Technologiestichting STW. Utilisatierapport 2001

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:08

Pagina 1

Technologiestichting STW

| Utilisatierapport 2001

1990 1995

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:08

Pagina 3

| Inhoud

| Voorwoord

4

| Kennishandel: de theorie en de praktijk

7

| Continuïteit in onderzoek

24

| Statistiek

35

| Twee momenten van evaluatie

35

| De methode; hoe ‘meten’ we de utilisatie

35

| Projecten gestart in 1990

38

| Projecten gestart in 1995

39

| 1990

41

| Indeling projecten 1990

42

| Projecten 1990 per instelling

43

| Lijst gebruikers projecten 1990

84

| 1995

89

| Indeling projecten 1995

90

| Projecten 1995 per instelling

91

| Lijst gebruikers projecten 1995

146

Util_1607.qxd

4

4-4-2006

7:08

Pagina 4

| Voorwoord STW-directeur Leo Halvers

utilisatierapport 2001

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:08

Pagina 5

Zonder blijvend te zaaien kunnen we niet continu oogsten

In dit utilisatierapport rapporteert

voordeel mee kunnen doen. Ook

komende vijf jaar vastgesteld. In

de STW over de resultaten behaald

daarin ligt een taak die de continuï-

grote lijnen zijn we tevreden over de

met projecten die in 1990 en in 1995

teit in de interactie tussen weten-

gang van zaken, maar er is geen

gestart zijn. Twee interessante

schap en bedrijfsleven ten goede

reden om op onze lauweren te gaan

jaren. 1990 was een mager jaar wat

komt. Jonge, talentvolle mensen

rusten. In het veld gebeurt veel en

betreft het aantal gehonoreerde pro-

leren het bedrijfsleven kennen en

verbeteringen in de primaire proces-

jecten en 1995 was een vet jaar. In

omgekeerd. In de gebruikerscom-

sen van de STW blijven mogelijk. We

geen enkel jaar in haar twintigjarig

missie is de uitwisseling van kennis

willen zo efficiënt, transparant en

bestaan zijn meer projecten inge-

en de interactie intensief, maar het

consistent mogelijk te werk gaan.

diend en gehonoreerd dan in 1995.

is nog beter als bedrijven en onder-

Zo wordt onderzocht of de tijd die

Het tekent de afhankelijkheid van de

zoekers elkaar ook buiten de forme-

het jurysysteem kost kan worden

STW van haar financiers. In het twin-

le zittingen weten te vinden.

bekort zonder aan kwaliteit in te

tigjarig bestaan van de STW hebben

boeten. Het referentensysteem pro-

we vaak onze doelen bereikt maar ook soms het honoreringspercenta-

beren we ook te verfijnen. Er is bijSchaarste stimuleert competitie

ge moeten verlagen of nog veel

voorbeeld een tendens om ook referenten op internationaal niveau

erger, een honoreringsstop moeten

Schaarste in de te verdelen midde-

te vragen. Onderzoekers hebben

instellen. Tegen dat laatste blijven

len is op zich prima. Het stimuleert

daar een lichte voorkeur voor en wij

we in het geweer komen. Op langere

competitie, waardoor wetenschap-

zien daar zelf ook de voordelen van.

termijn brengt een verlaging van het

pers blijven merken dat zij hun

De processen in de organisatie zijn

honoreringspercentage de continuï-

uiterste best moeten doen om voor

nu merendeels op orde. Dat moet

teit van onderzoekslijnen in gevaar.

nieuwe gelden in aanmerking te

ook, want wij gaan met gemeen-

Een lager honoreringspercentage

komen om zo hun onderzoekslijnen

schapsgeld om en daar kun je niet

werkt namelijk door in de navolgen-

te kunnen voortzetten. Tegelijkertijd

zorgvuldig genoeg mee zijn.

de jaren. Onder de gunstige econo-

zit in de ‘veertig-procentregel’ een

mische positie van Nederland is dat

stimulans: als je echt goed bent,

moeilijk te rijmen met de trots waar-

weet je dat je bij de STW een goede

Evenwicht tussen aanvraagdruk en

mee wij ons in het buitenland als

kans maakt. Komen wij onder dat

middelen

Kennisland profileren.

honoreringspercentage, dan moeten goede voorstellen worden afgewe-

Een punt van zorg is de absorptieca-

De kracht van het systeem van de

zen, en dat is om meerdere redenen,

paciteit van het veld. Als we bijvoor-

STW is dat we jonge onderzoekers

buitengewoon jammer.

beeld ineens een paar honderd

kansen bieden om een goed stuk

miljoen gulden meer te besteden

werk af te leveren, daarop te pro-

De STW heeft in het afgelopen jaar

zouden hebben, dan is het maar de

moveren en dat we hen in contact

haar doelstellingen en lange termijn

vraag of er voldoende onderzoekers

brengen met een uitgebreid netwerk

strategie nog eens tegen het licht

zijn die die gelden aan kwalitatief

waar ze hun verdere loopbaan hun

gehouden en haar strategie voor de

hoogstaand onderzoek kunnen

5

Util_1607.qxd

6

4-4-2006

7:08

Pagina 6

| Voorwoord


besteden. Het opbouwen van een

maximaal vijfentwintig procent is

zoek of de aanschaf van apparatuur.

goede robuuste kennisinfrastructuur

van het bedrag dat boven het mil-

Dat is toch prachtig!

moet zorgvuldig gebeuren en kost

joen uitkomt. We merken aan de

tijd. Continuïteit en een lange ter-

reacties van de kant van de gebrui-

Continuïteit is een van de thema’s in

mijn visie zijn daarbij van cruciaal

kers dat zij met deze staffel goed

dit utilisatierapport. Bewust hebben

belang. Als het bestaande budget

kunnen leven. De betrokkenheid

we hiervoor gekozen omdat ons het

goed benut kan worden door de uni-

wordt door deze geldelijke bijdrage

verwijt wel eens treft dat de STW te

versitaire gemeenschap is het tijd

zeker verhoogd.

weinig in onderzoeksprogramma’s investeert. Wij zijn ervan overtuigd

om het totaal te besteden bedrag

dat we met onze bijdragen in de

weer te laten groeien. De zekerheid dat excellent wetenschappelijk

Schat aan informatie

vorm van projecten wel degelijk kunnen bijdragen aan de continuï-

onderzoek met een utilisatie doelstelling bij de STW altijd een willig

In twintig jaar hebben we een enor-

teit van onderzoekslijnen. Maar dan

oor zal vinden is een belangrijk sig-

me hoeveelheid kennis en ervaring

wel op voorwaarde dat elk onder-

naal voor de onderzoekers en wij

opgedaan. Ontwikkelingen in de

deel van die lijn de kritische toets

moeten ervoor zorgen dat er vol-

aanvraagdruk en trends in weten-

van onze procedures kan doorstaan.

doende fondsen zijn om die garantie

schappelijke richtingen zijn waarde-

Door deze voorwaarde in te bouwen

ook werkelijk te geven. Het honore-

volle gegevens waarover wij kunnen

blijf je bijdragen aan ‘cutting edge

ringspercentage veertig procent is

beschikken en die wij gebruiken om

technology’.

‘heilig’. Hierbij dient ook voldoende

lange termijn trends te destilleren.

aandacht te worden besteed aan de

Een schat aan waardevolle infor-

De moraal van dit verhaal? Zonder

infrastructuur. Wij blijven onze

matie.

blijvend te zaaien, kunnen we niet

begroting ook op dat doel baseren,

Ook in de bescherming van kennis

continu oogsten.

zeker zolang het de BV Nederland

schuilt een belangrijke rol van de

voor de wind gaat. We blijven dus

STW. Alleen al vorig jaar hebben we

streven naar een goed evenwicht

achttien octrooien aangevraagd en

tussen de behoeften in het veld en

verkregen. Dat doen we in het

de financiële middelen.

belang van de universiteiten. De opbrengsten vloeien immers terug

Andere mogelijkheden om middelen

naar de universiteiten en vakgroe-

aan te boren laten we zeker niet

pen waar de kennis waarop het

onbenut. Sinds vorig jaar vragen we

octrooi is gebaseerd is gegenereerd.

bedrijven die deelnemen aan een

Er zijn vakgroepen die jaarlijks sig-

onderzoek dat meer dan een miljoen

nificante bedragen van de STW ont-

gulden kost, een bijdrage te leveren.

vangen. Die bedragen zijn te

Hun bijdrage wordt bepaald middels

besteden aan een extra aio, een

een staffel waarvan de eerste trap

extra project, fundamenteel onder-

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:08

Pagina 7

7


DE THEORIE

Kennis kan veel geld waard zijn.

kennishandel actiever zullen wor-

met name de Gebruikerscommis-

Geld voor bijvoorbeeld nieuw onder-

den. De STW onderstreept het

sies, waarover hierna meer. Er zijn

zoek om kennis weer verder uit te

belang van meer aandacht voor ken-

echter nog meer voordelen. Om er

breiden. Als er een octrooi op rust,

nisbescherming en kennishandel.

enkele te noemen:

denken sommigen nog wel eens dat

Waar mogelijk probeert zij haar

– De overheidssteun aan de

het geld zelfs zal binnenstromen. De

ervaring te delen. Met 20 jaar erva-

industrie, die via een STW-project

STW moet deze groep op basis van

ring kent zij het klappen van de

tot 100 procent kan oplopen, is

20 jaar ervaring met kennishandel

zweep.

door deze werkwijze niet in strijd met Europese regelgeving.

toch echt uit de droom helpen.

– Bedrijven bestrijden de rechtma-

Kennis te gelde maken vraagt in de eerste plaats een hoge mate van

De aanzet tot een kennishandelbeleid

tigheid van de overdracht van exclusieve kennis aan de concur-

professionaliteit en in de tweede plaats een diepte-investering. Van

De Technologiestichting STW kreeg

rent niet. De kennis wordt immers

deze investering moet je bovendien

bij haar oprichting in 1981 de

op basis van de commerciële

nog maar afwachten of zij zich ooit

opdracht mee de kennis, gegene-

waarde ervan verkocht.

zal terugverdienen. Juist die com-

reerd in door haar gefinancierde

plexiteit van waardevermeerdering

projecten, te verkopen. Het ministe-

zijn niet aan regels gebonden.

van kennis vereist een doordacht

rie van Financiën was indertijd

Onderzoekers kunnen er die din-

kennishandelsbeleid.

bezorgd om mogelijke concurrentie-

gen mee doen waarvoor op een

– De inkomsten uit kennishandel

verstoring. Het oorspronkelijke idee

andere manier geen geld te krij-

Overheid en universiteiten onder-

van de commissie die de oprichting

gen is, uiteraard binnen de noe-

kennen in toenemende mate het

van de STW voorbereidde was om

belang van zo’n beleid.

kennis te genereren, bij voorkeur

Universiteiten richten met wisselend

samen met bedrijven, en die vervol-

tor voor onze subsidiegevers. Het

succes kennis transfer centra op, de

gens ‘om niet’ aan de bedrijven ter

geeft aan of de kennis uit STW-

overheid laat zich uitvoerig advise-

beschikking te stellen. Dit werd dan

onderzoek inderdaad waarde

ren door de Adviesraad voor het

ook van de hand gewezen.

heeft voor het bedrijfsleven.

mer onderzoek. – De inkomsten zijn ook een indica-

Wetenschaps- en Technologiebeleid, In de statuten is dit uitgangspunt op

de recente oprichting van het Nederlands Octrooi Platform is een

Rechten op de kennis alleen tegen ver-

twee plaatsen vastgelegd. Artikel 4

veelbelovend initiatief. De STW

goeding

bepaalt dat octrooien of aanspraken op octrooien gedaan met financiële

speelt in de verschillende initiatieven een opbouwende rol.

De zakelijke opstelling die de STW

steun van de Stichting, eigendom

aldus koos in de begeleiding van

zijn van de STW, tenzij anders wordt

Gelet op de ontwikkelingen die

haar projecten, bleek van doorslag-

overeengekomen. In artikel 16 staat

gaande zijn op universiteiten, is te

gevende betekenis voor het uitein-

dat de inkomsten van de Stichting

verwachten dat zij op het terrein van

delijke succes van haar werkwijze,

mede bestaan uit inkomsten die ver-

Util_1607.qxd

8

4-4-2006

7:08

Pagina 8



kregen worden uit het ter beschik-

ler van de kennishandel, de kennis-

inspanning, verkrijgt een commerci-

king stellen van onderzoekresulta-

bescherming.

eel voordeel en tegelijkertijd kan de ontwikkeling van de technologie

ten aan gebruikers. De kennis uit

voortgang vinden. Tegenover de

STW-projecten is dus niet zonder meer vrij te gebruiken. Daarmee was

De kennisbescherming, voorwaarde

economische bescherming van de vinding staat dat deze openbaar

de noodzaak voor het formuleren van een STW-kennishandelsbeleid

Voor kennis die vrij toegankelijk

gemaakt wordt. Hier vinden we dan

een feit.

en toepasbaar is, zullen kopers

ook de naadloze aansluiting op de

zich zelden in rijen van tien opstel-

belangen van de wetenschapper, die

len. Om kennis te kunnen verkopen,

in eerste instantie wil publiceren.

zal een vorm van bescherming

Het verkrijgen van een octrooi kost

Wat is kennishandel?

direct gebruik ervan in de weg

veel tijd en geld. Van tevoren moet

Kennishandel is niets meer en niets

moeten staan. In de Technische

dus de afweging gemaakt worden of

minder dan het maken van afspra-

Wetenschappen hebben we dan

de kosten wel opwegen tegen de

ken over de eigendom en/of het

vooral te maken met de volgende

(mogelijke) baten.

recht tot gebruik van de kennis. Bij

twee beschermingswijzen.

het bedrijven van kennishandel Geheimhouding

wordt kennis niet bezien vanuit het perspectief van de wetenschapper.

Octrooieren

De gebruiker, meestal een bedrijf, is

Octrooieren is niet altijd mogelijk en

in het algemeen minder geïnteres-

Een octrooi is een recht waarmee de

soms niet interessant, bijvoorbeeld

seerd in de zuiver wetenschappe-

octrooihouder een tijdelijk, exclusief

omdat inbreuk niet te bewijzen is.

lijke merites van de kennis. Voor

gebruiksrecht op de uitvinding ver-

Dan kan geheimhouding een (tijde-

hem is de kennis een product met

krijgt. De octrooihouder mag ieder

lijke) oplossing bieden. Deze

economische waarde. Kennis in rela-

ander verbieden toe te passen te

beschermingswijze is riskanter voor

tie tot kennishandel moet dus wor-

vervaardigen of te verkopen wat

de koper en kan aanleiding geven

den bezien vanuit het perspectief

door zijn octrooi wordt beschermd.

tot frictie tussen de drijfveer tot

van de verkoper en de koper. Of de

Hij kan ook besluiten derden tegen

publicatie van de wetenschapper en

verkoper – de STW in samenwerking

betaling toe te staan de vinding

het winststreven van de onderne-

met de universiteit - een winstoog-

onder zijn octrooi te gebruiken,

mer. Ook hier blijkt in de praktijk de

merk heeft, doet er niet toe. Ook dat

produceren en/of te verkopen.

soep echter niet zo heet gegeten te

het hier gaat om een andersoortig

Dit is de licentieverlening. Natuurlijk

worden als hij wordt opgediend. Het

product dan bijvoorbeeld levens-

kan hij het octrooi ook verkopen.

gaat immers altijd om een tijdelijke

middelen, doet niet af aan het feit

De ratio achter het octrooi is dat

geheimhouding, waarbij de toekom-

dat het hier om verkoop gaat en niet

openbaarmaking van nieuwe kennis

stige gebruiker(s) de mogelijkheid

om wetenschapsbeoefening. Dit

gestimuleerd wordt. De rechtheb-

krijg(t)(en) de voorgenomen open-

brengt ons meteen op de eerste pij-

bende wordt beloond voor zijn

baarmaking te beoordelen vanuit

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:08

Pagina 9


commercieel oogpunt.

toren inmiddels verlaten. Zij kennen

Voordeel is dat geheimhouding veel

‘hun markt’ goed en kunnen dus een

goedkoper is dan octrooiering. Ook

redelijke inschatting maken. In de

geheime kennis kan onderwerp zijn

tweede plaats zijn echter de gebrui-

resultaten worden voortdurend

van een ‘licentie’-overeenkomst, de

kers zelf veel belangrijker in de

beoordeeld op toepassingsmoge-

zgn. know how overeenkomst.

beoordeling van de commerciële potentie van vindingen. Zij zijn de

industrie op het niveau van vakgenoten. – Verhoogde kans op utilisatie;

lijkheden. – Netwerkvorming. De contacten

Andere vormen van bescherming

potentiële kopers van de kennis en

worden vaak ook na afloop van

blijken voor STW-projecten geen rol

alleen zij kunnen de uiteindelijke

het STW-project gecontinueerd,

van betekenis te spelen, afgezien

economische afweging maken. Bij

zowel tussen bedrijven en univer-

dan van de auteursrechtelijke

elk STW-project wordt een gebrui-

siteit als tussen bedrijven onder-

bescherming met name voor soft-

kerscommissie ingesteld, waarin

ling.

ware. Hier zijn echter de laatste tijd

vertegenwoordigers van bedrijven

ook de mogelijkheden voor octrooi-

en niet bij het onderzoek betrokken

Wat is de waarde van de kennis?

ering aanzienlijk toegenomen.

wetenschappers zitting hebben.

Bij het vaststellen van de hoogte

Deze commissie is de waarborg voor

van een vergoeding kijkt de STW

de voortdurende bewaking van de

enerzijds naar ieders investering in

resultaten van het onderzoek. Dit

het onderzoek, maar anderzijds naar

geldt voor zowel de kennisbescher-

de economische waarde van de ken-

Voordat er daadwerkelijk met onder-

ming als het antwoord op de vraag

nis. Voor de STW alleen is het

handelen wordt begonnen, moeten

of onderhandelingen nodig zijn voor

ondoenlijk hierover een oordeel te

de volgende vragen eerst beant-

eventuele exploitatie van de kennis.

vellen. Zij is immers niet de aange-

Vragen vooraf

wezen partij om bijvoorbeeld een

woord zijn. Deze gebruikerscommissies blijken

marktonderzoek te doen. Ook hier

Is de kennis commercieel interessant

samen met de aan de STW meege-

geldt dat de gebruikers, waaronder

of niet?

geven opdracht om de kennis te ver-

ook de concurrent, samen met de

Bij de beslissing wat te doen met

kopen een cruciale rol te spelen in

projectleider en eventueel een

nieuwe kennis speelt dus steeds de

het succes van de STW-aanpak.

octrooigemachtigde, waardevolle

vraag: is dit commercieel interes-

Overigens elk op geheel eigen gron-

adviseurs zijn. Daarnaast heeft de

sante kennis? De program officers

den.

STW inmiddels ook zelf ervaring opgebouwd. Maar last but not least

en juristen van de STW zijn niet voldoende thuis in de markt om deze

De gebruikerscommissie (GC)

is een goede vertrouwensrelatie met

vraag steeds te kunnen beantwoor-

Behalve als bewaker van de com-

de afnemer van de kennis essenti-

den. Het oordeel van anderen is

merciële waarde van kennis, kent de

eel. Belangrijk hierbij is dat hij weet

hierin van belang. Ten eerste dat van

GC de volgende functies:

dat, wil hij ook bij een volgend STW-

de projectleider. Veel onderzoekers

– Platform voor uitwisseling van

onderzoek weer betrokken worden,

of projectleiders hebben de ivoren

informatie tussen universiteit en

hij nu de zaak niet moet bedonde-

9

Util_1607.qxd

10

4-4-2006

7:08

Pagina 10



STW-BELEID OP HOOFDLIJNEN

ren. Voor de STW geldt dat zij niet

verder kunnen. Dit betekent dat

De achterliggende gedachte: de STW

het onderste uit de kan moet willen.

beide partijen er belang bij hebben

en de universiteiten gezamenlijk

Kortom: beide partijen moeten zich

dat ook de wederpartij met een

eigenaar

betrouwbare partijen tonen en kie-

tevreden gevoel naar huis gaat.

zen voor een reële benadering.

Hiervoor is een basis van wederzijds

Sinds de oprichting van de STW is

vertrouwen noodzakelijk. Van

uitgangspunt van beleid geweest

Met wie wordt onderhandeld ?

belang daarbij is dat eerst gekeken

dat onderzoekresultaten uit een

Vragen als ‘wat kan dit bedrijf aan;

wordt naar de gemeenschappelijke

door de STW gefinancierd onder-

een wereldwijde licentie, of alleen

belangen en vervolgens naar ieders

zoek gezamenlijk eigendom zijn van

Nederland; is er voldoende financië-

afzonderlijke belang. De verkoop-

de STW en de universiteit of onder-

le armslag; is het bedrijf ook tot

prijs is daarbij één van de elemen-

zoekinstelling waar het onderzoek

productie in staat; heeft het de

ten die mede bepaald worden door

wordt uitgevoerd. De onderzoekin-

juiste verkoopkanalen?’ enzovoort.

de overige condities. Het kramp-

stelling zorgt immers voor de infra-

Dit zijn allemaal belangrijke overwe-

achtig hanteren van een vooruit

structuur, en betaalt het salaris van

gingen, die direct van belang zijn

geplande onderhandelingsstrategie

de projectleider. Kortom, zij schept

voor het succes van de commerciali-

met starre uitgangspunten past daar

de voorwaarden waaronder het

satie. Het is ook de reden waarom

niet in. De STW kent dan ook alleen

STW-onderzoek kan plaatsvinden.

als bijvoorbeeld de keus gemaakt

een beleid op hoofdlijnen. In de

Uit praktische overwegingen wordt

moet worden tussen het gunnen van

praktijk blijkt dit steeds weer vol-

hierbij uitgegaan van een 50/50

de rechten aan een reeds bestaande

doende houvast te bieden om voor

inbreng van beide partijen.

goed draaiende onderneming en een

elk geval apart tot een bevredigende

starter, de STW in het algemeen aan

oplossing te komen.

Onlangs zijn de afspraken hierom-

de bestaande onderneming de voor-

trent hernieuwd in het kader van de

keur zal geven. De laatste tijd zien

overdracht van het werkgeverschap

we een duidelijke toename van het

van NWO naar de universiteiten.

aantal starters op basis van STW-

Hierin is de bepaling opgenomen

projecten. Vaak is de afstand tussen

dat de rechten op basis van gelijk-

de STW resultaten en het bestaande

waardigheid worden gedeeld tussen

bedrijfsleven te groot. Om te voor-

de STW en de universiteiten. De

komen dat er niets met de nieuwe

exploitatie geschiedt door de STW.

kennis gebeurt is de high-tech star-

De inkomsten worden op dezelfde

ter dan de enige mogelijkheid.

basis gedeeld tussen de instelling en de STW. De inkomsten die aan de

De onderhandelingen

STW toekomen, worden vervolgens

Hier hanteert de STW één belangrijk

rechtstreeks aan de onderzoek-

uitgangspunt en dat is dat we in een

groep, die de betreffende resultaten

volgend project ook weer samen

gegenereerd heeft, toegekend.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:08

Pagina 11


Bijdragen voor grote projecten

Wij adviseren u bij onduidelijkheden vooraf contact op te nemen met

Het maximale bedrag dat u bij de STW kunt aanvragen voor één project bedraagt twee miljoen euro. Bij aanvragen die dit bedrag te boven gaan bepaalt het Bestuur van de STW eerst of de aanvraag ontvankelijk is.

het bureau van de STW. Voorbeelden: – Stel u vraagt een project aan

Voor projectaanvragen met meer dan een half miljoen euro ten laste van de STW is een bijdrage van de gebruikers vereist. De verplichte bijdrage hangt af van de totale omvang van het project: het aan de STW gevraagde bedrag plus de financiële steun van de gebruikers en hun bijdrage in natura. Voor de bepaling van de waarde van het laatste gelden de volgende richtlijnen:

waar voor de totaalkosten 340.000 euro bedragen. Dan is geen gebruikersbijdrage vereist. – Bij een aanvraag met totale omvang van 650.000 euro

– voor toegezegde personele ondersteuning rekent u salariskosten en sociale lasten; – voor toegezegde materiële zaken rekent u de kostprijs; – voor apparatuur houdt u rekening met reeds gedane afschrijvingen; Alle bijdragen moeten schriftelijk bevestigd worden.

bedraagt de vereiste bijdrage 25% van 150.000 = 37.500 euro. – Voor een aanvraag van totaal 1.300.000 euro is vereist 125.000 + 35 % van 300.000 = 230.000 euro.

De onderstaande bijdrage van de gebruikers is vereist:

– Gebruikers dienen voor een aanvraag van 1.900.000 euro

omvang van het project

vereiste bijdrage

STW-subsidie plus bijdrage gebruikers

een bijdrage te leveren van 300.000 + 45 % van 400.000 = 480.000 euro.

van 0,5 miljoen tot 1 miljoen euro van 1 miljoen tot 1,5 miljoen euro

25% van het meerdere boven 0,5 miljoen euro 125.000 euro plus 35% van het meerdere boven 1 miljoen euro

van 1,5 miljoen tot 2 miljoen euro

300.000 euro plus 45% van het meerdere boven 1,5 miljoen euro

boven 2 miljoen euro

525.000 euro plus 50% van het meerdere boven 2 miljoen euro

11

Util_1607.qxd

12

4-4-2006

7:08

Pagina 12



De STW legt deze uitgangspunten

gramma’s meestal om précompeta-

verantwoorde wijze kennis, gegene-

ook nog eens per project vast in het

tief strategisch fundamenteel onder-

reerd met gemeenschapsgelden, kan

financieringsakkoord.

zoek, waarbij concurrenten de

worden geëxploiteerd.

krachten bundelen om antwoord te krijgen op vrij fundamentele Een wijziging in beleid: gebruikers en

problemen, waarbij echter wel

commitment.

degelijk ook grote commerciële belangen op het spel kunnen staan.

Zoals hierboven al aangegeven

Het oplossen van een dergelijke

kennen alle STW-projecten het feno-

fundamentele vraagstelling kan

meen van de Gebruikerscommissie

immers ook een fundamentele door-

(GC). Potentiële gebruikers worden

braak betekenen. Een kennishandel-

uitgenodigd plaats te nemen in de

beleid waarbij aan één van de

GC. Dit gebeurt in overleg met de

gebruikers een exclusief recht

aanvragers en eventueel al betrok-

gegund wordt, ligt daarbij niet voor

ken gebruikers. Tot vorig jaar was

de hand. Om de betrokkenheid van

een financiële of materiële bijdrage

bedrijven bij dit type onderzoek niet

aan het onderzoek geen eis.

al te vrijblijvend te laten zijn, werd besloten een bijdrage vooraf te vra-

In 2000 heeft de STW echter voor

gen. Hiertegenover staat dat zij de

grote projecten, die de STW meer

resultaten in hun bedrijfsvoering

dan een half miljoen euro kost, een

mogen toepassen. Indien een

gebruikersbijdrage verplicht gesteld.

octrooi-aanvrage mogelijk is, dient

Hiervoor waren twee belangrijke

het bedrijf voor de rechten hierop

argumenten. Ten eerste dreigde een

alsnog een vergoeding te betalen,

steeds groter deel van het STW-bud-

dit laatste weer conform het STW-

get besteed te worden aan dure

kennishandelsbeleid.

(Meuro 0.5) tot zeer dure (Meuro 2) projecten, eigenlijk meer onderzoeksprogramma’s . Het Bestuur en

Transparantie en consistentie

de Bestuursraad hebben op zich geen bezwaar tegen deze omvang-

In de uitvoering van het kennishan-

rijke projecten, maar willen waar-

delbeleid streeft de STW volledige

borgen dat ook de vernieuwende

transparantie en consistentie na.

onderzoeker met een origineel idee

Niets gebeurt in achterkamertjes,

nog een kans krijgt bij de STW. Ten

de regels gelden voor iedereen.

tweede gaat het bij dit soort pro-

Dat is de enige manier waarop op

Util_1607.qxd

figuur 1

4-4-2006

7:08

Pagina 13

status actuele contracten in portefeuille STW in 2000

status actuele contracten in portefeuille STW in 2000

aantal contracten

bijdrage volgens standaard STW-voorwaarden

22

concepten

31

licentie

7

optie

8

optielicentie

3

samenwerking onderzoek

6

overdracht

5

haalbaarheidsstudie

1

geheimhouding

2

letter of intent

–

overig

3 totaal

111

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:08

Pagina 14

figuur 2

aantal gestarte projecten

figuur 3

aantal overeenkomsten

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 15

gestarte projecten in 1990 tot en met 1995

aantal

figuur 4

figuur 5

overeenkomst

octrooi

steun en inkomsten (in kf)

aantal octrooien

steun en inkomsten

1990

82

29

12

4.255

1991

66

21

6

4.392

1992

40

17

7

4.028

1993

101

33

23

7.131

1994

89

32

17

5.500

1995

87

53

27

7.011

Util_1607.qxd

16

4-4-2006

7:09

Pagina 16



ESSENTIES VAN HET STW-KENNISHANDELSBELEID

Deelname aan de GC geeft nog

Licentie/Know-how-overeen-

Bij vaststelling van de hoogte van

geen recht op toepassing en /of

komst

de vergoeding wordt rekening

commercialisering van de verkregen

gehouden met een eventuele

kennis. De GC-leden bevinden zich

Het recht tot gebruik/toepassing

bijdrage van het betreffende bedrijf

wel in een voorkeurspositie wat

wordt verkregen middels een

aan het onderzoek, maar tevens

betreft het kennis nemen van de

licentie- of know-how-overeen-

wordt de vergoeding gebaseerd op

resultaten. Ter bescherming van de

komst. Dit kan een zogenaamde

de commerciële waarde van de

kennis kan aan de leden van de GC

tweede overeenkomst zijn, na een

resultaten. Andere vormen van ver-

geheimhouding worden opgelegd.

optie-overeenkomst, maar ook wel

goeding zijn lump sum betalingen,

wordt in één overeenkomst zowel

dat wil zeggen bedragen ineens.

de optie als de licentie, bij effec-

Er wordt niet gemaximeerd in geld,

Optierecht/Right of first

tuering van de optie, vastgelegd.

in tijd kan dat wel het geval zijn,

refusal

STW-uitgangspunten voor het

bijvoorbeeld door de looptijd van

verlenen van een licentie zijn:

een eventueel octrooi.

kennis wenst te nemen van de

exclusiviteit

anti-ijskastbeding

onderzoeksresultaten, dient hij

In de meeste gevallen wordt een

Hiermee wordt beoogd meer

als tegenprestatie hiervoor een

exclusieve licentie verleend, waarbij

zekerheid te verkrijgen dat de

substantiële bijdrage aan het

de onderzoeksinstelling het recht

onderzoeksresultaten ook daad-

onderzoek te leveren, in geld of

behoudt de resultaten te gebruiken

werkelijk gecommercialiseerd

anderszins. Hij kan als enige

voor verder wetenschappelijk

worden. Meestal heeft een dergelijk

gebruiker plaats nemen in de

onderzoek en onderwijs, waaronder

beding de vorm van een minimum

gebruikerscommissie en verwerft

het recht tot publicatie.

royalty per jaar, waaraan toege-

Indien een gebruiker exclusief

een ‘right of first refusal’ op de

voegd de sanctie dat, indien een

gebruiksrechten van de onder-

geheimhouding

bepaalde omzet niet gehaald wordt,

zoeksresultaten. Een en ander

Publicatie kan maximaal één jaar

het exclusief recht wordt omgezet

wordt bij voorkeur vastgelegd in

worden opgeschort met het oog op

in een non-exclusief recht, of dat

een optie-overeenkomst. De

commerciële belangen.

zelfs alle rechten verleend onder de

bijdrage aan het onderzoek geeft

licentie-overeenkomst komen te

betrokkene nog niet het recht op

vergoeding

toepassing of commercialisering

Vergoeding voor de verworven

van de resultaten.

rechten kan in de vorm van een percentage van de omzet, verkregen met gebruikmaking van de verworven rechten, de zgn. royalties.

vervallen.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 17


DE PRAKTIJK

CHECKLIST VOOR OVEREENKOMSTEN AANGAANDE LICENTIE

Een overeenkomst is niet afhankelijk van een vorm. De overeenkomst

Inleiding

dient feitelijk alleen als bewijs van het bestaan van de overeenkomst.

gedefinieerde begrippen met

Partijen

Als het bewijs op een andere manier geleverd kan worden, bestaat er ook

een hoofdletter (of anderszins gemarkeerd) weer, zodat direct

– behalve de onderzoekinstelling

een overeenkomst en is men gebon-

en de nieuwe BV zijn er mogelijk

den. Zo kan bijvoorbeeld elke brief,

nog andere rechthebbenden

die in de onderhandelingsfase ver-

zoals bijv. medefinanciers. Als

stuurd wordt, leiden tot gebonden-

dat zo is moeten ook zij hun

heid.

rechten overdragen.

duidelijk is dat het hier om een gedefinieerde term gaat.

Kern van de overeenkomst

– hier dient de volledige en juiste

Hoe ziet een overeenkomst er uit?

naam van alle partijen ingevoerd

Of beter: Waar moet men op letten

te worden. Partij kunnen zijn

bij het sluiten van een overeen-

natuurlijke personen en/of

komst? Om dit inzichtelijk te maken

rechtspersonen.

volgt hierna een checklist, waarbij

– geef in de overeenkomst

Op welke rechten en/of know-how wordt de licentie verleend?

– nauwkeurig de betreffende octrooien, kwekersrechten, – de namen van de partijen bij software, know-how en andere

gekozen is voor de licentie. In de

de ondertekening van de over-

STW praktijk een veel voorkomende

eenkomst dienen dezelfde te

overeenkomst.

zijn als hierboven.

gegevens omschrijven. – eventueel de nog te verwerven rechten (bijvoorbeeld latere octrooien binnen hetzelfde toe-

De checklist is een beknopte weer-

Overwegingen

passings-gebied)

gave van hoe een overeenkomst er in het echt uit zou kunnen zien. Zij

– er kan geen overeenkomst geslo-

bevat tal van suggesties, hetgeen

ten worden zonder ‘overwegin-

echter niet wil zeggen dat het na-

gen’. De overwegingen geven aan

lopen van deze lijst voor elk type

wat de achtergrond van de over-

licentieovereenkomst afdoende is.

eenkomst is en ook wat met de

Juridische ondersteuning bij opstel-

overeenkomst beoogd wordt.

