ WBO IFU QSPKFDU

4 3 2 1

2005

200 4

2003

2002

0 2001


Twee momenten van evaluatie De projecten van start gegaan in 2000 en 2005

*O IFU BMHFNFFO [JU FS FFO

De methode; hoe ‘meten’ we de utlisatie

Om een beeld te geven van de resultaten

)FU [BM EVJEFMJKL [JKO EBU IFU NFUFO WBO EF

van een onderzoeksproject, heeft STW

NBUF WBO HFCSVJL OJFU FFOWPVEJH JT ;P LBO

in de afgelopen jaren een meetmethode

FFO WFSCFUFSEF QSPDFTCFTDISJKWJOH WPPS FFO

geïntroduceerd, die gebaseerd is op drie – meer of minder onafhankelijke – variabe-

HSPUF UJKETTQBOOF UVTTFO EF TUBSU WBO FFO

HFCSVJLFS GJOBODJFFM [FFS BBOUSFLLFMJKL [JKO

QSPKFDU FO IFU NPNFOU XBBSPQ EF SFTVMUBUFO

[POEFS EBU FS TQSBLF JT WBO FFO DPODSFFU

len om de utilisatie te kunnen kwantifice-

EBBEXFSLFMJKL UPU FFO ACSVJLCBBS SFTVMUBBU

QSPEVDU "OEFS[JKET LBO EF SFBMJTBUJF WBO FFO

ren, te weten ‘Betrokkenheid’, ‘Product’ en

MFJEFO 458 JT BMMFFO CFUSPLLFO CJK IFU FFSTUF

EBBEXFSLFMJKL QSPEVDU HFCBTFFSE PQ FFO

‘Inkomsten’ (BPI). Elk van deze variabelen is onderverdeeld in een oplopende vier-

EFFM WBO EJU MBOHF USBKFDU OBNFMJKL CJK EF

XFSLFOE QSPUPUZQF XPSEFO BGHFCSPLFO PNEBU

POEFS[PFLTGBTF EJF EPPSHBBOT WJFS UPU [FT

NBSLUFDPOPNJTDIF BTQFDUFO FFO SPM TQFMFO

puntswaardering (0, A, B, en C). De defini-

KBBS CFTMBBU *O EF[F VUJMJTBUJFSBQQPSUBHF [JFO

)PF EF TUBOE WBO [BLFO PQ EJU WMBL JT CJK EF

ties van deze classificering zijn:

XJK FOJHF UJKE OB BGMPPQ WBO IFU POEFS[PFL

WFSTDIJMMFOEF QSPKFDUFO XPSEU OBHFHBBO EPPS

UFSVH PQ EFTUJKET HFTUBSUF 458QSPKFDUFO

UFMFGPOJTDIF FORVÐUFSJOH WBO POEFS[PFLFST

Betrokkenheid

7PPS EF[F FWBMVBUJF XPSEFO UXFF NPNFOUFO

QSPKFDUMFJEFST PG HFCSVJLFST EJF CJK IFU EFT

De mate waarin één (of meerdere) gebrui-

HFLP[FO EJSFDU OB BGMPPQ WBO FFO QSPKFDU EF

CFUSFGGFOEF QSPKFDU XBSFO CFUSPLLFO .PDIU

kers bij het onderzoek zijn betrokken:

JOUFSJNSBQQPSUBHF JO EJU SBQQPSU EF QSPKFDUFO

EJU OJFU NPHFMJKL [JKO EBO XPSEU HF[PDIU OBBS

EJF JO WBO TUBSU HJOHFO

FO WJKG KBBS MBUFS

BOEFS CFTDIJLCBBS CSPOOFONBUFSJBBM

FFO FJOESBQQPSUBHF IFU VUJMJTBUJFSBQQPSU IJFS

0: IFU QSPKFDU JT NJTMVLU PNEBU EF VJULPNTUFO JSSFMFWBOU [JKO WPPS FFO HFCSVJLFS

EF QSPKFDUFO EJF JO WBO TUBSU HJOHFO A: FS JT FOJHF CFMBOHTUFMMJOH WBO EF HFCSVJLFST *O EF *OUFSJNSBQQPSUBHF PWFS EF QSPKFDUFO

HFXFFTU EPPS EFFMOBNF JO FFO HFCSVJLFST

VJU XPSEFO EVT EF QSPKFDUFO CFLFLFO

DPNNJTTJF

EJF [FT KBBS HFMFEFO WBO TUBSU [JKO HFHBBO FO SFDFOU [JKO BGHFTMPUFO )FU LBO WPPSLPNFO

B: EF HFCSVJLFST QBSUJDJQFSFO BDUJFG &FO FWFO

EBU FFO HFCSVJLFS WFSEFS XJM HBBO NFU EF

UVFFM HFMFWFSEF CJKESBHF JT LMFJO o JO EF WPSN

SFTVMUBUFO WBO IFU POEFS[PFL )JK [BM EBO WBBL

WBO HFME NBUFSJBMFO FO EFSHFMJKLF

JO BBOTMVJUJOH PQ EF POEFS[PFLTGBTF OPH FFO POUXJLLFMJOHTUSBKFDU NPFUFO VJUWPFSFO %JU

C: PQ OJFU NJT UF WFSTUBOF XJK[F QBSUJDJQFFSU

LBO CFTUBBO VJU EF NBSLU POEFS[PFLFO FFO

EF HFCSVJLFS JO IFU QSPKFDU &S JT PNWBOHSJKLF

QSPEVDUJFMJKO PQ[FUUFO FO EFSHFMJKLF LPSUPN

TUFVO HFHFWFO FO WBBL JT FS FFO DPOUSBDU NFU

BMMFT XBU OPEJH JT PN UF LPNFO UPU FFO DPN

CFUSFLLJOH UPU EF TBNFOXFSLJOH HFTMPUFO

NFSDJFFM AQSPEVDU Product *O EF 6UJMJTBUJFSBQQPSUBHF PWFS EF QSPKFDUFO

In hoeverre zijn de doelstellingen van het

EJF JO WBO TUBSU HJOHFO JT UJFO UPU FMG KBBS

onderzoek gehaald, en is er een aanwijs-

OB EF TUBSU WBO VOJWFSTJUBJS POEFS[PFL BM FFO

baar ‘product’:

WFFM CFUFS o BMIPFXFM OPH BMUJKE OJFU WPMMFEJH o JO[JDIU UF WFSLSJKHFO JO EF EBBEXFSLFMJKLF UPF

0: IFU QSPKFDU JT JO IFU POEFS[PFLTTUBEJVN NJT

QBTTJOH FO DPNNFSDJBMJTFSJOH *O EJU SBQQPSU

MVLU PG IFU POEFS[PFL JT WPPSUJKEJH BGHFTMPUFO

XPSEFO EBBSPN PPL EJF QSPKFDUFO CFLFLFO EJF JO WBO TUBSU [JKO HFHBBO FO XBBSPWFS

A: &S JT HFFO DPODSFFU QSPEVDU &S JT NFFS

OV FFO NJO PG NFFS BGHFSPOE PPSEFFM HFHFWFO

POEFS[PFL OPEJH PN FFO CSVJLCBBS QSPEVDU

LBO XPSEFO NFU CFUSFLLJOH UPU EF VUJMJTBUJF

UF WFSLSJKHFO 7PPSMPQJHF DPODMVTJFT [JKO BM XFM HFUSPLLFO NBBS FFO FO BOEFS NPFU OPH XPSEFO HFWFSJGJFFSE 8F [JKO OPH JO EF GBTF WBO ACBTJD UFDIOPMPHZ %F WPPSOBBNTUF WPSN WBO PVUQVU JT UPU PQ EJU NPNFOU EF XFUFO TDIBQQFMJKLF QVCMJDBUJF B: FFO WPPSMPQJH NPEFM FFO QSJODJQF PG FFO DPODFQUNFUIPEF JT POUXJLLFME FO CSVJLCBBS 7FSJGJDBUJF FO WFSGJKOJOH JT OPH XFM OPEJH WPPSEBU WBO FFO FJOEQSPEVDU LBO XPSEFO HFTQSPLFO %F HFCSVJLFS LBO IFU POEFS[PFLT


QSPEVDU OPH OJFU HFIFFM [FMGTUBOEJH HFCSVJ

%F NFFTU HFTMBBHEF QSPKFDUFO WBMMFO VJUFSBBSE

LFO

JO EF DBUFHPSJF $$$ .BBS FFO TVDDFTWPM QSPKFDU NFU FFO HSPUF CFUSPLLFOIFJE WBO FFO

C: FS MJHU FFO BBOXJKTCBBS QSPEVDU CJKWPPS

HFCSVJLFS JO EF OPOQSPGJU TFDUPS ÏO NFU FFO

CFFME JO EF WPSN WBO TPGUXBSF FFO XFSLFOE

DPODSFFU FO BBOXJKTCBBS QSPEVDU CJKWPPSCFFME

QSPUPUZQF FFO QSPDFTPNTDISJKWJOH FFO

NJMJFVPOEFS[PFL

XPSEU PPL JO FFO IPHF

PDUSPPJ LPSUPN FFO NJO PG NFFS BGHFSPOE

LMBTTF JOHFEFFME $$" &FO QSPKFDU EBU

DPODFQU XBBSNFF EF HFCSVJLFS [FMGTUBOEJH

IFFGU HFSFTVMUFFSE JO FFO QSPEVDU NBBS HFFO

BBO EF TMBH LBO HBBO

BGOFNFST WJOEU LPNU JO FFO MBHF DBUFHPSJF UFSFDIU CJKWPPSCFFME "$"

Inkomsten Heeft het onderzoek geleid tot inkomsten voor STW en/of de onderzoeksgroep:

0PL XPSEU [P EVJEFMJKL XBU EF XBBSEF JT WBO GVOEBNFOUFFMTUSBUFHJTDI POEFS[PFL EF [PHFOBBNEF ACBTJD UFDIOPMPHZ WPPS EF

0: PNEBU IFU QSPKFDU XFUFOTDIBQQFMJKL NJTMVL

HFCSVJLFST &S JT EBO XFMJTXBBS HFFO BBOXJKT

UF PG PNEBU FS HFFO HFCSVJLFS HFWPOEFO LPO

CBBS QSPEVDU NBBS CFESJKWFO IFCCFO FS TPNT

XPSEFO [JKO FS HFFO JOLPNTUFO PQ EJU QSPKFDU

WFFM HFME WPPS PWFS PN EF[F CBTJTLFOOJT

HFXFFTU FO [JKO EJF JO EF UPFLPNTU OJFU UF

UF POUXJLLFMFO LMBTTF $"" PG UF LPQFO

WFSXBDIUFO

LMBTTF $"$

A: FS [JKO OPH HFFO JOLPNTUFO PQ IFU QSPKFDU

"DIUFSHSPOEPOEFS[PFL WJOEU [JKO QMBBUT JO

%BU XJM IJFS [FHHFO EBU FS XFM CJKESBHFO BBO

EF LMBTTF """ 1SPKFDUFO EJF PQ CFQBBMEF

IFU POEFS[PFL LVOOFO [JKO NBBS OPH HFFO

BTQFDUFO NJTMVLUFO PG [JKO NJTMVLU LSJKHFO FFO

SFWFOVFO VJU EF FYQMPJUBUJF WBO EF LFOOJT

XBBSEFSJOH CJKWPPSCFFME LMBTTF

5PFLPNTUJHF CBUFO [JKO FDIUFS OJFU VJUHFTMPUFO B: JODJEFOUFFM JT PG XPSEU FFO EFFM WBO EF LFOOJT WFSLPDIU %F AJOLPNTUFO LVOOFO IJFS

Inkomsten (toelichting) )JFSPOEFS WFSTUBBU 458 BMMF HFMEFO FO

PPL CFTUBBO VJU IFU GFJU EBU IFU SFTVMUBBU

CJKESBHFO JO OBUVSB EPPS HFCSVJLFST FO

AXBBSEFWPM JT WPPS EF TBNFOMFWJOH

EFSEFO EJF PQ CBTJT WBO FFO 458QSPKFDU HFHFOFSFFSE XPSEFO HFEVSFOEF IFU IFMF

C: FS JT FFO CFEVJEFOEF HFTUBHF PG HSPUF

USBKFDU EVT [PXFM WBO WPPS IFU QSPKFDU JT

TUSPPN JOLPNTUFO HFXFFTU

PG FS JT [JDIU PQ

HFTUBSU BMT UPU OB BGMPPQ WBO IFU QSPKFDU

EBU FFO EFSHFMJKLF TUSPPN EF FFSTUWPMHFOEF WJKG KBBS XPSEU HFSFBMJTFFSE #JKWPPSCFFME BMT FS BM QSJODJQFBGTQSBLFO HFNBBLU [JKO (FCSVJL NBLFOE WBO EF IJFSCPWFO CFTDISFWFO DMBTTJGJDBUJF LVOOFO BMMF QSPKFDUFO JO FFO Y Y NBUSJY XPSEFO JOHFEFFME *O IFU UPUBBM EVT NPHFMJKLIFEFO &S POUTUBBU [P FFO CFUFS HFEJGGFSFOUJFFSE CFFME WBO EF VJUFJOEFMJKLF SFTVMUBUFO EJF EF QSPKFDUFO OB WJKG SFTQFDUJFWFMJKL UJFO KBBS PQMFWFSFO



*O HJOHFO

QSPKFDUFO WBO TUBSU *O EF[F QSPKFDUFO XFSE EPPS 458 NJMKPFO FVSP HFÕOWFTUFFSE #JK EF[F QSPKFDUFO XFSEFO PWFSFFOLPNTUFO NFU EF HFCSVJLFST HFTMPUFO FO PDUSPPJFO BBOHFWSBBHE "BO JOLPNTUFO XFSE FFO CFESBH WBO NJMKPFO FVSP HFOPUFFSE CFUSPLLFOIFJE

Figuur 5 HFFGU EF WFSEFMJOH BBO QFS VUJMJTBUJF

QSPEVDU

JOLPNTUFO

DPEF %F GJHVSFO HFWFO BBO IPFWFFM QSPDFOU

WBO EF QSPKFDUFO FFO CFQBBMEF TDPSF PQ EF

"

ESJF DBUFHPSJFÑO IFFGU HFIBBME

#

$

Figuur 7 (pagina 28) HFFGU EF #1*DPEF XFFS EJF EF QSPKFDUFO IFCCFO HFLSFHFO

figuur 5

Utilisatiegroepen 2000

betrokkenheid

product

0

0

C

inkomsten

C 0 A

A C

B

A B

B


*O HJOHFO

QSPKFDUFO WBO TUBSU *O EF[F QSPKFDUFO XFSE EPPS 458 WPPS NJMKPFO FVSP HFÕOWFTUFFSE #JK EF[F QSPKFDUFO XFSEFO PWFSFFOLPNTUFO NFU EF HFCSVJLFST HFTMPUFO FO PDUSPPJFO BBOHFWSBBHE "BO JOLPNTUFO XFSE UPU OV UPF

FFO CFESBH WBO NJMKPFO FVSP HFOPUFFSE CFUSPLLFOIFJE

Figuur 6 HFFGU EF WFSEFMJOH BBO QFS VUJMJTBUJF

QSPEVDU

JOLPNTUFO

DPEF %F GJHVSFO HFWFO BBO IPFWFFM QSPDFOU

WBO EF QSPKFDUFO FFO CFQBBMEF TDPSF PQ EF

"

ESJF DBUFHPSJFÑO IFFGU HFIBBME

#

$

Figuur 10 (pagina 29) HFFGU EF #1*DPEF EJF EF QSPKFDUFO IFCCFO HFLSFHFO XFFS

figuur 6

Utilisatiegroepen 2005

betrokkenheid

product

0

0 A

C

C

inkomsten

C 0

A B

A B

B


%F WFSTDIJMMFOEF DBUFHPSJFÑO XPSEFO JO

figuur 7

Utilisatieprojecten gestart in 2000

LMFVSFO XFFSHFHFWFO &FO IPHF TDPSF PQ EF DBUFHPSJF *OLPNTUFO JT UF IFSLFOOFO BBO FFO CMBVXF LMFVS 7PPS FFO IPHF TDPSF PQ #FUSPLLFOIFJE JT EJF LMFVS SPPE FO WPPS FFO product –––>

IPHF TDPSF PQ 1SPEVDU JT EJF LMFVS HSPFO 0NEBU EF DPNQMFUF DPEFT BMMF ESJF EF #1* DPNQPOFOUFO CFWBUUFO IFCCFO BMMF CPMMFO NFOHLMFVSFO &FO QSPKFDU NFU #1*DPEF [BM FFO [XBSUF CPM PQMFWFSFO &FO QSPKFDU NFU FFO DPEF $$$ [BM FFO XJUUF CPM PQMFWFSFO

C <–

7FSEFS HFFGU EF JOIPVE WBO EF CPM XFFS IPF

B

––

WFFM QSPKFDUFO EJF CFUSFGGFOEF DPEF UPFHFLFOE

in ko

IFCCFO HFLSFHFO ;P JT FS WPPS EF KBSFO

A

m en

A

%F HSPUF BOUSBDJFULMFVSJHF CPM HFFGU BBO EBU

CPM SFDIUT BDIUFSJO HFFGU BBO EBU FS

FO QSPKFDUFO [JKO NFU #1*DPEF $$$

kk b e t ro

0

FS FO QSPKFDUFO [JKO NFU #1*DPEF """ ACBTJD UFDIOPMPHZ %F XJUUF

figuur 8

C

B

st

BMT HFFO QSPKFDU NFU EF #1*DPEF "

aan t a l

enhe

–> id ––

BPI-som

35

30

25

%F #1*TDPSF LBO PPL OVNFSJFL XPSEFO XFFSHFHFWFO EPPS " # $ UF TVCTUJ

20

UVFSFO FO EF TDPSFT WPPS # 1 FO * CJK FMLBBS PQ UF UFMMFO (SBGJFLFO WPPS FO

15

WPPS UPOFO IFU SFTVMUBUFO # 1 * OB EF[F TVCTUJUVUJF

10

5

.FFSEFSF #1*TDPSFT LVOOFO MFJEFO UPU EF[FMG EF #1*TPN ;P JT "## IFU[FMGEF XBBSE BMT

0

#"# PG ""$ *O GJHVVS JT HFDPSSJHFFSE

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

WPPS IFU BBOUBM QFSNVUBUJFT EBU LBO MFJEFO UPU som B+P +I

FFO CFQBBMEF TDPSF EPPS EPPS EJU BBOUBM QFS NVUBUJFT UF EFMFO %JU MFJEU JO CFJEF HFWBMMFO

figuur 9

BPI-som gecorrigeerd voor het aantal permutaties per som

UPU FFO HSBGJFL EJF [JKO [XBBSUFQVOU TUFSL BBO EF SFDIUFSLBOU IFFGU IPHF #1*TPN %JU UPPOU BBO EBU EF VJULPNTU WBO EF #1*TPN NFFS JT

3,5

3,0

EBO hUPFWBMh NBBS EBU EF BBOQBL WBO 458 MFJEU UPU FFO EJTQSPQPSUJPOFFM HSPPU BBOUBM TVDDFT

2,5

WPMMF QSPKFDUFO 2,0

1,5

1,0

0,5

0 0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

som B+P +I


Utilisatieprojecten gestart in 2005

product –––>

figuur 10

C <– ––

B

in ko m

A

st en

A kk b e t ro

0

aan t a l

figuur 11

C

B enhe

–> id ––

BPI-som

35

30

25

20

15

10

5

0 0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

som B+P +I

figuur 12

BPI-som gecorrigeerd voor het aantal permutaties per som

3,5

3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

0,5

0 0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

som B+P +I

458QSPKFDUFO 6UJMJTBUJFSBQQPSU 458

03 : STW-projecten 2000 A / universiteit van amsterdam

33

C / centrum voor wiskunde en informatica

36

D / technische universiteit delft

37

E / technische universiteit eindhoven

42

G / rijksuniversiteit groningen

45

ID / ID-lelystad

46

L / universiteit leiden

47

N / radboud universiteit nijmegen

50

NIOZ koninklijk nederlands instituut voor zeeonderzoek

52

R / erasmus universiteit rotterdam

53

T / universiteit twente

54

U / universiteit utrecht

57

V / vrije universiteit amsterdam

60

W / wageningen universiteit & researchcentrum

63


Uitleg projecten 2000 )JFSPOEFS TUBBO EF HFHFWFOT EJF V PQ EF QSPKFDUQBHJOBT LVOU UFHFOLPNFO titel: EF UJUFM WBO IFU QSPKFDU project: IFU QSPKFDUOVNNFS EF[F DJKGFST WPSNFO IFU WPMHOVNNFS XBBSPQ EF QSPKFDUFO [JKO HFTPSUFFSE BPI (zie voor verdere uitleg pagina 25 en 26): EF VUJMJTBUJFDBUFHPSJFÑO XBBSJO IFU QSPKFDU JT JOHFEFFME projectleider: OBBN WBO EF QSPKFDUMFJEFS toewijzing: EF EPPS 458 BBO EJU QSPKFDU UPFHFLFOEF TVCTJEJF JO FVSP contracten en octrooien: TPPSU PWFSFFO LPNTU XFMLF NFU FFO HFCSVJLFS JT BGHF TMPUFO PQUJF MJDFOUJF CJKESBHF TBNFO XFSLJOH SBBNPWFSFFOLPNTU NBUFSJBM USBOTGFS BHSFFNFOU NUB

FUD FO FWFO UVFMF PDUSPPJFOPDUSPPJBBOWSBHFO inkomsten: PQ EJU QSPKFDU EF UPUBBM HFSFHJTUSFFSEF JOLPNTUFO JO FVSP %JU [JKO BMMF HFMEFO FO CJKESBHFO JO OBUVSB EPPS HFCSVJLFST FO EFSEFO EJF PQ CBTJT WBO FFO 458QSPKFDU HFHFOFSFFSE XPS EFO HFEVSFOEF IFU IFMF USBKFDU %VT WBO WPPS EF TUBSU UPU OB BGMPPQ WBO IFU QSPKFDU doelstelling: FFO LPSUF PNTDISJKWJOH WBO EF EPFMTUFMMJOH WBO IFU POEFS[PFL resultaten: FFO PWFS[JDIU WBO EF CFIBBMEF SFTVMUBUFO gebruiker(s): FFO MJKTU NFU EF OBNFO WBO EF HFCSVJLFST CJK IFU QSPKFDU

QSPKFDU zie pagina 16 en 100


A / universiteit van amsterdam

DEVELOPMENT AND APPLICATION OF CALIBRATION TECHNIQUES IN FLUORESCENCE MICROSCOPY: TOWARDS QUANTITATIVE MICROSCOPY

DYNATOX: DYNAMIEK, TOXINE INDUCTIE EN VROEGTIJDIGE WAARNEMING VAN TOXISCHE CYANO-BACTERIËN IN NEDERLANDSE WATEREN

04859

04874

#$$

###

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES (+ #SBLFOIPGG UPUBMF UPFXJK[JOH JO DPOUSBDUFO (FIFJNIPVEJOH 76 #JP.ÏSJFVY #7 "DBEFNJTDI .FEJTDI $FOUSVN 6OJWFSTJUFJU WBO "NTUFSEBN 1BN(FOF *OUFSOBUJPOBM #7 "DBEFNJTDI .FEJTDI $FOUSVN 6W"/8* $BSM ;FJTT +FOB (NC) 0QUJF $BSM ;FJTT +FOB (NC) PDUSPPJFO 1IPUPCMFBDIBCMF MVNJOFTDFOU MBZFST GPS DBMJCSBUJPO BOE TUBOEBSEJ[BUJPO JO PQUJDBM NJDSPTDPQZ

QSPKFDUMFJEFS

EPFMTUFMMJOH Startpunt was de opname van een anti-

EPFMTUFMMJOH Cyanobacteriën worden ook wel blauw-

kanker agens in cellen van celkweken via fluorescentie te bepalen. Door gebrek aan kalibratie mogelijkheden van microscopen bleek dit in de praktijk niet realiseerbaar. Vanuit ervaringen uit een eerder STW-project rond fluorescentie leek het mogelijk algemeen toepasbare kalibratie technieken te ontwikkelen voor zowel reguliere als confocale fluorescentie microscopie.

algen genoemd. Drieledig doel: (1) Identificatie van toxische cyanobacteriesoorten die van belang zijn in Nederlandse zoete wateren. (2) Inzicht verkrijgen in de dynamiek van cyanobacteriepopulaties en van toxineprodcutie in een aantal Nederlandse meren. (3) Ontwikkelen en valideren van een gevoelige test voor vroege detectie en het volgen van (toxische) cyanobacteriën.

FVSP

QSPGES + )VJTNBO UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP DPOUSBDUFO (FIFJNIPVEJOH *TPHFO -JGF 4DJFODF #7 0QUJF -JDFOUJF ,POJOLMJKLF /FEFS MBOETF "LBEFNJF WBO 8FUFOTDIBQQFO 6OJWFSTJUFJU WBO "NTUFSEBN *TPHFO -JGF 4DJFODF #7 PDUSPPJFO .FBOT BOE NFUIPET GPS DMBTTJGZJOH DZBOPCBDUFSJB EZOBUPY UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Genoemde lagen zijn beschikbaar en

geschikt bevonden voor microscoop karakterisatie en calibratie. Een speciale Sectioned Imaging Property Chart of zogenaamd SIPchart representatie is ontwikkeld voor het weergeven op gestandaardiseerde wijze van confocale microscopie afbeeldingseigenschappen. Via internettoegang kunnen gebruikers binnenkort zelf SIPcharts genereren van hun microscopen. Gebruikers kunnen met de data verkregen met de referentielaag via wwwmc.bio.uva.nl/SIPchart hun microscoop en/of beelden karakteriseren. Verdere voorziene onwikkelingen zijn onder andere extensie van de spectrale bereik van de lagen, absolute calibratie op basis van de lagen en introductie van markeringsvelden op de lagen voor efficiënt gebruik. Er is een contract met Zeiss Jena voor samenwerking en praktische toepassing van genoemde lagen binnen hun systemen.

SFTVMUBBU OB KBBS De populatiedynamiek in de

SFTVMUBBU OB KBBS Vrijwel niet blekende, goed fluores-

HFCSVJLFS T Grontmij Nederland BV, Amsterdam /

cerende materialen opgenomen in een dunne laag leken de beoogde kalibratie mogelijkheden te kunnen bieden. Met spin technieken werden deze ontwikkeld. Focus 3D data sets van deze lagen opgenomen in een confocale microscoop en gepresenteerd als zogenaamde SIPchart – Sectioning Imaging Property chart – maken het mogelijk de meest relevante eigenschappen van zo’n instrument in één blik te overzien en te beoordelen. In verband met de belangstelling voor deze techniek is een website is ontwikkeld – www.SIPchart.com – waar onderzoekers na het uploaden van hun microscoopdata een SIPchart van hun eigen systeem als e-mail kunnen ontvangen. De laagjes kunnen tegen een nominale vergoeding verkregen.

Het Waterlaboratorium, Haarlem / HH van Schieland en Krimpenerwaard, Rotterdam / Hoogheemraadschap van Rijnland, Leiden / Ingeny International BV, Goes / Isogen Life Science BV, IJsselstein / Omegam, Amsterdam / Ribo Technologies BV, Groningen / Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling, Lelystad / Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer, STOWA, Amersfoort

HFCSVJLFS T Academisch Medisch Centrum Amsterdam

/ BioMérieux BV, Boxtel / PamGene International BV, ’s-Hertogenbosch / Plant Research International, Wageningen / RIKILT - Instituut voor Voedselveiligheid, Wageningen / Universiteit van Amsterdam / Vrije Universiteit Amsterdam

Nederlandse meren is beschreven en gepubliceerd. Er is een database opgezet – CYANONed – met gegevens over zoete wateren in Nederland. Deze database dient als referentie voor het opstellen van richtlijnen voor open zwemwater. Er is een gebruiksklare CYANOkit ontwikkeld op basis van een octrooi. Of deze kit gebruikt zal worden is afhankelijk van de bereidheid van waterbeheerders om de nieuwe technologie toe te passen. Er bestaan namelijk nog geen verplichte normen voor concentraties cyanotoxines in open zwemwater. Het octrooi (vervallen) bleek commercieel niet te exploiteren. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project.


THG-IMAGING: 3D-MICROSCOPY WITH FEMTOSECOND LASER PULSES

TOOLS FOR NON-LINEAR DATA ANALYSIS

ARTEMIS: ARCHITECTURES AND METHODS FOR EMBEDDED MEDIA SYSTEMS

04929

04997

05021

#$#

#""

# $"

QSPKFDUMFJEFS

ESJS #+" ,SÚTF UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP DPOUSBDUFO 0QUJF -JDFOUJF 6W"/8* /PMEVT *OGPSNBUJPO 5FDIOPMPHZ #7

FVSP

EPFMTUFMMJOH Derde-harmonische generatie – ‘third-

EPFMTUFMMJOH In het project wordt onderzoek gedaan

EPFMTUFMMJOH Moderne ingebedde systemen dienen in

harmonic generation’ (THG) – microscopie biedt de mogelijkheid tot werkelijk drie-dimensionale beeldvorming van transparante objecten, zonder de noodzaak van het toevoegen van labels. De contrastvorming van deze techniek berust op veranderingen in de locale brekingindex en/of niet-lineaire susceptibiliteit. Het doel van het project is om deze techniek te ontwikkelen tot een nieuwe vorm van microscopie, waarvan de beeldvormende eigenschappen goed gekarakteriseerd zijn.

naar niet-lineaire dimensiereductie van hoogdimensionale data (enkele tientallen tot enkele duizenden variabelen, zoals bijvoorbeeld beeldmateriaal) die intrinsiek laagdimensionaal zijn. Dit is het geval als het gemeten fenomeen intrinsiek een beperkt aantal vrijheidsgraden heeft, bijvoorbeeld beelden van een camera die naar een rigide object kijkt dat alleen roteert.

steeds hogere mate een veelvoud van toepassingen en communicatiestandaarden te ondersteunen. Hiervoor moeten programmeerbare componenten gebruikt worden, die dynamisch herconfigureerbaar en flexibel zijn. Dit project heeft als doel het ontwikkelen van methoden en technieken voor het ontwerpproces, te verwezenlijken in gereedschappen voor het bestuderen van het gedrag van verschillende systeemarchitecturen. Tevens zullen er methodieken worden uitgewerkt om architecturen te evalueren. De toepasbaarheid wordt in een prototyperingsfase getoetst aan de hand van een industrieel relevante applicatie.

FVSP

QSPGES (+ #SBLFOIPGG

UPUBMF UPFXJK[JOH JO

SFTVMUBBU OB KBBS De binnen het project geconstrueerde

THG-microscoop is volledig operationeel en de beeldvormende eigenschappen zijn in detail gekarakteriseerd. Theoretische modellen zijn ontwikkeld om de beeldvorming in een THG-microscoop te beschrijven. Naast microscopie is een belangrijk toepassingsgebied ontwikkeld voor het gebruik van THG bij het karakteriseren van specifieke materiaaleigenschappen van transparante materialen (vloeistoffen en vaste stoffen). De eerste toepassingen hiervan op door BASF ontwikkelde polymeren zijn inmiddels in voor-bereiding. Daarnaast worden de mogelijkheden onderzocht van het gebruik van gepolariseerd licht in het onderzoeken van materialen die van belang zijn in voedingsproducten, zoals ontwikkeld door Unilever. Het project loopt nog tot medio 2007. SFTVMUBBU OB KBBS Michiel Mueller is inmiddels al

enkele jaren niet meer in dienst is van de Universiteit. Brakenhoff geeft aan dat hij noch de expertise bezit, noch de tijd heeft om de gevraagde utilisatiegegevens aan te leveren.

QSPKFDUMFJEFS

SFTVMUBBU OB KBBS Het bedrijf Noldus heeft in een ver-

volgstudie laten onderzoeken of de methode geschikt was voor de analyse van het gedrag van proefdieren aan de hand van beeldreeksen opgenomen met een camera. In deze studie werd echter niet de gewenste nauwkeurigheid gehaald. Met zijn proefschrift ‘Mixture models for clustering and dimension reduction’ kreeg Jakob Verbeek in 2006 de E. Gelsema prijs voor ‘the most outstanding Ph.D. work in the field of Pattern Recognition in the period 2004-2005’, van de Nederlandse Vereniging voor Patroonherkenning en Beeldverwerking. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Dutch Space BV, Leiden / KiQ Medicast,

Amsterdam / Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium, Amsterdam / NATO C3 Agency, ’s-Gravenhage / Noldus Information Technology BV, Wageningen / Shell International Exploration and Production BV, Rijswijk / TNO, ’s-Gravenhage / Unilever R & D, Vlaardingen

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES -0 )FSU[CFSHFS UPUBMF UPFXJK[JOH JO UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Er is Artemis workbench software

opgeleverd met daarin de Compaan en Laura tool sets die zijn uitgebreid om applicatieverkenning te ondersteunen en op de workbench aan te sluiten, en het Sesame modelleren simulatieraamwerk. Sesame is in dit project ontwikkeld en heeft onder andere applicatie- en architectuurmodellering, architectuurverfijning en mixed-level simulatie. Sesame heeft een GUI en is open source (http://sesamesim. sourceforge.net/). Wat betreft herconfiguratie is een prototype van het Molen platform op een programmeerbaar bord afgebeeld en zijn diverse herconfigureerbare implementaties van functies uit mediaapplicaties gemaakt. Het onderzoek gaat door in het project ‘Artemisia’. Tot nu toe is de Sesame software een aantal honderd maal gedownload, en waren er meer dan 30.000 hits op de Sesame webpage in het afgelopen jaar. SFTVMUBBU OB KBBS De Artemis toolset is verder ontwik-

HFCSVJLFS T Philips Research, Eindhoven /

Rijksuniversiteit Groningen / Technische Universiteit Eindhoven / Unilever R & D, Vlaardingen / Universiteit Twente / Universiteit Utrecht

keld en opgenomen in de Daedalus-toolflow, die in open source beschikbaar is. Er wordt in onderzoeksgroepen en bedrijven mee gewerkt. HFCSVJLFS T Ericsson Telecommunicatie BV, Rijen /

IMEC, Leuven (België) / NXP Semiconductors, Eindhoven / Océ Technologies NV, Venlo / Philips Research, Eindhoven / Philips Research Europe, Eindhoven / Technische Universiteit Eindhoven / TNO, ’s-Gravenhage / Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, Enschede


DE ONTWIKKELING VAN EEN VEILIG HIV-1 VACCIN GEBASEERD OP LEVEND VERZWAKT VIRUS

SORPTION-INDUCED DIFFUSIONSELECTIVE SEPARATION OF HYDROCARBON ISOMERS USING ZEOLITES

DIRECTED EVOLUTION OF VANADIUM HALOPEROXIDASES

05127

05203

05363

# $"

###

# #"

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES # #FSLIPVU UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP PDUSPPJFO 7JSBM SFQMJDPOT BOE WJSVTFT EFQFOEFOU PO JOEVDJOH BHFOUT )*7 7BDDJO

QSPKFDUMFJEFS

EPFMTUFMMJOH De ontwikkeling van een veilig HIV-1 vaccin

EPFMTUFMMJOH Het doel van het project is te bewijzen

(aids) gebaseerd op een levend verzwakt virus. Twee benaderingen werden voorgesteld: (1) Het maken van een virus waarvan de vermenigvuldiging geconditioneerd kan worden gecontroleerd; (2) Het maken van een eenvoudig, genetisch stabiel HIV-1 virus met slechts de basisset van retrovirale genen (mini HIV).

dat het haalbaar is om mengels van liniaire en vertakte koolwaterstoffen te scheiden met behulp van zeolieten. Hiervoor wordt een experimentele setup gemaakt. Vervolgens wordt onderzocht welke economisch interessante mogelijkheden er zijn op basis van dit concept. Daarnaast wordt een moleculair simulatieprogramma ontwikkeld om de scheiding en de adsorptie van de koolwaterstoffen te berekenen.

SFTVMUBBU OB KBBS De eerste benadering was zeer

succesvol. Het onderzoek resulteerde in conditioneellevende HIV-1 varianten die efficiënt te vermenigvuldigen en genetisch stabiel zijn. Deze varianten kunnen dienen als HIV vaccin. De verkregen resultaten hebben ook geleid tot een algemene verbetering van een systeem (Tet-on system) dat van belang is bij onder andere gentherapie. Het gevonden vaccin moet worden getest op veiligheid en werkzaamheid. Daarvoor is een vergelijkbaar SIV vaccin virus gemaakt dat kan worden getest in apen (gefinancierd door Aidsfonds). Indien dit onderzoek succesvol is, kan het testen van het vaccin in mensen worden overwogen. SFTVMUBBU OB KBBS Een prototype drug-afhankelijke HIV-1

variant is gemaakt en met evolutie verder ontwikkeld tot een krachtig aan/uit virus dat in veel research projecten is aangewend. Een patent aanvraag van AMC/ STW op het gebruik als vaccin is gestopt omdat de klinische ontwikkeling zeer langdurige veiligheidstesten vergt. Er is een soortgelijke SIV variant gemaakt en er zijn vaccinatie studies verricht in de makaak dankzij sponsoring van het Nederlands AIDS Fonds, IAVI en de MRC. Er wordt zeer goede bescherming verkregen (!!). Met een vervolg STW-project is aangetoond dat de dox-gevoelige genetische schakelaar dramatisch is verbeterd door virus evolutie. Deze schakelaar wordt veel gebruikt in het biologische onderzoek en gentherapie toepassingen. De verbeterde schakelaars zijn gepatenteerd en in licentie genomen door Tet-Systems (DE). Deze producten zijn terug te vinden in de catalogus voor moleculaire reagentia van Clontech, USA). Een nieuw STW-project tracht met de virusevolutiemethode om andere schakelaars te ontwikkelen zodat meerdere genen onafhankelijk van elkaar gereguleerd kunnen worden.

QSPGESJS # 4NJU UPUBMF UPFXJK[JOH UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS In het eerste deel van het project is

aangetoond dat het haalbaar is om koolwaterstofmengels te scheiden door zeolieten te gebruiken in bepaalde industriële systemen. Samen met de gebruikers zijn veelbelovende resultaten behaald met het onderzoeken naar de katalytische effecten in de koolwaterstofscheidingen. Er is in samenwerking met de universiteit een rekenmodel gemaakt om de experimenten te beschrijven. SFTVMUBBU OB KBBS Omdat er vanuit de Nederlandse

industrie er weinig belangstelling was voor verdere uitwerking van de resultaten, zijn er na 5 jaar geen nieuwe resultaten. Echter dit STW-onderzoek heeft wel de basis gelegd voor een belangrijk vervolgonderzoek naar ‘Shape Selectivity’. Dit vervolgonderzoek heeft geleid tot één patent en één patentaanvraag dit is gedaan in samenwerking met Chevron. Een overzicht van dit werk is verschenen in Nature. Het rekenmodel speelt een belangrijke rol in een recentelijk gestart onderzoek naar het scheiden van CO2 in Carbon Capture. HFCSVJLFS T Chevron Research and Technology Co.,

Richmond (Verenigde Staten) / DSM Research BV, Geleen / IFP, Rueil-Malmaison (Frankrijk) / Shell Research and Technology Centre, Amsterdam / Technische Universiteit Eindhoven / Universiteit Twente

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES 3 8FWFS

UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Doel van het onderzoek (vervolgproject van 01985 en 03506) is door middel van ‘Directed Evolution’ van het metadium chloroperoxidase enerzijds mutanten te verkrijgen die in staat zijn tot (enantioselectieve) epoxidatie reacties van alkenen en anderzijds mutanten met een meer basisch pH optimum in de oxidatie van haliden. SFTVMUBBU OB KBBS In subproject 1 zijn 3 methoden ont-

wikkeld voor de detectie van epoxiden in een ‘high throughput’ systeem en zijn met DSM Research banken gemaakt van mutanten van het vanadium chloroperoxidase en van mutanten van 2 zure bacteriële fosfatasen. De mutant banken screenen op de aanwezigheid van mutanten met epoxidatie activiteit lukte niet door tijdgebrek. In subproject 2 is een enzymmutant van het vanadium chloroperoxidase verkregen die bij zwakalkalische pH een veel hogere activiteit heeft dan het oorspronkelijke enzym. Kinetische parameters zijn bepaald en vastgesteld is welke aminozuren een rol spelen in de specificiteit van deze groep van enzymen. Resultaten zijn gepubliceerd. Het was niet mogelijk in een vervolgonderzoek te testen of deze mutant aangroeiwerend zou werken bij een onderwaterverf systeem voor zeeschepen. SFTVMUBBU OB KBBS In 2008 is gepoogd samen met Danisco (Aarhus, Denemarken) bovengenoemde chloroperoxidase mutant alsnog te testen in een antifouling verf met nog andere enzymen toegevoegd. Tegelijk is door de UvA een Europese octrooiaanvraag (Antifouling coating contaning enzymes) ingediend om het idee van combinatie van enzymen te beschermen. Pogingen het octrooi te commercialiseren lukten niet, net als samenwerking met Danisco. Recent is een MKB innovatie project aanvraag door Van Loon Chemical Innovations BV (Amsterdam) bij Agentschap.nl gehonoreerd om de enzymmutant te testen, waardoor komend voorjaar de antifouling eigenschappen van de enzym mutant verder bestudeerd kunnen worden. In samenwerking met de andere groepen is vastgesteld dat het enzym inderdaad dodend werkt op bacteriën in een biofilm en dat de enzymmutant beduidend actiever is in het doden van bacteriën en virussen dan het oorspronkelijke enzym. Dit werk heeft geresulteerd in twee publicaties, maar nog niet in financiële revenuen.

HFCSVJLFS T Amsterdam Molecular Therapeutics,

Amsterdam / Erasmus MC, Rotterdam / NVI, Bilthoven / Primagen Holding BV, Amsterdam / ZMBH, Heidelberg (Duitsland)

HFCSVJLFS T Akzo Nobel Powder Coatings Ltd, Felling

(Groot Brittannië) / DSM Research BV, Geleen / GBI Holding BV, Delft



IMPROVING THE QUALITY OF EMBEDDED SYSTEMS BY FORMAL DESIGN AND SYSTEMATIC TESTING

FORMAL DESIGN, TOOLING, AND PROTOTYPE IMPLEMENTATION OF A REAL-TIME DISTRIBUTED SHARED DATASPACE

05008

05009

"""

"""

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES 8+ 'PLLJOL UPUBMF UPFXJK[JOH JO DPOUSBDUFO 4BNFOXFSLJOH 56 % 8FJENàMMFS #7 UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

FVSP

FVSP

EPFMTUFMMJOH Het betrokken bedrijf maakt een liftsysteem

EPFMTUFMMJOH Een shared dataspace is een computer-

voor zware voertuigen als treinen en trucks. Het liftsysteem bestaat uit een aantal poten met op iedere liftpoot een kleine controller. De liftpoten regelen hun gelijke beweging via een zichzelf configurerend netwerk. Het is niet eenvoudig om uitbreidingen op het systeem te maken binnen de hoge betrouwbaarheidseisen. Doel van het PROGRESS-project was om formele methoden in te zetten bij het ontwerpen van dit soort embedded systemen. Een formeel model is een wiskundige beschrijving van een ontwerpspecificatie. Tools worden ingezet om het functionele gedrag van een formeel model geautomatiseerd te verifiëren.

geheugenruimte die door meerdere processen onafhankelijk gebruikt kan worden, bijvoorbeeld sensoren die metingen er in schrijven en programma’s die deze uitlezen. Doel van het project is het ontwikkelen van een shared dataspace architectuur, en het analyseren van software applicaties die bovenop zo’n architectuur ontwikkeld zijn. De benodigde analyse-tools hiervoor moesten ontwikkeld of aangepast worden.

SFTVMUBBU OB KBBS (1) een verbeterd ontwerp van de

embedded controller van het liftsysteem en de implementatie daarvan; (2) verbeterde formele verificatiemethoden; (3) formele analyse en verbeterd ontwerp van meerdere communicatieprotocollen en algoritmes. De samenwerking met het bedrijf loopt door, ook na afloop van het project. Het bedrijf is nu in staat zelfstandig modellen te bouwen en analyseren. Formele methoden kunnen goede ondersteuning leveren in het ontwerpproces van embedded controllers. Tool-ondersteuning maakt het mogelijk dit formele model eenvoudig en toch grondig te analyseren. De fouten die zo worden gevonden blijken vaak ontwerpfouten te zijn.

QSPGES +$ WBO EF 1PM UPUBMF UPFXJK[JOH UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

JO

SFTVMUBBU OB KBBS Er is een generiek model voor shared

data spaces ontwikkeld, waarin verschillende paradigma’s op een uniforme manier kunnen worden beschreven, waaronder Splice (Thales), opvolgers (4TEC) en JavaSpaces (SUN). Bovendien is een formeel model voor JavaSpaces ontwikkeld, waarop requirements automatisch geverifieerd kunnen worden door middel van model checking. Ook is een analysemethode voor data-abstractie ontwikkeld, geschikt voor semi-automatische analyse van grootschalige dataspaces. De methode is geïmplementeerd in een prototype tool, en toegepast op verschillende case studies. Daarnaast zijn gedistribueerde model checking tools ontwikkeld, om grootschalige verificatie uit te voeren op een cluster van PC’s. SFTVMUBBU OB KBBS Het bedrijf 4Tec bestaat niet meer

SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen ontwikkelingen op het

gebied van utilisatie geweest.

en Splice is door Thales extern ondergebracht in OpenSplice. Opvolging van het project is voornamelijk wetenschappelijk gebeurd.

HFCSVJLFS T Add-controls, Amersfoort / Ministerie

van Defensie, ’s-Gravenhage / Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium, Amsterdam / Nuclear Research and Consultancy Group, Arnhem / Radboud Universiteit Nijmegen, Nijmegen / TNO, ’s-Gravenhage / Universiteit van Amsterdam

HFCSVJLFS T 4TEC, ’s-Gravenhage / Centrum Wiskunde & Informatica, Amsterdam / Chess BV, Haarlem / Chess Embedded Technology BV, Haarlem / Ministerie van Defensie, ’s-Gravenhage / Océ Technologies NV, Venlo / Radboud Universiteit Nijmegen / Rijksuniversiteit Groningen / Technische Universiteit Eindhoven / Thales Nederland BV, Hengelo / Universiteit Leiden / Universiteit Utrecht / Universiteit van Amsterdam



THE DEVELOPMENT OF MICROMACHINED HUMIDITY SENSORS BASED ON A DIELECTRIC OF POROUS SILICON

TECHNIQUES FOR SHALLOW IMAGING AND REMOVAL OF NEAR-SURFACE EFFECTS

04694

04820

#$#

"""

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES 1+ 'SFODI UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP PDUSPPJFO $BQBDJUJFWF WPDIUTFOTPS FO FFO XFSLXJK[F WPPS IFU WFSWBBSEJHFO WBO DBQBDJUJF WF WPDIUTFOTPS

QSPGESJS ($ )FSNBO UPUBMF UPFXJK[JOH JO DPOUSBDUFO (FIFJNIPVEJOH 56% 4DIMVNCFSHFS $BNCSJEHF 3FTFBSDI $FOUFS 56% &8*

EPFMTUFMMJOH Luchtvochtigheidssensoren gebaseerd op

EPFMTUFMMJOH Seismische methoden worden uitvoerig

een niet geleidende stof van poreus polysilicium zijn erg aantrekkelijk omdat ze makkelijk gemaakt kunnen worden in de al bestaande sensorindustrie. Een probleem is dat dit materiaal moeilijk te stabiliseren is omdat het continu veroudert. Ons onderzoek heeft hiervoor een oplossing gevonden. Het idee dat ons leidde was dat we temperatuureffecten op vochtigheidsmetingen kunnen verminderen, zodat we poreus SiC kunnen gebruiken om sensoren voor ‘onvriendelijke’ omgevingen te kunnen maken.

gebruikt om in de eerste kilometers van het aardoppervlak naar gas en olie te speuren. In de geotechniek ligt het interessegebied oppervlakkiger, namelijk in de eerste 50 meter of zelfs nog ondieper. De meeste energie die in seismisch onderzoek in de aarde gebracht wordt, komt terecht in golven die bij het aardoppervlak lopen. Helaas verstoren deze golven de reflecties uit grotere diepten en men is ze liever kwijt dan rijk. In dit project wordt een betere methode ontwikkeld om de oppervlaktegolven te elimineren. Ook zou deze methode een goed beeld kunnen geven van wat er zich in de ondiepe lagen bevindt.

SFTVMUBBU OB KBBS De onderzoekers hebben lucht-

vochtigheidssensoren gemaakt gebaseerd op poreus polysilicium en poreus SiC. Resultaten laten zien dat we hierdoor de temperatuurgevoeligheid kunnen verminderen. Voor de sensoren gebaseerd op poreus SiC hebben we aangetoond dat ze bestand zijn tegen hoge temperaturen (~95*C) en hoge luchtvochtigheid (~95%). Daarnaast werken ze ook goed in ‘onvriendelijke’ omgevingen zoals in de motor van een auto. Ook kunnen deze sensoren bruikbaar zijn voor detectie van ammonia als de poreuze formatieomstandigheden aanpast worden. SFTVMUBBU OB KBBS Er is een vervolg valorisatieproject

gedaan, maar er is nog meer onderzoek nodig om tot de ontwikkeling van een commerciële sensor te komen. De gemaakte sensoren functioneerden goed, maar aspecten van selectiviteit en stabiliteit moesten nog onderzocht worden. De aanvragers zijn nu bezig met een nieuw voorstel om een betrouwbare en robuuste vocht/ammoniak sensor te ontwikkelen. Voor het ontwikkelen van een nieuwe sensorstructuur worden de mogelijkheden voor de aanvraag van een octrooi bekeken. HFCSVJLFS T Comon Invent BV, Delft / ESBE Nanoscale

Technology Services, Delft / Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut, De Bilt / Mierij Meteo Nederland BV, De Bilt / Technische Universiteit Delft

FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS In dit project is een methode ontwik-

keld om verstrooiingseffecten te verwijderen. Deze methode is beter dan andere methodes die nu in gebruik zijn, en is gebaseerd op een wiskundig model van golfvoortplanting die vlak bij de aardoppervlakte ligt. Deze methode is in een computerprogramma geïmplementeerd en is succesvol toegepast op seismische data. De methode heeft veel aandacht getrokken op internationale conferenties. Op dit moment wordt de methode door een van de aio’s verder ontwikkeld op MIT, zodat hij toepasbaar is op seismologie van aardbevingen. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Schlumberger Cambridge Research Center,

Cambridge (Groot Brittannië) / Shell International Exploration and Production BV, Rijswijk / Technische Universiteit Delft / TNO, Utrecht


LAGRANGIAN METHODS FOR SIMULATION OF TURBULENT REACTING FLOWS

WAVE PROPAGATION, REFLECTION AND LOCALISATION IN INHOMOGENEOUS MEDIA

CONTINUOUS SUPERCRITICAL MELT MICRONISATION, SCMM

04852

04915

04939

"#"

# #"

"#"

QSPKFDUMFJEFS JO FVSP

QSPGES %+&. 3PFLBFSUT

UPUBMF UPFXJK[JOH

QSPKFDUMFJEFS JO FVSP

QSPGESJS $1" 8BQFOBBS

UPUBMF UPFXJK[JOH

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS 1+ +BOTFOT UPUBMF UPFXJK[JOH JO PDUSPPJFO 8FSLXJK[F WPPS IFU WFS WBBSEJHFO WBO FFO QPFEFS VJU [BDIU NBUFSJBBM UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

FVSP

EPFMTUFMMJOH Bij veel industriële processen spelen

EPFMTUFMMJOH Het bestuderen van golfpropagatie in gelaag-

EPFMTUFMMJOH Het doel van dit onderzoek is een proces te

turbulente stromingen met chemische reacties een grote rol. Er is in de industrie behoefte aan nauwkeuriger numerieke modellen om deze stromingen te kunnen beschrijven. Met behulp van deze modellen zal men installaties en apparatuur beter en sneller kunnen ontwerpen. In dit project zal daarom een nieuwe klasse numerieke modellen voor turbulente reagerende stromingen worden ontwikkeld. Hiermee kunnen verdelingen van snelheid, temperatuur en concentraties van stoffen in bijvoorbeeld chemische reactoren, ovens en branders worden berekend.

de wanordelijke media op zowel nanometer- als kilometerschaal. De toepassing op de nanometerschaal betreft de analyse van elektronentransport in gelaagde media voor van de verhoging van de gevoeligheid van magneto-resistieve apparaten voor grootschalige dataopslag. Op de kilometerschaal gaat het om de analyse van seismische golven in de aarde voor de verhoging van de resolutie van seismische beeldvormingsmethoden. De mathematische beschrijvingen van de fenomenen op beide schalen zijn vergelijkbaar; de twee vakgebieden profiteren van de onderlinge kennisoverdracht.

ontwikkelen voor het microniseren van zachte materialen als polymeren en vetten.

SFTVMUBBU OB KBBS Een computerprogramma voor de

SFTVMUBBU OB KBBS Een beter begrip van de overgang van

berekening van turbulente stromingen met behulp van Large Eddy Simulatie (LES) is ontwikkeld. Het programma is getest op de stroming bij een modelbrander en is na afloop van het project ook gebruikt voor simulatie van andere stromingen. Het project heeft nog niet geleid tot numerieke modellen die nu al gebruikt worden in de industrie.

ballistische naar diffuse golfpropagatie in gelaagde wanordelijke media. De relatie tussen de energiedichtheid van de diffuse golf en de materiaaleigenschappen van het gelaagde medium zijn met een fysisch model weer te geven. De analyse op de kilometerschaal heeft geleid tot een nieuwe methode om passieve seismische metingen van signalen, om te zetten in seismische reflectiemetingen. Dit biedt de mogelijkheid om seismische beeldvorming van de ondergrond toe te passen, zonder dat daar actieve bronnen bij nodig zijn. De methode is met succes toegepast op metingen die door Shell in een testveld zijn opgenomen. Binnenkort wordt de methode getest op seismische metingen die worden opgenomen in het zogenaamde Lofar-project (www.lofar.nl).

SFTVMUBBU OB KBBS De numerieke modellen voor bereke-

ning van turbulente verbranding die in het project ontwikkeld zijn, zijn nu state-of-the-art geworden. Steeds meer groepen wereldwijd maken er gebruik van en nieuwe varianten gericht op specifieke toepassingen (turbines, motoren, fornuizen) worden bedacht. Large Eddy Simulation blijft echter een zeer rekenintensieve methode en men is voor simulatie van verbranding in realistische branders aangewezen op de meest krachtige computersystemen. Dit verhindert een snelle doorbraak in de industrie. Maar steeds meer geven bedrijven opdrachten aan universiteiten en onderzoekscentra om dit type berekeningen voor een specifieke toepassing door te voeren. Op het gebied van de kwaliteit van de modellen is er meer inzicht gegroeid en gaat de ontwikkeling verder. Bijvoorbeeld over hoe het mogelijk is de gedetailleerde chemische reactieschema’s bij verbranding systematisch te vereenvoudigen. HFCSVJLFS T Akzo Nobel Chemicals BV, Arnhem /

ANSYS Germany GmbH, Otterfing (Duitsland) / Cyclone Fluid Dynamics BV, Waalre / KEMA Nederland BV, Groningen / Philips Centre for Manufacturing Technology, Eindhoven / Shell Global Solutions International BV, Amsterdam / Technische Universiteit Delft / Technische Universiteit Eindhoven / Universiteit Twente

SFTVMUBBU OB KBBS De methode voor seismische beeld-

vorming van de ondergrond ondervindt grote belangstelling vanuit zowel de academische wereld als de olieen gasindustrie. Er zijn verschillende projecten gestart. Eén van de ontwikkelingen is dat nu ook de mogelijkheid onderzocht wordt om electromagnetische ruis te gebruiken voor beeldvorming van de ondiepe ondergrond. Het werk is door de Society of Exploration Geophysicists gewaardeerd met twee prijzen. De methoden voor de beschrijving van akoestische energie in de ondergrond zijn mogelijk nuttig voor het ontwikkelen van betere methoden voor warmte management in geïntegreerde halfgeleider circuits. HFCSVJLFS T BP Nederland Energie BV, ’s-Gravenhage /

Fugro-Jason Netherlands BV, Leidschendam / Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut, De Bilt / Shell International Exploration and Production BV, Rijswijk / TNO, Utrecht / Universiteit Twente

SFTVMUBBU OB KBBS Zachte materialen als vetten en poly-

meren kunnen door conventionele technologie als bijvoorbeeld jet-milling en cryogeen malen slechts met moeite worden gemicroniseerd. De afmeting van de deeltjes wordt daarbij niet lager dan enige micrometers en beide technieken gaan gepaard met een hoog energieverbruik en daarmee ook hoge kosten. Zachte materialen hebben vaak een relatief laag smeltpunt. Door de zachte materialen nu eerst te smelten en er onder druk CO2 in op te lossen wordt de viscositeit verlaagd. Daardoor wordt het mogelijk de smelt te versproeien in fijne druppels, die snel afkoelen en een vast poeder vormen. Het microniseren van laag-viskeuze smelten (vetten) vindt plaats aan het laboratorium voor Apparatenbouw van de Technische Universiteit Delft. Aan de afdeling Technische Scheikunde van de Rijksuniversiteit Groningen worden hoog-viskeuze smelten (polymeren) gemicroniseerd. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Akzo Nobel Chemicals BV, Arnhem /

FeyeCon D&I BV, Weesp / Holland Colours NV, Apeldoorn / Hydro Gas and Chemicals, Höningen (Duitsland) / Océ Technologies NV, Venlo / Rijksuniversiteit Groningen / Unilever R & D, Vlaardingen


SMART ART-SENSOR SYSTEMS

DEVELOPMENT OF POST PROCESSING MICROMACHINING MODULES FOR INTEGRATED SENSOR AND ACTUATOR APPLICATIONS

ABSOLUTE INTERFEROMETRIC SURFACE PROFILING WITH ANGSTROM ACCURACY

05100

05103

05189

# #"

"""

$$#

QSPKFDUMFJEFS FVSP

QSPGESJS ($. .FJKFS


QSPKFDUMFJEFS

QSPGES 1+ 'SFODI


QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS ++. #SBBU UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP DPOUSBDUFO 0QUJF 5/0%& -'5 UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Goedkope nieuwe sensorsystemen worden

EPFMTUFMMJOH Voor de productie van microsensoren,

EPFMTUFMMJOH Toekomstige generaties computerchips

ontwikkeld die kunnen worden gebruikt door kunstenaars. Hierbij kan gedacht worden aan schilderkunst, dans, muziek en multi-media optredens. Een belangrijk aandachtspunt in het onderzoek is de mens-computer interface. Er zal worden voortgebouwd op reeds aanwezige kennis van capacitieve sensorsystemen. Naast een capacitief systeem voor positiebepaling zal ook een sensorsysteem ontwikkeld worden waarmee bewegingen in 3 dimensies gevolgd kunnen worden.

-actuatoren en andere microdevices zijn speciale micromachining stappen nodig. Als dit achteraf gedaan wordt, is compatibiliteit met de cleanroom niet meer van belang. Het doel van dit project is onderzoek naar en ontwikkeling van procesmodulen voor post(en pre-) processing bij lage temperatuur (onder 400C). Materiaaleigenschappen, zoals de mechanische spanning en de compatibiliteit van elektronica met standaard IC devices zijn belangrijk.

worden waarschijnlijk gemaakt met extreem ultraviolet (EUV) licht met een golflengte van 13 nm. Optische lenzen kunnen dan niet meer worden gebruikt in de chipmachines, omdat het EUV licht door glas wordt geabsorbeerd. In plaats van lenzen zullen spiegels worden gebruikt. Deze moeten echter een op de nanometer nauwkeurige kromming hebben. In dit project zal een absolute interferometer worden gebouwd waarmee de vorm van een EUV spiegel met een nauwkeurigheid van 0.1 nm gemeten kan worden.

SFTVMUBBU OB KBBS Verschillende capacitieve sensorsyste-

SFTVMUBBU OB KBBS Het gekozen studiemateriaal is SiC,

men zijn ontwikkeld voor het bepalen van de positie van een persoon. Dit betreffen 1-D en 2-D systemen. Als demonstratie van de technologie is een van deze systemen toegepast in een interactief schilderij. Verder zijn er contacten gweest met het Amsterdam Cyber Theatre. Overigens reiken potentiële toepassingen verder dan alleen de wereld van de kunst. Voor het 3-D volgsysteem is gekozen is voor gebruik van ultrageluid. De architectuur van het systeem is inmiddels beschreven en er zijn theoretische modellen ontwikkeld om uit de verschillende signalen de juiste positie te kunnen berekenen.

omdat dit geschikt is voor post-processing oppervlakte micromachining. De elektrische, optische en mechanische eigenschappen van SiC lagen zijn uitgebreid bestudeerd waardoor de eigenschappen van lagen gecontroleerd kan worden met de depositieparameters. Verder zijn verschillende devices gefabriceerd met een met standaard IC’s compatibel proces: laterale accelerometers, 3-D accelerometers, Gyroscopen, druksensoren en RF-schakelaars. Verder zijn de mogelijkheden van optoelektronische toepassingen van SiC bestudeerd. Procesmodules ontwikkeld in dit project hebben geleid tot nieuwe mogelijkheden binnen DIMES en nieuwe onderzoeksprojecten.

SFTVMUBBU OB KBBS Een absolute interferometer is

SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen gegevens over concrete

SFTVMUBBU OB KBBS De bestaande interferometer is verder ontwikkeld in een vervolgproject, maar nu voor dynamische toepassingen. De prestaties van het systeem zijn gedemonstreerd aan een trillend motorblok van een vrachtauto. Het ontwikkelde prototype is zeer goed vervoerbaar en is gedemonstreerd op een grote internationale vakbeurs. De octrooiaanvraag is uiteindelijk niet doorgezet en ook is geen bedrijf gevonden om de nieuwe technologie door te ontwikkelen tot een verkoopbaar product.

SFTVMUBBU OB KBBS Het systeem is nog steeds in ontwik-

keling. De twee varianten van het systeem zijn: (1) Een ultrasoon systeem dat gebruik maakt van geluidszenders in het plafond en microfoons die zijn bevestigd op het lichaam van de te volgen persoon. Met dit systeem kunnen de bewegingen van bijvoorbeeld een danser in een studio worden gevolgd: real-time en in 3 dimensies. Het systeem is zodanig ontworpen dat het mobiele deel (gedragen op het lichaam) klein en goedkoop is, en weinig energie verbruikt. (2) Een capacitief meetsysteem dat gebruik maakt van elektroden die in een studio zijn geïnstalleerd, waarbij de capaciteitswaarden veranderen als gevolg van de aanwezigheid van een persoon. Voordeel van dit systeem is dat het werkt zonder dat de persoon uitgerust is met technische voorzieningen. De bruikbaarheid van een dergelijk systeem is echter beperkt tot die van detectie en van een globale meting van positie en veranderingen daarvan. HFCSVJLFS T Philips Electronics Nederland BV,

Eindhoven / Roessingh Research and Development, Enschede / Smartec BV, Breda / Technische Universiteit Eindhoven / VARTEC NV, Gent (België) / Xensor Integration BV, Delfgauw / Xsens Technologies BV, Enschede

utilisatie bekend. Het onderwerp van het project is echter nog steeds een onderzoekslijn in de onderzoeksgroep. HFCSVJLFS T Comon Invent BV, Delft / EnablingMNT,

Dordrecht / ESBE Nanoscale Technology Services, Delft / Melexis R&D Center, Tessenderlo (België) / NXP Semiconductors, Eindhoven / OnStream BV, Eindhoven / Sensata Technologies Holland BV, Almelo / Xensor Integration BV, Delfgauw

gebouwd en de werking is gedemonstreerd aan een testspiegel. De eerste resultaten zijn veelbelovend. Verder is software ontwikkeld waarmee de metingen kunnen worden geanalyseerd. Om de vereiste nauwkeurigheid van 0.1 nm te halen is ook een nieuwe golffrontsensor ontwikkeld. Deze sensor moet echter nog verder getest worden. Een octrooi op de nieuwe interferometer is inmiddels toegekend. De bij het onderzoek betrokken bedrijven zijn geïnteresseerd, maar het is op dit moment nog niet duidelijk of men de interferometer ook daadwerkelijk wil gaan gebruiken. Hiervoor is waarschijnlijk eerst nog een vervolgproject nodig.

HFCSVJLFS T ASML Netherlands BV, Veldhoven /

Carl Zeiss SMT AG, Oberkochen (Duitsland) / Philips Applied Technologies, Eindhoven / TNO, Delft


DEVELOPMENT OF MONOLITHIC STIRRER REACTORS: OPERATIONAL CHARACTERISTICS AND SCALE-UP METHODS

ADOPT: SEQUENTIAL APPROXIMATE DESIGN OPTIMIZATION INCLUDING UNCERTAINTIES, DISCONTINUITIES AND DISCRETE DESIGN VARIABLES

DEDICATED SMART ADMITTANCE-SENSOR SYSTEMS

05204

05238

05294

#$#

#$$

$$#

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS " WBO ,FVMFO UPUBMF UPFXJK[JOH JO DPOUSBDUFO -JDFOUJF 5/0*5 56% 8.55. 5FDIOJTDIF 6OJWFSTJUFJU &JOEIPWFO %VUDI 4QBDF #7

QSPGESJS ($. .FJKFS UPUBMF UPFXJK[JOH JO DPOUSBDUFO - J D F O U J F . B S U J M *OTUSVNFOUT 0QUJF 56 %&8 * . & 3PDLXPPM (SPEBO #7 4 BNFOXFSLJOH 56 %&8* . & 4IFMM *OUFSOBUJPOBM &YQMPSBUJPO BOE 1SPEVDUJPO #7 PDUSPPJ F O " $ B Q B D J U J W F 4 P J M 8B U F S $ P O U F O U G P S ) J H I $POEVDUJWF .FEJVN

EPFMTUFMMJOH In 1996 is er door de groep in Delft een

EPFMTUFMMJOH Het onderzoek was erop gericht methoden

EPFMTUFMMJOH Meten van het frequentie-afhankelijk gedrag

nieuw type reactor ontwikkeld: de ‘Monolithic Stirrer Reactor’. Deze reactor bestaat uit blokken monolitische maar poreuze katalysatoren bevestigd aan een horizontaal of verticaal draaiende as. Deze reactorconfiguratie heeft in potentie een aantal voordelen ten opzichte van de klassiek geroerde slurry reactoren, met als belangrijkste voordeel de makkelijke scheiding van het reactiemengsel en de katalysator. Doel van het onderzoek is experimenteel de operationele eigenschappen van de monolithische roerder te bepalen en deze vervolgens te gebruiken om tot een betrouwbaar reactormodel te komen.

en tools te ontwikkelen voor op simulatie gebaseerd optimaal ontwerpen. Het doel was om te komen tot een ontwikkelomgeving voor sequentieel benaderend optimaliseren (sequential approximate optimization, SAO), die gemakkelijk is te gebruiken voor praktische toepassingen en eenvoudig is uit te breiden om te voldoen aan toekomstige behoeften.

van elektrische stromen in een geleidend medium kan informatie geven over de samenstelling van dit medium. Een belangrijke grootheid om dit gedrag te beschrijven is de impedantie en de daaraan gerelateerde admittantie. In dit project zullen meettechnieken en slimme sensoren ontwikkeld worden waarmee de admittantie op een eenvoudige manier gemeten kan worden. Uit deze metingen kunnen bijvoorbeeld samenstelling, vochtgehalte, vervuiling, viscositeit en andere fysische eigenschappen worden bepaald.

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES +" .PVMJKO UPUBMF UPFXJK[JOH PDUSPPJFO .POPMJFUSFBDUPS

JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS De ‘monolithic stirrer’ of monolithische

roerder wordt gezien als een alternatief voor slurry reactoren. De mogelijkheden voor retrofitting van een bestaande tankreactor maakt de monolithische roerder reactor aantrekkelijk voor de productie van fijnchemicalien. De monolithische roerder reactor kan worden toegepast in verschillende heterogeen gekatalyseerde reacties. Het reactortype wordt steeds meer toegepast in de laboratoriumomgeving (TUD, UvA, UU) en vanuit de industrie is er belangstelling getoond. De verwachting is dat dit reactortype in de toekomst ook voor de beoogde retrofitting gebruikt zal worden. De reactor is gepatenteerd door TUD, gefinancierd door DSM. SFTVMUBBU OB KBBS Op industriële productieschaal

wordt dit reactortype voor zover we weten (nog) niet toegepast. Wel wordt dit type reactor steeds vaker toegepast in een laboratoriumomgeving (onder andere TUE, Shanghai East China University of Science and Technology). Vermeldenswaard is ook dat in Delft gebleken is dat het reactorconcept goed werkt voor biotechnologie. Dat onderzoek kwam direct voort uit het STW-project. De patenten zijn niet gecontinueerd. HFCSVJLFS T Akzo Nobel Chemicals BV, Arnhem / DSM

Research BV, Geleen / Eka Chemicals AB, Bohus (Zweden)

FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Het onderzoek is succesvol geweest.

In het bijzonder zijn methoden ontwikkeld voor optimalisatieproblemen met een numeriek analysemodel in het proces, gekarakteriseerd door onzekerheden in parameters, ontwerpvariabelen en/of responsies, of door discrete ontwerpvariabelen. Er is een op Python gebaseerde, open ontwikkelomgeving gecreëerd waarin SAO-strategieën geïmplementeerd kunnen worden en waarmee een verbinding gelegd kan worden met externe modellen en routines. Twee bedrijven evalueren momenteel de ontwikkelde software onder een testlicentie. Andere leden van de gebruikerscommissie hebben interesse getoond voor een dergelijke licentie in de nabije toekomst. SFTVMUBBU OB KBBS Diverse bedrijven gebruiken binnen

hun standaardontwikkelprocessen de methoden die ontwikkeld zijn binnen ADOPT. Dit gebeurd veelal in software die zij zelf hebben ontwikkeld/uitgebreid. De methoden die ontwikkeld zijn binnen ADOPT zullen nu worden ingezet in combinatie met topologieoptimisatie. Een van de applicaties waar deze methoden worden gebruikt zijn nano-photonic systems. HFCSVJLFS T Airborne Composites BV, ’s-Gravenhage /

ASML Netherlands BV, Veldhoven / CQM BV, Eindhoven / Dassault Systems Simulia BV, Maarssen / DSM Dyneema, Urmond / Dutch Space BV, Leiden / Lightweight Structures BV, Delft / MiPlaza, Eindhoven / Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium, Marknesse / Paragon Numerical Engineering, Weert / Technische Universiteit Delft / Technische Universiteit Eindhoven / TNO, Delft / TNO, Helmond

QSPKFDUMFJEFS

FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Het project heeft zich gericht op

twee specifieke toepassingen die interessant waren voor de bij het onderzoek betrokken bedrijven. De ene toepassing bestond uit de ontwikkeling van een systeem voor het meten van het vochtgehalte in substraten die worden gebruikt in de tuinbouw om planten op te laten groeien. De andere toepassing is de ontwikkeling van een sensor voor een catheder waarmee de viscositeit van bloed in het hart van een patient kan worden gemeten. Hiermee kunnen hartproblemen vroegtijdig worden opgespoord en voorkomen. SFTVMUBBU OB KBBS Voor de eerste toepassing, de

ontwikkeling van een systeem voor het meten van het vochtgehalte in tuinbouwsubstraten, zijn prototypen gerealiseerd waarmee een proof-of-concept is geleverd. Er zijn hier echter nog geen marktproducten of revenuen uit voortgekomen. Wel is de opgedane kennis gebruikt bij vervolgprojecten. De tweede toepassing betrof de ontwikkeling van een sensor in een centraal catheter, waarmee de viscositeit en andere eigenschappen van bloed van een patiënt kan worden gemeten. Na het beëindigen van het STW-project heeft het betrokken bedrijf prototypen ontwikkeld waarmee humane studies kunnen worden uitgevoerd. De intentie van het betrokken bedrijf is om dit jaar deze studies af te ronden en om daarna in contact te treden met een grote catheterfirma voor het op de medische markt brengen van de Hemocard Vision. HFCSVJLFS T Eco Chemie BV, Utrecht / Enraf BV,

Delft / Grodan BV, Roermond / Martil Instruments, Heiloo / Shell International Exploration and Production BV, Rijswijk / TNO, Rijswijk / TNO, ’s-Gravenhage / Xensor Integration BV, Delfgauw


PROBABILISTIC AND STOCHASTIC MODELLING OF LOWLAND RIVER MORPHOLOGY

HIGH THROUGHPUT ELECTRON LITHOGRAPHY WITH THE ‘MAPPER’ CONCEPT

BIOSEPARATIONS USING SURFACTANT AIDED GEL FILTRATION EQUIPMENT (BIOSAFE)

05302

05333

05359

###

$ $"

$ $"

QSPKFDUMFJEFS FVSP

QSPGESJS )+ EF 7SJFOE


QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS 1 ,SVJU UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP DPOUSBDUFO -FUUFS PG JOUFOU 56% ."11&3 -JUIPHSBQIZ PDUSPPJFO -JUIPHSBQIZ TZTUFN 'JFME FNJTTJPO QIPUPDBUIPEF BSSBZ GPS MJUIPHSBQIZ TZTUFN -JUIPHSBQIZ TZTUFN DPNQSJTJOH B DPOWFSUFS QMBUF 'JFME FNJTTJPO QIPUPDBUIPEF BSSBZ XJUI BEEJUJPOBM MBZFS %JSFDU XSJUF MJUIPHSBQIZ TZTUFN UPUBMF JOLPN TUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS -". WBO EFS 8JFMFO UPUBMF UPF DPOUSBDUFO (FIFJNIPVEJOH %JPTZOUI #7 PDUSPPJFO 4FQBSBUJPO NFUIPE GPS CJP Q B S U J D M F T 7J S V T S F N P W B M U P U B M F J OL PN TUF O JO F V S P

XJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Doel was het kwantificeren van de onzeker-

EPFMTUFMMJOH Een haalbaarheidsstudie van een nieuw

EPFMTUFMMJOH Het project beoogt het verhogen van

heid in het dynamische gedrag van de rivierbodem. In de afgelopen jaren is een reeks modellen ontwikkeld om rivierkundige processen te beschrijven. De rivier is echter van nature een dynamisch en onvoorspelbaar systeem, gedreven door meteorologische factoren, onvolledig bekend qua condities en onvolledig doorgrond qua fysische processen. Een en ander leidt tot onzekerheden in voorspellingen. Om de onzekerheidsbronnen te identificeren en hun bijdrage aan de totale onzekerheid inzichtelijk te maken, is een stochastische modelaanpak nodig, die ons in staat stelt de bandbreedte van mogelijke morfologische veranderingen, de waarschijnlijkheid daarvan en de kans op ongewenste ontwikkelingen vast te stellen.

concept voor elektronenlithografie met hoge schrijfsnelheid. Met optische lithografie wordt het bij iedere nieuwe generatie IC’s steeds moeilijker om kleinere patronen te schrijven. Met e-lithografie kunnen zeer kleine structuren worden geschreven, maar de schrijftijd is onaanvaardbaar lang. De mogelijkheid de schrijfsnelheid te verhogen door zeer veel elektronenbundels parallel te laten werken wordt onderzocht. Experimenten worden uitgevoerd aan een zogenaamde converter plate, een array van electronen veld emitters dat met gepulst licht geschakeld kan worden.

de effectiviteit van bio scheidingen (bijvoorbeeld opzuiveren van biofarmaceutische eiwitten) door het integreren van micellaire systemen en gelfiltratie (ofwel size exclusion chromatography, SEC). SEC wordt in de praktijk gebruikt om bijvoorbeeld de monomere vorm van het biofarmaceutische eiwit van de multimere vorm te zuiveren. Door het gebruik van goedkope micellen kan op de zeer dure chromatografische vaste fase en eluent gebruik worden bezuinigd, wanneer het geïntegreerde systeem in een Simulated Moving Bed (SMB) wordt uitgevoerd. Noodzakelijk inzicht in fundamenteel micellair gedrag plus chromatografisch systeemgedrag is nodig.

SFTVMUBBU OB KBBS Aan de hand van voorbeelden is

geïllustreerd hoe een stochastische modelbenadering kan bijdragen aan de identificatie van en de afweging tussen verschillende inrichtingsalternatieven van de rivier en hoe deze kan dienen ter ondersteuning van het operationele beheer en onderhoud van de rivier. De bevaarbaarheid van de rivier kan bijvoorbeeld statistisch worden geëvalueerd in termen van de kans dat aan de bevaarbaarheidcriteria voor de diverse klassen van schepen wordt voldaan. Inzicht in de onzekerheden rond onderhoudsbaggerwerk kan de rivierbeheerder helpen met het sluiten van prestatiecontracten met baggermaatschappijen. Het onderzoek heeft geleid tot een door Rijkswaterstaat gefinancierd project, waarin de invloed van pakketten van rivierverruimende maatregelen in de Rijn op scheepvaart en onderhoudsbaggerwerk op stochastische wijze is onderzocht. Naarmate moderne contractvormen ingang vinden in het rivierbeheer, zullen ook aannemers meer profijt kunnen hebben van dit gereedschap. Daarnaast kunnen schippers en verladers op basis van operationele bevaarbaarheidsvoorspellingen hun bedrijfsvoering in tijden van lage rivierafvoeren beter optimaliseren. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Deltares, Delft / HKV Lijn in water, Lelystad / Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling, Arnhem / Rijkswaterstaat, Arnhem / Royal Haskoning, Nijmegen / Technische Universiteit Delft

SFTVMUBBU OB KBBS Het oorspronkelijke idee van een

converter plate bleek niet te werken. Er is echter een grote expertise opgebouwd in het analyseren van elektronen lithografie concepten, zodat een verbeterd ontwerp kon worden gemaakt zonder converter plate, waarbij de patronen direct vanuit het computergeheugen op de plak geschreven kunnen worden. De kritische onderdelen van dit ontwerp werden gemaakt en getest. In de loop van het project werd het bedrijf MAPPER Lithography opgericht dat ruim 4 miljoen euro aan Venture Capital en TS-subsidie binnenhaalde wat voor een groot deel werd ingezet voor deze haalbaarheidsstudie. SFTVMUBBU OB KBBS Het bedrijf MAPPER Lithography

is uitgegroeid tot een professionele organisatie met bijna 200 werknemers. In de verdere ontwikkeling van het nieuwe lithografie concept werd al meer dan 100 miljoen euro geïnvesteerd. Er zijn tientallen patenten verkregen op de uitwerkingen van de nieuwe technologie. Twee prototypes zijn verscheept naar respectievelijk TSMC in Taiwan en LETI in Grenoble. Daar werken teams om het lithografie proces te optimaliseren. De resultaten van deze machines tonen aan dat het nieuwe concept haalbaar is, ook voor hoge doorloopsnelheid en dus massa productie van chips. Het bedrijf in Delft ontwikkelt intussen de eerste productie machines. Hoewel dus nog geen financiële revenuen zijn behaald, zijn op dit gebied de verwachtingen hooggespannen. De Technische Universiteit Delft is mede aandeelhouder in het bedrijf, voor een gedeelte ook namens STW. Het op de markt komen van de MAPPER Lithografie machines kan wereldwijd grote gevolgen hebben voor de halfgeleider industrie. HFCSVJLFS T MAPPER Lithografie, Delft

SFTVMUBBU OB KBBS Fundamenteel inzicht in micellair

gedrag is verkregen en ontwerpregels voor het uitvoeren van geïntegreerde micellaire-chromatografische zuiveringssystemen is ontwikkeld. De scheidingen zijn uitgevoerd zowel met modeleiwitten, om te testen, als ook met industrieel relevante systemen als monoclonale antilichamen en virus verwijderings studies, welke zijn aangedragen door de gebruikers. Een werkzaam, compact SMB systeem is ontwikkeld en gepatenteerd. Eveneens is een combinatie van micellen met membranen ontwikkeld, welke eveneens een significante verhoging van de scheidings performance bewerkstelligt. SFTVMUBBU OB KBBS Het is uiteindelijk niet gelukt het

octrooi over te dragen aan een commerciële partij, waarop is besloten om het te laten vervallen. Er zijn geen nieuwe gegevens bekend omtrent de huidige stand van zaken rond het ontwikkelde product. HFCSVJLFS T Amersham Pharmacia Biotech AB, Uppsala

(Zweden) / MSD Oss, Oss / TLS, Haarlem / Univalid Management and Development BV, Leiden



BUILDING BLOCKS FOR DIGITAL ENHANCED CORDLESS TELECOMMUNICATIONS SYSTEMS

ARCHITECTURAL MODELING OF EMBEDDED SYSTEMS (AIMES)

04869

04877

$ #"

$ $"

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS "). WBO 3PFSNVOE

UPUBMF UPF

QSPKFDUMFJEFS


XJK[JOH JO FVSP

QSPGESJS +' (SPPUF

EPFMTUFMMJOH Het doel van bovengenoemd project is

EPFMTUFMMJOH Het onderzoek was gericht op het ontwikke-

de ontwikkeling van generieke bouwblokken voor gemengde (analoge en digitale) signaal processing die geschikt zijn voor single-chip implementaties voor Digital Enhanceced Cordless Telecommunications (DECT) systemen. Een nieuwe systeem architectuur dient te worden ontwikkeld waarbij het radio-frequent (RF) deel wordt geïntegreerd met het base-band deel.

len van methoden voor het verbeteren van de kwaliteit (responsetijd, doorvoersnelheid, resourcegebruik) van software-intensieve systemen en op de integratie van deze methoden in het huidige softwareontwikkelproces door middel van ondersteunende softwaretools. In het bijzonder was er aandacht voor modellen en methoden die door softwarearchitecten ingezet kunnen worden bij het nemen van beslissingen voor zowel de korte als de lange termijn.

SFTVMUBBU OB KBBS IC’s zijn gerealiseerd en geëvalueerd.

Principes blijken te werken. De kennis wordt nu gebruikt bij het ontwerpen van de nieuwe communicatieproducten bij Sitel Den Bosch (voorheen National Semiconductors.) De promovendus heeft nu een baan bij Philips Research waar hij zjn kennis goed kan gebruiken bij het definiëren en uitwerken van andere, gerelateerde, ICs. Een vervolgtraject is gestart in samenwerking met Philips Semiconductors. Dit project streeft naar een generiek RF-platform waarbij een bibliotheek van programmeerbare bouwblokken wordt gerealiseerd voor het snel ontwerpen van nieuwe transceivers. SFTVMUBBU OB KBBS Onderzoeksresultaten zijn/worden

gebruikt voor communicatieproducten bij Dialog Semiconductor (voorheen SiTel Semiconductor). De promovendus is na zijn promotie enige tijd (1,5 jaar) werkzaam geweest bij SiTel Semicondutor BV en heeft sterk bijgedragen de opgebouwde kennis te vertalen naar concrete IC-ontwerpen. Specifieke vooruitgang is geboekt op het gebied van ontvangerlineariteit, hetgeen tot gevolg heeft dat radioontvangst beter mogelijk is in een omgeving met een sterk vervuild radiospectrum. De huidige generatie producten is gebaseerd op deze technologie, en wordt wereldwijd in grote aantallen omgezet. Het resultaat is duidelijke prestatieverbeteringen voor alle op Dialog Semiconductor chips gebaseerde communicatieeindproducten. HFCSVJLFS T Dialog Semiconductor BV, ’s-Hertogenbosch

/ Ericsson EuroLab Netherlands BV, Emmen / NXP Semiconductors, Eindhoven / Philips Research Europe - Eindhoven, Eindhoven / TNO, Delft

SFTVMUBBU OB KBBS Het project is uitgevoerd in twee

delen. Het eerste deel heeft geleid tot een proefschrift over het anticiperen van door de tijd veranderende kwaliteitseisen aan software, en een proefschrift en dubbelpromotie over het ontwerpen van softwarearchitecturen die deze kwaliteitseisen kunnen garanderen. In het tweede deel is de wiskundige basis voor het garanderen van kwaliteitseisen verder uitgediept en toegepast bij verschillende betrokken bedrijven, zoals Philips Healthcare, Océ, TU Braunschweig en TNO Automotive. De opgedane ervaring is gebruikt voor het verbeteren van de SQuADT toolset voor analyse en verificatie van softwaremodellen. SFTVMUBBU OB KBBS De Aimes methodes en tools zijn

opgenomen in de set van tools van LaQuSO, het laboratorium voor kwaliteitssoftware verbonden aan de TU/e en RUN. HFCSVJLFS T ASML Netherlands BV, Veldhoven / DNV-

CIBIT, Bilthoven / Ericsson Telecommunicatie BV, Rijen / Logica Nederland BV, Eindhoven / Ministerie van Defensie, ’s-Gravenhage / Océ Technologies NV, Venlo / Philips Healthcare Nederland BV, Best / Philips Research, Eindhoven / Philips Research Europe - Eindhoven, Eindhoven / Sioux Embedded Systems BV, Eindhoven / Technische Universiteit Eindhoven / Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, Enschede


SCHADE IN SOLDEERVERBINDINGEN VEROORZAAKT DOOR THERMOMECHANISCHE BELASTING

MODELLERING VAN HET VERBRANDINGSPROCES IN EEN DIRECTE INJECTIE DIESELMOTOR

FORSIM: FAST OXIDATION REACTIONS IN SI-TECHNOLOGY BASED MICROREACTORS

04924

05125

05134

# #"

$##

"""

QSPKFDUMFJEFS FVSP

QSPGESJS .(% (FFST UPUBMF UPFXJK[JOH UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

JO

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

FVSP

QSPGESJS 34( #BFSU UPUBMF UPFXJK[JOH JO UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

FVSP

QSPGESJS +$ 4DIPVUFO


EPFMTUFMMJOH In het project wordt numeriek en expe-

EPFMTUFMMJOH Doel van dit project is de ontwikkeling en

EPFMTUFMMJOH Het project had bij de start twee onder-

rimenteel de betrouwbaarheid onderzocht van soldeervebindingen die worden gebruikt in de micro-elektronica. Het project richt zich op het ontstaan en de ontwikkeling van microstructuren, viscoplastische vervormingen en intrinsieke thermische en mechanische anisotropieën van deze materialen. Zowel aan het klassieke Sn-Pb soldeer als aan enkele nieuwe loodvrije kandidaten en Sn_Ag_Cu in het bijzonder zullen thermomechanische analyses worden uitgevoerd.

validatie van een numeriek model dat de vorming van vervuilende stoffen beschrijft in de zwaardere dieselmotoren die worden gebruikt in vrachtwagens en schepen. Voor de validatie van het model wordt gebruik gemaakt van geavanceerde laserdiagnostiek. De inzichten, modellen en diagnostiek uit dit project zijn naar verwachting onmiddellijk inzetbaar bij de ontwikkeling van nieuwe schonere motoren.

scheiden doelstellingen, te weten het opbouwen van een in Nederland volledig ontbrekende expertise op het gebied van microchemische systemen en hun toepassingen, én het ontwerp en het maken van een microreactor in silicium voor de productie van synthesegas via katalytische partiële oxidatie (CPO) van methaan. Tijdens het project is op advies van de GC de laatste doelstelling omgebogen naar het ontwerp en de fabricage van een microreactor voor het bestuderen van de reactiekinetiek van de CPO reactie.

SFTVMUBBU OB KBBS Het project heeft een belangrijke bij-

drage geleverd aan de ontwikkeling en gebruik van de nieuwe generatie loodvrije soldeerverbindingen. De resultaten hebben de industriële partners inzicht verschaft in de relatie tussen de microstructuren en hun thermomechanische betrouwbaarheid in soldeerverbindingen. De resultaten zijn van belang voor nieuwe en bestaande soldeertechnologieën waar SAC-soldeer toegepast wordt, voor de processing condities bij SAC-soldeerverbindingen en voorspelling van de levensduur van micro-elektronische componenten die onderhevig zijn aan thermomechanische vermoeiingseffecten in de soldeerverbindingen. SFTVMUBBU OB KBBS Het wereldwijd onderzoek op lood-

vrije soldeerverbindingen is nog steeds heel actueel. De implementatie in meer kritische toepassingen (aero-space, automotive) is een natuurlijke drijfveer voor de continue exploitatie van dit onderzoek. Na 10 jaar blijkt dat de resultaten uit dit project nog steeds een substantiële bijdrage leveren aan de inzichten en de modelvorming van Sn-Ag-Cu verbindingen. Het kwantitatief aantonen belang van de thermische anisotropie van tin was daarbij een grote verdienste. Het wetenschappelijke werk gepubliceerd uit dit project werd inmiddels al meer dan 100 maal geciteerd. Naar de praktijk toe, zijn het vooral de modellen die blijvend gebruikt worden en verder doorontwikkeld voor andere varianten van soldeerlegeringen. HFCSVJLFS T NXP Semiconductors, Eindhoven /

NXP Semiconductors, Nijmegen / Philips Centre for Manufacturing Technology, Eindhoven / Rijksuniversiteit Groningen / Thales Nederland BV, Hengelo / TNO, Eindhoven

SFTVMUBBU OB KBBS Een aantal unieke experimentele

test-faciliteiten waarmee het verbrandingsproces in een dieselmotor kan worden bestudeerd. Hiermee zijn datasets over de vorming van NO en roetdeeltjes in een werkende motor verkregen. Ook de hoge-druk brandstofinspuiting is uitgebreid bestudeerd. Het numerieke model is op dit moment nog niet geschikt voor praktische toepassing door motorontwikkelaars. SFTVMUBBU OB KBBS Het STW-project is succesvol afgesloten. De testfaciliteiten worden nu intensief verder gebruikt bij diverse andere (STW-)onderzoeksprojecten (ook in samenwerking met de industrie. Door dit project heeft de groep internationaal heel wat bekendheid gekregen. In het bijzonder de hoge-druk en hogetemperatuur testcel is opgenomen in een internationaal samenwerkingsverband van andere vergelijkbare opstellingen (ondermeer Sandia National Laboratories uit de VS en het Franse Institut Francais du Petrole). Met deze data is verder een werkend CFD-model dat wordt ingezet voor gezamenlijk onderzoek met industrie (DAF Trucks en Shell) en onderzoeksinstellingen (TNO). Dat onderzoek richt zich op een verdere verlaging van de uitstoot aan schadelijke uitlaatgassen door toepassing van alternatieve verbrandingsconcepten al dan niet in combinatie met andere brandstoffen. HFCSVJLFS T Cyclone Fluid Dynamics BV, Waalre /

DAF Trucks NV, Eindhoven / E.P. Controls BV, Roden / ExxonMobil Chemical Holland BV, Rotterdam / Koninklijk Instituut voor de Marine, Den Helder / Paul Scherrer Institut, Villingen (Zwitserland) / Radboud Universiteit Nijmegen / Shell Global Solutions, Hamburg (Duitsland) / Shell Global Solutions International BV, Amsterdam / Shell International Oil Products BV, Amsterdam / Technische Universiteit Delft / Technische Universiteit Eindhoven / TNO, Delft / Universiteit Twente / Wärtsilä Nederland BV, Zwolle

SFTVMUBBU OB KBBS Het project heeft een schat aan

nieuwe inzichten en procedures opgeleverd voor het ontwerp en de fabricage van katalytische gasfasemicroreactoren met silicium als basismateriaal. Het bleek echter niet mogelijk te voldoen aan de eisen met betrekking tot de katalysatortemperatuur voor CPO met het in het projectvoorstel geschetste ontwerp met een vlak siliciummembraan met daarop gesputterde katalysator. Om deze reden is het microreactorontwerp aangepast. De microreactor bevat nu low-stress sliciumnitridebuisjes met geplooide zones, die als verwarmingselement en katalysatordrager zijn opgehangen in het microkanaal. Deze reactoren blijken gedurende minstens een week stabiel te zijn bij temperaturen boven 1100K, zodat ze zeer geëigend zijn voor kinetische studies van hoge temperatuur katalytische reacties. Voor een ruime utilisatie zullen echter nog wel goedkopere en snellere fabricagetechnieken moeten worden ontwikkeld. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Energieonderzoek Centrum Nederland,

Petten / Shell International Oil Products BV, Amsterdam


SPECIFICATION TOOLING FOR EMBEDDED SOFTWARE COMPONENTS

ANALYSIS AND SYNTHESIS OF EMBEDDED SYSTEMS WITH DISCRETE AND CONTINUOUS CONTROL

MODELLING AND PERFORMANCE ANALYSIS OF TELECOMMUNICATION SYSTEMS

05141

05173

05202

"""

"""

# #"

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS 11+ WBO EFO #PTDI UPUBMF UPF U P U B M F J O L P N T U F O J O F V S P

QSPKFDUMFJEFS

EPFMTUFMMJOH Componententechnologie wordt gebruikt

EPFMTUFMMJOH Regelingen worden tegenwoordig door

EPFMTUFMMJOH Het doel van dit project was de ontwikkeling

in een toenemend aantal industriële embedded systemen. Interfaces tussen de componenten spelen een sleutelrol. Voor samenwerking tussen componenten zijn goede interfacespecificaties nodig. Het doel van het project is semantiek en tooling voor de ISpec specificatiemethode voor interfaces te ontwikkelen. ISpec is binnen Philips op heuristische wijze ontstaan. Dit project onderbouwt de ISpec-methode met een semantiek en bouwt aan ondersteunend gereedschap.

digitale processors in software geïmplementeerd. Dit geeft flexibiliteit en onderhoudbaarheid. Tot op heden werden het systeem en zijn regelingen enerzijds en de software en processors anderzijds apart ontwikkeld. Beter en betrouwbaarder is het als de interacties ook worden meegenomen. Dit vereist een ‘taal’ of een model dat het belangrijkste relevante gedrag kan beschrijven van zowel systeem, regelaar, software en hardware. Dit project heeft bijgedragen zo’n model en taal te ontwikkelen en toe te passen.

van een methodologie voor modelleren van complexe telecommunicatiesystemen en het voorspellen van prestatie-eigenschappen. De methodologie stelt systeemarchitecten en ontwerpers in staat ontwerpbeslissingen in een vroegtijdig stadium van het ontwerpproces op een gestructureerde manier te onderbouwen, met een beter voorspelbare productkwaliteit en een beter voorspelbaar ontwikkelproces als gevolg.

QSPKFDUMFJEFS

E S 3 ,V J Q F S

UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP


XJK[JOH JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Er is een semantiek en een tool

ontwikkeld. De Arkas Software Engineering studentenwerkgroep heeft de tool verregaand ontwikkeld: Het is geconverteerd naar het .NET framework, geschikt voor gebruik met Visio2003 en gedocumenteerd. De tool is ingebracht bij LaQuSo en wordt toegepast bij cursussen voor ISpec binnen Philips. Mogelijkheden voor toepassingen bij Philips Semiconductors, Philips Medical en Océ worden verkend. Daarnaast zijn er contacten met ASML. SFTVMUBBU OB KBBS ISpec is verlaten als specificatie-

methode en daarmee is ook de utilisatie van dit project niet meer aan de orde.

JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Een complete methodologie is SFTVMUBBU OB KBBS Er is een nieuwe manier gevonden

uit meetdata de discrete ‘mode’ van een systeem of softwareproces te schatten. HyPA, een hybride procesalgebra, is ontwikkeld waarin softwareprocessen maar ook fysische systemen en regelaars consistent worden beschreven. Voor zeer eenvoudige fysische modellen is analyse mogelijk. De afstand tussen systeemtheorie en procesalgebra is gereduceerd, maar nog niet verdwenen. Het plaatsingsproces van een Assembleon pick-and-place machine werd geanalyseerd in HyPA. Hierdoor kon het ontwerp van de besturingssoftware worden verbeterd. De besturing is sneller gemaakt. Dit is een uitbreiding van de systeemtheorie.

HFCSVJLFS T Erasmus Universiteit Rotterdam,

Rotterdam / Océ Technologies NV, Venlo / Philips Nederland BV, Eindhoven / Philips Research, Eindhoven / Philips Research Europe - Eindhoven, Eindhoven

ESJS +1. 7PFUFO UPUBMF UPFXJK[JOH UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

ontwikkeld, met de taal POOSL als kern en ondersteund door een krachtige toolset en manier van werken. Dit heeft geresulteerd in meer dan zestig wetenschappelijke artikelen. Het is verder uitgewerkt voor andere toepassingsgebieden, geprofessionaliseerd in vier follow-up projecten van PROGRESS, en verankerd in het onderwijsprogramma van de Technische Universiteit Eindhoven en het industriële kennisdisseminatie programma van het ESI. De methodologie wordt momenteel toegepast bij ASML voor het voorspellen en optimaliseren van de nauwkeurigheid en doorzet van wafer scanners. Ook bij Alcatel, IBM en Intel zijn de gereedschappen ingezet. ESI gebruikt ze in diverse projecten, onder andere met NXP, Philips Healthcare en Vanderlande.

SFTVMUBBU OB KBBS De resultaten uit het project hebben

hun weg gevonden in het ESI-project BoDERC, waar de onderzoekers ook in betrokken waren. HFCSVJLFS T Océ Technologies NV, Venlo / Philips

Centre for Industrial Technology, Eindhoven / Radboud Universiteit Nijmegen, Nijmegen / Technische Universiteit Eindhoven / Universiteit Twente

SFTVMUBBU OB KBBS De toolset en methodes uit het

project zijn in vele vervolgprojecten, onder andere bij het ESI, gebruikt en vinden zo hun weg naar de industrie. HFCSVJLFS T Alcatel-Lucent, Antwerpen (België) /

EMDES Embedded Systems, Eindhoven / IBM Research Division, Rüschlikon (Zwitserland) / NR Malotaux Consultancy, Bilthoven / NXP Semiconductors, Eindhoven


05239

05423

"#"

###

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

FVSP

QSPGESJS +$ 4DIPVUFO UPUBMF UPFXJK[JOH JO UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

[JOH JO FVSP

QSPGESJS 1)+ 4DIFMMFLFOT UPUBMF UPFXJK PDUSPPJFO 8FSLXJK[F FO JOSJDI UJOH WPPS IFU WBTUTUFMMFO WBO QPTJUJPOFSJOHTPOOBVX LFVSJHIFEFO WBO FFO NFFSBTTJHF CFXFSLJOHTNBDIJOF

EPFMTUFMMJOH Het doel van het project is het begrijpen

EPFMTUFMMJOH Doel is modellen en meettechnieken te

en benutten van de verschijnselen katalysatoragglomeratie en katalysator-gasbel-adhesie voor optimalisatie van slurrie-bellenkolommen. Te ontwikkelen modellen voor de relevante interactiekrachten, dienen een voorspelling te geven van de invloed van katalysatordeeltjes op de hydrodynamica en de stofoverdracht in een slurrie-bellenkolom. Om de toepasbaarheid voor industriële omstandigheden te waarborgen, wordt ook aandacht besteed aan opschalings- en drukeffecten.

ontwikkelen om afwijkingen in meerassige meet- en bewerkingsmachines te kunnen vaststellen tijdens het gebruik in de productieomgeving. De verwachting is dat de bewerkingsonnauwkeurigheid van producten met een factor 3 tot 5 gereduceerd kan worden. Voor de benodigde meettijd wordt eeen reductie met een factor 10 verwacht in vergelijking met huidige meetmethoden. SFTVMUBBU OB KBBS Het was mogelijk om met volumetri-


sche kogelstaaf lengtemetingen de ‘klassieke’ laser interferometer metingen te voorspellen en de machine nauwkeurigheid te bepalen. Middels machine afwijkingmodellen kan de nauwkeurigheid van een machine met ongeveer een factor 5 verbeterd worden voor geometrische afwijkingen en met een factor 2 a 3 voor thermische afwijkingen. Om de problematiek van meettijd verkorting succesvoller aan te kunnen pakken is gekozen voor een ander 3D meetconcept door IBS Precision Engineering. Ontwikkelde software genereert automatisch een NC file waarmee de machine precies naar elke kogel wordt gestuurd en de X-,Y- en Z-positie van elke kogel wordt bepaald. Dus in plaats van het vergelijken van 1D kogelstaaf lengten worden nu juist deze 3D kogelposities vergeleken met kalibratiewaarden om de nauwkeurigheid van een machine te bepalen. Echter om dit snel te kunnen doen is er nog een 3D taster nodig om deze kogels met een hoge nauwkeurigheid en snel op te kunnen meten met een bewerkingsmachine.

HFCSVJLFS T Akzo Nobel Polymer Chemicals BV,

SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn 4 verschillende tasters

Deventer / BASF Nederland BV, De Meern / DSM Research BV, Geleen / Norit NV, Amersfoort / Promeks Nederland, Harderwijk / SASOL PDT, Enschede / Shell Research and Technology Centre, Amsterdam / Technische Universiteit Delft / Universiteit van Amsterdam

ontwikkeld en gerealiseerd. De laatste ‘MTP-003’ taster versie, wordt momenteel seriematig geproduceerd en is gepatenteerd. Hiermee kunnen simultaan 3 afwijkingen van een machine as worden bepaald in ongeveer 15 minuten: dit is meer dan 10 maal sneller dan conventioneel met een laser interferometer. De belangrijkste toepassing echter is het meten aan rotatie-assen. Samengevat kan men stellen dat de aanvankelijke 1D prototype meetmethode is uitgegroeid tot een industriële 3D meetmethode, zo’n 10 jaar later.

SFTVMUBBU OB KBBS Bestaande modellen voor cohesie

en adhesie zijn verbeterd, rekening houdend met de porositeit van katalysatordeeltjes. Wat betreft de hydrodynamica in bellenkolommen kunnen katalysatordeeltjes coalescentie van bellen zowel bevorderen als belemmeren. Tot nu toe is alleen voor koolgedragen katalysatoren in water en sterke coalescentieremming vastgesteld. Stofoverdrachtversnelling kan optreden door een drietal oorzaken: door stabilisatie van kleine gasbellen, door extra menging van de grenslaag, en door katalytische reactie aan het beloppervlak. Het zogenaamde ‘shuttle’ effect treedt niet op. Met de verworven kennis en modellen, kunnen verbeterde katalysatoren worden ontwikkeld en kunnen bellenkolommen preciezer worden ontworpen. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

HFCSVJLFS T Hembrug B, Haarlem / IBS Precision

Engineering BV, Eindhoven / Mitutoyo Nederland BV Veenendaal / Philips Enabling Technologies Group, Eindhoven / Technische Universiteit Eindhoven / Unisign BV, Panningen / VSL, Delft

/ rijksuniversiteit groningen

SNELLE NAUWKEURIGHEIDSANALYSE VAN MEERASSIGE MEET- EN BEWERKINGSMACHINES

G

EXPLOITING CATALYST PARTICLE AGGLOMERATION AND PARTICLE-BUBBLE-ADHESION FOR IMPROVEMENT OF SLURRYBUBBLE COLUMN PERFORMANCE


05038

05262

#""

""

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES "& .BSL


EPFMTUFMMJOH De adsorptie van verbindingen (o.a. H O) 2 aan deeltjes beïnvloedt de interactie tussen de deeltjes, en heeft daarmee invloed op de vloeibaarheid en fluïdiseerbaarheid van ‘droge’ poeders. Dit effect wordt onderzocht met Molecular Dynamics (MD) simulaties. Een specifieke applicatie van het onderzoek is het verbeten van de fluïdiseerbaarheid van katalysator deeltjes in het katalytisch kraakproces (FCC). In fase 1 wordt het effect van de gasvormige omgeving op de adsorptie en de resulterende deeltje/deeltje en deeltje/wand interactie onderzocht. In fase 2 worden de mogelijkheden onderzocht om de deeltjesinteractie te verminderen en het stromingsgedrag van de poeders te verbeteren door het toevoegen van additieven. Het STW-project zal parallel lopen aan experimenteel onderzoek bij Shell aan de FCC katalysatoren. SFTVMUBBU OB KBBS Veel meer theoretisch werk is verzet

dan oorspronkelijk gepland. Dit resulteerde in de modellering van de interactie van ruwe deeltjes, zowel ‘droog’ als met geadsorbeerde verbinden aan het deeltje. Verschillende modellen zijn uitgewerkt met een toenemende complexiteit, waarbij steeds meer de realiteit werd benaderend. Door de interactie tussen de deeltjes te vergelijken met die van de zwaartekracht werd het mogelijk droog en vloeibare, en kleverige poeders van elkaar te onderscheiden, en te laten zien hoe dit gedrag afhankelijk is van de vorm van de deeltjes (asperiteit). Het onderzoek had een sterk fundamenteel karakter. Voor de gebruikers heeft het voornamelijk bruikbare achtergrondkennis opgeleverd. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen aanvullende gegevens

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Akzo Nobel Functional Chemicals BV,

Deventer / DSM Research BV, Geleen / Powder Technology Consultant, Doetinchem / Rijksuniversiteit Groningen / Shell Research and Technology Centre, Amsterdam / Unilever R & D, Vlaardingen / Universiteit Twente

QSPKFDUMFJEFS FVSP

QSPGES ( )BE[JJPBOOPV UPUBMF UPFXJK[JOH JO DPOUSBDUFO 0QUJF 36( 1BQZSPO #7

EPFMTUFMMJOH Het doel van dit project is de ontwikke-

ling van een elektronische variant van papier als alternatief voor de huidige beeldbuizen en LCD schermen. Het nieuwe ‘papier’ bestaat uit een gestructureerd polymere laag, gevuld met pigmentdeeltjes. Het contrast dat de pigmentdeeltjes geven, kan elektronisch geregeld worden. Er zal worden gezocht naar nieuwe pigmentdeeltjes die een beter contrast opleveren en minder energie verbruiken. Het onderzoek wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met ZetFolie als patenthouder. SFTVMUBBU OB KBBS Voor wat betreft de utilisatie is het

project niet geslaagd. In maart 2003 ging Papyron (voorheen ZetFolie) failliet. De overige bedrijven in de gebruikerscommissie, Stork Screens en Agfa Gevaert, hebben uiteindelijk besloten de geboden optie op de technologie niet te effectueren. Door vertrek van de projectleider naar de Universiteit van Straatsburg werd ook de onderzoekslijn in Groningen op dit terrein afgesloten. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Agfa-Gevaert NV, Mortsel (België) /

Stork Screens BV, Boxmeer /

/ ID-lelystad bv

PAPER-LIKE UNIVERSAL DISPLAY

ID

INTERPARTICLE FORCES BY MD SIMULATIONS (IFMD)


""" QSPKFDUMFJEFS

ESJS )+ #MPLIVJT


/ universiteit leiden

04896

L

VOERBEPERKING EN STRESS BIJ VLEESKUIKENMOEDERDIEREN

MODELING, MAPPING AND SIMULATING SCALABLE HIERARCHICAL EMBEDDED SIGNAL PROCESSING SYSTEMS (MASSIVE)

05028 """ QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS &'" %FQSFUUFSF UPUBMF UPFXJK[JOH UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP PDUSPPJFO 4DBMBCMF DPOUSPM JOUFSGBDF GPS MBSHFTDBMF TJHOBM QSPDFTTJOH TZTUFNT JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Vleeskuikenouderdieren (de dieren die

EPFMTUFMMJOH Het ontwerpen van een complex, groot-

de eieren leggen waaruit vleeskuikens komen) worden in de praktijk sterk beperkt gevoerd. De beperkte voedering veroorzaakt honger en stress bij de dieren waardoor het welzijn negatief wordt beïnvloed. Doel van dit project was om (1) methoden te ontwikkelen waarmee de mate van honger en stress bij vleeskuikenouderdieren kan worden gemeten, en (2) maatregelen te ontwikkelen die in de praktijk op eenvoudige wijze kunnen worden toegepast en waarmee de honger en stress bij vleeskuikenouderdieren significant afneemt en het welzijn significant verbetert.

schalig en gedistribueerd ingebed signaalbewerkingssysteem is pas goed mogelijk als de complexiteit kan worden beheerst. Daarom wil MASSIVE onderzoeken in hoeverre zo’n systeem op een gestructureerde manier kan worden ontworpen als een hiërarchie van ingebedde subsystemen. Het SKA telescoop concept wordt daarbij gebruikt als voorbeeld van een grootschalig, gedistribueerd systeem. De ontwerpruimte van het systeem wordt geëxploreerd door gedragssimulatie en prestatieanalyse van essentiële delen en hun onderlinge relaties. De resulterende methode wordt toegepast op het ontwerp van een schaalmodel van het grootschalige SKA systeem.

SFTVMUBBU OB KBBS Binnen het project zijn methoden

ontwikkeld om honger en stress bij vleeskuikenouderdieren te meten. Deze methoden zijn in verschillende experimenten toegepast. Verschillende maatregelen waarvan we verwachtten dat ze honger en stress bij vleeskuikenouderdieren konden verminderen zijn getoetst. Daarvan bleek het voeren van de dieren met minder energierijk voer het meest perspectiefvol te zijn. Dit voer is ontwikkeld door Schothorst Feed Research en wordt momenteel in de praktijk gebruikt. Andere maatregelen (bijvoorbeeld voeren in het strooisel i.p.v. in bakken of voergoten) bleken geen positief effect te hebben op het welzijn van de dieren.