– vervaardigen / gebruiken / verkopen – sublicentiëren, distribueren

ling van een dergelijke overeenkomst zal altijd nodig zijn. In deze

Toepassingsgebied Definities

checklist worden onder octrooi ook begrepen octrooiaanvragen.

Wat mag de licentienemer?

– zijn beperkingen van het toepas– alle belangrijke begrippen zo singsgebied mogelijk en gewenst nauwkeurig mogelijk definiëren, of noodzakelijk? Onder hetzelfde zodat er geen misverstand kan octrooi kunnen soms licenties ontstaan over de terminologie. worden verleend voor verschillen-

17

Util_1607.qxd

18

4-4-2006

7:09

Pagina 18



de toepassingsgebieden, bijv.

Vergoeding voor de verkre-

voor de luchtvaartindustrie en de

gen rechten

auto-industrie.

– nauwkeurig omschrijven wat en – ‘entrance fee’ of ‘lump sum’ te

Territorium

Overdracht kennis

betalen voor het licentierecht.

hoe wordt overgedragen – opleiding / testen / nazorg

Dit is een vastgesteld bedrag, bij – voor welk gebied geldt de

voorkeur als bedrag ineens te

Exploitatie verplichting

licentie? Bijv. alleen Europa of

betalen direct na ondertekening

de hele wereld? Ook kunnen de

van de overeenkomst al dan

voorwaarden per gebied verschil-

niet aangevuld met een royalty-

tie al vast te stellen? Eventueel

regeling.

een uiterste termijn hiervoor

len, bijv. een ander royalty percentage of wel en niet exclusief. – is een optie op uitbreiding van het gebied gewenst?

– eventueel te verrekenen met latere royalties – royalty kan zijn percentage van de Omzet (Omzet nauwkeurig

Exclusiviteit

omschrijven in definities!) of

– is het moment van marktintroduc-

overeenkomen – afspreken van een minimum omzet of een minimum royalty – eventuele sanctie: verlies van exclusiviteit

een vast bedrag per Product. – mag de licentiegever zelf de

– mogelijkheid om bedrag of

kennis ook nog gebruiken en/of

percentage lager te maken naar-

exploiteren? NB: de universiteit

mate de omzet hoger is, zoge-

dient te allen tijde een royaltyvrije licentie voor verder onderwijs en onderzoek te behouden – exclusiviteit voor het hele

naamde staffeling – eventueel afspraken omtrent

universiteit verkregen vergoedingen voor onderzoek op het

territorium of voor een gedeelte

interesse gebied van licentie-

daarvan

bepaalde tijd verleend worden – optie op exclusiviteit (eventueel voor bepaald gebied) – (gedeeltelijk) verlies van exclusi-

– met betrekking tot voortgang ontwikkeling, marktintroductie en/of omzet

het aanwenden van de door de

toepassingsgebied, voor het hele

– ook kan exclusiviteit voor een

Rapportage

nemer – betalingswijze; valuta; BTW mogelijk betaling in natura middels te leveren goederen of diensten – inzage in boeken door onafhan-

viteit als sanctie bij niet nakomen

kelijke accountant op kosten van

exploitatieverplichting

licentienemer als er een grote afwijking is

Verbeteringen

– afspraken voor verdere samenwerking – over en weer melden van innovatie – eventueel ter beschikking stellen van nieuwe ontwikkelingen of een ‘right of first refusal’ hierop

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 19


Inbreuk door derden

voorgenomen publicaties voor

Overdraagbaarheid overeen-

te leggen aan en goedkeuring

komst

– wie mag of moet optreden

daarvan door de licentienemer

– verplichting om bij kennisname

binnen bepaalde termijn

van inbreuk direct te melden – partijen verlenen elkaar assistentie bij acties, voorzover noodzakelijk en redelijk – wie draagt de kosten in geval van inbreukprocedures – wie beslist en wie ontvangt

– in geval van bezwaren uitstel mogelijk met een maximale

– niet altijd wenselijk – indien wel alleen met toestemming andere partij

termijn van bijv. één jaar – op bedrijfsgegevens ter

Overmacht

beschikking gesteld voor het onderzoek kan een onbeperkte geheimhoudingsplicht liggen

welk deel van een eventuele

– welke omstandigheden worden hieronder verstaan – meest praktische oplossing

schadevergoeding

zoeken

Inbreuk op rechten van derGewijzigde omstandigheden

den

Wanprestatie

– licentiegever verklaart naar

– zijn er speciale afspraken nodig?

zoals:

– aanpassen licentievoorwaarden bijvoorbeeld in geval van:

beste weten geen inbreuk te maken op rechten van derden

Garanties en aansprakelijkheid

– verschijnen van concurrerende producten – het mislukken van inbreuk-

Standaardbepalingen

– is de overgedragen kennis

Aanvang en einde overeen-

– geen garanties betreffende de

acties daartegen – vervallen van de geldigheid van (delen) van de exclusieve

compleet

komst

rechten

technische en commerciële waarde

– looptijd overeenkomst

– licentiegever gerechtigd betref-

Geheimhouding

– al dan niet opzegbaar door

– niet geoctrooieerde of anders-

– opzegtermijn

Toepasselijk recht en juris-

– in geval van faillissement

dictie

fende rechten te licentiëren

beide partijen of één van beide

zins beschermde onderzoeksresultaten die relevant zijn

mogelijkheid om direct te

voor de licentienemer, niet

beëindigen

zonder meer openbaar – procedure vastleggen om

– competente rechter – arbitrage – Nederlands recht, bij voorkeur

19

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 20

PROF.DR.S CARLETT M.SC.

On line aerosol en deeltjes-analyse met een combinatie van deeltjesgroottebepaling, laser geïnduceerde fragmentatie en time-of-light-spectroscopie project DST.1882

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 21

| DST.1882

21

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 22

PROF.DR.IR. A.F. MEHLKOPF EN DR. R.W. DE BOER

Kwantitatieve data-analyse in vivo NMR project DTN.1683 Onderbemonsterd niet Cartetisch MRI-scannen. Bemonsteringsstrategie en beeldcontructies project DTN.3509

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 23

| DTN.1683 en DTN.3509

23

Util_1607.qxd

24

4-4-2006

7:09

Pagina 24



ONDERZOEKSPROGRAMMA’S KUNNEN FLOREREN BIJ HONORERING OP PROJECTBASIS Kenmerk van universitair onderzoek

onderzoekslijn is dat de vakgroep of

veilig te stellen. Een gegarandeerde

in Nederland is zowel in de eerste

leerstoelgroep daaraan kan blijven

meerjarige financiering (langer dan

als in de tweede geldstroom dat

werken. Voor het instandhouden van

vier jaar) van onderzoek is in de hui-

voornamelijk tijdelijke arbeidskrach-

zo’n onderzoekslijn zijn er uit de

dige constellatie in de eerste en

ten het werk doen. Promovendi en

eerste geldstroom maar beperkte

tweede geldstroom vrijwel niet

post docs bevolken de laboratoria.

mogelijkheden. Daarom stellen

mogelijk. Andere instanties dan de

Zij voeren experimenten uit in over-

hoofden van vakgroepen en labora-

STW financieren onderzoeken van

leg met hun directe begeleiders en

toria zich vaak op als ondernemers

post docs zelfs voor niet langer dan

ondersteunen de afstudeerders. In

die continu in hun netwerk op zoek

twee tot drie jaar.

de natuur- en technische weten-

zijn naar externe financiering. Desondanks slagen veel onderzoe-

schappen duurt een promotieonder-

kers erin om met steun van de STW

zoek gemiddeld vier jaar. Mede daarom hebben STW-projecten

Geld voor de werkpaarden ontbreekt

periode gaande te houden. Dit bete-

doorgaans ook een looptijd van vier jaar.

hun onderzoek gedurende langere

Behalve bekostiging van de

kent niet dat de STW op basis van

bestaande infrastructuur is niet

een eerder STW-onderzoek sneller

In die tijd moet een promovendus

meer beschikbaar dan budget voor

de beurs opentrekt, of minder kri-

zijn experimenten bedenken, vol-

de salariëring van de hoogleraar en

tisch zou zijn. Er is geen sprake van

doende data verzamelen om zijn

universitair en ondersteunend per-

dat aanvragers die bij de STW al

wetenschappelijke hypotheses te

soneel. Geld voor nieuwe AIO’s, de

bekend zijn op een voorkeursbehan-

onderbouwen, zijn resultaten en

werkpaarden van het onderzoek, is

deling kunnen rekenen of dat zij een

conclusies publiceren in internatio-

er meestal niet. Universitaire vak-

streepje voor hebben op nieuwko-

nale tijdschriften, bij voorkeur met

groepen zijn daarom sterk afhanke-

mers. Integendeel, ook de ervaren

een hoge impactfactor. Promovendi

lijk van subsidies van NWO/STW,

onderzoeker weet dat er elke keer

moeten vervolgens hun bevindingen

van de Europese Gemeenschap, of

opnieuw een nieuwe aanvraag op

vastleggen in een proefschrift. Pas

bijdragen van andere financiers (col-

tafel moet komen, waarin aan refe-

daarna eindigt het project voor de

lectebusfondsen en bedrijfsleven)

renten en STW-jury het wetenschap-

universiteit en voor de financiers,

om zich de nodige ruimte te ver-

pelijk en utilisatiebelang van het

zoals de STW.

schaffen voor meer onderzoeksca-

onderzoek duidelijk wordt gemaakt.

paciteit, of de aanschaf van

Zo’n aanvraag ondergaat altijd

Als het echter goed is, is het onder-

noodzakelijke nieuwe apparatuur.

dezelfde strenge beoordeling als elk

zoek ingebed in de bestaande

Maar alle externe financiers zijn

ander voorstel.

onderzoekslijn van de vakgroep

slechts bereid om voor een beperkte

waaraan meerdere onderzoekers

periode in het onderzoek te investe-

voor, tijdens en na de promotie van

ren. Als een handelsreiziger kan de

de betrokken AIO hebben gewerkt.

hoogleraar dus op pad om continuï-

Het doel van een eenmaal gekozen

teit in het universitaire onderzoek

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 25


De paradox van gedurfd en toegepast

instelling waar wij projectvoorstel-

over alles wat door de huid heen

onderzoek

len kunnen indienen.”

steekt. Dergelijke implantaten worden bijvoorbeeld gebruikt bij

Prof.dr. J.A. Jansen, hoofd van de

Toch vindt hij de insteek van de

een bepaalde vorm van nierdialyse

afdeling Biomaterialen van het

STW wel wat dualistisch. “Enerzijds

via het buikvlies. In 1984 wisten we

Universitair Medisch Centrum

streeft de STW naar gedurfd onder-

alleen dat er met percutane implan-

St. Radboud in Nijmegen, kan daar-

zoek. Anderzijds is utilisatie een

taten na verloop van tijd altijd iets

over meepraten. In 1991 trok de

belangrijk criterium. Dat verhoudt

verkeerd ging. Daarom hebben we

universiteit in Nijmegen hem aan,

zich niet altijd even goed met elkaar,

een voorstel bij de STW ingediend

mede omdat hij tot Pionier was

omdat bedrijven die de resultaten

om een foutenanalyse te maken.

benoemd bij de STW. Zijn pionier-

zouden moeten toepassen, bij

Daar zat dus geen directe utilisatie

schap bestond uit een subsidie van

gedurfd onderzoek de hand op de

in, maar de jury zag er kennelijk

twee miljoen gulden, waarmee hij

knip houden. Daar zit dus een zeke-

voldoende mogelijkheden voor de

toegepast onderzoek naar bio-

re discrepantie.”

toekomst in. In 1987 hadden we de oorzaak gevonden: het bleek dat

materialen om vervangingsmiddelen

de implantaten minder zouden

te ontwikkelen kon opzetten. “Onze vakgroep richt zich vrijwel

Zonder directe utilisatie toch honore-

moeten bewegen om beter te kun-

uitsluitend op toegepast onderzoek.

ring

nen functioneren. Dus dienden we een voorstel in om te onderzoeken

Vanuit de tandheelkundige implantologie hebben we ook expertise

Jansen, die nog een dag in de week

met welk materiaal we de implanta-

ontwikkeld om kunstmateriaal voor

zijn oorspronkelijke beroep van

ten zouden kunnen versterken.

de vervanging van andere lichaams-

tandarts uitoefent om voeling te

In 1988 vroegen we aan en uitein-

delen te maken. Zo zijn we op

houden met de praktijk van alledag,

delijk konden we een ontwerp pre-

het terrein van de geneeskunde

heeft ondanks een kritische noot

senteren. Tussentijds zijn we in het

terechtgekomen.” Zo heeft de groep

niet te klagen over wijze waarop de

bedrijfsleven op zoek gegaan naar

van Jansen ook al bijdragen gele-

STW met projectaanvragen omgaat.

partijen die het ontwerp zouden wil-

verd aan nierkatheters, glucose-

“Een periode van vier jaar is lang

len vermarkten. Dan zie je grote

sensoren en huidgenezing. “De

niet altijd voldoende om tot utilisa-

bedrijven als Baxter niet instappen.

toegepaste aard van ons onderzoek

tie te komen”, zegt hij. “Misschien

Toch nog te ingewikkeld, te gedurfd.

betekent dat wij voor bijna al onze

is dat wel mogelijk bij het schrijven

Uiteindelijk waren de leverancier

aanvragen zijn aangewezen op

van nieuwe software of in de bouw-

van het materiaal, het Belgische

de STW”, zegt hij. “Sterker nog,

kunde, maar in de biomedische

Bekaert, en ingenieursbureau

mijn afdeling zou zonder de STW

wetenschap duren ontwikkelingen

Humeca uit Enschede bereid hun

niet bestaan. Jaarlijks heb ik onge-

tien tot vijftien jaar. Een mooi

nek uit te steken.”

veer een miljoen gulden nodig om

voorbeeld is ons onderzoek naar

de afdeling in stand te houden. En

percutane implantaten, dat in 1984

eigenlijk is de STW dus de enige

startte. Percutane implantaten gaan

25

Util_1607.qxd

26

4-4-2006

7:09

Pagina 26


Bouw aan je eigen netwerk


for Biomaterials ga, kom ik circa

Financiering op fifty-fifty basis is moei-

5000 collega’s en heel veel mensen

lijk haalbaar doel

“Nu zitten we midden in vervolg-

uit het bedrijfsleven tegen. Daar leg

onderzoek omdat we denken dat we

je dus je contacten en daar bouw je

Over de wijze van beoordeling zijn

het prototype kunnen verbeteren.

aan je netwerk, niet in de gebrui-

veel onderzoekers met ervaringen

Enerzijds is het een mooi voorbeeld

kerscommissie.”

binnen en buiten de STW vol lof. Prof. B. Scarlett, tot voor kort hoog-

van een lange ontwikkeltijd met late utilisatie, anderzijds een

De relatie met STW noemt Jansen

leraar in Delft en nu verbonden aan

demonstratie van de houding van

goed. “De begeleiding is uitste-

de University of Florida en een dag

de STW. Ook als projecten niet heel

kend”, zegt hij. “De structuur als

in de week gasthoogleraar aan de

direct zicht op utilisatie bieden, is

stichting is goed, iedereen is bena-

University of Leeds, kan goed met

er toch een goede kans dat een

derbaar. De manier waarop met

het buitenland vergelijken. “Het

voorstel wordt gehonoreerd.

octrooien wordt omgegaan, is ook

referentensysteem wordt in

Kennelijk is onze onderbouwing in

prima. Het streven om octrooien

Nederland goed gebruikt”, vindt hij.

de richting van de lekenjury steeds

door bedrijven te laten kopen via

“De indiener van een projectvoorstel

goed geweest. Wij gaan daarbij uit

een licentie van de STW kan een

heeft bij de STW een eerlijke kans

van het principe dat ook een leek

bron van inkomsten zijn. Ook met

om te reageren op de commentaren

moet kunnen begrijpen welk belang

het referentensysteem van de STW

die de referenten indienen. Het jury-

gediend is bij uitvoering van het

kan ik goed leven. Zelf treed ik voor

systeem is ook een goede methode

onderzoek”, zegt Jansen,

andere instellingen ook regelmatig

omdat de juryleden elkaar niet beïn-

als referent op. Je moet dan zo pro-

vloeden. Zij vellen ieder afzonderlijk

Over de gebruikerscommissie denkt

fessioneel zijn om een onderzoek

een oordeel.”

Jansen het zijne: “Iedere onderzoe-

echt op zijn merites te beoordelen.

ker moet in feite zijn contacten in

Omdat de STW ook regelmatig

Scarlett heeft zich onder meer inten-

het bedrijfsleven voor elkaar heb-

gebruik maakt van internationale

sief beziggehouden met het nu al

ben. Daarvoor moet je niet afhanke-

referenten, die voor hun geldstro-

twaalf jaar lopende onderzoekspro-

lijk zijn van de leden van de

men niet afhankelijk zijn van dezelf-

gramma UNIAK (Universele

gebruikerscommissie. Zeker in ons

de instellingen als wij, ontvang je

Instrumentele Automatisering

vakgebied nemen fabrikanten een

bruikbare opmerkingen. De jury,

Kristallen), dat hij in samenwerking

wat afwachtende houding aan, ook

zoals de STW er mee omgaat, is ook

met de hoogleraren Van Rosmalen,

als ze in de gebruikerscommissie

prima. Bijvoorbeeld in België bij het

Bosgra en Grievink opzette.

zitten. Zij zijn geïnteresseerd in de

IWT (een soortgelijke stichting als

Kristallisatie is een in de industrie

resultaten en willen daarom best op

de STW) gaat het op een andere

veelgebruikte methode om stoffen

de eerste rij zitten, maar veel bedrij-

manier met hoor en wederhoor. Dat

te scheiden. Geautomatiseerde con-

ven willen pas investeren als het al

leidt tot een hele dag debatteren en

trole over dit proces staat eigenlijk

helemaal niet meer zo gedurfd is om

elkaar beïnvloeden. Daar ben ik

nog in de kinderschoenen. De

dit te doen. Als ik naar het Congress

minder van gecharmeerd.”

meeste methoden die daarvoor nu in

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 27


gebruik zijn, zijn gebaseerd op prak-

gegeneraliseerde procesmodellen

Wagenings Laboratorium Fytopatho-

tijkervaring en nog nauwelijks op

zijn gecombineerd. We hebben de

logie slachtoffer van eigen succes

werkelijke kennis. Beetje bij beetje

STW bij dit grootschalige onderzoek

draagt het onderzoeksteam van

hard nodig, maar leunen niet alleen

Ook voor prof.dr.ir. P.J.G.M. de Wit,

Scarlett, hierin nauw bijgestaan

op haar. We werken ook nauw

hoogleraar Fytopathologie aan de

door Henk Nugteren, bij aan de ver-

samen met het bedrijfsleven. In het

Universiteit van Wageningen, is het

dieping van deze kennis.

algemeen is ons doel ongeveer op

altijd een kwestie van passen en

fifty-fifty basis onderzoeken te

meten om de onderzoekslijnen in

financieren. Dat valt lang niet altijd

zijn laboratorium gefinancierd te

“Belastinggeld moet op de goede plek

mee, omdat we risicovol onderzoek

krijgen. “Wij houden ons bezig met

terechtkomen”

doen. We kunnen de uitkomsten niet

de bestudering van plantenziekten

voorspellen. In het bedrijfsleven

veroorzaakt door schimmels en bac-

Scarlett vindt het volledig terecht

hebben we helaas nogal eens te

teriën. Het doel is ze te voorkomen

dat wetenschappers zich steeds

maken met de ‘bean counters’ als

en indien het niet anders kan ze te

weer moeten verantwoorden. “We

het gaat om financiering. Zij hebben

bestrijden”, zegt De Wit. “Mede door

gaan met gemeenschapsgeld om.

in toenemende mate de positie van

de ontwikkelingen op het gebied

Het is van belang dat belastinggeld

de ‘engineers’ overgenomen en zijn

van genetische modificatie en de

op de goede plek terechtkomt”, zegt

behoudender dan de wetenschappe-

polariserende discussies over

hij. “Voor ons onderzoek naar de

lijk geïnteresseerden.”

‘GMO’s’ (genetisch gemodificeerde

automatisering van de processen

organismen, red.) dreigt het momen-

om deeltjes tot pil of poeder te

Het systeem dat in Nederland geldt

tum in het onderzoek aan planten

maken, hebben wij tot drie keer toe

voor de tweede geldstroom, vindt

verloren te gaan. We doen er alles

een beroep gedaan op de STW. Dat

Scarlett op zich goed functioneren,

aan om de plantenwetenschappen

betekent al 12 jaar dat we geavan-

hoewel hij wel heeft geprobeerd ver-

op de agenda te houden. In

ceerd onderzoek kunnen doen, dat

anderingen voor te stellen. “Ons

Europees verband hebben 35 labo-

er ongeveer tien promovendi aan

UNIAK-programma zou gebaat zijn

ratoria de handen ineengeslagen en

hebben gewerkt, talloze mensen

bij langdurige financiering. Een aan-

de European Plant Science

zijn afgestudeerd en dat we onze

tal onderdelen van het onderzoek is

Organisation EPSO opgericht.” De

kennis steeds uitbreiden. Zo hebben

duidelijk risicovol en kunnen wij niet

Wit zit in het bestuur van deze orga-

we het kristallisatieproces verbeterd

uit de eerste geldstroom financie-

nisatie. EPSO zet zich in voor meer

en werken we aan een verbetering

ren. Bij sommige instellingen heb ik

nationale en Europese steun voor

van industriële kristallisatoren.

wel eens geopperd om een onder-

basaal en toegepast onderzoek aan

Uiteindelijk willen we een systema-

zoek op basis van ‘no cure no pay’

planten.

tische procedure ontwikkelen om

uit te voeren. Maar dan staan orga-

industriële kristallisatoren te kun-

nisaties niet te trappelen om in te

Het laboratorium van De Wit is door

nen ontwerpen, waarin fabrieksspe-

stappen.”

de jaren heen enigszins slachtoffer

cificaties, empirische kennis en

van zijn eigen succes geworden. “Uit

27

Util_1607.qxd

28

4-4-2006

7:09

Pagina 28



de eerste geldstroom kan het labo-

kan alleen als geldschieters ons

Clichés danken hun status aan hun

ratorium zich op een minimumbasis

hiertoe in staat stellen. In een perio-

hardnekkige waarheidsgehalte

van elf medewerkers bedruipen. Dat

de waarin bijvoorbeeld de STW niet

is inclusief de medewerkers die wij

in staat is haar gebruikelijke hono-

Resultaten van het werk die in de

betalen uit ‘revolving funds’. Deze

reringspercentage te halen, is dat

STW onderzoek worden verkregen,

inkomsten ontvangen wij op basis

wel eens mis gegaan. Het komt dan

kunnen wel degelijk aanleiding zijn

van onze prestaties. Verder werken

voor dat we een post doc kwijtraken

om (vaak in samenspraak met de

ongeveer dertig mensen die we op

omdat we zijn onderzoek en dus zijn

gebruikers) nieuwe kansrijke plan-

basis van een andere financiering

plaats niet kunnen betalen. Dat

nen voor verder onderzoek te ont-

hebben kunnen aantrekken. Andere

gebeurt een enkele keer ook als de

wikkelen. In het nieuwe voorstel zal

financiers zijn onder meer

periode tussen indiening van een

zeker gewag worden gemaakt van

NWO/ALW, NWO/STW, de Europese

verzoek en honorering langer dan

de vorderingen die zijn bereikt, om

Unie en niet in de laatste plaats het

zes maanden duurt. De indiener van

daarna de verdere plannen te pre-

bedrijfsleven”, schetst De Wit de

het projectvoorstel vertrekt dan

senteren. Het is gebruikelijk om

situatie op zijn laboratorium.

gewoon en de continuïteit in ons

externe deskundigen die door de

onderzoeksprogramma loopt zware

STW geraadpleegd worden te vra-

vertraging op.”

gen wat zij vinden van de competentie van het team en de ‘past

“De STW is tamelijk ruimhartig” De Wit benadrukt dat de STW door-

performance’ voor wat betreft gere-

“Wij hebben veel strategisch onder-

gaans ‘tamelijk ruimhartig’ is, zeker

aliseerde toepassingen. Het ligt dus

zoek verricht door de jaren heen.

vergeleken met andere instellingen.

voor de hand te veronderstellen dat

Ook houden we ons bezig met de

We hebben zeer geregeld project-

een aanvraag gebaseerd op een eer-

ontwikkeling van genetisch gemodi-

voorstellen ingediend als vervolg op

der succesvol afgerond STW-project,

ficeerde planten die een natuurlijke

eerdere studies. Die halen het vaak.

goed zal vallen bij de referenten en

afweer tegen ziekten vertonen. Het

Toch zou een andere vorm van finan-

bij de jury. In ieder geval is het niet

duurt al gauw vijftien jaar voordat

ciering van wetenschappelijke insti-

zo dat de STW een beleid heeft dat

dit lukt. In bijvoorbeeld één STW-

tuten mij meer aanspreken.

onderzoekers ontmoedigt om een

project is dat niet te vatten.

Instituten die hun sporen hebben

verlenging of uitbreiding van een

Dakpansgewijs bouwen we daarom

verdiend, zouden bijvoorbeeld voor

onderzoek aan te kaarten. Het is

met de resultaten van het ene

de helft zeker moeten zijn van hun

zeker geen negatieve indicatie.

onderzoek voort op het andere. Met

financiering. Nu is dat bij ons voor

onze onderzoeken mikken we veelal

hooguit een kwart. Dat betekent dat

Clichés danken hun status vaak aan

op de middellange termijn. Daarin

ik voor driekwart de boer op moet,

hun hardnekkige waarheidsgehalte.

kunnen we voor gebruikers iets

waardoor ik me soms meer een

Wetenschap bedrijven in de nieuwe

betekenen en tegelijkertijd funda-

ondernemer voel dan een weten-

eeuw is niet eenvoudig, maar geluk-

menteel wetenschappelijke inzich-

schapper.”

kig voor velen nog steeds de moeite

ten publiceren”, zegt De Wit. “Dat

waard. Ook blijkt het wel degelijk

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 29


mogelijk om ook binnen de projectmatige organisatie van de STW wetenschappers voor langere tijd in staat te stellen hun onderzoekslijn te volgen, zolang er telkens maar een goede aanleiding is om die lijn door te trekken. Onderzoeksprogramma’s kunnen dus floreren bij honorering op projectbasis. Onderzoekers beoordelen de STW allerminst als vrekkig, maar het zou best een onsje meer mogen zijn. En wie is het daar nu niet mee eens?

29

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 30

PROF.DR. J.A. JANSEN

Onderzoek naar de invloed van fysisch-chemische, geometrische en mechanische implantaatparameters op wondgenezingsprocessen project NGN.2612

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 31

| NG N.2612

31

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 32

PROF.DR.IR. P.J.G.M. DE WIT

Isolation and explantation of resistance genes in Solanaceous species of which some are targeted against fungal pathogenicity factors project WGC.5107

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 33

| WGC.5107

33

Util_1607.qxd

34

4-4-2006

| WGC.5107

7:09

Pagina 34

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 35

35

| Statistiek

DE PROJECTEN VAN START

DE METHODE;

GEGAAN IN 1990 EN 1995;

HOE ‘METEN’ WE DE UTILISATIE

TWEE MOMENTEN VAN EVALUATIE In het algemeen zit er een grote

In de Interim-rapportage (over de

Het zal duidelijk zijn, dat het meten

tijdsspanne tussen de start van een

projecten in 1995) worden dus de

van de mate van utilisatie niet een-

project en het moment waarop de

projecten bekeken die zes jaar gele-

voudig is. Zo kan een verbeterde

resultaten daadwerkelijk tot een

den van start zijn gegaan en recent

procesbeschrijving voor een gebrui-

‘bruikbaar’ resultaat leiden.

zijn afgesloten. Een typische situa-

ker financieel zeer aantrekkelijk

De STW is alleen betrokken bij het

tie is dat een gebruiker verder wil

zijn, zonder dat er sprake is van een

eerste deel van dit lange traject,

gaan met de resultaten van het

concreet product. Anderzijds kan de

namelijk bij de onderzoeksfase die

onderzoek. Hij zal vaak in aanslui-

realisatie van een daadwerkelijk

doorgaans vier tot zes jaar beslaat.

ting op de onderzoeksfase nog een

product (gebaseerd op een werkend

In deze utilisatierapportage zien wij,

ontwikkelingstraject moeten uitvoe-

prototype) worden afgebroken

enige tijd na afloop van het onder-

ren. Dit kan bestaan uit de markt

omdat markteconomische aspecten

zoek, terug op destijds gestarte

onderzoeken, een productielijn

een rol spelen. Hoe de stand van

STW-projecten. Voor deze evaluatie

opzetten en dergelijke, kortom alles

zaken op dit vlak is bij de verschil-

worden twee momenten gekozen;

wat nodig is om te komen tot een

lende projecten, wordt nagegaan

direct na afloop van een project, de

commercieel ‘product’.

door (telefonische) enquêtering van

interim rapportage (in dit rapport de

In de Utilisatie-rapportage (over de

onderzoekers, projectleiders of

projecten die in 1995 van start gin-

projecten die in 1990 van start gin-

gebruikers, die bij het desbetreffen-

gen), en vijf jaar later een eindrap-

gen) is tien tot elf jaar na de start

de project waren betrokken. Mocht

portage, het utilisatie rapport (hier

van universitair onderzoek al een

dit niet mogelijk zijn, dan wordt

de projecten die in 1990 van start

veel beter – alhoewel nog altijd niet

gezocht naar ander beschikbaar

gingen).

volledig – inzicht te verkrijgen in de

bronnenmateriaal.

daadwerkelijke toepassing en commercialisering. In dit rapport worden daarom ook die projecten bekeken die in 1990 van start zijn gegaan en waarover nu een min of meer afgerond oordeel gegeven kan worden met betrekking tot de utilisatie.

Util_1607.qxd

36

4-4-2006

7:09

Pagina 36

| Statistiek


BETROKKENHEID

PRODUCT

Om een beeld te geven van de resul-

De mate waarin één (of meerdere)

In hoeverre zijn de doelstellingen

taten van een onderzoeksproject,

gebruikers bij het onderzoek zijn

van het onderzoek gehaald, en is er

heeft de STW in de afgelopen jaren

betrokken:

een aanwijsbaar ‘product’:

die gebaseerd is op drie - meer of

0 : het project is mislukt; omdat de

0 : het project is in het onderzoekssta-

minder onafhankelijke - variabelen

uitkomsten irrelevant zijn voor een

dium mislukt, of het onderzoek is voortij-

om de utilisatie te kunnen kwantifi-

gebruiker;

dig afgesloten;

‘Product’ en ‘Inkomsten’ (BPI).

A : er is enige belangstelling van de

A : Er is geen concreet product. Er is

Elk van deze variabelen is onderver-

gebruikers geweest, door deelname in

meer onderzoek nodig om een bruikbaar

deeld in een oplopende vierpunts-

een gebruikerscommissie;

product te verkrijgen. Voorlopige conclu-

een meetmethode geïntroduceerd,

ceren, te weten ‘Betrokkenheid’,

waardering (0, A, B, en C). De

sies zijn al wel getrokken, maar een en

definities van deze classificering

B : de gebruikers participeren actief.

zijn:

Een eventueel geleverde bijdrage is

We zijn nog in de fase van ‘basic techno-

klein - in de vorm van geld, materialen en

logy’. De voornaamste vorm van output is

dergelijke;

tot op dit moment de wetenschappelijke

C : op niet mis te verstane wijze partici-

ander moet nog worden geverifieerd.

publicatie;

peert de gebruiker in het project. Er is

B : een voorlopig model, een principe

omvangrijke steun gegeven en vaak is er

of een concept methode is ontwikkeld

een contract met betrekking tot de

en bruikbaar. Verificatie en verfijning is

samenwerking gesloten.

nog wel nodig voordat van een eindproduct kan worden gesproken. De gebruiker kan het onderzoeksproduct (nog) niet geheel zelfstandig gebruiken;

C : er ligt een aanwijsbaar product, bijvoorbeeld in de vorm van software, een werkend prototype, een procesomschrijving, een octrooi, kortom een min of meer afgerond concept, waarmee de gebruiker zelfstandig aan de slag kan gaan.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 37

hoofdstuktitel statistiek

INKOMSTEN

Heeft het onderzoek geleid tot

Gebruik makend van de hierboven

Achtergrondonderzoek vindt zijn

inkomsten voor de STW en/of de

beschreven classificatie kunnen alle

plaats in de klasse AAA.

onderzoeksgroep:

projecten in een 4 x 4 x 4 matrix

Projecten die op bepaalde aspecten

worden ingedeeld. In het totaal dus

mislukten of zijn mislukt, krijgen

64 mogelijkheden. Er ontstaat zo

een 0-waardering (bijvoorbeeld

mislukte, of omdat er geen gebruiker

een beter gedifferentieerd beeld van

klasse 000).

gevonden kon worden, zijn er geen

de uiteindelijke resultaten die de

inkomsten op dit project geweest en zijn

projecten na vijf respectievelijk tien

die in de toekomst niet te verwachten;

jaar opleveren.

A : er zijn nog geen inkomsten op het

De meest geslaagde projecten val-

project. Toekomstige baten zijn echter

len uiteraard in de categorie CCC.

niet uitgesloten;

Maar een succesvol project met een

0 : omdat het project wetenschappelijk

B : incidenteel is of wordt (een deel

Hieronder verstaat de STW alle

grote betrokkenheid van een gebruiker in de non-profit sector én met

van) de kennis verkocht. De ontvangen

een concreet en aanwijsbaar pro-

bedragen zijn echter niet schokkend

duct (bijvoorbeeld milieu-onder-

groot, de ‘inkomsten’ bestaan meer uit

zoek), wordt ook in een hoge klasse

het feit dat het resultaat ‘waardevol’ is

ingedeeld (CCA). Een project dat

voor de samenleving;

heeft geresulteerd in een product,

C : er is een beduidende, gestage of grote stroom inkomsten, of er is zicht op

inkomsten

maar geen afnemers vindt komt in een lage categorie terecht, bijvoorbeeld ACA.

dat een dergelijke stroom de eerstvolgende vijf jaar wordt gerealiseerd.

Ook wordt zo duidelijk wat de

Bijvoorbeeld als er al principe-afspraken

waarde is van fundamenteel-strate-

gemaakt zijn.

gisch onderzoek, (de zgn. ‘basic technology’) voor de gebruikers. Er is dan weliswaar geen aanwijsbaar product, maar bedrijven hebben er soms (veel) geld voor over om deze basiskennis te ontwikkelen (klasse CAA) of te kopen (klasse CAC).

gelden en bijdragen in natura die op basis van een STW-project gegenereerd worden gedurende het hele traject, dus zowel vooraf als tot en met na afloop van het project.