SFTVMUBBU OB KBBS Het project heeft een gereedschap

opgeleverd genaamd MASSIVE, waarmee de modellering en implementatie van de signaalbewerking in grootschalige systemen voor signaal bewerking, in het bijzonder ‘phased array’ radiotelescopen (LOFAR and SKA), gedaan kan worden. MASSIVE is gebruikt bij diverse projecten bij ASTRON, onder andere het LOFAR-project. Diverse ASTRON-medewerkers hebben een tweedaagse cursus voor het gereedschap gevolgd. Probleem is om het onderhoud en de uitontwikkeling van de de softwaretool te realiseren.

SFTVMUBBU OB KBBS Het ontwikkelde voer wordt,

SFTVMUBBU OB KBBS Bij gebrek aan onderhoud (en

ondanks het positieve effect op het welzijn van de vleeskuikenouderdieren, nog nauwelijks toegepast in de praktijk. De methodieken om honger en stress te meten worden wel toegepast in onderzoek bij andere instellingen/universiteiten in het buitenland. De resultaten van het project zijn ook gebruikt bij het opstellen van een EFSA rapport over het effect van huisvesting en management op het welzijn van vleeskuikenouderdieren.

middelen daartoe) is de MASSIVE tool in onbruik geraakt.

HFCSVJLFS T EPI Nederland BV, Halsteren /

Hybro BV, Boxmeer / ID-Lelystad BV (Lelystad / N.O.P., Someren / Nederlandse Organisatie van Pluimveehouders, Zoetermeer / Storteboom BV, Veghel

HFCSVJLFS T Adelante Technologies BV, Eindhoven /

ASML Netherlands BV, Veldhoven / Eonic BV, Delft / Ericsson Telecommunicatie BV, Rijen / Interay Solutions BV, Burgum / Ministerie van Defensie, ’s-Gravenhage / TNO, ’s-Gravenhage / Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, Enschede / VDG Security BV, Zoetermeer


CATALYTIC PARTIAL OXIDATION OF METHANE COMBINED AIR SEPARATION. FROM MOLECULAR EVENT TO PILOT PLANT

EFFICIENCY OF GENE TARGETTING IN YEAST

PRINCIPLES OF CELL WALL REMODELING OF ASPERGILLUS NIGER IN RESPONSE TO CELL WALL DEGRADING ENZYMES AND INHIBITORS OF CELL WALL BIOSYNTHESIS

05037

05074

05113

"#"

"""

###

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES #& /JFVXFOIVZT UPUBMF UPFXJK[JOH DPOUSBDUFO 0QUJF -JDFOUJF 7*3"/ &$/

QSPKFDUMFJEFS

JO FVSP

ESJS ): 4UFFOTNB

EPFMTUFMMJOH Doel was de ontwikkeling van een nieuw

EPFMTUFMMJOH Industriële toepasbaarheid van genetisch

EPFMTUFMMJOH Hoe verandert de celwand van de schimmel

reactorconcept voor de partiële oxidatie van methaan naar syngas op basis van procesintensificatie. Een nieuw reactorconcept is ontwikkeld waarbij luchtscheiding middels perovskiete membranen (alternatief: distributieve toevoer van zuiver zuurstof via niet permselectieve poreuze membranen) alsmede recuperatieve warmtewisseling middels het reverse flow concept volledig is geïntegreerd in een enkele unit. Met geavanceerde numerieke reactormodellen en experimenten in lab-schaal membraan reactoren is de conceptuele en technische haalbaarheid van het membraan reverse flow reactor concept gedemonstreerd en is het zeer grote potentieel (zeer hoge CO en H2 selectiviteiten) aangetoond.

gemodificeerde organismen vergt vaak een gerichte integratie van het gemodificeerde gen in het gastheer DNA. Probleem is dat de efficiëntie van homologe recombinatie varieert tussen gisten S. cerevisiae en K. Lactis. Bij de integratie in S. cerevisiae is dit vrijwel 100, in K. lactis 20 procent. ‘Gene targeting’ is daarmee veel minder efficiënt in K. Lactis. Bovendien is de frequentie van onstabiele, meervoudige integratie in K. lactis hoger dan in S. cerevisiae. De hypothese is dat dat veroorzaakt wordt door het verschil in activiteit van het DNA-repair systeem van beide gisten. Onderzoek moet de juistheid van de hypothese aantonen. Verwacht wordt dat de resultaten toepasbaar zijn voor gene-targeting in K. lactis, maar op de langere termijn ook in andere organismen als schimmels, planten en zoogdieren (knock-out muizen).

Aspergillus Niger door stoffen die ingrijpen op het celwandmetabolisme? De reactie van de schimmel op deze stoffen is het sterker maken van de celwand zodat de stoffen geen invloed meer hebben. Door het verkrijgen van inzicht in deze processen kan gezocht worden naar antischimmelmiddelen die voorkomen dat de schimmel de celwand sterker maakt. Met deze kennis wil men een systeem opzetten om antischimmelmiddelen te kunnen identificeren.

SFTVMUBBU OB KBBS Er is onderzoek gedaan aan dunne

lagen van zilver als een alternatief voor scheiding van O2 en N2. Er zijn dunne zilverlagen (micrometers) gemaakt op een gemodificeerd oppervlak van aluminiumoxide. Deze lagen bleken thermostabiel tot 450ºC maar niet bij de temperaturen nodig voor de permeatie van zuurstof (> 600ºC). Wat betreft utilisatie kan gedacht worden aan mogelijke alternatieve toepassingen van dunne zilverlagen op een keramische onderlaag. Verder is gekeken naar het gebruik van oxidische katalysatoren voor CPO van methaan. Het blijkt dat Y-gemodificeerde zirconia inderdaad significante activiteit heeft voor CPO. Metallische katalysatoren blijven echter veel actiever en veel eenvoudiger op te starten. Het zou meer voor de hand liggen deze nieuwe katalysatoren te gebruiken als actieve drager voor metallische katalysatoren. Dergelijke bi-functionele katalysatoren kunnen mogelijkerwijs uit met veel lagere metaalbelading. Hiervoor is aanvullend onderzoek noodzakelijk.


SFTVMUBBU OB KBBS De doelstelling van verbetering van

de gerichte integratie frequentie in K. lactis en inzicht welke factoren hierop van invloed zijn, is gehaald. Er zijn een aantal genen geïsoleerd betrokken bij homologe en niet-homologe recombinaties. De resultaten laten zien dat één ervan (KIRAD52) essentieel is voor gerichte integratie, maar dat in de afwezigheid van een ander gen (KIRAD51) toch nog gerichte integratie plaatsvindt, zij het met een lagere frequentie. De effecten van overexpressie van beide genen op de gerichte integratie frequentie is onderzocht. De conclusie is dat dit geen goede methode is om dit te verbeteren. De resultaten van het K. lactis model kunnen geëxtrapoleerd worden naar hogere organismen. Een patent op deze werkwijze is overwogen, maar bleek niet mogelijk. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

binnen dit project bekend. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T BASF Nederland BV, De Meern / Dow

Benelux BV, Terneuzen / DSM Research BV, Geleen / Energieonderzoek Centrum Nederland, Petten / Kiwa Gas Technology, Apeldoorn / Shell Global Solutions International BV, Amsterdam / Synetix, Billingham (Groot Brittannië) / Technische Universiteit Delft / Universiteit Twente / Universiteit Utrecht / VIRAN, ’s-Gravenhage

HFCSVJLFS T DSM Food Specialties, Delft

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES $".++ WBO EFO )POEFM UPUBMF DPOUSBDUFO -JDFOUJF #"4' 4& .BUFSJBM 5SBOTGFS "HSFFNFOU $IJOFTF "DBEFNZ PG 4DJFODFT 6 -* # - 6W" ; 6; )"0 0 D U S P P J L P T U F O 6 - 0 Q U J F ) J U F Y B D P B U # 7 6 PDUSPPJFO 3FQPSUFS TZTUFN GPS UIF JEFOUJGJDBUJPO PG BOUJGVOHBM DPNQPVOET .FUIPE GPS TDSFFOJOH BOUJGVOHBM BHFOUT "OUJ GVOHBM TDSFFOJOH NFUIPE UPFXJK[JOH JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Er is inzicht verkregen in de

processen in de schimmelwand die een reactie zijn op stoffen die op de wand ingrijpen. Verhoogde synthese van chitine en alfa 1,3-glucaan; inzicht in welke genen hierbij betrokken zijn.) Een genetische screeningsmethode is opgezet en een belangrijk aangrijpingspunt voor antischimmelmiddelen is gevonden. Een nieuwe methode voor het vinden van antischimmelmiddelen en het testen ervan is gevonden. Er zijn drie octrooien voortgekomen uit dit onderzoek. Onderhandelingen met bedrijven over deze octrooien lopen. Ook wordt de mogelijkheid om een nieuw bedrijf te starten met deze octrooien onderzocht. HFCSVJLFS T Danisco Genencor International BV,

Leiden / DSM Food Specialties, Delft / Rijksuniversiteit Groningen / Syngenta Mogen BV, Enkhuizen / TNO Kwaliteit van Leven, Zeist / Unilever R & D, Vlaardingen / Universiteit Leiden / Wageningen Universiteit & Researchcentrum


COMPREHENSIVE AND CONCURRENT SCREENING OF PROTEIN CRYSTALLISATION CONDITIONS IN NANO LITRE VOLUMES

DESIGN AND SYNTHESIS OF PNA-BASED PHARMACEUTICALS

STREPTOMYCES-MUTANTEN VOOR ANTIBIOTICUMPRODUCTIE BIJ GEFRAGMENTEERDE GROEI IN EEN FERMENTOR

05209

05222

05253

#$#

"""

$$$

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

FVSP

QSPGES +1 "CSBIBNT UPUBMF UPFXJK[JOH JO DPOUSBDUFO -FUUFS PG JOUFOU 6OJWFS TJUFJU -FJEFO 6-8/ PDUSPPJFO /BOPDSZTUBMMPHFOF TJT NFUIPET GPS NBLJOH DSZTU BMT DPNQPTJUJPOT DPNQSJTJOH UIFN BOE VTFT UIFSFPG

FVSP

EPFMTUFMMJOH Het doel van het project is het ontwikkelen

EPFMTUFMMJOH De doelstelling van dit project is het

EPFMTUFMMJOH Het project is gericht op fermentaties

van methoden om het druppelverdampingsprobleem op te lossen dat optreedt bij kristallisatie-experimenten in sub micro volumina. Er zal een methode worden ontwikkeld om kristallisatie experimenten op te zetten en te volgen, en een microarray om het druppelverdampingsprobleem tegen te gaan.

ontwikkelen van een nieuwe klasse van farmaceutische producten waarvan de werking is gebaseerd op de onderdrukking van genexpressie via antisense probes, te weten peptide nucleïnezuren: PNA’s. PNA lijkt op DNA maar verschilt erin dat de ruggengraat (suikers en fosfaat) is vervangen door een polyamidestructuur. Een belangrijke eigenschap van PNA is de hoge stabiliteit tegen onder andere enzymen zoals nucleases, proteases en peptidases. De PNA synthese is gebaseerd op peptide-chemie en in de groep van Van Boom is een PNA-synthesiser ter beschikking.

van SsgA-overproducerende cultures en testen van de gemodificeerde stammen op groeisnelheid en productvorming. De vragen zijn: (1) is de ogenschijnlijke groeiverbetering te vertalen naar een grote schaal fermentatie? (2) wat is het effect op productvorming?

SFTVMUBBU OB KBBS Er is een systeem ontwikkeld om

kristallisatie-experimenten in sub microliter volumina op te zetten en te volgen, en een microarray. Om het druppelverdampingsprobleem tegen te gaan zijn drie methoden gebruikt: (1) Smalle en diepe reservoirs; door de druppels op de bodem te plaatsen c.q. met centrifuge naar de bodem te bewegen is er minder verdamping; (2) De bodem van het reservoir koelen; zo is er minder convectie en zal condensatie weer op de bodem plaatsvinden; (3) Door het aanbrengen van een hydrofobe vloeistof met geringe verdamping wordt verdamping verder tegengegaan. Naar aanleiding van het onderzoek is bedrijf KeyDP BV opgericht, dat nog steeds bestaat. Daarnaast is een tweede spin-out (Crystallics BV) vanuit verwante technologie uit de groep inmiddels succesvol geïncorporeerd in Avantium BV. SFTVMUBBU OB KBBS Inmiddels is screening van kristalli-

satiecondities in nano-druppel format gemeengoed. Het concept is een groot succes en er zijn veel kristallisatierobots die op dit principe zijn gebaseerd. Helaas is geen van de drie generieke patentaanvragen op dit terrein (inclusief de Leidse aanvraag) toegekend. Onze onderzoeksgroep heeft inmiddels de volgende stap gezet en wij zijn nu in staat om nanokristallen van eiwitten te analyseren met electronendiffractie (deze kristallen zijn te klein en fragiel voor de gebruikelijke analyse met Rontgenstraling). Helaas heeft KeyDP de economische crisis van 2009 niet overleefd. De oprichters zijn in zee gegaan met Formulatrix, een Amerikaanse fabrikant en ontwikkelaar van nano-kristallisatierobots. Middels een management buy-out is Crystallics BV in 2011 afgesplitst van Avantium BV en is zo inmiddels weer een onafhankelijk bedrijf. HFCSVJLFS T Key Drug Prototyping BV, Amsterdam /

LEADD BV, Leiden / Nederlands Kanker Instituut, Amsterdam

QSPGES +) WBO #PPN p


SFTVMUBBU OB KBBS Het onderzoek heeft aan de weten-

schappelijke doelstelling beantwoord. Het had een aantal aandachtsgebieden: – targeting van een artifi-cieel nuclease (RNase) met behulp van PNA. Diverse combinaties van nuclease PNA’s zijn bekeken en getest op hun ‘knip’-activiteit. Eén conjugaat was duidelijk het meest actief. Andere vormen van de PNA-knipper worden nog onderzocht. – Het koppelen van een kern localiseringssignaal aan het PNA. Dit signaal is noodzakelijk om het PNA over het cel- en het kernmembraan te transporteren. Via fluorescentiemicroscopie is aangetoond dat PNA plus signaal in de kern accumuleert. – Sterische blokkade van de translatie van het RNA genoom van Hepatitis B door PNA. Er zijn een aantal PNA’s gesynthetiseerd die complementair zijn aan de interactie tussen het virale RNA en de 40S ribosomale subunit. Ook de translatie van een aantal andere genen wordt door PNA’s geremd. Directe utilisatie resultaten zijn er (nog) niet. Gebruiker LBR Medical Biotech heeft de biologische testen met de artificiële nucleasen uitgevoerd, en heeft belangstelling voor de resultaten met het Hepatitis B virus. Of dit tot iets leidt is nog niet bekend. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Abbott Healthcare Products BV, Weesp /

Janssen Pharmaceutica, Beerse (België) / MSD Oss, Oss / Syncom BV, Groningen

QSPKFDUMFJEFS

E S # , S B B M


SFTVMUBBU OB KBBS De resultaten waren boven verwach-

ting: de groeisnelheid van diverse stammen was verdubbeld en de industriële stam Streptomyces lividans produceerde bijna tweemaal zoveel enzym als de oorspronkelijke stam. Een patent is verkregen. Het spin-off bedrijf Mycobics heeft een exclusieve licentie verworven van de universiteit Leiden en STW en zal ook de technologie vermarkten. Ook lopen binnen de UL diverse academische projecten gerelateerd aan de SsgA-achtige eiwitten bij de controle van celdeling in Streptomyces, in de groep van voormalige STW-postdoc dr. G.P. van Wezel (nu KNAW/UD). De STW grants hebben geleid tot de vorming van een nieuwe academische groep én een nieuw biotechbedrijf. SFTVMUBBU OB KBBS Het onderzoek dat gestart is in 1997

heeft een grote vlucht genomen, zowel fundamenteel als toegepast. Mechanistisch inzicht in de werking van SsgA en SsgB is zojuist gepubliceerd in het vooraanstaande Genes & Development (2011, issue 25, pp 89-99). Het werk heeft onder meer de basis gevormd voor een STW VICI-project (2008) voor de oorspronkelijke uitvoerder prof.dr. G.P. van Wezel, inmiddels hoofd van de groep Moleculaire Biotechnologie. Het STWproject heeft daarmee de biotechnologie in Leiden een nieuwe impuls gegeven. De technologie wordt tevens industrieel toegepast. HFCSVJLFS T Danisco Genencor International BV,

Leiden / GBI Holding BV, Delft / Universiteit van Amsterdam


#"" QSPKFDUMFJEFS FVSP

ESJOH .0. 0WFSIBOE


EPFMTUFMMJOH Isoprenyl pyrofosfaten zijn substraten voor

enzymen die een rol spelen bij cellulaire processen als cholesterol synthese en cel proliferatie. Doel van het project is isoprenyl pyrofosfaat analoga te synthe-tiseren en te testen in biologische systemen, om na te gaan of door variatie in structuur verbindingen gemaakt kunnen worden die specifiek zijn in hun remmende werking voor één van de verschillende isoprenyl pyrofosfaat verbruikende enzymen. Op deze wijze zullen stoffen worden verkregen die specifiek één biologisch proces remmen, zoals cholesterol synthese of een specifiek signaal transductie pad. Daarmee wordt de moleculaire basis gelegd voor de ontwikkeling van geneesmiddelen. SFTVMUBBU OB KBBS De wetenschappelijke doelen zijn

gehaald. Er zijn nieuwe remmers van zowel PFT als PGGT-1 gevonden. Tevens zijn er pro-drug verbindingen verkregen die werkzaam waren in cellen. Bovendien is er een nieuwe methode ontwikkeld om gefarnesyleerde eiwitten in de levende cel te detecteren. Hiertoe werd een farnesylpyrofosfaat derivaat gesynthetiseerd dat eindstandig was voorzien van de biologisch inerte azide groep. Het derivaat bleek de celwand te passeren en te worden ingebouwd in gefarnesyleerde eiwitten. Dit kon na lysis van de cel worden bewezen omdat de azide functie met behulp van een selectieve reactie kan worden voorzien van een biotinelabel, waardoor de betrokken eiwitten zichtbaar kunnen worden gemaakt. Tevens kon het effect van de nieuwe remmers op het farnesyleren van eiwitten in levende cellen zichtbaar worden gemaakt. Een nieuwe aanvraag specifiek op deze proteomics approach is in voorbereiding. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Janssen Pharmaceutica, Beerse (België) /

MSD Oss, Oss / Procter & Gamble Pharmaceuticals, Rotterdam

/ radboud universiteit nijmegen

05356

N

THE SYNTHESIS OF INHIBITORS OF ENZYMES INVOLVED INISOPRENE METABOLISM

ALIGNMENT OF LIQUID CRYSTAL MOLECULES FOR FLAT PANEL DISPLAYS

04857 $## QSPKFDUMFJEFS

QSPGES 5I). 3BTJOH UPUBMF UPFXJK[JOH JO PDUSPPJFO .FUIPE GPS UIF TVSGBDF BMJHONFOU PG MJRVJE DSZTUBM NPMFDVMFT PO QPMZNFS DPBUJOHT BOE EJTQMBZ DFMM UPU BMF JOLPNTUFO JO FVSP FVSP

EPFMTUFMMJOH Doel is een beter inzicht te verkrijgen van

de oppervlakte- en interface eigenschappen van de overgangslaag tussen substraat en vloeibaar kristal dat een essentiele rol speelt in de aansturing van liquid-crystal-displays (LCD) (i.e. alignment van het vloeibare kristal). Gebruik wordt gemaakt van nieuwe meettechnieken als AFM, STM, lineaire en niet-lineaire optische microscopie en lichtverstrooiingstechnieken. De experimenten worden ondersteund met computersimulaties. Belangrijkste toepassing is de flat panel display met Philips als belangrijke industriële speler op de wereldmarkt). SFTVMUBBU OB KBBS Met behulp van scanning probe

methoden is meer inzicht verkregen over het wrijfmechanisme dat gebruikt wordt voor de uitlijning van vloeibaar kristal moleculen in LCD’s. Er is tevens gevonden dat, met behulp van AFM lithografie, een Indium Tin Oxide (ITO) electrode zonder toevoeging van een polymeerlaag gebruikt kan worden voor de uitlijning. Een patentaanvraag is helaas stopgezet wegens te grote overlap met bestaande patenten. Met behulp van supramoleculaire chemie zijn er nieuwe moleculen en methoden ontwikkeld voor de uitlijning van vloeibaar kristal moleculen. Een ‘proof of principle’ om dit ook toe te kunnen passen als biosensor is tevens geleverd en een nieuwe STW-aanvraag hiervoor is in voorbereiding. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Dejima Optical Films BV, Arnhem / Philips

Research, Eindhoven / Philips Research Europe Eindhoven / Radboud Universiteit Nijmegen / Technische Universiteit Delft


CW OPTICAL PARAMETRIC OSCILLATOR FOR PHOTO-ACOUSTICTRACE GAS DETECTION

PERFORMANCE ENHANCEMENT OF GAN-BASED MICROWAVE POWER AMPLIFIERS: MATERIAL, DEVICE AND DESIGN ISSUES

RECONSTRUCTIE VAN GROTE BOTDEFECTEN BIJ HEUPREVISIES MET NIEUWE KERAMISCHE MATERIALEN

04968

05040

05061

#$#

# $"

# $"

QSPKFDUMFJEFS

ES '+. )BSSFO UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP DPOUSBDUFO -JDFOUJF 36*.. &MFLUSPOJL -BTFS 4ZTUFN (NC) PDUSPPJFO $PNCJOFE XJEF QVNQ UVOJOH BOE IJHI QPXFS PG B DPOUJOVPVTXBWF TJOHMF SFTPOBOU PQUJDBM QBSBNFUSJD PTDJMMBUPS

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES 1, -BSTFO UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP PDUSPPJFO 8FSLXJK[F WPPS IFU WFSWBBSEJ HFO WBO FFO WSJKTUBBOE TVCTUSBBU UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

EPFMTUFMMJOH Doel was het ontwikkelen van een continue

EPFMTUFMMJOH Doel is optimalisatie van materiaaleigen-

optisch parametrische oscillator met behulp van nieuwe niet-lineaire materialen zoals periodisch gepoold Lithium Niobaat. Hiermee kunnen continue laservermogens van meer dan 1W bereikt worden bij een golflengte rond 3 micrometer. De verwachting is dat deze OPO in combinatie met fotoakoestische detectie in staat zal zijn een grote verscheidenheid aan biomedisch interessante gasvormige moleculen te detecteren op het niveau van sporengas concentraties.

schappen van III-Nitrides voor electronische toepassingen in combinatie met ontwerp, processing en karakterisatie van elektronische devices op basis van deze materialen. In Nijmegen zullen GaN substraten worden gegroeid met HVPE (hydride vapour phase epitaxy). In Eindhoven zal de benodigde device technologie worden ontwikkeld voor dunne lagen III-nitrides, zoals etstechnieken en vorming van laagohmige en Schottky contacten. De focus zal liggen op de processing en karakterisatie van High Electron Mobility Transistor’s (HEMT’s).

EPFMTUFMMJOH Verbetering van de klinische resultaten bij het toepassen van ‘bone impaction grafting’ techniek, vooral door de toepassing van keramische calciumfosfaat materialen. Deze techniek wordt toegepast bij heupoperaties waar een kunstgewricht wordt geïmplanteerd. Bij deze techniek worden humane aangestampte botsnippers en vaak ook een synthetisch cement gebruikt om het kunstgewricht goed te kunnen fixeren. Vergrijzing geeft steeds meer heupoperaties én meer revisies ervan. Humane botsnippers worden steeds schaarser.

SFTVMUBBU OB KBBS Dit project heeft geresulteerd in twee

nieuwe vervolgprojecten (STW en Europees). Bij de laatste wordt in een groot internationaal consortium samen met medische partners gezocht naar gassen in de uitademing welke een vroegtijdige indicatie geven voor ziektes of schade in het menselijke lichaam ww.opticalnose.com. Ook heeft het geresulteerd in een kennisoverdrachtovereenkomst met Elektronik Laser System GmbH, Gross Bierberau, Duitsland voor het ontwikkelen van een nieuwe OPO gebaseerd op hun krachtige pomp laser.

HFCSVJLFS T Nederlands Instituut voor Ecologie , Yerseke

/ NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek, Den Hoorn, Texel / Radboud Universiteit Nijmegen / Rijksuniversiteit Groningen / Universitair Medisch Centrum Utrecht / Vrije Universiteit Amsterdam / Wageningen Universiteit & Researchcentrum

E S 1 # V N B



SFTVMUBBU OB KBBS Er werd gebruik gemaakt van een SFTVMUBBU OB KBBS Aanzienlijke vooruitgang is geboekt

in de ontwikkeling van de materialen alsook aan de processing kant. Het project heeft een HEMT-structuur op SiC basis opgeleverd met een hoge vermogensdichtheid van 9,7 W/mm. Het HVPE proces werd verder ontwikkeld en gemodelleerd, waardoor nu dikke, 2 inch diameter, GaN lagen kunnen worden gegroeid. Dankzij deze resultaten is een vervolgproject gestart voor de ontwikkeling van vrijwel defectvrije GaN substraten (06937) met substantiële steun van Philips.

SFTVMUBBU OB KBBS De samenwerking met ELS is gestopt

omdat het bedrijf failliet gegaan is. De meetmethoden worden nu met Sensor Sense BV (een spin-off bedrijf) vercommercialiseerd in op lasers gebaseerde gas sensoren. Verdere utilisatie van deze sensoren worden financieel gestimuleerd door de provincie Gelderland en het Europese Fonds voor Regionale ontwikkeling in een consortium van zes bedrijven en twee universiteiten. Andere vervolgonderzoeken liggen in EU-FP7 samenwerkingen op het gebied plant-insect interactie en ontdekken infectieziekten bij Europese import van landbouw producten. De ontwikkelde OPO heeft zijn baanbrekende functie vervuld en wordt commercieel door General Electric verkocht. Wel zijn van OPO directe kopieën gemaakt door het van Swinden lab (Nederlands Meetinstituut) in Delft ten behoeve van de kwantificering van gasmengsels) en door diverse andere onderzoekslabs in Europa voor fundamenteel onderzoek (onder andere Universiteit van Helsinki).

SFTVMUBBU OB KBBS Hoewel geen directe resultaten op

het conto van dit project te schrijven zijn heeft het geleid tot een directe samenwerking met Philips Semiconductors (tegenwoordig NXP) in de vorm van een project. HFCSVJLFS T AIXTRON AG, AACHEN (Duitsland) /

JDS Uniphase - NL, Arnhem / NXP Semiconductors, Nijmegen / Thales Nederland BV, Hengelo / TNO, ’s-Gravenhage

diermodel (geit) waarin ook naar belastbaarheid van het gewricht gekeken werd. Dit model heeft laten zien dat de zogenoemde bifasische TCP-HA korrels inderdaad geschikt zijn om met de ‘bone impaction grafting’ techniek te gebruiken als botvervangers voor de reconstructie bij botverlies in revisieoperaties van de heup. In verschillende centra wordt nu klinisch onderzoek gedaan naar de toepassing van deze techniek met tenminste 50% TCP-HA korrels. Uit de follow up van het klinisch onderzoek zal blijken of de keramische materialen ook op de lange duur een goede vervanger van botsnippers blijken te zijn. SFTVMUBBU OB KBBS Met betrekking toto dit project kan

ik melden dat we indertijd een calciumfosfaat materiaal hebben getest voor reconstructie van grote botdefecten. Uiteindelijk kwamen we erachter dat het materiaal niet unieke genoeg was om alsnog te gaan patenteren (dus geen IP gegenereerd) en dat de beoogde toepassing (in revisie chirurgie voor het herstel van grote botdefecten) wel kon, maar dat er teveel negatieve neveneffecten bijkwamen. Het advies uit het onderzoek was uiteindelijk dat het wel gebruikt kon worden maar dan alleen in een 50/50 mix met botgraft. HFCSVJLFS T Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden

/ Rijksuniversiteit Groningen / Spierings Medische Techniek, Nijmegen / Stryker Howmedica Osteonics, Limerick (Ierland)


A DECISION SUPPORT SYSTEM FOR MEDICAL DIAGNOSIS USING A LARGE PROBABILISTIC NETWORK

DESIGN AND SYNTHESIS OF MODIFIED, LINEAR AND CYCLIC OLIGO(GLYCO)PEPTIDES. A BIO-INSPIRED APPROACH TOWARDS THE DEVELOPMENT OF NOVEL SILK-LIKE MATERIALS

NIOZ

05322

05402

#$#

# $"

/ koninklijk nederlands instituut voor zeeonderzoek

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES )+ ,BQQFO UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP DPOUSBDUFO -FUUFS PG JOUFOU 6 .$ 4U 3BECPVE 6 .$ 6USFDIU 0WFSESBDIU ,OPXIPX 6.$ 6USFDIU )PMEJOH #7 6.$ 6USFDIU 4UJDIUJOH /FVSBMF /FUXFSLFO 4UJDIUJOH ,BUIPMJFLF 6OJWFSTJUFJU 4."35 3FTFBSDI #7 1SPNFEBT )PMEJOH #7 PDUSPPJ FO #FOBEFSJOHTBGMFJEJOH BQQSPYJNBUF JOGFSFODF .FUIPE BOE TZTUFN GPS #PVOE 1SPQBHBUJPO

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS +$. WBO )FTU UPUBMF UPFXJK[JOH PDUSPPJFO .FBOT BOE NFUIPET GPS QSPEVDJOH QPMZNFST DPNQSJTJOH QFQUJEF JO B TJEF DIBJO

JO FVSP

EPFMTUFMMJOH (1) Bouwen van een gedetailleerd proba-

EPFMTUFMMJOH Doel van het project is de ontwikkeling van

bilistisch model voor een prototype decision support system in hematologie en endocrinologie; (2) De benaderingsmethoden voor probabilistische modellen verbeteren om het decision support system zo accuraat mogelijk te maken binnen de praktisch beperkingen van de rekentijd; (3) Het decision support system evalueren in samenwerking met gebruikers van het Universitair Medisch Centrum Utrecht (Divisie Interne Geneeskunde en Dermatologie (DIGD), afdelingen Interne Geneeskunde en Endocrinologie).

nieuwe model peptiden en de synthese van polymeren (met een structuur gelijkend op dat van zijde) gebaseerd op deze peptiden. De spectroscopische en de mechanische eigenschappen van de polymeren zullen worden onderzocht.

SFTVMUBBU OB KBBS Het onderzoek heeft direct geresul-

teerd in de oprichting van de start-up Promedas BV io. Contracten zijn in voorbereiding met de Nederlandstalige medische uitgever (BSL). Ook met andere partijen worden onderhandelingen gevoerd.

SFTVMUBBU OB KBBS De wetenschappelijke doelen zijn

bereikt. Er zijn verscheidene goedgedefinieerde peptide-bevattende polymeren gemaakt. Een van deze polymeren bevat het cyclische decapeptide gramicidine S dat een cyclische ‘hairpin’-structuur aanneemt. Naast dat het een heel karakteristiek structuurelement introduceert is gramicidine S een antibioticum en dus zouden via deze benadering antibiotische polymeren kunnen worden gemaakt. Patent is aangevraagd. In een nieuw project (07109) wordt dit verder onderzocht.

HFCSVJLFS T Academisch Medisch Centrum Amsterdam

/ Care4Cure BV, Amsterdam / CMG Advanced Technology, ’s-Gravenhage / Elsevier Science BV, Amsterdam / Gelderse Ontwikkelingsmaatschappij NV, Arnhem / iSOFT, Leiden / Pfizer BV, Capelle aan de IJssel / Philips Research Europe - Eindhoven, Eindhoven / Tweehuysen BV, Nijmegen / Uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum, Houten / Universitair Medisch Centrum Groningen / Universitair Medisch Centrum St. Radboud, Nijmegen / Universitair Medisch Centrum Utrecht

SFTVMUBBU OB KBBS Verschillende coatings, gefunctio-

naliseerd met gramicidine S zijn ontwikkeld in project 07109. De antibacteriële activiteit van deze coatings bleek te laag voor een commercieel interessante toepassing. Verschillende varianten van gramicidine S zijn gemaakt. Hierbij werd gekeken of de antibacteriële eigenschappen behouden konden blijven, terwijl de cytotoxische eigenschappen konden worden verminderd. Interessante verbindingen zijn gevonden, maar het onderzoek nog te prematuur is om tot kennisbescherming over te gaan. De ontwikkelde procedure om peptiden aan coatings te verbinden, is breder toepasbaar dan voor antibacteriële activiteit. Er zijn mogelijkheden voor toepassing in de diagnostiek. Deze toepassling wordt op dit moment verder onderzocht binnen een Pieken in de Delta project. De projectpartners (RuG, UL, en RU) zijn verder bezig met het voorbereiden van een STW aanvraag waarbij de peptide-conjugatie methodiek zal worden toegepast op polymere implantaten, om bacteriële besmetting tegen te gaan. Tot op heden zijn er geen financiële revenuën uit het project voortgekomen. HFCSVJLFS T DSM Research BV, Geleen / Technische

Universiteit Eindhoven / TNO, Rijswijk


R

05275 "$ # QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS +4 4JOOJOHIF %BNTUÏ

UPUBMF

UPFXJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Chemische fossielen zijn karakteristieke

organische verbindingen die voorkomen in aardolie en afkomstig zijn van specifieke lipiden van algen en bacteriën, die leefden ten tijde van afzetting van het oliemoedergesteente; zij worden gebruikt om de ouderdom van aardolie vast te stellen. Het doel van dit project was nieuwe ouderdom-gerelateerde chemische fossielen voor de periode van 0-180 miljoen jaar geleden te vinden. Verbindingen afkomstig van diatomeeën kunnen uiterst waardevolle chemische fossielen zijn omdat juist deze algen in deze periode evolueerden.

/ erasmus universiteit rotterdam

CHEMICAL FOSSILS OF DIATOMS FOR AGE DETERMINATION OF PETROLEUM: IMPROVED TOOLS FOR SOLVING EXPLORATION AND PRODUCTION PROBLEMS

ULTRASOUND CONTRAST IMAGING

05104 $$# QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS / EF +POH UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP DPOUSBDUFO (FIFJNIPVEJOH 0M#SBDDP 4VJTTF 4" %FMGU 6MUSBTPVOE #7 0QUJF 0MEFMGU 6MUSBTPVOE #7 PDUSPPJFO 6MUSBHFMVJE QSPCF 5JTTVF JNBHJOH BU TVQFSIBSNPOJD GSFRVFODJFT $POUSBTU EVBM GSFRVFODZ JNBHJOH 5FDIOJRVFT GPS JNQSPWJOH V M U S B T P V O E D P O U S B T U S B U J P UPU BMF JOLPNTUFO JO FVSP EPFMTUFMMJOH Bepaling van de (afwijkende) doorbloeding van organen is essentieel voor de juiste diagnose. Bijvoorbeeld bij patiënten met coronair lijden is de perfusie van de hartspier sterk verminderd, bij tumoren in veel gevallen juist exceptioneel verhoogd. Er werden nieuwe methoden ontwikkeld om de perfusie met behulp van ultrageluid te meten door gebruik te maken van kleine microbellen, die in de bloedbaan worden ingespoten. Verder werd onderzocht hoe deze bellen kunnen worden toegepast voor het lokaal toedienen van medicijnen. SFTVMUBBU OB KBBS Een aantal concepten voor nieuwe

diatomeeënsoorten zijn gekweekt en hun lipiden compositie en de samenstelling van het 18S ribosomale RNA gen is bepaald. Hieruit bleek dat de groep van Rhizosolenia diatomeeën zeer karakteristieke lipiden, zgn. HBIs, maken die ook in aardolie worden teruggevonden. Uit een combinatie van moleculair biologisch en palaeontologisch werk bleek dat deze groep diatomeeën ongeveer 91,5 +/-1,5 miljoen jaar geleden ontstaan is, waarmee HBIs als ouderdomsgerelateerde fossielen geijkt zijn en toegepast kunnen worden in de olie-industrie. Daarnaast zijn een aantal andere nieuwe ouderdoms-gerelateerde fossielen geïdentificeerd.

afbeeldingstechnieken met ultrageluid zijn opgeleverd en een nieuw type transducent. Octrooien werden aangevraagd, waarvoor Oldelft belangstelling heeft. Een andere octrooiaanvraag werd aangeboden aan Philips Medical Systems en aan Siemens. Beide bedrijven kwamen tot de conclusie de technologie niet verder te ontwikkelen. Een ander aspect is het gericht afleveren in de weefsels van bijvoorbeeld medicijnen en het stimuleren van cellen dat materiaal op te nemen. De cellen worden daartoe bestraald met een andere frequentie van het UG. Het UG kan ook gebruikt worden om het betreffende weefsel af te beelden. De resultaten waren zo gunstig dat de onderzoeksgroep hiermee samen met PMS financiering voor diepgaander onderzoek heeft verworven van Senter.

SFTVMUBBU OB KBBS Vervolgonderzoek gebruik makend

SFTVMUBBU OB KBBS Nieuwe detectiemethoden en een

van de originele gegevens van dit project heeft aangetoond dat ook bepaalde specifieke steroïden (die omgezet worden tot steranen in aardolie) kunnen worden gebruikt als ouderdoms-gerelateerde fossielen. Daarnaast is een nieuwe groep van langketige 1,14-diolen geïdentificeerd in een specifieke groep diatomeeën. Deze componenten zijn in een vervolgproject verder onderzocht en kunnen worden toegepast in de paleocenografie als indicatoren voor opwelling van nutrient-rijk bodemwater en de bepaling van de vroegere zeewatertemperatuur.

nieuwe specifieke transducer. Deze is als onderdeel verder ontwikkeld binnen STW-project 06790 en momenteel wordt met een prototype, dat gemaakt wordt door Oldelft, een klinische evaluatie uitgevoerd op de cardiologie afdeling van het Erasmus MC. Er is een eerste aanzet gegeven ten aanzien van het mechanisme van lokale medicijntoediening met trillende belletjes en ultrageluid. Het STW-project 05104 heeft geleid tot een aantal vervolgprojecten zoals BURST, STW-project 10507 en een CTMM-project Het heeft 3 patentaanvragen en 3 promoties opgeleverd.

HFCSVJLFS T Rijksuniversiteit Groningen / Shell

HFCSVJLFS T Bracco Suisse S.A., Plan-Les-Ouates

International Exploration and Production BV, Rijswijk

(Zwitserland) / Erasmus MC, Rotterdam / Oldelft Ultrasound BV (Delft) / Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam / Philips Healthcare Nederland BV, Best / Samsung Medison Europe BV, Hoofddorp / Sonotron BV, Zoetermeer / Universiteit Twente / Vingmed Sound, Horten (Noorwegen) / VU Medisch Centrum Amsterdam

SFTVMUBBU OB KBBS Meer dan 100 verschillende mariene



ONTWIKKELING VAN EEN WATERSTOFPEROXIDE SENSOR VOOR BIOMEDISCHE EN MILIEUTOEPASSINGEN

CURRENT SHARING IN SUPERCONDUCTORS AFFECTING STABILITY AND FIELD QUALITY OF SUPERCONDUCTING MAGNETS

04974

04976

# #"

#$#

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS 1 #FSHWFME UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP DPOUSBDUFO (FIFJNIPVEJOH 65 1SPDUFS (BNCMF PDUSPPJFO 8BUFSTUPGQFSPYJEFTFOTPS

QSPKFDUMFJEFS

EPFMTUFMMJOH Ontwikkelen van nieuwe meetmethoden

EPFMTUFMMJOH Het doel van dit project is het ontwikkelen

voor het bepalen van de waterstofperoxide concentratie in uitademingslucht en oplossingen voor ontsmettingsdoeleinden. Bestaande methoden zijn vaak omslachtig en traag, vereisen gecompliceerde apparatuur of zijn onnauwkeurig. Dit project, het ontwikkelen van een nieuw type sensor voor het meten van de waterstofperoxide concentratie, werd geïnitieerd door onafhankelijk van elkaar binnengekomen vragen van de biomedische en de landen tuinbouw wereld.

van methoden waarmee de stroomverdeling in de magneten zodanig kan worden geregeld dat de prestaties van de magneet optimaal blijven. Het betreft een nauwe samenwerking met CERN, dat het grootste deel van de projectkosten betaalt.

SFTVMUBBU OB KBBS Het voorgestelde ontwerp van de

sensor kan gebruikt worden voor uitgeademde lucht condensaat meting. Echter, de praktische waarde van waterstofperoxide concentratie in uitgeademde lucht condensaat ligt zeer dicht bij de detectiegrens van de sensor. Door het verminderen van de externe stroom naar 1 nA of lager kan de detectiegrens van de sensor worden verbeterd. Een andere mogelijke toepassing van de sensor is het gebruik als een ‘alarm’, die een extra productie van waterstofperoxide in de uitgeademde lucht condensaat aangeeft. De sensor is getest onder laboratoriumcondities door een HBO-student aan het St. Antonius Ziekenhuis (Nieuwegein). De detectielimiet van de sensor ligt dicht bij de gebruikelijke waterstofperoxide concentratie in uitgeademde lucht. Met behulp van een lagere externe stroom kan de detectiegrens van de sensor worden verbeterd, maar dit is niet getest in het ziekenhuis als gevolg van de beperkte tijd van de student opdracht. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T HortiMaX BV, Pijnacker / KON-DES,

Gorssel / Priva Hortimation BV, De Lier / Procter & Gamble, Grimbergen (België) / Schlumberger MEMS - Technology Center, Elancourt (Frankrijk) / Sentron Europe BV, Roden / Sint Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein / Universiteit Twente / Van Essen Instruments BV, Delft

ESJS # UFO )BLFO


SFTVMUBBU OB KBBS Het onderzoek heeft bijgedragen aan een beter begrip van veldfouten in grote supergeleidende versnellermagneten. De ontwikkelde numerieke modellen blijken betrouwbare hulpmiddelen om het gedrag van het magneetveld in samenhang met de karakteristieke magneetparameters te voorspellen. Hierdoor is het ook mogelijk om compensatie van de ongewenste verschijnselen mogelijk te maken. Het project heeft belangrijke achtergrondkennis voor CERN en bouwers van versnellermagneten opgeleverd. SFTVMUBBU OB KBBS Het hoofddoel van het onderzoek was de bouw van betere magneten voor de Large Hadron Collider (LHC) op CERN. Via beter inzicht en nauwkeurigere meetmethodes kunnen dynamisch optredende magneetveldfouten efficiënter worden gecorrigeerd, zodat een hogere kwaliteit van de deeltjesbundel wordt verkregen. Ondertussen is LHC succesvol in gebruik genomen en hebben de versnellermagneten die mede volgens de resultaten van het onderzoek werden ontworpen hun betrouwbaarheid bewezen. De volgende stap in deeltjesversnellers is de zogenaamde High-Luminocity LHC, een upgrade van de bestaande LHC met sterk verbeterde final focusing magneten die een tien keer zo hoge botsingsdichtheid mogelijk maakt. Een machine dus met een significant hogere bundelintensiteit. Hiervoor zijn er medio 2010 nog krachtigere magneten nodig die momenteel in ontwikkeling zijn liggen. Ook voor deze nieuwe generatie NbSn-magneten zijn de resultaten hoogst relevant, met name de numerieke modellen die nu vanaf het begin het ontwerp proces ondersteunen. De Nederlandse inbreng in CERN wordt ten zeerste gewaardeerd. HFCSVJLFS T ESCETE Single Crystal Technology BV,

Enschede / KEMA Nederland BV, Arnhem / Organisation Européenne pour la Recherche Nucléaire, Genève (Zwitserland) / Philips Healthcare Nederland BV, Best / SMI BV, Enschede / Smit Draad/Draad Nijmegen BV, Nijmegen / Smit Transformatoren BV, Nijmegen / Universiteit Twente


HOGE DICHTHEIDSRECORDING IN MAGNEETBAND

A ROBUST, HIGHLY SENSITIVE CHEMO-OPTICAL SENSOR BASED ON SEGMENTED WAVEGUIDES

FIELD AMMONIA GAS SENSOR ON A CHIP (AMINA-CHIP)

05041

05071

05093

$""

# #"

#$#

QSPKFDUMFJEFS

ESJS +1+ (SPFOMBOE UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES 17 -BNCFDL UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP PDUSPPJFO (FÕOUFHSFFSEF PQUJTDIF MJDIU HFMFJEFS JOSJDIUJOH

QSPKFDUMFJEFS

EPFMTUFMMJOH Bij het opslaan van informatie in magneti-

EPFMTUFMMJOH Het evalueren van een nieuw geïntegreerd

EPFMTUFMMJOH ECN heeft een ammonia sensorsysteem

sche media wordt periodiek gestreefd naar het verhogen van de opslagcapaciteit bij steeds kleiner wordende opslagvolumes. In dit project staat opslag in magneetbandgeheugens centraal. Daarbij moet de lineaire bitdichtheid in de magnetische sporen worden vergroot en de breedte van de sporen worden geminimaliseerd. De magnetische en mechanische eigenschappen van het opslagmedium en de schrijf- en leeseigenschappen van de recordingkoppen spelen hierbij een cruciale rol, en vormen het onderwerp van onderzoek in dit project. Het werk aan media spitst zich toe op zowel dunne film-recordingmedia als ‘metal particle’ tapes.

optisch sensing principe dat is uitgevonden op de Lightwave Devices Group van Universiteit Twente. Het met dit principe ontwerpen, realiseren en testen van chemische sensoren voor specifieke toepassingen. Het sensing principe is bij uitstek geschikt voor het meten van lage concentraties chemicaliën. Het optische principe, het ‘guided mode system’ en de potentie om dit in microsystemen te kunnen toepassen zijn de sterke kanten.

ontwikkeld (AMANDA). Miniaturisatie en integratie van de belangrijkste componenten van dit systeem tot op chip-formaat hebben geleid tot verscheidene voordelen. Een belangrijk toepassingsgebied ligt in de medische sfeer. De meetresultaten van het voorgestelde sensorsysteem zijn vergelijkbaar met het oude meetsysteem: de verwachte nauwkeurigheid is +/-10% binnen een stand-alone meetperiode van tenminste 1 week, metingen moeten in enkele minuten kunnen worden verricht, en de range of detecteerbare ammonia concentratie van 300 tot 0.01 μg NH3/m3

SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn verbeterde dunne-film coatings

vervaardigd door het optimaliseren van de parameters bij het gebruikte sputterproces, en het toepassen van speciale legeringen. Daarnaast zijn Co-achtige films gesputterd op flexibele tapemedia, waarbij gebleken is dat het polymeersubstraat een sterke invloed heeft op het ordeningsproces bij lage-temperaturendepositie. De magnetische en mechanische eigenschappen van de magnetische lagen zijn gekarakteriseerd. Ten behoeve van recordingexperimenten is een roterende drumopstelling ontworpen met optimale mechanische en elektronische eigenschappen. Hiermee is onder andere de verstoring van het magnetische patroon aan de randen van zeer smalle data-sporen in magneetband geanalyseerd. Het ontstaan van deze verstoringen als gevolg van de opbouw van de schrijf-/leeskoppen is tevens onderzocht. Het onderzoekswerk heeft een rol gespeeld in de ontwikkeling van het vakgebied. Utilisatie heeft tevens plaatsgevonden via de bedrijven in de gebruikerscommissie. Opmerkelijk is dat in de afgelopen jaren de tape-recordingindustrie met betrekking tot tape-recording is nu voornamelijk gesitueerd in de Verenigde Staten, terwijl research aan tapemedia grote aandacht heeft in onder andere Japan. Hiermee is, anders dan destijds gedacht en verwacht, het industriële fundament voor onderzoek aan hogedichtheidsrecording in Europa weggevallen. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T ALDITECH S.A., Grenoble (Frankrijk) / EMTEC Magnetics GmbH, Willstätt (Duitsland) / OnStream BV, Eindhoven / RMGInt. BV, Oosterhout

SFTVMUBBU OB KBBS De ‘segmented waveguide sensor’

(SWS) en de ‘grating assisted mode coupling sensor’ (GAC) zijn ontworpen en getest. Ook is er onderzoek gedaan naar verschillende nieuwe immunosensing(IO)principes (detecteren van antigenen met specifieke antilichamen). De SWS gaf problemen die niet meer binnen dit project op te lossen waren. De GAC is gemaakt zoals ontworpen, maar liet niet de verwachte effecten zien. De groep werkt verder aan de sensoren. Drie IO-sensingprincipes zijn geanalyseerd en vergeleken. De principes zijn nieuw ten opzichte van bestaande sensoren (gebruik van verandering in het modale veld profiel). SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen


JO FVSP

QSPGESJS " WBO EFO #FSH UPUBMF UPFXJK[JOH UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

moet behouden blijven. SFTVMUBBU OB KBBS Het project is tot een succesvol einde

gekomen wat betreft de oorspronkelijke doelstelling: er is een Lab-on-a-Chip uitvoering van het grote systeem gemaakt met vergelijkbaar gunstige eigenschappen wat betreft de sublieme detectielimiet en selectiviteit. De responstijd kon drastisch worden verlaagd door de kleinere afstanden waarover massatransport dient plaats te vinden. De resultaten waren zo gunstig, dat is geprobeerd in een Biopartner voorstel het valorisatietraject in te gaan. Alle betrokkenen hebben echter verzuimd bescherming op het systeem aan te vragen, zodat de aanvraag is afgewezen. Voorjaar 2006 was er hernieuwd belangstelling, waarop hier om begrijpelijke redenen niet verder wordt ingegaan.

HFCSVJLFS T BioMérieux BV, Boxtel /

Bionchip BV, Eindhoven / C2V, Enschede / Intervet/Schering-Plough Animal Health BV, Boxmeer / KEMA Nederland BV, Arnhem / LioniX BV, Enschede / Mierij Meteo Nederland BV, De Bilt / OnStream BV, Eindhoven / Paradocs Group BV, Tiel / Thales Nederland BV, Hengelo / TNO, ’s-Gravenhage / TNO Kwaliteit van Leven, Zeist / Wieslab BV, Nijmegen

SFTVMUBBU OB KBBS Een bedrijf met nationale project-

subsidie is samen met andere bedrijven gestart met het opnieuw produceren van de tijdens het project ontworpen en gerealiseerde Lab-on-a-Chip uitvoering van het ammoniakgas sensorsysteem. Het oorspronkelijke ontwerp is geheel herzien en in andere materialen vervaardigd. Het principe van het sensorsysteem en de modelbeschrijving die tijdens het project is ontwikkeld, is onveranderd toegepast in het nieuwe ontwerp. Dit is aantrekkelijker wat betreft de productie en het gebruik van (goedkopere) materialen. Bovenstaand traject is een ontwerpen realisatieproject en geen nieuw onderzoeksproject. Het nieuwe ontwerp is door een spin-off bedrijf van de Universiteit Twente gerealiseerd. De voorziene toepassingen liggen op het het terrein van de medische diagnostiek en de sportfysiologie. HFCSVJLFS T R&R Mechatronics BV, Zwaag / Rijks-

instituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven / Wageningen Universiteit & Researchcentrum


CONTACTLESS DETECTION AND MONITORING OF MICRO- AND MACROWEAR USING IMAGING METHODS

EFFICIËNTE AKOESTISCHE REKEN- EN MEETTECHNIEKEN

ONTWIKKELING VAN EEN EMBEDDED MOBIELE TERMINAL

05120

05154

05177

#$#

$$#

"""

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS ) 5JKEFNBO UPUBMF UPFXJK[JOH JO DPOUSBDUFO -JDFOUJF 1IJMJQT $FOUSF GPS *OEVTUSJBM 5FDIOPMPHZ 5/0*5 UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

FVSP

QSPGESJS 11- 3FHUJFO UPUBMF UPFXJK[JOH JO PDUSPPJFO .VMUJQMF DBOUJMFWFS UPPM GPS VTF JO TDBOOJOH QSPCF NJDSPTDPQZ UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

FVSP

EPFMTUFMMJOH Traditionele methoden voor het vaststellen

EPFMTUFMMJOH Bij het ontwerpen van apparaten, machines en processen worden steeds zwaardere eisen gesteld aan de mate van geluidhinder. Van belang is daarom om te kunnen beschikken over efficiënte reken- en meettechnieken om geluidarm te kunnen ontwerpen. Doel van dit project is om een efficiënte meettechniek te ontwikkelen voor de localisatie van geluidsbronnen. Daarbij wordt gebruik gemaakt van nieuwe numerieke simulatiemethoden in combinatie met druk- of snelheidsmetingen.

EPFMTUFMMJOH De doelstelling van het project was het

en kwantificeren van slijtage zijn niet meer toereikend omdat materialen steeds slijtvaster worden. Ook vanwege de steeds kleinere afmetingen van technische structuren en componenten (micro-structuren) voldoen de bestaande technieken niet meer. In dit project wordt onderzoek gedaan naar nieuwe meetmethoden voor het detecteren van micro-slijtage. Hierbij zal vooral gebruik gemaakt worden van optische technieken. SFTVMUBBU OB KBBS Er is een goedkoop systeem ontwik-

SFTVMUBBU OB KBBS Een numerieke methode (randelemen-

keld waarmee het ontstaan van micro-slijtage online kan worden gevolgd. Voor dit systeem is software ontwikkeld waarmee de optische beelden kunnen worden geanaliseerd. Verder is een semi-online techniek ontwikkeld om micro-slijtage en -deformatie te kunnen meten bij glijdende en rollende contacten. Voor het bestuderen van slijtage van microsystemen (micro-tribologie) is een speciale AFM-tip ontwikkeld waarmee vloeistof kan worden aangebracht op een oppervlak. Voor deze nano-vulpen waarmee kleine (sub-100 nanometer) patronen kunnen worden geschreven bestaat veel belangstelling. Het systeem wordt inmiddels doorontwikkeld in een VIDI-project.

ten methode) waarmee aan de hand van gemeten akoestische drukken en/of deeltjes snelheden kan worden berekend wat de oorzaak is van het gemeten geluid. Vooral het gebruik van gemeten deeltjes snelheden was nieuw. Het project heeft een vervolg gekregen met het STW-project ‘Inverse Akoestiek’.

SFTVMUBBU OB KBBS De nano-vulpen is doorontwikkeld

in het vervolgproject en wordt inmiddels Fountain Pen genoemd. Deze speciale AFM-tip heeft de interesse gewekt van het bedrijf SmartTip en wordt sinds kort als beta-testversie op de markt gebracht. Voor de Fountain Pen bestaan vele toepassingsmogelijkheden, waaronder lithografie, locaal etsen en elektro-chemische depositie. Op de technologie uit het STW-project is octrooi aangevraagd, maar het octrooi is niet doorgezet. Op het moment dat hierover een beslissing genomen moest worden was het onduidelijk of de octrooikosten konden worden terugverdiend. HFCSVJLFS T IBM SSD GmbH, Mainz (Duitsland) /

Philips Applied Technologies, Eindhoven / Philips Electronics Nederland BV, Eindhoven / Philips Research, Eindhoven / Philips Research Europe - Eindhoven, Eindhoven / Robert Bosch GmbH, Stuttgart (Duitsland) / SKF Research and Development Company BV, Nieuwegein / SmartTip BV, Enschede / Tata Steel, IJmuiden / TNO, Eindhoven

SFTVMUBBU OB KBBS Het vervolgproject is inmiddels afgelopen en heeft voor de maatschappij nuttige resultaten opgeleverd. Zo is een geluidcamera ontwikkeld die door het bedrijf Sorama op de markt wordt gebracht. Naast dit project zijn er ook nog andere projecten uitgevoerd zoals: De Europese projecten FACE en DESIRE waarin onderzoek is gedaan naar vermindering van het afgestraalde geluid van cabinewanden respectievelijk vermindering van akoestische excitatie van wanden in verbrandingskamers in gasturbines; Onderzoek voor Intel (VS) om ventilatorgeluid in PC’s te reduceren; De ontwikkeling van analysemethoden voor het doorrekenen van nieuwe ontwerpen van zeer kleine hoorapparaten voor het bedrijf Sonion; De ontwikkeling van rekenmethoden voor het afgestraald geluid van banden voor Apollo Vredestein. Het laatste onderzoek heeft geleid tot de oprichting van het Tire Road Consortium dat wordt gevormd door 6 onderzoeksgroepen op de UT. Doel van het TRC is de interactie tussen band en wegdek integraal aan te pakken. In 2010 is het TRC erin geslaagd samen met de industrie, lokale overheden en de EU 2 grote projecten van in totaal 7 Meuro te starten. HFCSVJLFS T DAF Trucks NV, Eindhoven / Microflown Technologies BV, Arnhem / Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium, Marknesse / Philips Applied Techno-logies, Eindhoven / Philips Consumer Lifestyle, Drachten / Pulse, Amsterdam / SKF Engineering & Research Centre BV, Nieuwegein / Stichting Maritiem Research Instituut Nederland, Wageningen / Technische Universiteit Delft / TNO, Delft / Universiteit Twente

QSPGESJS # /BVUB UPUBMF UPFXJK[JOH UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

JO FVSP

bereiken van maximale flexibiliteit in een mobiele radio ontvanger, zowel qua radio frequentie, als modulatie formaat. Daar deze flexibiliteit via software wordt verkregen, wordt het project ook wel aangeduid als een ‘software defined radio’ project. Als testcase is gekozen voor een gecombineerde Bluetooth/ HiperLAN ontvanger, met zeer verschillende eisen aan radiofrequentie, bandbreedte en modulatieformaat. Als operationeel uitgangspunt is gekozen om zoveel mogelijk in software te realiseren. SFTVMUBBU OB KBBS Cruciale beperkingen qua technische

haalbaarheid zijn gebleken, maar anderzijds ook onvermoede mogelijkheden: (1) Technisch is het nog lang niet aantrekkelijk het radiosignaal volledig in software te verwerken. Het energieverbruik zou zo’n 1kW zijn. (2) De eisen aan de frequentiestabiliteit voor het bemonsteren van radiosignalen blijkt veel minder streng dan veelal gedacht. (3) Via een chiprealisatie is aangetoond dat het mogelijk is in standaardtechnologie (CMOS) de benodigde breedbandige downconverter met voldoende dynamisch bereik en goede lineariteit te realiseren. (4) De software defined radio combinatie van Bluetooth en HiperLAN is gerealiseerd op een 2GHz Pentium PC platform. Binnen het Freeband Wicomm programma wordt vervolgonderzoek gedaan. SFTVMUBBU OB KBBS Dit is een zich zeer snel ontwikkelend

vakgebied door de nog steeds snel toenemende mogelijkheden van de technologie. De voormalig onderzoekers gebruiken hun kennis in hun aanstellingen bij de UT en Axiom-IC, een IC-ontwerpbedrijf. HFCSVJLFS T Agere Systems Nederland BV,

Nieuwegein / ASTRON - Netherlands Institute for Radio Astronomy, Dwingeloo / Bruco BV, Borne / Ericsson EuroLab Netherlands BV, Emmen / Ericsson Telecommunicatie BV, Rijen / Nederlandse apparatenfabriek ‘NEDAP’ NV, Groenlo / NXP Semiconductors, Eindhoven / Philips Research Europe - Eindhoven, Eindhoven / Philips Technology Incubator, Eindhoven / Thales Nederland BV, Hengelo / TNO, Delft / TNO, ’s-Gravenhage / Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, Enschede


05226

05249

"""

"""

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS 5I ,SPM UPUBMF UPFXJK[JOH UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS FVSP

QSPGES JOH . 8FTTMJOH


EPFMTUFMMJOH Veel embedded systemen met Digitale

EPFMTUFMMJOH Het onderzoek richt zich op bereiden

Signaal Processoren (DSP’s) verwerken stromen van data: Denk aan het coderen van audio, radarbeelden, fast fourier transformaties, encryptie. Belangrijk is dat de verschillende datastromen synchroon moeten lopen. Bij datastromen die niet synchroon worden aangeboden of waar de hoeveelheid berekeningen of berekeningsvolgorde afhankelijk is van de data, werken klassieke systemen niet meer. Dit PROGRESS-project onderzoekt een mogelijke oplossing van dit probleem met een architectuur die parallellisme op procesniveau benut.

van ‘tailor-made’ membranen voor verschillende organische oplosmiddelen. Het sorptiegedrag van de toplaag in verschillende organische oplosmiddelen in relatie tot de structuur moet inzicht geven in de relatie tussen structuur en interactie met een specifiek oplosmiddel. Zo kan de juiste morfologie of netwerkstructuur bereid worden met optimale scheidingsresultaten, toepasbaar voor veel oplosmiddelen. De toplaag wordt aangebracht via een grensvlakpolymerisatie op een steunlaag van een chemisch resistent polymeer of een keramisch membraan. Met samenwerkende industrieën worden de resultaten uitgetest op meer praktijkgerichte toepassingen en daarna kunnen ze industrieel worden toegepast.

SFTVMUBBU OB KBBS Bij de nieuwe architectuur wordt

de volgorde van berekening (scheduling) en de toekenning van rekeneenheden (allocation) snel en efficiënt door de hardware uitgevoerd. De ontwerper levert het algoritme aan in de vorm van een aantal C-processen. Ieder C-proces wordt afgebeeld op een hardware module, eventueel speciaal voor dit proces ontworpen. In 2005 is het project afgerond met een exacte beschrijving van de architectuur en de componenten van deze data-flow machine. Met behulp van de ontwikkelde profiling-software en simulatie-software blijkt het mogelijk de kernparameters te bepalen. Op basis van een programmavoorbeeld is aangetoond dat deze architectuur een zeer goede oplossing is voor het hierboven genoemde toepassingsgebied. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen


SFTVMUBBU OB KBBS Na 5 jaar: De wetenschappelijke

doelen zijn bereikt. Er is een nieuw nanofiltratie composietmembraan bereid bestaande uit een poly(acrylonitrile) (PAN) ultrafiltratie membraan als steunlaag met een poly(dimethylsiloxane) (PDMS) of een polyethyleen oxide (PEO)-PDMS)-PEO triblock copolymeer als selectieve toplaag. Deze membranen zijn in tolueen en hexaan als organische oplosmiddelen getest en de permeatie eigenschappen bepaald. Samples daarvan zijn ook door participanten in het onderzoek getest. Tot een praktische toepassing van de membranen heeft dit nog niet geleid. Wel is de gebruikerscommissie en de UT verder gegaan om nieuwe membranen te ontwikkelen op basis van een keramische holle vezel met een polymeercoating. Hiervoor is een STW-voorstel geschreven dat recentelijk werd toegekend (project 07349).

HFCSVJLFS T Agere Systems Nederland BV, Nieuwegein

/ Ericsson Telecommunicatie BV, Rijen / Philips Research, Eindhoven / Philips Technology Incubator, Eindhoven / Thales Nederland BV, Hengelo / TNO, Delft / TNO, ’s-Gravenhage / Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, Enschede

SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Akzo Nobel Chemicals BV, Arnhem / Akzo

Nobel Nederland BV, Arnhem / DSM Research BV, Geleen / Shell Global Solutions International BV, Amsterdam / Solsep BV, Apeldoorn / TNO, Delft

/ universiteit utrecht

NANOFILTRATIEMEMBRANEN VOOR NIET-WATERIGE TOEPASSINGEN

U

HIGH-LEVEL SYNTHESIS TOOLS FOR HIGH-THROUGHPUT DIGITAL SIGNAL PROCESSING APPLICATIONS (HIGH2)


TISSUE ENGINEERED HYBRID BONE FOR SPINAL FUSION

SHAME: SHAPE MATCHING ENVIRONMENT

SYNTHESIS OF DEFINED FRUCTAN MOLECULES IN AGRONOMICALLY IMPORTANT PLANTS

04966

05055

05075

$ $"

# $"

"""

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES 8+" %IFSU UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP DPOUSBDUFO -JDFOUJF *TP5JT 4" PDUSPPJFO 1PSPVT DFSBNJD CPEZ

FVSP

EPFMTUFMMJOH In dit project worden de mogelijkheden

EPFMTUFMMJOH De state-of-the-art in shape matching met

EPFMTUFMMJOH De vraag naar fructanen als functioneel

van botweefsel engineering voor toepassing in de ruggenwervel onderzocht. Belangrijke vragen zijn of de bestaande chirurgische technieken verbeterd kunnen worden door betere botconstructies, en of deze nieuwe constructies het probleem oplossen van de beperkte verkrijgbaarheid van allo- en autogeen bot. Twee bekende technieken van wervelfusie worden bestudeerd: posterolateral en interbody fusion. Eerst worden kleine diermodellen (konijn) gebruikt om verschillende behandelingen en nabehandelingen te vergelijken. Daarna zal de technologie opgeschaald worden naar implantaten voor ‘de menselijke maat’ en worden geëvalueerd in een groter diermodel (geiten), en, indien succesvol, bij menselijke patiënten. De resultaten zullen een basis vormen voor het gebruik van hybride weefsel in de ruggenwervel chirurgie.

computationele geometrie technieken is tamelijk recent. Helaas hebben veel nuttige matchingtechnieken hun weg naar de praktijk nog niet gevonden, omdat ze inherent complex zijn. Ook gaan veel theoretische artikelen er van uit dat er exact gerekend kan worden, en laten ze gedegenereerde gevallen buiten beschouwing. In de praktijk worden echter floating point getallen gebruikt met eindige precisie, en is veel data gedegenereerd door de manier waarop ze gegenereerd zijn. Tegelijkertijd zien we dat veel algoritmes alleen werken op simpele geometrische patronen. Daarom zijn de doelstellingen van dit project het verder ontwikkelen van shape matching technieken voor complexe geometrische patronen en het bouwen van een state-of-the-art shape matching environment (SHAME) van nieuwe en reeds bestaande algoritmen.

ingrediënt in voedingsmiddelen groeit sterk. Het doel van dit STW-project is een nieuw productiesysteem voor fructanen te ontwikkelen door fructosyltransferase genen uit de (verkregen in een eerder STW-project) in te brengen in de suikerbiet.

SFTVMUBBU OB KBBS De doelen van het project zijn

SFTVMUBBU OB KBBS Verschillende softwarepaketten op

gedeeltelijk bereikt. Het concept werkte bij ratten en muizen goed, maar het traject van opschalen van de resultaten naar grotere dieren was dusdanig moeilijk en tijdrovend dat de beperkte tijd van het onderzoek te kort bleek om het opschalen af te ronden. Er is meer onderzoek nodig naar de fundamentele aspecten van botweefsel engineering. Ofschoon IsoTis exclusieve gebruiker in dit onderzoek was, waren er daarnaast wat betreft utilisatie ook nog contacten met twee andere buitenlandse bedrijven. In 2003 is een vervolgproject gestart (project 05930). Bovendien zijn twee startup bedrijven ontstaan uit het onderzoek: (PoroGen en Progentix). Beide bedrijven ontvingen een ‘Biopartner First Stage Grant’ om hun commerciële activiteiten uit te bouwen.

basis van shape matching zijn ontwikkeld en zullen op termijn worden ondergebracht in de Computational Geometry Algorithms Library (zie www.cgal.org).


bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Universitair Medisch Centrum Utrecht

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES .) 0WFSNBST


SFTVMUBBU OB KBBS De ontwikkelde softwarepakketten

in de Shape Matching Environment (SHAME) zijn beschikbaar gemaakt als open source pakketten die samenwerken met de CGAL library. CGAL is een open source library die onder verschillende licenties gebruikt kan worden. De SHAME library bestaat uit een aantal pakketten die in C++ zijn geschreven. De algemene filosofie is om generieke algoritmen aan te bieden waar een gebruiker verschillende datastructuren, verschillende punt-typen en verschillende afstandfuncties in kan pluggen. De volgende paketten zijn beschikbaar gemaakt op www.cs.uu.nl/groups/AA/ multimedia/matching/shame.html: (1) Polygonal Approximation. Dit biedt polyline/polygon simplificatie (approximatie) algoritmen. (2) Polyline Matchin. Dit bestaat uit een functie om de Fréchet-afstand tussen twee polylines te berekenen. (3) Reusable Evolutionary Algorithms in Shape Matching (REALISM). Het hart hiervan is een evolutionair optimalisatiefunctie. HFCSVJLFS T Algorithmic Solutions Software GmbH,

Saarbrücken (Duitsland) / Dutch Vision Systems BV Breda / Ellips, Eindhoven / Geometry Factory, Grasse (Frankrijk) / Philips Research, Eindhoven / TNO, Delft

QSPKFDUMFJEFS FVSP

QSPGES +$. 4NFFLFOT


SFTVMUBBU OB KBBS Het commercialisatietraject loopt

helaas achter bij de verwachtingen doordat de GMO regelgeving en grootschalige introductie in Nederland duur en weinig interessant maakt. Daarnaast is Advanta (dat de rechten op de UU-STW patenten bezit) een jaar geleden door de beide eigenaren (Cosun en ICI) in onderdelen verkocht. Het fructaanbietengedeelte is hierbij in handen gekomen van het Noordfranse veredelingsbedrijf Desprez. Het is jammer genoeg niet duidelijk of en hoe dit bedrijf opvolging geeft aan het fructaanproject. Fructaanbieten is een veilig en innovatief product. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

geweest. Deze zeer succesvolle onderzoekslijn is in 2005 gestopt in het Utrechtse lab toen het na de nodige pogingen onmogelijk bleek financiering te vinden. De onderzoekers met de relevante expertise zijn vertrokken. Er zijn geen plannen om nog aan fructanen te werken, ondanks het feit dat deze moleculen voor vele toepassingen, van voedsel tot biofuels uiterst interessant zijn. Buitenlandse onderzoekers hebben inmiddels een grote voorsprong opgebouwd. Desprez bezit nog steeds de rechten op de STW patenten maar onderneemt naar mij bekend geen stappen tot commercialisering. Ongetwijfeld is de restrictieve en innovatie remmende Europese GMO regelgeving hiervan mede oorzaak. HFCSVJLFS T ADVANTA Seeds BV, Rilland / Cosun Food

Technology Centre (CFTC), Roosendaal


SELECTIVE ELIMINATION OF INFLAMMATORY MACROPHAGES THROUGH IMMUNOTOXINS: A NOVEL CONCEPT IN THE TREATMENT OF RHEUMATOID ARTHRITIS

LIPID II, DE TARGET VOOR HET LANTIBIOTICUM NISINE

CARBON NANOFIBERS AS CATALYST SUPPORT

05157

05257

05357

$#$

$$$

$$#

QSPKFDUMFJEFS [JOH JO FVSP

QSPGES +(+ WBO EF 8JOLFM

UPUBMF UPFXJK

EPFMTUFMMJOH Macrofagen spelen een cruciale rol in de

pathogenese van Reumatoide artritis (RA). Modulatie van macrogaaf activiteit kan leiden tot vermindering van het chronische ontstekingsproces. Gedurende de gewrichtsontsteking in RA zijn er specifieke interacties tussen macrofagen en T-cellen, die leiden tot een ‘vicieuze cirkel’, waardoor de ontsteking zichzelf in stand houdt door wederzijdse activatie van macrofagen en T-cellen. Dit project heeft tot doel deze vicieuze cirkel te doorbreken door selectief ontstekingsmacrofagen te elimineren met behulp van immunotoxines. De toepasbaarheid van deze aanpak bij RA zal zowel in vitro in cellijnen en in materiaal afkomstig van RA patiënten, als in vivo in experimentele artritis modellen in proefdieren, worden getest. SFTVMUBBU OB KBBS Het onderzoek heeft aan het doel

beantwoord. Vastgesteld is dat het CD64-RicineA een veelbelovend middel is voor de behandeling van reuma in de mens. Klinisch onderzoek zal dit echter nog moeten bevestigen. Gedurende het onderzoek zijn geen nieuwe patenten ingediend, omdat een aantal belangrijke (al eerder ingediende) patenten op dit terrein, de resultaten uit het STW-onderzoek voldoende afdekken. Deze patenten zijn door de universiteit overgedragen aan Medarex Europe BV (een dochter van Medarex, Inc, USA) in het kader van een brede samenwerking. Het STW-project werd in dit samenwerkingsverband ingepast. In januari 2002 is besloten de rechten van de Universiteit Utrecht (en van STW) door Medarex af te laten kopen voor een bedrag van 1.875.000 US dollar.

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES # EF ,SVJKGG UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP DPOUSBDUFO (FIFJNIPVEJOH 1FQTDBO 1SFTUP #7 PDUSPPJFO 5PFQBTTJOH WBO /JTJOF PG EFSJ WBBU EBBSWBO .FUIPE GPS QSFQBSJOH -JQJE ** BOE VTF PG UIF -JQJE ** UIVT PCUBJOFE " NFUIPE GPS TFMFDUJOH B HFOF JOWPMWFE JO /JTJO SFTJTUBODF JO CBDUFSJB

EPFMTUFMMJOH Dit project (voortzetting van project 03337) had als doel de nieuw gevonden Lipide II-afhankelijke en efficiënte porievorming van nisine te karakteriseren teneinde tot betere nisine varianten te komen. Het ophelderen van de rol van Lipide II in het optreden van nisine resistentie en het grote verschil in gevoeligheid bij sommige bacteriën was ook een doel van dit project om zo tot betere formuleringen te komen. SFTVMUBBU OB KBBS De in dit project verkregen gedetail-

leerde informatie omtrent het mechanisme van porie vorming, de stabiliteit van deze porie, de samenstelling hiervan en de opheldering van de structuur van het nisine-Lipid II complex zijn alle verwezenlijkte doelstellingen. Verder is er een nieuw mechanisme voor antibacteriële actie van nisine ontdekt. Resistentie en gevoeligheid zijn niet direct gecorreleerd aan de Lipid II niveaus van de bacterie. De belangrijkste redenen voor het verschil in gevoeligheid en de processen die leiden tot resistentie zijn blootgelegd (octrooi aanvrage). Ontwerp van betere nisines aan de hand van de verkregen inzichten is inmiddels gedaan en worden in een vervolgproject gefinancierd door DSM uitgewerkt. SFTVMUBBU OB KBBS Het mechanisme van porie vorming

van nisine stond model voor het ontwerp van een nieuwe klasse van moleculen welke kunnen worden ingezet in de bestrijding van belangrijke ziektes als kanker en AIDS. Met behulp van de in dit project ontwikkelde technologie kon een eerste stap worden gezet in de uitwerking hiervan (octrooi aanvrage). Nieuwe projectaanvragen uitgaande van deze eerste bevindingen zijn gedaan. Het ontwerp van betere nisines wordt ook voortgezet in nieuwe projecten.



HFCSVJLFS T DSM Anti-Infectives BV, Delft / DSM Food

HFCSVJLFS T Academisch Medisch Centrum,

Specialties, Delft / Friesland Corporate Research, Deventer / FrieslandCampina, Deventer / NIZO food research BV, Ede / Unilever R & D, Vlaardingen

Amsterdam / Hezelburcht BioTop BV, Groesbeek / Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden

QSPKFDUMFJEFS FVSP

QSPGESJS ,1 EF +POH


EPFMTUFMMJOH Het doel van het project was de relatie te

onderzoeken tussen de structuur van koolstof nanovezels (visgraat, buizen, platen) en de katalytische activiteit van metaal deeltjes (Pd, Ni, Mo) afgezet op de koolstofnanovezels. Syntheseroutes om de metaaldeeltjes af te zetten met een hoge homogene dispersie moesten ontwikkeld worden. Het voorstel was om de katalysatoren tijdens de synthese het gebruik te karakteriseren met XAFS spectroscopie. Tijdens het project, in overleg met de gebruikers, is de aandacht verlegd naar Pt. SFTVMUBBU OB KBBS Dit onderzoek resulteerde in een van

de meest actieve Pt katalysatoren voor de selectieve hydrogenering van kaneelaldehyde. De activiteit van het materiaal is gerelateerd aan de concentratie van zuurstofhoudende groepen op het oppervlak van de drager; hoe minder zuurstof hoe hoger de activiteit. Echter de zuurstofgroepen zijn nodig voor een hoge Pt dispersie en worden derhalve in een later stadium van de katalysatorbereiding weer verwijderd. Een nieuw EU gesponsord onderzoeksproject zet dit onderzoek voort om de selectiviteit van de Pt/koolstof nanovezel katalysatoren te verhogen. In een STWproject zijn macroscopische koolstofnanovezeldeeltjes gemaakt geschikt om industrieel toe te passen in een vast bed reactor en mogelijk in een slurry fase reactor. Hierop is patent aangevraagd dat overgenomen wordt door een bedrijf. SFTVMUBBU OB KBBS De combinatie van hierboven

genoemde onderzoeken resulteerde in een verbeterd begrip van de werking van koolstof nanovezels als katalysator drager in heterogene katalyse. Gebaseerd op dit succes zijn 4 nieuwe projecten binnen catchbio verkregen die koolstof nanovezels als katalysator drager gebruiken om biomassa om te zetten middels waterige reforming, transesterificatie, decarboxylatie en de Guerbet reactie. Voor bovengenoemde patentaanvraag was uiteindelijk toch niet voldoende interesse binnen het bedrijfsleven om het patent over te nemen en in stand te houden. HFCSVJLFS T BASF Nederland BV, De Meern / DSM

Research BV, Geleen / Norit NV, Amersfoort / Shell International Oil Products BV, Amsterdam


05362

05397

"$"

$$$

Q S P G E S . 3 & H N P O E


EPFMTUFMMJOH Het doel van het project is tweeledig:

(1) Enzymatische synthese van hydrofobe amides door toepassing van het enzym ceramidase bij lage water activiteit en (2) Het effect bestuderen van sphingolipiden in voeding op darm epitheel cellen. Het evalueren van de geconstateerde effecten in termen van gezondheid voor de mens. SFTVMUBBU OB KBBS (1): Er is een microbiële cera-

midase geselecteerd uit P. aeruginosa, en gecloneerd in E. coli. Met een ceramide assay en een substraat dat een fluorescent oplevert na hydrolyse door ceramidase is ‘high throughput’ screening van ceramid activiteit mogelijk geworden. Octrooi is aangevraagd door TNO Voeding op een aantal sphingolipiden. Dit deel van het project is door vertrek van de onderzoekers voortijdig afgebroken. Met de verkregen kennis en wegens verminderde interesse bij de gebruikers is besloten tot vervolgtraject. (2): inzicht krijgen in het metabolisme van sphingolipiden bij opname door darmepitheel, samen met de Wageningen groep van prof. M. Muller. Er blijken aanzienlijke effecten van sphingomyeline in voeding. Bij dierproeven in muizen en op basis van het gegeven dat sphingolipiden in de darm worden afgebroken tot sphingosine is gevonden dat opname van deze verbinding in darmepitheelcellen (Caco-2) leidt tot snelle inbouw in de cellulaire lipide matrix onder vorming van ceramide, glucosyl-ceramide, sphingomyeline alsmede afbraak tot palmitaat en ethanol-amine. Vervolgonderzoek wordt bestudeerd. SFTVMUBBU OB KBBS Vanwege organisatorische verande-

ringen is er geen vervolg meer gegeven aan bovenstaande initiatieven, dat wil zeggen het werk aan sphingolipiden is enkele jaren geleden gestopt en de contacten zijn niet verder onderhouden. Het is mogelijk dat het werk is voortgezet, maar dan niet meer in de context van ons netwerk op basis van het STW-project. HFCSVJLFS T Cosmoferm BV, Den Hoorn / TNO, Zeist /

Unilever R & D, Vlaardingen / Uniqema, Gouda / Wageningen Universiteit & Researchcentrum

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES +1. 5PNNBTTFO UPUBMF UPFXJK[JOH PDUSPPJFO .VUBOU QSPUFJO BOE SFGPMEJOH NFUIPE UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Doel van het project (vervolg op project 03566) was om buitenmembraaneiwitten van Neisseria meningitidis, die geïnduceerd worden onder ijzer-limitatie, zoals FrpB, LbpA en het lipoprotein LbpB, geschikt te maken voor opname in een te ontwikkelen vaccin tegen deze bacterie. Hiervoor moesten (1) deleties worden aangebracht in variabele immunodominante delen om het immuunsysteem te richten op de meer geconserveerde delen van de eiwitten, (2) overexpressiesystemen ontwikkeld worden, en (3) methodes ontwikkeld worden om lipoproteines beter te verankeren in de buitenmembraan. SFTVMUBBU OB KBBS (1) Aangetoond is dat LbpA en LbpB

bactericide antistoffen opwekken, (2) Er is aangetoond dat het mogelijk is een bactericide antilichaam respons op te wekken tegen andere delen van FrpB na deletie van het immunodominante variabele deel, (3) Er is een methode ontwikkeld om FrpB in grote hoeveelheden in handen te krijgen, (4) Er zijn methodes ontwikkeld om ‘minor antigens’ zodanig in N. meningitidis tot overexpressie te brengen dat bactericide antistoffen tegen deze antigenen worden opgewekt na immunisatie van proefdieren met buitenmembraan vesicles, (5) Er is een nieuw receptoreiwit als vaccinkandidaat gekarakteriseerd, en (6) Er zijn methodes ontwikkeld om verlies van lipoproteines tijdens de bereiding van buitenmembraan vesiclevaccins tegen te gaan. SFTVMUBBU OB KBBS (1) Een patentaanvraag is toegekend.

(2) Het STW-project heeft geleid tot vervolgprojecten die nog steeds lopen en die volledig gefinancierd worden door de industriële partner (GlaxoSmithKline). HFCSVJLFS T GlaxoSmithKline, Rixensart (België)

/ vrije universiteit amsterdam

DEVELOPMENT OF A VACCINE AGAINST NEISSERIA MENINGITIDIS USING IRON-LIMITATION INDUCIBE OUTER MEMBRANE PROTEINS AS VACCINE COMPONENTS

V

CERAMIDASE ALS NIEUWE BIOKATALYSATOR VOOR DE PRODUKTIE VAN HYDROFOBE AMIDES


OPTIMISATION AND EXPLOITATION OF SRP-MEDIATED SECRETION: PRODUCTION OF HUMAN INTERLEUKIN-3 AND EPIDERMAL GROWTH FACTOR BY BACILLUS SUBTILIS

A FRAMEWORK FOR THE ELECTRONIC SALE OF INFORMATIONPRODUCTS

ONTWIKKELING VAN MELKHYDROLYSATEN TEN BEHOEVE VAN DE MONDGEZONDHEID EN BESTRIJDING VAN INFECTIES IN HET MAAGDARMKANAAL

04837

04949

05180

$ #"

# $"

$ $"

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES 8+ 2VBY UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP DPO USBDUFO 0QUJF 3JKLTVOJWFSTJUFJU (SPOJOHFO % 4 . 'PPE 4QFDJBMUJFT

QSPKFDUMFJEFS FVSP

QSPGES "4 5BOFOCBVN


QSPKFDUMFJEFS

QSPGES " WBO /JFVX "NFSPOHFO UPUBMF PDUSPPJFO /PWFM BOUJNJ DSPCJBM QFQUJEF GSPN USBOTGFSSJO GBNJMZ

UPFXJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH De productie van biologische genees-

EPFMTUFMMJOH Dit project startte toen electronic commerce

EPFMTUFMMJOH Doel is om uit melk nieuwe peptidende-

middelen door middel van bacteriën is een van de belangrijkste doorbraken in de biotechnologie. Inmiddels betreft het aandeel van ‘biologicals’ in nieuw geregistreerde geneesmiddelen meer van 50%. De juiste vouwing van eiwitten is daarbij cruciaal. In dit project is onderzoek gedaan naar het benutten van de route van uitscheiding door de bacterie. Hiermee wordt voorkomen dat intracellulair aggregaten van eiwitten ontstaan, ook wel bekend als ‘inclusion bodies’.

via Internet nog moest opkomen. Het richt zich op electronic commerce voor informatieproducten, zoals kranten, foto’s en TV. Er wordt een business raamwerk en een technisch raamwerk ontwikkeld. Het technisch raamwerk is software, die de betaling, levering en beveiliging mogelijk maakt. Het business raamwerk geeft businessmodellen: Bij de projectstart ontbrak het inzicht in geschikte businessmodellen nog. Het business raamwerk vertelt welke functionaliteit het technische raamwerk moet bieden; het technische raamwerk geeft aan welke businessmodellen implementeerbaar zijn.

rivaten met antimicrobiële en ontstekingsremmende activiteit te isoleren. Identificatie van biologisch actieve peptiden in peptiden-hydrolysaten biedt het perspectief voor grootschalige toepassing van dergelijke peptiden. Organisch-chemische synthese biedt daarnaast de mogelijkheid om derivaten te synthetiseren met verhoogde of meer specifieke bactericide activiteit. Door aminozuur vervanging zal getracht worden de gevoeligheid van deze peptiden voor proteolytische afbraak te reduceren. Van geschikte antimicrobiële peptiden zal het werkingsmechanisme onderzocht worden. Verder zal onderzoek gedaan worden naar synergie tussen antibacteriële peptiden uit melkeiwit hydrolysaten, zodat geïntegreerde oplossingen, gebaseerd op inzicht in werkingsmechanismen, voor mondgezondheid en maagdarminfecties worden ontwikkeld.

SFTVMUBBU OB KBBS Binnen het project is onderzocht

welke componenten betrokken zijn bij de uitscheiding (secretie) van eiwitten in de biotechnologisch belangrijke gastheer Bacillus subtilis. Het ‘signal recognition particle’ (SRP) blijkt een belangrijke rol te spelen bij de beslissing of een eiwit snel uitgescheiden wordt (en dus geen inclusion bodies vormt). Door gebruikmaking van verschillende signaalsequenties is aangetoond dat de uitscheiding van een modeleiwit méér SRP afhankelijk gemaakt kan worden. Dit heeft geleid tot een zeer bruikbare uitscheiding van het humane eiwit Interleukine-3 vanuit Bacillus subtilis. ‘Moeilijkere’ modeleiwitten, dat wil zeggen met meerdere disulfide bruggen, bleken minder gemakkelijk tot geheel niet tot uitscheiding te brengen met genoemde signaalsequenties. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

SFTVMUBBU OB KBBS Het business raamwerk heeft een

waardegebaseerde ontwerpmethode, genaamd e3-value, opgeleverd die verkenning van e-commerce ideeen ondersteunt. De methode is mede ontwikkeld door een aantal projecten en case studies met bedrijven te doen: FAPIA: digitale advertenties, Deloitte&Touche Bakkenist/SENA: digitale muziek, PCM: Internettoegang en online artikelen. Het technische raamwerk focusseerde op de technische mogelijkheden voor verkoop van informatieproducten en preventie van diefstal. SFTVMUBBU OB KBBS De e3-value methode wordt nog

steeds doorontwikkeld als deel van de e3-value toolset, die een steeds groter aantal tools in zich verenigd. Zie de website www.e3value.com.

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Deloitte Accountants BV, Amstelveen / HFCSVJLFS T Danisco Genencor International BV,

Leiden / DSM Food Specialties, Delft / Universitair Medisch Centrum Groningen

FAPIA, Amsterdam / Nederlands Audiovisueel Archief, Hilversum / NOB Interactive, Hilversum / Océ Technologies NV, Venlo / TENS BV / PcM Interactieve Media, Amsterdam / Razorfish, Amsterdam / SENA, Hilversum / Technische Universiteit Delft / TNO, Delft

SFTVMUBBU OB KBBS Het doel van het onderzoek is

bereikt. Het peptide 268-284 uit melklactoferrine (LFampin) is synthetisch gemaakt en heeft inderdaad een breed spectrum van dodende activiteit: Grampositieve bacteriÙn worden effectief gedood. Een sterkere activiteit werd gevonden in peptide 265-284. Het werkingsmechanisme van LFampin is bestudeerd. Het is mogelijk om het peptide met behulp van proteases uit lactoferrine vrij te knippen. Na hydrolyse werd een hydrolysaat verkregen met bactericide activiteit, sterker dan het moeder molecuul. Het peptide heeft een lage toxiciteit ten aanzien van zoogdier cellen, zodat te verwachten is dat het veilig kan worden toegepast. Er is octrooi aangevraagd. Echter in oktober 2005 is besloten de octrooiaanvraag niet voort te zetten. Er is geen geïnteresseerde partij gevonden voor overname van het patent. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T AM Pharma BV, Bunnik / Friesland-

Campina Innovation, Wageningen / Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden / NZO, Zoetermeer / Universitair Medisch Centrum Groningen


DEVELOPMENT OF NEW ROUTES TOWARDS IODINE-LABELLED RADIOPHARMACEUTICALS

DIRECT LINKING OF GC-IRMS-BASED MICROBIAL IDENTITIY CHARACTERISATION AND ECOPHYSIOLOGY

ANTI-MICROBIAL PEPTIDES (AMP) LINKED TO POLYMETHYLMETHACRYLATE (PMMA) BEADS FOR THE PREVENTION AND TREATMENT OF OSTEOMYELITIS

05251

05254

05288

"""

#$#

$ #"

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

E S + + 7S F V M T


EPFMTUFMMJOH De doelstelling van dit project was twee-

EPFMTUFMMJOH Bij aanvang van het project was het hoofd-

EPFMTUFMMJOH Doel van het project is de effectiviteit vast

ledig. (1) watervrij radiojodide verkrijgen, om in de labelingreacties ook watergevoelige katalysatoren te gebruiken, (2) labelingsreacties uitvoeren op de kolom.

doel de ontwikkeling van een geautomatiseerde methode ter karakterisering van micro-organismen via een membraanvetzuurprofiel. In het laatste jaar is middels een volledig geautomatiseerde methode, waarbij intacte cellen worden behandeld en vetzuurprofielen worden gemeten, dan ook een methode ontwikkeld waarbij bacteriecellen in bloed konden worden gemeten.

te stellen van het gebruik van antimicrobiële peptiden (AMP’s gebaseerd op histatines) in de behandeling van antibiotica resistente bacterie-infecties (MRSA), en de behandeling van osteomylitis. Voor dit laatste zijn de peptiden een alternatief voor het gebruik van gentiamycine. Tweede doel is de ontwikkeling van een PMMA bot cement waar de AMP’s zijn toegevoegd.

ES +%. )FSTDIFJE


SFTVMUBBU OB KBBS Watervrij radiojodide verkrijgen verliep

efficiënt, en onder watervrije omstandigheden is het labelen van bruggenhoofd koolstofatomen ontwikkeld. De condities die hiervoor nodig waren (>400 °C) zijn niet bruikbaar voor het radiojoderen van thermisch gevoelige farmaca c.q. eiwitten. Dit doel is dus niet bereikt. Het project heeft niet geleid tot een nieuw radiofarmacon. Onderzocht wordt of er watervrij radiojodide op de markt gebracht zal worden. Het vercommercialiseren van met I-123 beladen platina bolletjes is niet zinvol. De ontwikkelde nieuwe radiochemie zal gebruikt gaan worden bij de synthese van SPEXT liganden voor de serotonine receptor bij een Europees (FP6) project. SFTVMUBBU OB KBBS De mogelijkheid tot het labelen van

bruggenhoofd koolstofatomen heeft mede geresulteerd in de toekenning van een nieuw STW-project naar SPECT liganden voor de serotonine receptor. Dit project, eind 2010 afgerond, heeft publicaties opgeleverd maar geen bruikbaar ligand voor nucleaire imaging. De methode is ook gebruikt voor productie van een actieve ester van [123I] Jood-cubaan carbonzuur. Omdat de koolstof-jood binding ook in vivo stabiel bleek te zijn is de actieve ester ook door anderen gebruikt voor labelling van: – monoclonale antilichamen (GAMS van Dongen, STW-project) – bombesine (PH Elsinga, EU project) – esterase inhibitor (GAC Wagenaar-Bos, Sanquin) – fosfines (DJ Vugts, BAIT project Philips) De betrouwbaarheid van de concentratie op platina heeft er daarnaast in geresulteerd dat Mallinckrodt Medical dit eind 2010 heeft geïmplementeerd in hun reguliere productie van Jodium-123. HFCSVJLFS T Academisch Medisch Centrum Amsterdam

/ Erasmus MC, Rotterdam / Mallinckrodt Medical BV, Petten / Universiteit Utrecht / VU Medisch Centrum Amsterdam

UPU BMF UPFXJK[JOH JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES " WBO /JFVX "NFSPOHFO

UPUBMF

UPFXJK[JOH JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS De doelen zijn deels gehaald. In vitro SFTVMUBBU OB KBBS Alle doelen zijn gehaald die gesteld

waren aan het begin van het project. Er bestaan nu twee unieke systemen, die in staat zijn vetzuurprofielen te meten met ITD en een met IRMS als detector. Door verandering van het profiel het NIOO is voortzetting binnen het instituut voor het ontwikkelde systeem niet mogelijk. Zeer positief is dat via de gebruikerscommissie voortzetting met het klinische laboratorium van de Universiteit van Groningen mogelijk zal zijn. Verder is er belangstelling om het systeem zodanig om te bouwen dat het geschikt is voor analyse van voedingsmiddelen via een aromakarakterisering. Binnen de afdeling VU-ACAS wordt getracht het systeem te modificeren zodat het als desorptiekamer kan worden gebruikt stirr-bar extractie. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T ATAS Benelux BV, Zoetermeer / ATAS GL International BV, Eindhoven / Grontmij Nederland BV, Amsterdam / Institute for Marine Resources and Ecosystem Studies (IMARES), IJmuiden / TNO, Delft / Unilever R & D, Vlaardingen / Universitair Medisch Centrum Groningen / Universiteit van Amsterdam

release-studies laten zien dat het Dhvar-5 peptide gereguleerd wordt afgegeven door de PMMA kralen die bij de behandeling van osteomyelitis worden gebruikt, en dan ook onverminderd actief is. Dhvar-5 beïnvloedt ook gunstig de porositeit van PMMA: incorporatie van Dhvar-5 met het antibioticum gentamycine resulteerde in een viervoudige afgifte van het antibioticum. Dierproeven laten echter zien dat kralen met een concentratie van 12 mg/kraal, een concentratie die in vitro voldoende is voor bacteriedodende werking, osteomyelitis niet is te genezen. Een profylactische toepassing van de PMMA/Dhvar kralen geeft wel een reductie in de infectie maar systemische toediening van een antibioticum blijft noodzakelijk. BioMet Merck heeft de expertise opgedaan in het project gebruikt voor het testen van een ander antibacterieel peptide (hLF1-11) afkomstig uit humaan lactoferrine. De resultaten daarvan zijn gunstig, en hLF1-11 lijkt daarmee een veelbelovende kandidaat voor toekomstige klinische studies. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T AM Pharma BV, Bunnik / BiOrion

Technologies BV, Groningen / Merck Biomaterial GmbH, Darmstadt (Duitsland)


"#" QSPKFDUMFJEFS

QSPGES 3 -FVST UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP DPOUSBDUFO 0QUJF ,JBEJT #7 UPUBMF JOLPN TUFO JO FVSP

EPFMTUFMMJOH De familie van G-eiwit gekoppelde

receptoren is één van de belangrijkste klasse van membraangebonden eiwitten, die momenteel als aangrijpingspunt (drug target) worden gebruikt voor de huidige en toekomstige geneesmiddelen. Met de opheldering van het human genoom in 2000 zijn bovendien een groot aantal (* 150) GPRC eiwit ontdekt, waarvoor de lichaamseigen signaalmoleculen nog onbekend zijn. Deze zogeheten ‘orphan’ receptoren zijn potentieel zeer interessante nieuwe drug targets. In dit project wordt een nieuwe screeningstechniek ontwikkeld, waarbij hoogwaardige analytisch chemische technieken (onder andere massaspectrometrie om chemische informatie over liganden te verkrijgen) worden ingezet om liganden te identificeren voor GPCRs. SFTVMUBBU OB KBBS Voor de ontwikkeling van de techno-

logie wordt gebruik gemaakt van de histamine receptoren. Door middel van een viraal expressiesysteem is de histamine H2 receptor in grote dichtheid tot expressie gebracht in zoogdiercellen. Zonder verder zuivering zijn deze membranen vervolgens gebruikt om actieve stoffen uit een oplossing of mengsel te extraheren en met massaspectrometrie aan te tonen. Om gebonden liganden te kunnen detecteren met behulp van MS en MS-MS experimenten is veel onderzoek verricht naar een goede snelle, online scheiding van vrij en gebonden ligand, ligand dissociatie van de receptor en verwijdering van het biologisch preparaat voor de uiteindelijke MS analyse. Uiteindelijk blijkt een goede procedure te bestaan uit een ‘sizeexclusion’ chromatografie, gevolgd door een pH-switch geïnduceerde ligand dissociatie. Tot slot wordt het ligand op een solid phase extractiekolom gebonden voor MS analyse. Deze procedure blijkt in staat juiste liganden uit een mengsel te isoleren. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Abbott Healthcare Products BV, Weesp /

Kiadis BV, Groningen / Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden / MSD Oss, Oss / Stichting Sanquin Bloedvoorziening, Amsterdam

/ wageningen universiteit & researchcentrum

05398

W

NOVEL ANALYTICAL SCREENING TECHNOLOGIES FOR THE IDENTIFICATION OF (ENDOGENOUS) LIGANDS, INTERACTING WITH ORPHAN G-PROTEIN COUPLED RECEPTORS

PROTEIN-FLAVOUR INTERACTIONS IN RELATION TO DEVELOPMENT OF NOVEL PROTEIN FOODS

04744 """ QSPKFDUMFJEFS [JOH JO FVSP

QSPGESJS ."+4 WBO #PFLFM

UPUBMF UPFXJK

EPFMTUFMMJOH Het project is onderdeel van het PROFETAS

programma (transitie van dierlijk naar plantaardig eiwit). Beschrijving van de relatie tussen eiwitfracties uit erwten die als potentiële ingrediënten voor Novel Protein Foods zijn geïdentificeerd en de impact van deze fracties op het aroma. Zowel vluchtige als nietvluchtige erwtenaroma’s zijn onderzocht. Ook is de invloed van verhitting en de aanwezigheid van nieteiwitcomponenten op het aromabehoud onderzocht. SFTVMUBBU OB KBBS NPFs kunnen worden geproduceerd

met geïsoleerd erwteneiwit dat viciline en legumine bevat. Zowel de niet-vluchtige (NVC) als de vluchtige (VC) componenten beïnvloeden de smaak en het aroma. NVCs bestaan uit 2 saponines, de VCs uit aldehyden, ketonen en alcoholen. De stabiliteit en smaak van saponines wordt beïnvloed tijdens de zuivering van de eiwitten (verhitting) en door de zuurgraad. De resultaten uit dit project hebben vooral essentiële kennis over aspecten van smaakstoffen bij de ontwikkeling van NPFs. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen



QUANTITATIVE METHODOLOGY FOR EFFICIENT CHAIN DESIGN

IDENTIFICATION OF HUMAN VOLATILES AS ATTRACTANTS FOR BLOODFEEDING MOSQUITOS

MAPPING OF GENES CONTROLLING DIVERGENT IMMUNE REACTIVITY AND DISEASE RESISTANCE IN POULTRY

04747

04834

04846

"#"

"$"

#""

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS 8 5BLLFO UPUBMF UPFXJK[JOH JO DPOUSBDUFO (FIFJNIPVEJOH %FOLB *OUFSOBUJPOBM #7 PDUSPPJFO -PLTUPGTBNFOTUFMMJOH WPPS IFU MPLLFO WBO WMJFHFOEF JOTFDUFO

QSPKFDUMFJEFS

FVSP

FVSP

EPFMTUFMMJOH Het project is onderdeel van het PROFETAS

EPFMTUFMMJOH Malaria is één van de ernstigste menselijke

EPFMTUFMMJOH De consument wordt steeds kritischer op

programma (transitie van dierlijk naar plantaardig eiwit). Het ontwerpen van een Novel Protein Foods productieketen waarin de omzetting van grondstof naar eindproduct zo efficiënt en effectief mogelijk verloopt. Welke factoren zijn hierop van invloed en welke zijn eventueel te beïnvloeden? Deze productieketen is vergeleken met de varkensvleesketen.

ziekten. De bloedzuigende mug is de voornaamste overdrager van de malariaparasiet van mens tot mens. De belangrijkste signalen die de mug naar hun menselijke gastheer leiden zijn vluchtige stoffen afkomstig van het menselijke lichaam. Er is onderzocht welke chemische verbindingen een rol spelen in het gastheerzoekgedrag van de mug en de wijze waarop ze door hen worden waargenomen. De kennis kan worden toegepast in de ontwikkeling van geurvallen.

dierlijk voedsel. Bij het opfokken van dieren wordt veel gebruik gemaakt van antibiotica. Door genetische selectie op een effectieve respons van het aangeboren afweervermogen van het dier kan het gebruik van antibiotica worden teruggedrongen. Het doel is inzicht krijgen in de onderliggende genetische factoren voor immuniteit in legkippen door de identificatie van genomische regio’s op het genoom van de kip die aan de basis staan van immuniteit van de kip.

FVSP

QSPGES 8.' +POHFO


SFTVMUBBU OB KBBS Er is een systematische methode

ontworpen die behulpzaam is bij de structurering van de vraag naar relevante gegevens voor deze keten en die interessante alternatieven kan genereren. Het ontwerpen richtte zich op optimalisatie van de kwaliteit en minimalisering van de kosten en van de milieubelasting. De kosten kunnen lager zijn dan die van de varkensketen. In termen van energie is de NPF-keten voordeliger, maar kan nog sterk verbeteren door het afval – de niet eiwitfractie van het plantaardig materiaal – te gebruiken, bijvoorbeeld als biobrandstof. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen


ES ++ WBO EFS 1PFM UPUBMF UPFXJK[JOH JO DPOUSBDUFO 0QUJF 86 3 /VUSFDP /FEFSMBOE #7

SFTVMUBBU OB KBBS De resultaten uit het onderzoek SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn meer dan 180 vluchtige

chemische stoffen afkomstig van de menselijke huid geïdentificeerd. De meest interessante mengsels zijn in een veldstudie in Afrika getest. Geurvallen waarin een mengsel van CO2, ammonia, melkzuur en enkele carboxylzuren was aangebracht lieten de grootste vangsten zien voor de meeste groepen muggen. Dit mengsel wordt beschouwd als een veelbelovend kandidaat-geurmengsel in de bestrijding van muggen die overlast veroorzaken. Op het mengsel is octrooi aangevraagd. Het STW-gefinancierde onderzoek naar geurvallen heeft internationale erkenning gekregen. Samen met twee Amerikaanse universiteiten heeft de Wageningse onderzoeksgroep 7 miljoen euro gekregen uit de Bill Gates Foundation voor vervolgonderzoek.

laten zien dat ziekteresistentie erfelijk is. Via twee specifieke selectielijnen van kippen was het mogelijk om in een klein aantal generaties een groot verschil te krijgen in de immuunrespons tegen schapen rode bloedcellen. Selectielijnen met een hoge antilichaamrespons tegen SRBC lieten ook een toename in algemene immuniteit tegen Marek’s Disease en coccidiosis. Deze informatie over aangeboren immuniteit kan gebruikt worden in fokprogramma’s. Voor de respons op het antigen keyhole limpet heamocyanin werd een specifieke locatie (QTL) gevonden op chromosoom 14. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Intervet / Schering-Plough Animal Health

SFTVMUBBU OB KBBS Het octrooi is uiteindelijk niet

verleend. Het vervolgonderzoek heeft verdere inzichten gebracht op dit belangrijke onderwerp. Het heeft echter vooralsnog niet tot een daadwerkelijk product geleid. HFCSVJLFS T Aventis Environmental Science, Bucks

(Groot Brittannië) / Bayer AG, Leverkusen (Duitsland) / Denka International BV, Barneveld / Rijksuniversiteit Groningen / VDP Laboratories / SYNTECH, Hilversum

BV, Boxmeer / Nutreco Nederland BV, Boxmeer / RIKILT - Instituut voor Voedselveiligheid, Wageningen


ISOLATION AND CHARACTERISATION OF PROMOTER SEQUENCES INVOLVED IN GENE EXPRESSION DURING POTATO TUBER FORMATION AND SPROUTING

OPTIMALISATIE VAN DE ZWARE METALENDOSERING BIJ ANAËROBE AFVALWATERZUIVERING

DEVELOPMENT OF ABC TRANSPORTER MUTANTS OF ASPERGILLUS NIDULANS AS INNOVATIVE TOOLS IN DRUG DISCOVERY AND SECRETION OF SECONDARY METABOLITES

04923

04928

05111

#""

"#"

$ $"

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS 1/- -FOT UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP DPOUSBDUFO 0QUJF 1BRVFT #7 863 UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

ESJS ." EF 8BBSE FN UPUBMF UPFXJK[JOH JO DPOUSBDUFO -FUUFS PG JOUFOU 863 18 6 . %/+1*4$ .BUFSJBM 5SBOTGFS "HSFFNFOU 8 6 3 1 8 # " 4 ' 4 & P D U S P P J F O . V M U J Q M F E S V H SFTJTU BODF HFOF "53 $ PG BTQFSHJMMVT OJEVMBOT .VMUJQMF ESVH SFTJTUBODF HFOF BUS% PG "TQFSHJMMVT OJEVMBOT

EPFMTUFMMJOH Aardappel, een belangrijk gewas voor de

EPFMTUFMMJOH Vaststellen hoe de dosering van sporenme-

EPFMTUFMMJOH De agrochemische industrie zoekt voort-

Nederlandse landbouw en industrie, kan gemakkelijk genetisch gemodificeerd worden, waardoor de productie van nieuwe voedingsmiddelen, industriele producten en medicinale eiwitten mogelijk wordt. Hiervoor zijn goed gedefinieerde promotoren nodig die de expressie mogelijk maken van relevante genen in een cel-, weefsel-, of orgaanspecifieke manier in een specifieke fase van de levenscyclus van de knol. Doelen: (1) identificatie van kandidaatgenen, (2) bepalen van mogelijke promotersequenties, (3) analyse van cel- en weefselspecificiteit.

talen bij anaërobe afvalwaterzuivering geoptimaliseerd kan worden. Dikwijls wordt een zeer ruime overdosering van zware metalen toegepast om tekorten te voorkomen. Dit leidt wel tot het gewenste effect, maar zo’n werkwijze gaat vergezeld van een ongewenste belasting van het milieu met zware metalen, verspilling van grondstoffen en onnodige kosten. Met een gerichte dosering van zware metalen kan men tot optimalisatie en kosten-besparing van de procesvoering komen.

durend naar nieuwe gewasbeschermingsmiddelen. Ook naar middelen die werkzaam zijn tegen patho-genen die ziekten in onze landbouwgewassen veroorzaken. Hiertoe worden veel nieuwe chemische verbindingen getest op bruikbaarheid. Dat wordt gedaan met een set van toetsorganismen (schimmels die plantenziekten veroorzaken). Doel van het STWproject was een stam van een toetsorganisme te construeren met een sterk verhoogde gevoeligheid voor chemische middelen zodat de kans op ontdekking van een potentieel nieuw gewasbeschermingsmiddel wordt verhoogd. In de loop van het project zijn we er in geslaagd om inderdaad zo’n stam te maken.

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES 3(' 7JTTFS


SFTVMUBBU OB KBBS (1) Verscheidene transcript derived

fragments (TDFs) werden geisoleerd, gesequenced en geclusterd volgens hun expressiepatroon (2) De upstream non-coding (mogelijk regulerende) sequenties van deze TDFs werden bepaald (expressiepatroon, copy numbers, weefselspecificiteit) (3) Met de analyse van de transgene planten, die deze specifieke regulerende sequenties bezitten voor een reportergen, hebben we een goed beeld van de expressiepatronen van verscheidene kandidaatgenen en hun cis-acting elements. Dit resulteert in een nieuwe set van promotoren die voor biotechnologische doeleinden gebruikt kunnen worden. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T AVEBE UA, Foxhol / DSM Venturing,

Urmond / Syngenta Mogen BV, Enkhuizen

SFTVMUBBU OB KBBS Het project heeft zich toegespitst op

de rol van kobalt, nikkel en ijzer op de methanogenese, met methanol als modelsubstraat. Vanwege de complexe aard van het onderwerp is het onderzoek geïntegreerd aangepakt vanuit microbiologische, fysisch-chemische en milieutechnologische disciplines. De conclusie was dat, ondanks de hoge onoplosbaarheid van metaalsulfideneerslagen, metalen toch nog biobeschikbaar zijn ten gevolge van hun dissociatie. De microbiologische studies hebben geleid tot het isoleren van twee nieuwe microorganismen: een methanogeen en een homoacetogeen. Met behulp van laboratorium Upflow Anaerobic Sludge Bed (UASB) reactoren is de metaal dynamiek in anaëroob korrelslib bestudeerd. Continu doseren van kleine hoeveelheden metaal zijn te verkiezen boven beladen van korrels (toxiciteit en snelle uitspoeling gedurende reactoropstart) en pulsgewijs doseren (kan leiden tot verzuring van de reactor door het stimuleren van homoacetogenen door verhoogde kobalt concentraties). Op basis van de in dit project verkregen kennis en inzichten zijn richtlijnen voor de gebruikers opgesteld hoe de sporenmetaaldosering geoptimaliseerd kan worden. Naast toepassingen in de milieutechnologie zijn de verkregen inzichten ook van belang voor andere grootschalige biotechnologische processen.