37 37

Util_1607.qxd

38

4-4-2006

7:09

Pagina 38

| Statistiek


PROJECTEN GESTART IN 1990

In 1990 gingen 82 projecten van

Figuur 6 geeft de verdeling aan per

Figuur 8 geeft de BPI-code, die de

start. In deze projecten werd door

utilisatiecode. De figuren geven aan

projecten hebben gekregen weer.

de STW 53,8 miljoen gulden geïn-

hoeveel procent van de projecten

vesteerd. Bij deze projecten werden

een bepaalde score op de drie cate-

29 overeenkomsten met de gebrui-

gorieën heeft gehaald.

kers gesloten en 12 octrooien aangevraagd. Aan inkomsten werd een bedrag van 4,3 miljoen gulden genoteerd.

1990

figuur 6

utilisatiegroepen

betrokkenheid

product

inkomsten

%

%

%

0

0

0

15

A

35

38

68

B

31

26

8,5

C

34

36

8,5

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 39

39

statistiek

PROJECTEN GESTART IN 1995

In 1995 gingen 87 projecten van

Figuur 7 geeft de verdeling aan per

Figuur 9 geeft de BPI-code, die de

start. In deze projecten werd door

utilisatiecode. De figuren geven aan

projecten hebben gekregen weer.

de STW voor 63,4 miljoen gulden

hoeveel procent van de projecten

Voor verdere uitleg, zie de toelich-

geïnvesteerd. Bij deze projecten

een bepaalde score op de drie cate-

ting bij figuur 8.

werden 52 overeenkomsten met de

gorieën heeft gehaald.

gebruikers gesloten en 27 octrooien aangevraagd. Aan inkomsten werd (tot nu toe) een bedrag van 7 miljoen gulden genoteerd.

1995

figuur 7

utilisatiegroepen

betrokkenheid

product

inkomsten

%

%

%

2

2

10

A

29

22

69

B

38

32

14

C

31

44

7

0

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 40

1990

figuur 8

verdeling naar de verschillende utilisatiegroepen

1995

figuur 9

verdeling naar de verschillende utilisatiegroepen

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 41

Utilisatierapport 2001

| Projecten

1990

Util_1607.qxd

42

4-4-2006

7:09

Pagina 42

| Projecten 1990


HIERONDER STAAN DE GEGEVENS DIE U OP DE PROJECTPAGINA’S KUNT TEGENKOMEN

project

projectleider

Het projectnummer, de laatste vier

Naam van de projectleider

cijfers vormen het volgnummer waarop de projecten zijn gesorteerd.

resultaten

Een overzicht van de behaalde resultaten.

titel

De titel van het project.

BPI

De utilisatiecategorieën waarin het project is ingedeeld.

A_ universiteit van amsterdam

D_ technische universiteit delft

E_ technische universiteit eindhoven

43

45

62

F_ FOM-instituten

65

G_ rijksuniversiteit groningen

66

L_ universiteit leiden

N_ k atholieke universiteit nijmegen

T_ universiteit twente

U_ universiteit utrecht

V_ vrije universiteit amsterdam

69

72

73

77

80

W_ wageningen universiteit

81

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 43

| Instelling

43

projecten 1990

A _ universiteit van amsterdam

projectcategorie / projectnummer

BA0

AB I.1633

projecttitel

Ziekten in massakweken van roofmijten

projectleider

Dr.ir. L.P.S. van der Geest

resultaat na 5 jaar

De a-specifieke binding van de twee gebruikte monoklonale antilichamen verstoorde de interpretatie van de testresultaten zodat de ontwikkeling niet binnen de projectperiode afgerond kon worden. Er zullen buiten het kader van dit project nieuwe antilichamen tegen het microsporidium gemaakt moeten worden hetgeen een relatief tijdrovend karwei is.

resultaat na 10 jaar

De onderzoekers geven de voorkeur aan een andere test, die vele malen gevoeliger is en tegen verschillende microsporidiën ingezet kan worden.


CCC

AWI.1691

projecttitel

Een machine onafhankelijke omgeving voor ontwikkeling en gebruik van beeldinformatica

projectleider

Prof.dr.ir. A.W.M. Smeulders

resultaat na 5 jaar

Het resultaat is een softwarepakket (SCIL-Image) dat via TNO-TPD en Multihouse TSI en DIFA commercieel op de markt gebracht wordt.


Het product is op de markt. Er wordt geen winst gemaakt. Toch is het pakket profijtelijk voor het Nederlandse bedrijfsleven, want het fungeert als een intermediair tussen de kennisinstellingen en bedrijven bij het uitwisselen van oplossingen in de digitale beeldbewerking.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 44

44



B CA

AB I.1834

projecttitel

Biologische bestrijding van thripsplagen in de groenteteelt onder glas: Amblyseius cucumeris Amblyseius barkeri, Frankliniella occidentalis projectleider

Dr. A. Veerman

resultaat na 5 jaar

De gevonden roofmijtstam zonder diapauze wordt sinds 1993 op de markt gebracht en wordt nu in circa 30 landen verkocht.


De stam vormt na tien jaar nog steeds de basis voor tripsbestrijding in zowel de groenteteelt als in de sierteelt. Doordat de roofmijten gedurende het hele seizoen kunnen worden ingezet is de tripsbestrijding verbeterd en is het gebruik van chemische middelen (in de winterperiode) niet meer nodig.


CCC

AB I.1985

projecttitel

Toepassing van chloorperoxidasen als blekende enzymen in wasmiddelen

projectleider

Dr. R. Wever

resultaat na 5 jaar

De doelstellingen van het project zijn gehaald: er is een chloorperoxidase gevonden met geschikte eigenschappen en een methode om het enzym in grote hoeveelheden te produceren. De resultaten zijn grotendeels verkocht aan Unilever en met de inkomsten wordt verder onderzoek gefinancierd naar de optimalisatie van de eigenschappen van het enzym. Daarnaast is een mogelijk nieuwe toepassing ontdekt als aangroei werend middel in verf. resultaat na 10 jaar

Er zijn enkele enzymmutanten gevonden die weliswaar een hoger pH-optimum hebben maar tegelijkertijd een lagere halogenerende activiteit. Er is een verwantschap aangetoond tussen de haloperoxidasen en een groep van fosfatasen. Tevens is vastgesteld dat deze enzymen enantioselectieve sulfoxidatiereacties kunnen katalyseren. Deze vinding kon niet geoctrooieerd worden vanwege publicatie door een andere researchgroep.


AAA

ACH.1988

projecttitel

Synthese van enantiomeerzuivere alpha-aminozuren

projectleider

Prof.dr. W.N. Speckamp

resultaat na 5 jaar

Het project beoogde werkwijzen te ontwikkelen voor de synthese van aminozuren. Met de industrie werd nagegaan hoe het chirale element in dit werk kon worden geïnduceerd en tenslotte werden twee routes onderzocht om via chemische werkwijzen tot optisch actieve aminozuren te komen. Het onderzoek heeft belangrijke wetenschappelijke informatie opgeleverd. Verwacht werd niet dat de resultaten op korte termijn door de industrie zouden worden aangepast. resultaat na 10 jaar

De gesynthetiseerde aminozuren zijn op dit moment niet in productie bij DSM. Wel heeft het onderzoek zeer duidelijk bijgedragen aan de definitie van de randvoorwaarden voor het gebruik van aminopeptidases en amidases in de industriële productie van aminozuren. Recent is bijvoorbeeld de commerciële productie van het eerste optisch zuivere x-alkylaminozuur gestart. Verder is er een aantal (in verband met door klanten opgelegde confidentialiteit niet nader te benoemen) gefunctionaliseerde aminozuren in ontwikkeling op pilot plant schaal.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 45

| Instelling


D _ technische projectcategorie / projectnummer

ABA

ACH.2183

projecttitel

Formation and behaviour of polychlorinated debenzo-p-dioxins/dibenzofurans (PCDD/PCDF) in heterogeneous systems

projectleider

Dr. K. Olie

resultaat na 5 jaar

Het onderzoek heeft aan het doel beantwoord. Het vormingsmechanisme op het vliegas in de oven is voor een groot deel opgehelderd en een aantal parameters belangrijk voor de vorming van PCDD en PCDF zijn geïdentificeerd. Dit heeft geleid tot een aantal aanbe-velingen voor beheerders van afvalverbrandingsinstallaties. Via de vaktijdschriften is hieraan ruime verspreiding gegeven.


In een afvalverbrandingsoven in Duiven is het gebruik van inhibitoren getest. De resultaten waren niet goed, al was dit te wijten aan andere oorzaken dan de toegepaste technologie. Een praktijktoepassing is nog niet gerealiseerd. Wel is er vanuit het buitenland nog incidenteel belangstelling voor toepassing van de resultaten.

universiteit delft


BAA

DWT.1449

projecttitel

Wrijvingsverschijnselen van buitengaats werkende diepzuigers

projectleider

Prof.ir. J. de Koning

resultaat na 5 jaar

Er is kennis opgedaan t.b.v. het ontwerp van diepzuig installaties. Met name interessant voor baggerbedrijven en scheepswerven.


Er zijn niet meer gegevens bekend dan na 5 jaar.

45

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 46

46



CBA

DST.1548

projecttitel

Aerobe biolagen op gesuspendeerde dragers ten behoeve van waterzuivering.

projectleider

Prof.dr.ir. J.J. Heijnen

resultaat na 5 jaar

De doelen zijn bereikt. Het onderzoek heeft duidelijke richtlijnen gegeven voor het kweken van de biofilms en inzicht gegeven in de stabiliteit ervan. Er is bovendien aangetoond dat het mogelijk is het proces te sturen zodanig dat er een minimale slibproductie plaats vindt. Het eindverslag is gepubliceerd door het RIZA waardoor het een brede verspreiding heeft gekregen onder ‘waterzuiveraars’.


Paques BV uit Balk gebruikt de resultaten voor het ontwerp van zijn reactoren. Het heeft op dit moment reeds 12 full scale reactoren geleverd en de markt is duidelijk toenemende. Er is ook een vervolg onderzoek gestart. Dit is inmiddels succesvol afgerond. De verkregen inzichten zijn gebruikt om te komen tot een mathematisch model voor biofilmgroei. Dit drie dimensionale model wordt nu succesvol toegepast in onderzoek naar medische biofilms en naar biocorrosie.


CCC

DE L.1614

projecttitel

Onderzoek naar signatuurbepaling, identificatie en classificatie van objecten met behulp van ‘all parameter’ radarsystemen

projectleider

Prof.dr.ir. L.P. Ligthart

resultaat na 5 jaar

Het onderzoek leverde modellen op voor de smeltlaag in wolken. Deze modellen worden nu door ESTEC gebruikt. De resultaten uit het onderzoek naar zeedoelclassificatie worden gebruikt in derde geldstroomprojecten (NOP en NTP).


De resultaten zijn zo praktisch dat zij ook ingebracht zijn in het onderwijs.


AAA

DTN.1678

projecttitel

Positron micro-analysis and microscopy

projectleider

Prof.dr. A. van Veen

resultaat na 5 jaar

Er is een optiek en een geautomatiseerde besturing gerealiseerd waarmee een intense microbundel kan worden bereikt met een bundeldiameter van 100 nm. Deze bundel is geschikt om defecten in materiaaloppervlakken te onderzoeken, zoals aanvankelijk beoogd. Tot daadwerkelijk gebruik heeft het onderzoek nog niet geleid. Het werk zal worden voortgezet in een nieuw promotieproject.



Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 47

47



B CA

DTN.1683

projecttitel

Kwantitatieve dataanalyse in vivo NMR

projectleider

Dr.ir. R. de Beer

resultaat na 5 jaar

Het project heeft aan de doelstellingen voldaan, er is een werkend stuk software afgeleverd. Echter, door beslissingen binnen Philips zijn de verdere ontwikkelingen op het gebied van in vivo NMR (voorlopig) bevroren.




B CA

DTN.1689

projecttitel

Plaatsgevoelige silicium stralingssensoren

projectleider

Prof.dr.ir. C.W.E. van Eijk

resultaat na 5 jaar

Het onderzoeksdoel is niet gehaald door technische problemen met het proces voor de vervaardiging van de sensor. Deze problemen zijn nu opgelost. Recent is een vervolgproject DTN.3736 gehonoreerd waarin de ontwikkeling met steun van Philips zal worden afgerond.


Men is met de sensorontwikkeling zeer veel verder gekomen. Ook de plaatsgevoelige detector geeft nu een goede energieresolutie. Integratie van de FET op de sensor is de laatste stap. Maar nu vindt Philips het te risicovol om dit soort sensoren bij DIMES te laten maken. Philips heeft weer contact gelegd met Canberra. Dat wil er wel aan werken, maar niet in samenwerking met het project. Op dit moment heeft Philips geen concrete toepassing.


AAA

DTN.1690

projecttitel

The role of hydrogen in the generation of defects at the Si-SiO2 interface

projectleider

Prof.dr. P. Balk

resultaat na 5 jaar

Experimenteel is aangetoond dat atomaire waterstof grote hoeveelheden oxidevallen genereren die uiteindelijk leiden tot onherstelbare beschadiging van MOS halfgeleidersystemen. Bewezen werd dat fluorine waterstof bindt in de vorm van H 2 . Toevoegen van een kleine hoeveelheid fluorine is daarom een simpele manier om de hoeveelheid atomaire waterstof te verminderen en op die manier de kans op uitval te verkleinen. resultaat na 10 jaar

Aansluitend onderzoek voerde daardoor in betrekkelijk korte tijd tot technisch-wetenschappelijk interessante resultaten. Zo kon een goede samenwerking met de industrie (Philips, ASM) en de universitaire wereld (TU Twente, KU Leuven) ontstaan. Dit leidde ook tot een aantal publicaties (7) en een proefschrift. Deze studie heeft tot nieuwe modellen voor de belangrijke rol van waterstof in de generatie van defecten gevoerd en heeft de MOS technologie internationaal beïnvloed.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 48

PROF.DR.IR. A.F. MEHLKOPF EN DR. R.W. DE BOER

‘De speurtocht naar de loepzuivere scan gaat door ’ project DTN.1683 en DTN.3509

Artsen hebben niets liever dan een loepzuiver plaatje van

Bij het maken van een MRI-scan gaat het erom de chemi-

wat zich in het lichaam van een patiënt afspeelt. Dat stelt

sche verbindingen, metabolieten, te ontdekken. Daarin

hen immers in staat vast te stellen of en wat iemand man-

bekijken artsen de concentraties van deze metabolieten

keert. Wetenschapper prof. dr.ir. A.F. Mehlkopf en gebruiker

om vast te stellen wat er aan de hand is. Medici zijn vooral

dr. R.W. de Boer van Philips Medical Systems vertellen over

geïnteresseerd in de maat van concentratie op bepaalde

hun streven de zuiverheid van dat plaatje te verbeteren.

plaatsen in het lichaam. Contrasten in de plaatjes die een MRSI-scan oplevert en die inzicht geven in die mate van

“Dr.ir. Van Ormondt en dr.ir. De Beer van de sectie Spin

concentratie, leveren de gezochte informatie op. Mehlkopf

Imaging hebben zich onder meer met de kwantitatieve

en de zijnen hebben zich vooral toegelegd op het verbete-

bepaling van proton concentraties in metabolieten bezig-

ren van de nauwkeurigheid van die contrasten. Het aantrek-

gehouden. Deze concentraties zijn essentieel voor de

kelijke van deze methode is dat artsen het lichaam tot op

diagnostiek via MRS (MR Spectroscopic) en MRSI

moleculair niveau kunnen bestuderen zonder apparaten in

(MR Spectroscopic Imaging). De promovendi Herbert

het lichaam te hoeven inbrengen.

Barkhuizen en Willem Pijnappel hebben samen met twintig afstudeerstudenten flink aan de weg getimmerd. Zij hebben

Om de nauwkeurigheid van het beeld te vergroten hebben

als eersten de bepaling van de metaboliet concentraties in

de onderzoekers zich erop toegelegd te meten in het

het meetdomein en niet in het spectrumdomein uitgevoerd”,

meetdomein in plaats van in het spectrumdomein. Hoewel

zegt prof.dr.ir. A.F. Mehlkopf.

het gelukt is in het meetdomein te meten, is beeldresolutie van de verkregen beelden tot op heden wat tegengevallen. Hierdoor is de belangstelling van de artsen in de zieken-

Ontdek de watermoleculen

huizen nog steeds beperkt. Niettemin is Philips Medical Systems (PMS) nog steeds bezig de technieken te verfijnen.

“Chemische verschuivingen ontstaan doordat het uitwendig aangelegde magneetveld afgeschermd wordt door de rondom kernen aanwezige stromen. Deze stromen zijn

Philips houdt het onderzoeksveld continu in de gaten

een gevolg van de beweging van elektronen. Doordat de kernen door deze afscherming een iets lager veld ervaren,

Dr. Ruud de Boer is hoofd Clinical Science van de afdeling

zal de precessiefrequentie lager worden. Deze afscherming

Magnetische Resonantie (MR) bij Philips Medical Systems

is verschillend voor de kernen in verschillende moleculen-

(PMS) in Best. Hij houdt zich vooral bezig met de externe

groepen”, zegt Mehlkopf. “Het gevolg is dat deze kernen

contacten van Philips op dit gebied. Dat betekent veel op

verschillende precessiefrequenties hebben. De frequentie-

reis voor bezoeken aan ziekenhuizen, universiteiten en

verschuiving die de chemische verschuiving veroorzaakt,

wetenschapsinstituten en veel besprekingen over vorderin-

is evenredig met het aangelegde magneetveld en wordt

gen in onderzoek. “Als je wereldwijd kijkt naar de onder-

uitgedrukt in parts per million (ppm). Bij de voor MRS

zoeksprojecten waarbij wij betrokken zijn, dan spelen

relevante protonen is de maximale verschuiving circa 5

STW-projecten niet de hoofdrol. Dat zou ook vreemd zijn in

ppm.”

een bedrijf dat in de wereld een van de grootste spelers is op het gebied van medische apparatuur. Dat neemt niet weg

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 49

| DTN.1683 en DTN.3509

dat we graag in onderzoeksprojecten stappen waar de

“Daartoe houden we continu het onderzoeksveld in de

STW ook bij betrokken is. Doorgaans gaan we zelf een

gaten. Er is een permanente wisselwerking tussen univer-

samenwerking aan met een onderzoeker. Voor de periode

siteiten, ziekenhuizen en PMS. Ook als we aan een STW-

van een, drie of vijf jaar maken we afspraken. Die gaan

project meedoen, gaat dat zo. Onze rol in de gebruikers-

over het ter beschikking stellen van kennis, apparatuur,

commissie gaat dan ook veel verder dan het bijwonen van

geld en soms mankracht. Voor PMS is het belangrijk aan

de presentaties van de onderzoeksresultaten. Wij hebben

dergelijke projecten mee te doen, omdat we alleen een

zo nauw contact met de onderzoekers dat we ons werk niet

vooraanstaande rol kunnen blijven spelen als we een voor-

goed hebben gedaan als we tijdens die presentaties nog

sprong houden in kennis.”

door iets nieuws worden verrast”, vindt De Boer.

49

Util_1607.qxd

50

4-4-2006

7:09

Pagina 50

| DTN.1683 en DTN.3509


Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 51

| DTN.1683 en DTN.3509

51

Util_1607.qxd

52

4-4-2006

7:09

Pagina 52

| DTN.1683 en DTN.3509

Waterstofmagneten als magneten


het dus voor een arts mogelijk om te bekijken of er tekorten of overschotten (energiemetabolisme, red.) in een spier

De kernactiviteit van PMS is medische diagnostiek. Wij pro-

bevinden. Een spier is goed in beeld te brengen omdat er

beren zo nauwkeurig mogelijk beelden te maken van wat

weinig ‘ruis’ van de omgeving is. Er zijn niet zoveel andere

zich in het lichaam van een patiënt afspeelt. Oorspron-kelijk

stoffen die het beeld kunnen verstoren. Die andere stoffen

gebeurde dit bijna altijd met röntgen fotografie. De schade-

‘verbreden’ het beeld dat je van een bepaald molecuul

lijke kanten hiervan zijn 25 jaar geleden de reden geweest

opvangt. Daardoor gaan de signalen elkaar overlappen en

om ook andere beeldvormende technieken te gaan onder-

wordt het minder eenvoudig om de exacte hoeveelheid van

zoeken. Zo is bijvoorbeeld het in beeld brengen door

een bepaalde stof vast te stellen. Bij een spectrum van een

middel van geluidgolven ontstaan. Tegenwoordig krijgt

hoofd bijvoorbeeld is dat nog veel complexer.”

iedere aanstaande moeder wel een keer tijdens haar zwangerschap een echografie. Wij hebben ons gespecialiseerd in het maken van beelden op basis van magnetische resonan-

Artsen willen een plaatje zien

tie. Het menselijk lichaam bestaat voor het grootste deel uit water. De waterstofatomen in water zijn te zien als super

In de onderzoeken die professor Mehlkopf mede voor

kleine magneten. Deze magneten zijn echter alle kanten op

Philips heeft verricht, stond de vraag centraal hoe we met

gericht, totdat je ze in een groter, krachtiger magnetisch

behulp van een softwareprogramma de vertroebeling van

veld (in de klinische praktijk worden vooral 1.5 Tesla magne-

het spectrum zoveel mogelijk konden ontrafelen. “Zijn

ten gebruikt) brengt. Daarbij moet je denken aan een mag-

bijdrage daarin is belangrijk maar we zijn nog niet zover

neet met een kracht die bijvoorbeeld een theelepel over een

dat we zijn bevindingen tot een product kunnen verwerken.

afstand van vijf meter door de lucht laat vliegen. De water-

De praktijkervaring in een ziekenhuis is dat een arts

stofatomen trillen met een frequentie die afhankelijk is van

behoefte heeft aan eenvoudige hulpmiddelen. Hij wil vrij

de grootte van het magnetisch veld. Doordat de waterstof-

snel een beeld hebben van de situatie van zijn patiënt.

atomen in de verschillende organen van het menselijk

Overdreven gesteld: we moeten hem door middel van een

lichaam allemaal net een iets andere chemische omgeving

plaatje in één keer alle relevante informatie kunnen laten

hebben geven ze per orgaan een uniek MR signaal.

zien. Daar zijn we nog niet in geslaagd. Maar met de hulp van de groep uit Delft komen we wel steeds een stukje

PMS maakt dus de apparatuur waarin je van een mens een

dichterbij”, aldus De Boer. “Inmiddels zijn we in een project

scan kan laten maken met behulp van magnetische reso-

van de Europese Unie met het vervolg bezig.

nantie. Deze techniek is al ver gevorderd, maar de beeldscherpte van MR spectroscopie beelden is nog altijd voor

Buiten de belangstelling van PMS heeft het onderzoek,

verbetering vatbaar volgens De Boer. “Als je bijvoorbeeld

waarin de STW twee promovendi financierde, in weten-

een phosphor (31P) spectrum van een spier opneemt, kan je

schappelijk opzicht duidelijk aan de weg getimmerd.

in een grafiek het signaal en de frequentie tegen elkaar uit-

Maar liefst 35 publicaties in ‘referee journals’ over het

zetten. Elke lijn staat voor een bepaalde stof (molecuul) in

onderwerp zijn veelvuldig geciteerd in evenzeer belang-

de spier. De hoogte van het signaal bepaalt de hoeveelheid

wekkende publicaties. Twee publicaties zijn 345 respectie-

van dat specifieke molecuul. Kan je die vaststellen, dan is

velijk 160 keer aangehaald in andere publicaties.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 53

53

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 54

54



BA0

DTN.1692

projecttitel

Lateral scaling effects in submicron bipolar transistors

projectleider

Prof.dr.ir. S. Radelaar

resultaat na 5 jaar

Ondanks het feit dat het onderzoek sterk fundamenteel van aard was werd er nauw samengewerkt met Philips Nijmegen. Er zijn nieuwe inzichten verworven.




AAA

DST.1699

projecttitel

Structure and properties of imperfect materials

projectleider

Prof.dr.ir. E.J. Mittemeijer

resultaat na 5 jaar

Meer inzicht is verkregen in de fundamentele aspecten van deze fasetransformatie, zoals de relatie tussen de structuur op atomaire schaal, materiaaleigenschappen en de wisselwerking van de atomen (thermodynamische drijvende kracht). Het project is voortgezet in DME.2868.


Het inzicht is toegepast voor het ontwikkelen van een model dat de thermodynamische stabiliteit van dunne reactielagen kan bepalen. Dat model is uitgebreid en toegepast op de oxidatie van aluminium, waarbij het het optreden van een amorf aluminiumoxide verklaart, dat in de ICindustrie een zeer aantrekkelijke modificatie voor een diffusiebarrièrelaag zou kunnen blijken. De projectleider is in 1997 naar Duitsland vertrokken.


CCA

DCT.1737

projecttitel

Dynamische reactie van verzadigde grond als meerfasen medium

projectleider

Prof.dr.ir. F.B.J. Barends

resultaat na 5 jaar

Aangetoond is dat in een aantal gevallen, zoals bij een golfklap op een gedeeltelijk met water verzadigde golfbreker, een twee-fasenmodel gebruikt moet worden. Voor berekeningen aan dergelijke complexe systemen is het eindige-elementenprogramma Titan ontwikkeld. Voor de validatie van de berekeningen zijn enige proefopstellingen gerealiseerd.


Na het project is de onderzoeker in dienst getreden van GeoDelft. De resultaten van het onderzoek zijn daar herhaaldelijk gebruikt. De STW is daarvoor financieel gecompenseerd.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 55

55

projecten 1990


CCC

DCT.1870

projecttitel

Numerieke analyse van softening gedrag van grond en gesteente

projectleider

Prof.dr.ir. A. Verruijt

resultaat na 5 jaar

De doelstelling is bereikt. De resultaten zijn geïmplementeerd in het programmapakket Plaxis. Op 8 februari 1995 is de Stichting PLAXIS opgericht, tot beheer van de eigendomsrechten op het programma. Plaxis BV is opgericht om het pakket te commercialiseren; de onderzoeker is één van de medewerkers. Een gebruikersvereniging en een opeenvolging van CUR-commissies zijn betrokken bij verdere ontwikkeling van het pakket.


Plaxis BV heeft zich goed ontwikkeld. Het inmiddels sterk uitgebreide programmapakket wordt wereldwijd verkocht. Er is een steeds toenemend aantal goed bezochte cursussen in verschillende landen. De onderzoeker, dr.ir. Brinkgreve, heeft een deeltijdaanstelling bij de TU Delft gekregen. Met het instituut voor geotechniek van de Universiteit van Stuttgart, waarvan de oorspronkelijke projectleider, prof.dr.ir. P.A. Vermeer, directeur is geworden, wordt nauw samengewerkt.


AB0

DCT.1884

projecttitel

Scheurvorming in asfalt (deklagen)

projectleider

Prof.dr.ir. A.A.A. Molenaar

resultaat na 5 jaar

Er is een nieuw model voor scheurgroei in asfaltdeklagen ontwikkeld. In dit model wordt het macroscopische gedrag van de deklaag teruggevoerd op processen die zich op moleculair niveau afspelen. Een van de benodigde parameters laat zich nog niet precies bepalen, waardoor het model in praktijk nog niet ingezet kan worden. Wel zijn de bestaande analyseprocedures vereenvoudigd.


Het onderzoek gaat via andere projecten door.


AA0

DTN.1888

projecttitel

Radiation Damage in MOS structures due to Plasma Processing (Plasma etching and plasma deposition)

projectleider

Prof.dr. P. Balk

resultaat na 5 jaar

Het onderzoek leverde een bijdrage aan het fundamentele begrip en de onderliggende fysische mechanismen.



Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 56

DR.IR. RONALD BRINKGREVE:

‘Plaxis zet bouwers met beide benen op de grond ’ project DCT.1870

Grondmechanisch Nederland rekende tot het begin van de

Het model kan bijvoorbeeld een bouwput of dijkverzwaring

jaren negentig op conventionele wijze. Dat wil zeggen dat

simuleren en berekenen wat er dan met de grond gebeurt.

grond op een bepaald aspect werd onderzocht, bijvoorbeeld

Verzakt de grond bij een bepaalde constructie, treedt er een

een damwand of een dijkconstructie. Aan de TU Delft

brosse breuk op of zijn de gemaakte keuzen verantwoord?

dacht een aantal onderzoekers, onder wie prof.dr.ir. P.A.

Het model zet bouwers met beide benen op de grond.

Vermeer en zijn promovendi Harry van Langen, Paul Bonnier en Ronald Brinkgreve, daar anders over. Zij ontwikkelden

“Nog te vaak kijken bouwers over het gedrag van de grond

Plaxis, een computermodel op basis van de eindige-elemen-

heen”, zegt Ronald Brinkgreve, die van zijn promotieonder-

tenmethode om het gedrag van grondconstructies te analy-

werp zijn werk heeft kunnen maken. Als coördinator van

seren.

Plaxis BV, zit hij nog midden in de verdere ontwikkeling van het model. De onderneming, ondersteund door een

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 57

| DCT.1870

stichting, een gebruikersgroep en een stuurgroep, heeft

conventionele methoden beschikbaar terwijl het in Plaxis

wereldwijd inmiddels ruim 1200 licenties verkocht aan

wel kan worden berekend.”

ingenieursbureaus en andere gebruikers. Zij gebruiken het computermodel in toenemende mate naast en ter vervan-

Plaxis is niet het enige computermodel dat dit soort bereke-

ging van conventionele methoden.

ningen aankan. Brinkgreve: “In de wereld zijn er een paar concurrenten die gebruikersvriendelijkheid, geotechniek en de eindige elementen methode combineren. Maar zonder

Grote civieltechnische werken

overdrijving mogen we Plaxis wel als één van de toonaangevende modellen kenmerken.”

“Alle grote civieltechnische werken in Nederland zijn inmiddels wel met Plaxis berekend”, zegt Ronald Brinkgreve niet zonder trots. “Voor de Betuwelijn, de HSL, de storm-

Nauwe betrokkenheid STW

vloedkering en de Noord-Zuidlijn in Amsterdam bijvoorbeeld is met Plaxis berekend wat er met de grond gebeurt

De verwevenheid van de STW met Plaxis gaat iets verder

als deze projecten worden gerealiseerd. De deskundigheid

dan het louter financieren van de promotie van Brinkgreve.

van de gebruikers bepaalt of de berekeningen doelmatig

“Pratend over Plaxis is het wel eens lastig onderscheid

worden gemaakt. Daarom besteden wij als bedrijf veel

te maken tussen mijn eigen onderzoek en het vele werk

aandacht aan de bevordering van die deskundigheid. De

dat anderen eraan hebben verricht. Professor Vermeer

gebruikersvriendelijkheid van het model, cursussen en

bijvoorbeeld, die inmiddels in Stuttgart doceert, is echt de

bijeenkomsten voor gebruikers om hun deskundigheid te

vader van het model. Hij onderhoudt nog intensief contact

bevorderen en verdere ontwikkeling van het model horen

met Plaxis. Ik heb mij in mijn promotieonderzoek gericht op

daarmee, naast vanzelfsprekend de verkoop van het

de mathematische modelontwikkeling en de numerieke

product, tot onze belangrijkste activiteiten. Onze klanten

analyse van softening. Dit laatste is nog niet rijp voor de

zijn hoofdzakelijk ingenieursbureaus, aannemingsbedrijven,

praktijk en vergt nader onderzoek. De STW heeft vertrou-

overheidsinstellingen zoals Rijkswaterstaat en onderwijs-

wen in de potentie van Plaxis getoond. In 1999 heeft zij

instellingen.”

een symposium over Plaxis georganiseerd en zij heeft vanaf de oprichting ook een zetel in de Stichting Plaxis, die de continuïteit van Plaxis als kennisdrager nastreeft.”

Nieuwe uitdagingen Hoewel de ontwikkeling van het model vergevorderd is, blijven er altijd nieuwe uitdagingen volgens Brinkgreve. “Tijdens mijn promotie was het model nog tweedimensionaal, nu is het driedimensionaal. Ook zijn er verfijningen bij gekomen, zoals de mogelijkheid complexe stabiliteitskwesties te berekenen. Voor het berekenen van kruip- en opdrijfproblemen bij dijken bijvoorbeeld zijn niet eens

57

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 58

58



CB0

DCT.1892

projecttitel

Procesbeheersing in de uitvoerende bouw

projectleider

Prof.dr.ir. J. Blaauwendraad

resultaat na 5 jaar

Presentaties over het onderzoek hebben geleid tot participatie van de onderzoekers in twee werkgroepen van het Conseil International du Batiment (CIB), en in het vervolg daarvan tot samenwerking met buitenlandse onderzoekers (Stanford University; University of Waterloo; University of New South Wales). De onderzoekers zijn mede-oprichters/ eigenaars van INFOCUS Management Consultants BV, Nieuwegein. resultaat na 10 jaar

INFOCUS heeft nu 60 werknemers, twee werkmaatschappijen, één in Nederland en één in België. Melles is inmiddels voor een dag in de week UD aan de TU Delft, Wamelink aan de TU Eindhoven. Bij het onderwijs wordt hun proefschrift nog steeds gebruikt. Beide zijn nog steeds actief in het CIB.


CB0

DCT.1904

projecttitel

Semi-stijve balk-kolom verbindingen

projectleider

Prof.dr.ir. J. Wardenier

resultaat na 5 jaar

Het numerieke model is beschikbaar. Het project is uitgevoerd in nauwe samenwerking met de leden van de stuurgroep CS-W9 van het Centrum Staal (nu commissie SG-TC-10B van het Staalbouwkundig Genootschap), het Cidect, de ECCS en het IIW. Experimentele verificatie heeft plaatsgevonden in het kader van een EU-programma. Vanuit de betrokken bedrijven zijn proefstukken beschikbaar gesteld.


Het werk heeft bijgedragen tot aanpassing en aanvulling van de Nederlandse en Europese normen.