QSPKFDUMFJEFS

FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Er is door de projectleider en door

STW actief met meerdere bedrijven onderhandeld om de stam op niet exclusieve basis in licensie te geven. Dat heeft geen resultaat gehad. De reden daarvoor is dat het bedrijven vinden dat ze jaarlijks al voldoende nieuwe chemische verbindingen verkrijgen op de hun vertrouwde wijze. Er is dus geen noodzaak om hun uitgekiende werkwijze te veranderen. Toch zouden ze de stam wel willen hebben als een instrument in onderzoek naar de effectiviteit van nieuwe middelen. Maar voor dit doel vinden ze de vraagprijs (10.000 euro per jaar) te hoog. Omdat deze prijs al ver onder de kostprijs ligt, is het van verkoop van de stam niet gekomen. De utilisatie door de industrie is dus niet in overeenstemming met de intereresse en gegeven bijdragen aan het begin van het project. Er is nog belangstelling waarover wordt onderhandeld. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T DSM Anti-Infectives BV, Delft / Eli Lilly


bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Bioclear BV, Groningen / ID-Lelystad BV,

Lelystad / Paques BV, Balk / Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven / Rijksuniversiteit Groningen / Shell Global Solutions International BV, Sittingbourne (Groot Brittannië) / Wageningen Universiteit & Researchcentrum, Wageningen en Lelystad

and Company, Indianapolis (Verenigde Staten) / Novartis Crop Protection, Stein (Zwitserland) / Novartis Research Institute, Vienna (Oostenrijk) / Phytera Inc., Worcester (Verenigde Staten) / Syngenta, Bracknell (Groot Brittannië) / Wageningen Universiteit & Researchcentrum


RECOMBINANT PLANT MONOCLONAL ANTIBODIES FOR PREVENTIVE IMMUNOTHERAPY OF POULTRY AGAINST COCCIDIOSIS

STEROIDEN UIT CARVON

MICROBIAL CO CONVERSION TO H 2 , A BIOLOGICAL ALTERNATIVE FOR THE CHEMICAL SHIFT REACTION

05112

05215

05280

###

"""

"""

QSPKFDUMFJEFS

ESJS " 4DIPUT UPU BMF UPFXJK[JOH JO FVSP DPOUSBDUFO 0QUJF 86 318 /VUSFDP /FEFSMBOE #7 3BBNPWFSFFOLPNTU 1SPEVDUTDIBQ %JFSWPFEFS

QSPKFDUMFJEFS

EPFMTUFMMJOH Pathogenen en parasieten bedreigen

EPFMTUFMMJOH Doel van het onderzoek is onderzoek te

EPFMTUFMMJOH Doel van het onderzoek was om een

blijvend landbouwhuisdieren. Vanwege de nieuwe Europese regelgeving is het toepassen van antibiotica en veel andere geneesmiddelen nog slechts beperkt toegestaan. Passieve immunisatie is een oplossingsrichting. Door de therapeutische antilichamen in eetbare delen van planten te produceren is ook een eenvoudige applicatiemethode voorhanden. De doelstellingen zijn uitgewerkt aan de hand van het model Eimeria, de veroorzaker van coccidiose bij pluimvee.

verrichten naar de toepassingsmogelijkheden van ruim beschikbare chirale natuurlijke uitgangsstoffen in de organische synthese. Met name S-(+)-carvon. Het toepassen van S-(+)-carvon in de synthese van chirale (homo) steroïden is geïntegreerd in alle delen van dit project. De keuze van de doelmoleculen is gemaakt in overleg met Organon International en gericht op de synthese van een tussenproduct in de synthese van desogestrel. Daarnaast komen een aanzienlijk aantal nieuwe gesubstitueerde steroïden en andere polycyclische verbindingen die door Organon getest zullen worden op hun fysiologische eigenschappen.

proces te ontwikkelen waarin thermofiele anaërobe bacteriën gebruikt worden als alternatief voor chemische water shift katalysatoren om CO uit synthesegas te verwijderen. De thermofiele anaërobe bacterie Carboxydothermus hydrogenoformans groeit op de omzetting, CO + H2O ’ CO2 + H2 en is geschikt als

SFTVMUBBU OB KBBS Plantenvectoren zijn geconstrueerd

om snel en doeltreffend mucosale antilichamen van de kip in planten te produceren. Voorts is gedemonstreerd dat het mogelijk is om antilichaambanken te maken, waaruit specifieke antilichaamfragmenten kunnen worden geselecteerd en getoetst op neutraliserende werking. Er kunnen nu op een doeltreffende wijze secretoire antilichamen in planta worden geproduceerd in een transient expressiesysteem. SFTVMUBBU OB KBBS Het systeem om secretoire anti-

lichamen in planten te produceren is opgepakt door een farmaceutisch bedrijf. Doel is om therapeutische antilichamen in planten te produceren. Voor dit project is subsidie verkregen vanuit het Pieken in de Delta project van de Nederlandse overheid. HFCSVJLFS T Nutreco Nederland BV, Boxmeer /

Productschap Diervoeder, Lelystad

QSPGES " EF (SPPU


QSPKFDUMFJEFS FVSP

QSPGESJS "+. 4UBNT


biologische water shift katalysator. Om het doel te bereiken is voorgesteld de biochemie en fysiologie van thermofiele carboxydotrofe bacteriën te onderzoeken (aio Microbiologie) en om de kinetiek van CO omzetting in batchcultures en in bioreactoren te bestuderen (aio Milieutechnologie). SFTVMUBBU OB KBBS Het onderzoek is bijzonder goed

SFTVMUBBU OB KBBS De wetenschappelijke doelen zijn

behaald. Er zijn een viertal nieuwe methoden uitgewerkt voor de synthese van meerdere soorten steroïden op basis van S-(+)-carvon. Zo is bijvoorbeeld een tussenproduct op de route naar desogestrel gesynthetiseerd. Daarmee zijn gebruiksmogelijkheden van het landbouwgewas karwei als grondstof verruimd. Of de resultaten ook tot utilisatie leiden is onbekend omdat Organon een aantal verbindingen test op hun fysiologische eigenschappen, een deel van deze testen moet nog worden gedaan. De testen hebben niet geleid tot bruikbare actieve verbindingen. Het onderzoek is afgerond en wordt niet voortgezet. De projectleider is met emeritaat en zijn groep is afgebouwd. SFTVMUBBU OB KBBS De onderzoeker is op 10 mei 2005

gepromoveerd op dit onderzoek en heeft een baan gekregen bij Organon, nu MSD. Er is geen verdere informatie beschikbaar over eventuele toepassingen van de verbindingen die tijdens dit onderzoek gesynthetiseerd zijn. Gezien de huidige situatie bij MSD is het onduidelijk of er in de toekomst producten ontwikkeld zullen worden. HFCSVJLFS T MSD Oss, Oss / Radboud Universiteit

Nijmegen, Nijmegen / Universiteit van Amsterdam

verlopen. Anaërobe thermofiele carboxydotrofe anaerobe micro-organismen blijken toepasbaar te zijn als biologische water shift katalysatoren voor de omzetting van CO naar H2 en CO2. Tevens is de fysiologie en de kinetiek van de biokatalysator onderzocht. Er is op het ogenblik geen financiering om het onderzoek voort te zetten. Er wordt gezocht naar nieuwe financiering. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen

bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Paques BV, Balk / Rijksuniversiteit

Groningen / Shell Research and Technology Centre, Amsterdam / Universiteit van Amsterdam, Amsterdam / Ziniflex Budel BV, Budel Dorplein


DEVELOPMENT OF A GENOME-WIDE PHYSICAL MAP OF POTATO AND ITS APPLICATION FOR THE MOLECULAR CHARACTERIZATION OF RESISTANCE AND QUALITY TRAITS

A METHODOLOGY TO ASSESS THE CONTRIBUTION OF ANIMALFRIENDLY PRODUCTION SYSTEMS TO SUSTAINABLE DEVELOPMENT IN EGG PRODUCTION SYSTEMS

05283

05446

$ #"

#$#

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES 3(' 7JTTFS UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP DPOUSBDUFO 0QUJF 86318 "HSJDP 3FTFBSDI #7 "WFSJT 4FFET #7 );1$ )PMMBOE #7 $ . F J K F S # 7 . D $ B J O ' P P E T ) P M M B O E # 7 4BNFOXFSLJOH ,FZHFOF /7 86318 UPUBMF JOLPN TUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

EPFMTUFMMJOH Het project beoogt een fysische kaart

EPFMTUFMMJOH Het ontwikkelen en toepassen van een

van het aardappel genoom te construeren, en die te gebruiken voor de isolatie van genen coderend voor ziekteresistentie en knolkwaliteits eigenschappen. Voor deze fysische kaart worden twee BAC banken gebruikt van de beide ouder genotypen (SH en RH) van de ultradichte genetische kaart van aardappel.

aanpak om duurzame ontwikkeling van dierlijke productiesystemen te kunnen beoordelen. Verschillende huisvestingssystemen van leghennen in Nederland zijn met elkaar vergeleken. De keuze van de leghennensector was vooral ingegeven door het verbod op legbatterijen in de EU na 1-01-2012. Duurzame ontwikkeling: (1) heeft geen vaststaand einddoel, maar is een proces van verandering; (2) gaat zowel over economische, ecologische als sociaal-maatschappelijke ontwikkeling.

SFTVMUBBU OB KBBS Van het diploide genotype RH is

een hoogwaardige BAC bank van 78000 clonen gemaakt. De AFLP fingerprint patronen van deze BACs zijn gerangschikt tot 7000 contigs, waarvan er 1200 zijn verankerd aan de ultradichte genetische kaart van aardappel. Deze fysische kaart is toegankelijk via een webbrowser. In het diploide genotype SH zijn twee locale BAC fysische kaarten gemaakt van gebieden met resistentie tegen wratziekte (Sen1B) en nematoden (H1). Kandidaatgenen voor de H1 resistentie bleken in transgene assays vooralsnog niet functioneel. QTLs voor knolkwaliteits en agronomische eigenschappen zijn gekarteerd op de ultradichte genetische kaart. SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn geen verdere ontwikkelingen


ESJS *+. EF #PFS


SFTVMUBBU OB KBBS In een workshop met stakeholders uit

de sector is bepaald welke onderwerpen beoordeeld moesten worden. Onderwerpen op bedrijfsniveau meetbaar: Diergezondheid, dierenwelzijn, milieu, eikwaliteit, arbeidsomstandigheden, economie. Vier systemen zijn onderzocht: legbatterij, scharrel met en zonder uitloop, volière met uitloop. Er is zowel inzicht binnen als tussen systemen verkregen. Volière met uitloop bleek het beste alternatief voor de batterij. Betere prestaties voor dierenwelzijn en economie, slechtere voor milieu. Overige indicatoren gaven geen duidelijke verschillen. De scharrelsystemen presteerden gelijk of slechter dan volière met uitloop.

HFCSVJLFS T Agrico Research BV, Bant / Averis Seeds

BV, Valthermond / C. Meijer BV, Rilland / HZPC Holland BV, Metslawier / Keygene NV, Wageningen / McCain Foods Holland BV, Hoofddorp / McCain Produce Inc., Florenceville (Canada‚ / Plant Research International, Wageningen / Wageningen Universiteit & Researchcentrum


bekend binnen dit project. HFCSVJLFS T Dierenbescherming, ’s-Gravenhage /

ID-Lelystad BV, Lelystad / Nutreco Nederland BV, Boxmeer / Poultry Consulting International, Breda / Praktijkonderzoek Veehouderij, Lelystad / Productschappen Vee, Vlees en Eieren, Zoetermeer / Wageningen Universiteit & Researchcentrum

-JKTU WBO HFCSVJLFST CJK 458QSPKFDUFO 6UJMJTBUJFSBQQPSU

04 : Lijst gebruikers bij STW-projecten 2000


QSPKFDU GMFYJCFMF HFÕOUFHSFFSEF DJSDVJUT


-JKTU WBO HFCSVJLFST CFUSPLLFO CJK QSPKFDUFO

Carl Zeiss SMT AG

HFTUBSU JO

0CFSLPDIFO %VJUTMBOE 05189 Centrum Wiskunde & Informatica

"

Eonic BV %FMGU 05028 EPI Nederland BV )BMTUFSFO 04896 Erasmus MC

"NTUFSEBN 05009

4TEC T(SBWFOIBHF 05009

Chess BV )BBSMFN 05009

Abbott Healthcare Products BV 8FFTQ 05222

Chess Embedded Technology BV )BBSMFN 05009

Academisch Medisch Centrum "NTUFSEBN ;VJEPPTU 04859 05157 05322

3PUUFSEBN 05104 05127 05251 Erasmus Universiteit Rotterdam 3PUUFSEBN 05141 Ericsson Telecommunicatie BV 3JKFO 04877

Chevron Research and Technology Co. 3JDINPOE 7FSFOJHEF 4UBUFO 05203

Add-controls "NFSTGPPSU 05008

'

Agfa-Gevaert NV .PSUTFM #FMHJÑ 05262

Comon Invent BV %FMGU 04694 05103

FeyeCon D&I BV 8FFTQ 04939

Agrico Research BV #BOU 05283

Cosmoferm BV %FO )PPSO 05362

FrieslandCampina %FWFOUFS 05257

Airborne Composites BV T(SBWFOIBHF 05238

Cosun Food Technology Centre (CFTC)

FrieslandCampina Innovation

3PPTFOEBBM 05075

AIXTRON AG "BDIFO %VJUTMBOE 05040 Akzo Nobel Chemicals BV

CQM BV &JOEIPWFO 05238

"SOIFN 04852 07939 05249

Cyclone Fluid Dynamics BV

Akzo Nobel Functional Chemicals BV

8BBMSF 04852 05125

%FWFOUFS 05239 Akzo Nobel Powder Coatings Ltd

%

GBI Holding BV %FMGU 05253 05363

DAF Trucks NV &JOEIPWFO 05125 05154

Gelderse Ontwikkelingsmaatschappij NV

-FJEFO 04837 05253 Dassault Systems Simulia BV .BBSTTFO 05238

ALDITECH S.A. (SFOPCMF 'SBOLSJKL 05041 Algorithmic Solutions Software GmbH 4BBSCSàDLFO %VJUTMBOE 05055

"SOIFN 05322

Danisco Genencor International BV

'FMMJOH (SPPU #SJUUBOOJÑ 05363 Alcatel-Lucent "OUXFSQFO #FMHJÑ 05202

-FJETDIFOEBN 04915

(

%FWFOUFS 05038 Akzo Nobel Polymer Chemicals BV

8BHFOJOHFO 05180 Fugro-Jason Netherlands BV

Dejima Optical Films BV "SOIFN 04857

Geometry Factory (SBTTF 'SBOLSJKL 05055 GlaxoSmithKline 3JYFOTBSU #FMHJÑ 05397 Grodan BV 3PFSNPOE 05294 Grontmij Nederland BV "NTUFSEBN 04874 05254

Deltares %FMGU 05302

AM Pharma BV #VOOJL 05180 05288

Denka International BV #BSOFWFME 04834

Amersham Pharmacia Biotech AB

Dierenbescherming T(SBWFOIBHF 05446

)

DNV-CIBIT #JMUIPWFO 04877

Hembrug BV )BBSMFN 05423

Dow Benelux BV 5FSOFV[FO 05037

Het Waterlaboratorium )BBSMFN 04874

6QQTBMB ;XFEFO 05359 Amsterdam Molecular Therapeutics "NTUFSEBN ;VJEPPTU 05127 ANSYS Germany GmbH 0UUFSGJOH %VJUTMBOE 04852

DSM Anti-Infectives BV %FMGU 05111 05257

Hezelburcht BioTop BV (SPFTCFFL 05157

DSM Dyneema 6SNPOE 05238

HH van Schieland en Krimpenerwaard

%FMGU 04837 05074 05113

ASML Netherlands BV 7FMEIPWFO 04877 05028 05189 05238

3PUUFSEBN 04874

DSM Food Specialties

DSM Research BV

HKV Lijn in water -FMZTUBE 05302 Holland Colours NV "QFMEPPSO 04939

(FMFFO 05037 05038 05204 05239

ASTRON - Netherlands Institute for Radio Astronomy %XJOHFMPP 05177

05249 05357 05363 05402

ATAS Benelux BV ;PFUFSNFFS 05254

DSM Venturing 6SNPOE 04923

AVEBE UA 'PYIPM 04923

Dutch Space BV -FJEFO 04997 05238

Averis Seeds BV 7BMUIFSNPOE 05283

Hoogheemraadschap van Rijnland -FJEFO 04874 Hybro BV #PYNFFS 04896 Hydro Gas and Chemicals

&

)ÚOJOHFO %VJUTMBOE 04939

#

E.P. Controls BV 3PEFO 05125

BASF Nederland BV

Eco Chemie BV 6USFDIU 05294

%F .FFSO 05037 05239 05357 Bayer AG -FWFSLVTFO %VJUTMBOE 04834 Bioclear BV (SPOJOHFO 04928 BioMérieux BV #PYUFM 04859 05071 BiOrion Technologies BV (SPOJOHFO 05288 Bracco Suisse S.A. 1MBO-FT0VBUFT ;XJUTFSMBOE 05104

Eka Chemicals AB #PIVT ;XFEFO 05204 Eli Lilly and Company *OEJBOBQPMJT 7FSFOJHEF 4UBUFO / 05111 Ellips &JOEIPWFO 05055 Elsevier Science BV "NTUFSEBN 05322 EMDES Embedded Systems &JOEIPWFO 05202 EMTEC Magnetics GmbH 8JMMTUËUU %VJUTMBOE 05041

HZPC Holland BV .FUTMBXJFS 05283

* IBM Research Division 3àTDIMJLPO ;XJUTFSMBOE 05202 IBM SSD GmbH .BJO[ %VJUTMBOE 05120 IBS Precision Engineering BV &JOEIPWFO 05423 ID-Lelystad BV -FMZTUBE 04896 04928 05446 IFP 3VFJM.BMNBJTPO 'SBOLSJKL 05203

$

EnablingMNT %PSESFDIU 05103

IMEC -FVWFO #FMHJÑ 05021

C. Meijer BV 3JMMBOE / 05283

Energieonderzoek Centrum Nederland

Ingeny International BV

C2V &OTDIFEF 05071

1FUUFO 05037 05134

(PFT 04874


Institute for Marine Resources and Ecosystem Studies (IMARES) *+NVJEFO 05254

NATO C3 Agency T(SBWFOIBHF 04997

)JMWFSTVN 04949

Intervet / Schering-Plough Animal Health BV #PYNFFS 04846 05071

&JOEIPWFO 05173 Philips Centre for Manufacturing Technology &JOEIPWFO 04924

Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO- KNAW) :FSTFLF 04968

iSOFT -FJEFO 05322 Isogen Life Science BV *+TTFMTUFJO 04874

Philips Centre for Industrial Technology

Nederlands Audiovisueel Archief

Nederlands Kanker Instituut "NTUFSEBN 05209

Philips Consumer Lifestyle %SBDIUFO 05154 Philips Electronics Nederland BV &JOEIPWFO 05100

Nederlandse apparatenfabriek ‘NEDAP’ NV

+

(SPFOMP 05177

Janssen Pharmaceutica

&JOEIPWFO 05423

Nederlandse Organisatie van Pluimveehouders ;PFUFSNFFS 04896

#FFSTF #FMHJÑ 05222 05356 JDS Uniphase - NL "SOIFN 05040

Philips Enabling Technologies Group

Philips Healthcare Nederland BV #FTU 04877 04976

NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek %FO )PPSO 5FYFM 04968

Philips Nederland BV &JOEIPWFO 05141

,

NIZO food research BV &EF 05257

KEMA Nederland BV

NOB Interactive )JMWFSTVN 04949

&JOEIPWFO 04857 04877 04929 05055

Noldus Information Technology BV

05120 05141 05226

(SPOJOHFO 04852 04976 05071 Key Drug Prototyping BV "NTUFSEBN 05209

8BHFOJOHFO 04997

Philips Research

Philips Research Europe - Eindhoven

Keygene NV 8BHFOJOHFO 05283

Norit NV "NFSTGPPSU 05239 05357

&JOEIPWFO 04869 04877 05021 05120

Kiadis BV (SPOJOHFO 05398

Novartis Crop Protection

05141 05177 05322

4UFJO ;XJUTFSMBOE 05111

Philips Technology Incubator

Novartis Research Institute

&JOEIPWFO 05177 05226

KiQ Medicast "NTUFSEBN 04997 Kiwa Gas Technology "QFMEPPSO 05037

7JFOOB 0PTUFOSJKL 05111

KON-DES (PSTTFM 04974 Koninklijk Instituut voor de Marine

NR Malotaux Consultancy

%FO )FMEFS 05125 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut

Phytera Inc. 8PSDFTUFS 7FSFOJHEF 4UBUFO 05111 Plant Research International 8BHFOJOHFO 04859 05283

#JMUIPWFO 05202 Nuclear Research and Consultancy Group "SOIFN 05008

%F #JMU 04694 04915

Poultry Consulting International #SFEB 05446 Powder Technology Consultant %PFUJODIFN 05038

Nutreco Nederland BV

-

#PYNFFS 04846 05112 05446

LEADD BV -FJEFO 05209

NVI #JMUIPWFO 05127

Leids Universitair Medisch Centrum

NXP Semiconductors &JOEIPWFO 04869 04924 05021 05040

-FJEFO 05061 05157 05180

Primagen Holding BV "NTUFSEBN ;VJEPPTU 05127 Priva Hortimation BV %F -JFS 04974 Procter & Gamble (SJNCFSHFO #FMHJÑ 04974

05103 05177 05202

Lightweight Structures BV %FMGU 05238 LioniX BV &OTDIFEF 05071

NZO ;PFUFSNFFS 05180

Procter & Gamble Pharmaceuticals

.

0

Productschap Diervoeder -FMZTUBE 05112

Mallinckrodt Medical BV 1FUUFO 05251

Océ Technologies NV

3PUUFSEBN 05356

Martil Instruments )FJMPP 05294

05141 05173

McCain Foods Holland BV )PPGEEPSQ 05283 Melexis R&D Center 5FTTFOEFSMP #FMHJÑ 05103 Merck Biomaterial GmbH

Omegam "NTUFSEBN 04874

3 R&R Mechatronics BV ;XBBH 05093

"NTUFSEBN 05104 Organisation Européenne pour la Recherche Nucléaire (FOFWF ;XJUTFSMBOE 04976

T(SBWFOIBHF 04877 05008 05009 05028 MiPlaza &JOEIPWFO 05238

1 PamGene International BV

/JKNFHFO 04857 04968 05008 05009 05125 05173 05215

Ribo Technologies BV (SPOJOHFO 04874

T)FSUPHFOCPTDI 04859

0TT 05038 05215 05222 05356

Paques BV #BML 04928 05280

05359 05398

Paradocs Group BV 5JFM 05071 Paul Scherrer Institut 7JMMJOHFO ;XJUTFSMBOE 05125

N.O.P. 4PNFSFO 04896

Pfizer BV $BQQFMMF BBO EF *+TTFM 05322

Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium

Philips Applied Technologies

"NTUFSEBN 04997 05008 05154 05238

Radboud Universiteit Nijmegen

Razorfish "NTUFSEBN 04949

Mitutoyo Nederland BV 7FFOFOEBBM 05423

/

Promeks Nederland )BSEFSXJKL 05239

Onze Lieve Vrouwe Gasthuis

Ministerie van Defensie

MSD Oss

;PFUFSNFFS 05446

Oldelft Ultrasound BV %FMGU 05104

%BSNTUBEU %VJUTMBOE 05288 Microflown Technologies BV "SOIFN 05154

Productschappen Vee, Vlees en Eieren

7FOMP 04877 04939 04949 05009 05021

&JOEIPWFO 05120 05154 05189

Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling -FMZTUBE 04874 05302 Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu #JMUIPWFO 04928 05093 Rijksuniversiteit Groningen (SPOJOHFO 04924 04928 04929 04939 04968 05009 05061 05113 05275 05280 Rijkswaterstaat "SOIFN 05302


RIKILT - Instituut voor Voedselveiligheid

Stryker Howmedica Osteonics

8BHFOJOHFO 04846 04859

-JNFSJDL *FSMBOE 05061

7 VARTEC NV (FOU #FMHJÑ 05100

RMGInt. BV 0PTUFSIPVU 05041

Syncom BV (SPOJOHFO 05222

VDG Security BV ;PFUFSNFFS 05028

Robert Bosch GmbH 4UVUUHBSU %VJUTMBOE 05120

Synetix #JMMJOHIBN (SPPU #SJUUBOOJÑ 05037

VDP Laboratories/SYNTECH

Roessingh Research and Development

Syngenta #SBDLOFMM (SPPU #SJUUBOOJÑ 05111

Royal Haskoning /JKNFHFO 05302

)JMWFSTVN 04834 Vingmed Sound )PSUFO /PPSXFHFO 05104

&OTDIFEF 05100

5

Vrije Universiteit Amsterdam "NTUFSEBN 04859 04968

Tata Steel *+NVJEFO 05120

4

Technische Universiteit Delft %FMGU 04694 04820 04852 04857 04949

Samsung Medison Europe BV

Technische Universiteit Eindhoven

Schlumberger Cambridge Research Center $BNCSJEHF (SPPU #SJUUBOOJÑ 04820

&JOEIPWFO 04852 04852 04877 04929

8

05009 05021 05100 05125 05173 05203

Wageningen Universiteit & Researchcentrum

05238 05402 05423

Schlumberger MEMS - Technology Center &MBODPVSU 'SBOLSJKL 04974

Thales Nederland BV

SENA )JMWFSTVN 04949

)FOHFMP 04924 05009 05040 05177

Sensata Technologies Holland BV

05226

"MNFMP 05103

TNO

3PEFO 04974 Shell Global Solutions )BNCVSH %VJUTMBOE 05125

9 Xensor Integration BV

05189 05226 05238 05254 05294 05402 TNO Kwaliteit van Leven ;FJTU 05113 Tweehuysen BV /JKNFHFO 05322 Twente Institute for Wireless and Mobile

Shell International Exploration and Production BV 3JKTXJKL 04820, 4915

"NTUFSEBN 05038 05203 05239 05280 SKF Engineering & Research Centre BV /JFVXFHFJO 05154 SKF Research and Development Company BV /JFVXFHFJO 05120 Smartec BV #SFEB 05100 SmartTip BV &OTDIFEF 05120 SMI BV &OTDIFEF 04976 Smit Draad/Draad Nijmegen BV /JKNFHFO 04976 Solsep BV "QFMEPPSO 05249

Ziniflex Budel BV #VEFM %PSQMFJO 05280 ZMBH )FJEFMCFSH %VJUTMBOE 05127

6 Unilever R & D 7MBBSEJOHFO 04929 04939 05113 05254 05257 05362 Uniqema (PVEB 05362 Unisign BV 1BOOJOHFO 05423 Univalid Management and Development BV -FJEFO 05359 Universitair Medisch Centrum Groningen )BSFO 04837 05180 05254 05322 Universitair Medisch Centrum St. Radboud /JKNFHFO 05322 Universitair Medisch Centrum Utrecht 6USFDIU 04966 04968 05322 Universiteit Leiden -FJEFO 05009 05113

Spierings Medische Techniek

Universiteit Twente

Stichting Maritiem Research Instituut Nederland 8BHFOJOHFO 05154 Stichting Sanquin Bloedvoorziening "NTUFSEBN 05398 Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) "NFSTGPPSU 04874 Stork Screens BV #PYNFFS 05262 Storteboom BV 7FHIFM 04896

;

05021 05028 05177 05226

Sonotron BV ;PFUFSNFFS 05104

/JKNFHFO 05061

%FMGHBVX 05100 05103 05294 Xsens Technologies BV &OTDIFEF 05100

Communications BV &OTDIFEF 04877

04997 05294

Shell Research and Technology Centre

05283 05362 05446 Wieslab BV /JKNFHFO 05071

05055 05071 05120 05125 05154 05177

"NTUFSEBN 04852 04928 05037

"NTUFSEBN 05125 05134 05357

8BHFOJOHFO 04928 04968 05111 05113

04949 04997 05008 05021 05028 05040

05125 05249

Shell International Oil Products BV

-FMZTUBE 04928 Wageningen Universiteit & Researchcentrum

6USFDIU 04820 04869 04915 04924

Sentron Europe BV

Shell Global Solutions International BV

"NTUFSEBN 05104 05251

05037 05125 05154 05238 05239 05302

)PPGEEPSQ 05104 SASOL PDT &OTDIFEF 05239

VSL %FMGU 05423 VU Medisch Centrum Amsterdam

&OTDIFEF 04852 04915 04929 04974 04976 05037 05038 05104 05125 05154 05173 05203 Universiteit Utrecht 6USFDIU 04929 05009 05037 05251 Universiteit van Amsterdam "NTUFSEBN 04859 05008 05009 05215 05239 05253 05254 05280


05: STW-projecten 2005 A / universiteit van amsterdam

77


77


78


85

G / rijksuniversiteit groningen

88

L / universiteit leiden

89

M / universiteit maastricht

90

NKI / nederlands kanker instituut

91

N / radboud universiteit nijmegen

91

R / erasmus universiteit rotterdam

94


94

U / universiteit utrecht

99

V / vrije universiteit amsterdam

100

W / wageningen universiteit & researchcentrum

101


Uitleg projecten 2005 )JFSPOEFS TUBBO EF HFHFWFOT EJF V PQ EF QSPKFDUQBHJOBT LVOU UFHFOLPNFO titel: EF UJUFM WBO IFU QSPKFDU project: IFU QSPKFDUOVNNFS EF[F DJKGFST WPSNFO IFU WPMHOVNNFS XBBSPQ EF QSPKFDUFO [JKO HFTPSUFFSE BPI (zie voor verdere uitleg pagina 25 en 26): EF VUJMJTBUJFDBUFHPSJFÑO XBBSJO IFU QSPKFDU JT JOHFEFFME projectleider: OBBN WBO EF QSPKFDUMFJEFS toewijzing: EF EPPS 458 BBO EJU QSPKFDU UPFHFLFOEF TVCTJEJF JO FVSP contracten en octrooien: TPPSU PWFSFFO LPNTU XFMLF NFU FFO HFCSVJLFS JT BGHF TMPUFO PQUJF MJDFOUJF CJKESBHF TBNFO XFSLJOH SBBNPWFSFFOLPNTU NBUFSJBM USBOTGFS BHSFFNFOU NUB

FUD FO FWFO UVFMF PDUSPPJFOPDUSPPJBBOWSBHFO inkomsten: PQ EJU QSPKFDU EF UPUBBM HFSFHJTUSFFSEF JOLPNTUFO JO FVSP %JU [JKO BMMF HFMEFO FO CJKESBHFO JO OBUVSB EPPS HFCSVJLFST FO EFSEFO EJF PQ CBTJT WBO FFO 458QSPKFDU HFHFOFSFFSE XPS EFO HFEVSFOEF IFU IFMF USBKFDU %VT WBO WPPS EF TUBSU UPU OB BGMPPQ WBO IFU QSPKFDU doelstelling: FFO LPSUF PNTDISJKWJOH WBO EF EPFMTUFMMJOH WBO IFU POEFS[PFL resultaten: FFO PWFS[JDIU WBO EF CFIBBMEF SFTVMUBUFO gebruiker(s): FFO MJKTU NFU EF OBNFO WBO EF HFCSVJLFST CJK IFU QSPKFDU



06563

07282

# #"

$$$

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

UPFXJK[JOH JO FVSP

ESJS (+ 4USFFLTUSB UPUBMF DPOUSBDUFO 0QUJF "DBEFNJTDI .FEJTDI $FOUSVN 1 I J M J Q T ) F B M U I D B S F / F E F S M B O E # 7 56 %5/8*45 PDUSPPJFO 'FUBM NPOJUP SJOH 4ZTUFN GPS UIF UISFFEJNFOTJPOBM JNBHJOH PG B NPWJOH KPJOU

QSPGES (+ #SBLFOIPGG UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Bij het beoordelen van pols-

EPFMTUFMMJOH De opname van een anti-

problemen en planning van polschirurgie is de analyse van 3D bewegingspatronen van de carpale botten in het polsgewricht cruciaal. Bij aanvang van het project was het slechts mogelijk om de positie en oriëntatie te bepalen van de carpale botten in een statische situatie.

kanker agens in cellen van celkweken via fluorescentie te bepalen. Vanuit een eerder STW-project (04859) rond fluorescentie leek het mogelijk algemeen toepasbare kalibratie technieken te ontwikkelen voor zowel reguliere als confocale fluorescentie microscopie.

SFTVMUBBU OB KBBS Het ontwikkelen van een methode voor het meten van de polskinematica heeft geresulteerd in een 4D-RX prototype dat is onderzocht bij gezonde proefpersonen en patiënten. Deze ontwikkeling heeft tevens inzicht opgeleverd in de selectie van kinematische parameters van belang voor de diagnostiek. In het eerste deel van het project is een generiek bio-mechanisch model van de pols ontwikkeld op basis van anatomie uit CT-en cryomicrotoombeelden. Met dit model konden belangrijke algemene uitspraken worden gedaan over het effect van verschillende operatiealternatieven op de postoperatieve functie van de pols. Mede op basis van binnen het project gegenereerde kennis is er een project gestart bijvoorbeeld planning en beeldvorming tijdens polschirurgie (MEDIATE).

SFTVMUBBU OB KBBS Vrijwel niet blekende,

HFCSVJLFS T Academisch Medisch

Centrum, Amsterdam / Biomet Nederland BV, Dordrecht / Medis Medical Imaging Systems BV, Leiden / Philips Healthcare Nederland BV, Best / Technische Universiteit Delft TNO, Delft / Université Libre de Bruxelles (België) / Vrije Universiteit Amsterdam / VU Medisch Centrum Amsterdam


goed fluorescerende materialen leken de beoogde kalibratie mogelijkheden te kunnen bieden. Met spin technieken werden deze ontwikkeld. Door focus 3D data sets (SIPchart-Sectioning Imaging Property chart) wordt het mogelijk de meest relevante eigenschappen van zo’n instrument in één blik te overzien en te beoordelen. Dergelijke SIPchart data maken ook kwantitatieve beeldcorrectie mogelijk. Na een dergelijke correctie kunnen dan de fluorescentie intensiteiten van een fluorescerend preparaat direct vergeleken worden over het gehele beeldveld van de microscoop. Zonder een dergelijke correctie zijn variaties tot 50 % niet ongewoon! Ook opnamen met andere microscopen worden vergelijkbaar. In verband met de substantiële belangstelling voor deze techniek is een website is ontwikkeld: www.SIPchart.com vanwaar onderzoekers na het uploaden van hun microscoop data een SIPchart van hun eigen systeem als e-mail attachment kunnen ontvangen. De laagjes kunnen tegen een vergoeding verkregen worden, tezamen met een password voor de website. Het project is nu afgesloten waarbij de instandhouding van de website en mogelijk nog een bescheiden nieuwe productie van laagjes uit de laagjes opbrengst gefinancierd wordt.

/ centrum voor wiskunde en informatica

/ universiteit van amsterdam

DEVELOPMENT AND APPLICATION OF CALIBRATION TECHNIQUES IN A FLUORESCENE MICROSCOPY: TOWARDS QUANTITATIVE MICROSCOPY

C

A

ANALYSIS AND PREDICTION OF WRIST MOBILITY


D

PRACTICAL APPROACHES TO SECURE COMPUTATION

RECONFIGURABLE HANDLING & FLYING QUALITIES FOR DEGRADED FLIGHT SYSTEMS USING MODEL PREDICTIVE CONTROL

06461

06515

###

# #"

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS (". WBO ,VJL DPO USBDUFO .BUFSJBM 5SBOTGFS "HSFFNFOU 7FTUBT 8JOE 4ZTUFNT "(

QSPKFDUMFJEFS



EPFMTUFMMJOH Het project richt zich op

EPFMTUFMMJOH De ambitie van de windener-

EPFMTUFMMJOH In dit project is een

cryptografische primitieven en methoden die nog niet behoren tot de standaard gereedschapskist van de security engineer, aanvullend aan de methoden voor het vaststellen van private of authentieke kanalen. Dit voorgestelde project beoogt de ontwikkeling van nieuwe elementen in het gebied van Secure Computation.

gie leveranciers om de windenergie meer economisch competitief te maken in vergelijking met andere (fossiele brandstof) energiebronnen, stelt ontwerpers voor nooit geziene uitdagingen om bijvoorbeeld wieken te ontwerpen met een diameter tussen de 120 en 150 m (vergelijk met de spanwijdte van 80 m van de Airbus A380). De onderzoeksvraag is: hoe kunnen we de belastingen die optreden in de wieken beperken en op welke manier kunnen we de levensduur van de turbine verlengen?

raamwerk ontwikkeld voor real-time synthese, simulatie en implementatie van systeem-integriteit van vliegtuigen en reconfiguratie management systemen. Met een regeltechnische infrastructuur worden de handling en flying qualities van beschadigde vliegtuigen bestudeerd met als doel het ontwerpen van een on-line zelf-reparerend regelsysteem voor beschadigde vliegtuigen. De algoritmes worden geïntegreerd in de real-time open regelplatform software infrastuctuur DUECA (Delft University Environment for Activation) en gedemonstreerd in de SIMONA (SImulation MOtion & NAvigation) onderzoekssimulator.

06680 "#" QSPKFDUMFJEFS

QSPGES 3+' $SBNFS UPUBMF DPOUSBD UFO 0QUJF -JDFOUJF 1IJMJQT 3FTFBSDI &VSPQF &JOEIPWFO UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP UPFXJK[JOH JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Een nieuw crypto-

systeem is geconstrueerd, die een 20-jaar oud probleem oplost van CCA veiligheidsniveau te bereiken in het standaard model gebaseerd op factoring assumption. Dit verkreeg een prestigieuze best paper award op Eurocrypt 2009, een IACR flagschip conferentie. Daarnaast zijn enkele nieuwe protocollen die op dit principe berusten uitontwikkeld. HFCSVJLFS T Equens NV, Utrecht /

Irdeto - West, Eindhoven / Philips Research, Eindhoven / Philips Research Europe, Eindhoven / PricewaterhouseCoopers, Utrecht

/ technische universiteit delft

SMART DYNAMIC ROTOR CONTROL OF LARGE OFFSHORE WINDTURBINES

SFTVMUBBU OB KBBS Er is een prototype

ontworpen van een slim rotor blad. In dit blad worden de belastingen in het blad beperkt door gebruik te maken van aerodynamische kleppen. Deze kleppen zijn verspreid over de spanwijdte van het blad, ze worden in het blad geïntegreerd en de aansturing gebeurd door middel van zogenaamde ‘smart materials’. Deze smart materials krijgen dan pas hun slimme eigenschappen wanneer er een actieve regelaar is die de relatie bepaald tussen gemeten belastingen en de stand van de kleppen. De instelling van deze regelaar gebeurd door gebruik te maken van een nauwkeurig wiskundig model dat de aero-structurele dynamica beschrijft. HFCSVJLFS T Agentschap NL, Utrecht /

Energieonderzoek Centrum Nederland, Petten / Fraunhofer-Institut für Betriebsfestigkeit und Systemzuverlässigkeit, LBF, Darmstadt (Duitsland) / Mitsubushi Heavy Industries Ltd., Nagasaki (Japan) / SKF Research and Development Company BV, Nieuwegein / Technische Universiteit Delft / Vestas Central Europe, Rheden

ESJS "++ WBO EFO #PPN

SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn intelligente

controle algoritmen ontworpen om zwaar beschadigde vliegtuigen veilig te laten landen. Gebruik makend van de nieuwe controle methode, van de eigentijdse kennis en de rekencapaciteit, kunnen de luchtrampen zoals in Bijlmer (een voorstad van Amsterdam) worden verhinderd. De nieuwe methode is uitgebreid getest op de SIMONA vluchtsimulator. De testloodsen wezen aan dat het nieuwe systeem een verbetering is. De simulatieresultaten bewijzen ook dit. Het werk kreeg de ABB-prijs op de internationale Safeprocess conferentie. HFCSVJLFS T Dutch Space BV, Leiden /

ESTEC - European Space Research and Technology Centre, Noordwijk / Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium, Amsterdam / TNO, ’s-Gravenhage


INTERNAL RESONANCE PHENOMENA IN DISTRIBUTION TRANSFORMER WINDINGS

COORDINATED MULTI-AGENT PLANNING

ROBUST DYNAMIC WALKING FOR TWO-LEGGED ROBOTS

FLOC SIZE AND SETTLING VELOCITY DISTRIBUTION OF COHESIVE SEDIMENT

06526

06531

06537

06545

"""

# #"

# #"

"#"

QSPKFDUMFJEFS

ESJS .4&& 1PQPW

UPUBMF

QSPKFDUMFJEFS

ES .. EF 8FFSEU

UPUBMF

QSPKFDUMFJEFS

ESJS . 8JTTF

UPUBMF UPFXJK

UPFXJK[JOH JO FVSP

UPFXJK[JOH JO FVSP

[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH De missie van dit project

EPFMTUFMMJOH Alleen door efficiënt samen-

EPFMTUFMMJOH Er wordt naar biologisch

was: (1) om met metingen en simulaties methoden te ontwikkelen om zeer snelle overspanningen in de transformator wikkelingen te simuleren met gebruik van de geometrie van de transformator. (2) Met de modellen en een prototype van een layer-type transformator de overspanningen tussen wikkelingen van de transformator te berekenen en de helling van de spanning te bepalen.

werken kunnen (transport)bedrijven nog concurreren met de centraal geoptimaliseerde planning van multinationals. Het doel van dit project was om te onderzoeken hoe bedrijven hun planning beter kunnen afstemmen en daardoor efficiënter werken zonder hun zelfstandigheid te verliezen. Daarnaast hebben we onderzocht hoe concurrerende bedrijven toch van samenwerking kunnen profiteren zonder gevoelige informatie prijs te geven of die te manipuleren.

geïnspireerde looprobots gekeken die met menselijke gratie moeten kunnen lopen. Gebaseerd op ‘passief lopen’ (2D mechanische apparaten die zonder motoren en regelaars kunnen lopen), wordt er gezocht naar de minimale hoeveelheid regeltechniek om met een menselijke 3D robot op oneffen terrein te lopen.

SFTVMUBBU OB KBBS (1) Voor de metingen

is speciaal voor dit onderzoek een bijzondere transformator geproduceerd voorzien van meetpunten langs de wikkelingen. De metingen kunnen gebruikt worden voor het dimensioneren van de isolatie van transformatorwikkelingen. (2) Er zijn verschillende modellen van de transformator gerealiseerd waarin gebruik gemaakt wordt van de geometriegegevens afkomstig van de fabriek. (3) Verder is gebleken dat de verschijnselen die in de kabel kunnen optreden net zo ingewikkeld zijn als die in de transformator. (4) Popov kreeg de best paper award 2009 van de IEEE Power & Energy (PES) Society. HFCSVJLFS T DuPont de Nemours

(Nederland) BV, Dordrecht / KEMA Nederland BV, Arnhem / NUON, Duiven / Pauwels Trafo Belgium NV, Mechelen (België)

SFTVMUBBU OB KBBS Het project heeft

bijgedragen aan de ontwikkeling van theorie op het raakvlak tussen informatica (voor het maken van plannen) en economie (om samenwerking te modelleren). Daarnaast is bijgedragen aan een agent-gebaseerde planningstool voor container vervoer, wat geleid heeft tot een start-up (DEAL services). Er zijn twee nieuwe onderzoeksprojecten gestart: één om efficiënter om te gaan met deadlines en één waarin samen met collega’s van bestuurskunde en experts van Rijkswaterstaat gekeken wordt hoe de resultaten van dit project verder ontwikkeld en toegepast kan worden in de context van het onderhoud aan wegen. HFCSVJLFS T Almende BV, Rotterdam /

Connexxion Taxi Service BV, IJsselmuiden / H-TI, Delft / Koninklijk Nederlands Vervoer, ’s-Gravenhage / Ministerie van Defensie, ’s-Gravenhage / Technische Universiteit Delft Van der Luyt Transport, Oegstgeest

SFTVMUBBU OB KBBS Dit onderzoek leidde tot een belangrijke doorbraak: de stabiliteitsmaat ‘Gait Sensitivity Norm’. Hiermee kan de stabiliteit van een menselijke loopbeweging worden gemeten. Met twee nieuw ontwikkelde robots (‘META’ en ‘FLAME’) is dit getest. Hun menselijke loopbeweging is ‘Limit Cycle Walking’, een nieuw concept. FLAME wordt inmiddels in Spanje en in de USA voor onderzoek gebruikt. Dit VENIproject is de basis voor het STW-project ‘Fast and Robust two-legged walking robots’ (project 07462). Zes jaar na de start is het onderwerp uitgegroeid tot een wereldwijd erkende school voor de ontwikkeling van looprobots en modellen van lopende mensen. Er is een jaarlijkse internationale conferentieserie uit ontstaan (www.dynamicwalking.org). Robot Flame heeft geleid tot een landelijk voetbalrobot team (www.dutchrobotics.net). Een VIDI-subsidie is toegekend om de opgedane kennis in te zetten voor ontwikkeling van energiezuinige en veilige robotarmen voor nieuwe industriële toepassingen waarbij robots en mensen zij aan zij zullen werken. HFCSVJLFS T Lithp Systems BV,

Purmerend / Maxon Motor Benelux BV, Enschede / Philips Applied Technologies, Eindhoven

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS (4 4UFMMJOH UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Voor baggerwerkzaamheden en de evaluatie van het functioneren van ecosystemen is het van belang om het transport en de lotgevallen van zowel de fijne als de grove slibfractie te kennen en te voorspellen. Het doel is de ontwikkeling van algoritmen en (numerieke) modellen om de evolutie van de verdeling van vlokgrootte, valsnelheid en vlokstructuur te beschrijven en te voorspellen als functie van de omgevingscondities ten behoeve van praktijktoepassingen. SFTVMUBBU OB KBBS Er is een correlatie

tussen vlokgrootte en flokkulatiesnelheid gevonden als functie van poriën watereigenschappen als pH en salaniteit. Een methode is ontwikkeld voor efficiënte kalibratie van de ‘population balance’-vergelijking, en deze is numeriek opgelost. Het model geeft inzicht in de configuratie van dochtervlokken na het opbreken van de originele vlok. Verder is aangetoond dat bi-modale vlokgrootte verdelingen het resultaat zijn van inhomogene sedimenteigenschappen, omdat ze niet uit homogene sedimenten gevormd kunnen worden. Bovendien is de routinematige meetprocedure aangepast door nu ‘zetasizer’-metingen mee te nemen om de flocculation potential van natuurlijke sedimenten te onderzoeken. HFCSVJLFS T ARCADIS Nederland BV,

Arnhem / Ballast-HAM, Rotterdam / Deltares, Delft / Hydronamic BV, Papendrecht / Katholieke Universiteit Leuven, (België) / Rijksinstituut voor Kust en Zee, Middelburg / University of Plymouth, Devon (Groot Brittannië) / Vlaamse overheid, Borgerhout (België)


SHRINKAGE AND STRESS REDUCTION IN THERMOSET RESINS BY CONTROLLED CROSSLINKING

RELIABLE WIRELESS COMMUNICATIONS OVER RAPIDLY TIME-VARYING CHANNELS

APPLICATION OF ARRAY TECHNOLOGY FOR THE ANALYSIS OF DISPERSIVE BENDING WAVE FIELDS

FAST TOOLS FOR MULTI-FIDELITY NONLINEAR FINITE ELEMENT ANALYSIS OF STRUCTURES

06561

06577

06598

06613

# #"

"#"

# #"

###

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

UPFXJK[JOH JO FVSP

ESJS ,.# +BOTFO UPUBMF DPOUSBDUFO 0QUJF 5/ 0*5 UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

XJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Doel van dit project is het

ontwikkelen en testen van: (1) een numeriek model voor het voorspellen van vervormingen en inwendige spanningen in thermoharderproducten, rekening houdende met viscoelastische effecten tijdens het uitharden; (2) nieuwe analysetechnieken voor het karakteriseren van de veranderingen in krimp en viscoelastische eigenschappen tijdens het uitharden; (3) een algemeen model dat de materiaaleigenschappen (waaronder de relaxatiecurven) relateert aan fysische eigenschappen zoals de netwerkdichtheid en de hoeveelheid polaire groepen. SFTVMUBBU OB KBBS Dit project heeft de

volgende resultaten opgeleverd voor de diverse gebruikers binnen het project. Voor NXP, Philips en TNO: ontwikkelen van een numeriek model waarmee krimp geïnduceerde spanningen en vervormingen berekend kunnen worden. Voor DSM: het ophelderen van het werkingsmechanisme van low profile additives (LPA’s) en het verkrijgen van een snelle en betrouwbare meetmethode om de krimp in producten met LPA te kwantificeren. Voor Airborne en NLR: ontwikkelen van een numeriek model waarmee krimp geïnduceerde vervormingen in composietpanelen berekend kan worden. HFCSVJLFS T Airborne Composites BV,

’s-Gravenhage / DSM Composite Resins, Ludwigshafen (Duitsland) / DSM Composite Resins, Zwolle / Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium, Amsterdam / NXP Semiconductors Nijmegen / Philips Centre for Industrial Technology Eindhoven / TNO, Delft

ESJS (+5 -FVT

UPUBMF UPF

QSPKFDUMFJEFS

ESJS .. #PPOF UPUBMF UPF DPOUSBDUFO 5IFSNBM IJTUPSZ TFOTJOH UIFSNBM EPTJ NFUFS UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

ESJS &- +BOTFO UPUBMF UPF DPOUSBDUFO 0QUJF -JDFOUJF 5/0 %*"/" #7 UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

XJK[JOH JO FVSP

XJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Mobiele communicatie is

EPFMTUFMMJOH In platen en plaatvormige

EPFMTUFMMJOH De huidige simulatie-

niet meer weg te denken uit de hedendaagse maatschappij. De transmissie van breedbandige informatie, zoals bijvoorbeeld video, wordt minder betrouwbaar als gebruikers met hoge snelheid bewegen of als de omgeving snel verandert. Dit heeft alles te maken met de sterke Doppler-effecten die in dergelijke omstandigheden optreden. Dit project beoogt nieuwe technieken te ontwikkelen die robuust zijn tegen Dopplerverschuivingen en zelfs voordeel halen uit deze effecten.

objecten planten zich buiggolven voort. Het doel van het project is de ontwikkeling van analysetechnieken voor dit type golfvelden. Aan de ene kant kunnen buiggolven worden ingezet voor de detectie van defecten in materialen, aan de andere kant kunnen buiggolven worden gebruikt om de afstraling van hoorbaar geluid te beïnvloeden. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld bouwconstructies, omkastingen van apparaten en luidsprekerpanelen in akoestisch opzicht worden verbeterd.

methoden (computermodellen) voor gecompliceerde sterkteberekeningen van constructies vragen veel inspanning en expertise van de gebruiker, en vergen een lange doorlooptijd op de computer. De in dit project te ontwikkelen methoden dienen tegemoet te komen aan de behoefte in de industrie aan methoden die via een systematische aanpak tot betrouwbare resultaten leiden, en aan de behoefte aan snellere berekeningsmethoden.

SFTVMUBBU OB KBBS Door nauwkeurige

SFTVMUBBU OB KBBS Het onderzoek heeft

maar toch eenvoudige modellen voor de sterk tijdsvariërende verbinding zijnnieuwe communicatietechnieken ontwikkeld die robuust zijn tegen Dopplereffecten. In vergelijking met bestaande technieken zijn de ontwikkelde methodes veel eenvoudiger en daarom ook veel aantrekkelijker voor implementatie. De nieuwe technologie werd toegepast op akoestische onderwatercommunicatie waar dergelijke problemen heel acuut zijn. Deze toepassing werd bestudeerd met TNO in het kader van een Europees defensieproject. Verschillende technieken werden uitgebreid getest, maar deze methode kwam als beste uit het onderzoek. Dit algoritme werd dan uiteindelijk ook geïmplementeerd en geïntegreerd in een real-time onderwatermodem, dat succesvol werd getest in de zomer van 2008.

geresulteerd in een aantal technieken om trillingsbronnen en golfverstrooiende objecten zoals defecten in kaart te brengen. De nauwkeurigheid en reso-lutie ten opzichte van bestaande technieken is daarbij significant verhoogd door het bepalen van materiaalparameters uit de meting zelf. Verder zijn verschillende technieken voor de inspectie van platen en het maken van afbeeldingen ontwikkeld. Er is gebleken dat realistische veronderstellingen over de verwachte structuur van materiaaldefecten en het gebruik van weerkaatsingen aan de randen van een plaat leiden tot verbeterde afbeeldingen met hogere gevoeligheid en resolutie.