B C0

DCT.1935

projecttitel

Corrosie van wapening in beton: schadeoorzaak en reparatie

projectleider

Prof.dr.ir. J.G.M. van Mier

resultaat na 5 jaar

Er is samengewerkt met CURcommissie B35A, waarvan de resultaten worden vertaald naar normen voor de praktijk. Als spin-off is een galvanisch meetsysteem ontwikkeld om de corrosiesnelheid van wapening in beton onder praktijkomstandigheden te bepalen. Rijkswaterstaat overweegt dit systeem toe te passen. Dit onderzoek heeft ook inzicht gegeven in de omstandigheden waaronder kathodische bescherming kan worden toegepast. resultaat na 10 jaar

De onderzoeker is na afloop van het project in dienst gekomen van RWS. Bij RWS is het galvanisch meetsysteem enige malen gebruikt.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 59

59

projecten 1990


AA0

DTN.1939

projecttitel

Development of gas injection systems for MOMBE

projectleider

Prof.dr.ir. S. Radelaar

resultaat na 5 jaar

Bij het begin van het project waren ASM, Philips en het Franse ISA Riber bij het onderzoek betrokken.


Als gevolg van reorganisaties en verschuiving van de aandacht bij de twee Nederlandse bedrijven bleef uiteindelijk alleen ISA Riber over. Deze leverde onderdelen voor de MBE apparatuur kreeg hiervoor directe toegang tot de kennis.


B BA

DE L.1980

projecttitel

Gesloten-lus Identificatie in de Procesindustrie

projectleider

Prof.dr.ir. P.P.J. van den Bosch

resultaat na 5 jaar

Het onderzoek heeft geleid tot goede resultaten, met name: 1. Generalise Identification: een algemene formulering en oplossing van het identificatieprobleem; 2. Lattice Algoritmen: snelle, robuuste en nauwkeurige algoritmen speciaal geschikt voor identificatie in gesloten lus; 3. Optimal Input Design: het ontwerpen van geschikte ingangssignalen om met zo min mogelijk verstoringen aan het proces toch de gewenste nauwkeurigheid te kunnen halen. resultaat na 10 jaar

Het identificeren in gesloten lus is zeker nog niet opgelost. Wel zijn enkele waardevolle vorderingen gemaakt naar een daadwerkelijke toepassing. Dankzij de samenwerking met Esso zijn experimenten uitgevoerd op een destillatiekolom. Dit heeft waardevolle informatie opgeleverd.


CCB

DE L.1982

projecttitel

A VLSI Radiosity engine for fast realistic image synthesis

projectleider

Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere

resultaat na 5 jaar

Het onderzoek heeft inderdaad geleid tot een werkend prototype, wat in staat bleek om zeer snel fotorealistische afbeeldingen te berekenen.


In een vervolgonderzoek is nog samen met de TPD gekeken naar een herontwerp en commerciële implementatie. In die tijd is het onderzoek echter ingehaald door de industrie, waardoor het niet verder is vervolgd.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 60

60



ACA

DWT.2110

projecttitel

Verliesarme mechanische overbrengingen

projectleider

Prof.ir. J.C. Cool

resultaat na 5 jaar

Het Rolling Link Mechanisme is door STW geoctrooieerd. Ondanks voldoende publicatie van de resultaten in de pers bij de beëindiging van het project, bleek er niet voldoende belangstelling voor het overnemen van het octrooi. De octrooi procedure is in 1996 daarom dan ook gestopt.


Er zijn geen nieuwe feiten te melden.


CCC

DWT.2144

projecttitel

Modelvorming van het dynamisch gedrag en ontwerp van een regeling voor industriële kristallisatoren. Dit in het kader van het UNIAK-project projectleider

Prof. B. Scarlett M.Sc.

resultaat na 5 jaar

Ontwikkeld zijn: een on-line sensor voor de bepaling van de vorm van deeltjes, een nietlineair model van het dynamisch proces in de 1000 liter kristallisator met ammoniumsulfaat, controlemechanismen voor de kristallisator, fundamentele modellen van de kristallisatie-kinetiek met inbegrip van secundaire nucleatie en attritie, systemen voor selectieve verwijdering van het eindproduct.


Twee industriële bedrijven gebruiken de on line meettechniek voor vorm en grootte van kristallen in een slurrie. Sympatec past de verdunningstechniek toe in een commercieel product. Cilas heeft helaas de ontwikkeling van de on line vormsensor stopgezet in verband met financiële problemen. DSM past het kristallisatormodel toe. De model gebaseerde feedback regelaars worden gebruikt in researchcentra in Europa, Japan en Canada. DSM en Bayer gebruiken de selectieve productverwijdering bij de optimalisatie van processen.


AC0

DTN.2173

projecttitel

DICE: the Delft ising computing engine

projectleider

Dr.ir. A.F. Bakker

resultaat na 5 jaar

Vanwege de aard van de berekeningen zal de utilisatie beperkt blijven tot een klein aantal toepassingen in de (technische) natuurkunde. Wel is natuurlijk grote ervaring opgedaan met het ontwikkelen en bouwen van high performance speciale computers.


Er zijn geen nieuwe ontwikkelingen te melden.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 61

61

projecten 1990


CCA

DTN.2179

projecttitel

Single electronics: fundamental standard of current and ultrasensitive charge sensor

projectleider

Prof.dr.ir. J.E. Mooij

resultaat na 5 jaar

In feite is er een nieuwe stroomstandaard ontwikkeld. De toepassing daarvan is geheel gericht op de instituten die werken met fundamentele standaards. Er is dan ook een nauwe samenwerking met het NMI Van Swinden Laboratorium: metingen worden gezamenlijk uitgevoerd.


Op grond van de hier behaalde resultaten is er deelgenomen aan een Esprit project waarin ook het Duitse NMI (PTB) zat.


B BA

DST.2302

projecttitel

Nieuwe vanadiumhoudende katalysatorsystemen en hun toepassing in (schone) oxidatiereacties

projectleider

Prof.dr.ir. H. van Bekkum

resultaat na 5 jaar

De verwachtingen met betrekking tot de katalytische eigenschappen van vanadiumhoudende moleculaire zeven zijn niet uitgekomen. Er is echter een nieuwe route naar titaanbevattende zeoliet bèta ontwikkeld, die perspectieven biedt voor gebruik als katalysator. Deze als spin-off gevonden regioselectiviteit bij de Fischer indool-synthese is van interesse voor de fijnchemie.


Zeoliet Bèta als selectieve katalysator is nader onderzocht. Dit heeft niet tot de gewenste hoge regioselectiviteiten geleid. Titaan houdend zeoliet Bèta heeft zich daarentegen ontwikkeld tot een zeer succesvolle katalysator voor de epoxidatie van middelgrote moleculen, de omlegging van alpha-pineenoxide naar kamfoleenaldehyde, en de Meerwein-Ponndorf-Verley reductie. Deze omzettingen zijn alle industrieel relevant, maar een daadwerkelijke toepassing is er nog niet van bekend.


AAA

DST.2305

projecttitel

Het corrosiegedrag van aluminium onder organische deklagen

projectleider

Prof.dr. J.H.W. de Wit

resultaat na 5 jaar

De initiatie en propagatie van een filiform bepalen samen de gevoeligheid van het systeem voor corrosie. Bij de opbouw van de oxidelaag op aluminium spelen geadsorbeerde zuurstofionen op het oxideelektrolyt grensvlak een grote rol. Er is een methode ontwikkeld om de capaciteitsmetingen tijdens de wateropname van verflagen te analyseren. Het onderzoek wordt voortgezet in een drietal vervolgprojecten.


Na ongeveer 10 jaar is er zodanig inzicht in de mechanismen van filiforme corrosie ontstaan dat het de betrokken industrie in staat stelt de problematiek onder controle te houden.

Util_1607.qxd

62

4-4-2006

7:09

Pagina 62

| Instelling

E_

technische universiteit eindhoven



AAA

ETN.1462

projecttitel

Analyse van het WF6/H2 en/of WF6/SiH4 wolfraam CVD proces

projectleider

Prof.dr. H.H. Brongersma

resultaat na 5 jaar

Dit onderzoek leverde inzicht in het selectiviteitsverlies dat optreedt in het WF6/SiH4 proces en inzichten in de interactie tussen WF6en een Si kristal, de aard van de gelimiteerde laagdikte in het WF6/Si proces en het optreden en voorkomen van het selectiviteitsverlies in het WF6/SiH4 proces.


Er zijn geen verdere ontwikkelingen te melden.


CCB

EWI.1589

projecttitel

Ontwikkeling en implementatie van algoritmen voor het rechtstreeksvervoerprobleem

projectleider

Prof.dr. J.K. Lenstra

resultaat na 5 jaar

Op basis van het ontwikkelde algoritme is DRIVE (Dynamic Routing of Independent VEhicles) ontwikkeld, wat kan worden ingebed in een interactief beslissingsondersteunend systeem, dat assisteert bij ritplanning. Het algoritme voor het rechtstreeksvervoerprobleem kan worden gegeneraliseerd tot een algoritme dat oplossingen genereert voor planningsproblemen waarin een verzameling taken moet worden uitgevoerd m.b.v. een aantal resources. resultaat na 10 jaar

Op de basis van DRIVE is door ORTEC (licentie-houder van DRIVE, marktleider in planningsystemen in Nederland) een nieuw systeem ontwikkeld waarin alle aspecten uitgekristalliseerd zijn. Dit wordt momenteel door een bedrijf tot volle tevredenheid gebruikt. Er vindt nu implementatie plaats op operationeel niveau. Een groot draagvlak onder de gebruikers en management is te danken aan de inspanningen van de promovendus en DRIVE, die hier de eerste zaadjes voor gezaaid hebben.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 63

63

projecten 1990


CCB

EWO.1659

projecttitel

Complexe stabiliteitsproblemen bij prismatische constructiedelen

projectleider

Dr.ir. C.M. Menken

resultaat na 5 jaar

Er is een methode ontwikkeld waarmee ook het initiële naknikgedrag wordt beschreven. Deze methode is in eerste instantie geïmplementeerd in het programma FEMME. Daarnaast is een proefopstelling gebouwd en geoptimaliseerd. Er is een goede overeenstemming gevonden tussen de experimentele resultaten en de numerieke simulaties. De ontwikkelde programmatuur wordt ingebouwd in het (software)pakket DIANA. resultaat na 10 jaar

De onderzoeker is in dienst getreden van TNO Bouw bij de afdeling die verantwoordelijk is voor de verdere ontwikkeling van DIANA. Dit pakket wordt door DIANA BV. met succes internationaal gecommercialiseerd.


B BA

EWI.1753

projecttitel

Modelleren en numeriek simuleren van systemen voor het viskeuze sinteren

projectleider

Prof.dr. R.M.M. Mattheij

resultaat na 5 jaar

Een model is ontwikkeld en geïmplementeerd in Fortran. Een symposium "Mathematical problems in glass processing" is georganiseerd in samenwerking met TNO-TPD en EMCI.


De groep heeft nu een vooraanstaande plaats in de glaswereld. Dat leidde tot drie promotieprojecten, waarvan een geheel door de Vereenigde Glasfabrieken, nu BSN Glasspack, gefinancierd. De daar ontwikkelde software heeft grote invloed gehad. Op dit moment wordt in samenwerking met TNO een andersoortig sinterproject ontwikkeld. In Europa is een hechte samenwerking ontstaan met zowel industrie als met instituten die zich met de wiskunde van glas bezighouden.


B BA

E E L.1867

projecttitel

Plasma onderzoek voor het benutten van steenkool

projectleider

Dr. A. Veefkind

resultaat na 5 jaar

Verbrandingsreactiviteiten van de diverse soorten poederkool zijn gemeten met een schokbuisinstallatie. De resultaten zijn gebruikt om het verbrandingsproces te modelleren. Verder bleek dat toepassing van MHD-generatoren bij de energieconversie het perspectief bieden van rendementen boven 60% bij kolengestookte elektriciteitscentrales. Tenslotte is kennis vergaard over het gebruik van coronaontladingen t.b.v. rookgasreiniging. resultaat na 10 jaar

Een deel van het onderzoek is voortgezet met middelen van EPZ. Verder is een STW-vervolgonderzoek gehonoreerd voor het modelleren van poederkoolreactieprocessen, te incorpereren in numerieke codes voor het ontwerp van kolenreactorinstallaties (EEL.3376). Het onderzoek aan MHD-conversie is internationaal gestopt.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 64

64



ABA

EST.1878

projecttitel

Nieuwe generatie automobiel driewegkatalysatoren (Rh-vrij)

projectleider

Prof.dr.ir. G.B. Marin

resultaat na 5 jaar

De Rh-vrije Pt/CoOx/SiO 2 katalysator kan de uitstoot kort na het starten van de automotor terugdringen gezien de grote activiteit voor CO-oxidatie. Oscillaties in de voedingssamenstelling zijn gunstig voor de conversie van schadelijke componenten. De katalysator moet worden geoptimaliseerd om tot een productierijp concept te kunnen komen.


Er is een opstelling aan de TUE gerealiseerd waarmee onder dynamische omstandigheden de kinetiek van de reacties in een autokatalysator kan worden bestudeerd. Dit dynamische aspect is van belang omdat een autokatalysator niet stationair werkt door externe factoren. Met deze opstelling is de kinetiek van CO oxidatie bestudeerd over verschillende katalysatoren, wat resulteerde in een kinetisch model. Dit leverde belangrijke informatie op over de zuurstofbufferende capaciteit van de component ceria in driewegkatalysatoren.


B CA

EWT.1896

projecttitel

Ontwikkeling van meettechnieken ten behoeve van kunststof afdichtingen in werktuigkundige constructies

projectleider

Prof.dr.ir. M.J.W. Schouten

resultaat na 5 jaar

Het onderzoek resulteerde in een contactloze filmdikte meter. Dit instrument meet met behulp van een laser (dezelfde die in een CD-speler wordt gebruikt) de filmdikte van gesmeerde oppervlakken.




BBB

ETN.2178

projecttitel

A thermal plasma as a new source of hydrogen ions

projectleider

Prof.dr.ir. D.C. Schram

resultaat na 5 jaar

De eigenschappen van de expanderende cascadeboog van een waterstof- en een argon-waterstofplasma zijn onderzocht. Er is een cascadeboog als ionenbron ontwikkeld voor de AMOLF oppervlakteconversie-bron voor negatieve ionen. Een interessante toepassing ligt in de conservering van archeologische ijzeren voorwerpen. Een gecombineerde plasmabehandeling voor verwijdering van chloor kan het corrosieproces vrijwel volledig tot stilstand brengen. resultaat na 10 jaar

In een uiterst succesvol vervolgproject is een betrouwbare hoog-vacuüm uitvoering van de cascadeboog ontwikkeld. Hiervan zijn inmiddels de nodige exemplaren verkocht, zowel voor onderzoeksdoeleinden als voor oppervlaktebehandelingen. Een andere ontwikkeling is het inzetten van de ontwikkelde plasmabron voor de vervaardiging van flexibele zonnecellen in het Helianthos-project.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 65

| Instelling

F_

65

projecten 1990

FOM-instituten projectcategorie / projectnummer

BBB

FOP.2197

projecttitel

Excimer-laser induced plasma as X-ray source for X-ray projection lithography (EX2)

projectleider

Prof.dr. M.J. van der Wiel

resultaat na 5 jaar

Uitgaande van een laserplasma is een bron voor extreemUV (EUV) straling van 13 nm gerealiseerd. Op de ontwikkelde methode voor het onderdrukken van atomaire debris werd octrooi aangevraagd. EUV-spiegels zijn vervaardigd en er is een werkwijze ontwikkeld voor de vervaardiging van EUV-reflectie maskers. Een prototype van het optische systeem is getest.


De ontwikkelde technologie heeft geleid tot vervolgopdrachten voor het coaten van grote en/of complexe oppervlakken met miltylayer systemen. Vooral t.b.v. buitenlandse bedrijven en instellingen, waaronder Carl Zeiss en AT&T.


BAA

FAM.2466

projecttitel

Synthesis of buried nitrides, oxides and carbides by MeV ion implantation in Fe and other metals

projectleider

Prof.dr. F.W. Saris

resultaat na 5 jaar

Men is erin geslaagd een techniek te ontwikkelen voor de vervaardiging van uniforme, porievrije, micron-dikke laagjes van ijzernitriden. Hardheid en corrosiebestendigheid werden onderzocht. Gevonden is dat beide nitrides twee keer harder zijn dan onbewerkte oppervlakken. De corrosiebestendigheid lijkt even groot als bij TiN-coating.


CORUS heeft octrooi aangevraagd op de ontwikkelde techniek, maar uiteindelijk heeft het onderzoek geen direct vervolg gekregen.

Util_1607.qxd

66

4-4-2006

7:09

Pagina 66

| Instelling


G _ rijks-

universiteit groningen


CCA

GST.1587

projecttitel

Ontwikkeling van een laboratoriumschaal tweefasen model reactor voor de gas-vast hydroxyethylering van zetmeel

projectleider

Dr. E.J. Stamhuis

resultaat na 5 jaar

Er is een nieuw principe voor een fluïde-bed reactor ontwikkeld, waarop door de RUG twee octrooien zijn aangevraagd. In een vervolgonderzoek zal duidelijk moeten worden of opschaling mogelijk is. Het inzicht in het gedrag van de reactor is namelijk nog onvoldoende.


De publicaties uit het onderzoek en het vervolgonderzoek hebben ertoe geleid dat de groep is benaderd door Union Carbide om een vergelijkbaar proces te ontwikkelen voor de verethering van cellulose. Zij hebben daartoe een TWAIO en een AIO project volledig gefinancierd. Het laatste project loopt nog.


CC0

G NS.1612

projecttitel

Non-scanning Fourier transform spectrometry

projectleider

Dr. N.G. Douglas

resultaat na 5 jaar

Een prototype spectrometer is getest op de Brits-Nederlandse Sterrenwacht op La Palma en is daar ook gebruikt. Met de groep in Aarhus is nauw samengewerkt aan de verdere ontwikkeling van het apparaat tot sterseismometer. Op langere termijn hoopt men het instrument geschikt te kunnen maken voor toepassing in satellieten.


Het instrument is van La Palma verhuisd naar Denemarken en wordt daar nu ingezet. Een tweede ontwerp heeft bij de eerste thermische tests goede resultaten laten zien. Er is interesse getoond vanuit Italië en Australië.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 67

67

projecten 1990


CBA

G B I.1622

projecttitel

Analyse van de mechanismen die ten grondslag liggen aan plasmied (in)stabiliteit in Bacillus subtilis

projectleider

Prof.dr. G. Venema

resultaat na 5 jaar

De doelen van het project zijn gehaald; mede door de goede samenwerking met GistBrocades/Genencor International is er onder andere gevonden dat verschillende Bacillus plasmiden industrieel waardevolle genen bevatten (signaalpeptidase, sporulatieinhibitie), die van belang kunnen zijn bij productieprocessen.


Er zijn meerdere plasmiden geïsoleerd uit Bacillus stammen uit de natuur. Deze bleken genen te bevatten die waarschijnlijk nuttig zijn om stammen te verbeteren die gebruikt kunnen worden voor eiwitproductie.


CAA

G B I.1929

projecttitel

Transport van precursors van de penicilline bio synthese in de schimmel Penicillium chrysogenum

projectleider

Prof.dr. W.N. Konings

resultaat na 5 jaar

Gebleken is dat fenylazijnzuur, de precursor van penicilline, opgenomen wordt via een snel, maar passief verlopend diffusieproces. Dit proces is niet limiterend voor de penicilline synthese. Hoewel een actief transportsysteem van penicilline zelf over de celmembraan niet kon worden aangetoond, lijkt het op basis van indirecte gegevens niet waarschijnlijk dat penicilline op een passieve wijze de cel verlaat.


Het project is voortgezet in samenwerking met Gist Brocades (thans DSM). GB heeft dit project gesteund door de aanstelling van een postdoc. Dit onderzoek heeft geresulteerd in twee octrooien en enkele publicaties. In de toekomst wordt het onderzoek gecontinueerd in de vorm van een samenwerkingsproject met DSM-Anti-infectives.


B BA

G B I.2108

projecttitel

Toepassing van moleculaire genetica in de champignonteelt

projectleider

Prof.dr. J.G.H. Wessels

resultaat na 5 jaar

De viruspartikels die geassocieerd worden met de afstervingsziekte bij champignons zijn gekarakteriseerd zonder dat onomstotelijk is vastgesteld wat verantwoordelijk is voor de symptomen van de afstervingsziekte. Het transformatie-protocol voor de homobasidiomyceet Schizophyllum commune is succesvol afgerond. De transformatie van champignon is nog niet geschikt om in de praktijk toe te passen.


Door Bromyc BV (een dochter van CNC) is een diagnostische test op de markt gebracht, maar die heeft niet geleid tot enige inkomsten.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 68

68



BAA

G B I.2124

projecttitel

Herintroduktie van verdwenen plantesoorten in verspreid liggende natuurreservaten om de effecten van herstelbeheer te versnellen projectleider

Prof.dr. J. van Andel

resultaat na 5 jaar

Verspreiding van zaden door de wind, door maaimachines en door grote grazende dieren is onderzocht. De invloed van gangbare beheersmaatregelen op de verspreiding werd in kaart gebracht. De resultaten van zaaiexperimenten op proefterreinen worden deels nog afgewacht. Het project wil rationele argumenten aandragen in de lopende discussie tussen maatschappelijke groeperingen omtrent de ethiek van herintroductie van (gewenste) soorten. resultaat na 10 jaar

De onderzoekers hebben een zeer geslaagde workshop georganiseerd om de resultaten met circa. 100 actoren in het natuurbeheer te bediscussiëren. Twee herintroducties van kievitsbloem en klokjesgentiaan in Friesland verliepen volgens verwachting. Na 5 jaar was de introductie van de klokjesgentiaan nog steeds succesvol, waarmee is aangetoond dat terreinomstandigheden en vegetatiesamenstelling bepalend zijn voor het succes van een herintroductie.


ABA

G NS.2137

projecttitel

Silicon-containing polymers for microfabrication in the VLSI and ULSI area

projectleider

Dr. J.C. van de Grampel

resultaat na 5 jaar

Het onderzoek heeft geleid tot de ontwikkeling van nieuwe resistmaterialen. Op deze nieuwe materialen is een octrooi verleend. De gewenste resolutie was echter nog onvoldoende. Andere problemen hadden te maken met ongewenste nevenreacties o.i.v. het lithografische proces en met de zuiverheid van de resistmaterialen.


Door verschuiving van aandachtsgebieden kreeg het onderzoek bij Philips Research minder prioriteit dan de bedoeling was. Met de syntheseresultaten is uiteindelijk niets gedaan. Het onderwerp bleek moeilijker dan was ingeschat. Overigens wordt het weer een ‘hot topic’, omdat de chips-fabricage momenteel tegen de uiterste grenzen van het haalbare oploopt en er alternatieve lithografische technieken moeten worden ontwikkeld. Hiervoor moeten ook nieuwe siliciumhoudende lakken voor dubbellaagstoepassingen worden ontwikkeld.


BAA

GCH.2301

projecttitel

Liposomen als antigeencarrier in influenzavaccin formuleringen

projectleider

Dr. J.C. Wilschut

resultaat na 5 jaar

Liposomen, negatief geladen liposomen in het bijzonder, kunnen een mucosale immunoadjuvanswerking uitoefenen. Bij intranasale toediening van liposomen, samen met antigeen, leidt deze activiteit tot stimulering van de zowel lokale als de systemische antilichaamrespons tegen het antigeen. De lokale antilichaamrespons beperkt zich hierbij niet tot de plaats van toediening van het antigeen, maar wordt ook waargenomen in andere mucosale weefsels. resultaat na 10 jaar

Het belangrijkste resultaat van het project, de observatie dat negatief geladen liposomen bij intranasale toediening een mucosale adjuvans-werking kunnen uitoefenen, is door Solvay Pharmaceuticals als eerste gebruiker en medesubsidiegever geoctrooieerd, vooral in de context van een intranasaal toe te dienen griepvaccin. Echter, de octrooiaanvraag is niet tot in de nationale fase doorgevoerd in verband met de ontdekking van nieuwe alternatieven voor liposomen als mucosaal immuno-adjuvens.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 69

| Instelling

L_

universiteit leiden

69

projecten 1990


CCC

LG N.1706

projecttitel

Ontwikkeling, implementatie en evaluatie van een geautomatiseerd analysestation voor kwantitatieve echocardiografie

projectleider

Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber

resultaat na 5 jaar

Het analysestation werd gerealiseerd en prototypen werden klinisch geëvalueerd. Men wist gelijke tred te houden met ontwikkelingen op de markt, die in het station te integreren, en zo het gebruikersgemak te optimaliseren. Uiteindelijk beoordeelde MEDIS het pakket marktwaardig en wil het samen met haar apparatuur leveren. Het onderzoek werd voortgezet (LGN.4349) om het pakket geschikt te maken voor het stress echo cardiologisch onderzoek. resultaat na 10 jaar

Het pakket Echo-CMS is op de markt, er zijn circa vijf pakketten verkocht. De ontwikkeling naar versies die nog minder gebruikersinterventie vereisen gaan door. Enkele grote producenten van echoapparatuur hebben actieve belangstelling voor het pakket.


CCB

LG N.1736

projecttitel

Ontwikkeling van een percutaan implantaat geschikt voor implantatie in zachte weefsels

projectleider

Prof.dr. J.A. Jansen

resultaat na 5 jaar

De doelen zijn bereikt. In vitro en in vivo experimenten zijn verricht. Duidelijk werd dat alle materialen een zeer goed biocompatibel gedrag vertoonden. Een nieuw ontwerp is gemaakt en een klinisch protocol opgesteld voor een katheter t.b.v. continue ambulante peritoneale dialyse (thuisdialyse).


Het octrooi op het percutane implantaat is in 1998 overgedragen aan de firma NV Bekaert S.A. (zie project NGN.2669). Een klinische pilot is in oktober 2000 gestart. Wanneer deze studie succesvol wordt afgesloten zal een multicenter onderzoek verricht worden, waarin experimentele en conventionele katheters met elkaar vergeleken zullen worden. De opzet is om aprilmei 2001 met het multicenter onderzoek te beginnen.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 70

70



AAA

LCH.1898

projecttitel

Elementaire chemische processen in de microfotolithografische productie van IC’s met behulp van excimeerlasers

projectleider

Dr. C.A.G.O. Varma

resultaat na 5 jaar

Het onderzoek heeft belangrijke wetenschappelijke informatie opgeleverd, verwacht wordt dat de resultaten niet op korte termijn door de industrie zullen worden toegepast.


De resultaten zijn nog niet door de industrie toegepast.


CAA

LG N.1984

projecttitel

In vitro/vivo studie naar het gedrag en de toepasbaarheid van titanium implantaten voorzien van een ‘plasma-sprayed’ coating projectleider

Prof.dr. P.M. Rozing

resultaat na 5 jaar

De gegevens uit de studie laten zien dat men bij toepassing van calciumfosfaat coatings er vanuit dient te gaan dat deze in alle gevallen een beperkte levensduur hebben, hetzij door oplossen (hydroxyapatiet), hetzij door breuk op de grenslaag tussen coating en implantaat (fluorapatiet).


De FA-coating is klinisch getest. Er is geen verschil aangetoond tussen HA en FA coatings. De ontwikkelingen op apatietcoatings is overgenomen door Isotis (Bilthoven). De Röntgen stereofotogrammetrie methode die deels in het project is ontwikkeld, is gebruikt voor een vergelijkende studie (gefinancierd door Howmedica) naar de stabiliteit van gecoate en niet-gecoate knieprothesen. Ongecoate prothesen blijken minder stabiel te zijn dan de gecoate.


CBA

LB I.1989

projecttitel

Analyse van bio(macro)moleculen met Plasma Desorptie Massaspectrometrie (PDMS)

projectleider

Prof.dr. J. van der Greef

resultaat na 5 jaar

De doelstellingen m.b.t. evaluatie, verbetering en toepassing van PDMS zijn gehaald. In de laatste periode van het project kon met de kennis ingesprongen worden op de mogelijkheden van een nieuwe ionisatietechniek. De resultaten hebben veel kennis en praktische informatie opgeleverd, die benut wordt voor het oplossen van diverse problemen. Veel van de gegenereerde kennis werd ter beschikking gesteld aan diverse onderzoeksgroepen in Nederland. resultaat na 10 jaar

Het project heeft naast de vele praktische resultaten veel kennis en nieuwe ideeën aangeleverd, die een aanzet hebben gegeven tot een voorspoedige start van een project op het gebied van MALDI dat gesponsord wordt door TNO in de vorm van apparatuur en menskracht. In 1999 is S.Jespersen op dit onderzoek gepromoveerd.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 71

projecten 1990


CAA

LCH.2135

projecttitel

Nieuwe katalysatoren voor de selectieve reductie van zuurstof bevattende organische moleculen

projectleider

Prof.dr. V. Ponec

resultaat na 5 jaar

De praktische betekenis van het ontwerpen van nieuwe katalysatoren voor de selectieve reductie van aromatische carbosylzuren is het grootst. Katalysatoren met hoge selectiviteit stimuleren de reactie via het Mars & Van Krevelen mechanisme; de hoge selectiviteit vereist de aanwezigheid van een overgangsmetaalion, die naast zich zuurstofvakaturen tolereert. Een hoge selectiviteit vereist het gebruik van oxides met een relatief hoge metaal-zuurstof bandsterkte. resultaat na 10 jaar

Naar aanleiding van dezet resultaten is er vervolg gegeven aan dit project door de aanstelling van een postdoc (gefinancierd door DSM) en een AIO (IOP-project "Selectieve de-oxygenatie van carboxylzuren").


CAA

LCH.2293

projecttitel

Synthese, karakterisering en antitumoreigenschappen van nieuwe platinaverbindingen

projectleider

Prof.dr. J. Reedijk

resultaat na 5 jaar

Vele nieuwe typen platinaverbindingen werden vervaardigd, gekarakteriseerd en door Pharmachemie getest in humane tumorcellijnen en proefdieren. Van de succesvolle verbindingen met de chirale amines bleek dat een Japanse firma eerder dan de betrokken onderzoeksgroep dergelijke verbindingen had bereid en geoctrooieerd.


Helaas bleek geen nieuw octrooi haalbaar, en zijn slechts de publicaties verschenen, te weten in 1996 nog vijf en in 1999 nog twee.

71

Util_1607.qxd

72

4-4-2006

7:09

Pagina 72

| Instelling


N _ katholieke

universiteit nijmegen


AAA

N NS.1566

projecttitel

Opheldering van de ruimtelijke (tertiaire) structuur van het bacteriocine, Nisine, in opgeloste toestand

projectleider

Prof.dr. C.W. Hilbers

resultaat na 5 jaar

Overeenkomstig de doelstelling van het project werden de driedimensionale structuren van nisine in waterige oplossing en gecomplexeerd aan membraan nabootsende micellen van DPC en van SDS bepaald. Bovendien is de interactie van Nisine met de micellen in kaart gebracht. Het is duidelijk dat deze gegevens belangrijk zijn voor een begrip van de werking van Nisine.


Na afloop van het project werd het onderzoek aan lantibiotica voortgezet in samenwerking met NIZO. In dit kader werd de structuur van het lantibioticum lacticine bepaald. Tevens werd de invloed van het leader peptide van Nisine onderzocht. Verder werd binnen een EEGproject de structuur van het lantibioticum Epilancine onderzocht. Een interessant aspect van dit onderzoek was, dat pas na de bepaling van de aminozuur-volgorde van dit eiwit met behulp van NMR het mogelijk werd het gen voor dit systeem te detecteren (zie ook project UCH.3337).


ACA

NCH.1897

projecttitel

Automatisering van Patterson-technieken ten behoeve van kristalstructuur-bepalingen

projectleider

Prof.dr. P.T. Beurskens

resultaat na 5 jaar

Het automatische Pattersoninterpretatieprogramma PATSYS is verbeterd en gewijzigd. Het vernieuwde systeem, genaamd PATTY, is ingebouwd in het veelgebruikte DIRDIFsysteem. In het laboratorium zijn verscheidene structuren via PATTY opgelost. Ook diverse andere laboratoria in binnen- en buitenland werken al met PATTY. Voor optimalisatie van positie en oriëntatie van molecuulfragmenten is het programma TRAVEC ontwikkeld en ingebouwd in DIRDIF. resultaat na 10 jaar

Het STW-gesteunde onderzoek heeft in belangrijke mate bijgedragen tot het Nederlandse kristallografisch onderzoek en tot de Nederlandse kristallografischgeoriënteerde industrie. De procedures PATTY en TRAVEC zijn opgenomen in DIRDIF, en hebben ondertussen ruime internationale belangstelling. Het programma-pakket DIRDIF maakt deel uit van de softwarepakketten die Nonius (voorheen ENRAF-NONIUS) distribueert en laat distribueren (resp. in ‘Molen’ en in ‘maXus’ ).

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 73

| Instelling

T_

universiteit twente

73

projecten 1990


CCA

TTN.1444

projecttitel

Infrarood vrije electronenlaser met behulp van een racetrack-microton

projectleider

Prof.dr.ir. W.J. Witteman

resultaat na 5 jaar

De resultaten van het onderzoek -het prototype werkthebben tot steun van dit bedrijfsleven geleid. In een vervolgproject (TTN.4467) wordt er verder gewerkt aan lasers die afstembaar zijn in het hele spectrum van diep infrarood naar ultraviolet. Als succesvolle resultaten geboekt worden, zullen deze toepasbaar zijn in isotopenscheiding, lithografie en research. Er wordt samengewerkt met de TUE en Los Alamos National Laboratory (VS). resultaat na 10 jaar

Dit project vindt zijn verdere ontwikkeling in STW-project TTN.4467.


B CA

TE L.1641

projecttitel

Adaptive Analog Signal Processing and Testing

projectleider

Prof.dr. H. Wallinga

resultaat na 5 jaar

Het uiteindelijke doel van het project was een analytisch model voor neurale netwerken. De ontwikkelde methode was op dat moment waarschijnlijk het enige wiskundige model voor neurale netwerken dat eenvoudige formules afleverde. De speciaal voor dit project ontwikkelde simulator voldeed goed.


Naast contacten met het bedrijfsleven (Philips) waren er eveneens goede contacten met de RU Groningen en de KU Nijmegen.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 74

74



CCA

TWT.1996

projecttitel

Ontwikkeling van lineaire servomotoren met bijbehorende besturing

projectleider

Prof.ir. C.J. Heuvelman

resultaat na 5 jaar

Er is begonnen met een octrooiprocedure om de ontwikkelde kennis te beschermen. De gebruikers bleken echter niet van zins om het octrooi over te nemen of te licenseren. Daarom is het octrooi in 1996 gestopt.