SFTVMUBBU OB KBBS De in dit project

HFCSVJLFS T ASTRON - Netherlands

Institute for Radio Astronomy, Dwingeloo / Philips Research , Eindhoven / TNO, ’s-Gravenhage / Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, Enschede

HFCSVJLFS T Applus RTD, Rotterdam /

Peutz BV, Zoetermeer / Philips Applied Technologies, Eindhoven / Technische Universiteit Delft

ontwikkelde aanpak verschaft voor een belangrijke klasse van constructieproblemen, in het bijzonder voor knik/ stabiliteitsproblemen, snel inzicht in het probleem en geeft een aanzienlijke reductie in de analysetijd. De mogelijkheden die de aanpak biedt en de haalbaarheid om een dergelijke aanpak te implementeren is via het gebruikte implementatieplatform aangetoond voor knikproblemen en trillingsproblemen van typische luchtvaart- en ruimtevaartconstructies, zoals verstijfde paneelconstructies en cilindrische en conische schalen. HFCSVJLFS T Dassault Systems Simulia

BV, Maarssen / Dutch Space BV, Leiden / ESTEC - European Space Research and Technology Centre, Noordwijk / Fokker Aerostructures BV, Papendrecht / MSC Software Benelux BV, Gouda / Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium, Marknesse / SAMTECH s.a., Liège (België) / Technische Universiteit Eindhoven / TNO DIANA BV, Delft


A MONOLITHIC PROCESS FOR STACKING ELECTRONIC CIRCUITS

COMPUTATIONAL MODELLING OF HIGH PERFORMANCE MATERIALS

SUBSTRATE-EMBEDDED PASSIVE COMPONENTS FOR SILICON RF-ICS

INTEGRATED SILICON OPTICAL MICROSPECTROMETERS FOR HIGHRESOLUTION SPECTRAL ANALYSIS OF ULTRAVIOLET, VISIBLE AND INFRARED LIGHT

06617

06623

06663

06667

$""

"#"

# #"

# #"

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

XJK[JOH JO FVSP

ES 3 *TIJIBSB UPUBMF UPF DPOUSBDUFO 0QUJF "4.- /FUIFSMBOET #7 4FJLP &QTPO $PSQPSBUJPO PDUSPPJFO *OEVDJCMF QSPNPUFS BOE JUT VTF /VDMFJD BDJE NPMFDVMF BOE VTFT UIFSFGPS UPUBMF JOLPN TUFO JO FVSP

UPFXJK[JOH JO FVSP

QSPGESJS -+ 4MVZT

UPUBMF

QSPKFDUMFJEFS

ESJOH . 4QJSJUP UPUBMF UPF UPUBMF JOLPN

XJK[JOH JO FVSP TUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

ESJS 3' 8PMGGFOCVUUFM DPO USBDUFO (FIFJNIPVEJOH 0DFBO 0QUJDT *OD PDUSPPJFO )PNPHFOFPVT JOUSJOTJD SBEJPQBRVF FNCPMJD QBSUJDMFT 3ÚOUHFO [JDIUCBSF NJDSPCPMMFUKFT UPUBMF JOLPN TUFO JO FVSP UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Dit project wil een door-

EPFMTUFMMJOH Toenemende complexiteit

EPFMTUFMMJOH De integratie van complete

EPFMTUFMMJOH Dit onderzoeksproject

braak geven in het oplossen van de problemen van de traditionele 2 dimensionale ICs met een nieuwe techniek om silicium laagjes van hoge electronische kwaliteit op elkaar te stapelen waardoor het mogelijk is complete micro-electronische systemen in drie dimensies te integreren. Door het zorgvuldig manipuleren van het stollingsproces kunnen hoge kwaliteit monokristallijne eilandjes worden gevormd op vooraf vastgelegde posities waarin electronische circuits kunnen worden gemaakt. In dit project wordt deze technologie uitgebreid met het realiseren van 3D ICs.

van constructies stelt hoge eisen aan het numerieke rekengereedschap voor de constructeur. Voor een veilige en efficiënte modellering zijn geavanceerde numerieke methoden nodig. Omdat de ‘high-performance’ materialen hun specifieke eigenschappen ontlenen aan een bijzondere micro-structuur is een micro-mechanische rekenmethodiek gewenst. Doel van dit onderzoek is om numeriek gereedschap te ontwikkelen voor een nieuwe generatie bouwmaterialen.

zend-ontvangst systemen in silicium geeft meerdere problemen. Voorbeelden zijn; overspraak door het siliciumsubstraat en de implementatie van geïntegreerde transmissielijnen en antennes boven de 5 GHz. Innovatieve stappen ter oplossing van deze beperkingen zijn in dit project onderzocht, zoals MEMS gebaseerde structuren voor substraatgeïntegreerde transmissielijnen en

betreft de realisatie van optische microspectrometers in silicium met oplossend vermogen R>1000 in de UV, zichtbare en IR spectrale bereiken, welke tevens voldoet aan: klein (volume< 1cm3), licht in gewicht en in silicium realiseerbaar met behulp van IC-compatibele microfabricagetechnieken, waarmee een intelligent opto-elektrisch microsysteem met het kostenvoordeel per systeem in massafabricage mogelijk wordt, welke al gemeengoed is in de IC-technologie.

SFTVMUBBU OB KBBS Het project heeft

uitstekende resultaten bereikt in het creëren van monokristallijne silicium eilanden voor mogelijke depositie van nieuwe lagen. De belangrijks sponsor Seiko-Epson heeft zich echter uit dit toepassingsgebied teruggetrokken. Bijproduct is dat een nieuwe manier is geïmplementeerd voor het gebruik van apparatuur van ASML, die breder toepasbaar is. HFCSVJLFS T ASML Netherlands BV,

Veldhoven / DALSA BV, Eindhoven / Levitech BV, Almere / SEIKO EPSON Corporation, Nagano (Japan) / Universiteit Twente

SFTVMUBBU OB KBBS De gebruikers van de

resultaten kunnen onderverdeeld worden in drie categorieën, namelijk (1) de ontwikkelaars van commerciële software, (2) de constructeurs van innovatieve ‘high-performance’ constructies en (3) de ontwikkelaars van nieuwe materialen. De belangrijkste resultaten zijn verkregen voor composiet-laminaten en vezelversterkt beton. Voor composiet-laminaten is een numeriek raamwerk opgezet waarin alle bezwijkmechanismen op mesoschaal worden meegenomen. Voor gebruik in de praktijk is bijzondere aandacht gegeven aan de robuustheid van de algoritmes. Voor vezelversterkt beton in een nieuw rekenconcept bedacht waarin de correcte bijdrage van de vezels en de matrix-vezel interactie is geïntegreerd. Toepassing van dit concept op vezelversterkt beton en gewapend beton toont goede resultaten. HFCSVJLFS T ANSYS Netherlands,

Zoetermeer / DSM Research BV, Geleen / Habanera Numerical Software, Delft / Rijkswaterstaat, Utrecht / TNO, Rijswijk

‘smart’ antennas. Toepassing van de ontwikkelde substraat geïntegreerde componenten wordt gevonden in hoogfrequent zend/ontvangst systemen en systemen met een hoge dataverwerkings capaciteit. SFTVMUBBU OB KBBS De succesvolle imple-

mentatie van silicium geïntegreerde golfgeleiders in een Bi/CMOS compatible procestechnologie is gedemonstreerd. De behaalde verliezen zijn de laagste ooit gerapporteerd voor on-wafer microgolfgeleiders. De geïntegreerde golfgeleiderstructuren zijn gebruikt voor de realisatie van antennes met een hoge versterking die zeer smalle bestuurbare antennebundels mogelijk maken. Op basis van de ontwikkelde technologie zijn nieuwe toepassingen zo als geïntegreerde ‘imaging radars’ en detectors voor de korte afstand ontwikkeld. HFCSVJLFS T ASTRON, Dwingeloo /

Meco Equipment Engineers BV, Drunen / NXP Semiconductors, Eindhoven en Nijmegen / NXP Semiconductors, Hopwelljunction (VS) / NXP Semiconductors Belgium NV, Leuven (België) / Philips Research, Eindhoven / Technische Universiteit Delft en Eindhoven / TNO, ’s-Gravenhage

SFTVMUBBU OB KBBS Dit onderzoek heeft

geleid tot twee verschillende concepten van micro-spectrometers: (a) gebaseerd op een imaging grating en (b) op basis van het Lineair Variabel Optisch Filter (LVOF). Drie verschillende versies van de op een imaging grating gebaseerde microspectrometer zijn gerealiseerd, waarbij optische prestatie en ICcompatibiliteit werden uitgewisseld. Het LVOF-gebaseerde type is bijzonder geschikt gebleken voor flexibele fabricage op een imager. De resultaten van dit onderzoek hebben niet geleid tot octrooien of tot een commercieel product. Het vervolgonderzoek richt zich op toepassing in een imaging microspectrometer en op multi-component gasdetectie op basis van spectrale absorptie. HFCSVJLFS T EARS BV, Delft / Medtronic

BV, Maastricht / Ocean Optics BV, Duiven / TNO, Delft


VIABILITY MEASUREMENT OF LIVING TISSUE: THE PREVENTION AND EARLY DETECTION OF ANASTOMOTIC LEAKAGE

SEAFLOOR CLASSIFICATION BY ACOUSTIC REMOTE SENSING

THERMAL OSCILLATORS IN SILICON

WHO IS AFRAID OF DISCOLOURED RED, YELLOW AND BLUE?

06672

06768

06770

06782

# #"

"#"

##$

"#"

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS ,"" .BLJOXB DPOUSBD UFO -JDFOUJF /BUJPOBM 4FNJDPOEVDUPS $PSQPSBUJPO PDUSPPJFO 1SPDFTT GPS UIF QSFQBSBUJPO PG BO BMMZM BSZM FUIFS CZ $BU BMZUJD 0"MMZMBUJPO .FUIPE GPS QSPEVDJOH NFUBMCBTFE NBUFSJBMT GPS NBHOFUJD DPPMJOH PS IFBU QVNQT

QSPKFDUMFJEFS


[JOH JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES 1+ 'SFODI UPUBMF UPUBMF JOLPN

UPFXJK[JOH JO FVSP TUFO JO FVSP


ESJS . 4OFMMFO

UPUBMF UPFXJK

QSPGES + %JL

UPUBMF UPFXJK

EPFMTUFMMJOH Jaarlijks sterven nog steeds

EPFMTUFMMJOH Informatie over de samen-

EPFMTUFMMJOH Er is een grote markt voor

EPFMTUFMMJOH Dit project is opgezet om

patiënten aan lekkage van anastomosen gemaakt tijdens esophagus, gastrointestinale en hepato-pancreaticobiliaire chirurgie. Een anastomose is de chirurgische verbinding tussen darmen of andere holle organen. Doel is een miniatuur meetsysteem te ontwikkelen om adequate weefsel oxygenatie direkt en continu te bepalen. Het systeem moet de chirurg helpen om tijdens de operatie het aantal complicaties, eventueel leidend tot heroperatie, te verminderen. Verder kan het systeem na de operatie ‘achtergelaten’ worden om gedurende de eerste dagen na de operatie snel en precies de toestand van de anastomose te ‘monitoren’. Verder omvat dit project een klinische studie waarin onder andere een analyse van de vloeistof uit de drain geanalyseerd wordt. De sensorchip voor de bepaling van weefseloxygenatie moet een zuurstof saturatie (SO2) sensor,

stelling van zeeen rivierbodems is van belang voor een groot aantal toepassingen, zoals mariëne geologie, mariëne biologie, het aanleggen van kabels en pijpleidingen onder water en off-shore engineering. Veelal wordt gebruik gemaakt van monsters van de zeeen rivierbodems om deze informatie te verkrijgen. Dit is een dure en tijdrovende aanpak. Doel van dit project was om methodes te ontwikkelen die de bodems classificeren aan de hand van akoestische metingen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het feit dat de precieze vervorming van de akoestische signalen afhangt van het type bodemmateriaal.

geïntegreerde temperatuursensoren met gemiddelde nauwkeurigheid (fouten < 1C) zonder de noodzaak voor calibratie. De eerste toepassing van dergelijke sensoren is in het thermische beheer van grote multi-core microprocessors. Aangezien elke kern typisch een verschillende belasting heeft, moet de temperatuur van dergelijke chips door tientallen strategisch gevestigde temperatuursensoren worden gecontroleerd.

de stabiliteit van pigmenten, gebruikt in de schilderkunst, in een groot aantal belangrijke kunstwerken uit de late 19e

een zuurtofspanning (PO2) sensor, een koolzuurspanning (PCO2) sensor en een temperatuur sensor bevatten. SFTVMUBBU OB KBBS Er is een prototype sensor

ontwikkeld (rugsack rat). Er is meer onderzoek nodig om dit concept verder te brengen. De studie van de drainvloeistoffen is afgerond. De resultaten van deze studie worden opgenomen in een voor ziekenhuizen toegangkelijke database. HFCSVJLFS T Academisch Medisch

Centrum, Amsterdam / Dräger Medical BV, Best / Factory Cro For Medical Devices BV, Bilthoven / Fytagoras BV, Leiden / Medtronic BV, Maastricht / Telemetronics Biometry BV, Heteren / TNO Kwaliteit van Leven, Zeist / Universiteit Twente

SFTVMUBBU OB KBBS Classificatie methodes

zijn ontwikkeld voor zowel de singleals multi-beam echosounder. Deze systemen zijn al in gebruik voor het meten van waterdieptes. De in het project ontwikkelde classificatie algoritmes gelden als een belangrijke uitbreiding van de toepassingsmogelijkheden van deze systemen. Toepassing van de algoritmes geeft ongeëvenaard detailinformatie over de spatiële distributie van sedimenten op zeeen rivierbodems. HFCSVJLFS T Institute for Marine

Resources and Ecosystem Studies (IMARES), Den Helder en IJmuiden / Koninklijke Marine, ’s-Gravenhage / Medusa Explorations BV, Groningen / Rijkswaterstaat, Lelystad / Rijkswaterstaat Data-ICT-Dienst, Delft / Technische Universiteit Delft / TNO, ’s-Gravenhage / TNO, Utrecht

en vroege 20e eeuw te onderzoeken. Er zijn belangrijke aanwijzingen, die wijzen op een drastische verkleuring in de nabije toekomst. Kennis van het lange termijn gedrag van moderne pigmenten is schaars. Inzicht in de waarschijnlijkheid en de verwachte mate van verkleuringseffecten is daarom van groot belang voor het behoud van de vele waardevolle kunstwerken.

SFTVMUBBU OB KBBS De haalbaarheid om

de temperatuur-afhankelijke vertraging van een elektrothermische filter (ETF) te gebruiken voor het nauwkeurig meten (~0.5C over het militair bereik) van de chiptemperatuur werd aangetoond, tot 180C, wat veel hoger is dan voor transistor-gebaseerde sensoren. Het project leidde tot drie best paper awards van leidende conferenties en twee octrooien. Gebaseerd op deze resultaten droeg National Semiconductor $ 300.000 aan het project bij in contant geld.

SFTVMUBBU OB KBBS De drie belangrijkste

resultaten van het project zijn: (1) Volgens het oorspronkelijke onderzoeksplan is een nieuwe analytische strategie ontwikkeld en toegepast bij de studie van cross-secties van kunstwerken, gebaseerd op de analyse van met TEM FIB vervaardigde dunne profielen. Deze methode werd succesvol toegepast bij verschillende case studies, variërend van archeologisch glas tot 17e eeuwse schilderijen (Groot en Dik 2006, Sivel en Dik 2007, Wallert en Dik, 2007). HFCSVJLFS T BASF Nederland BV,

Maastricht / Institut Royal du Patrimoine Artistique, Brussel (België) / Rijksmuseum Amsterdam


LARGE EDDY FLOW SIMULATION FOR THE PREDICTION OF BANK EROSION AND TRANSPORT PROCESSES IN RIVER BENDS

A NOVEL MEDICAL ULTRASOUND IMAGING METHOD

GLOBAL OPTICAL SYSTEM OPTIMIZATION BASED ON THE NETWORK STRUCTURE OF THE SET OF LOCAL MINIMA

DIFFRACTIVE OPTICS APPLIED TO FLAT PANNEL DISPLAY SYSTEMS

06787

06790

06817

06823

#$#

###

# #"

$ #"

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

XJK[JOH JO FVSP

JO FVSP

UPFXJK[JOH JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS (4 4UFMMJOH


ESJS .% 7FSXFJK UPUBMF UPF DPOUSBDUFO "GTUBOETWFSLMBSJOH %S (. .BUUF 0QUJF &SBTNVT .$ 0MEFMGU #7 PDUSPPJFO 1PMZDSZTUBMMJOF NBHOFUPDB MPSJD NBUFSJBMT "OBMZTJT BOE QSFEJD UJPO PG XSJTU NPCJMJUZ UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

FVSP

ES ' #PDJPSU UPUBMF UPFXJK[JOH UPUBMF JOLPNTUFO JO

QSPGES )1 6SCBDI UPUBMF DPOUSBDUFO 0QUJF -JDFOUJF 1IJMJQT 3FTFBSDI UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Ondanks sterk variërende

EPFMTUFMMJOH Echografie is een goedkope

EPFMTUFMMJOH Een van de belangrijkste

EPFMTUFMMJOH Doel was het onderzoeken

omgevingscondities stromen vrijwel alle rivieren volgens bochtige patronen en zijn rechte stukken een uitzondering. Dit project beoogt in aanvulling op experimenteel onderzoek een gedetailleerd numeriek model beschikbaar te krijgen waarmee parameterisatiestudies van bochtstromingen uitgevoerd kunnen worden. Zo kan waardevolle additionele informatie voor uiteenlopende stromingsconfiguraties worden verkregen wat naast begrip van de fysica ook een verbeterde modelleringsaanpak voor praktische toepassingen oplevert.

en stralingsvrije diagnostische techniek voor het afbeelden van organen in het menselijk lichaam. Het laatste decennium is de beeldkwaliteit aanzienlijk verhoogd door toepassing van de eerste boventoon, ofwel de tweede harmonische, van de geluidsgolf. Verdere kwaliteitsverbetering is mogelijk door de derde, vierde en vijfde harmonische te gebruiken (superharmonic imaging). Doel is: ontwerp, realisatie en validatie van de benodigde superharmonic transducent, en ontwikkeling en toepassing van een numerieke methode voor simulatie van de hogere harmonischen.

moeilijkheden in het ontwerp van complexe optische systemen (zoals de objectieven die in de halfgeleiderindustrie worden gebruikt om computerchips te maken) is de aanwezigheid van talrijke lokale minima in het optische ontwerplandschap. Met tradi-tionele methoden bestaat daarom het gevaar dat waardevolle ontwerpoplossingen worden gemist. Het doel van het project was het ontwikkelen van een nieuwe ontwerpmethode dat het rendement van vinden van nieuwe ontwerpoplossingen verbetert.

van tralies gemaakt van anisotrope materialen voor gebruik in flat panel dispays.

SFTVMUBBU OB KBBS Dit project heeft de

SFTVMUBBU OB KBBS De INCS simulatie-

beperkingen van de huidige voorspellingsmethoden blootgelegd. Stromingen door rivierbochten zijn bekeken voor een grote set van parameters waarmee een goede parameterisatie van secondaire circulatie, energieverliezen en dispersiecoëfficiënten verkregen is. Deze parameterisaties worden gebruikt in vereenvoudigde eendimensionale modellen ter voorspelling van meander gedrag en bodemligging en afvoercapaciteit. Deze zijn goeddeels geïmplementeerd binnen een aansluitend onderzoeksproject dat directe toepassing in de civieltechnische praktijk, via Deltares en verschillende ingenieursbureaus, mogelijk maakt.

methode ontwikkeld. Hiermee zijn de hogere harmonische geluidsvelden van de concept-transducent berekend en zijn optimale ontwerpparameters bepaald. INCS is universeel en wordt nu ook bij andere projecten gebruikt. Verder is in samenwerking met Oldelft Ultrasound de dual frequency transducent ontwikkeld, die geschikt is voor de betreffende hogere harmonischen. De eerste studies op patiënten bevestigen de kwaliteitsverbetering. De transducent is eveneens toepasbaar voor andere breedbandige toepassingen. Het project heeft geleid tot 3 promoties, 10 internationale artikelen, en 27 internationale presentaties.

SFTVMUBBU OB KBBS De nieuwe zadelpunt-

HFCSVJLFS T Erasmus MC, Rotterdam / HFCSVJLFS T Ingenieursbureau Svasek

BV, Rotterdam / Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling, Arnhem / Rijkswaterstaat, Arnhem / Royal Haskoning, Nijmegen / Svasek Hydraulics, Rotterdam / WL - Delft Hydraulics, Delft

ESAOTE Europe BV, Maastricht / Oldelft Ultrasound BV, Delft / Philips Medizin Systeme GmbH, Böblingen (Duitsland) / Philips Nederland BV, Eindhoven / Samsung Medison Europe BV, Hoofddorp / TNO, Delft / TNO, ’s-Gravenhage / VORtech BV, Delft

constructie-methode voor toevoegen en verwijderen van componenten in het systeem maakt in tegenstelling tot andere globale optimaliseringsmethoden gebruik van een specifieke eigenschap van het optische foutfunctielandschap. Wanneer het aantal componenten op een bepaalde manier wordt vergroot, worden lokale minima getransformeerd in zadelpunten. Nieuwe ontwerpen van complexe optische systemen van zeer hoge kwaliteit hebben aangetoond dat deze methode in bepaalde situaties de ontwerpproductiviteit aanzienlijk verhoogt. De nieuwe methode is makkelijk te gebruiken en kan volledig worden geïntegreerd met traditionele ontwerpmiddelen.

SFTVMUBBU OB KBBS Er was een rigoreus diffractiemodel nodig waarmee de interactie van licht met inhomogene anisotrope materialen bestuurd kon worden. Een op de eindige elementen gebaseerde computer code is in de Optische Groep ontworpen en doordat dit programma boven verwachting snel beschikbaar kwam, konden niet alleen de twee in het aanvankelijke voorstel genoemde tralies maar ook de holografische polarisatietralies onderzocht worden. De toepassing van de tralies in displays vereist dat de buigingseigenschappen voor een hele kegel van invallende hoeken voldoende goed moet zijn. De buigingseigenschappen bij conische inval zijn voor het eerst rigoreus onderzocht en vergeleken met expermenten. De overeenkomsten waren zeer goed. Voor de holografische tralies zijn zowel het schrijfproces als het uitlezen gemodelleerd. Daarbij is voor het eerst de niet-paraxiale configuratie geanalyseerd. De polarisatietoestanden bij het schrijven van de tralie zijn erg ingewikkeld. De uitlezing is ook voor het eerst rigoreus bestudeerd waarbij het eindige elementen programma is gebruikt. HFCSVJLFS T Dejima Optical Films BV,

HFCSVJLFS T ASML Netherlands BV

Veldhoven / Philips, Eindhoven / Philips Research, Visual Experiences, Eindhoven / TNO, Delft

Arnhem / Philips Research Eindhoven / Philips Research Europe, Eindhoven / Radboud Universiteit Nijmegen / Rijksuniversiteit Groningen / River Diagnostics BV Rotterdam / Technische Universiteit Eindhoven


PICO-METER RESOLUTION CAPACITIVE SENSOR FOR INDUSTRIAL APPLICATIONS

DYNAMIC BEHAVIOUR OF A MULTI-BURNER EXCESS ENTHALPY COMBUSTION SYSTEM (MEEC) FOR INDUSTRIAL PROCESS FURNACES

ECOCONCRETE: OPTIMIZING CONCRETE FOR ECOLOGY AND ECONOMY

MAGNETIC-COOLING MATERIALS

06907

06910

06922

07036

$$#

$##

# #"

$$#

QSPKFDUMFJEFS

ES 4 /JIUJBOPW UPUBMF UPF DPOUSBDUFO 0QUJF "4.- /FUIFSMBOET #7 PDUSPPJ FO -VCSJDBOU GSFF TFMG TFBMJOH QJTUPO A(FWVMEF NJDSPTQIFSFT UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES %+&. 3PFLBFSUT DPOUSBDUFO -JDFOUJF 'MVFOU &VSPQF -UE UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

XJK[JOH JO FVSP



EPFMTUFMMJOH Het doel van het project is

EPFMTUFMMJOH Met experimenten en computersimulaties zullen de kenmerken worden bepaald van Excess Enthalpy Combustion, een nieuwe verbrandingstechnologie met lagere NOx emissies en

EPFMTUFMMJOH Het doel van het project Ecoconcrete was om de CO2-emissie van beton te verminderen en tegelijkertijd restproducten van de betonindustrie en andere industrieën te hergebruiken. Dit levert tevens een besparing op natuurlijke grondstoffen en kosten. De onderzoeksvraag was hoe korrelpakkingmodellen gebruikt kunnen worden voor het voorspellen van de mechanische eigenschappen van ecologisch beton op basis van de gebruikte grondstoffen, zodat het cement op een verantwoorde manier vervangen kan worden.

om capacitieve positie sensoren geschikt te maken voor toepassingen tot in het pico-meter bereik. SFTVMUBBU OB KBBS Om pico-meter resolu-

tie te bereiken dient een capacitieve sensor extreem nauwkeurig uitgelijnd te zijn. Dit kan alleen gerealiseerd worden door extra uitlijnfaciliteiten in de sensorkop te integreren inclusief de benodigde control- en uitleeselektronica van de sensor. Na deze extreem nauwkeurige uitlijning is vervolgens een stabiliteit beter dan enkele pico-meters vereist. Dit alles is gerealiseerd met het nieuwe 3 vrijheidsgraden bewegingsconcept, de zogenaamde ‘thermal stepper’ in combinatie met een nieuw concept voor de sensor uitlezing. De resultaten van de gebouwde prototypes zijn veelbelovend: de uitlijn nauwkeurigheid is beter dan 0.1 m, met minder dan 100 rad resterende tilt. Ook de korte termijn thermische drift (5 min) is lager dan 10pm per mK. De goede vooruitzichten van dit project vormden de basis voor een aansluitend nieuw STW-project. HFCSVJLFS T 3T BV, Enschede /

Analog Devices, Limerick (Ierland) / ASML Netherlands BV, Veldhoven / Carl Zeiss SMT AG, Oberkochen (Duitsland) / Carl Zeiss SMT GmbH, Oberkochen (Duitsland) / Neways Micro Electronics BV, Sittard / Philips Applied Technologies, Eindhoven / Physik Instrumente (PI) GmbH & Co. KG, Karlsruhe (Duitsland) / TNO, Delft / VSL, Delft

hogere efficiëntie. In een nieuw 300 kW fornuis met meerdere lage NOx regeneratieve branders zal de rol van branderpositie en branderoperatie worden bestudeerd. In experimenten aan een enkele brander zal de rol van turbulentiechemie interactie worden onderzocht. SFTVMUBBU OB KBBS Een Multiburner Excess

QSPGESJS +$ 8BMSBWFO

Enthalpy Combustion (MEEC) testoven werd ontworpen in samenwerking met industriële partners en gebouwd. Voor meerdere branderconfiguraties en operationele condities werden de emissies, efficiëntie en homogeniteit van de oventemperatuur bepaald en conclusies en aanbevelingen voor de praktijk geformuleerd. Berekeningen met Computational Fluid Dynamics modellen toonden aan dat het mogelijk is belangrijke eigenschappen te voorspellen. In de nieuw ontworpen Delft-jet-in-hot-coflow (DJHC) brander werd het ontstekingsproces met laserdiagnostiek bestudeerd en werd een database van de vlamstructuur gemaakt. Inmiddels is een vervolgproject gestart.

te optimaliseren is het CompactionInteraction Packing Model ontwikkeld waarin interactie-effecten van vulstoffen meegenomen worden. Momenteel wordt gekeken of dit model geïmplementeerd kan worden in bestaande commerciële software. Daarmee kunnen bedrijven ecologische betonmengsels ontwerpen op basis van de pakkingdichtheid, waterbehoefte en sterkte eisen. Enkele aannemers en betoncentrales hebben bijgedragen door middel van het uitvoeren van demonstratieprojecten. Meer dan 50% van het cement kon worden uitgespaard en de CO2-emissie kon met 25%

HFCSVJLFS T Fluent Benelux, Waver

worden verminderd, terwijl het ecobeton nog voldoet aan de gebruikseisen.

(België) / Shell Global Solutions, Amsterdam / Shell Global Solutions International BV, Amsterdam / Stork Thermeq BV, Hengelo / Tata Steel, IJmuiden en Velsen-Noord / Technische Universiteit Delft en Eindhoven / TNO, Delft / TNO Industrie en Techniek, Eindhoven / Université de Mons (België) / Universiteit Twente / WS-Wärmeprozesstechnik GmbH, Renningen (Duitsland)

SFTVMUBBU OB KBBS Om ecologisch beton

HFCSVJLFS T BAS Research and

Technology Venlo, Venlo / Dycore Systeemvloeren (CRH), Oosterhout / ENCI BV, Maastricht / Gemeente Rotterdam / Heijmans Beton- en Waterbouw BV, Rosmalen / Heijmans Techniek & Mobiliteit BV, ’s-Hertogenbosch / Technische Universiteit Delft / TNO, Delft

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS &) #SàDL UPUBMF DPOUSBDUFO (FIFJNI 6W" $PPMUFDI "QQMJDBUJPOT -JFCIFSS 6OJMFWFS 6, 65 &$/ 56% .5" 6W" &NCSBDP 4" 0QUJF #"4' 4& 6W" 56% PDUSPPJFO .FUIPE BOE BQQBSBUVT GPS NFBTVSJOH " NFUIPE GPS NBLJOH B HMBTT TVQQPSUFE TZTUFN A 4FQBSBUJPO VOJU NFUIPE "DUVBUPS BOE NFUIPE GPS QPTJUJPOJOH BO PCKFDU UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP UPFXJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Een volgende stap naar

toepassing op het gebied van de magnetische koeltechnologie is een verdere verfijning van de te gebruiken materialen. Voor brede toepassing moeten ingrediënten als arseen worden vermeden. SFTVMUBBU OB KBBS Het heeft geleid tot

een belangrijke verbetering van de kansen voor toepassing van magnetocalorische materialen. Er is een materiaal ontwikkeld dat zeer goede eigenschappen vertoond en geen arseen bevat MnFePGe. Ook is aangetoond dat kleine bijmenging van nikkel de eigenschappen positief kan beïnvloeden. Ook is angetoond dat deze materialen geschikt zijn om gebruikt te worden bij veel hogere cyclussnelheden dan in de huidige prototypes is realiseerd. Ten slotte is een volledig nieuw materiaal ontwikkeld dat niet is baseert op de Fe2P structuur maar op de TiNiSi structuur namelijk MnCoGe. De resultaten hebben tot drie patenten en twee proefschriften geleid. HFCSVJLFS T BASF Nederland BV,

De Meern / BASF SE, Ludwigshafen, (Duitsland) / Cooltech Applications, Holztheim (Frankrijk) / Energieonderzoek Centrum Nederland, Petten / Ingersoll Rand, Bridgeton (Verenigde Staten) / Liebherr-Hausgeräte Ochsenhausen GmbH, Ochsenhausen (Duitsland) / Liebherr-Holding GmbH, Biberach an der Riss (Duitsland) / Technische Universiteit Delft / Unilever R & D, Bedford (Groot Brittannië) / Unilever R & D, Vlaardingen / Universiteit Twente / Universiteit van Amsterdam / Whirlpool S.A., Joinville (Brazilië)


07065

07213

"#"

$ #"


QSPGES ( .VM

UPUBMF UPFXJK

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS 1. 4BSSP UPUBMF UPUBMF JOLPN


EPFMTUFMMJOH Het uiteindelijke doel was

EPFMTUFMMJOH Met MEMS technologie

om katalysatoren te ontwikkelen met regelbare selectiviteit, die afhankelijk is van de toegepaste golflengte. Een andere uitdaging in dit project was het ontwerpen van een optimale fotoreactor.

kunnen uiterst nauwkeurig 3D microcomponenten worden vervaardigd. Dankzij nauwkeurige miniaturisatie is het mogelijk om thermische aandrijving in te zetten voor precisie micro bewegingen en positionering met als voordeel dat het geen hoge elektrische spanningen of bijzondere materialen vereist. De 3D MEMS technologie vindt ook toepassing in een micro warmtewisselaar; Een veelbelovende component voor op de chip geïntegreerde energievoorziening in draadloze systemen.

SFTVMUBBU OB KBBS De invloed van de deel-

tjesgrootte van anataas TiO2 op de opto-elektronische en fotokatalytische eigenschappen is aangetoond. De belangrijkste conclusie is dat met de deeltjesgrootte, de opto-elektronische eigenschappen van anataas verandert, evenals het voor de reactie beschikbare aantal oppervlakte OH-groepen. Oppervlakte OH-groepen spelen een dominerende rol bij de oxidatie van cyclohexaan. Opto-elektronische eigenschappen zijn belangrijk in waterige fasereacties. Met in-situ ATR-FTIR spectroscopie is aangetoond dat bij het gebruik van water in het systeem, deactiverende species vrijwel afwezig zijn en productvorming doorgaat tijdens de reactietijd. Dit is een doorbraak, die nieuwe perspectieven biedt voor toekomstige toepassingen van fotokatalytische organische synthese. HFCSVJLFS T Akzo Nobel Chemicals BV

Arnhem en Deventer / Philips Lighting BV, Eindhoven / Shell Global Solutions, Amsterdam / Shell International Chemicals BV, Amsterdam / Technische Universiteit Delft / Unilever R & D, Vlaardingen

SFTVMUBBU OB KBBS In dit project zijn deze

thermische microsystemen gerealiseerd: – Aluminium thermische lineaire motor die efficiënt (+17%) hoge dynamische prestaties levert; – Demonstratiemodel voor een thermische actuator waarmee een harde schijf een 60% hoger toerental en een 3× grotere capaciteit kan krijgen; – Verwarmingselementen voor microreactoren, toepasbaar tot 800 ºC; – Microverdamper (in samenwerking met TNO) voor afkoeling van nanoreactoren en microchips met een koelvermogen tot 40 W/cm2 bij slecht 5ml/hr water verbruik; – Micro-raketmotor voor nanosatellieten positionering en oriëntering. De geïntegreerde verwarmer verlaagt het verbruik van drijfgas met 30%. HFCSVJLFS T Aquamarijn Microfiltration

BV, Zuthphen / ASML Netherlands BV, Veldhoven / Philips Applied Technologies, Eindhoven / TNO, Delft

/ technische universiteit eindhoven

ADVANCED SILICON MICROMACHINING FOR INTEGRATED 3D MECHATRONIC MICROSYSTEMS

E

DEVELOPMENT OF ADVANCED PHOTOCATALYSTS AND PHOTOREACTORS FOR OPTIMAL PERFORMANCE IN LIQUID PHASE SELECTIVE OXIDATION OF HYDROCARBONS

ELECTROPHYSIOLOGIC MONITORING OF FETAL CONDITION

06480 $$# QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS +8. #FSHNBOT DPOUSBD UFO "GTUBOETWFSLMBSJOH ES 3 7VMMJOHT QSPGES 4( 0FJ QSPGESJS 1'' 8JKO JS $)- 1FUFST (FIFJNI #VSP .FEJTDIF "VUPNBUJTFSJOH #7 5.4 *OUFSOBUJPOBM #7 .BBTUSJDIU *OTUSVNFOUT #7 1IJMJQT &MFDUSPOJDT /FEFSMBOE #7 -JDFOUJF .BBTUSJDIU *OTUSVNFOUT #7 56& /FNP )FBMUIDBSF #7 0DUSPPJLPTUFO 56&550 UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Zorgvuldige bewaking van

hoog-risico zwangerschappen is essentieel om vroeggeboorte en foetale nood te voorkomen. Bestaande bewakingstechnieken laten veel te wensen over. Doel is nieuwe technieken te ontwikkelen met aanzienlijk betere nauwkeurigheid en gebruikersvriendelijkheid. Deze technieken zijn gebaseerd op schattingen van het foetale elektrocardiogram en van de baarmoederactiviteit, beiden afgeleid van elektrofysiologische metingen op de buik van de zwangere vrouw. SFTVMUBBU OB KBBS De wetenschappelijke

resultaten onder andere13 journal papers en twee internationale prijzen. Naast het foetale ECG kon ook het vectorcardiogram niet-invasief worden gemeten, waardoor foetale bewegingen en standaard ECG- afleidingen kunnen worden bepaald. Nauwkeurige elektrofysiologische methodes zijn ontwikkeld voor karakterisatie van baarmoedercontracties. Uilisatieresultaten: – implementatie van de resultaten in twee klinische prototypes; – diverse klinische studies en publicaties; – twee octrooiaanvragen; – verdere intensivering van de samenwerking met gebruikers na het project; – een spin-off bedrijf. HFCSVJLFS T Buro Medische Automati-

sering BV, Houten / Holding P.H.J. Kurver BV, De Meern / Maastricht Instruments BV, Maastricht / Maxima Medisch Centrum, Veldhoven / Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie, Zwolle / Philips Healthcare Nederland BV, Best / Philips Research Europe, Eindhoven / TMS International BV, Oldenzaal / TweeSteden ziekenhuis, Tilburg


STIRLING-TYPE PULSETUBE REFRIGERATORS FOR 4 K

HAIRY FOAM CATALYSTS: TOWARDS CONTROL AT THE CATALYTIC SITE

SPIN ENGINEERING IN MOLECULAR DEVICES

SPIN-MANIPULATION AT THE ATOMIC SCALE

06595

06601

06628

06631

"""

$ $"

# #"

"#"

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS +$ 4DIPVUFO UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS



UPFXJK[JOH JO FVSP


EPFMTUFMMJOH Doel van het project was

EPFMTUFMMJOH Doel is om een nieuwe

EPFMTUFMMJOH Doel was magnetische functi-

EPFMTUFMMJOH Halfgeleiders zijn belangrijke

pulsbuiskoelers te ontwikkelen van het Stirling-type voor 4 Kelvin met een compressor met flexibele lagers en aangedreven door een lineaire motor. De koeler moest werken bij hoge frequentie, lage drukamplitude en met hoge efficiëntie. Dit type koelers is van belang voor toepassing in MRIscanners, SQUID’s, cryopompen, ruimtevaart, en dergelijke. Een doel van het project was tevens de koeler wiskundig te modelleren en te optimaliseren.

gestructureerde katalysatordrager met minimale diffusieweerstand te ontwikkelen en te testen. Op vaste schuimen worden hiertoe koolstofnanovezels gegroeid. De vezeldichtheid, -dikte en -lengte worden geoptimaliseerd qua drukval, stofoverdracht en katalytische activiteit. De resulterende hogere katalysatoreffectiviteit en productselectiviteit leiden tot een aanzienlijke verkleining van apparatuur, minder afvalstoffen en minder energieverbruik.

onaliteit toe te voegen aan plastic elektronica, of organische materialen te gebruiken in meer standaard spintronische toepassingen. Daartoe zijn nieuwe fenomenen op het grensvlak van magnetisme en elektrisch transport in organische halfgeleiders onderzocht om daarmee het applicatiepotentieel voor bijvoorbeeld goedkope plastic sensoren en interactieve OLED displays te verkennen.

SFTVMUBBU OB KBBS Er is een systeem

SFTVMUBBU OB KBBS De optimale procedure

gebouwd met een afterkoeler, nieuwe regeneratoren, pulsbuizen, extra buffervolumes en warme expanders. De compressor, die voor dit onderzoek moest worden aangeschaft, bleek niet te voldoen waardoor het onder meer niet mogelijk was de koeler in een applicatie te onderzoeken. Een speciaal numeriek wiskundig model, dat ook rekening houdt met het feit dat helium bij deze lage temperaturen geen ideaal gas is, is ontwikkeld voor de drietraps pulsbuiskoeler.

voor het groeien en vastzetten van koolstofnanovezels op koolstofschuim en Ni-schuim zijn bepaald. Het katalysatoroppervlak wordt circa duizend maal vergroot. Experimenten met harig schuim laten een tot tien maal betere toegankelijkheid van de katalysator zien vergeleken met standaard katalysatordragers. De stofoverdracht van gas naar vloeistof en van vloeistof naar vast schuim zijn beschreven als functie van gas- en vloeistofsnelheden. Deze correlaties laten zien dat vooral voor snelle reacties zoals hydrogeneringen harig schuim hogere conversies en betere selectiviteit geeft vergeleken met standaard katalysatordragers.

materialen in de optische en elektronische industrie. Door het gebruik van onzuiverheden (‘single dopants’) kunnen de eigenschappen van het materiaal veranderen. Naarmate devices steeds kleiner worden, worden deze ‘dopants’ steeds belangrijker. Individuele atomen krijgen dan grote invloed op de optische en electromagnetische eigenschappen. Doel van het onderzoek is het vinden van manieren om de magnetische ‘dopants’ op de juiste plek in te bouwen, te observeren, manipuleren en modelleren. Met slechts enkele onzuiverheden kun je de kleinst mogelijke bits maken voor, kwantumcomputers, of kwantum lichtbronnen die slechts één enkel foton tegelijk uitzenden.

QSPGES "5". EF 8BFMF

HFCSVJLFS T Dutch Space BV, Leiden /

Philips Healthcare Nederland BV, Best / SRON - Netherlands Institute for Space Research, Utrecht / Stirling Cryogenics & Refrigeration BV, Son / Technische Universiteit Eindhoven / Thales Cryogenics BV, Eindhoven / Universiteit Twente

HFCSVJLFS T DSM Research BV, Geleen /

MSD Oss, Oss / Norit Nederland BV, Amersfoort / RECEMAT International BV, Oud-Beijerland / Shell Global Solutions, Amsterdam / Shell Global Solutions International BV, Amsterdam / Stork Veco BV, Eerbeek

QSPGES # ,PPQNBOT

UPUBMF

SFTVMUBBU OB KBBS Gedurende het project is het gebied van de organische spintronica sterk gegroeid. Onderzoek in Eindhoven heeft daaraan een belangrijke impuls gegeven. Eén van de highlights was de ontdekking van een variatie van de elektrische stroom door organische halfgeleiders tot ~ 20 - 30% onder invloed van magnetische velden van slechts enkele milliTesla’s. Dit effect treedt op bij kamertemperatuur en in devices die vrijwel identiek zijn aan regulier OLEDs. Dit maakt het effect bij uitstek interessant voor plastic sensortoepassingen, waarbij het productieproces niet of slechts marginaal aangepast zou hoeven worden. Er zijn nieuwe methodes gevonden om de effecten te controleren en zijn nieuwe theorieën ontwikkelt die de microscopische oorsprong van de effecten beschrijven.

QSPKFDUMFJEFS

Q S P G E S 1 . ,P F O S B B E

SFTVMUBBU OB KBBS Het gebruik van

dopants in halfgeleiders, heeft een breed scala van mogelijkheden opgeleverd om te bestuderen en toe te passen. Recent is het mogelijk gebleken om het effect van een enkelvoudige dopant te bestuderen en te manipuleren ten behoeve van de eigenschappen voor een gangbare halfgeleider. Nieuwe toepassingen zoals single-spin transistoren en devices ten behoeve van het vakgebied van de quantum informative komen hiermee in zicht. HFCSVJLFS T IMEC, Leuven (België) /

HFCSVJLFS T Holst Centre, Eindhoven /

IMEC, Leuven (België) / OTB Solar BV, Eindhoven / Philips Research, Eindhoven / Philips Research Laboratories, Eindhoven / Yacht BV, Eindhoven

Polish Academy of Sciences, Warsaw (Polen) / University of Nottingham, Nottingham (Groot Brittannië)


NUMERICAL SIMULATION OF UNSTEADY FLOW IN HYDRAULIC TURBO-MACHINES

HIGH-AMPLITUDE OSCILLATORY GAS FLOW IN INTERACTION WITH SOLID BOUNDARIES

ROBUST MULTI-SCALE METHODS FOR OPTIC FLOW

TOWARD AN INTEGRATED ALL-OPTICAL DEVICE FOR CHAOS ENCRYPTION AT 1550 NM (TWICE)

06642

06668

06760

06908

# #"

$ #"

# #"

#""

QSPKFDUMFJEFS

ES #1. WBO &TDI UPUBMF DPOUSBDUFO -JDFOUJF 7SFNBO 3FTFBSDI

QSPKFDUMFJEFS

ESJS +$) ;FFHFST UPUBMF DPOUSBDUFO 0QUJF 4IFMM *OUFSOBUJPOBM &YQMPSBUJPO BOE 1SPEVDUJPO #7 UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

UPFXJK[JOH JO FVSP

3PNFOZ

EPFMTUFMMJOH Het doel van het project is

EPFMTUFMMJOH Doel was te begrijpen in

EPFMTUFMMJOH Voor het vaststellen van de

EPFMTUFMMJOH Het gebruik van Free

de ontwikkeling van een numerieke code gebaseerd op de staggered-grid methode. Het is de verwachting dat deze methode superieur is voor de berekening van instationaire stromingen in hydraulische turbomachines. Ontwerpers van bijvoorbeeld centrifugaalpompen krijgen hiermee een tool in handen dat sneller en nauwkeuriger is dan bestaande commerciële softwarepakketten voor stromingsberekeningen. Bijkomend voordeel is dat fabrikanten en onderzoeksinstellingen aanzienlijk kunnen besparen op licentiekosten.

hoeverre themo-akoestiek met lineaire modellen begrepen kan worden. Dit is van belang voor het bouwen en ontwikkelen van grotere thermoakoestische warmtepompapparaten, omdat rendementen van deze apparaten uiteindelijk voorspeld dienen te worden. Daarnaast is het van belang om voor toepassingen in de olie-industrie te weten of thermoakoestiek een bruikbare techniek is voor energieopwekking voor sensoren in zogeheten downhole applicaties.

uitgebreidheid van een hartinfarct wordt veelal een hartfilm gemaakt met ioniserende Röntgenstraling en injectie van een contrastmiddel. Met MRI kunnen niet-invasief dynamische 4D (x-y-z-tijd) data van het hart worden verkregen. Door middel van MRI ‘tagging’ kan een excitatiepatroon worden toegevoegd aan de bewegende anatomie. Doel van het onderzoek was een nieuwe methode te ontwikkelen voor infarct localisatie.door de bepaling van de locale deformatie van het hart in de hartspier, met hoge spatiële resolutie.

Space Optica voor het verbinden van de laatste mijl is een alternatief voor glasvezels. Met name minder ontwikkelde gebieden kunnen hiervan profiteren, omdat er geen dure infrastructuur van glasvezelkabels vereist is. Om deze technologie ook aantrekkelijk te maken voor banken en dergelijke, moet de beveiliging van de verbinding verbeterd worden. Het doel van dit project is een beveiligingsschema op het niveau van de hardware te leveren, in samenwerking met het Engelse bedrijf CableFree Solutions.

SFTVMUBBU OB KBBS In het project is de

SFTVMUBBU OB KBBS Voor een succesvol

theorie ontwikkeld voor een robuuste, multi-schaal 4D snelheidsvelddetectie, gebaseerd op modellen van onze visuele perceptie, en multiplicatieve calculus. We vonden een goede overeenkomst van de locale deformatie met contrast gebaseerde perfusie van de hartspier. De ontbinding van de deformatietensor door middel van Helmholtz decomposite in een radiële en een tangentiële contractie component geeft nieuwe inzichten in veranderend samentrekkingsgedrag van het hart na een infarct. De methode is bij uitstek geschikt om herstel van het infarctgebied door stamcelinjectie nauwkeurig te kunnen kwantificeren.

project waren eenvoud van het apparaat en de reproduceerbaarheid van operatie essentieel. Om bruikbare communicatie te bereiken, zouden de lasers in de zender en de ontvanger in hun chaotische modi van operatie moeten synchroniseren. Uiteindelijk bleek synchronisatie zeer complex en de bereikte graad van synchronisatie was niet goed genoeg voor communicatie doeleinden.

UPFXJK[JOH JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Experimenteel onder-

aangetoond dat de staggered-grid methode sneller en/of nauwkeuriger is dan de zogenaamd collocated-grid methode die in veel commerciële pakketten wordt gebruikt. Voor de toepassing op turbomachines moet gebruik worden gemaakt van de Wesbeek discretisatie. Uitgaande van de bestaande code DEFT, is een code ontwikkeld waarmee het mogelijk is om de tijdsafhankelijke stroming door een radiale- of axiale centrifugaalpomp in 2D te berekenen. Resultaten van berekeningen komen goed overeen met metingen.

zoek is uitgevoerd naar stromingsgedrag achter een thermoakoestische stack bij grote amplituden. Er is sterke wervelvorming achter een stack, daarnaast asymmetrie en streaming die leidt tot rendementsverlies. Ook wordt bij grote amplituden meer dan lineaire demping waargenomen. Een algemeen wiskundig model is afgeleid voor thermoakoestiek in poreuze media. Dit model is toegepast op een staande golf zowel als lopende golf systeem. Er is gedemonstreerd dat streamingseffecten het rendement laten afnemen. Ook is een niet lineair model afgeleid waarbij gedemonstreerd is dat schokgolven alleen kunnen ontstaan als de demping door poreuze media klein is.

HFCSVJLFS T BELI Technics, Wijchen /

HFCSVJLFS T ASTER Thermoakoestische

Bosman Watermanagement, Piershil / BuNova Development BV, Zwolle / DP Industries BV, Alphen a/d Rijn / Nijhuis Pompen BV, Winterswijk / Technische Universiteit Eindhoven Wärtsilä Propulsion Netherlands BV, Drunen

Systemen, Veessen / Energieonderzoek Centrum Nederland, Petten / Huisman Elektrotechniek, Druten / Philips Electronics Nederland BV, Eindhoven / Shell International Exploration and Production BV, Rijswijk / Unilever R & D, Vlaardingen / Universiteit Twente

SFTVMUBBU OB KBBS In het onderzoek is

QSPGESJS #. UFS )BBS


HFCSVJLFS T Philips, Eindhoven /

Philips Healthcare Nederland BV, Best / Philips Research, Eindhoven / Philips Research Europe, Eindhoven / Pie Medical Imaging BV, Maastricht

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES % -FOTUSB

UPUBMF

UPFXJK[JOH JO FVSP

HFCSVJLFS T CableFree Solutions

Limited, Middlesex (Groot Brittannië) / Cedova BV, Eindhoven / LioniX BV, Enschede / PhoeniX BV, Enschede / Rijksuniversiteit Groningen / Stichting Eindhoven Fiber Exchange, Eindhoven / TNO, Delft


G

ACTIVE MODEL-BASED SUPPRESSION OF THERMO-ACCOUSTIC INSTABILITIES IN GAS-FIRED HOUSEHOLD BOILERS AND HEATERS

07057

07107

"""

$##

QSPKFDUMFJEFS

ESJS +(1 (PPTTFOT UPUB PDUSPPJFO 4FMG BMJHOJOH DBQBDJUJWF TFOTPS IFBE

QSPKFDUMFJEFS

MF UPFXJK[JOH JO FVSP

XJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Door het gebruik van een zeer kleine hoeveelheid van specifieke nanosized silica-additieven, kan de smeltviscositeit van polypropyleen drastisch worden verlaagd. Het gevolg van deze verlaagde smeltviscositeit kan een doorbraak in de wereld van de synthetische polymeren betekenen. Het biedt voordelen bij het spuitgieten: lagere injectieen retentiedrukken en retentietijden zijn vereist of, de procestemperatuur kan worden verlaagd, zodat degradatie kan worden voorkomen, waarbij de eigenschappen behouden blijven of zelfs verbeterd worden. Betere vloeibaarheid is uitermate gunstig voor de productie van dunwandige producten. De nanodeeltjes kunnen ook worden gebruikt als kiemvormers voor kristallisatie. Dit resulteert in een meer gelijkmatige verdeling van eigenschappen. Tenslotte geeft de verlaging van de smeltviscositeit de mogelijkheid om polymeren met een hoger molecuulgewicht te verwerken.

EPFMTUFMMJOH Centrale verwarmingssyste-

EPFMTUFMMJOH Het doel van het project was

men zijn zeer gevoelig voor akoestische fluctuaties. Volledig voorgemengde verbranding wordt breed toegepast in dit soort systemen. Dit geeft een lagere NOx emissie, maar een hogere gevoeligheid voor akoestische instabiliteit waardoor de CV-ketel lawaai kan gaan maken. Het doel van dit project is het onderzoeken van de mogelijkheid om model-gebaseerde actieve regeling toe te passen om akoestische fluctuaties in verwarmingssystemen te onderdrukken. Dit omvat het detecteren van fluctuaties met behulp van een sensor en het onderdrukken daarvan door middel van een actuator.

om een prototype voor een systeem te ontwikkelen dat de verticale bewegingen van de stemplooien kan registreren.

SFTVMUBBU OB KBBS De viscositeit van semi-kristallijne polymeren en amorf polymeren kan worden verlaagd door de toevoeging van silicananodeeltjes. De afname van de viscositeit is afhankelijk van de grootte (distributie) en de geometrie van de nanodeeltjes. Deze variatie van de viscositeit is niet van invloed op de mechanische eigenschappen van polymeren. HFCSVJLFS T Arkema, Lacq (Frankrijk) /

BASF SE, Ludwigshafen (Duitsland) / Borealis GmbH, Linz (Oostenrijk) / Borealis Polyolefine GmbH, Linz (Oostenrijk) / Dow Benelux BV, Terneuzen / DSM Research BV, Geleen / Dutch Polymer Institute, Eindhoven / SABIC Innovative Plastics, Bergen op Zoom

TUFO JO FVSP

QSPGES * -PQF[ UPUBMF UPF UPUBMF JOLPN

SFTVMUBBU OB KBBS In dit project is een

De Rijke buis gekozen als model voor het centrale verwarmingssysteem zonder warmtewisselaar. Het is aangetoond dat een model-gebaseerde actieve regeling met succes akoestische instabiliteit kan onderdrukken. Een variëteit aan verschillende sensoren en actuatoren is onderzocht. Met name chemiluminescentiedetectoren als sensor en het elektrische veld als actuator blijken veelbelovend te zijn. Mede als gevolg van de resultaten van dit project is in 2009 een vervolgproject van start gegaan.

/ rijksuniversiteit groningen

POLYMER ADSORBENTS: A BREAKTHROUGH FOR POLYMER PROCESSING?

FROM 2D TO 3D IN VOICE DIAGNOSTICS. AN INSTRUMENT FOR ADDITIONAL MEASUREMENT OF VERTICAL MOVEMENTS OF HUMAN VOCAL FOLDS

06633 ### QSPKFDUMFJEFS

QSPGES ), 4DIVUUF UPUBMF DPOUSBDUFO (FIFJNIPVEJOH 3JDIBSE 8PMG (NC) -JDFOUJF $ZNP #7

UPFXJK[JOH JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Het beeld van de

bewegingen in de richting van de endoscoop door computerverwerking werd geanalyseerd op zeer kleine variaties in reflecterend licht van de oppervlakten van de stemplooien. Daardoor werd een beeld verkregen van verticale bewegingen. Combinatie met het videokymografisch beeld stelt ons in staat een driedimensionaal beeld te maken. Het doel om een werkend prototype te maken is een succes geworden. De nieuwe benadering is een noodzakelijk geworden vervanging. De eerste resultaten werden verwerkt in een drietal publicaties, waarvan een het predicaat ‘meest innovatieve artikel van het jaar’ meekreeg. Nader onderzoek zal leiden tot verbreding van het toepassingsgebied. Ook buiten het onderzoek aan de stem kunnen mogelijkheden voor gebruik worden verwacht. De methodiek en enige hardware zijn ondergebracht door STW bij de op basis van project 05973 opgerichte firma CYMO BV, die, zodra de financiën en tijd aanwezig zijn, dit project weer zal oppakken en verder ontwikkelen.