B CA

TST.2123

projecttitel

Modificatie van adult bovine serum voor de vervanging van foetaal kalfsserum in zoogdier celcultuur media

projectleider

Prof.dr. A. Bantjes

resultaat na 5 jaar

Een chromatografiesysteem is ontwikkeld dat zeer specifiek immuunglobulinen uit ABS adsorbeert. De methode als zodanig is geoctrooieerd, momenteel wordt mogelijk industrieel gebruik getoetst.


Er is uiteindelijk geen gebruiker gevonden.


AA0

TTN.2125

projecttitel

Microwave properties of high-Tc film devices

projectleider

Prof.dr. H. Rogalla

resultaat na 5 jaar

Aangetoond werd dat deze juncties zeer geschikt zijn voor de detectie van straling in het millimetergolvengebied en in het gebied van ver infrarood. Tevens is duidelijk geworden dat voor een goed resultaat van deze sensoren aan strenge ontwerpcriteria voldaan moet worden. De onderzoeker trad in dienst bij een van de gebruikers.


De projectleider meldt dat dankzij dit project en zijn resultaten de onderzoeksgroep kon toetreden in Europese samenwerkingsverbanden.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 75

75

projecten 1990


AA0

TTN.2134

projecttitel

Supergeleidende JunctieDetectoren voor Röntgenspectroscopie (X-ray)

projectleider

Prof.dr. H. Rogalla

resultaat na 5 jaar

Er is veel achtergrondkennis verkregen, maar het projectdoel werd niet gehaald.


Uiteindelijk werd besloten door SRON met de bolometer verder te gaan.


ACC

TWT.2148

projecttitel

Prothesefitting met aktieve ondersteuning

projectleider

Prof.ir. J.C. Cool

resultaat na 5 jaar

Zowel op de UFITT, UKNEET en UROTT is door de STW octrooi aangevraagd. Dit octrooi is overgedragen aan de firma Ambroise Holland BV. Introductie van de rotator wordt begin 1997 voorzien. De introductie van het kniescharnier en de fitting wordt in de volgende jaren verwacht. Beproeving volgens de heersende ISO norm (ISO 10328) van de rotator door Ambroise Holland bv bracht echter aan het licht dat herontwerp noodzakelijk was. resultaat na 10 jaar

Dat proces bleek aanzienlijk meer tijd en middelen te vragen dan was voorzien. Inmiddels heeft een eerste prototype van de verbeterde rotator, die herdoopt is tot RADIX , deze ISO beproeving doorstaan. Als ook de volgende patiëntproeven succesvol zijn, kan weer over introductie worden nagedacht. Vervolgens zullen de overige onderdelen van de prothese worden beoordeeld op het te volgen uitontwikkel-traject.


AAA

TTN.2156

projecttitel

High-Tc three terminal devices

projectleider

Prof.dr. H. Rogalla

resultaat na 5 jaar

De gegenereerde achtergrondkennis heeft er toe bijgedragen dat de aansluiting van de vakgroep bij Europese initiatieven behouden is gebleven.


Nog steeds teert men op zijn roem, er is geen direct vervolg aan dit onderzoek gegeven.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 76

76



B BA

TE L.2158

projecttitel

Ontwerp en realisatie van een geïntegreerd optische Fabry-Perot resonator op micronschaal voor opto-optische functies

projectleider

Dr. H.J.W.M. Hoekstra

resultaat na 5 jaar

Er is aangetoond dat het mogelijk is tralies te produceren in een SiO 2 laag met een hoge kwaliteit over een gebied van enkele cm 2 . Er is programmatuur ontwikkeld voor de berekening van tijdsafhankelijk gedrag in een optisch nietlineaire (NL) Fabry-Perot (FP) resonator. Er zijn technieken ontwikkeld ter bepaling van de derde-orde NL-coëfficiënt. Er is een ontwerpstrategie ontwikkeld voor de realisatie van een geïntegreerd optisch NL FP resonator. resultaat na 10 jaar

De resultaten van het project worden op dit moment geïmplementeerd in programmatuur van KYMATA (voorheen BBV). In de nabije toekomst zal dit zeker tot inkomsten leiden.


AAA

TTN.2169

projecttitel

Multi-laag structuren van hoge Tc supergeleiders met behulp van laser depositie

projectleider

Prof.dr. H. Rogalla

resultaat na 5 jaar

De mogelijkheden en onmogelijkheden van laserablatie zijn onderzocht. Men is erin geslaagd met medegebruikmaking van de Focussed Ion Beam techniek om SQUIDS te maken.


Er zijn geen nieuwe resultaten te melden.


CCA

TWT.2215

projecttitel

Features, de ontbrekende schakel tussen CAD en CAM

projectleider

Prof.dr.ir. H.J.J. Kals

resultaat na 5 jaar

Gedurende het project is gewerkt aan de ontwikkeling en implementatie van het prototype FROOM. De nadruk lag daarbij op de interactieve Feature Definitie Module van FROOM. De 2D schetser met sweep mogelijkheden is in eerste vorm klaar. Binnen Computer Aided Tolerancing werkt de semi-automatische tolerantie specificatie.


Voor het ondersteunen van ‘collaborative engineering’ (CSCW) is gebruik gemaakt van public-domain/open source software.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 77

| Instelling

77

projecten 1990

U _ universiteit projectcategorie / projectnummer

AAA

TE L.2451

projecttitel

Development of protein sensor system

projectleider

Prof.dr.ir. P. Bergveld

resultaat na 5 jaar

Over het onderzoek werd aanvankelijk bij FOM in uitvoering genomen en later door de STW begeleid. Er zijn veel publicaties uit voortgekomen, de kennis dient nog steeds als basis voor mogelijke principes die uitgewerkt kunnen worden binnen het nog steeds ontluikende gebied van "proteonomics"


Het gaat om achtergrond en fundamentele kennis. Er zijn geen concrete producten en resultaten te melden. De kennis vindt nog steeds zijn weg in publicaties, college, lezingen.

utrecht


B CA

U FA.1527

projecttitel

Site specific delivery of fibrinolytic compounds: improvement of the therapeutic index by using targeted, drug loaded liposomes projectleider

Prof.dr. D.J.A. Crommelin

resultaat na 5 jaar

Aan het eind van het project was men in staat aan te tonen dat de koppelingsreactie tussen plasminogeen en liposoom werkte en dat ook het geneesmiddel inactief in het liposoom kon worden opgesloten. De vinding werd geoctrooieerd en het concept werd verder uitgewerkt i.s.m. TNO Preventie en Gezondheid in een vervolgproject (UFA.3150).


In periode 1995 tot 1998 is door TNO uitputtend gezocht naar industriële partners die bereid zouden zijn een farmaceutisch product te ontwikkelen. Positieve reacties werden verkregen, maar helaas leidde dit (meestal vanwege marktstrategische redenen, en niet om technische redenen) niet tot verdere activiteiten.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 78

78



AAA

UCH.1564

projecttitel

Electrodepositie van metalen ten behoeve van de industriële electroplating en elektrowinning

projectleider

Mw.dr. M. Sluyters-Rehbach

resultaat na 5 jaar

Er is een methode ontwikkeld voor de elektrolytische depositie van kwik op platina, waarmee de stroomtransiëntmethode geverifieerd kan worden. Ook werden met de lichtverstrooiing afwijkingen van de diffusie-gecontroleerde groei aangetoond. Onderzoek aan oscillerende elektrochemische systemen toonde aan dat ook periodieke structuren, theoretisch kunnen worden verklaard. Het onderzoek heeft zijn vervolg gekregen in project UCH.3014. resultaat na 10 jaar

Ook na vervolgonderzoek (UCH.3014) konden geen directe toepassingen in de praktijk worden vertaald.


CBA

U B I.1697

projecttitel

Onderzoek naar Fusarium-verwelkingsziekte bij anjers ten behoeve van de veredeling op resistentie

projectleider

Dr. D.M. Elgersma

resultaat na 5 jaar

De anjer-sector moet zich nog beraden via welke weg de uiteindelijke implementatie van de nieuwe toetsmethoden in het huidige bedrijfsproces zal plaatsvinden.


De nieuwe toets is vergeleken met de conventionele methode. Op basis van deze vergelijking kiest men voor de minder arbeidsintensieve (kostbare) conventionele methode. Een verregaande automatisering van de nieuwe toetsmethode is noodzakelijk om het systeem concurrerend te maken.


AAA

U DG.1869

projecttitel

Toxic interaction of PCDD, PCDF and PCBs

projectleider

Prof.dr. W. Seinen

resultaat na 5 jaar

Uit het onderzoek blijkt dat PCB’s en dioxines voornamelijk additief werkzaam zijn en dat voor PCB’s het TEF-principe toegepast kan worden. Het project heeft concrete beleidsuitgangspunten opgeleverd en heeft daarmee aan de doelstelling beantwoord. De data zijn gebruikt door de WHO gebruikt voor de evaluatie en vaststelling van de TEFwaarden.


Er zijn geen verdere ontwikkelingen te melden.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 79

79

projecten 1990


CCA

UTN.1932

projecttitel

Amorf silicium voor fotogevoelige lagen

projectleider

Prof.dr. W.F. van der Weg

resultaat na 5 jaar

De nieuwe lagen bleken geschikt om vierkleurendruk met een hoge resolutie mee te realiseren. Bovendien waren ze duurzaam en voldeden ze in vele opzichten beter dan de cadmiumlagen.


Helaas staakte Stork de verkoop van colorproofing machines. De ontwikkelde lagen waren specifiek ontworpen voor de Storkmachines, zodat andere toepassingen niet mogelijk waren.


B BA

U DG.2111

projecttitel

Moleculaire biologie van Helminthen, in het bijzonder de resistentie tegen chemotherapeutica

projectleider

Dr. M.H. Roos

resultaat na 5 jaar

Primers zijn ontwikkeld op basis waarvan een diagnostische test kan worden samengesteld. De primers zijn nog foutgevoelig. In het kader van vervolgonderzoek zal met de gebruiker Eurodiagnostica een keuze worden gemaakt uit een aantal testconfiguraties. Bij succesvol resultaat zal deze gebruiker een prototype voor een kit ontwikkelen, die vervolgens in samenwerking met de eindgebruiker (Gezondheidsdienst voor Dieren) routinematig zal worden getest. resultaat na 10 jaar

Deze kit is uiteindelijk niet ontwikkeld. De projectleider had het werk nog enige maanden willen doorzetten met een student om de zaak te laten afronden. STW/ALW gaf hier geen aanvullende middelen voor, evenmin als de beoogde gebruiker.


B BA

UCH.2115

projecttitel

Natchemische metallisering van Si

projectleider

Prof.dr. J.J. Kelly

resultaat na 5 jaar

Dit heeft geresulteerd in de ontwikkeling van interessante methoden voor de metallisering van Si-oppervlakken. De ontwikkelde methodes blijken bredere toepassingsmogelijkheden te hebben dan aanvankelijk werd verwacht, bijv. in hun gebruik bij het metalliseren van glas voor display toepassingen. Een tweede methode, gebaseerd op fotokathodische metaalafzetting op amorf Si p-i-n zonnecellen, zou interessant kunnen zijn voor zonneceltechnologie. resultaat na 10 jaar

Het STW-project heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van een nieuw metalliseringsproces voor silicon en andere substraten. Dit proces wordt bij Philips Galvano, Eindhoven en Philips Components, Nijmegen (en via Nijmegen in het verre oosten) toegepast. Het shortcircuit-probleem in de fotokathodische metaalafzetting op amorf Si p-i-n zonnecellen is kort na afloop van het project opgelost. Of dit proces daadwerkelijk wordt gebruikt is niet bekend.

Util_1607.qxd

80

4-4-2006

7:09

Pagina 80

| Instelling

V_

vrije universiteit amsterdam



AAA

VB I.1879

projecttitel

Produktie en uitscheiding van heterologe eiwitten door Escherichia coli en andere gramnegatieve bacteriën

projectleider

Prof.dr. W. Harder

resultaat na 5 jaar

Het onderzoek heeft geleid tot potentiële verbeterde bacteriocines-uitscheidende-eiwittenvectoren voor de expressie en secretie van (heterologe) eiwitten door E. Coli.


Het onderzoek heeft niet geleid tot verdere toepassingen dan na vijf jaar.


AAA

VFA.1909

projecttitel

Modelling of Histamine H1-receptor antagonists using computer-aided drug-design techniques

projectleider

Prof.dr. H. Timmerman

resultaat na 5 jaar

Men kwam tot de conclusie dat in tegenstelling tot wat eerder beschreven was, er géén verschil bestaat tussen perifeer en centraal gelegen H1-receptoren. Via modelling studies is veel inzicht verkregen in mogelijke conformaties van de binding-site in de histamine receptor. Het project heeft daarmee veel basale kennis over de H1-receptor/(ant)agonist interactie opgeleverd. De resultaten zijn gepubliceerd.


De onderzoekslijn is in de groep voortgezet. Incidenteel levert de groep adviezen aan de farmaceutische industrie over het werk aan de H1-antagonisten.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 81

| Instelling

81

projecten 1990

W _ wageningen universiteit


AAA

WG B.1900

projecttitel

In situ lokalisatie van genprodukten van genetisch-gemodificeerde baculovirussen in insekten

projectleider

Prof.dr. R.W. Goldbach

resultaat na 5 jaar

Onderzocht werd de infectie van het modelvirus, AcMNPV, en daarvan afgeleide recombinante baculovirussen in Spopdoptera exigua rupsen. Dit heeft geleid tot inzicht in de werking van genetisch gemodificeerde baculovirussen en de invloed hiervan op de pathologie bij insecten. Door veranderde inzichten t.a.v. de veiligheid van (recombinante) producten worden insecten niet meer gebruikt als bioreactoren en vervangen door insectencelbioreactoren. resultaat na 10 jaar

Het onderzoek heeft niet tot meer resultaten dan na vijf jaar geleid.


AAA

WG B.1974

projecttitel

Zoösporensuspensies als inoculum bij rhizomanie

projectleider

Prof.dr. R.W. Goldbach

resultaat na 5 jaar

De zoösporen-inoculummethode is zeer effectief in het besmetten van suikerbiet. Zelfs resistente biete-accessies worden aangetast. Dit opent de mogelijkheid om het infectieproces en de kinetiek daarvan in kaart te brengen. Het bleek niet mogelijk om de beoogde kwantitatieve toets te realiseren. Ook wegens de complexiteit werd het onderzoek voortijdig afgebroken. In de toekomst lijkt een toets op basis van een zoösporen verdunningsreeks wel haalbaar. resultaat na 10 jaar

In verband met bezuinigingen aan de universiteit is deze onderzoekslijn afgebroken. De problematiek is echter nog steeds actueel, te meer daar de maatschappelijke voorkeur op dit moment uitgaat naar klassieke veredelingsmethoden en natuurlijke resistentie. Voor een dergelijke veredeling is een goede biotoets onmisbaar.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 82

82



BBB

WB I.2184

projecttitel

Phytophthora porri in prei: epidemiologie en resistentie

projectleider

Ir. H.D. Frinking

resultaat na 5 jaar

Het infectieproces is modelmatig beschreven. Maatregelen voor de praktijk zijn algemeen bekend gemaakt. Uit vergelijking van cultuurrassen en wilde verwanten kwamen significante verschillen in resistentie naar voren. Nieuw kruisingsmateriaal wordt (tegen betaling) uitgegeven door het CPRO aan veredelingsbedrijven. De ontwikkelde dompeltoets geeft deze gebruikers de mogelijkheid resistenties van hun eigen kruisingsmateriaal te bepalen. resultaat na 10 jaar

Na het vertrek van de projectleider en de hoogleraar is het onderzoek op dit onderwerp niet verder voortgezet. Het plantmateriaal blijft via PRI beschikbaar.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 83

83

Util_1607.qxd

84

4-4-2006

7:09

Pagina 84

| Lijst gebruikers bij STW-projecten 1990


A ACT GmbH (Tervuren) _ DE L.1980 ADVANTA S E E D S BV (Rilland) _ WG B.1974 AMC (Amsterdam) _ U FA.1527 AMOLF (Amsterdam) _ ETN.2178 _ FOP.2197 ARCAVIS (Delft) _ DEL.1982 ASM Europe BV (Bilthoven) _ UTN.1932 _ DTN.1939 ASM International (Bilthoven) _ DTN.1690 _ DTN.1888 ASM Lithography BV (Veldhoven) _ LGN.1706 _ FOP.2197 AVEBE b.a. (Foxhol) _ GST.1587 AZ Nijmegen St. Radboud (Nijmegen) _ LGN.1736 AZ Rotterdam _ TWT.2148 AZ VU (Amsterdam) _ LGN.1706 _ LCH.2293 Akzo Nobel Central Research BV (Arnhem) _ WLM.1766 _ DWT.2144 _ TEL.2158 _ DST.2305 Akzo Nobel Chemicals BV (Amsterdam) _ DWT.2144 Akzo Nobel Coatings BV (Sassenheim) _ DST.2305 Alcatel Bell (Antwerpen) _ NWI.2222 Alcoa Europe (Drunen) _ EWO.1659 Antec Leyden BV (Zoeterwoude) _ TST.1920 Autodesk BV _ DWT.2110 Avantium Technologies BV (Amsterdam) _ EST.1878

B Bannelcon v.o.f. (Noordwijkerhout) _ DWT.1449 Billiton Research BV (Arnhem) _ UCH.1564 Bioscan BV (Bilthoven) _ LGN.1736 Biothane Systems International (Delft) _ DST.1548 Bouwdienst Rijkswaterstaat (Zoetermeer) _ DCT.1904

C CAD Services Nederland BV (Nieuwegein) _ DWT.2110 CAM Implants BV (Leiden) _ LGN.1736 _ LGN.1984 CENTRAAL_DLO (Wageningen) _ AB I.1834 CH L Netherlands BV (Katwijk) _ DE L.1614 Canberra Semiconductor NV (Olen) _ DTN.1689 Cementfabriek IJmuiden (CEMIJ) BV (IJmuiden) _ DCT.1935 Centre for Quantitative Methods (Eindhoven) _ EWI.1589 Centrum voor Wiskunde en Informatica (Amsterdam) _ AWI.1691 Commercial Business Support (Heemstede) _ DEL.1982 Control Data BV (Delft) _ TWT.2215 Coöperatieve Nederlandse (Gennep) _ GBI.2108 Cordis Europa NV (Roden) _ LGN.1736 Corus Staal BV (IJmuiden) _ DST.1699 _ ETN.2178 _ DST.2305 _ FAM.2466 Cosun (Breda) _ WGB.1974

D DHV Raadgevend Ingenieursbureau BV (Amersfoort) _ DCT.1935 DHV Water BV (Amersfoort) _ DST.1548 DOW Benelux NV (Terneuzen) _ DWT.2144 DSM (Delft) _ GBI.1929 _ ACH.1988 DSM Research (Delft) _ NNS.1566 DSM Research BV (Geleen) _ WLM.1766 _ EEL.1867 _ EST.1878 _ DWT.2144 DSM_Gist BV (Delft) _ EST.1911 _ TST.1920 _ GBI.1929 _ ABI.1985 _ LBI.1989 Delft Instruments BV (Delft) _ DTN.1689 Demkolec (Haelen) _ EEL.1867 Dräger Medical Electronics (Riethoven) _ EST.1911 Dutch Vision Systems BV (Breda) _ AWI.1691 Dyna Dental Engineering (Bergen Op Zoom) _ LGN.1736

E E.I. Dupont de Nemours & Company (Wilmington) _ DWT.2144 ESA/ESTEC (Noordwijk) _ DEL.1614 _ TTN.2125 _ TTN.2156 _ TTN.2169 ESTEC (Noordwijk) _ TTN.2134 Eastman Chemical Company _ DWT.2144 Esso Nederland BV (Botlek) _ DEL.1980 Euro_Diagnostica BV (Arnhem) _ GGN.1924 _ UDG.2111

F Firma Lek & Zonen (Nieuwveen) _ UBI.1697 Fokker Services BV (Schiphol Airport) _ TWT.1996 _ TWT.2215 Fokker Space BV (Leiden) _ TTN.2125 _ TTN.2156 _ TTN.2169 Fugro Ingenieursbureau BV (Leidschendam) _ DCT.1870

G G.M. Medical Bracing BV (Loon Op Zand) _ TWT.2148 Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam _ DCT.1737 Gemeentewerken Rotterdam _ DCT.1904 Genencor International BV (Leiden) _ GBI.1622 _ VBI.1879 GeoDelft (Delft) _ DCT.1870

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 85


H Harimex_Lagos BV (Loenen) _ TST.2123 Hauzer Techno Coating BV (Venlo) _ ETN.2178 Heineken Nederland BV (Zoeterwoude) _ DEL.1980 Hewlett Packard Nederland BV _ AWI.1691 _ DEL.1982 Hollandse Beton en Waterbouw BV (Gouda) _ DCT.1892 Hoogovens BV (IJmuiden) _ UCH.1564 Hunter Douglas Europe (Rotterdam) _ DST.2305 Hydraudyne BV (Boxtel) _ DWT.1449

I IBM Nederland NV (Utrecht) _ TWT.2215 IBN_DLO (Wageningen) _ GBI.2124 ICI Chemicals and Polymers Group _ DWT.2144 INTRON (Sittard) _ DCT.1935 IPL_TNO BV (Veldhoven) _ DCT.1892 ISA Riber S.A. (Rueil_Malmaison) _ DTN.1939 Instituut voor de Veredeling van Tuinbouwgewassen (Wageningen) _ UBI.1697 Instituut voor Rationele Suikerproduktie (Bergen Op Zoom) _ WGB.1974 Intron BV (Geldermalsen) _ ACH.2183 Iovis Biomedical & Pharmaceutical (Amsterdam) _ VFA.1909 It Fryske Gea (Beetsterswaag) _ GBI.2124

J JDS Uniphase Netherlands BV (Eindhoven) _ TEL.2158

K KEMA Nederland BV (Arnhem) _ EEL.1867 _ DCT.1935 _ DEL.1980 _ ACH.2183 KNMI (De Bilt) _ DEL.1614 KPN Research (Leidschendam) _ DEL.1614 Koppert BV (Berkel en Rodenrijs) _ ABI.1834

L LUMC (Leiden) _ LGN.1706 _ GCH.2301 Logion BV (Rotterdam) _ EWI.1589

M Medis Medical Imaging Systems BV (Leiden) _ LGN.1706 Mennema (Ridderkerk) _ DCT.1904 Ministerie van LNV (Den Haag) _ UDG.1869 _ WGB.1974 Ministerie van VROM (Den Haag) _ UDG.1869 _ ACH.2183 Ministerie van WVC (Rijswijk) _ UDG.1869 Multihouse TSI BV (Amsterdam) _ AWI.1691

N NATO C3 Agency (Den Haag) _ DEL.1614 NCC (Bilthoven) _ DST.2305 NIKO_TNO (Groningen) _ GST.1587 NIZO (Ede) _ NNS.1566 NLR (Amsterdam) _ DEL.1614 _ EWO.1659 _ EWI.1753 NMi Van Swinden Laboratorium BV (Delft) _ DTN.2179 _ ACH.2183 NOVEM (Sittard) _ EEL.1867 NTZ (Enkhuizen) _ WBI.2184 NV Afvalverwerking Rijnmond (Rozenburg) _ ACH.2183 NV Huisvuilcentrale Noord_Holland (Alkmaar) _ ACH.2183 NV Koninklijke Sphinx (Maastricht) _ EWI.1753 NV Organon (Oss) _ UFA.1527 _ VFA.1909 _ LBI.1989 _ TST.2123 Nationale Raad voor Landbouwkundig Onderzoek (Den Haag) _ DEL.1614 NedGraphics BV (Utrecht) _ DEL.1982 Nedap NV (Groenlo) _ TWT.1996 Nederlands Verpakkingscentrum (Gouda) _ TEL.1490 _ EST.1911 Nederlandse Philipsbedrijven BV (Eindhoven) TWT.1996 _ DTN.1939 _ ETN.2178

O Oldelft BV (Delft) _ LGN.1706 Ortec Consultants (Gouda) _ EWI.1589

P PAQUES BV (Balk) _ DST.1548 PT STRUCTURAL Design & Analysis BV (Rozenburg) _ DCT.1904 PTT Telecom (Den Haag) _ TEL.2158 Parker_Pradifa GmbH (Bieligheim_Bissingen) _ EWT.1896 Pharmachemie BV (Haarlem) _ LCH.2293 Pharmacian LKB (Woerden) _ GGN.1924 Philips (Drachten) _ TWT.2215 Philips Analytical BV (Almelo) _ FOP.2197 Philips Analytical

85

Util_1607.qxd

86

4-4-2006

7:09

Pagina 86



X_ray BV (Almelo) _ DTN.1689 _ DST.1699 _ TTN.2134 Philips Components Nijmegen _ UCH.2115 Philips Eindhoven _ FAM.2466 Philips Enabling Technologies Group (Eindhoven) _ TWT.2215 Philips GmbH (Hamburg) _ TTN.2125 _ TTN.2156 _ TTN.2169 _ ETN.2178 Philips Lighting BV (Eindhoven) _ DEL.1982 Philips Medical Systems Nederland BV (Best) _ DTN.1683 _ DEL.1982 Philips Research Laboratories (Eindhoven) _ TEL.1641 _ DTN.1690 _ DTN.1888 _ EWT.1896 _ DEL.1982 _ UCH.2115 _ GNS.2137 _ TEL.2158 _ DTN.2179 _ NWI.2222 _ FAM.2466 Philips Semiconductors (Nijmegen) _ DTN.1690 _ DTN.1692 Plant Research International BV (Wageningen) _ UBI.1697 _ WGB.1974 _ WBI.2184 Prego Rijsenhout BV (Rijsenhout) _ UBI.1697 Produktschap Tuinbouw (Zoetermeer) _ GBI.2108 Proefstation voor Bloemisterij in Nederland (Aalsmeer) _ AB I.1834 Proefstation voor de Bloemisterij (Aalsmeer) _ U B I.1697 Proefstation voor de Bloemisterij en Glasgroente (Naaldwijk) _ ABI.1834 Proefstation voor de Champignoncultuur (Horst) _ GBI.2108 Provinciale Waterstaat Groningen _ DST.1548

Q Quest International NV (Ashford, Kent) _ DST.2302

R RIVM (Bilthoven) _ UDG.1869 _ LBI.1989 _ UDG.2111 RIVM - MGB (Bilthoven) _ BST.1925 Rexroth Hydraudyne BV. (Boxtel) _ DWT.1449 Reynolds Aluminium Holland BV (Harderwijk) _ DST.2305 Rhenus BV (Rotterdam) _ WLM.1766 Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek (Amersfoort) _ ETN.2178 Rijkswaterstaat _ DCT.1737 _ DCT.1870 _ DCT.1884

S SKF Engineering & Research Centre BV (Nieuwegein) _ FAM.2466 SPaSE (Nijmegen) _ NWI.2222 SRON (Utrecht) _ TTN.2134 _ FOP.2197 SSDZ (Delft) _ BST.1925 _ UDG.2111 STOWA (Utrecht) _ DST.1548 SUN Micro_systems (Amersfoort) _ AWI.1691 Sagantec Nederland (Eindhoven) _ DTN.2173 Sentron BV (Roden) _ TEL.1490 Shell Nederland BV (Den Haag) _ EEL.1867 Shell Research and Technology Centre (Amsterdam) _ WLM.1766 _ EEL.1867 _ EST.1878 _ DCT.1884 _ GNS.2137 _ ETN.2178 Shell SIEP BV (Rijswijk) _ DCT.1870 Sigma Coatings BV (Amsterdam) _ DST.2305 Sikkens BV (Sassenheim) _ DCT.1935 Solvay Pharmaceuticals BV (Weesp) _ UFA.1527 _ VFA.1909 _ GGN.1924 _ GCH.2301 _ DST.2302 St. Maartenskliniek (Nijmegen) _ TWT.2148 Staatsbosbeheer (Driebergen) _ GBI.2124 Stichting CROW (Ede) _ DCT.1884 Stichting CUR (Gouda) _ DCT.1935 Stichting Gezondheidsdienst voor Dieren in Oost_Nederland (Deventer) _ UDG.2111 Stichting IFRF (IJmuiden) _ EEL.1867 Stork Digital Imaging BV (Boxmeer) _ UTN.1932 Stork Mufac (Hengelo Ov.) _ TWT.1996 Stork Product Engineering BV (Amsterdam) _ DST.1548 Stork Protech BV (Schiedam) _ DCT.1904 Stork Screens BV (Boxmeer) _ UCH.1564 Syngenta Seeds BV (Enkhuizen) _ WBI.2184

T TNO _ DTN.1683 TNO Bouw (Delft) _ EWO.1659 _ DCT.1737 _ DCT.1904 _ DCT.1935 TNO Industrie (Eindhoven) _ DEL.1614 TNO Voeding (Zeist) _ UDG.1869 TNO_FEL (Den Haag) _ DEL.1614 _ DEL.1982 _ TTN.2125 _ TTN.2156 _ TTN.2169 TNO_MEP (Apeldoorn) _ DST.1548 _ GBI.1929 TNO_STB (Delft) _ DWT.1449 TNO_TPD TU Delft _ GNS.1612 _ AWI.1691 _ DEL.1982 _ TTN.2134 TNO_TPD TU Eindhoven _ TTN.2125 _ TTN.2156 _ TTN.2169 TNO_WT (Delft) _ EST.1878 Tauw Milieu BV (Deventer) _ ACH.2183 Thales Naval Systems Nederland BV (Hengelo) _ DEL.1614 Twijnstra Gudde NV (Amersfoort) _ DCT.1892

U UMC (Utrecht) _ AWI.1691 Unilever Research (Vlaardingen) _ NNS.1566 _ WLM.1766 _ VBI.1879 _ BST.1925 _ ABI.1985 University of Ghent (Gent) _ NWI.2222

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 87


V Van Gend en Loos BV (Houten) _ EWI.1589 Vereniging van Nederlandse Tuinbouw Studiegroepen (Honselersdijk) _ UBI.1697 Vereniging Bevordering Werken in Asfalt (VBW) (Breukelen) _ DCT.1884 Vereniging Natuurmonumenten (‘s Gravenland) _ GBI.2124

W Waterloopkundig Laboratorium (Delft) _ DWT.1449

X X_Flow BV (Almelo) _ WLM.1766

Y Yamanouchi Europe BV (Leiderdorp) _ UFA.1527

87

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 89

Utilisatierapport 2001

| Projecten

1995

Util_1607.qxd

90

4-4-2006

7:09

Pagina 90

| Projecten 1995


HIERONDER STAAN DE GEGEVENS DIE U OP DE PROJECTPAGINA’S KUNT TEGENKOMEN

project

kredieten

doel

Het projectnummer, de laatste vier

De door STW aan dit project

Een korte omschrijving van de

cijfers vormen het volgnummer waar-

toegekende subsidie (in kf).

doelstellingen van het onderzoek.

op de projecten zijn gesorteerd. contracten/octrooien

resultaten

titel

Soort overeenkomst welke met een

Een overzicht van de behaalde

De titel van het project.

gebruiker is afgesloten (optie, licen-

resultaten.

tie, bijdrage, samenwerking, raamBPI

overeenkomst, etc.) en eventuele

gebruikers

De utilisatiecategorieën waarin het

octrooien/octrooiaanvragen.

Een lijst met de (afgekorte) namen

project is ingedeeld.

van de gebruikers bij het project. inkomsten

projectleider

Op dit project verkregen inkomsten

Naam van de projectleider.

van derden.

A_ universiteit van amsterdam

G_ rijksuniversiteit groningen

C_ cwi-instituten

D_ technische universiteit delft

E_ technische universiteit eindhoven

91

116

95

L_ universiteit leiden

96

N_ k atholieke universiteit nijmegen

120

105

R_ erasmus universiteit rotterdam

123

F_ FOM-instituten

114

T_ universiteit twente

118

125

U_ universiteit utrecht

W_ wageningen universiteit

133

13 9

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 91

| Instelling

91

projecten 1995

A _ universiteit van amsterdam

projecttitel


Tumordiagnostiek met behulp van fluorescentiebeeldvorming

totale toewijzing in kf.

contracten/octrooien

828,50

CCB projectleider

AG N.3413

inkomsten in kf.

Dr.ir. H.J.C.M. Sterenborg

doelstelling

Een optisch systeem ontwikkelen waarmee aan het oppervlak liggende tumoren niet-invasief gediagnosticeerd kunnen worden. Toepassingsgebieden liggen in huidonderzoek, in de neurologie en in de endoscopie. Het systeem zal op een beperkte groep patiënten getest worden. resultaat na 5 jaar

Het systeem is gebouwd, getest en met fantomen geëvalueerd. De eerste trials zijn succesvol. Er is overleg met Storz om met deze methode een grote trial op te zetten, maar door tegenslag heeft dit bedrijf daar nu nog geen middelen voor. Gekeken wordt of de opstelling met standaard apparatuur van Storz gebouwd kan worden. Ook in Nederland zal worden gepoogd het klinisch onderzoek door te laten lopen.

gebruikers

AZ Rotterdam / Philips Medical Systems Nederland BV, Best

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 92

92

utilisatierapport 2001 projectcategorie / projectnummer

CCA

Optimal measurement of bioelectric events: development of multichannel, configurable, isolated, miniature instrumentation

AG N.3416


projecttitel


projectleider

inkomsten in kf.

Prof.dr.ir. C.A. Grimbergen

1.678,13

doelstelling

Het ontwikkelen van een instrument waarmee biopotentialen kunnen worden gemeten zonder de beperkingen van de huidige systemen. Eerder (project AGN.1667) is gebleken dat er onvoldoende kennis is over de inductiemechanismen van hoge frequentie-interferentie en het gedrag van oppervlakte-elektroden bij het meten van fysiologische signalen. Ook zijn bestaande systemen commercieel niet aantrekkelijk, omdat deze voor een beperkt doel te gebruiken zijn. resultaat na 5 jaar

Er is een hoog kwalitatief biopotentiaal (EEG, ECG, EMG) meetsysteem ontwikkeld dat universeel configureerbaar is. Dit systeem wordt geproduceerd en verkocht door de uit meerdere STW-projecten voortgekomen hightech starter BioSemi. De volgende producten zijn voortgekomen uit het project: Actieve elektrode, actief elektromyografie-meetmatje, Mark-6 digitaal meetsysteem en zijn opvolger Mark-8 (met dezelfde ontwerpfilosofie maar goedkoper om te produceren en makkelijker te servicen) en Ana-1 analoog meetsysteem voor gebruik in MEG/MCG-installaties. gebruikers

HYMEC BV, Sittard / AMC, Amsterdam / UMC, Utrecht / Medtronic Bakken Research Center BV, Maastricht / Schwind Benelux BV, Oosterbeek / Philips Research Laboratories, Eindhoven / Roessingh Research en Development, Enschede


B CA

ANS.3455


projecttitel

Giant magnetoresistance in thermodynamically stable materials


480,45

projectleider

inkomsten in kf.