HFCSVJLFS T AGPO Ferroli, Breda /

Atag Verwarming BV, Lichtenvoorde / Bekeart Combustion Technology BV, Assen / ECO Ceramics BV, VelzenNoord / Honeywell, Emmen / KEMA Nederland BV, Groningen / nv Bekaert sa, Ingelmunster (België) / Remeha BV, Apeldoorn / TNO, Delft

HFCSVJLFS T Academisch Medisch

Centrum Amsterdam / Alphatron Medical Systems BV, Rotterdam / Lambert Instruments BV, Roden / Martini Ziekenhuis, Groningen / Richard Wolf GmbH, Knittingen (Duitsland) / Universitair Medisch Centrum St. Radboud, Nijmegen


06909

06927

$ #"

# #"

/ universiteit leiden

ENZYMATIC SYNTHESIS OF THIOETHER-RINGCONTAINING (POLY)PEPTIDES FOR ENHANCING STABILITY AND MODULATING BIOACTIVITY

L

HIGH BRIGHTNESS MULTILAYER POLYMERIC LIGHT-EMITTING DIODES

DEVELOPMENT OF DOPAMINERGIC (PRO)DRUGS FOR PROGRAMMED IONTOPHORETIC DELIVERY INTO PATIENTS WITH PARKINSON’S DISEASE

06507 #""

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS 18. #MPN UPUB UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS



EPFMTUFMMJOH Het actieve deel van licht-

EPFMTUFMMJOH Wetenschappelijk doel:

EPFMTUFMMJOH Het doel van het project

emitterende diodes gebaseerd op geleidende polymeren (PLEDs) bestaat uit een enkele laag. Dit is ongunstig voor de efficiëntie omdat de gevormde elektron-gat paren dan hun energie ook direct kunnen afstaan aan de metallische kathode in plaats van een foton uit te zenden. Het doel van dit project was om de efficiëntie van PLEDs te vergroten door het actieve deel op te bouwen uit meerdere lagen. Een belangrijk probleem hierbij is het feit dat deze lagen vanuit een vloeistof aangebracht worden, zodat de eerste laag weer kan oplossen in het oplosmiddel van de tweede laag waardoor de lagen mengen.

(1) Synthese van nieuwe thioether antibiotica. (2) Stabilisering van therapeutische peptiden met thioether ringen. (3) Bestudering van de substraat specificiteit van de nisine transporter. Utilisatiedoel: Proof of principle van: (1) Toepassen van nieuwe thioether antibiotica met gewenste activiteit, stabiliteit en het gewenst antimicrobiële spectrum. (2) Farmacologisch toepassen thioether ring-bevattende therapeutische peptiden. (3) Het gebruik van een efficiënt bacterieel productie systeem.

is het ontwikkelen van nieuwe dopaminerge prodrugs voor het nauwkeurig gecontroleerd en geprogrammeerd toedienen door de huid bij patienten met de ziekte van Parkinson. Hiervoor wordt non-invasieve iontoforese gebruikt. De nieuwe prodrugs moeten specifieke eigenschappen hebben waardoor ze goed door de huid getransporteerd kunnen worden. Naast optimale farmacokinetische activiteit (halfwaardetijd) is ook de farmacodynamische activiteit (werkzaamheid) van groot belang.

SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn nieuwe lagen

ontwikkeld voor het transporteren van lading naar de licht-emitterende laag in de PLED. Door chemische modificatie lossen deze materialen niet op als de volgende laag uit een vloeistof wordt aangebracht. Om de spanningsval over deze extra lagen te beperken moeten ze dun zijn. Het blijkt dat het ladingstransport in deze dunne lagen (~50 nm) niet alleen sterk beïnvloed wordt door ladingsdragers die vanuit de elektrodes in de lagen diffunderen, maar ook een universele temperatuursafhankelijkheid laten zien. De eerste PLEDs met deze nieuwe lagen laten een hogere efficiëntie zien bij hogere lichtintensiteiten. HFCSVJLFS T Holst Centre, Eindhoven /

Orgatronics BV, Eindhoven / Philips Research Laboratories, Eindhoven

QSPGES (5I 3PCJMMBSE PDUSPPJFO /BOPDPNQPTJUFT XJUI JNQSPWFE GMPX UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

Q S P G E S + " # P V X T U S B DPOUSBDUFO (FIFJNIPVEJOH +BOTTFO 1IBSNBDFVUJDB "-;" $PSQPSBUJPO UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Wetenschappelijke

resultaten: Synthese van nieuwe antibiotica heeft geleid tot een nieuw STW-Genbiotics project. Een gesynthetiseerde thioether angiotensine-(1-7) variant heeft een zeer sterk verhoogd therapeutisch potentieel tegen vele belangrijke ziekten en kan oraal toegediend worden. Informatie over de rol van posttranslationele modificaties van het substraat op de transport efficiency is verkregen. Utilisatie resultaten: Deels op basis van de verkregen kennis van het thioether cyclisatie proces, de productie methode en het angiotensine productpatent zijn een STW-Valorisation Grant fase-1 en fase-2 verkregen ter oprichting van een BV. HFCSVJLFS T Applied NanoSystems BV,

Groningen / Danisco Genencor International BV, Leiden / Intervet / Schering-Plough Animal Health GmbH, Schabenheim (Duitsland) / MSD Oss, Oss / NIZO food research BV, Ede

SFTVMUBBU OB KBBS Nieuwe groepen

verbindingen zijn gesynthetiseerd en daarna getest op werkzaamheid. Het onderzoek heeft geleid tot meer inzicht in de benodigde eigenschappen van de prodrugs. HFCSVJLFS T Axon Biochemicals BV,

Haren / Janssen Pharmaceutica, Beerse (België) / Johnson & Johnson Pharmaceutical, Beerse (België) / Kinesis Pharma, Breda / Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden / Moor Instruments Ltd, Asminster (Groot Brittannië) / Universitair Medisch Centrum Groningen


MECHANISM-BASED TOXICOGENOMICS TO DEVELOP AN IN VITRO HIGH THROUGHPUT TEST FOR HUMAN CANCER HAZARDASSESSMENT OF (NON)GENOTOXIC CHEMICALS

06666

06822

06935

# #"

$ #"

# #"

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS "'8 WBO EFS 4UFFO UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

ES 3 0GGSJOHB UPUBMF UPFXJK DPOUSBDUFO 0QUJF 3JKL ;XBBO ;BBEUFFMU FO ;BBEIBOEFM #7 &O[B ;BEFO #7 .POTBOUP )PMMBOE #7 /JDLFSTPO;XBBO #7 6OJWFSTJUFJU -FJEFO 86318 UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

[JOH JO FVSP


EPFMTUFMMJOH Dit project richt zich op volautomatische analyse voor 3DSE in twee systemen: de Fast Rotating Ultrasound (FRU) transducer van Erasmus en Oldelft; en het Philips Live3D (Sonos7500) matrix phased-array systeem. Innovatie zit in de combinatie van registratie-, segmentatieen classificatie. De methodieken worden ontwikkeld samen met klinische gebruikers van beide 3D-systemen en de resultaten zullen uitgebreid klinisch geëvalueerd worden.

EPFMTUFMMJOH Het probleem met het telen van paprika, het belangrijkste kasgroentengewas in Nederland, is de sterke fluctuatie in de opbrengst vanwege cyclische variaties in vruchtzetting. Binnen dit project zijn nieuwe veredelingsstrategieën onderzocht, om zonder genetische modificatie, op basis van de endogene regulatoren van vruchtontwikkeling, parthenocarpe paprikas te krijgen.

EPFMTUFMMJOH Kanker wordt primair veroor-


SFTVMUBBU OB KBBS Geautomatiseerde

methodes voor kwantitatieve en objectieve analyse van 3D spanningsechocardiografie zijn opgeleverd. Om het klinische gebruik van de methodes op te voeren, is een softwarepakket voor visualisatie en analyse ontwikkeld, 3DStressView, dat zij-aan-zij analyse van beelden in rust en spanning toestaat. Nauwe samenwerking met de industrie. Van de ervaring en kennis wordt gebruik gemaakt in nieuwe onderzoeksprojecten. Dit project heeft significante invloed op de kwantitatieve en objectieve analyse van 3D spanningsechocardiografie gehad. Geautomatiseerde methodes worden geïntegreerd in de eigen sofware 3DStressView en wordt door TomTec getest. HFCSVJLFS T Bioclinica, Leiden /

Bio-Imaging Technologies BV, Leiden / Erasmus MC, Rotterdam / Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden / Medis Medical Imaging Systems BV, Leiden / Oldelft Ultrasound BV, Delft / Philips Medizin Systeme GmbH, Böblingen (Duitsland) / RWTH Aachen University, Aken (Duitsland) / TomTec Imaging Systems GmbH, Unterschleissheim (Duitsland)

SFTVMUBBU OB KBBS Onze studie in de modelplant Arabidopsis thaliana heeft uitgewezen dat auxine het primaire signaal bij vruchtinitiatie is, en heeft een aantal genen in de auxine pathway als mogelijke mutagenesetargets in gewassen geïdentificeerd. De paprika orthologen van deze genen zijn geïsoleerd. Een PCR-gebaseerde screen heeft helaas geen paprikamutanten in deze genen opgeleverd, maar er zijn wel een aantal mutanten gevonden die verhoogde parthenocarpe vruchtzetting vertonen. Tevens heeft een gedetailleerde studie naar de fysiologische en genetische basis van vruchtontwikkeling in paprika uitgewezen dat er in de meeste genotypes al een vorm van parthenocarpie aanwezig is. Deze parthenocarpie trait is gekoppeld aan een enkel locus gen, en wordt versterkt door het optreden van carpeloïde structuren die uit gedeformeerde zaadknoppen ontstaan. HFCSVJLFS T Enza Zaden BV, Enkhuizen /

Monsanto Holland BV, Bergschenhoek / Plant Research International, Wageningen / Rijk Zwaan Breeding BV, De Lier / Rijk Zwaan Breeding BV, Fijnaart / Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV, De Lier / Vilmorin & Cie, Chappes (Frankrijk)

QSPGES -)' .VMMFOEFST UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

zaakt door genomische instabiliteit. Chemische stoffen hebben de potentie om DNA in lichaamscellen te beschadigen of te modificeren en op deze wijze (epi)genetische veranderingen te veroorzaken die aanleiding kunnen geven tot kanker. Toxicogenomic, kan een essentiele bijdrage leveren aan de identificatie van niet-genotoxische stoffen. Dit project heeft als doel om met toxicogenomics biomarkers te identificeren die gebruikt kunnen worden om humane risico’s van blootstelling aan nieuwe (non)-genotoxische chemicaliën te voorspellen. SFTVMUBBU OB KBBS Genotoxische stoffen

zijn onderzocht tesamen met 10 te onderscheiden klassen van niet-genotoxische stoffen in muis embryonale stamcellen en primaire levercellen. De belangrijkste uitkomsten zijn: (1) Identificatie van transcriptomics biomarkers voor (niet)genotoxische carcinogene respons in vitro muis embryonale stemcellen and hepatocytes. (2) Identificatie van transcriptomics biomarkers voor (niet)genotoxische carcinogene responses in vivo in de muis. (3) Generatie van reporter celsystemen met geïntegreerde metabole capaciteit. (4) Ontwikkeling van fluorescentie methodieken voor highthroughput screening van chemicaliën met carcinogene potentie ten behoeve van evaluatie van humane kanker gerelateerde risico’s. HFCSVJLFS T BioDetection Systems bv,

Amsterdam / GlaxoSmithKline, Hertfordshire (Groot Brittannië) / MSD Oss, Oss / NWO, ’s-Gravenhage / VitrOmics BV, ’s-Hertogenbosch

/ universiteit maastricht

NEW TOOLS AND STRATEGIES FOR FRUIT BREEDING IN VEGETABLE CROPS

M

AUTOMATED ANALYSIS FOR THREEDIMENSIONAL STRESS ECHOCARDIOGRAPHY


ESJS $ WBO )PPZ$PSTUKFOT DPO USBDUFO 4BNFOXFSLJOH #JP.FECPPTUFS PDUSPPJFO 5IFSNPNBHOFUJD HFOFSBUPS 4DIBMUCBSF GFSSPNBHOFUJTDIF /BOP UFJMDIFO FOUIBMUFOEF 4VCTUSBUF UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Het doel van het project

was de synthese van röntgenzichtbare microsferen (bolletjes) en het vullen van deze microsferen met geneesmiddelen. Deze microsferen kunnen gebruikt worden bij embolisatie van tumoren. In dit project is de toepassing embolisatie van vleesbomen onderzocht. De zichtbaarheid met behulp van röntgen is van groot belang voor de bepaling van de juiste positie van de bolletjes bij embolisatie. SFTVMUBBU OB KBBS De röntgenzichtbaar-

heid is bereikt door het incorporeren van jodium in het polymeer. Daarnaast is geëxperimenteerd met de zwelbaarheid van de bolletjes. Ook is er een methode gevonden om geneesmiddel in de bolletjes te incorporeren. In dit project is nauw samengewerkt met BioMedbooster voor de valorisatie van de resultaten. Gezamenlijk zijn er contacten gelegd met geïnteresseerde partijen. HFCSVJLFS T Academisch Ziekenhuis

Maastricht / Biomat BV, Maastricht / BioMedbooster, Maastricht / Biosphere Medical, Eemnes / Medtronic BV, Maastricht / OctoPlus NV, Leiden

07184 "#" QSPKFDUMFJEFS XJK[JOH JO FVSP

ES #+ .JKOIFFS

UPUBMF UPF

EPFMTUFMMJOH (1) Ontwikkelen van een

methode om een electronische röntgen camera te gebruiken voor de controle in 3D van de bestraling van een kankerpatiënt; (2) In vivo toepassen van deze methode voor geavanceerde bestralingstechnieken gebruikmakend van informatie van de patiëntanatomie ten tijde van de bestraling; (3) Vergelijken van de 3D dosisverdeling die in werkelijkheid is toegediend met de dosis waarop de patiëntenbehandeling is gebaseerd, en eventueel het behandelplan aanpassen. SFTVMUBBU OB KBBS Het project heeft

gere sulteerd in een methode om routinematig door middel van een niet-invasieve in vivo techniek de dosisafgifte in 3D te controleren gedurende complexe patiëntbehandelingen. De wetenschappelijke resultaten, zoals de beschrijving van de ontwikkelde fysische modellen, zijn gepubliceerd en hebben geresulteerd in een proefschrift. De methode wordt inmiddels gebruikt voor alle patiëntenbehandelingen uitgevoerd met geavanceerde bestralingstechnieken in het Nederlands Kanker Instituut. Een internationaal consortium test de software, in samenwerking met een fabrikant van bestralingsapparatuur, voordat een commerciële versie beschikbaar komt. HFCSVJLFS T Elekta Ltd., Crawley (Groot

Brittannië) / Nederlands Kanker Instituut, Amsterdam / Royal Marsden Hospital, Sutton (Groot Brittannië) / Technische Universiteit Delft / Universitair Medisch Centrum St. Radboud, Nijmegen

/ radboud universiteit nijmegen

QSPKFDUMFJEFS

3-D DOSIMETRIC VERIFICATION OF ADVANCED IRRADIATION TECHNIQUES FOR CANCER PATIENT TREATMENT

N

#$#

/ nederlands kanker instintuur

06777

NKI

INTRINSIC RADIOPACITY FOR EMBOLIC MICROSPHERES


EXPLORATION AND TRAINING OF MUSIC PERFORMANCE SKILLS BY MEANS OF ADAPTIVE MONITORING AND VISUAL FEEDBACK

DEVELOPMENT AND OPTIMIZATION OF A NEW BIOLOGICAL PROCESS FOR NITROGEN REMOVAL FROM WASTE WATER USING EXHAUST FUMES (NOX PROCESS)

EXTREMELY ACIDOPHILIC SULFUR-OXIDISING BACTERIA: NEW TOOLS FOR INNOVATION OF BIOFILTRATION

ON-LINE INTERPRETATION OF IMAGINED TEMPORAL PATTERNS FROM EEG: THE NEXT STEP TOWARDS NEURONAL CONTROL OF MOTOR AND COMMUNICATION PROSTHESES

06301

06352

06353

06614

# #"

#""

# #"

$ #"

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS


QSPGESJS 18. %FTBJO


QSPGESJS .4. +FUUFO DPOUSBDUFO (FIFJNIPVEJOH (SPOUNJK /FEFSMBOE #7 8BUFSTDIBQ )PMMBOETF %FMUB 8BUFSTDIBQ 3FHHF FO %JOLFM 6##":3 56%5/8 3BECPVE 6OJWFS TJUFJU /JKNFHFO (SPOUNJK /FEFSMBOE #7 UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPGESJS .4. +FUUFO UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPGESJS 18. %FTBJO UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Het doel van het project is de

EPFMTUFMMJOH Het NOx proces werd onder-

EPFMTUFMMJOH Koolstof disulfide (CS ) is 2

ontwikkeling van een visueel feedback systeem dat muziekstudenten helpt bij het oefenen van expressie in de uitvoering van muziek. Het doel van muziekuitvoering is niet zozeer om de noten tot klinken te brengen zoals genoteerd in de partituur, maar om dit te doen op een muzikale en expressieve manier, waarbij stijlgevoeligheid, controle, precisie, en een gevarieerde interpretatie een belangrijke rol spelen. Het vergt jaren van training om een behoorlijk niveau te bereiken en expressie is een van de meest ontoegankelijke en abstracte dimensies van muziekuitvoering om te leren en te onderwijzen.

zocht om tot een innovatief nieuw proces voor stikstofverwijdering uit afvalwater te komen. Vergeleken met conventionele stikstofverwijdering zou er wel 60% energie bespaard worden omdat veel minder zuurstof nodig is. Tegelijkertijd is het op deze manier mogelijk om schadelijke NOx gassen

een giftig en explosief oplossingmiddel dat veel gebruikt wordt in de rubber en viscose industrie. De biologische zuivering van (CS2) vervuilde lucht is

EPFMTUFMMJOH Dit project gebruikt nieuwe methodes van ‘brain imaging’ en signaal verwerking voor mens-machine interactie door middel van classificatie van EEG signalen. Het doel is om patiënten met stoornissen in staat te stellen om huishoudelijke apparaten te besturen (bijvoorbeeld de TV) en zelfs om te communiceren (met tekstscherm of spraaksynthese). Onderzoek naar nieuwe methodes en interfaces staat centraal, om bestaande systemen mogelijk te verbeteren.

SFTVMUBBU OB KBBS Vier prototypes zijn

ontwikkeld en getoetst onder conservatorium studenten en beginners. De effectiviteit van verschillende vormen van feedback zijn onderzocht en een uiteindelijke techniek die tot een generiek product kan leiden is gedefinieerd. Ontwikkeling van deze laatste techniek tot een commercieel product wordt thans onderzocht in Sheffield (door Renee Timmers). Het project heeft twee vervolgprojecten mogelijk gemaakt: In ‘Zien hoe je praat’ (gefinancierd door Stichting IT Projecten), wordt visualisatie van aspecten van spraak gebruikt voor spraaktherapie. In ‘Ear-Opener: Learning auditory categories by means of brain signals’ (gefinancierd door STW) worden de technieken gecombineerd met neurofeedback. HFCSVJLFS T Conservatory of Amsterdam,

Amsterdam / LCN Software for education, Dieren / Royal Conservatoire, ’s-Gravenhage

te verwijderen. Daarnaast moest inzicht verkregen worden in de NOx emissie van conventionele en nieuw afvalwaterzuiverings installaties


een veilig en efficient alternatief voor de reguliere chemische methodes. Dit project had tot doel de efficiëntie van de biofilters verder te verhogen door oplossingen te vinden voor de bestaande bottlenecks: verzuring door CS2 omzetting naar zwavelzuur, en blokkering van de filter door biomassa en zwavel productie.

SFTVMUBBU OB KBBS Het doel van dit stw

project was om inzicht te verkrijgen in het NOx metabolism van aërobe ammonium oxideerders in rein- en mengcultures. De experimentele aanpak bestond uit fysiologische experimenten, microbiële populatieanalyse en metabole analyse. Het NOx effect werd zeer beperkt waargenomen in aërobe reincultures, maar was afwezig in mengcultures die relevant zijn voor toepassing in de afvalwaterzuivering. Onder zuurstofloze omstandigheden konden wel grote hoeveelheden NOx verwijderd worden. Tevens hebben metingen in volle schaal reactoren veel inzicht opgeleverd over de uitstoot van NOx en lachgas (N2O) in deze installa-


SFTVMUBBU OB KBBS Een aantal van de SFTVMUBBU OB KBBS Tijdens het onderzoek

zijn nieuwe CS2 omzettende stammen van extreem zuurtolerante microorganismen geisoleerd uit zure ecosystemen met een actieve zwavelcyclus. Deze microorganismen kunnen groeien bij hoge zwavelzuurconcentraties van tot 10% w/v, een concentratie die het hergebruik van het zuur economisch haalbaar maakt. Het mechanisme van de CS2 omzetting is opgehelderd door middel van het bepalen van de enzym sructuur. Hoewel alle stammen zwavel bleken te produceren als een van de tussenproducten van CS2 omzetting

ties. Dit inzicht kan gebruikt worden voor het opstellen van betere richtlijnen ten aanzien van emissie en voorkomen van NOx door afvalwaterzuiveringen.

naar zwavelzuur, waren sommige stammen veel efficienter in de zwavel afbraak dan andere. De performance van biofiltratie kan daarom verbeterd worden door gebruik van de meest efficiënte stammen.

HFCSVJLFS T Grontmij Nederland BV,

HFCSVJLFS T Akzo Nobel Functional

De Bilt / Technische Universiteit Delft / University of Bayreuth (Duitsland) / Waterschap Hollandse Delta, Ridderkerk / Waterschap Regge en Dinkel, Almelo

Chemicals GmbH & Co.KG, Köln (Duitsland) / Bioway CS2 BV, Ede / Nylonge Corporation, Cleveland (Verenigde Staten) / TNO Kwaliteit van Leven, Zeist

onderzochte nieuwe methodes was veelbelovend genoeg om op verder te werken. Het voorstellen van subjectieve accenten op ritmes won een prijs voor meest innovatief design op een internationale conferentie. Binnen het project is software ontwikkeld (BrainStream, GPL-licentie) voor definitie en uitvoering van BCI-experimenten. De resultaten uit dit project hebben na verdere ontwikkeling in een vervolgproject (SmartMix BrainGain) geresulteerd in een octrooi voor het gebruik van de gewatermerkte stimuli, wat door RE-phrase (MKB) wordt gekocht. In dit vervolgproject zijn blijvende samenwerkingen met gebruikers gerealiseerd. Desain, P. & Farquhar J., 2008. Method for processing a brain wave signal and brain computer interface. P6022186NL HFCSVJLFS T Biosemi, Amsterdam /

Brainclinics Diagnostics BV, Nijmegen / Newcastle University, Newcastle upon Tyne (Groot Brittannië) / Sint Maartenskliniek, Nijmegen


JASON, A GENERIC ARCHITECTURE FOR SECURE REMOTE MANAGEMENT

EARLY FRUIT DEVELOPMENT AND ITS ROLE IN TOMATO FRUIT PRODUCTION AND QUALITY

PREDICTING FRACTURE RISK IN PATIENTS WITH METASTATIC BONE DEFECTS

LOW DEFECT DENSITY FREE-STANDING GAN SUBSTRATES BYGAN BOULE GROWTH VIA HVPE

06677

06705

06778

06937

"#"

#""

# $"

# #"

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

ESJS & 1PMM UPUBMF UPFXJK[JOH JO UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPGES $ .BSJBOJ UPUBMF DPOUSBDUFO "GTUBOETWFSLMBSJOH 3 6 /VOIFNT /FUIFSMBOET #7 86313* UPUBMF JOLPN TUFO JO FVSP

ES &+. 5BODL UPUBMF UPF DPOUSBDUFO 4BNFOXFSLJOH 6OJWFSTJUBJS .FEJTDI $FOUSVN 4U 3BECPVE 'VSMPOH 3FTFBSDI $IBSJUBCMF 'PVOEBUJPO

ES 13 )BHFNBO UPUBMF UPF DPOUSBDUFO -FUUFS PG JOUFOU 1IJMJQT 3FTFBSDI 36 *.. 0QUJF -JDFOUJF 1IJMJQT &MFD USPOJDT /FEFSMBOE #7 UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

EPFMTUFMMJOH De project beoogt het veilig

EPFMTUFMMJOH Doel is inzicht te verschaffen

EPFMTUFMMJOH Het doel van het project was

EPFMTUFMMJOH Doel was het verbeteren van

verbinden van op afstand beheerbare apparaten, die in eigendom, in beheer en/of toegankelijk zijn van verschillende partijen met verschillende, soms zelfs tegenstrijdige belangen. In de nabije toekomst zullen verschillende toepassingen van dergelijke apparaten op de markt verschijnen. Om succesvol te zijn, dienen deze apparaten over een sterke beveiliging te beschikken waarmee privacy kan worden gegarandeerd.

in de rol en het belang van de verschillende processen tijdens vroege vruchtontwikkeling van de tomaat, en hun effect op vruchtkwaliteit te bepalen. Hiermee kunnen genen en middelen verkregen worden om deze cellulaire processen te volgen en te veranderen tot bijvoorbeeld vruchtkwaliteit.

om een computermodel te ontwikkelen waarmee het risico op een botfractuur kan worden voorspeld bij individuele patiënten met een uitzaaiing van kanker in hun dijbeen. Het computermodel is gebaseerd op een kwantitatieve CTscan. Het bestaat uit de 3-dimensionale geometrie van het dijbeen met de bijbehorende verdeling in botdichtheid. Op het model wordt een (realistisch) krachtenspel aangebracht waarna uitgerekend wordt hoe sterk het, specifieke, dijbeen is.

de materiaalkwaliteit en daarmee de prestaties van hoogvermogen groep III/nitride laserdiodes en LEDs door het mogelijk maken van homoepitaxiale groei. Doelstelling is de hiervoor benodigde GaN-substraten te vervaardigen met een hoge materiaalkwaliteit tegen economisch verantwoorde condities via de Hydride Vapor Phase Epitaxy (HVPE) methode.

FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Om dit doel te bereiken

heeft het JASON project een veilige, object georiënteerd, gedistribueerd programmeerbaar platform ontwikkeld voor smartcards en embedded systemen. Het platform biedt algemene veilige toegang tot objecten en hun methoden, ongeacht hun huidige locatie. De JASON platform is een middleware laag die een willekeurig aantal smartcards, embedded apparaten, terminals en backoffice-systemen via het internet veilig met elkaar kan verbinden. HFCSVJLFS T Capgemini Nederland BV,

Utrecht / Chess BV, Haarlem / NXP Semiconductors, Eindhoven / TNO Brightsight BV, Delft

UPFXJK[JOH JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Er is gekeken of er een

verband is tussen de cellulaire textuur en een aantal kwaliteitskenmerken. Er is gebruik gemaakt van verschillende cultivars van de bedrijven. Helaas kon geen duidelijke correlatie gevonden worden tussen de kwaliteitsparameters en de textuur van de vrucht. Ook is uitgegaan van één cultivar en daarin zijn variaties aangebracht in de expressie van genen die mogelijk betrokken zijn bij celdeling en celgroei. Er zijn veel transgene tomaten gemaakt waarin de expressie van celcyclusgenen veranderd is en een aantal zijn ook veranderd in grootte of celgroei. Dit leidde in de meeste gevallen tot vruchten met ongunstige eigenschappen (klein en versnelde uitdroging na oogst). Er is meer bekend geworden over de werking van deze genen en hun rol in de ontwikkeling van de tomaat. HFCSVJLFS T Enza Zaden BV (Enkhuizen)

H.J. Heinz BV, Benavente (Portugal) / H.J. Heinz BV, Nijmegen / Monsanto Holland BV, Bergschenhoek en Wageningen / Nunhems Netherlands BV, Nunhem / Rijk Zwaan Breeding BV, Fijnaart

XJK[JOH JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Het computermodel

is ontwikkeld en een pilot-studie aan patiënten is afgerond. De belangrijkste resultaten tot nu toe zijn dat het model gevalideerd is en, in een laboratoriumsetting, significant betere voorspellingen doet dan klinische experts. Voor wat betreft de patiëntenstudie kon het model onderscheid maken tussen patiënten die al dan niet een botfractuur hadden opgelopen. Op dit moment loopt er een vervolgproject (Furlong Foundation) waarin de focus ligt op het verder ontwikkelen van het model en het implementeren van realistische spierkrachten, die tijdens verschillende dagelijkse activiteiten een rol spelen. Door deze op het patiëntenmodel te zetten zal het model klinisch verder gevalideerd (en toegepast) kunnen worden. HFCSVJLFS T ESI Group, Delft /

Philips Healthcare Nederland BV, Best / Radiotherapeutisch Instituut, Leeuwarden

QSPKFDUMFJEFS

XJK[JOH JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Het project heeft geleid tot de ontwikkeling van een HVPEreactor waarmee zeer dikke lagen GaN gedeponeerd kunnen worden op saffiersubstraten. Het is mogelijk om in deze reactor drie wafers tegelijkertijd te plaatsen, wat natuurlijk economisch aantrekkelijk is. Deze lagen zijn van hun drager losgemaakt via de zogenaamde laser lift-off-methode en via spontane separatie. Twee methoden zijn ontwikkeld en toegepast om de dislocatiedichtheid aanzienlijk omlaag te brengen. Het groeiproces is tot in detail onderzocht en gesimuleerd. Dat heeft geleid tot het groeien van dikke lagen zonder scheurvorming. Helaas heeft samenwerking met het bedrijfsleven er niet toe geleid dat deze vindingen op de markt zijn gebracht. HFCSVJLFS T Cedova BV, Eindhoven /

Chalmers University of Technology, Göteborg (Zweden) / CrystalQ BV, Stadskanaal / Defensie Materieel Organisatie, Den Helder / Ministerie van Defensie, ’s-Gravenhage / NXP Semiconductors, Nijmegen / Philips Research, Eindhoven / TNO, ’s-Gravenhage


06582

06652

# $"

$ #"

QSPKFDUMFJEFS

ES " "NFMJOL UPUBMF UPFXJK DPOUSBDUFO /PWFM QPMZQFQUJEFT BOE VTF UIFSFPG

QSPGESJS / #PN UPUBMF UPF DPOUSBDUFO (FIFJNIPVEJOH 7FSBUIPO .FEJDBM &SBTNVT .$ &SBTNVT .$ 56 % &8* . & &SBTNVT .$ 0MEFMGU 6MUSBTPVOE #7 &SBTNVT .$ 0QUJF 7FSBUIPO .FEJDBM UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

EPFMTUFMMJOH In medisch diagnostische

EPFMTUFMMJOH Huidige volumebepaling

procedures waarbij de standaard technieken zoals ultrageluid, PET, MRI of CT onvoldoende contrast bieden, kunnen optische (licht) metingen helpen sneller en beter diagnoses te stellen door unieke extra informatie te verschaffen over de verdachte plekken. Doel van dit project was om met behulp van eenvoudige licht-reflectiemetingen extra diagnostische informatie over weefsel te verkrijgen om daarmee de huidige klinische procedures te versnellen en te verbeteren.

van de blaasinhoud met ultrageluid is gebaseerd op het in meerdere vlakken echografisch bepalen van de afstand tussen blaasvoorwand en achterwand. Het blijkt dat de hoeveelheid hogere harmonischen (of vervorming van de geluidspuls) gemeten in een echo op een vaste diepte toeneemt met de lengte van de doorlopen vloeistof (urine). Gebaseerd op dit principe en bij gebruik van een enkele, blaas omvattende, vaste brede ultrageluidsbundel of een paar vaste nauwe geluidsbundels, zou een geheel nieuwe en eenvoudige blaasvolume meetmethode mogelijk worden.

[JOH JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS In dit project hebben

we een techniek ontwikkeld waarbij we licht uit een halogeenlamp met behulp van een dunne glasvezel naar het verdachte weefsel leiden, en het teruggekaatste licht met dezelfde glasvezel weer opvangen. Deze techniek stelt ons in staat om minimaal-invasief overal in het lichaam de lokale weefselfysiologie en weefsel-ultrastructuur te kwantificeren. De ontwikkelde techniek biedt veel mogelijkheden om eenvoudig en goedkoop de huidige diagnostische procedures te versnellen en verbeteren, en wordt reeds standaard toegepast in wetenschappelijk diagnostisch onderzoek en voor het monitoren van therapieën. HFCSVJLFS T Luminostix BV, Rotterdam /

Ocean Optics BV, Duiven / Universitair Medisch Centrum Groningen

QSPKFDUMFJEFS

XJK[JOH JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Er is zeer veel aandacht

besteed aan verschillende typen ultrageluidstransducenten. Immers, waar bij conventionele echografie zenden ontvang frequentie gelijk is, is het bij de hier ontwikkelde methode van belang dat de transducent zendt op A MHz, en in ontvangst gevoelig is voor 2A MHz. Over deze transducenten is, via dit project, zeer veel kennis vergaard. Aangezien bij hogere geluidsdrukken het beschreven effect duidelijker naar voren komt is ook een onderzoek naar de veiligheidaspecten uitgevoerd. Bij de gebruikte geluidsdrukken zijn geen problemen te verwachten. Bestaande commerciële blaasvolume apparatuur is behoorlijk verbeterd door toevoeging van de nieuwe methode aan het huidige blaaswanddetectie algorithme. HFCSVJLFS T Erasmus MC, Rotterdam /

Oldelft Ultrasound BV, Delft / Technische Universiteit Delft / Verathon Medical, IJsselstein

/ universiteit twente

/ erasmus universiteit rotterdam

INSTANTANEOUS NON-INVASIVE ULTRASONIC MEASUREMENT OF BLADDER VOLUME

T

R

IN VIVO OPTICAL PROBING OF LOCAL TISSUE MORPHOLOGYAND PHYSIOLOGY USING DIFFERENTIAL PATHLENGHT SPECTROSCOPY


FAST AND DEPTH SENSITIVE LASER DOPPLER IMAGING OF TISSUE PERFUSION

SAND TRANSPORT IN OSCILLATORY FLOWS IN THE SHEET-FLOW REGIME

A MICRO-MACHINED SOLID-ACID FUEL CELL

EXCITING CHEMISTRY IN MICROREACTORS

06443

06586

06611

06626

$ $"

$$#

"""

"""

QSPKFDUMFJEFS

ES )+. #PVXNFFTUFS DPOUSBD UFO 0DUSPPJLPTUFO 654$ PDUSPPJFO " NFUIPE GPS 5SBOTGPSNJOH B 'FBUVSF 7FDUPS JOUP B #JOBSZ 4USJOH 3FHVMBUPST JOWPMWFE JO NVTISPPN GPSNBUJPO UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS



QSPKFDUMFJEFS

ESJS 8 4UFFOCFSHFO UPUBMF UPUBMF JOLPN

QSPKFDUMFJEFS

ESJS +4 3JCCFSJOL UPUBMF UPUBMF JOLPN

UPFXJK[JOH JO FVSP

UPFXJK[JOH JO FVSP

TUFO JO FVSP

TUFO JO FVSP

QSPGES +(& (BSEFOJFST

EPFMTUFMMJOH Laser Doppler technologie

EPFMTUFMMJOH Het Nederlands-Engelse

EPFMTUFMMJOH Gestreefd wordt naar de ont-

EPFMTUFMMJOH Doel is het onderzoeken van

zal worden ontwikkeld voor het snel meten van weefseldoorbloeding in grote weefseloppervlakten. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van CMOS imaging technologie, en zal een efficiënt algorithme voor data processing worden ontwikkeld. Bijkomende doelstelling is, om dit te doen als functie van de diepte in het weefsel. De ontwikkelde technologie moet worden geëvalueerd voor klinisch gebruik, in het bijzonder de diagnose van brandwonden.

project SANTOSS heeft als wetenschappelijk- en utilisatiedoel een nieuw model te ontwikkelen voor zandtransport nabij de zeebodem, opgewekt door (korte) golven, een netto stroming of een combinatie daarvan.

wikkeling van een innovatief type microbrandstofcel, werkzaam in het temperatuurgebied 120-200°C. De innovatie bestaat hieruit dat het elektrolyt is ingesloten tussen twee niet-poreuze waterstofpermeabele membranen, die tegelijkertijd dienst doen als elektroden voor de elektrodereacties. Doel van het onderzoek is tweeledig: (1) de exploratie van mogelijke vaste zuren als elektrolyten en ontwikkeling van methoden voor depositie van dunne films van deze materialen; (2) de micofabricage van de brandstofcel.

microreactoren waarin electronische stimuli worden toegepast op chemische processen om hun conversie en selectiviteit te vergroten. Het utilisatiedoel is het ontwikkelen van screening en analyse demonstrators gebaseerd op bovenstaande principes, waarmee eindgebruikers in chemische en farmaceutische industrie hun voordeel kunnen doen bij het vinden van efficiëntere of selectievere procesroutes voor productie.

SFTVMUBBU OB KBBS Door laboratorium-

keld dat weefselperfusie kan meten in een oppervlak van 10*10 cm2. Video-rate weergave van perfusie is mogelijk voor een beperkte tijdsduur, terwijl weergave met ongelimiteerde tijdsduur mogelijk is met een weergavesnelheid van 1 frame per 3.5 seconde. Een time-domain algorithme is ontwikkeld dat real time imaging voor onbeperkte duur mogelijk moet maken. Het systeem is geëvalueerd voor het afbeelden van brandwonden. De beeldkwaliteit blijkt voldoende te zijn voor brandwonddiagnose. Er is fundamenteel onderzoek verricht naar de eigenschappen van speckle contrast imaging, een opkomend alternatief voor laser Doppler perfusiemetingen.

onderzoek en onderzoek met numerieke modellen zijn nieuwe inzichten verkregen in de grote invloed die golfvorm en oppervlaktegolfverschijnselen op het zandtransportproces kunnen hebben. Versnellingsasymmetrie leidt tot additioneel kustwaarts transport in het sheet flow regime. Het netto zandtransport is onder oppervlaktegolven als gevolg van onder andere grenslaagstreaming en Lagrangiaans transport meer kustwaarts gericht dan in golftunnels, ook al is de horizontaal oscillerende stroming gelijk. Op basis van het experimentele onderzoek is door beide universiteiten (UT en Universiteit van Aberdeen) in overleg met bedrijfspartners een nieuw zandtransportmodel ontwikkeld. Hiermee worden betere resultaten bereikt dan met bestaande modellen. Inmiddels wordt er nauw samengewerkt met deze gebruikers in Nederland en Engeland. Een nieuw onderzoeksvoorstel is ingediend bij EPSRC en STW.

HFCSVJLFS T Academisch Ziekenhuis

HFCSVJLFS T ARCADIS Nederland BV,

Maastricht / Brandwondencentrum Rode Kruis Ziekenhuis, Beverwijk / Martini Ziekenhuis, Groningen / Perimed AB, Järfälla (Zweden)

Marknesse / Deltares, Delft / ENBE Ltd, Peterborough (Groot Brittannië) / HR Wallingford Ltd, Wallingford, Oxfordshire (Groot Brittannië) / UK DEFRA/EA, Helston-Cornwall (Groot Brittannië) / UK Environment Agency, Peterborough (Groot Brittannië)

SFTVMUBBU OB KBBS Een systeem is ontwik-

SFTVMUBBU OB KBBS Het project heeft de SFTVMUBBU OB KBBS De protongeleiding van

vaste zure fosfieten MH(PO3H), waarin M = Na+, K+, Rb+, Cs+, NH4+, werd geoptimaliseerd via chemische substitutie dan wel dispersie met oxidische nanodeeltjes. De beste performance werd gevonden voor het dispersie-versterkte KH(PO3H)-SiO2, een protongeleiding laat zien van 1,15×10^3 Ohm^-1cm^-1 bij 140°C. Receptuur werd ontwikkeld voor de fabricage van gedragen dunne lagen van het elektrolyt en van palladium (Pd) membranen. Aangetoond werd dat de faseovergang in sterke mate de waterstofpermeatie van Pd membranen beïnvloedt. Het project werd afgesloten met een test van KH(PO3H)-SiO2 in een conventionele brandstofcel. Aanvullend onderzoek is nodig om een microbrandstofcel te realiseren. HFCSVJLFS T Aquamarijn Microfiltration

BV, Zuthphen / Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo / Energieonderzoek Centrum Nederland, Petten / FuMaTech GmbH, Vaihingen-Enz (Duitsland) / NedStack fuel cell technology BV, Arnhem / TNO, Delft / TNO Industrie en Techniek, Eindhoven

volgende hoofdonderwerpen bestudeerd: Het mengen van druppels van enzymreactiemengsels in combinatie met MALDI-MS analyse, microplasma microreactoren, eiwitvouwingskinetiek in microstructuren, en ATRIR met een microreactor. Met name de microplasma en ATR-IR systemen zullen verder worden ontwikkeld to mogelijke nieuwe producten, in eerste instantie via nieuw onderzoek. Het project heeft 15 publicaties in internationale tijdschriften, 2 boekhoofdstukken en 2 proefschriften opgeleverd. De promovendi die op het project gewerkt hebben, hebben beiden hun carriere in de USA voortgezet, één van hen via een NWO Rubicon grant. HFCSVJLFS T Abbott Healthcare

Products BV, Weesp / DSM Innovative Synthesis BV, Geleen / Fuji Photo Film BV, Tilburg / House of Innovation BV, Doesburg / Micronit Microfluidics BV, Enschede / MSD Oss, Oss / Radboud Universiteit Nijmegen / TNO, Delft / Wageningen Universiteit & Researchcentrum


THERE’S PLENTY OF ROOM AT THE TOP

LOW DRIFT MICRO-FLOWSENSORS

MULTI-ANALYTE FOOD SCREENING WITH μFLUIDIC BIOCHIPS

TOWARDS NON-INVASIVE ACOUSTO-OPTIC, QUANTITATIVE MONITORING OF CHEMICAL SPECIES IN HUMAN BLOOD OR TISSUE

06630

06634

06635

06656

"$"

$$#

# #"

"#"

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES + 4DINJU[ UPUBMF PDUSPPJFO 0TDJMMBUPS CBTFE PO UIFSNBM EJGGVTJPO

QSPGES .$ &MXFOTQPFL UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP


QSPGESJS " WBO EFO #FSH UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

UPFXJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH In dit project wordt beoogd,

EPFMTUFMMJOH Flowsensoren worden gebruikt om stroming van gas of vloeistof te meten. In thermische flowsensoren wordt het gas of de vloeistof lokaal opgewarmd en de temperatuursverdeling rondom het verwarmingselement wordt gemeten. De basiselementen van de sensoren zijn opgebouwd uit dunne metaalfilms welke het probleem hebben dat hun eigenschappen onderhevig zijn aan drift. Twee innovaties worden onderzocht: (1) meting van temperatuurverschillen met behulp van geïntegreerde thermokoppels en (2) implementatie van een regelsysteem rondom de verwarmingselementen en temperatuursensoren.

EPFMTUFMMJOH In het project ‘Multi-analyte

EPFMTUFMMJOH Het doel van dit project

food screening with μfluidic biochips‘ zijn lab on a chip technieken en nieuwe methodes ontwikkeld voor het multiplex meten van gezondheidsbedreigende stoffen in voedingsmiddelen met behulp van de imaging Surface Plasmon Resonance technologie. Twee promovendi hebben op verschillende lokaties (UT en WUR) gewerkt aan dit project. Uiteindelijk konden (wettelijk gereguleerde) stoffen in voedingsmiddelen succesvol worden bepaald

was om een niet-invasieve optische methode te ontwikkelen om kwantitatief en lokaal de concentratie van chemische componenten te bepalen in lichtverstrooiend materiaal. Een belangrijke toepassing van een dergelijke aanpak is om in het menselijk lichaam bijvoorbeeld de zuurstofconcentratie in bloed, glucose gehalte, of cholestrol concentratie in ‘real’ time te kunnen bepalen zonder bloed af te nemen.

UPFXJK[JOH JO FVSP

nieuwe functies toe te voegen aan microchips. Hiertoe worden microchips eerst op een traditionele manier gefabriceerd, en dan nabewerkt. Bovenop de kale microchip worden nieuwe bouwstenen geplaatst die andere functies mogelijk maken. Met deze methode zijn extreem gevoelige stralings-beeldopnemers gemaakt, zonnecellen toegevoegd aan chips, en procesthermometers ingebouwd. SFTVMUBBU OB KBBS Een nieuw type stra-

lings-beeldopnemer is gerealiseerd. Deze detector kan 2D en 3D beelden maken van alle typen ioniserende straling. Kleinschalige productie wordt nu opgestart bij IZM in Berlijn (waarbij het gaat om honderdtallen). We hebben daarnaast aangetoond dat dunne-film zonnecellen direct op een chip kunnen worden aangebracht. Dit brengt ‘Smart Dust’ (draadloze autonome microsys-temen) een stap dichterbij. Ten slotte is een nieuw soort thermometer ontwikkeld waarmee de temperatuurgeschiedenis van een substraat kan worden herleid met een eenvoudige meting. Hierover is een octrooi ingediend. HFCSVJLFS T Deutsches Elektronen-

Synchrotron DESY, Hamburg (Duitsland) / FEI Company, Eindhoven / LioniX BV, Enschede / MAPPER Lithography, Delft / NXP Semiconductors, Eindhoven / Organisation Européenne pour la Recherche Nucléaire, Genève (Zwitserland) / PANalytical BV, Eindhoven / Photonis-DEP BV, Roden / Universiteit Twente


SFTVMUBBU OB KBBS De temperatuurmeting

met thermokoppels blijkt inderdaad een goede manier om een offsetvrije sensor te realiseren. Sensoren met extreem lage drift zijn gedemonstreerd. Daarnaast is onderzoek gedaan naar alternatieve oplossingen. De verschillende meetmethodes zijn gedemonstreerd in praktische flowsensoren. Hiertoe is een fabricageproces ontwikkeld om buizen van silicium nitride in het oppervlak van een silicium wafer te integreren. Deze fabricagemethode blijkt ook erg interessant voor andere flow sensoren en wordt onder andere ook gebruikt voor fabricage van een microCoriolis flowsensor. Deze laatste sensor wordt op dit moment verder ontwikkeld richting een commercieel product. HFCSVJLFS T Applied Instruments,

Vlissingen / Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo / LioniX BV, Enschede / Micronit Microfluidics BV, Enschede / Sensata Technologies Holland BV, Almelo / TNO, Delft / Universiteit Twente

ES 31) ,PPZNBO UPUBMF PDUSPPJFO 4ZODISPOPVT 1IBTF %FUFDUJPO $JSDVJU

SFTVMUBBU OB KBBS De ‘beste’ detectie-

getoond dat een op iSPR gebaseerde biosensor een veelzijdig platform is voor het in korte tijd testen van voedingsmiddelen op de aanwezigheid van een groot aantal uiteenlopende stoffen. Verder is met behulp van een filter met nanoporiën een nieuwe methode ontwikkeld om niet specifieke binding van matrix componenten aan chips te onderdrukken. RIKILT-WUR inventariseert momenteel de beste mogelijkheden om de nieuwe testen voor onder andere antibiotica en voedselallergenen te vercommercialiseren.

methode is proefondervindelijk vastgesteld. Het proof-of-principle is aangetoond in een modelsysteem voor weefsel: de oxygenatietoestand kon binnen 10% met een ruimtelijke resolutie van 2 mm worden vastgesteld. Ook in dierlijk weefsel kon de aanwezigheid van lokale absorbers met bovengenoemde resolutie worden vastgesteld. Er is een nieuwe imaging methodiek ontwikkeld om in weefsel de aanwezigheid van lokale absorbers kwantitatief te bepalen, met een resolutie die veel beter is dan de resolutie die wordt behaald met behulp van ‘diffusie optische tomografie’.

HFCSVJLFS T IBIS Technologies BV,

HFCSVJLFS T 2M Engineering Ltd,

Hengelo / LioniX BV, Enschede / MSD Oss, Oss / Wageningen Universiteit & Researchcentrum

Veldhoven / Artinis Medical Systems BV, Zetten / ESAOTE Europe BV, Maastricht / Medisch Spectrum Twente, Oldenzaal

SFTVMUBBU OB KBBS In dit project is aan-


IPID, INTEGRATED POLICY-BASED INTRUSION DETECTION

PROBITE, PROTECTION OF BIOMETRIC TEMPLATES

PINPAS JC, PROGRAM INFERRED POWER-ANALYSIS IN SOFTWARE FOR JAVA CARD

DESIGN RULES FOR CLOSE TOLERANCE AND LUBRICANT FREE PISTON COMPRESSORS

06679

06682

06687

06715

#$#

# #"

# #"

#""

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES 3+ 8JFSJOHB UPUBMF DPOUSBD UFO -JDFOUJF 'PY*5 0QUJF 5/0*$5 PDUSPPJFO $PVQMFE DBWJUZ MBTFS EJPEF GPS HFOFSBUJOH DIBPUJD TJHOBMT UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

ESJS 3/+ 7FMEIVJT UPUBMF DPOUSBDUFO 0QUJF -JDFOUJF 1IJMJQT 3FTFBSDI &VSPQF &JOEIPWFO PDUSPPJFO .FUIPE GPS TFMFDUJPO PG DPXT QSPEVDJOH NJML XJUI JNQSPWFE GBUUZ BDJE DPOUFOU UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

UPFXJK[JOH JO FVSP

UPFXJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Zogenaamde intrusion

EPFMTUFMMJOH Het project ProBiTe betreft

EPFMTUFMMJOH Het PINPAS JC project

EPFMTUFMMJOH Doel is het formuleren van

detection systems die op dit moment beschikbaar zijn om computernetwerken van organisaties te beveiligen, observeren gebeurtenissen op een relatief laag abstractieniveau. Door het grote aantal gebeurtenissen dat voorkomt op dat niveau zijn deze tools of ineffectief of inefficiënt. Het doel van IPID is om zowel effectiviteit als efficiëntie te verhogen door gebeurtenissen op een laag abstractieniveau te koppelen aan gebeurtenissen op een hoger niveau dat betekenisvol is voor de gebruikersorganisatie.

de integratie van biometrische identificatie in beveiligingssystemen. Er is veel kennis in de wereld op de afzonderlijke thema’s van biometrische identificatie en veiligheid, maar juist de combinatie geeft aanleiding tot nieuwe onderzoeksvragen. In het bijzonder, ProBiTe richt zich op de problematiek van het combineren van biometrische identificatie en template bescherming.

bestudeert side-channel gevoeligheid van smartcards, in het bijzonder geavanceerde power analysis en fault attacks het Java Card platform. Verschillende aanvallen worden beoordeeld voor hun impact op Java Card zowel op source code als op byte code niveau. Formele methoden worden toegepast om veiligheidseisen te specificeren en veiligheid van referentie applets te bewijzen. Om experimenten te faciliteren wordt een software omgeving geconstrueerd die ook gebruikt kan worden voor de validatie van de impact rating en tegenmaatregelen ontwikkeld tijdens het project.

ontwerpregels voor ongesmeerde zuigercylinder combinaties. Nauwe passingen tussen de zuiger en de cylinder moeten gerealiseerd worden om ‘blowby’ te minimaliseren. Voorspelling van thermische vervormingen met een nauwkeurigheid van 10 tot 100 nm is daarom vereist.

UPFXJK[JOH JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Het onderzoek heeft

geleid tot een aantal nieuwe gepatenteerde intrusion detection systems die op dit moment door een start-up (SecurityMatters, www.securitymatters.eu) op de markt worden gebracht. Met deze systemen is het doel van het project bereikt: zij zijn efficiënter en effectiever doordat ze minder ‘false positives’ genereren. De ontwikkeling van deze systemen heeft tot nieuwe inzichten geleid in intrusion detection op basis van analyse van abnormale gebeurtenissen, die deze systemen automatisch kunnen herkennen. Het onderzoek heeft ook geleid tot een nieuwe manier voor het analyseren van aanvallen die uit meerdere stappen bestaan in netwerken van grote organisaties. HFCSVJLFS T Capgemini Nederland BV,

Utrecht / Fox-IT Forensic IT Experts BV, Delft / Rabobank Nederland, Utrecht / Rabobank Nederland, Zeist / TNO, Delft

SFTVMUBBU OB KBBS Het project is succes-

vol geweest in het oplossen van de problemen van het combineren van biometrische identificatie en template bescherming. Vingerafdrukherkenning werd gebruikt om de gebruiker te identificeren en de gebruiker de juiste rechten te geven om een apparaat te bedienen. Template bescherming werd gebruikt om de biometrische data te beschermen. Deze oplossing is gevalideerd in een home-netwerk demonstrator die is ontwikkeld bij Philips Research. ProBiTe heeft de Europese Biometrie Forum Industrial Award 2009 ontvangen. ProBiTe krijgt een follow-up met de deelname van de UT aan het EU KP7 project Turbine. HFCSVJLFS T Dartagnan BV, Luchthaven

Schiphol / De Nederlandsche Bank NV, Amsterdam / Philips Research, Eindhoven / Priv-ID BV, Eindhoven / SAGEM, Parijs (Frankrijk) / Technische Universiteit Eindhoven

TUFO JO FVSP

ES +* EFO )BSUPH UPUBMF UPUBMF JOLPN

SFTVMUBBU OB KBBS Aan de Radboud

Universiteit is de Java Card expertise opgebouwd in het PINPAS JC project en gebruikt in verschillende vervolgprojecten waarin commercieel contractonderzoek is gedaan, soms in samenwerking met commerciële partijen. Voor de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW) is een operationeel prototype voor een elektronisch rijbewijs gemaakt, de eerste implementatie van een nieuwe internationale ISO standaard voor elektronisce rijbewijzen. De groep doet geregeld consultancy voor het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties rond de beveiliging van het Nederlandse elektronische paspoort en identiteitskaart. Samen met PWC en Collis, is een onderzoek gedaan naar de technische en operationele veiligheid van elektronische paspoorten. HFCSVJLFS T Riscure BV, Delft /

STMicroelectronics, Zaventem (België) / TNO, ’s-Gravenhage / TNO Brightsight BV, Delft

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS + )VÏUJOL UPUBMF DPOUSBDUFO (FIFJNIPVEJOH OW #FLBFSU TB 65 $58 PDUSPPJFO 1SPDFTT GPS UIF QSFQB SBUJPO PO BO BMMZM BMLZM FUIFS CZ $BUBMZJD " M M Z M B U J P O UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP UPFXJK[JOH JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Van verschillende

materiaalcombinaties zijn de wrijvingsen slijtage-eigenschappen gemeten. Aan de hand van numerieke modellen is begrip verkregen van het gedrag van ongesmeerde contacten onder condities zoals deze heersen in zuigercylinder combinaties. De modelvoorspellingen zijn gevalideerd met een gasveer compressor proefopstelling. In afwezigheid van enig smeermiddel is het werkgas altijd schoon. Dit zal de onderhoudsintervallen aanzienlijk verlengen en ook de koelinstallatie zal beter functioneren. Ook voor medische applicaties is de smeermiddel vrije zuiger-compressor zeer geschikt. In Nederland zijn belangrijke fabrikanten van koel, vries- en cryogene apparatuur die produceren voor de wereldmarkt. Zij hebben dit project gesteund in de vorm van begeleidings- en consultancy uren en apparatuur voor testdoeleinden. HFCSVJLFS T Bekeart Advanced Coatings

NV, Zulte (België) / GEA Grasso BV, ’s-Hertogenbosch / Noble Products Germany GmbH, Rosslau (Duitsland) / Noble Products Twente BV, Enschede / nv Bekaert sa, Zwevegem (België) / Philips Consumer Lifestyle, Drachten / Stirling Cryogenics & Refrigeration BV, Son / Thales Cryogenics BV, Eindhoven / Universiteit Twente


BIOMIMETIC CAPILLARY NETWORKS FOR TISSUE ENGINEERING SCAFFOLDS

OPTICAL BACKPLANES

VIEWCORRECT: PREDICTABLE CO-DESIGN FOR DISTRIBUTEDEMBEDDED MECHATRONIC CONTROL SYSTEMS

FUNCTIONAL OXIDE AND COMPOSITE MICROPATTERNS BY DIRECT CONTACT PRINTING METHODS

06716

06986

07020

07053

# #"

$ #"

# #"

# #"

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES $" WBO #MJUUFSTXJKL UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS


UPFXJK[JOH JO FVSP

QSPGES . 1PMMOBV UPUBMF UPUBMF JOLPN

XJK[JOH JO FVSP

TUFO JO FVSP

TUFO JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Dit project heeft ten doel om

EPFMTUFMMJOH Conventionele elektronische

EPFMTUFMMJOH In de nabije toekomst zal

EPFMTUFMMJOH Een van de belangrijkste

implantaten te ontwikkelen waarin een homogene verdeling van zuurstof en voedingsstoffen mogelijk is. Ten eerste zullen er met behulp van holle polymere vezels 3-dimensionale microstructuren door een combinatie van 3D printen en wet spinning worden ontwikkeld waarin voedingsstoffen kunnen worden getransporteerd. Ten tweede zal er een biologisch vasculair capillair netwerk worden ontwikkeld met behulp van gedifferentiëerde humane beenmergcellen. Ten derde zullen er bioreactoren ontwikkeld worden om het transport van voedingsstoffen in de holle polymere vezels te verzekeren. Hierdoor wordt door stap 1 en 3 de toevoer van nutrienten in het construct verzekerd terwijl door stap 2 een snelle integratie in het vaatnetwerk van de gastheer kan worden bewerkstelligd.

componenten worden verbonden door koperen leidingen die geïntegreerd zijn op een printplaat. Dergelijke elektrische interconnects naderen hun fundamentele beperkingen in termen van data rate en het energieverlies. Verwachting is dat de huidige elektronische printplaten binnenkort worden vervangen door zogenaamde ‘optische

embedded software voor mechatronische producten meer eisen in flexibiliteit, betrouwbaarheid, veiligheid en robuustheid, terwijl de prestaties en de juistheid uitstekend moeten zijn. Die systemen zullen van meer heterogene hardware gebruik maken, waarbij ook software wordt vereist die meer heterogeen is. Het doel van het project was methodologische steun en prototype tools te ontwikkelen voor een voorspelbar ontwerp van gedistribueerde realtime embedded besturingssystemen voor mechatronische producten.

trends in de ontwikkeling van veel nieuwe technologieën betreft de miniaturisatie van componenten, om grootte en energieverbruik te minimaliseren. Vaak zijn hiervoor relatief dure cleanroom-technieken nodig, waardoor de toepassingen beperkt worden tot massaproductie, of technologieën met een grote toegevoegde waarde. Een eenvoudige en goedkope techniek functionele materialen op micro- of nanometerschaal te printen door middel van nanostempel technieken zou een veelheid aan nieuwe toepassingen mogelijk maken.