Dr. E. Brück

doelstelling

Voor sensoren voor beweging en versnelling is miniaturisering van groot belang. De thermische stabiliteit van magnetoweerstandsmaterialen is van belang voor toepassingen bij hoge temperaturen tot 200°C zoals in ABS en andere toepassingen in auto’s. Er werd onderzoek gedaan naar de robuustheid van verschillende combinaties van materialen tegen externe invloeden en naar de mogelijke toepasbaarheid van intermetallische verbindingen. resultaat na 5 jaar

Gebleken is dat een sandwich-structuur op silicium met de ingrediënten Ta, IrMn, FeCo en Cu de hoogste robuustheid vertoond. Deze structuur is getoetst op thermische relaxatie en het is gebleken dat irreversibele veranderingen pas bij 290°C optreden. Bij Philips zijn sensoren gebaseerd op deze materialen ontwikkeld. Deze sensoren kunnen tot 275°C worden verwarmd en kunnen een veld van 150 kA/m doorstaan. Ze zijn geschikt voor de beoogde toepassingen maar nog niet op de markt. gebruikers

Philips Research Laboratories, Eindhoven

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 93

93

projecten 1995 projecttitel


Biologische bestrijding van spintmijten in de tomatenteelt onder glas



projectleider

AAA

AB I.3526

inkomsten in kf.

Prof.dr. M.W. Sabelis

670,67

doelstelling

Bij tomaat vormen kasspintmijten een plaag, die bij gebrek aan goede biologische bestrijding met roofmijt alleen chemisch bestreden kan worden. Daarom is getracht beter aangepaste roofmijt-stammen te verkrijgen d.m.v. genetische verbetering. Na enkele generaties bleken de prestaties van de mijten sterk verbeterd te zijn. De verklaringen: fysiologische aanpassing of natuurlijke selectie. Het doel is uit te zoeken welke verklaring de juiste is. resultaat na 5 jaar

Het succes van de roofmijten lijkt vergroot te kunnen worden, maar de verschillen waren niet groot genoeg. Omdat de verschillen wel consistent waren, is het aan te bevelen eenzelfde aanpak te herhalen met andere stammen van deze mijt. Omdat bij deze bestrijding ook klimaatomstandigheden een grote rol spelen, wordt dit herhaald met droogteresistente mijten. Men kan de prestatie van de mijten ook verbeteren door kweek op dieet of op tomaat. De aanbevelingen worden overlegd met Koppert. Men wil een project indienen om andere roofmijtlijnen en rovertypen te testen. gebruikers

Koppert BV, Berkel en Rodenrijs / Proefstation voor de Bloemisterij en Glasgroente, Naaldwijk

projecttitel


Selectieve hydroformylering met rhodiumkatalysatoren


611,43


Licentie: CW-NWO; UvA;Hoechst Aktiengesellschaft Octrooien: EU.99116208.2 Valeradehyde and process for its

CCC projectleider

Prof.dr. P.W.N.M. van Leeuwen

ACH.3560

inkomsten in kf.

515,00

preparation

doelstelling

Doel van het onderzoek is tweeledig: 1. Het ontwikkelen van selectieve en snelle katalytische routes voor de omzetting van alkenen in aldehyden. Doelmoleculen zijn lagere en hogere lineaire aldehyden welke kunnen worden omgezet in alkoholen én T-alken-1-olen en 1,T-diolen (reukstoffen, diolen voor polyesters en polyurethanen). 2. De selectieve katalytische bereiding van enantiomeer zuivere aldehyden, tussenprodukten voor de farmaceutische industrie. resultaat na 5 jaar

Er zijn nieuwe xantphos liganden ontwikkeld die de relatie tussen de natuurlijke bijt-hoek en de katalytische activiteit en selectiviteit hebben aangetoond. Tevens zijn er nieuwe chirale fosfine-fosfietliganden ontwikkeld en toegepast in de asymmetrische homogene katalyse. In alle katalytische reacties is het chirale koolstof atoom in de ruggengraat verantwoordelijk voor de enantioselectiviteit geïnduceerd door het ligand. De nieuwe katalyse systemen zijn door Hoechst geoctrooieerd en het project is met steun van Hoechst/Celanese voortgezet (ACH.4656). gebruikers

DSM Research BV, Geleen / Hoechst Holland NV, Vlissingen / Celanese GmbH, Oberhausen / Aventis Research & Technologies GmbH, Frankfurt Am Main

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 94

94


CCA

ATH.3637


417,50

projecttitel

Klinische evaluatie van tandheelkundige restauraties geproduceerd door een computergeïntegreerd ontwerpen fabricagesysteem contracten/octrooien

Concept: Elephant Dental BV; Technologiestichting STW

projectleider

inkomsten in kf.

Prof.dr. C.L. Davidson

doelstelling

Doel van het project is het klinisch evalueren van een methode ontwikkeld voor het fabriceren van tandheelkundige bruggen en kronen, waarbij opto-elektronica, computertechniek en sintertechnologie wordt toegepast. Deze CAD-CAM methode (CICERO) is ontwikkeld door Elephant Edelmetaal BV. Zij leveren ook de materialen en de te testen kronen. resultaat na 5 jaar

Het onderzoek heeft aangetoond dat de kwaliteit van de met het CICERO CAD/CAM-systeem gefabriceerde tandheelkundige restauraties lijkt te voldoen aan de gestelde eisen, zodanig dat het verder klinisch onderzoek bij een grotere groep patiënten rechtvaardigt.

gebruikers

Elephant Dental BV, Hoorn / Itter Electronics, Hardenberg

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 95

| Instelling

95

projecten 1995

C _ cwi-instituten

projecttitel


Wavelets: analysis of seismic signals


555,40


Overig: Technologiestichting STW; KNMI

CCA projectleider

CWI.3403

inkomsten in kf.

Dr. N.M. Temme

doelstelling

Onderzoek van seismische signalen met behulp van wavelets.

resultaat na 5 jaar

Er is programmatuur ontwikkeld om seismische signalen beter te analyseren dan tot nog toe. Een detachering bij het KNMI leidde tot een afspraak met het KNMI om de algoritmen te implementeren in een KNMI-programma voor eigen gebruik. Het KNMI heeft ook datasets voor tests beschikbaar gesteld. Bij Shell SIEP zijn tests gedaan om groundroll uit seismische metingen te verwijderen. Er waren verbeteringen maar niet voldoende om implementatie bij Shell te rechtvaardigen. gebruikers

MARIN, Wageningen / CWI, Amsterdam / KNMI, De Bilt / Shell SIEP BV, Rijswijk

Util_1607.qxd

96

4-4-2006

7:09

Pagina 96

| Instelling


D _ technische

universiteit delft


B00

DTN.3198


263,86

projecttitel

Microfabrication of Al-bicrystals and their application in electromigration studies contracten/octrooien

projectleider

Dr. P.F.A. Alkemade

inkomsten in kf.

250,00

doelstelling

Elektromigratie in aluminium verbindingen op Integrated Circuits (IC’s) is een belangrijke oorzaak van storingen. Ondanks onderzoek is er veel onduidelijkheid over het verband tussen elektromigratie en betrouwbaarheid. Dit wordt vooral veroorzaakt door de vele parameters die een rol spelen en moeilijk te ontwarren zijn. Het doel is om een modelsysteem te ontwikkelen waarmee de verschillende parameters onafhankelijk van elkaar bestudeerd kunnen worden. resultaat na 5 jaar

De betrokken promovendus werd na anderhalf jaar een lange tijd ziek en heeft het onderzoek na zijn herstel niet voortgezet. Omdat het niet mogelijk bleek om binnen redelijke termijn een opvolger te vinden, is het project voortijdig beëindigd.

gebruikers

Philips Semiconductors, Nijmegen / Siemens AG, Munchen / Philips Research Laboratories, Eindhoven / Mietec/Alcatel, Oudenaarde

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 97

97



Optimalisatie van homogeen gloeien tussen gieten en warmextrusie van aluminiumlegeringen totale toewijzing in kf.

444,15


Bijdrage: Technische Universiteit Delft; Corus Staal BV

projectleider

Prof.dr.ir. S. van der Zwaag

CCA

DM E.3242

inkomsten in kf.

95,00

doelstelling

Dit project betrof de optimalisatie van een cruciale gloeibehandeling van gegoten aluminium billets (‘palen’) welke nodig is om via warm-extrusie producten met goede mechanische eigenschappen en van goede oppervlaktekwaliteit te verkrijgen. resultaat na 5 jaar

Corus Research gebruikt het ontwikkelde model in een viertal extrusielocaties om een betrouwbare schatting van de effecten van samenstellingsveranderingen op de extrusiekrachten te verkrijgen. Bij Alcoa Drunen zijn produktieproblemen door een verandering in de voorverwarming tot de extrusietemperatuur opgelost en is een betere procesvoering gevonden. De contacten met Boal hebben geresulteerd in promotieonderzoeken op het gebied van het extrusiegedrag.

gebruikers

Corus Staal BV, IJmuiden / Alcoa Europe, Drunen / Reynolds Aluminium Holland BV, Harderwijk

projecttitel


Onderzoek naar praktisch toepasbare, storingongevoelige configuraties van magnetische lagering totale toewijzing in kf.

439,92


PCT.NL98/00092 Aangedreven magneetlager

projectleider

B CA

DWT.3262

inkomsten in kf.

Prof.dr.ir. H.F. van Beek

doelstelling

Men wil lagers ontwikkelen, waarin de langs elkaar bewegende delen door magnetische velden gescheiden zijn. Het betreft lagers voor een rechtlijnige beweging of beweging in een vlak. De positie van de zwevende delen wordt elektromagnetisch gestabiliseerd. Aandrijving van de delen gaat elektromagnetisch. Deze lagers slijten niet en behoeven geen smering. Je kunt ze in vacuüm gebruiken, waardoor je ze kunt gebruiken in nieuwe generaties van b.v. wafersteppers. resultaat na 5 jaar

Er is een werkend demonstratiemodel gerealiseerd en er is uitgebreide en generieke kennis verkregen over de manier waarop je magnetische lageringen moet ontwerpen en wat de mogelijkheden ervan zijn. In die zin zal het proefschrift toegepast worden als een "handboek". De onderzoekers constateren dat de industrie belangstelling begint te krijgen voor deze lageringen. Tijdens het onderzoek is er veel contact geweest met ASML en SKF om rechten op de beschermde kennis over te dragen, maar tot een contract is het niet gekomen. Twee onderzoekers traden in dienst van SKF. gebruikers

Philips CFT, Eindhoven / ASM Lithography BV, Veldhoven

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 98

98


ABA

Measurement and computation of scalar fluctiations and mixing properties in turbulent flows

DWT.3296


projecttitel


projectleider

inkomsten in kf.

Prof.dr.ir. F.T.M. Nieuwstadt

560,28

doelstelling

De ontwikkeling en de toepassing van een experimentele techniek om het menggedrag in turbulente stromingen te bestuderen met gebruik van twee optische meetmethoden: LIF (laser induced fluorescence) en PIV (particle image velocimtry). resultaat na 5 jaar

Er is een nieuwe opstelling gebouwd met een geometrie en een stromingspatroon die ook eenvoudig kunnen dienen voor berekeningen. De belangrijkste utilisatie van deze nieuwe experimentele tool is de validatie van de rekenresultaten. Gedurende het project zijn stromingspatronen doorgerekend die relevant zijn voor industriële situaties. Het onderzoek wordt voortgezet met financiering van FOM.

gebruikers

WL - Delft Hydraulics, Delft / DSM Research BV, Geleen


CCB

DWI.3305


269,70

projecttitel

Computation of almost incompressible flows


Licentie: ECN; Technologiestichting STW

projectleider

Prof.dr.ir. P. Wesseling

inkomsten in kf.

15,50

Licentie: Technologiestichting STW; Universiteit Utrecht

doelstelling

Het ontwikkelen van een numerieke methode die zowel voor compressible als voor incompressible stromingen geschikt is.

resultaat na 5 jaar

De DeFT code is uitgebreid tot compressibele stromingen en toegepast op de stroming in een spleetblazer by AKZONobel. Vier licenties zijn uitgegeven aan gebruikers. De DeFT code wordt verder ontwikkeld in een NWO/SWON project, met name voor uitbreiding van de functionaliteit naar niet-perfecte vloeistoffen. Dit heeft geleid tot toepassing bij DeFT-licentiehouder ESTEC op het uitblazen van hydrazine in de ruimte. Toepasbaarheid op hydrodynamische stromingen met cavitatie is aangetoond. TUD-L&R wil DeFT gaan gebruiken voor berekening van aero-elastische stromingen. gebruikers

WL - Delft Hydraulics, Delft / Corus Staal BV, IJmuiden / Akzo Nobel Central Research BV, Arnhem / TNO TPD, Delft / ECN, Petten / NV Nederlandse Gasunie, Groningen / ESTEC, Noordwijk / Shell Research and Technology Centre, Amsterdam

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 99

99



AAA

Swirling flow characteristics and particle separation in gas-solids cyclones of varying geometry totale toewijzing in kf.


projectleider

DTN.3338

inkomsten in kf.

Prof.dr.ir. H.E.A. van den Akker

426,44

doelstelling

De bedoeling van dit project is om het stromingstechnische begrip van cyclonen te verdiepen. Daarbij gaat het op de eerste plaats om de stabiliteit van de ronddraaiende stroming in de cycloon en om de vraag hoe het turbulente snelheids- en drukveld in een cycloon bepaald wordt door debiet en cycloondimensies. resultaat na 5 jaar

De wetenschappelijke doelen zijn bereikt. Laser-Doppler snelheidsmetingen zijn uitgevoerd aan een cycloon en een swirl tube separator, waarbij speciale aandacht is geschonken aan de precederende beweging van de vortex. Met de verkregen set LDA data is onderzocht welk sluitingsmodel voor de turbulente spanningen het best voldoet in Computational Fluid Dynamics (CFD) simulaties van de turbulente gasstroming in deze cyclonen. Het project heeft achtergrondinformatie voor de gebruikers opgeleverd. gebruikers

Corus Staal BV, IJmuiden / Shell SIOP BV, Amsterdam / Van Tongeren Kennemer BV, Beverwijk / Fluent Europe Ltd., Sheffield / Raadgevend Ingenieursbureau voor Milieu en Innovatie, Amsterdam

projecttitel


Naar rationele ontwerpmodellen voor dilatatievoegen en scheurcontrole in metselwerk totale toewijzing in kf.

320,16


projectleider

CCB

DCT.3406

inkomsten in kf.

Prof.dr.ir. J.G. Rots

doelstelling

Rationalisering van de ontwerpmodellen voor dilatatievoegen en scheurcontrole in de stapelbouw.

resultaat na 5 jaar

In dit PIONIER-onderzoek is met succes voortgebouwd op de in project DCT.3052 ontwikkelde kennis. Voor de verificatie van het model is onder andere gekeken naar de experimenten uit project EBW.3367. De resultaten zijn geïmplementeerd in het eindige-elementenpakket DIANA. Via de CUR zijn afgeleide rekenregels voor de praktijk toegankelijk gemaakt.

gebruikers

Hogeschool ’s-Hertogenbosch / Koninklijk Verbond van Nederlandse Baksteenfabrikanten, De Steeg / University of Minho, Azurem, Guimaraes (Portugal) / TNO Bouw, Delft / Research Centrum Kalkzandsteenindustrie, Hilversum

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 100

100


CBA

Computer modelling and investigation of moulding process for powder plastisols

DST.3421


projecttitel


projectleider

Dr.ir. J. Duszczyk

1.001,17

inkomsten in kf.

130,00

doelstelling

Bij poeder spuitgieten (PIM) worden metaal poeders gemengd met een polymeer tot een zogenaamd plastisol. Dit mengsel wordt tijdens het spuitgietproces bij hoge temperatuur in mallen gespoten. Doel van het project is de ontwikkeling van een computermodel dat het PIM-proces beschrijft, en de experimentele validering van dat model en de modelparameters. resultaat na 5 jaar

De reologische eigenschappen van het plastisol zijn bepaald. Bepaling van deze parameters is mogelijk met een commercieel verkrijgbaar rekenprogramma dat veel wordt gebruikt bij plastic spuitgieten, aangepast voor het PIM proces. De resultaten van het model (2,5D) zijn vervolgens getoetst in een speciale spuitgietmal. Aangetoond werd dat het model de ontwikkeling van de belangrijkste parameters, zoals temperatuur, het smelt-front, nauwkeurig kan voorspellen. In een vervolgproject (DST.4823) zal een volledig 3-D model worden ontwikkeld. gebruikers

TNO-STB, / ECN, Petten / PIM-Tech BV, Apeldoorn / D. de Kat BV, Velp / FORMATEC TECHNICAL MOULDING BV, Goirle / Eurocast BV, Apeldoorn / Corus Staal BV, IJmuiden / ITB Precisietechniek, Boxtel


CCA

DLR.3433


841,43

projecttitel

De ontwikkeling van een geavanceerd kwaliteitscontrolesysteem voor Vezel-Metaal-Laminaten (VML)en composieten op basis van ultrasone inspectietechnieken contracten/octrooien

projectleider

Prof.ir. L.B. Vogelesang

inkomsten in kf.

200,00

doelstelling

Het project richt zich op de verdere ontwikkeling van nieuwe inspectietechnieken voor zowel vezelmetaal-laminaten als composieten. Deze materialen bestaan uit afwisselend zeer dunne aluminium- en composietlagen en hebben extreem goede vermoeiings, impact, en brandwerende eigenschappen. Aan de TUD is een techniek ontwikkeld, incl. software, waarmee de demping van de amplitude door interferentie juist wordt gebruikt als indicator van de algehele kwaliteit. resultaat na 5 jaar

Er is een nieuw inspectie software-pakket ontwikkeld: the Automated Laminate Inspection System (ALIS). Hiermee kunnen ultrasone metingen aan VML en composieten worden geanaliseerd. Van de vezelmetaallaminaten is Glare, met glasvezels, en Arall, met aramide vezels, de bekendste. Het onderzoek heeft de haalbaarheid aangetoond van een driedimensionale beeldvormingsmethode, gebaseerd op hoge-resolutie reflectiemetingen. Momenteel wordt hard gewerkt aan het toepasbaar maken van het systeem. gebruikers

TNO-TPD TU Delft / Ten Cate Advanced Composites, Nijverdal / Structural Laminates BV, Delft / Fokker Special Products BV, Hoogeveen

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 101

101



Chemische warmtepomp voor opslag en transformatie van thermische energie totale toewijzing in kf.


projectleider

ABA

DWT.3458

inkomsten in kf.

Ing. C.H.M. Machielsen

743,95

doelstelling

Warmtepompen, absorptiekoelmachines en absorptiewarmte-transformatoren kunnen een belangrijke energie- en milieubesparing leveren op het gebied van koeling, verwarming en opwerking van restwarmte. In het kader van dit project zal een numeriek model ontwikkeld worden voor de beschrijving van de warmtewisselaar. Voor de validatie van het model zal een proefopstelling gebouwd worden. resultaat na 5 jaar

Er is een numeriek model ontwikkeld om het gedrag van een vaste-stof adsorber met een geïntegreerde warmtewisselaar te kunnen berekenen. Hiermee kunnen op relatief eenvoudige wijze alle vast-gas adsorptie reacties worden gemodelleerd. De potentiële gebruikers van de resultaten zijn geïnteresseerd om het model toe te passen bij de ontwikkeling van een nieuw type warmtepomp. De Beijer RTB en ECN hebben het bedrijf SWEAT BV opgericht om de nieuwe warmtepomp te commercialiseren. gebruikers

Agritechnisch Ingenieursbureau W.P. Mulder BV, Wageningen / NOVEM, Utrecht / EnergieNed, Arnhem / Spirotech BV, Helmond / NV Nuon Technisch Bedrijf, Duiven / ECN, Petten / De Beijer RTB BV, Arnhem

projecttitel


Anaerobe ammonium oxydatie (Anammox) door micro-organismen t.b.v. stikstofverwijdering uit afvalwater totale toewijzing in kf.

854,80


Bijdrage: DSM-Gist BV: Optie / TUD; STW;PAQUES Bio

projectleider

Prof.dr. J.G. Kuenen

B CC

DPC.3491

inkomsten in kf.

40,00

Systems BV / octrooi: Anoxic ammonia oxidation / octrooi: Method of treating ammonia-comprising waste water

doelstelling

Er is een nieuw proces voor stikstofverwijdering uit afvalwater ontwikkeld, nl. de anaërobe omzetting van ammoniak m.b.v. nitraat of nitriet tot moleculaire stikstof (Anammox). Dit onderzoek wil de verantwoordelijke micro-organismen identificeren en karakteriseren, bepalen wat de fysiologische parameters hiervan zijn, de populatiedynamiek van deze organismen bestuderen en het Anammox proces geschikt maken. Dit project bouwt voort op STW-project: DST.1506. resultaat na 5 jaar

De bacterie verantwoordelijk voor het anammox-proces is geïsoleerd. De kinetische parameters van het anammox-proces die nodig zijn voor het ontwerpen van een installatie zijn bepaald. Tot slot zijn er de probes ontwikkeld die nodig zijn voor de monitoring van het gehele proces. Parallel en i.s.m. de STOWA is in een pilotproject gekeken naar de toepasbaarheid van de anammox technologie voor de zuivering van huishoudelijke afvalwaters. Eind 1999 is er een overeenkomst tot stand gekomen met Paques BV waarin de rechten op het anammox-proces aan Paques zijn gegund. gebruikers

STOWA, Utrecht / DSM-Gist BV, Delft / Zuiveringsschap Hollandse Eilanden, Dordrecht / Grontmij, De Bilt / DSM Research BV, Geleen / Biostar Development CV, Balk

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 102

102


B B0

The construction and control of 3D calibrated scanning probe microscopes

DTN.3517


projecttitel


Octrooi: PCT.NL96/00285 Precision XY scanning stage

1.453,92

projectleider

Dr. P.M.L.O. Scholte

inkomsten in kf.

200,00

doelstelling

Men wil een Scanning Probe Microscope (SPM) met voldoend hoge positieer-nauwkeurigheid van de probe in het picometer bereik (10 -15 meter) ontwikkelen. Daarmee kan op atomaire schaal oppervlakken van atomen natuurgetrouw worden gemeten. De SPM zal worden uitgerust met een capacitatieve-sensor systeem voor de bepaling van de positie van de probe in 3 dimensies met 1 picometer nauwkeurigheid (ofwel 1 promille van het totale scanbereik). resultaat na 5 jaar

Met TNO-TPD werden de ontwerpregels ontwikkeld en geïmplementeerd in een x-y- translatie-tafel. De dynamica van het positioneersysteem kon met succes worden gemodelleerd. De ontwikkelde controller is geschikt voor verschillende piezo-aangedreven systemen, door aanpassing van slechts enkele systeemparameters. De nauwkeurigheid van positionering in x en y bedraagt thans circa 530 picom., en wordt slechts beperkt door de ruis in de elektronica. Voor de z-verplaatsing zijn nog problemen te overwinnen. Het onderzoek gaat door binnen de groep MMR van de faculteit TN. gebruikers

TNO-TPD TU Delft, Delft / Enraf, Delft / NMi Van Swinden Laboratorium BV, Delft / Omicron, Taunusstein / Philips Electron Optics, Eindhoven / ASM Lithography BV, Veldhoven


CB0

DTN.3547


709,10

projecttitel

Akoestische golfpropagatie in zelfschalende media en de toepassing in seismische beeldvorming contracten/octrooien

projectleider

inkomsten in kf.

Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar

doelstelling

Een akoestische golf die door de aardkorst loopt ondervindt meerdere reflecties. In dit onderzoek gaat het om kleinschalige inhomogeniteiten, d.w.z. kleiner dan de golflengte van de akoestische golf. Het blijkt dat de eigenschappen van de inhomogeniteiten in hoge mate onafhankelijk zijn van de schaal waarop ze bekeken worden. Uiteindelijk zal het onderzoek resulteren in een verbeterd seismisch hulpmiddel om olie- en gashoudend gesteente te karakteriseren. resultaat na 5 jaar

Door personele problemen is het onderzoek vertraagd en nog niet afgesloten. Het ligt wel op het aangepaste schema. De eindresultaten zullen zo spoedig mogelijk bekend gemaakt worden. Er is wel gepubliceerd en de tussenresultaten zijn gecommuniceerd met het Delphi-consortium.

gebruikers

NITG-TNO, Utrecht / London Processing Centre, Middlesex / Jason Geosystems BV, Rotterdam / Shell SIEP BV, Rijswijk

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 103

103



B CB

Computational Modelling


806,76


Overig: TUD; TNO Bouw; STW

projectleider

Prof.dr.ir. J.G. Rots

DCT.3683

inkomsten in kf.

550,00

doelstelling

Het onderzoek in dit PIONIER-project is gericht op het ontwikkelen van simulatiemodellen voor het mechanisch gedrag van metselwerk en voor gestapelde, gesegmenteerde en gelaagde constructies in het algemeen.

resultaat na 5 jaar

Dit onderzoek, uitgevoerd i.s.m. andere onderzoekscentra en met de steen- en mortelindustrie, is gecombineerd met twee andere STW-projecten. Resultaten van het onderzoek zijn o.m. geïmplementeerd in het eindige-elementenprogramma DIANA en hebben bijgedragen tot aanpassing en aanvulling van zowel nationale als Europese normen. Per 19-1999 werd STW-pionier dr.ir. J.G. Rots benoemd tot hoogleraar bij de faculteit Bouwkunde van de TUD. De onderzoekers zijn na afloop van de projecten benoemd tot hoogleraar in resp. Minho, Portugal, en Stellenbosch, Zuid-Afrika. gebruikers

Hogeschool ’s-Hertogenbosch / Koninklijk Verbond van Nederlandse Baksteenfabrikanten, De Steeg / University of Minho, Azurem, Guimaraes (Portugal) / TNO Bouw, Delft / Research Centrum Kalkzandsteenindustrie, Hilversum

projecttitel


The development of humidity sensors based on porous silicon techniques


522,00


Concept: Mierij Meteo BV; STW / Octrooi: NL.1006268:

projectleider

B CA

DE L.3690

inkomsten in kf.

Prof.dr. P.J. French

Capacitieve Vochtsensor

doelstelling

Het project heeft tot doel om een nieuw type vochtsensor te ontwikkelen en bouwt voort op de resultaten van eerder STW-onderzoek. De huidige vochtsensoren zijn gebaseerd op een poreus keramisch diëlektricum. Als men dit vervangt door een op poreus silicium gebaseerde sensor, kunnen de afmetingen worden gereduceerd en de productiekosten kunnen omlaag. Verder kunnen de verwerkingselektronica en de sensor op dezelfde chip geïntegreerd worden. resultaat na 5 jaar

Er is een nieuw type vochtsensor ontwikkeld op basis van poreus silicium. Deze sensor is geïntegreerd met de verwerkings- en uitlees elektronica (smart sensor) en kan zichzelf kalibreren. Op de sensor is octrooi aangevraagd. Het bedrijf Mierij Meteo is betrokken bij de verdere ontwikkeling van de sensor.

gebruikers

Mierij Meteo BV, De Bilt / KNMI, De Bilt / ESBE Nanoscale Technology Services, Delft

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 104

104


ABA

projecttitel

A novel environmentally sound aerosol reactor for the production of submicron, very pure powders

DST.3705



projectleider

inkomsten in kf.

Prof. B. Scarlett M.Sc.

358,38

doelstelling

Het doel van dit project is een beter begrip te krijgen van het electrospraying proces voor the synthese van SnO 2 -poeder. Vervolgens kan dit proces geoptimaliseerd worden en de eigenschappen van het poeder, dat gebruikt kan worden voor de fabricage van supergeleiders en halfgeleiders, verbeterd worden. resultaat na 5 jaar

Het wetenschappelijk doel is bereikt: het hele proces is van verschillende kanten bestudeerd. Als eerste is de productie van geladen deeltjes onderzocht. Als tweede is de lading op de druppels bestudeerd, en als laatste zijn poeders geproduceerd door chemische reacties binnen de druppels.

gebruikers

DSM Research BV, Geleen


CB C

DST.3785


projecttitel

All-solid-state AA-type rechargeable lithium batteries with swing electrodes and a ceramic electrolyte dispersed in solufill for consumer electronics contracten/octrooien

438,20

projectleider

Prof.dr. J. Schoonman

inkomsten in kf.

420,00

doelstelling

Het project richt zich op onderzoek en ontwikkeling van materialen voor herlaadbare lithiumbatterijen met milieuvriendelijke eigenschappen qua productie en recycling. In eerste instantie staat de ontwikkeling van een nieuw type AA-cel centraal voor toepassing in consumenten-electronica. resultaat na 5 jaar

De vervaardiging van de elektrolytfase voor herlaadbare lithiumbatterijen is met succes uitgevoerd volgens de beoogde methode. Het onderzoek heeft zich geconcentreerd op de ontwikkeling van een hogetemperatuur batterij voor downhole toepassingen, naar aanleiding van concrete interesse van Shell IEP als gebruiker. De eerste resultaten zijn veelbelovend. In het vervolgproject DST.4854 wordt dit onderzoek met steun van Shell voortgezet.

gebruikers

DSM Research BV, Geleen / Shell SIEP BV, Rijswijk

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 105

| Instelling

E_

105

projecten 1995

technische universiteit eindhoven

projecttitel


Layout generation for mixed analog-digital circuits



564,10

ABA projectleider

Prof.dr.ir. W.M.G. van Bokhoven

doelstelling

Ontwerpen van software om de IC ontwerper te ondersteunen in het chip-ontwikkelproces.

resultaat na 5 jaar

Er is een zogenaamd constraint manager gebouwd die zorg draagt voor de correcte transformaties.

gebruikers


E E L.3157

inkomsten in kf.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 106

106


ABA

Modeling and optimization of power dissipation in logic

E E L.3207


projecttitel


projectleider

inkomsten in kf.

Prof.dr.ing. J.A.G. Jess

299,83

doelstelling

Het inbouwen van vermogens modellering in een ‘logische synthese’ systeem, waarmee de chipontwerper de mogelijkheid krijgt om te optimaliseren op vermogensverbruik.

resultaat na 5 jaar

Er is software geschreven welke is toegevoegd aan het EUCLID logisch synthese systeem.

gebruikers



B BA

E E L.3376


880,33

projecttitel

Pulverized coal combustion and gasification processes


Overig: KEMA Nederland BV; TUE; STW

projectleider

Dr. A. Veefkind

inkomsten in kf.

62,50

doelstelling

Om het ontwerp van energiecentrales te optimaliseren, is een beter begrip van het kolenconversieproces nodig. In dit onderzoek zullen de reactiesnelheid van de verbranding en vergassing van de chars van poederkool worden onderzocht. De meetgegevens zullen o.a. worden gebruikt voor het optimaliseren van de kolenvergassingsinstallatie in Buggenum, de grootste en meest geavanceerde in zijn soort in de wereld. resultaat na 5 jaar

Voor zowel het verbrandings- als voor het vergassingsproces is een testmethode met diagnostiek beschikbaar om de reactiviteit bij voor elektriciteitsopwekking relevante temperaturen en drukken te kunnen meten. Interpretatie en extrapolatie hiervan kan met het poriemodel. Relevante data is verzameld voor industriële verbrandings- of vergassingsprocessen in een vorm die geschikt is voor toepassing in de praktijk. De resultaten zijn door de KEMA toegepast voor berekeningen aan praktijkinstallaties. Spin-off: Voor Shell is een studie gedaan naar de vergassing van residue olien. gebruikers

KEMA Nederland BV, Arnhem / Stichting IFRF, IJmuiden / Shell Research and Technology Centre, Amsterdam / Demkolec, Healen

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 107

107



Ontwikkeling van een meetmethode ter bepaling van de vochthuishouding in poreuze materialen totale toewijzing in kf.

754,80


Samenwerking: TUE; TNO Bouw; STW

projectleider

Prof.dr.ir. K. Kopinga

CCC

ETN.3400

inkomsten in kf.

160,00

doelstelling

Het ontwikkelen van een op kernspin-resonantie (NMR) gebaseerd meetsysteem, om de vochthuishouding in poreuze materialen te bepalen: baksteen, kalkzandsteen, gips en mortel, waarvan de vochthuishouding veel invloed heeft op de duurzaamheid, c.q. het gedrag bij vorst-/dooicycli, zoutuitslag en schimmelvorming. Bij klei en slib is inzicht in de vochthuishouding essentieel voor de optimalisatie van het droog- en ontwateringsproces. resultaat na 5 jaar

RCK: Onderzoek naar waterontrekking bij een dunne mortellaag. TNO-Bouw: 50% salariskosten dr. Pel voor 3 jaar. Exploratief onderzoek naar additionele informatie met NMR verkregen, metingen naar het gedrag van restauratiemortel. FORBO Krommenie: Meten van vochtprofielen in een betonnen dekvloer voor en na het verlijmen van linoleum. Deutsche Mörtelindustie: de invloed van ‘Faservlies’ op wateronttrekking uit mortel. Rijkswaterstaat en ENCI: Gebruik van NMR voor mortelstudie. Pilot-studies voor Organon Teknika en Degussa. gebruikers

INTRON, Sittard / TNO Bouw, Delft / Research Centrum Kalkzandsteenindustrie, Hilversum / KEMA Nederland BV, Arnhem

projecttitel


Prototype mixing flows: tools for fundamental investigations and practical applications of mixing totale toewijzing in kf.

1.190,60


Bijdrage: General Electric Plastics Europe / DSM Research

projectleider

Prof. H.E.H. Meijer

CAA

EWT.3453

inkomsten in kf.

220,00

/ Philips Electronics Nederland / Unilever Research / DOW Benelux / Shell Research and Technology Centre

doelstelling

Mengen van vloeistoffen komt veel voor in industriële processen, van het mengen van niet-mengbare olie/water mengsels in de voedingsindustrie tot het ‘blenden’ van visceuze polymeren d.m.v. een extrusieproces. De kennis van het mengen in de industrie nogal empirisch. Doel is het ontwikkelen van mathematisch modellen om de fundamenteel aspecten van het mengproces beter te begrijpen en van daaruit tot aanbevelingen te komen voor de industrie. resultaat na 5 jaar

De wetenschappelijke doelen in het project zijn bereikt. Er zijn een aantal numerieke modellen ontwikkeld die gebruikt zijn om een aantal prototype mengproblemen te bestuderen. De kennis die is opgebouwd, is nog zeer fundamenteel, maar de gebruikers gaven aan het slot van het onderzoek aan dat met de ontwikkelde numerieke gereedschappen een toepassing in hun eigen praktijk in het verschiet lag.

gebruikers

Unilever Research, Vlaardingen / General Electric Plastics Europe BV, Bergen op Zoom / DSM Research BV, Geleen / Philips Competence Centre Plastics BV, Eindhoven / DOW Benelux NV, Terneuzen / Shell Research and Technology Centre, Amsterdam

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 108

108


0B0

NWO-Middelgroot: Solitonen voor all optical networks

E E L.3481


projecttitel


projectleider

inkomsten in kf.

Prof.ir. G.D. Khoe

1.110,85

doelstelling

Solitonen zijn picosec. optische pulsen van hoog vermogen, die via glasvezel kunnen worden getransporteerd zonder dat pulsverbreding optreedt. Daardoor zijn zeer hoge transmissiesnelheden (Gbits/sec) over grote afstanden mogelijk. Het project betreft een apparatuurinvesteringsproject voor de aanschaf van een Hewlett Packard 12,5 Gbit/s pulspatroongenerator (PPG) en Bit-Error-detector (BER) ter ondersteuning van diverse glasvezeltransmissie-experimenten. resultaat na 5 jaar

De apparatuur heeft de groep van Prof. D. Khoe in staat gesteld zich te positioneren als één der leidende instituten in Europa op het gebied van multi-gigabit transmissie, met name in het 1300 nm domein. De groep is daarmee een gerespecteerd partner geworden in Europese onderzoeksprojecten. De PPG werd, lopende het project, opgewaardeerd tot 25 Gbit/s door de aanschaf van (de-)multiplexers (geschikt voor 40 Gbit/s). Hierdoor konden een aantal tot dan toe ongeevenaarde transmissie-experimenten worden uitgevoerd bij 10 en 40 Gbit/s @ 1300 nm. gebruikers

Geen.


0B0

EWT.3489


250,00

projecttitel

NWO-Middelgroot: Laser Speckle Interferometer voor bepaling van 3D-verplaatsingsvelden contracten/octrooien

projectleider

inkomsten in kf.

Dr.ir. C.W.J. Oomens

doelstelling

Dit project betrof een apparatuuraanvraag onder het NWO-middelgroot programma, als aanvullende investering ten behoeve van project EWT.2853, waarin ook het onderzoeksdoel is geformuleerd: het toepasbaar maken van een nieuwe, bij de onderzoeksgroep in ontwikkeling zijnde, methode voor mechanische karakterisering van anisotrope inhomogene vaste stoffen en vloeistoffen. resultaat na 5 jaar

De opstelling vormt nu een basisgereedschap voor diverse lopende projecten in het laboratorium van de onderzoeksgroep. Ook de faculteiten Bouwkunde en Scheikunde maken gebruik van de opstelling.

gebruikers

Geen.

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 109

109



Upgrade of CATV-networks towards Broadband Communications


589,30


Geheimh.: STW; ALCATEL SEL AG / Octrooi: NL.1005522

projectleider

Prof.ir. G.D. Khoe

B CA

E E L.3535

inkomsten in kf.

16,88

Werkw. en comm.syst.CDMA data-overdracht. / NL.1005523 Werkwijzen en comm.syst. gecodeerd overdragen van info

doelstelling

Voor de point-to-multipoint verbindingen in CATV-netwerken zijn slimme toegangstechnieken nodig. Veiligheidsaspecten spelen hier i.v.m. de privacy van de CATV-gebruikers een belangrijke rol. In dit project zal de CDMA-techniek nader worden onderzocht. Voor hoge-snelheid datatransmissie via de kabel is slechts een frequentie-bereik van 5 MHz tot 30 MHz beschikbaar. De eigenschappen van CDMA zijn nu alleen in breedbandtoepassingen bestudeerd. resultaat na 5 jaar

Een prototype communicatiesysteem voor twee-weg communicatie in CATV-netwerken is ontworpen, gebouwd en succesvol getest in een laboratorium meetopstelling. Er is een hardware simulator waarmee een 40-tal CDMA transmitters kan worden nagebootst. I.s.m. Philips en KTE-Brabant werden veldtesten uitgevoerd aan het bestaande CATV-netwerk van Eindhoven en werd de herkomst van stoorsignalen onderzocht. Het CDMA systeem wordt verder ontwikkeld in het Europese Fleximacs project waarin naast TU Eindhoven Alcatel SEL (Duitsland) en LETI (Frankrijk) deelnemen. gebruikers

Ingenieursbureau Coenecoop BV, Waddinxveen / Brutele, Brussel / Philips Research Laboratories, Eindhoven / Palet Kabelcom, Maastricht / Kabeltelevisie Eindhoven NV, Eindhoven / Lucent Technologies, Huizen / ALCATEL SEL AG, Stuttgard

projecttitel


Ontwikkeling onderzoekmethodiek voor katalysatorbereiding op modelschaal totale toewijzing in kf.

698,00


projectleider

Prof.dr. J.W. Niemantsverdriet

ABA

EST.3553

inkomsten in kf.

50,00

doelstelling

De utilisatiedoelstelling is het aanbieden van duidelijke recepten voor het maken van modelkatalysatoren van gedefinieerde afmetingen, welke qua bereidingschemie dicht bij technische katalysatoren staan. De aanpak is in eerste instantie gericht op het oplossen van vragen uit de praktijk van de katalysatorbereiding en -karakterisering. resultaat na 5 jaar

De utilisatiedoelstelling is gehaald: er is een generiek toepasbare methode voor het maken van modelkatalysatoren ontwikkeld. Daarnaast heeft het onderzoek nieuwe inzichten opgeleverd in de bereidingsaspecten van ontzwavelingskatalysatoren zoals Shell, Akzo en vele buitenlandse bedrijven die het gebruiken. Op basis van de resultaten zijn derdegeldstroomprojecten gestart met bedrijven als Mitsubishi en SASOL, voor wie momenteel modelsystemen van technische katalysatoren worden ontwikkeld. Het onderzoek wordt voortgezet in CW/STW-project EST.4601. gebruikers

KEMA Nederland BV, Arnhem / Shell Research and Technology Centre, Amsterdam / DSM Centraal Laboratorium, Geleen / Shell International Gas, London

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 110

110


B CA

A pulse tube for 4 K

ETN.3624


projecttitel


projectleider

Prof.dr. A.T.A.M. de Waele

500,17

inkomsten in kf.

50,00

doelstelling

Het project heeft tot doel om pulsbuiskoelers te ontwikkelen voor het 4 Kelvin gebied. Een pulsbuis koelmachine is een koeler met regenerator zonder bewegende delen aan de koude kant. Dit maakt de machine eenvoudig en betrouwbaar in vergelijking met conventionele regeneratieve koelmachines. Ook veroorzaakt een pulsbuiskoeler veel minder trillingen, waardoor deze uiterst geschikt is voor het koelen van trillingsgevoelige instrumenten. resultaat na 5 jaar

Er is een drietraps pulsbuiskoeler gebouwd en bestudeerd die bij 4 K een koelvermogen heeft van 40 mW en kan koelen tot minimaal 1.8 K. Dit is de laagste temperatuur die ooit met dit soort koelers is behaald. De Nederlandse industrie is zich bewust geworden van de pulsbuiskoeler als een belangrijk nieuw type koeler. Helaas heeft Thales Cryogenics om bedrijfstechnische redenenen moeten besluiten om de 4K-pulsbuis niet in productie te nemen. Een vervolgproject wordt uitgevoerd samen met het bedrijf Stirling Cryogenics. gebruikers

Thales, Eindhoven / Thales Cryogenics, Eindhoven / Innovation Partners, Leiden / Fokker Space BV, Leiden / Stirling Cryogenics & Refrigeration BV, Son / TNO-MEP, Apeldoorn


B CA

E E L.3669


50,00

projecttitel

Upgrade of CATV networks towards Broadband Communications


projectleider

inkomsten in kf.

Prof.ir. G.D. Khoe

doelstelling

Ontwerp van een krachtig modem voor gebruik in kabeltelevisienetwerken (CATV), geschikt voor een multi-toegankelijk communicatiekanaal. Voor de speciale point-to-multipoint verbindingen in CATV-netwerken zijn slimme toegangstechnieken (protocollen) nodig, i.v.m. de privacy van de CATV-gebruikers. De toepasbaarheid van de CDMA-techniek (code division multiple acces) wordt in het frequentie-bereik van 5 MHz tot 30 MHz onderzocht. resultaat na 5 jaar

Een prototype communicatiesysteem voor twee-weg communicatie in CATV-netwerken is ontworpen, gebouwd en succesvol getest in een laboratorium meetopstelling. Een hardware simulator is gerealiseerd waarmee een 40-tal CDMA transmitters kan worden nagebootst. I.s.m. Philips en KTE-Brabant werden veldtesten uitgevoerd aan het bestaande CATV-netwerk van Eindhoven en de herkomst van stoorsignalen onderzocht. Het CDMA systeem wordt verder ontwikkeld in het Europese Fleximacs project waarin naast TUE Alcatel SEL (Duitsland) en LETI (Frankrijk). gebruikers

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 111

111



Reactant residence times on catalysts studied with in-situ positron emission profiling totale toewijzing in kf.

971,64


projectleider

Prof.dr. R.A. van Santen

B CA

EST.3692

inkomsten in kf.

60,00

doelstelling

Het doel van het project is het ontwikkelen van een in-situ detectiemethode om onder operationele condities de bezetting van actieve sites te bepalen op katalysatoren. Gebaseerd hierop zal een nieuwe PEP (Positron Emission Profiling)detector worden gebouwd. De nieuwe PEP-detector kunnen essentiële meetgegevens worden verkregen van industrieel relevante katalyseprocessen. resultaat na 5 jaar

Een nieuwe, verbeterde PEP-detector is gebouwd tijdens het project. Tevens zijn diverse transportparameters van koolwaterstoffen bepaald onder industrieel relevante condities, wat met name voor de gebruiker Shell goed bruikbare resultaten heeft opgeleverd. Het ontwerp van de nieuwe PEP-detector heeft de interesse gewekt van fabrikanten van nucleaire apparatuur, waarbij met name een vruchtbare kennisuitwisseling heeft plaatsgevonden met Crismatec, een andere gebruiker. gebruikers

Shell Research and Technology Centre, Amsterdam / Crismatec, Nemours Cedex (Frankrijk)

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 112

PROF.DR. A.T.A.M. DE WAELE, TU Eindhoven:

‘Eindhoven is het Silicon Valley van de lage temperaturen ’ project ETN.3624

Hoe kouder, hoe beter. Dat is lange tijd het uitgangspunt

gens afgevoerd door warmtecontact met de omgeving.

geweest van het STW-project waarin het wereldrecord koe-

Daarna werd het gas verplaatst met behulp van een verdrin-

ling werd nagestreefd. Met vlag en wimpel slaagde de groep

ger. Tenslotte expandeerde het gas, waardoor koude ont-

Lage Temperaturen van prof.dr. A.T.A.M. de Waele aan de

stond op de gewenste plaats. De verdringer is een bijzonder

Technische Universiteit Eindhoven in zijn streven gas te

kostbaar en kwetsbaar apparaat, dat bovendien schadelijke

koelen tot 1,8 kelvin.

trillingen veroorzaakt”, vertelt De Waele. “Halverwege de jaren tachtig is de methode van de pulsbuiskoeler uitgevon-

“Koelers maakten tot midden jaren tachtig gebruik van

den, waarbij het gas zelf voor de verplaatsing zorgt. Omdat

metalen verdringers om lage temperaturen te bereiken. Het

de kostbare verdringer hierdoor overbodig werd, was de

principe werkte als volgt: eerst drukte een koeler gas

industrie vrij snel geïnteresseerd.”

samen, waardoor het gas werd verhit. Die hitte werd vervol-

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 113

| ETN.3624

Keuze instelmogelijkheden is bepalend

was belangstelling om onze machine voor de industrie geschikt te maken, maar een turbulente reorganisatie heeft

In de Verenigde Staten, Japan en Europa ontstond een soort

deze belangstelling naar de achtergrond doen verdwijnen.

wedloop tussen wetenschappers op verdere ontwikkeling

Philips Medical Systems zelf is alleen geïnteresseerd in een

van deze methode. De Waele: “Zeker 25 wetenschappelijke

compleet systeem, het zal zelf niet de ontwikkeling van koe-

groepen stortten zich op deze vorm van koeling. Om hierin

lers ter hand nemen. Nu zijn we in contact met een bedrijf

een bijzondere kwaliteit te bieden, hebben we in eerste

buiten Nederland dat een belangrijk marktaandeel in de

instantie gekozen voor het wereldrecord koeling. Met de

markt voor koelers heeft. Binnen afzienbare tijd is productie

temperatuur van 1,8 kelvin hebben we duidelijk onze naam

te verwachten.”

gevestigd. Mede hierdoor mogen we Eindhoven het Sillicon Valley van de lage temperaturen noemen. Om dit te bereiken, hebben we ons geconcentreerd op het ontwerp van de

Op naar 0,7 kelvin

machine waarin de kanalen voor het transport van gas in goede balans moeten zijn. Ook maakten we de ongebruike-

Intussen gaat De Waele onverdroten door met het aanscher-

lijke keuze om helium 3 in plaats van helium 4 te gebruiken.

pen van het Eindhovense wereldrecord. “We hebben een

Verder hebben we de theoretische modelvorming kunnen

nieuwe promovendus gevraagd tot 1,2 kelvin te komen. Het

verbeteren. Dit alles had overigens waarschijnlijk niet eens

uiteindelijke doel is 0,7 kelvin. Toepassingen in de astrono-

geleid tot het wereldrecord, als we niet de beschikking had-

mie en in infrarood detectoren zijn dan interessant”, aldus

den gehad over bijzonder goede medewerkers. Bij de keuze

De Waele.

van de instelmogelijkheden van de machine valt of staat het succes.”

Productie Met de prestatie heeft De Waele de TU Eindhoven op de wereldkaart gezet als het gaat om het bereiken van lage temperaturen met deze nieuwe methode. Voor de industrie echter is een groot koelvermogen bij 4 kelvin veel interessanter. Daarmee kunnen bijvoorbeeld supergeleidende magneten in medische apparatuur (MRI) worden gekoeld. Ook in de chipsindustrie zijn deze temperaturen meer courant. Het STW-project had bijna een productief vervolg in Nederland gekregen door een voormalig onderdeel van Philips, Signaal USFA. De Waele: “Signaal USFA (thans Thales) zat, samen met de firma Stirling, Fokker Space BV, universiteit Twente en TNO, in de gebruikerscommissie. Er

113

Util_1607.qxd

114

4-4-2006

7:09

Pagina 114

| Instelling

F_


FOM-instituten


BA0

FAM.3051


1.095,90

projecttitel

Metallische nano-kristallen op oxide-oppervlakken; vorming, fysische eigenschappen en chemische reactiviteit contracten/octrooien

projectleider

Ir. J. Verhoeven

inkomsten in kf.

5,00

doelstelling

Het onderzoek betreft de groei van metaalklusters op oxideoppervlakken die voor katalyse gebruikt kunnen worden. Deze studie betrof de vorming van palladiumclusters op een titaanoxideoppervlak. De doelen waren: 1. na te gaan welke parameters (temperatuur, druk, hoeveelheid opgedampt palladium) de groei van de clusters bepalen; 2. een model op te stellen om deze groei te beschrijven; 3.de katalytische activiteit van deze oppervlakken bepalen. resultaat na 5 jaar

De Pd clusters kunnen nu onder gedefinieerde omstandigheden gemaakt worden. De groottedistributie van de clusters is bepaald. Groei van de clusters vindt vooral plaats door samensmelting van elkaar ontmoetende clusters. Deze migratie is daadwerkelijk real time waargenomen. In een vervolgstudie zal de katalytische werking bepaald worden. De toepassing van deze achtergrondkennis kan verwacht worden bij Shell en in de nano-optiek en in de halfgeleiderindustrie.

gebruikers

Gastec NV, Apeldoorn / AMOLF, Amsterdam / Shell Research and Technology Centre, Amsterdam

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 115

115



Van Bit naar Beeld Onderzoeksprogramma voor opto-electronische materialen gebaseerd op silicium totale toewijzing in kf.


projectleider

Prof.dr. A. Polman

1.177,00

B BA

FAM.3449

inkomsten in kf.

50,00

doelstelling

Opto-elektronica is een nieuwe technologie waarin informatie wordt getransporteerd en bewerkt in de vorm van licht in plaats van elektriciteit. Met deze technologie zal de snelheid en capaciteit van informatieverwerking met enkele ordes van grootte toenemen. Doel van dit project is de ontwikkeling van nieuwe materialen voor toepassing in geïntegreerde optische schakelingen gebaseerd op silicium. resultaat na 5 jaar

De toepassing van de nieuw ontwikkelde materialen zijn gedemonstreerd in drie typen prototype devices: planaire optische versterkers, lichtbron en detector. Deze devices kunnen worden toegepast in miniatuur lichtversterkers en optocouplers. Het bedrijf ST Microelectronics heeft belangstelling getoond voor de ontwikkelde componenten. Na afloop van het project zijn er contacten gelegd met Symmorphix Inc uit de VS. Dit bedrijf gaat een planaire optische versterker ontwikkelen die is gebaseerd op de bij het AMOLF ontwikkelde technologie. gebruikers

JDS Uniphase Netherlands BV, Eindhoven / TNO-FEL, Den Haag / Lucent Technologies, Huizen

projecttitel


Soft X-ray projection lithography: solutions to possible show-stoppers (Solv‘X) totale toewijzing in kf.

2.393,25


Bijdr.: ASM Lithography BV/ Octr.: PCT.NL95/00325 Werkw.

projectleider

Dr. F. Bijkerk

CCB

FOP.3483

inkomsten in kf.

1.230,00

en inrichting genereren straling en automaire deeltjes / PCT.NL99/00090 Inr. voor extreem ultraviolet lithografie

doelstelling

Het betreft onderzoek naar een nieuwe methode voor de fabricage van halfgeleiderschakelingen, de Extreem UV Lithografie (EUVL), waarmee structuren ter grootte van 100 nm kunnen worden gemaakt. Doel is om te onderzoeken of (1) de compacte laser-plasma bron een alternatief kan zijn voor de veel grotere synchrotron stralingsbronnen en (2) of laag-energetische ionen gebruikt kunnen worden bij het onderdrukken van defecten in EUV maskersubstraten. resultaat na 5 jaar

Er is reductie van de vervuiling van laser-plasma bronnen gerealiseerd met gebruik van vaste targets. (Deze vinding is geoctrooieerd.) Er is een masker-fabricage methode ontwikkeld voor Extreem UV lithografie (EUVL) welke repareerbare maskers oplevert en er zijn coatings ontwikkeld voor EUVL. Tot dusver is het maskerwerk nog niet door de industrie opgepakt. Er is echter belangstelling getoond door de firma Schott. Eén van de methoden tot onderdrukking van de plasma vervuiling lijkt toegepast te gaan worden door Cymer Inc. (San Diego) in samenwerking met ASML. gebruikers

SRON, Utrecht / NCLR BV, Enschede / AMOLF, Amsterdam / Philips, Eindhoven / ASM Lithography BV, Veldhoven

Util_1607.qxd

116

4-4-2006

7:09

Pagina 116

| Instelling


G _ rijks-

universiteit groningen


B CA

GG N.3306


projecttitel

Een ‘milde cauter’ voor een ‘hyperthermische behandeling’ van het lenskapsel-kiemepitheel en het voorkomen van onnodige schade bij het dichtbranden van bloedvaten


216,00

projectleider

inkomsten in kf.

Dr. J.J.L. van der Want

doelstelling

Normaliter worden thermocauters gebruikt om bloedvaten in weefsels dicht te branden. Deze milde thermocauter zal toegepast worden bij staaroperaties. De lokale verhitting in het oog dient dan niet om weefsel te branden of dicht te schroeien, maar slechts om bepaald weefsel te inactiveren. Hierdoor wordt voorkomen dat secundair, d.w.z. terugkerend cataract in het behandelde oog optreedt. Dit is in de thans gebruikte behandelmethode een probleem. resultaat na 5 jaar

Microscopisch onderzoek aan behandelde konijnenogen laat zien dat de methode werkt. In hoeverre dat ook voor humane ogen opgaat is nog niet duidelijk. In traditioneel behandelde ogen is secundair cataract een serieus probleem. In het huidige stadium van ontwikkeling wordt de cautermethode nog niet algemeen geaccepteerd. Er is meer onderzoek nodig. Octrooiering is niet mogelijk. Tot op heden is er geen Nederlands bedrijf bereid deze cauter, en met name de specifieke oogcauter in productie te nemen. gebruikers

Oogziekenhuis, Rotterdam

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 117

117



CCA

Hydrophobins, proteins that change the nature of a surface


1.088,00


Geheimh.: RUG; TNO Voeding; STW / Octrooien:

projectleider

G B I.3538

inkomsten in kf.

Dr. H.A.B. Wösten

GB.0002660.9, GB.0002661.7

doelstelling

Hydrofobines zijn schimmeleiwitten. In contact met hydrofiele-hydrofobe grensvlakken assembleren ze spontaan tot een amfifatisch membraan. Dit maakt ze mogelijk geschikt voor toepassing in en op allerlei materialen. Het doel is het verbeteren van de productie van de hydrofobines door de schimmel, het onderzoeken van de structuur, als het genetisch aanpassen van deze eiwitten. resultaat na 5 jaar

De doelen zijn gehaald. De hydrofobines blijken geschikt voor toepassing in biosensoren, diagnostische en medische instrumenten en implantaten. Ook toepassing in emulsies en hydrofiele substraten zoals bij de papierbereiding TNO Voeding, Zeist komt in aanmerking. Er zijn drie octrooien aangevraagd en verleend. Onderzoek voor bevestiging van de vindingen om deze naar de markt te kunnen brengen wordt nu uitgevoerd door BioMaDe BV, een organisatie die in nauwe samenwerking met de RU Groningen nieuwe technologieën ontwikkelt en exploiteert. gebruikers

TNO Voeding, Zeist

projecttitel


Ontwikkeling en toepassing van protein engineering technology voor het verbeteren van de effectiviteit van industriële enzymen totale toewijzing in kf.

945,31


Bijdrage: Quest International / Octrooi: NL.1013260

projectleider

Prof.dr. G. Venema

B BA

G B C.3552

inkomsten in kf.

40,00

Nieuwe actieve mutanten van neutrale thermolysineachtige proteases

doelstelling

In dit project wordt m.b.v. protein-engineeringtechnieken een aantal belangrijke eigenschappen verbeterd van enzymen die voor de industrie belangrijk zijn, zoals stabiliteit, activiteit, specificiteit en pH-optimum. In dit geval is gekozen voor neutrale proteasen als voorbeeldenzymen. Deze worden gebruikt bij de productie van aspartaam en in diverse voedingsmiddelenindustrieën. Ook wordt aan de verdere ontwikkeling van de protein-engineeringtechnologie gewerkt. resultaat na 5 jaar

Nieuwe varianten van de neutrale protease enzymen zijn geconstrueerd met behulp van verbeterde protein-engineeringtechnieken. Deze varianten hebben een verhoogde stabiliteit en een veranderde specificiteit. Enkele varianten worden door een gebruiker onderzocht op hun bruikbaarheid bij de productie van aspartaam. De verkregen kennis kan worden toegepast bij de verbetering van de eigenschappen van andere proteases en in het algemeen bij de vergroting van de industriële toepasbaarheid van enzymen uit andere families. gebruikers

DSM Research BV, Geleen / Quest International, Bussum

Util_1607.qxd

118

4-4-2006

7:09

Pagina 118

| Instelling

L_


universiteit leiden


AB B

projecttitel

Preventie van chronische middenoorontsteking door centoxine-afgifte uit een Polyactive membraan

LG N.3249


597,89


Overig: CAM Implants BV; UL; STW / Licentie: STW; IsoTis

projectleider

Prof.dr. J.J. Grote

inkomsten in kf.

15,00

NV

doelstelling

Chronische middenoorontsteking bij kinderen wordt waarschijnlijk veroorzaakt door bacteriële endotoxines. Doel van het project is om d.m.v. gecontroleerde afgifte door een bio-afbreekbaar ‘Polyactive’ membraan een lokale lipopolysaccharides (LPS)concentratie medicijn (centoxine) te creëren zo dat het ontstekingseffect van endotoxines gedurende lange tijd geremd blijft. resultaat na 5 jaar

Aangetoond is dat LPS een belangrijke rol speelt in het chronische ontstekingsproces van het middenoor. Een antibacterieel eiwit bleek zowel in vitro als in vivo de effecten van LPS op middenoor epitheel te verminderen. Los hiervan is aangetoond dat Polyactive (PA) een afgiftesysteem kan zijn voor kleine eiwitten. Niet is onderzocht of PA als afgiftesysteem in het middenoor geschikt is. PA als drug carrier voor andere kleine eiwitten zal door IsoTis onderzocht worden. Een octrooi van IsoTis op deze toepassing van PA is mede op de bevindingen uit dit project gebaseerd. gebruikers

AZ Nijmegen St. Radboud, Nijmegen / IsoTis NV, Bilthoven

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 119

119



B CA

Development of an environmentally friendly method for the effective control of two mealybug species, pests of flower bulbs in Holland totale toewijzing in kf.

600,36


Bijdrage: Produktschap Tuinbouw

projectleider

LB I.3290

inkomsten in kf.

Prof.dr. J.J.M. van Alphen

45,00

doelstelling

Wolluis betekent sinds enkele tientallen jaren een plaag in de opslag van bloembollen. Bestrijding met pesticiden is echter ongewenst. In dit project zoekt men naar aanknopingspunten voor een effectieve biologische bestrijding. Hiervoor moeten eerst de (grotendeels onbekende) biologie van de wolluis en de logistiek in de bollenhandel in kaart worden gebracht. resultaat na 5 jaar

De wolluisplaag blijkt afhankelijk te zijn van import en (vooral) logistiek, omdat wolluis niet in het veld kan overleven. Biologische bestrijding is mogelijk, maar de oplossing wordt voorlopig gezocht in bedrijfshygiënische maatregelen, zoals ontsmetting van kratten en bewaarcellen. Voor de sector is een demonstratieproef gehouden bij een bedrijf. Deze was succesvol. Praktijkonderzoek Plant en Omgeving zal follow up geven aan de verbreiding van de nieuwe early warning- en bestrijdingsmethode. gebruikers

Koppert BV, Berkel en Rodenrijs / Produktschap Tuinbouw, Zoetermeer / Koelhuis Hillegom BV, Hillegom / Plantenziektenkundige Dienst, Wageningen / Entocare, Wageningen

projecttitel


Induction of a cytotoxic immune response against cell surface antigens by gene inoculation. A new approach for the treatment of neoplastic, allergic and infectious diseases totale toewijzing in kf.

846,00


Optie: STW; Centocor Europe BV

projectleider

Dr. S.V. Litvinov

C00

LG N.3496

inkomsten in kf.

250,00

doelstelling

Doel is een vaccinatie methode te ontwikkelen die een effectieve bescherming geeft tegen antigenen die normalerwijs slecht gepresenteerd worden aan het immuunsysteem, en als gevolg daarvan geen beschermende immuunreactie oproepen. Een combinatie van expressievectoren en het DNA fragment dat codeert voor het antigen zal na inspuiten tot expressie komen in de cel. Dit leidt vervolgens tot een efficiënte presentatie van het antigen aan het immuunsysteem. resultaat na 5 jaar

In het onderzoek zijn muizen gevaccineerd met diverse DNA constructen die voor het Ep-CAM eiwit coderen (een tumor eiwit). De vaccinatie gaf de muizen geen bescherming tegen de inductie van de tumor, en was ook niet in staat de tumor te reduceren. Een cytotoxische respons kon in geen van de muizen worden aangetoond. Vaccinatie met een ander DNA construct van genen van eiwitten betrokken bij allergiereacties, liet wel een sterke cytotoxische respons zien. Het project werd echter halverwege afgebroken door vertrek van de onderzoeker en later ook van de projectleider. gebruikers

Centocor BV, Leiden / LUMC, Leiden / IntroGene BV, Leiden

Util_1607.qxd

120

4-4-2006

7:09

Pagina 120

| Instelling


N _ katholieke

universiteit nijmegen


B CB

N NS.3404


649,30

projecttitel

Sporengasdetectie ten behoeve van de milieu- en biowetenschappen


Octrooi: PCT.NL99/00004 Method of spectroscopically

projectleider

inkomsten in kf.

Dr. F.J.M. Harren

determining a volatile organic compound in a gas given off by a mammal (fotoacoustische ademtest)

doelstelling

Snellere en universele detectoren ontwikkelen voor kwantitatieve en molecuul-specifieke bepaling van gasconcentraties, waarbij in samenwerking met biologen, medici, agrarische wetenschappers de apparatuur tot (praktische) doorbraken binnen deze vakgebieden leidt. Deze doorbraken zijn mogelijk omdat de apparatuur van een ongeëvenaarde gevoeligheid is. resultaat na 5 jaar

De apparatuur werd verbeterd en de sampling methode geoptimaliseerd. Er werden wetenschappelijke doorbraken en toepassingen in andere vakgebieden gerealiseerd, vanwege ongeëvenaarde gevoeligheid van de apparatuur. Via de EG werden extra fondsen en erkenning verworven als Large Scale Facility, waardoor vele binnen- en buitenlandse onderzoekers als gast met de apparatuur hebben kunnen werken. Op een medische toepassing, ademgasanalyse, is octrooi aangevraagd. Voor verdere commerciële ontwikkeling wordt samengewerkt met een Amerikaans bedrijf. gebruikers

Unilever Research, Vlaardingen / ECN, Petten / ATO BV, Wageningen / RIVM, Bilthoven / NIOO-CEMO, Yerseke / Hartmann en Braun AG, Frankfurt Am Main / MTI Milieutechnologisch Instituut C.V., Andelst / Haskoning BV, Nijmegen

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 121

121



CAA

Holografische beeldvorming in anisotrope systemen


236,54


Samenwerking: KUN; Philips Research Laboratories; STW

projectleider

Prof.dr. R.J.M. Nolte

NCH.3495

inkomsten in kf.

704,00

doelstelling

Het fotopolymeriseren van foto-reactieve vloeibaar-kristallijne verbindingen tot anisotrope netwerken wil men gebruiken om films met een goed gedefinieerde ruimtelijke structuur te maken. Ook zal onderzocht worden wat de realiseerbaarheid van deze systemen in display devices, polarisatoren en materialen voor optische recording is. E.e.a. is erop gericht om na te gaan of bovengenoemde nieuwe methoden voor Philips interessant zijn voor verdere ontwikkeling. resultaat na 5 jaar

Aangetoond is dat een holografische belichting van een mengsel van monoacrylaat en een nematisch diacrylaat een efficiënte methode is om diffractie hologrammen te maken. Deze plaatselijk inhomogene verlichting leidt tot polymerisatie van de twee monomeren, en vanwege het verschil in de kans op een reactie, tot een concentratiegradiënt. Zo kunnen in polymeerfilms anisotropische rasters worden gemaakt. De diffractie door deze rasters zijn polarisatie-gevoelig. De films kunnen toegepast worden in LC schermen en projectieapparatuur. Die toepassing is overigens nog ver weg. gebruikers

Philips Flat Panel Display, Eindhoven / Philips Optics, Eindhoven / Merck Ltd., Poole

projecttitel


Improvement of p-type (Al0.6Ga0.4)0.5In0.5P cladding layers for short wave-length GaInP/ AlInGaP laser diodes totale toewijzing in kf.

411,83


projectleider

ABA

N NS.3510

inkomsten in kf.

Prof.dr. P.K. Larsen

doelstelling

Het project is gericht op het optimaliseren van materialen die worden toegepast in kortgolvige diode lasers. Het belangrijkste doel is om de werktemperatuur te verhogen van 40°C naar 60°C. De studie zal bijdragen aan verlenging van de levensduur van diode lasers en aan vermindering van de huidige koelproblemen. resultaat na 5 jaar

Het project heeft vooral achtergrondkennis opgeleverd. Twee opties voor in diode lasers toegepaste materialen zijn onderzocht: Het gebruik van zink als doteringselement in combinatie met precursors, die ervoor zorgen dat er weinig zuurstof als verontreiniging wordt ingebouwd en zo de elektrische activiteit van het zink hoog houdt; Als alternatief is het gebruik van magnesium in plaats van zink onderzocht. De verworven kennis kan van belang zijn voor bijv. Uniphase (v.h. Philips Opto-Electronisch Centrum) waar deze in principe direct toegepast kan worden in het productieproces. gebruikers

AMOLF, Amsterdam / JDS Uniphase Netherlands BV, Eindhoven / TNO-FEL, Den Haag

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 122

122


AAA

NG N.3611


projecttitel

Ontwikkeling van een percutane glucosemonitor ten behoeve van diabetes-mellitus-patiënten


projectleider

inkomsten in kf.

Prof.dr. J.A. Jansen

1.021,35

doelstelling

Er is een percutaan implantaat ontwikkeld dat als drager voor een glucosesensor kan dienen. In een ander STW-project een glucosesensor. Doel is om de ontwikkelde glucosesensor in combinatie met het percutaan implantaat geschikt te maken voor de in vivo meting van glucose. Hiertoe moeten verschillende wijzigingen aan de bestaande sensor aangebracht worden. Dit onderzoek moet leiden tot een permanente glucosemonitor t.b.v. patiënten met suikerziekte. resultaat na 5 jaar

De doelen zijn deels bereikt. Een klinisch bruikbare glucose sensor is niet gerealiseerd. Wel is er inzicht in de mechanismen verantwoordelijk voor het falen van subcutaan geplaatste sensoren. Nu beschikbare glucosesensoren mislukken alle bij in vivo gebruik. Een oplossing kan alleen gevonden worden door in de sensor directe elektronenoverdracht via geleidende polymeren te gebruiken. Ook zal er een coating ontwikkeld moeten worden die zowel de adsorptie van eiwitten op de sensor, als de negatieve effecten van ontstekingscellen minimaliseert. Er is verder onderzoek nodig. gebruikers

Humeca BV, Enschede / Nedap NV, Groenlo / Holland Biomaterials Group, Enschede / TNO Voeding, Zeist


AAA

NCH.3699


projecttitel

Klonering en expressie van myositis-specifieke auto-antigenen


720,69

projectleider

inkomsten in kf.