SFTVMUBBU OB KBBS Er is zo’n methodo-

SFTVMUBBU OB KBBS Er zijn een aantal

logie ontwikkeld en in een prototype tool verwerkt. De methodologie werd uitgeprobeerd bij verscheidene testopstellingen. Eerst bij de universiteit en later bij de industriële partners, Océ en Chess. Er is een speciale uitgebreide cursus ontwikkeld die ook aan systeemontwerpers van bedrijven is gegeven.

nieuwe zacht lithografische patroneringstechnieken voor functionele metaaloxides ontwikkeld. Patronen met een willekeurige graad van complexiteit, maar ook geïsoleerde objecten met laterale resoluties van 100 nm, kunnen worden gestempeld op oppervlakken van enkele vierkante centimeters grootte. De techniek is eenvoudig opschaalbaar naar de grootte van silicium wafers. De techniek is tevens geschikt om meerdere lagen over elkaar heen te printen. Het principe is toepasbaar op oxides met willekeurig samenstelling, zoals electrische, ferroelektrische, magnetische en optische materialen. De interesse in toepassing van zachte lithografie voor functionele oxides groeit, en heeft tot een vervolgproject geleid.

backplanes’. Doel van het project was om verlies-gecompenseerde optische backplanes te ontwikkelen met een geïntegreerde polymere optische golfgeleiderlaag.

ESJS +' #SPFOJOL UPUBMF UPF UPUBMF JOLPN

QSPKFDUMFJEFS

ESJS +& UFO &MTIPG

UPUBMF

UPFXJK[JOH JO FVSP

SFTVMUBBU OB KBBS Met succes is een

van voedingsstof-transport beschreven, waarbij een semi-doorlatende poreuze holle membraan gebruikt wordt om een capillair netwerk te vormen in een tissue-engineering scaffold. Het blijkt dat cellen zich goed hechten op de vezels en ook prolifereren. De structuur en het oppervlak van de vezels spelen hierbij een belangrijke rol. Er is aangetoond dat de vezels het leveren en afvoeren van voeding- en afvalstoffen verbeteren. Er is een methode ontwikkeld om een uniforme verdeling van cellen in de scaffold te bewerkstelligen.

epoxy materiaal geschikt voor lithografie ontwikkeld om optische golfgeleiders te integreren in elektronische printplaten. Zowel golfgeleider versterkers en een golfgeleider laser op basis van de ontwikkelde polymeer werden gedemonstreerd. Al2O3: Nd3+ kanaal golfgeleider versterkers op basis van silicium technologie werden gerealiseerd in het tweede gedeelte van het project. Een apparaat geïntegreerd op optische backplanes en verbonden door polymeer golfgeleiders is succesvol gerealiseerd. Een nieuw onderzoeksvoorstel, in samenwerking met twee toonaangevende bedrijven, is ingediend met het oog op de realisatie, integratie en commercialisatie van golfgeleider versterker structuren in optische backplane technologie.

HFCSVJLFS T Applikon Biotechnology

HFCSVJLFS T Cyner Substrates, Utrecht /

BV, Schiedam / DSM Biomedical, Geleen / DSM Research BV, Geleen / Gambro Dialysatoren GmbH, Hechingen (Duitsland) / Porogen BV, Bilthoven / Progentix BV, Bilthoven

IBM Research GmbH, Ruschlikon (Zwitserland) / LioniX BV, Enschede / TE Connectivity, ’s-Hertogenbosch / Thales Nederland BV, Hengelo

SFTVMUBBU OB KBBS Er is een nieuwe manier

QSPKFDUMFJEFS

HFCSVJLFS T ASML Netherlands BV,

Veldhoven / Chess BV, Haarlem / Chess Embedded Technology BV, Haarlem / Imotec BV, Hengelo / Imtech, Amersfoort / Ministerie van Defensie, ’s-Gravenhage / Océ Technologies NV, Venlo / Route 67, Waalre / TASS Nederland, Eindhoven / Technische Universiteit Delft


SPINTRONICS AT THE ATOMIC SCALE

U

07059

/ universiteit utrecht

"#" QSPKFDUMFJEFS JO FVSP

ES 3 +BOTFO

UPUBMF UPFXJK[JOH

NATAMYCIN AS A PERTURBATOR OF THE FUNGAL MEMBRANE

DEVELOPMENT OF CHIPS-DERIVED C5A RECEPTOR ANTAGONISTS FOR THE THERAPEUTIC USE IN INFLAMMATORY DISEASES

06524

06609

###

$ #"

QSPKFDUMFJEFS

ES + %JKLTUFSIVJT UPUBMF UPF UPUBMF JOLPN

XJK[JOH JO FVSP TUFO JO FVSP

QSPKFDUMFJEFS

QSPGES +"( WBO 4USJKQ DPOUSBDUFO 4BNFOXFSLJOH 6.$ 6USFDIU )PMEJOH #7 "MMJHBUPS #JPTDJFODF "# PDUSPPJFO .FUIPE BOE TZTUFN GPS BMFSU DMBTTJGJDBUJPO JO B DPNQVUFS OFUXPSL UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Het doel van het onderzoek

EPFMTUFMMJOH Onderzoek naar de werking

EPFMTUFMMJOH CHemotaxis Inhibitory

is een veelzijdige techniek te ontwikkelen voor het meten van magnetisme en spin afhankelijk elektronisch transport op de atomaire schaal, en de toepassing daarvan naar magnetische nanostructuren. De techniek die gebaseerd is op een nieuw ontwerp spin-gevoelige STM, maakt het mogelijk een ruime sortering aan materialen te meten bij kamertemperatuur waardoor nieuwe functionaliteiten mogelijk worden.

van natamycine kan leiden tot nieuwe fundamentele inzichten in het proces van ontkieming van schimmelsporen. Deze kennis kan leiden tot nieuwe formuleringen van natamycine en nieuwe mogelijkheden om voedselbederf tegen te gaan.

Protein of Staphylococci (CHIPS) is werkzaam als ontstekingsremmend geneesmiddel in mensen, maar bij sommige mensen treedt een licht allergische reacties op. Het doel is om binnen dit STW-project een nieuw CHIPS-gebaseerd product te leveren dat de interesse van investeerders of grote farmaceutische bedrijven zal trekken om het traject van klinische ontwikkeling met betrekking tot ontstekingsziekten in te gaan.

SFTVMUBBU OB KBBS Het is mogelijk geble-

ken de nieuwe techniek te realiseren. Er is een spin-elektronisch device ontwikkeld en geplaatst op het uiteinde van een STM. Het device fungeert als sensor die het mogelijk maakt de spin polarisatie te meten. Het prototype is een uitbreiding op de conventionele technieken waardoor meer informatie kan worden gegeven over het gedrag van spin-elektronische nanostructuren.

SFTVMUBBU OB KBBS Natamycine is getest

op membraanblaasjes en levende cellen (gistcellen en draadschimmels). Natamycine maakt geen openingen in de celmembraan zoals gebruikelijk bij polyeen antibiotica, maar werkt via binding aan ergosterol. Natamycine verstoort allerlei celprocessen waarin membraanblaasjes met elkaar versmelten of afgesnoerd worden en de werking van eiwitcomplexen in het membraan. Sommige typen sporen worden door natamycine gedood. Het ontkiemingsproces bij de schimmel Aspergillus niger, is uitgebreid in kaart gebracht met behulp van micro-arrays. Hieruit blijkt dat er veranderingen vroeg tijdens ontkieming plaatsvinden en dat natamycine de ontkiemende sporen weer gedeeltelijk terugdringt in de rusttoestand. Er is interesse naar de wetenschappelijke uitkomsten en er wordt vervolgonderzoek uitgevoerd en voorbereid. HFCSVJLFS T DSM Food Specialties,

Delft / Plant Research International, Wageningen / Royal FrieslandCampina, Wolvega / Unilever R & D, Vlaardingen / Universiteit Utrecht / Universiteit van Amsterdam / Van den Bos Flowerbulbs BV, Honselersdijk

SFTVMUBBU OB KBBS Met betrekking tot

de binn en het project ontwikkelde nieuwe generatie CHIPS is een proofof-principle nodig bij voorkeur in een varkensmodel. Inmiddels zijn wel al klinische fase I studies gestart. Het betrokken bedrijf, Alligator, zoekt momenteel partners die geïnteresseerd zijn in licenties op hun CHIPS-octrooien. Daarnaast is Alligator op zoek naar een (productie)partner met betrekking tot een Alligator Drug Candidate gericht tegen acute ontstekingsreacties geïnitieerd door reperfusie schade. HFCSVJLFS T Alligator Bioscience AB,

Lund (Zweden)


MAGNETIC RESONANCE THERMOGRAPHY FOR REAL-TIME FEEDBACK CONTROL OF THERMAL THERAPY

06648

06698

06771

$ #"

$$$

# #"

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS


XJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Doel is een volledig MRI-

EPFMTUFMMJOH Slechts een minderheid van

EPFMTUFMMJOH Doel van het project was

gestuurde behandeling van levertumoren met radioactieve holmiumbolletjes. Om dit te verwezenlijken worden methoden en technieken ontwikkeld voor de verschillende onderdelen van een behandeling: (a) preoperatieve evaluatie van de vaatstructuur en de doorbloeding van de lever en de tumor, (b) MRI-geleide toediening van holmiumbolletjes via de leverslagaders, (c) kwantificatie van de biodistributie van de holmiumbolletjes na toediening van respectievelijk een testdosis en een therapeutische dosis en (d) postoperatieve evaluatie van het behandelingsresultaat.

de paddenstoelen kan commercieel worden geproduceerd. Daarnaast moeten huidige productieprocessen van commercieel kweekbare paddenstoelen, worden verbeterd om de Nederlandse concurrentiepositie te handhaven. Nederland behoort tot de grootste producenten en exporteurs van champignons ter wereld. Doel was om genen te identificeren die het proces van paddenstoelvorming aanzetten. Met deze kennis kan de productie van kweekbare paddenstoelen worden geoptimaliseerd en kunnen niet-kweekbare paddenstoelen in de toekomst commercieel worden geproduceerd.

om methodes te ontwikkelen en verbeteren die het mogelijk maken om met een MRI scanner nauwkeurig temperatuurverdelingen in de patient te kunnen meten tijdens een kankerbehandeling gebaseerd op het lokaal verhitten van tumoren. Met deze methodes kan de verhittingsprocedure tijdens de behandeling gecontroleerd en gestuurd worden. In het bijzonder was er aandacht voor MRI thermometrie in weefsels die veel vet bevatten en waarin de bestaande methodes niet goed werkten.

SFTVMUBBU OB KBBS Een methode werd

SFTVMUBBU OB KBBS Genen zijn geïdentifi-

ontwikkeld om de MRI signalen van weefsels met holmiumbolletjes dichter te kunnen bemonsteren en nauwkeuriger te kunnen bestuderen dan tot dusverre mogelijk was. Voorts werden methoden ontwikkeld om holmiumbolletjes met hoog positief contrast af te beelden en om de kwantificatie van met name de hogere concentraties te verbeteren. Middels dierproeven werd aangetoond, dat het mogelijk is om op geleide van MRI de leverslagaders selectief te katheteriseren. Sedert begin 2010 worden verschillende binnen het project ontwikkelde methoden toegepast en klinisch geëvalueerd in een fase-I patiëntstudie onder auspiciën van de Holmium Research Group van het Centrum voor Beeldgestuurde Oncologische Interventies in het UMC Utrecht (zie ook: www.holmiumresearch.nl).

ceerd die betrokken zijn bij de regulatie van paddenstoelproductie in het laboratoriummodel het waaiertje. Met deze genen zou paddenstoelvorming verhoogd en beter kunnen sturen in tijd en plaats. Hiertoe is een DNA schakelaar geïdentificeerd die de regulatiegenen kunnen aanzetten middels een lokale warmtepuls. De vindingen zijn vastgelegd in twee patentaanvragen. De Nederlandse champignonindustrie heeft opties genomen op de patenten en ondersteunt een vervolgproject. Dit is bedoeld om de vindingen in commerciële paddenstoelproductie te implementeren.

het in kaart brengen en oplossen van problemen bij thermometrie in de borst veroorzaakt door de ademhaling en door het lokaal verhitten van vet. Een van de belangrijkste resultaten van het project is een methode om in weefsels die vet bevatten op nietinvasieve wijze de absolute temperatuur te meten. Dit STW-project heeft er mede toe geleid dat we momenteel samen met een industriële partner die vertegenwoordigd was in de gebruikerscommissie in een project deelnemen waarbinnen prototype apparatuur voor MRI-geleide hittebehandeling van kanker in de borst en in de lever wordt ontwikkeld.

HFCSVJLFS T Bromyc BV, Gennep /

HFCSVJLFS T Erasmus MC, Rotterdam /

C point, Horst / Certis Nederland, Maarssen / CNC Grondstoffen BV, Milsbeek / Hooijmans Champignons BV, Kerkdriel / Plant Research International, Wageningen / Productschap Tuinbouw, Zoetermeer / Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie, ’s-Hertogenbosch

Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden / Philips Healthcare Nederland BV, Best / Universitair Medisch Centrum Utrecht

ES $+( #BLLFS UPUBMF UPF UPUBMF JOLPNTUFO

XJK[JOH JO FVSP JO FVSP

HFCSVJLFS T Philips Healthcare Nederland

BV, Best / Phisimed, Maastricht / Universitair Medisch Centrum Utrecht

QSPGES )"# 8ÚTUFO DPO USBDUFO 0QUJF -JDFOUJF 6OJWFSTJUFJU 6USFDIU )PMEJOH #7 $ / $ (SPOE TUPGG FO # 7 U P U B M F J O L P N T U F O J O F V S P

ESJS -8 #BSUFMT

UPUBMF UPF

SFTVMUBBU OB KBBS Er werd gewerkt aan

/ vrije universiteit amsterdam

MASTER SWITCHES OF INITIATION OF MUSHROOM FORMATION

V

MAGNETIC RESONANCE IMAGING-GUIDED INTERNAL RADIATION THERAPY OF LIVER TUMORS WITH HOLMIUMLOADED MICROSPHERES


INTERACTIES TUSSEN ZIEN EN HOREN: HOE KUNNEN MULTI-MODALE DISPLAYS OPTIMAAL ONTWORPEN WORDEN

06684

06717

07079

# $"

$ $"

#""

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

QSPKFDUMFJEFS

[JOH JO FVSP

ESJS )+ #PT UPUBMF UPFXJK DPOUSBDUFO 0QUJF 5/0*$5 UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

UPFXJK[JOH JO FVSP

ES '. 2VBUUSPDDIJP UPUBMF PDUSPPJFO 1SPDFTT GPS UIF QSFQBSBUJPO PG BO BMMZM BSZM FUIFS CZ $BU BMZUJD 0"MMZMBUJPO UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP


EPFMTUFMMJOH DeWorm was een samen-

EPFMTUFMMJOH Blauwe bloemkleuren zijn

EPFMTUFMMJOH In dit project is onderzoek

werking tussen TNO en de VU, gericht op het ontwikkelen van een response systeem om: (1) nieuwe (zero-day) Internetaanvallen te detecteren, (2) daarvoor signatures te genereren, en (3) deze te gebruiken om de aanvallen te stoppen. Het primaire doel was een detectie- en beschermingssysteem voor netwerkgebruikers. Daarvoor was het voldoende om relatief langzame analyse toe te passen in honeypots. In de 2e fase maakten we de technologie toepasbaar in productiecomputers en zelfs smartphones.

erg gewenst in de belangrijkste snijbloemen (roos, anjer, lelie, chrysant) waar geen blauwe variëteiten bestaan. en kunnen de marktwaarde sterk verhogen. Anthocyanen (pigmenten die de bloem kleur bepalen) zijn ‘natuurlijke’ pH indicators; bij zure pH hebben zij een rode of paarse kleur, maar bij minder hogere pH verandert de kleur in blauw. Het doel van dit onderzoek is de activiteit (expressie) van PH regulerende genen van belangrijke snijbloemen te veranderen, om zo de verzuring van de vacuole te remmen en een blauwe bloemkleur te verkrijgen.

verricht naar multisensorische processen met name de interacties tussen het visuele en auditieve system. In experimentele studies hebben we bestudeerd hoe de informatiestromen die via de visuele en auditieve modaliteit binnenkomen elkaar beïnvloeden, en onder welke omstandigheden multisensorische integratie zal plaatsvinden. Het doel van het project is het ontwikkelen van kennis die gebruikt kan gaan worden bij het ontwerpen van geavanceerde multi-sensorische displays.

SFTVMUBBU OB KBBS Voor detectie gebruiken

wij dynamic taint analysis – een extreem nauwkeurige detectietechniek. Het systeem heet Argos en is vrij beschikbaar (geen patenten). Argos wordt mede daarom gebruikt in vele projecten wereldwijd (productie + onderzoek). In Nederland bijvoorbeeld door SURFnet. Daarnaast leidde het tot 4 top-publicaties, een PhD, en veel aandacht in de media (radio, boeken, tijdschriften, kranten). Het Argosteam is genomineerd voor de Vosko trofee. Argos is vervolgd in 3 EU projecten (800 Keuro). Tevens heeft het geleid tot een ERC Starting Grant van 1.3 Meuro voor de PI (de 1e keer dat een informaticus in Nederland deze prestigieuze grant won).

SFTVMUBBU OB KBBS In een nauwe samen-

werking tussen de Vrije Universiteit (VU) en een biotechnologie bedrijf (Florigene Ltd) hebben we genen geïsoleerd die de zuurgraad (pH) in de epidermis van bloemblaadjes (petalen) bepalen en daarmee de bloemkleur. Dit heeft geleid tot nieuwe inzichten in de mechanismes waarmee celllen de pH van interne compartimenten reguleren. Deze kennis opent de weg naar het gericht veranderen van bloemkleur in siergewassen en het verkrijgen van blauwe bloemen in onder anderen rozen. Deze uitvinding is beschermd door een octrooi gepubliceerd door de VU, STW en Florigene.

Nationaal Bureau voor Verbindingsbeveiliging, ’s-Gravenhage / SURFnet BV, Utrecht / Technische Universiteit Eindhoven / TNO, Delft / Universiteit Twente

SFTVMUBBU OB KBBS Dit onderzoek was

gericht op het verzamelen van achtergrondkennis op het gebied van multimodale interacties. Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat het zoeken naar een bepaald doel (een visuele stimulus) enorm kan worden verbeterd wanneer de presentatie van zo’n visuele stimulus gepaard gaat met een auditief geluid. We hebben aangetoond dat dit het gevolg is van multisensorische integratie. We hebben bovendien aangetoond dat het richten van visuele aandacht naar een bepaalde locatie in de ruimte niet kan voorkomen dat we worden afgeleid door een irrelevant geluid dat afkomstig is van een andere locatie. HFCSVJLFS T Koninklijke Luchtmacht,

HFCSVJLFS T Florigene Ltd, Collingwood, HFCSVJLFS T Govcert.nl, ’s-Gravenhage /

QSPGES +- 5IFFVXFT UPUB UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP

Australië / Florigene PTY Ltd, Bundoora (Australië) / Genetwister Technologies BV, Wageningen / Keygene NV, Wageningen

Soesterberg / Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Delft / Ministerie van Infrastructuur en Milieu, ’s-Gravenhage / Philips Research Laboratories, Eindhoven / Rijkswaterstaat, Delft / Thales Nederland BV, Hengelo

/ wageningen universiteit & researchcentrum

DEVELOPMENT OF BLUE FLOWER COLORS IN ORNAMENTAL SPECIES BY MOLECULAR TECHNOLOGY

W

DEWORM, WORM MONITORING ON INTERNET BACKBONES


PHOTOSYNTHETIC CELL FACTORIES

THE APPLICATION OF LED-TECHNOLOGY IN PLANT PRODUCTION

MILK GENOMICS INITIATIVE: CREATING THE KNOWLEDGE BASE AND TOOLS FOR GENETIC IMPROVEMENT OF MILK QUALITY TRAITS AND PRODUCT INNOVATION

06622

06662

06917

#$#

$##

$$#

QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS 3) 8JKGGFMT


QSPKFDUMFJEFS

ESJS 8 WBO *FQFSFO UPUBMF UPUBMF JOLPN


QSPKFDUMFJEFS

QSPGESJS +". WBO "SFOEPOL DPO USBDUFO 4 B N F O X F S L J O H 8 6 3 $ W # /FEFSMBOETF ;VJWFM 0SHBOJTBUJF )FBE P G G J D F ) ( UPUBMF JOLPNTUFO JO FVSP UPUBMF UPFXJK[JOH JO FVSP

EPFMTUFMMJOH Doel was een wetenschappe-

EPFMTUFMMJOH Doel was onderzoeken of

EPFMTUFMMJOH Het Milk Genomics Initiatief

lijke basis te leggen op het gebied van bioreactor-ontwerp, metabole fluxen en bio-raffinage op het gebied van micro-algen. Centraal stond de productie van ?-caroteen door de mariene alg Dunaliella salina. Deze alg is gebruikt als een modelorganisme om multidisciplinair onderzoek op te zetten om industriële productie van algen te realiseren.

en hoe assimilatie belichting in kassen door middel van LED’s kan resulteren in een betere productiviteit van planten, een betere energie efficiëntie en lagere lichtvervuiling van de omgeving. Een LED zendt licht uit in een smal golflengte gebied. De gevolgen die dit heeft voor plantproductiviteit en aanpassingen van het fotosynthetische apparaat zijn onvoldoende bekend om er optimaal gebruik van te kunnen maken bij het ontwerpen en toepassen van LED’s in lichtbronnen voor assimilatiebelichting.

is gericht op het opsporen van genen die bijdragen aan natuurlijke genetische variatie in melkkwaliteit, in het bijzonder in samenstelling van melkeiwit en melkvet. Het programma is gericht op het ontwikkelen van moleculaire merkers voor selectie en differentiatie in de melkveepopulatie om de aanwezig genetische variatie in melksamenstelling beter te benutten. Daarnaast levert het project belangrijke informatie voor het ontwikkelen van nieuwe producten op basis van melk.

SFTVMUBBU OB KBBS 3 aio’s zijn gepromo-

veerd: (1) op een metaboolmodel dat inzicht geeft in de procesomstandigheden om de productie van algenbiomassa op licht te maximaliseren. In de ontwikkelde reactor kan op zeer gecontroleerde wijze algen continu kweken en procesparameters on line meten; (2) op het secundaire metabolisme, maximalisatie van de concentratie van de gewenste eindproducten in algenbiomassa. (3) op het melken van algen, zoeken naar een eenvoudige extractie van het eindproduct. De VICI heeft een basis gelegd voor een multidisciplinair onderzoeksprogramma dat sterk gegroeid is, mede door belangstelling voor de productie van biobrandstoffen. Algenonderzoeksprogramma’s zijn ontstaan binnen het TTI water, Solar Cells en AlgaePARC. Hierbinnen wordt samen gewerkt met bedrijven uit de energiesector, chemiesector, levensmiddelensector en technologiesector.

SFTVMUBBU OB KBBS Het Milk Genomics SFTVMUBBU OB KBBS De momenteel verkrijg-

bare LED’s zijn nog steeds 15-25% minder energie efficiënt dan de gangbare hoge druk natrium lampen. Vervanging van deze lampen door LED’s zal vooralsnog niet leiden tot een lager energieverbruik. Door LED verlichting tussen het gewas te plaatsen in plaats van er boven, kan wel een hogere opbrengst van het gewas worden verkregen. Ook kan met LED verlichting de lichtkleur worden geoptimaliseerd. Bij de juiste lichtkleur is de jonge plant veel beter in staat het licht te onderscheppen waardoor deze sneller groeit. In samenwerking met leveranciers van LED systemen en met de tuinbouwsector wordt vervolgonderzoek gedaan. Ook zijn al systemen voor LED tussenbelichting op de markt gebracht.

HFCSVJLFS T Cognis Deutschland

GmbH&Co.KG, Düsseldorf (Duitsland) / DSM Food Specialties, Delft / Plant Research Internationa, Wageningen / Shell Global Solutions International BV, Amsterdam / Unilever R&D, Vlaardingen / Wageningen Universiteit & Researchcentrum

Initiatief heeft aangetoond dat er aanzienlijke genetische variatie is voor melkkwaliteit en heeft gebieden op het genoom van de koe geïdentificeerd die bij deze variatie betrokken zijn (octrooinummer: WO/2008/100145). Ook is aangetoond dat melkvetsamenstelling kan worden voorspeld met infrarood spectroscopie. De resultaten zijn voor fokkerijorganisatie CRV aanleiding om infrastructuur te ontwikkelen waarmee vetsamenstelling routinematig kan worden gemeten. Ook is aangetoond dat genetische variatie in het aandeel kaaseiwitten (caseïnes) in melkeiwit kan worden benut om efficiëntie van kaasproductie te verhogen. Op basis van de resultaten worden mogelijkheden voor differentiëren van boerderijmelk in kaart gebracht.

HFCSVJLFS T Ministerie van Economische

Zaken, Landbouw en Innovatie, Ede / Philips Lighting BV, Eindhoven / Philips Nederland BV, Eindhoven / Plant Dynamics, Wageningen / Productschap Tuinbouw, Zoetermeer / Universiteit Utrecht

HFCSVJLFS T FrieslandCampina,

Deventer / Holland Genetics BV, Arnhem / Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, ’s-Gravenhage / NZO, Zoetermeer


gebruikers bij 06 : Lijst STW-projecten 2005




-JKTU WBO HFCSVJLFST CFUSPLLFO CJK QSPKFDUFO

BioDetection Systems BV "NTUFSEBN 06935

HFTUBSU JO

Bio-Imaging Technologies BV -FJEFO 06666

Defensie Materieel Organisatie %FO )FMEFS 06937

Biomat BV .BBTUSJDIU 06777

Dejima Optical Films BV "SOIFN 06823

"

BioMedbooster .BBTUSJDIU 06777

Deltares %FMGU 06545 06586

2M Engineering Ltd 7FMEIPWFO 06656

Biomet Nederland BV %PSESFDIU 06563

Deutsches Elektronen-Synchrotron DESY

3T BV &OTDIFEF 06907

Biosemi "NTUFSEBN 06614

Abbott Healthcare Products BV 8FFTQ 06626

Biosphere Medical &FNOFT 06777

Dow Benelux BV 5FSOFV[FO 07057

Academisch Medisch Centrum

Bioway CS2 BV &EF 06353

DP Industries BV "MQIFO BBO EF 3JKO 06642

Borealis GmbH -JO[ 0PTUFOSJKL 07057

Dräger Medical BV #FTU 06672

Borealis Polyolefine GmbH

DSM Biomedical (FMFFO 06716

"NTUFSEBN ;VJEPPTU 06563 06633 06672 Academisch Ziekenhuis Maastricht

-JO[ 0PTUFOSJKL 07057

.BBTUSJDIU 06443 06777 Agentschap NL 6USFDIU 06461

)BNCVSH %VJUTMBOE 06630

DSM Composite Resins

Bosman Watermanagement 1JFSTIJM 06642

-VEXJHTIBGFO %VJUTMBOE 06561

AGPO Ferroli #SFEB 07107

Brainclinics Diagnostics BV /JKNFHFO 06614

DSM Food Specialties %FMGU 06524 06622

Airborne Composites BV T(SBWFOIBHF 06561

Brandwondencentrum Rode Kruis Ziekenhuis

DSM Innovative Synthesis BV (FMFFO 06626

#FWFSXJKL 06443

Akzo Nobel Chemicals BV "SOIFN 07065 Akzo Nobel Functional Chemicals GmbH & Co.KG ,ÚMO %VJUTMBOE 06353

Bronkhorst High-Tech BV 3VVSMP 06611 06634

Alligator Bioscience AB -VOE ;XFEFO 06609

BuNova Development BV ;XPMMF 06642

Almende BV 3PUUFSEBN 06531

Buro Medische Automatisering BV )PVUFO 06480

Alphatron Medical Systems BV 3PUUFSEBN 06633

$

ANSYS Netherlands ;PFUFSNFFS 06623

C point )PSTU 06698

Applied Instruments 7MJTTJOHFO 06634

CableFree Solutions Limited

Applied NanoSystems BV (SPOJOHFO 06927

.JEEMFTFY (SPPU #SJUUBOOJÑ 06908

6USFDIU 06677 06679 Carl Zeiss SMT AG 0CFSLPDIFO %VJUTMBOE 06907

;VUQIFO 06611 07213 ARCADIS Nederland BV .BSLOFTTF 06586

Cedova BV &JOEIPWFO 06908 06937

Arkema -BDR 'SBOLSJKL 07057

Certis Nederland .BBSTTFO 06698

Artinis Medical Systems BV ;FUUFO 06656

Chalmers University of Technology (ÚUFCPSH ;XFEFO 06937

ASML Netherlands BV 7FMEIPWFO 06617 06817 06907 07020 07213 ASTER Thermoakoestische Systemen 7FFTTFO 06668

Chess BV )BBSMFN 06677 07020

Cognis Deutschland GmbH&Co.KG %àTTFMEPSG %VJUTMBOE 06622 Connexxion Taxi Service BV

Atag Verwarming BV -JDIUFOWPPSEF 07107

Conservatory of Amsterdam

#

Cooltech Applications

"NTUFSEBN 06301

)PMU[IFJN 'SBOLSJKL 07036

Ballast-HAM 3PUUFSEBN 06545

7FOMP 06922

CrystalQ BV 4UBETLBOBBM 06937 Cyner Substrates 6USFDIU 06986

-VEXJHTIBGFO %VJUTMBOE 07036 07057 Bekeart Advanced Coatings NV ;VMUF #FMHJÑ 06715 Bekeart Combustion Technology BV "TTFO 07107 BELI Technics 8JKDIFO 06642 Bioclinica -FJEFO 06666

& EARS BV %FMGU 06667 ECO Ceramics BV 7FM[FO/PPSE 07107 Elekta Ltd. $SBXMFZ (SPPU #SJUUBOOJÑ 07184 ENBE Ltd. 1FUFSCPSPVHI (SPPU #SJUUBOOJÑ 06586 ENCI BV .BBTUSJDIU 06922 Energieonderzoek Centrum Nederland 1FUUFO 06461 06611 06668 07036 Enza Zaden BV &OLIVJ[FO 06705 06822 Equens NV 6USFDIU 06680 Erasmus MC 3PUUFSEBN 06652 06666 06771 06790 ESAOTE Europe BV .BBTUSJDIU 06656 06790 ESI Group %FMGU 06778 ESTEC - European Space Research and Technology Centre /PPSEXJKL 06515 06613

' Factory Cro For Medical Devices BV #JMUIPWFO 06672 FEI Company &JOEIPWFO 06630 Florigene Ltd $PMMJOHXPPE "VTUSBMJÑ 06717 Florigene PTY Ltd #VOEPPSB "VTUSBMJÑ 06717

BASF Nederland BV .BBTUSJDIU 06782 07036 BASF SE

Dutch Space BV -FJEFO 06515 06595 06613

*+TTFMNVJEFO 06531

Axon Biochemicals BV (SPOJOHFO 06507

BAS Research and Technology Venlo

%PSESFDIU 06526 Dutch Polymer Institute &JOEIPWFO 07057

CNC Grondstoffen BV (FOOFQ 06698

ASTRON - Netherlands Institute for Radio Astronomy %XJOHFMPP 06577 06663

DuPont de Nemours (Nederland) BV

0PTUFSIPVU 06922

Capgemini Nederland BV

Applus RTD 3PUUFSEBN 06598 Aquamarijn Microfiltration BV

(FMFFO 06601 06623 06716 07057

Dycore Systeemvloeren (CRH)

Analog Devices -JNFSJDL *FSMBOE 06907

Applikon Biotechnology BV 4DIJFEBN 06716

DSM Research BV

Bromyc BV (FOOFQ 06698

%

Fluent Benelux 8BWFS #FMHJÑ 06910

DALSA BV &JOEIPWFO 06617

Fokker Aerostructures BV 1BQFOESFDIU 06613

Danisco Genencor International BV

Fox-IT Forensic IT Experts BV %FMGU 06679

-FJEFO 06927

Fraunhofer-Institut für Betriebsfestigkeit und

Dartagnan BV -VDIUIBWFO 4DIJQIPM 06682

Systemzuverlässigkeit (LBF)

Dassault Systems Simulia BV .BBSTTFO 06613

%BSNTUBEU %VJUTMBOE 06461

De Nederlandsche Bank NV "NTUFSEBN 06682

FrieslandCampina %FWFOUFS 06917 Fuji Photo Film BV 5JMCVSH 06626


FuMa-Tech GmbH 7BJIJOHFO&O[ %VJUTMBOE 06611 Fytagoras BV -FJEFO 06672

+

Mitsubushi Heavy Industries Ltd. /BHBTBLJ +BQBO 06461

Janssen Pharmaceutica #FFSTF #FMHJÑ 06507 Johnson & Johnson Pharmaceutical

Monsanto Holland BV 8BHFOJOHFO 06705 06822

#FFSTF #FMHJÑ 06507

(

Moor Instruments Ltd

Gambro Dialysatoren GmbH )FDIJOHFO %VJUTMBOE 06716

,

"YNJOTUFS (SPPU #SJUUBOOJÑ 06507

Katholieke Universiteit Leuven

GEA Grasso BV T)FSUPHFOCPTDI 06715

KEMA Nederland BV "SOIFN 06526 07107

Genetwister Technologies BV

Keygene NV 8BHFOJOHFO 06717

GlaxoSmithKline

(PVEB 06613

-FVWFO #FMHJÑ 06545

Gemeente Rotterdam 3PUUFSEBN 06922

8BHFOJOHFO 06717

MSC Software Benelux BV

MSD Oss 0TT 06601 06626 06635 06927 06935

Kinesis Pharma #SFEB 06507 Koninklijk Nederlands Vervoer

)FSUGPSETIJSF (SPPU #SJUUBOOJÑ 06935

T(SBWFOIBHF 06531

Govcert.nl T(SBWFOIBHF 06684

Koninklijke Luchtmacht 4PFTUFSCFSH 07079

Grontmij Nederland BV %F #JMU 06352

Koninklijke Marine T(SBWFOIBHF 06768

/ Nationaal Bureau voor Verbindingsbeveiliging T(SBWFOIBHF 06684 Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium "NTUFSEBN 06515 06561 06613

)

-

Nederlands Kanker Instituut "NTUFSEBN 07184

H.J. Heinz BV #FOBWFOUF 1PSUVHBM 06705

Lambert Instruments BV 3PEFO 06633

Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk

Habanera Numerical Software %FMGU 06623

LCN Software for education %JFSFO 06301

Heijmans Beton- en Waterbouw BV

Leids Universitair Medisch Centrum

3PTNBMFO 06922 Heijmans Techniek & Mobiliteit BV T)FSUPHFOCPTDI 06922

-FJEFO 06507 06666 06771 Levitech BV "MNFSF 06617

0DITFOIBVTFO %VJUTMBOE 07036 Liebherr-Holding GmbH

Holst Centre &JOEIPWFO 06628 06909 Honeywell &NNFO 07107

LioniX BV

House of Innovation BV %PFTCVSH 06626

8BMMJOHGPSE 0YGPSETIJSF (SPPU #SJUUBOOJÑ

Newcastle University /FXDBTUMF 6QPO 5ZOF (SPPU #SJUUBOOJÑ 06614 Nijhuis Pompen BV 8JOUFSTXJKL 06642

&OTDIFEF 06630 06634 06635 06908

NIZO food research BV &EF 06927

06986

Noble Products Germany GmbH

Lithp Systems BV 1VSNFSFOE 06537 Luminostix BV 3PUUFSEBN 06582

3PTTMBV %VJUTMBOE 06715 Noble Products Twente BV &OTDIFEF 06715 Norit Nederland BV "NFSTGPPSU 06601

06586 H-TI %FMGU 06531

.

Huisman Elektrotechniek %SVUFO 06668

Maastricht Instruments BV

Hydronamic BV 1BQFOESFDIU 06545

"SOIFN 06611 Neways Micro Electronics BV 4JUUBSE 06907

#JCFSBDI BO EFS 3JTT %VJUTMBOE 07036

Hooijmans Champignons BV ,FSLESJFM 06698

HR Wallingford Ltd

Gynaecologie ;XPMMF 06480 NedStack fuel cell technology BV

Liebherr-Hausgeräte Ochsenhausen GmbH

Holding P.H.J. Kurver BV %F .FFSO 06480 Holland Genetics BV "SOIFN 06917

Onderzoek T(SBWFOIBHF 06917 06935 Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en

Nunhems Netherlands BV

.BBTUSJDIU 06480

/VOIFN 06705 NUON %VJWFO 06526

MAPPER Lithography %FMGU 06630

nv Bekaert sa ;XFWFHFN #FMHJÑ 06715 07107

*

Martini Ziekenhuis (SPOJOHFO 06443 06633

NXP Semiconductors

IBIS Technologies BV )FOHFMP 06635

Maxima Medisch Centrum 7FMEIPWFO 06480

IBM Research GmbH

Maxon Motor Benelux BV &OTDIFEF 06537

3VTDIMJLPO ;XJUTFSMBOE 06986 IMEC -FVWFO #FMHJÑ 06628 06631 Imotec BV )FOHFMP 07020

Meco Equipment Engineers BV %SVOFO 06663

-FJEFO 06563 06666 Medisch Spectrum Twente 0MEFO[BBM 06656

Ingenieursbureau Svasek BV 3PUUFSEBN 06787

Medtronic BV

#SJEHFUPO 7FSFOJHEF 4UBUFO 07036 Institut Royal du Patrimoine Artistique #SVTTFM #FMHJÑ 06782 Institute for Marine Resources and Ecosystem Studies (IMARES) %FO )FMEFS 06768 Intervet Schering-Plough Animal Health GmbH 4DIBCFOIFJN %VJUTMBOE 06927 Irdeto - West &JOEIPWFO 06680

06937 NXP Semiconductors Belgium NV -FVWFO #FMHJÑ 06663

Medis Medical Imaging Systems BCV

Imtech "NFSTGPPSU 07020

Ingersoll Rand

/JKNFHFO 06561 06630 06663 06677

Nylonge Corporation $MFWFMBOE 7FSFOJHEF 4UBUFO 06353 NZO ;PFUFSNFFS 06917

.BBTUSJDIU 06667 06672 06777 Medusa Explorations BV (SPOJOHFO 06768

0

Micronit Microfluidics BV

Océ Technologies NV 7FOMP 07020

&OTDIFEF 06626 06634 Ministerie van Defensie T(SBWFOIBHF 06531 06937 07020 Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie &EF 06662 Ministerie van Infrastructuur en Milieu T(SBWFOIBHF 07079

Ocean Optics BV %VJWFO 06582 06667 OctoPlus NV -FJEFO 06777 Oldelft Ultrasound BV %FMGU 06652 06666 06790 Organisation Européenne pour la Recherche Nucléaire (FOÒWF ;XJUTFSMBOE 06630 OTB Solar BV &JOEIPWFO 06628


1

RECEMAT International BV

Pauwels Trafo Belgium NV .FDIFMFO #FMHJÑ 06526 Perimed AB +ËSGËMMB ;XFEFO 06443

Remeha BV "QFMEPPSO 07107

Rijk Zwaan Breeding BV 'JKOBBSU 06705 06822 Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV %F -JFS 06822

Philips Applied Technologies &JOEIPWFO 06537 06598 06907 07213

Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer

Rijksinstituut voor Kust en Zee .JEEFMCVSH 06545

Philips Electronics Nederland BV &JOEIPWFO 06668 Philips Healthcare Nederland BV

#ÚCMJOHFO %VJUTMBOE 06666 06790 Philips Nederland BV &JOEIPWFO 06662 06790 Philips Research

Philips Research Europe - Eindhoven &JOEIPWFO 06480 06680 06760 06823

Svasek Hydraulics 3PUUFSEBN 06787

5 TASS Nederland &JOEIPWFO 07020 Tata Steel 7FMTFO/PPSE 06910

(SPOJOHFO 06823 06908

Technische Universiteit Delft %FMGU 06352 06461 06531 06563

Rijkswaterstaat 6USFDIU 06623 06768 06787 07079

06598 06652 06663 06768 06910 06922

Rijkswaterstaat Data-ICT-Dienst %FMGU 06768 Riscure BV %FMGU 06687

07020 07036 07065 07184 Technische Universiteit Eindhoven

River Diagnostics BV 3PUUFSEBN 06823

&JOEIPWFO 06595 06613 06642

Route 67 8BBMSF 07020 Royal Conservatoire

06663 06682 06684 06823 06910 Telemetronics Biometry BV

T(SBWFOIBHF 06301

)FUFSFO 06672

Royal FrieslandCampina 8PMWFHB 06524

Tens BV 1VSNFSFOE 06531

Royal Haskoning /JKNFHFO 06787

Thales Cryogenics BV &JOEIPWFO 06595 06715

Royal Marsden Hospital 4VUUPO (SPPU #SJUUBOOJÑ 07184

Philips Research Laboratories &JOEIPWFO 06628 06909 07079

SURFnet BV 6USFDIU 06684

TE Connectivity T)FSUPHFOCPTDI 06986

&JOEIPWFO 06577 06628 06663 06680 06682 06760 06823 06937

Stork Veco BV &FSCFFL 06601

Rijksuniversiteit Groningen

Philips Lighting BV &JOEIPWFO 06662 07065 Philips Medizin Systeme GmbH

STMicroelectronics ;BWFOUFN #FMHJÑ 06687 Stork Thermeq BV )FOHFMP 06910

Rijksmuseum Amsterdam "NTUFSEBN 06782

#FTU 06480 06563 06595 06648 06760 06771 06778

4PO 06595 06715

en Afvalwaterbehandeling "SOIFN 06787

Philips Consumer Lifestyle %SBDIUFO 06715

&JOEIPWFO 06908 Stirling Cryogenics & Refrigeration BV

Richard Wolf GmbH ,OJUUJOHFO %VJUTMBOE 06633

Peutz BV ;PFUFSNFFS 06598 Philips &JOEIPWFO 06760 06817

Stichting Eindhoven Fiber Exchange

0VE#FJKFSMBOE 06601

PANalytical BV &JOEIPWFO 06630

Thales Nederland BV )FOHFMP 06986 07079

RWTH Aachen University "BDIFO %VJUTMBOE 06666

Philips Research, Visual Experiences &JOEIPWFO 06817

TMS International BV 0MEFO[BBM 06480 TNO

Phisimed .BBTUSJDIU 06648

4

T(SBWFOIBHF 06515 06561 06563

PhoeniX BV &OTDIFEF 06908

SABIC Innovative Plastics

06577 06611 06623 06626 06634

#FSHFO PQ ;PPN 07057

06663 06667 06679 06684 06687

Photonis-DEP BV 3PEFO 06630 Physik Instrumente (PI) GmbH & Co. KG ,BSMTSVIF %VJUTMBOE 06907 Pie Medical Imaging BV .BBTUSJDIU 06760

SAGEM 1BSJT 'SBOLSJKL 06682

06768 06790 06817 06907 06908 06910 06922 06937 07107 07213

Samsung Medison Europe BV )PPGEEPSQ 06790

TNO Brightsight BV %FMGU 06677 06687

Plant Dynamics 8BHFOJOHFO 06662

SAMTECH s.a. -JÒHF #FMHJÑ 06613

TNO DIANA BV %FMGU 06613

Plant Research International

SEIKO EPSON Corporation

TNO Industrie en Techniek

8BHFOJOHFO 06524 06622 06698 06822 Polish Academy of Sciences 8BSTBX 1PMFO 06631 Porogen BV #JMUIPWFO 06716 PricewaterhouseCoopers 6USFDIU 06680 Priv-ID BV &JOEIPWFO 06682 Productschap Tuinbouw ;PFUFSNFFS 06662 06698 Progentix BV #JMUIPWFO 06716

Sensata Technologies Holland BV "MNFMP 06634

Shell Global Solutions International BV

Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV &OTDIFEF 06577

"NTUFSEBN 06601 06622 06910 Shell International Chemicals BV "NTUFSEBN 07065

Production BV 3JKTXJKL 06668

Radboud Universiteit Nijmegen

SKF Research and Development Company BV

-FFVXBSEFO 06778

6OUFSTDIMFJTTIFJN %VJUTMBOE 06666 TweeSteden ziekenhuis 5JMCVSH 06480

Sint Maartenskliniek /JKNFHFO 06614

Radiotherapeutisch Instituut

TomTec Imaging Systems GmbH

"NTUFSEBN 06601 06910 07065

Rabobank Nederland ;FJTU 06679

/JKNFHFO 06626 06823

TNO Kwaliteit van Leven ;FJTU 06353 06672

Shell Global Solutions

Shell International Exploration and

3

&JOEIPWFO 06611 06910

/BHBOP +BQBO 06617

/JFVXFHFJO 06461 SRON - Netherlands Institute for Space Research 6USFDIU 06595

6 UK DEFRAEA )FMTUPO $PSOXBMM (SPPU #SJUUBOOJÑ 06586 UK Environment Agency 1FUFSCPSPVHI (SPPU #SJUUBOOJÑ 06586 Unilever R & D 7MBBSEJOHFO 06524 06622 06668 07036 07065


Universitair Medisch Centrum Groningen (SPOJOHFO 06507 06582 Universitair Medisch Centrum St. Radboud /JKNFHFO 06633 07184 Universitair Medisch Centrum Utrecht 6USFDIU 06648 06771 Université de Mons .POT #FMHJÑ 06910 Université Libre de Bruxelles #SVTTFM #FMHJÑ 06563 Universiteit Twente &OTDIFEF 06595 06617 06630 06634 06668 06672 06684 06715 06910 07036 Universiteit Utrecht 6USFDIU 06524 06662 Universiteit van Amsterdam "NTUFSEBN 06524 07036 University of Bayreuth #BZSFVUI %VJUTMBOE 06352 University of Nottingham /PUUJOHIBN (SPPU #SJUUBOOJÑ 06631 University of Plymouth 1MZNPVUI %FWPO (SPPU #SJUUBOOJÑ 06545

7 Van den Bos Flowerbulbs BV )POTFMFSTEJKL 06524 Van der Luyt Transport 0FHTUHFFTU 06531 Verathon Medical *+TTFMTUFJO 06652 Vestas Central Europe 3IFEFO 06461 Vilmorin & Cie $IBQQFT 'SBOLSJKL 06822 VitrOmics BV T)FSUPHFOCPTDI 06935 Vlaamse overheid #PSHFSIPVU #FMHJÑ 06545 VORtech BV %FMGU 06790 Vrije Universiteit Amsterdam "NTUFSEBN 06563 VSL %FMGU 06907 VU Medisch Centrum Amsterdam "NTUFSEBN 06563

8 Wageningen Universiteit & Researchcentrum 8BHFOJOHFO 06622 06626 06635 Wärtsilä Propulsion Netherlands BV %SVOFO 06642 Waterschap Hollandse Delta 3JEEFSLFSL 06352 Waterschap Regge en Dinkel "MNFMP 06352 Whirlpool S.A. +PJOWJMMF #SB[JMJÑ 07036 WL - Delft Hydraulics %FMGU 06787 WS-Wärmeprozesstechnik GmbH 3FOOJOHFO %VJUTMBOE 06910 Yacht BV &JOEIPWFO 06628

; Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO) T)FSUPHFOCPTDI 06698

5FDIOPMPHJFTUJDIUJOH 458 6UJMJTBUJFSBQQPSU

QSPKFDU zie pagina 16 en 100

-JKTU WBO BGLPSUJOHFO 6UJMJTBUJFSBQQPSU

Lijst van afkortingen EU

&VSPQFTF 6OJF

EUR

&SBTNVT 6OJWFSTJUFJU 3PUUFSEBN

ELenI

.JOJTUFSJF WBO &DPOPNJTDIF ;BLFO -BOECPVX FO *OOPWBUJF

FOM

4UJDIUJOH WPPS 'VOEBNFOUFFM 0OEFS[PFL EFS .BUFSJF

IAVI

*OUFSOBUJPOBM "*%4

k€

LJMP FVSP

7BDDJOF *OJUJBUJWF 64"

FFOIFJE WBO FVSP

M€

.FHB FVSP FFOIFJE WBO FVSP

MRC

.FEJDBM 3FTFBSDI $PVODJM 6,

MTA

.BUFSJBM 5SBOTGFS "HSFFNFOU

NWO

/FEFSMBOETF 0SHBOJTBUJF WPPS 8FUFOTDIBQQFMJKL 0OEFS[PFL

OCW

.JOJTUFSJF WBO 0OEFSXJKT $VMUVVS FO 8FUFOTDIBQ

OTP

0QFO 5FDIOPMPHJFQSPHSBNNB

RU(N)

3BECPVE 6OJWFSTJUFJU /JKNFHFO

RuG

3JKLTVOJWFSTJUFJU (SPOJOHFO

TNO

/FEFSMBOETF 0SHBOJTBUJF WPPS 5PFHFQBTU /BUVVSXFUFOTDIBQQFMJKL 0OEFS[PFL

TTI

5FDIOPMPHJTDIF 5PQJOTUJUVUFO

TTO

5FDIOPMPHZ 5SBOTGFS 0GGJDF

TU

5FDIOJTDIF 6OJWFSTJUFJU

TUD

5FDIOJTDIF 6OJWFSTJUFJU %FMGU

TUE

5FDIOJTDIF 6OJWFSTJUFJU &JOEIPWFO

UL

6OJWFSTJUFJU -FJEFO

UM

6OJWFSTJUFJU .BBTUSJDIU

UMC

6OJWFSTJUBJS .FEJTDI $FOUSVN

UT

6OJWFSTJUFJU 5XFOUF

UU

6OJWFSTJUFJU 6USFDIU

UvA

6OJWFSTJUFJU WBO "NTUFSEBN

VU

7SJKF 6OJWFSTJUFJU

WL

8BUFSMPPQLVOEJH -BCPSBUPSJVN

WU

8BHFOJOHFO 6OJWFSTJUFJU

WUR

8BHFOJOHFO 6OJWFSTJUFJU FO 3FTFBSDIDFOUSVN

Technologiestichting STW / Utilisatierapport 2011

De statuten vermelden als doel van de Stichting: in het algemeen belang en in dat van het wetenschappelijk onderwijs technischwetenschappelijk onderzoek en de toepassing daarvan te bevorderen. Het doel wordt nagestreefd door met geld, dat beschikbaar wordt gesteld door NWO (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) en door het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie technisch-wetenschappelijk onderzoek te stimuleren en te steunen in het bijzonder bij de instellingen van wetenschappelijk onderwijs. Tevens draagt de stichting bij aan de bevordering van de coördinatie van het onderzoek en het gebruik ervan. Technologiestichting STW financiert onderzoek, dat wordt geselecteerd op grond van wetenschappelijke kwaliteit en utilisatie. Onder dit laatste wordt verstaan de kans dat gebruikers de resultaten zullen toepassen.

De kans op gebruik kan op twee manieren groot zijn. Ten eerste wanneer nu al gebruikers kunnen worden geïdentificeerd, die daadwerkelijk geïnteresseerd zijn. Ten tweede doordat resultaten klaarblijkelijk een heel veld van toepassingen zullen ontsluiten, ook al zijn in dit stadium concrete gebruikers nog niet aan te wijzen. STW zal tevens stimulerend en initiërend optreden op prioriteitsgebieden waar er, op grond van maatschappelijke en/of wetenschappelijke ontwikkelingen, een duidelijke inspanning vanuit het (para-)universitair onderzoekspotentieel is. De utilisatie van de STW-projecten die in 2000 van start gingen, alsmede de interimrapportage over de in 2005 gestarte projecten.

Technologiestichting STW

Utilisatierapport Technologiestichting STW _ november 2011

Recommend Documents