Prof.dr. W.J. van Venrooij

doelstelling

Doel is: Klonering van myositis-specifieke autoantigenen en deze in bacterien tot expressie te brengen. Dan kunnen eenvoudige en betrouwbare (ELISA-)testen opgezet worden. Karakterisering van de epitopen op verschillende antigenen om te zien of de actieve centra van de enzymen het doelwit van de autoantistoffen zijn. Ook wordt nagegaan hoe frequent antistoffen tegen specifieke tRNA’s voorkomen en welke RNA-epitopen door autoantistoffen herkend worden. resultaat na 5 jaar

De doelstellingen zijn deels gerealiseerd. Er zijn een aantal bekende en onbekende myositis-specifieke autoantigenen gekarakteriseerd. De meeste zijn tot expressie gebracht en verwerkt in een ELISA-test. M.b.v. contacten uit het opgebouwde Europees netwerk werden serum en patiënten-diagnoses verkregen zodat bestudeerd kon worden hoe frequent bepaalde antigenen door patiënten-antistoffen worden herkend. Antistoffen tegen andere tRNA’s dan His-tRNA bleken zeldzaam te zijn (1-3% van de sera). gebruikers

Euro-Diagnostica BV, Arnhem / AZ Nijmegen St. Radboud, Nijmegen

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 123

| Instelling

123

projecten 1995

R _ erasmus

universiteit rotterdam

projecttitel


Hoogfrequente signaalanalyse t.b.v. intravasculaire ultrageluidsdiagnostiek


1.673,95


Overdracht: EUR; EndoSonics Europe BV; STW /

projectleider

Prof.dr.ir. N. Bom

CCC

RG N.3462

inkomsten in kf.

208,49

Samenwerking: EndoSonics Europe BV; STW / Octrooi: EU.97203072.0 Intravasculair ultrasonic palpation

doelstelling

Men kan vanuit het bloedvat zelf een ultrageluidbeeld van de wand maken door met een katheter het zend- en ontvangelement op de juiste plaats te brengen. Interpretatie van zo verkregen beelden, wordt bemoeilijkt door ‘ruis’ van het aanwezige bloed. In dit project wil men de verstoring elimineren en kijken of je reflecties van het hoogfrequente geluid kan gebruiken om lokaal in het bloedvat de elasticiteit van de wand en daarmee de aard van de afwijking te bepalen. resultaat na 5 jaar

De beeldverstoring is te elimineren. Ook kun je de bloodflow bepalen met dezelfde signaalanalyse technieken. In dit project ontwikkelde elastografie maakt het mogelijk klinisch onderscheid te maken tussen 3 soorten vaatvernauwing: vet, fibreus of een mengsel. Op het (software)systeem voor bloedstroomschatting en voor het systeem van elastografie is octrooi verkregen. Met een Amerikaans bedrijf is een ontwikkelingscontract afgesloten. Dit project is onderdeel van een studie naar toegevoegde waarde van hoogfrequente signaal analyse in intravasculaire ultrageluidsdiagnostiek. gebruikers

UMC, Utrecht / Pie Medical Equipment BV, Maastricht / EndoSonics Europe BV, Rijswijk

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 124

124


ABA

De productie van kraakbeen d.m.v. locale toepassing van groeifactoren voor het herstel van kraakbeendefecten

RG N.3477


projecttitel


projectleider

inkomsten in kf.

Mw.dr. H.L. VerwoerdVerhoef

574,00

doelstelling

De ontwikkeling van een in-vitro productie van kraakbeen m.b.v. een biocompatibel dragermateriaal en cellen uit kraakbeen(vlies) dat eerder bij de patiënt is afgenomen. Men gebruikt recombinant geproduceerde groeifactoren. Lukt dit productieproces, dan is een grote toepasing te verwachten. Voor jonge patiënten kan men dan extra kraakbeen ‘kweken’, maar ook voor ouderen bij wie behoefte is aan aanvullend gewrichtskraakbeen na een lokaal trauma of slijtage. resultaat na 5 jaar

De doelen zijn deels bereikt. Het is mogelijk om cellen die geïsoleerd zijn uit kraakbeen, na vermenigvuldiging in vitro en stimulatie met groeifactoren, weer kraakbeen te laten produceren. Naast gedemineraliseerd bot werden ook andere biomaterialen als drager getoetst. Goede resultaten zijn geboekt door cellen te mengen met alginate en vervolgens in te ‘zaaien’ in een vlies van polymelkzuur en polyglycolzuur. Deze methode heeft niet geleid tot een bedrijfsmatig proces. gebruikers

Bakken Research Center BV, Maastricht / Brandwonden Centrum, Beverwijk / Datascope Biomaterials Research BV, Vaals / AZ Maastricht / EMCM, Nijmegen / Universitair Ziekenhuis St. Rafael, Leuven


ACA

RG N.3498


projecttitel

T lymphocytes by grafting chimeric single chain immunoglobulin/zeta receptors with tumor specificity


985,40

projectleider

inkomsten in kf.

Dr. R.L.H. Bolhuis

doelstelling

Doel van het onderzoek is om cytotoxische T-lymphocyten, die het vermogen hebben om tumorcellen te vernietigen, te voorzien van het monoklonale antilichaam G250, dat specifiek tumor-celreceptoren kan herkennen. In vervolg hierop is een strategie te ontwikkelen om patiënt-eigen T-cellen zodanig te transformeren, dat deze tumorweefsel kunnen vernietigen. resultaat na 5 jaar

Het onderzoek heeft geleid tot een succesvolle biotechnologische strategie om humane T-lymphocyten te programmeren voor tumorspecificiteit. Twee retrovirale vectoren zijn ontwikkeld waarmee dit bewerkstelligd kan worden. De werkzaamheid van de strategie zal worden onderzocht in een klinische fase I/II-studie. Het is echter nog een probleem om de vereiste toestemming van overheidswege voor deze studie te krijgen. Oprichting van een bedrijf wordt onderzocht.

gebruikers

IntroGene BV, Leiden / NV Organon, Boxtel

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 125

| Instelling

T_

125

projecten 1995

universiteit twente

projecttitel


Microcooling


850,38

B CB contracten/octrooien

projectleider

TTN.3100

inkomsten in kf.

Dr.ir. H.J.M. ter Brake

doelstelling

Dit onderzoek beoogt een koeler te ontwikkelen die het temperatuurtraject van 30-80 K kan bereiken en daarvoor geen groter vermogen eist dan 5-50 Mw. De koeler zal een omvang hebben ter grootte van een bierblikje. Met deze specificaties komen onder meer toepassingen in de ruimtevaart binnen bereik. resultaat na 5 jaar

Het ontwerp voor de koeler is gerealiseerd. Bovendien is men in staat de benodigde onderdelen van de koeler te maken. De eerste fase van het koelproces is in een prototype met succes gerealiseerd, zodat van een product gesproken kan worden. Het onderzoek leverde ook het idee op van een alternative koelmethode ‘de Twente-Stirling cycle’. Er is industriële belangstelling voor, maar men vindt het nog te prematuur om er octrooi op aan te vragen. Er wordt gewerkt aan een vervolgproject. gebruikers

Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo / Thales Cryogenics, Eindhoven / Innovation Partners, Leiden / Fokker Space BV, Leiden / TNO-MEP, Apeldoorn

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 126

126


B CA

Calibration of laser doppler blood perfusion meters

TTN.3248


projecttitel


Licentie: STW; Stimac / Octrooi: EU.98202835.9 Optisch

354,20

projectleider

Prof.dr. J. Greve

inkomsten in kf.

5,00

fantoom

doelstelling

De doorbloeding van weefsel is een belangrijke factor in de therapie van bijvoorbeeld brandwonden. De doorstroomsnelheid wordt gemeten een laser Doppler flow meter. Waarden afkomstig van één flowmeter kunnen goed vergeleken worden, zolang er niets aan de apparatuur verandert. Metingen afkomstig van verschillende flowmeters zijn niet goed vergelijkbaar, omdat er tot nu toe geen methode is om de apparatuur te ijken. In dit project wordt daarin voorzien. resultaat na 5 jaar

Er is ijkapparatuur gerealiseerd waarin een standaard bloedstroom nagebootst wordt. Metingen verkregen met nieuw aangeschafte apparatuur kunnen nu vergeleken worden met eerdere metingen, en onderzoeksresultaten van verschillende klinieken kunnen vergeleken worden. Een geavanceerdere versie maakt diepgaand onderzoek van de optische eigenschappen van weefsel mogelijk. Op het meetprincipe is octrooi aangevraagd. De uitvinder overweegt kleinschalige productie. gebruikers

Applied Laser Technology BV, Best / AZ Rotterdam, Rotterdam / Moore Instruments Ltd., Axminster / AZ Groningen


CCA

TE L.3277


707,78

projecttitel

Ontwerpen van een chip-kaartsysteem voor (bio)chemische bepalingen


Octrooi: PCT.NL99/00085 (chip-kaart device) Cassette met

projectleider

inkomsten in kf.

Prof.dr.ir. P. Bergveld

proteïne-sensor en uitleesinrichting daarvoor

doelstelling

In dit onderzoek streeft men naar het ontwikkelen en bouwen van een calibratie vrije sensor die gebaseerd is op de ISFET, d.w.z. chip-technologie. De iongevoelige chip wordt gemonteerd in een disposable kaart. Voor de werking van de chip zijn bepaalde vloeistoffen nodig, die in kunststof platte zakjes op de kaart aanwezig zijn. Ook deze apparatuur wordt in dit onderzoek ontworpen en gebouwd. resultaat na 5 jaar

De prototypen zijn gerealiseerd en met succes getest. Op het mechanisme is octrooi aangevraagd. Wereldwijd zijn fabrikanten benaderd, enkele brachten een werkbezoek aan het laboratorium. Uiteindelijk werd met het RIKILT een samenwerkingsverband aangegaan om de technologie voor progesterondetectie uit te ontwikkelen. Dit heeft er niet toe geleid dat de bescherming van de chipcard doorgezet is.

gebruikers

3T BV, Enschede / Primecare BV, Almelo / Polaroid Europa BV, Enschede

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 127

127



B BA

Modelleren, numeriek simuleren en experimenteel verifiëren van centrifugale etssystemen totale toewijzing in kf.


projectleider

TWI.3286

inkomsten in kf.

Prof.dr.ir. P.J. Zandbergen

606,20

doelstelling

Het onderzoeken van het in ons land uitgevonden centrifugaaletsen door middel van wiskundige modelvorming, analyse en numerieke berekening in combinatie met experimentele verificatie. Centrifugaaletsen kan mogelijk worden toegepast voor het etsen van metalen onderdelen, zoals elektronenkanononderdelen en schaduwmaskers voor hoogwaardige TV-toepassingen, en in de halfgeleidertechnologie. resultaat na 5 jaar

Er is een model ontwikkeld waarmee het etsproces onder verschillende omstandigheden goed kan worden beschreven in twee dimensies. Een aanzet naar een 3-dimensionaal model is eveneens gemaakt. Naar aanleiding van discussies in de gebruikerscommissie is een vervolgproject geformuleerd waarbij prof.dr. M.C. Elwenspoek het projectleiderschap op zich heeft genomen (TWI.5065).

gebruikers

SRON, Utrecht / Stork Veco BV, Eerbeek / FSM Europe BV, Sittard / Etchform BV, Hilversum

projecttitel


Quasi monolithic load cell using resonant strain gauges


894,92


Geheimhouding: STW; Proforce / Octrooi: NL.1011015

B CA projectleider

TE L.3324

inkomsten in kf.

Prof.dr. M.C. Elwenspoek

Quasi monolithic loadcell (belastingcel)

doelstelling

Een load cell is een krachtsensor die in bijna elk weeginstrument wordt toegepast. Het project heeft tot doel om een volledig werkend prototype te ontwikkelen van een silicium load cell. Deze volledig nieuwe load cell moet de prestaties van bestaande producten evenaren (nauwkeurigheid 0.04%), maar moet voor een kwart van de prijs te leveren zijn. Het maximale gewicht dat met de load cell gewogen moet kunnen worden is 1000 kg of meer. resultaat na 5 jaar

De primaire doelstelling, het realiseren van een silicium load cell met een nauwkeurigheid van 0.03 % is gehaald. De onderzoekers hebben contacten met bedrijven die een speciale toepassing hebben waarvoor huidige load cellen niet geschikt zijn, namelijk extreem platte load cellen voor zware belastingen en extreem nauwkeurige load cellen voor belastingen rond 100 kg. Wellicht dat dit leidt tot praktisch gebruik van de resultaten.

gebruikers

Van Berkel Nederland BV, Ridderkerk / Vervuren Consultancy, Terheiden / IDEE, Eindhoven / Philips Mechatronics, Dordrecht

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 128

128


ACA

Ontwikkeling van een verlengbare intramedullaire grendelpen

TWT.3395


projecttitel


Nondisclosure: STW; Howmedica International / Octrooi:

779,70

PCT.NL97/00706 Inrichting voor het onderling verplaatsen

projectleider

inkomsten in kf.

Prof.dr.ir. H.J. Grootenboer

van twee objecten

doelstelling

Doel van het onderzoek is de ontwikkeling van een volledig implanteerbaar systeem voor botverlenging. Dit systeem wordt uitgerust met een telescopisch deel en een krachtopwekker voor het genereren van een lengtetranslatie, en wordt geplaatst in het intramedulaire kanaal van het bot. Bij de ontwikkeling van de krachtopwekker zal gebruik worden gemaakt van "geheugenlegeringen". resultaat na 5 jaar

Een eerste prototype van de verlengpen is geproduceerd en functioneert naar verwachting. De verlengpen is inmiddels door de UT geoctrooieerd. Er is nog verder klinisch onderzoek noodzakelijk om de bruikbaarheid van de verlengpen in de chirurgische praktijk aan te tonen. Het ligt in de bedoeling dit klinisch onderzoek uit voeren i.s.m. Stryker Trauma. De onderhandelingen daarover zijn nog niet afgerond.

gebruikers

Ortomed BV, Zwijndrecht / AZ VU, Amsterdam / AZ Maastricht / Stryker Howmedica Osteonics, Haarlem / UMC, Utrecht / St. Maartensgasthuis, Venlo / Stryker Trauma GmbH, Schönkirchen/Kiel


B BA

TE L.3409


821,20

projecttitel

High-density magnetic recording in ME tape


projectleider

inkomsten in kf.

Dr.ir. J.P.J. Groenland

doelstelling

Het verrichten van research om een verbeterd begrip op te leveren van de fysische recordingmechanismen die verantwoordelijk zijn voor de beperkingen in de lineaire en spoor-dichtheden bij ‘metal-evaporated’ (ME) en ‘thin metal-particle’ (MP) tape. resultaat na 5 jaar

De recordingexperimenten, ‘magnetic force microscope’ (MFM) waarnemingen en computermodellen hebben geresulteerd in meer gedetailleerde kennis omtrent de relatie tussen de magnetisatieverdeling in het magnetisch medium enerzijds en de leessignaal-eigenschappen, het overschrijfgedrag en de effecten van smalle sporen anderzijds. De positieve interesse van de gebruikers in dit werk is bevestigd bij het vervolgproject TTF.5041. Het project heeft een rol gespeeld in de verdere ontwikkeling van het vakgebied. gebruikers

BASF Magnetics GmbH, Ludwigshafen (Duitsland) / Magnetic Products Oosterhout BV, Oosterhout

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 129

129



New micromachining methods for the fabrication of passsive components for miniaturized chemical analysis systems totale toewijzing in kf.


projectleider

B BA

TE L.3417

inkomsten in kf.

Dr. J.G.E. Gardeniers

787,55

doelstelling

Hoofddoel van dit project is het bestuderen van isotroop chemisch etsen van silicium in fluoride-ionen bevattende oplossingen. De combinatie van deze techniek met bekende halfgeleiderdope-technieken en andere micromachining methodes kan worden gebruikt om een groot scala aan structuren te vervaardigen in silicium, met een veel grotere vrijheid in drie-dimensionale vormgeving dan mogelijk is met de tot nog toe ontwikkelde methodes. resultaat na 5 jaar

Er is een aantal technieken ontwikkeld voor bewerken van silicium. Toepassing: passieve componenten voor geminiaturiseerde chemische analysesystemen. De technieken: 1. Chemisch en elektrochemisch vervaardigen van structuren met zeer gladde binnenwanden, waaronder structuren die geheel in een siliciumsubstraat zijn ingebed. 2. Elektrochemisch vervaardigen van kanaalstructuren met meerdere poreuze wanden. De vinding is geoctrooieerd, maar het octrooi is niet voortgezet omdat de betrokken bedrijven niet bereid waren het octrooi over te nemen en/of toe te passen. gebruikers

Océ Technologies BV, Venlo / AQUAMARIJN Keramische Membranen, Hengelo (Gld) / LC Packings - A Dionex Company, Amsterdam / Stork Digital Imaging BV, Boxmeer / Philips Research Laboratories, Eindhoven

projecttitel


Nanoscale zirconia ceramics with extremely high wear-resistance


1.538,32


Bijdragen: Storkserve BV / Akzo Nobel / Van der Zalm /

projectleider

Prof.dr.ir. H. Verweij

CCA

TST.3418

inkomsten in kf.

145,00

Philips / TNO-STB / ECN / Spikker Specials / Octrooi: NL.1012911 Werkw.keramisch mat. met lage wrijvingscoëff.

doelstelling

Doel van het project is de ontwikkeling van keramische materialen met extreme hoge slijtvastheid. Dichte zirconia en zirconia/aluminium composiet systemen met een korrelgrootte van minder dan 90 nanometer zullen worden onderzocht. Verschillende productietechnieken voor dit keramiek en de tribologische eigenschappen zullen worden getest. Inzicht zal worden verkregen in de relatie tussen microstructuur van het keramiek en het tribologische gedrag. resultaat na 5 jaar

De doelen zijn bereikt. Er zijn een aantal nano-gestructureerde keramische materialen gemaakt. Om de gebruiksmogelijkheden aan te tonen zijn er praktijktesten uitgevoerd i.s.m. de deelnemers in de gebruikersgroep. Zo zijn de materialen o.m onder corrosieve omstandigheden getest op pomp-asjes. De slijtvastheid en de hardheid van een van de materialen maakt ze geschikt voor een toepassing op microtoom-messen. Door de UT is er octrooi op de nano-gestructureerde zirconia materialen ingediend. Een commercieel gebruik van die materialen is nog niet gerealiseerd. gebruikers

Flowserve BV, Hengelo / TNO Institute of Industrial Technology, Eindhoven / ECN, Petten / Philips Components, Roermond / Spikker Specials BV, Zevenaar / TNO-STB, Delft / Akzo Nobel Central Research BV, Arnhem

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 130

130


BA0

Pyroelectric matrix sensor using Copolymers on Silicon

TE L.3448


projecttitel


projectleider

inkomsten in kf.

Prof.dr.ir. P.P.L. Regtien

38,74

doelstelling

Dit onderzoek gaat over het ontwerpen van infrarood gevoelige lagen, die aangebracht zullen worden op een siliciumchip met geïntegreerde elektronica. Er zijn berekeningen uitgevoerd aan de gevoeligheid, aan het effect van laagdikte en aan de invloed van een extra isolatielaag. In dit project worden de berekeningen experimenteel getoetst. Het einddoel is een infraroodsensor te kunnen maken die geschikt is voor "imaging". resultaat na 5 jaar

Het onderzoek heeft zich gericht op de technologie van het aanbrengen, polen en etsen van co-polymeer op bewerkte siliciumplakken. Het resultaat is een recept voor deze stappen, ter verkrijging van een matrix van IR-gevoelige elementen. Daarnaast is ook de interfacing tussen het warmtegevoelige materiaal en de onderliggende structuur geoptimaliseerd, wat resulteert in een betere S-N verhouding. De parameters die ruis en warmtegevoeligheid bepalen zijn in kaart gebracht. De theorie is experimenteel geverifieerd. gebruikers

TNO Industrie, Eindhoven / Xensor Integration BV, Delft / Honeywell BV, Emmen


ABA

TE L.3463


705,13

projecttitel

Magneto-optical multilayer structures


projectleider

inkomsten in kf.

Prof.dr. J.C. Lodder

doelstelling

De ontwikkeling van multilagen voor magnetische gegevensopslag met betere prestaties, lagere kosten en een eenvoudige fabricagetechniek. Vijf parameters zullen in situ gemeten worden tijdens de groei van de lagen. De relatie tussen spanning, microstructuur en morfologie zal daarna ex situ bepaald worden. Einddoel is de relatie tussen de depositietechniek, microstructuur en de magnetische, magneto-optische en recording-eigenschappen. resultaat na 5 jaar

Een topdown proces om grote regelmatige arrays van kleine volumina te maken, ook toepasbaar op andere materialen. Achtergrondkennis op het gebied van lithografische processen en droge-ets technieken van kleine metaalstructuren. Inzicht in de relatie tussen het macro- en meso-magnetische gedrag van multi- en één-domein deeltjes. De dot-structuren worden gebruikt in een Verniewingsimpulsproject en een STW-project over magnetische probe-recording geheugens: het zg. Micro Scanning Probe Array Memory. Contacten met INTEL, IBM en Seagate. TOOLEX heeft belangstelling gebruikers

Philips ODTC, Eindhoven / Magnetic Products Oosterhout BV, Oosterhout / Thomson CSF/LCR, Orsay Cedex

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 131

131



CBA

Micro Ammonium Fluid Injection Analysis System (MAFIAS)



projectleider

TE L.3467

inkomsten in kf.

Prof.dr. M.C. Elwenspoek

620,77

doelstelling

Integreren van ‘micro-machining’ technologie met optische sensortechnologie tot een functioneel microsysteem. Het modelsysteem is een ammoniumdetector. Uitdagingen: realiseren monolitisch systeem, minimaliseren hoeveelh. sample, minimaliseren samplevoorbereiding, beperken omvang apparatuur, voor veldmetingen. Hier gebruikte micro-machining technologie maakt het mogelijk micro-pompen, -flowsensoren, -mixers, filters en optische detectoren te maken. resultaat na 5 jaar

Het onderzoek wijst uit dat het cruciale element in het systeem gevormd wordt door de micropomp. Zowel de vereiste eigenschappen ervan (klein doodvolume, self-priming) als de wijze van fabricage (niet anodisch bonden) vergen extra onderzoeksinspanningen. De verwachting is dat op korte termijn een geïntegreerd systeem gerealiseerd en uitgetest kan worden. De verworven kennis zal startpunt zijn voor nieuwe ontwikkelingen op het gebied van micro system technology. Voor dit specifieke systeem is het commercieel niet zinvol octooien aan te vragen. gebruikers

3T BV, Enschede / Rijks Instituut voor Kust en Zee, Den Haag / Anasys BV, Albergen / SKALAR Analytical, Breda / RIVM-LBG, Bilthoven / NIVR, Delft / Plant Research International BV, Wageningen / TNO Voeding, Zeist / ECN, Petten / R & R Mechatronics, Hoorn

projecttitel


Molecular Force Microscopy voor de analyse van bio-interfaces


837,10


projectleider

B CA

TTN.3468

inkomsten in kf.

Prof.dr. C.G. Figdor

doelstelling

In biomedisch en -technologisch onderzoek speelt de analyse van biomembranen en celoppervlakken een grote rol. Het gaat het om het bepalen en begrijpen van de karakteristieken waarmee moleculen op specifieke plaatsen aan dat oppervlak hechten. Nu wordt de techniek van de scanning probe microscope (soort AFM) uitgebreid. Naast topografische informatie nu ook gegevens over fysische en chemische interacties tussen de individuele moleculen. resultaat na 5 jaar

Er is een aangepaste AFM gebouwd. Er werden individuele moleculen en hun interacties afgebeeld, waarbij onderscheid gemaakt kon worden tussen specifieke en aspecifieke interactie. Er is veel achtergrondkennis verkregen, zowel voor wat betreft de hardware als de softwarematige interpretatie van de data. Aansluitend onderzoek heeft geleid tot het tevens gebruiken van optical traps om analoog aan AFM moleculaire reacties te meten. Gebruik vindt plaats in academische en industriële research labs. gebruikers

ID-Lelystad BV, Lelystad / Unilever Research, Vlaardingen / Akzo Nobel Organon Teknika, Boxtel / Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg, Leuven / Universiteit Leuven, Heverlee

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 132

132


AAA

Optimalisatie van activiteit en selectiviteit van enzymen in organische oplosmiddelen door mediumengineering

TST.3569


projecttitel


projectleider

inkomsten in kf.

Dr. J.F.J. Engbersen

383,60

doelstelling

In dit vervolg op project TST.1708 worden de mogelijkheden onderzocht om enzymen praktisch toepasbaar te maken voor selectieve omzettingen in organische oplosmiddelen. Een aantal reacties worden nader onderzocht. In overleg met de industriële partners in de GC worden enkele reacties voor praktische toepassing geoptimaliseerd. resultaat na 5 jaar

De doelstellingen zijn deels bereikt. Kroonethers kunnen nu gericht toegepast worden om enzymen in organische oplosmiddelen te activeren. Er is echter nog geen concrete toepassing gerealiseerd, wel is er veel achtergrondkennis verkregen.

gebruikers

Akzo Nobel Nederland BV, Oss / DSM-Gist BV, Delft / DSM Research BV, Geleen / Quest International, Bussum


B CB

TTN.3641


845,92

projecttitel

Compact near infrared lasers in the range of 100 to 1000 W


Feasebility: STW; Trumpf Lasertechnik GmbH / Octrooi:

projectleider

Prof.dr.ir. W.J. Witteman

inkomsten in kf.

10,00

PCT.NL99/00613 CO 2 -laser

doelstelling

Optimalisatie van de excitatie-frequentie (bij radiofrequenties, RF) en gebruik van een nieuw katalytisch proces. Dit kan de dissociatie van CO 2 onderdrukken. Zo zal de efficiëntie en het vermogen van de laser aanzienlijk kunnen worden verhoogd. Dergelijke lasers bieden grote voordelen bij computergestuurde bewerking van materialen, zoals in de textieldrukmachines van Stork. NCLR is bij het onderzoek betrokken voor de ontwikkeling naar een industriëel prototype. resultaat na 5 jaar

Door gebruik van een geschikt gasmengsel van CO 2 en CO en goudgecoate electrodes in de laser werd een maximum vermogen van 560 W bereikt. De afmetingen van de CO 2 laser bedragen slechts 180x190x570 mm 3 . De hoogst bereikte laser-efficientie bedroeg 26%, veel hoger dan bij de huidige commerciële CO 2 lasers (10-12%). De opwarmtijd is slechts 30 sec.; 20 tot 60 minuten is normaal. Octrooi is aangevraagd. Verschillende laserfabrikanten hebben interesse, maar dit heeft nog niet geleid tot concrete afspraken over de gebruiksrechten van de nieuwe vinding. gebruikers

TNO Industrie, Eindhoven / NCLR BV, Enschede / Robosoft NV, Ieper / Philips Centre for Manufacturing Technology, Eindhoven / Stork NV, Amsterdam

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 133

| Instelling

133

projecten 1995

U _ universiteit utrecht

projecttitel


Ontwikkelen van rontgenabsorptie-spectroscopie (EXAFS, XANES) voor het in-situ meten van de lokale structuur en electronendichtheid van Al 3+ ionen totale toewijzing in kf.

546,46


projectleider

AAA

UCH.3180

inkomsten in kf.

Prof.dr.ir. D.C. Koningsberger

doelstelling

Het doel is het optimaliseren van x-ray spectroscopie voor lichte elementen (O,Al,Si,S) om katalytische systemen insitu te meten. Voor kennis over de relatie tussen structuur, zuursterkte en katalytische eigenschappen van vaste zure katalysatoren, moet je de lokale structuur en elektronendichtheid van het Al 3+ ion in het zeoliet rooster in-situ bepalen. Als dit bekend is, kan men beter inzicht krijgen in factoren, van belang voor een optimale katalytische werking. resultaat na 5 jaar

In het synchrotron in Daresbury (UK) is een meetapparaat gebouwd dat het mogelijk maakt om in-situ XAFS metingen te verrichten aan lage Z elementen. Het apparaat voldoet aan de verwachtingen. Het kan door meerdere gebruikt worden voor het in-situ meten aan katalysatoren. Belangrijke inzichten zijn verkregen in de processen die nodig zijn om de zuursterkte van kraakkatalysatoren te optimaliseren via stomen. Deze katalysatoren worden in de petrochemische industrie op grote schaal gebruikt voor het kraken van aardoliefracties. gebruikers

Shell Research and Technology Centre, Amsterdam / Engelhard De Meern BV, De Meern / Akzo Nobel Central Research BV, Arnhem / Amoco Research Center, Naperville

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 134

134


AAA

Improved biological control of Fusarium wilt by combinations of antagonistic micro-organisms in the rhizosphere of crop plants

U B I.3227


projecttitel


projectleider

inkomsten in kf.

Prof.dr.ir. L.C. van Loon

313,20

doelstelling

Eerder onderzoek heeft laten zien dat bepaalde stammen van de Pseudomonas bacterie indien aanwezig op de plantenwortel een ziektewerende werking hebben. Doel van het onderzoek te onderzoeken of combinaties van stammen een verhoogde werking hebben tegen deze pathogenen. resultaat na 5 jaar

Een combinatie van Pseudomonas stammen biedt een goede mogelijkheid voor effectieve en betrouwbare ziekteonderdrukking bij specifieke pathogenen in specifieke gewassen, met name in cultures zonder grond, zoals bij hydrocultures. Rechten op het commercieel gebruik van de stammen liggen bij Novartis Seeds. Hun eerdere pogingen om met bacteriën gecoat zaad op de markt te brengen (met een stam uit een eerder STW project) waren niet succesvol. Op korte termijn zullen stammen uit dit huidige project, of combinaties ervan daarom waarschijnlijk niet worden toegepast. gebruikers

Syngenta Seeds BV, Enkhuizen / Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, Naaldwijk / NIOO, Heteren / Plant Research International BV, Wageningen


AAA

U B I.3252


312,00

projecttitel

Increasing antagonistic activity of saprophytic Pseudomonas spp. through modification with chitinase/glucanase genes for biocontrol of soil-borne pathogenic fungi contracten/octrooien

projectleider

inkomsten in kf.

Prof.dr.ir. L.C. van Loon

doelstelling

Bepaalde plantenwortel-koloniserende Pseudomonas bacteriën bewerkstellingen van nature een bescherming tegen een aantal bodempathogenen zoals Fusarium. Doel van het project is dit effect te versterken door in Pseudomonas de genen te introduceren die coderen voor enzymen (glucanases en chitinases) die de celwand van schimmels afbreken. resultaat na 5 jaar

Introductie van het chitinasegen resulteerde in lysis van de Pseudomonas stammen, waardoor het chitinase naar buiten lekte. In experimenten bleek de op deze manier ‘gesecreteerde’ chitinase geen betere bescherming tegen Fusarium. Toen zocht men naar het meest actieve secretie mechanisme voor chitinase en glucanase. D.m.v. genfusies werden de betrokken enzymen geschikt gemaakt voor secretie in Pseudomonas. Een aantal systemen is getest. De onderzoekers zijn niet in staat gebleken om een gebruiksklaar biologisch bestrijdingsmiddel af te leveren. Verder onderzoek is nodig. gebruikers

Syngenta Seeds BV, Enkhuizen / Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, Naaldwijk / NIOO, Heteren / Plant Research International BV, Wageningen

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 135

135



Opheldering van het werkingsmechanisme van het antimicrobiële eiwit nisine en de ontwikkeling van nisines met betere werking tegen voedselpathogenen totale toewijzing in kf.


projectleider

Prof.dr. B. de Kruijff

1.011,15

CAA

UCH.3337

inkomsten in kf.

100,00

doelstelling

In dit project wordt het moleculair werkingsmechanisme van nisine onderzocht. Dit peptide doodt bacteriën van diverse stammen en wordt reeds toegepast als conserveermiddel in specifieke delen van de voedingsmiddelenindustrie. Niet alle soorten bacteriën zijn gevoelig voor nisine. Wanneer het werkingsmechanisme bekend is, kunnen gericht nisinevarianten worden ontworpen en geproduceerd die effectief zijn tegen tot nu toe ongevoelige bacteriën. resultaat na 5 jaar

Het project heeft veel kennis over de celdodende werking van nisine opgeleverd. Het peptide vertoont affiniteit voor specifieke klassen van lipiden, die voorkomen in de celmembraan van de bacteriën waartegen nisine werkzaam is. Anionische lipiden, maar vooral Lipide II vormen het aangrijpingspunt voor nisine. Het onderzoek heeft nog niet geleid tot effectievere nisines; hiervoor is een vervolgproject gestart. Omdat Lipide II ook het target is van het antibioticum vancomycine, bieden deze resultaten interessante perspectieven voor de ontwikkeling van een nieuwe klasse antibiotica. gebruikers

Unilever Research, Vlaardingen / Frico Kaas Research, Dronrijp / Mona Divisie, Woerden / Campina Melkunie, Tilburg / NIZO, Ede

projecttitel


Amperometrische detectie van eiwitten en peptiden met antilichamen geïmmobiliseerd in een geleidend polymeer totale toewijzing in kf.

1.210,98


Overig: UU; TNO Voeding; STW

projectleider

BA0

U FA.3392

inkomsten in kf.

Dr. W.P. van Bennekom

doelstelling

In 1993 werd een nieuwe methode gepubliceerd waarin antilichamen ingebed in een laag van elektrisch geleidende polymeren gebruikt werden om bloedeiwitten te detecteren. Gepoogd wordt de methode toepasbaar te maken voor de detectie van medisch belangrijke kleine eiwitten: hormonen en pesticiden. Een 16 kanaals systeem om simultaan verschillende detecties te kunnen uitvoeren, wordt ontwikkeld. resultaat na 5 jaar

De nieuw gevonden detectiemethode bleek van het type "koude kernfusie". Het vele onderzoek hieraan was vergeefs. De verworven achtergrondkennis leverde wel ideeën op om een ander detectiesytseem te ontwikkelen waarmee ook ongelabelde kleine moleculen met behulp van antilichamen bepaald kunnen worden. De voor dit systeem benodigde stabiele electroden kunnen nu gemaakt worden. De antilicamen worden in zgn. self assembling monolagen erop aan gebracht. De eerst pogingen om hiermee interferon te detecteren zijn succesvol. gebruikers

ATO BV, Wageningen / OctoPlus BV, Leiden / DSM-Gist BV, Delft / Eco Chemie BV, Utrecht

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 136

136


CCB

Development of custom-tailored ultra-small colloidal gold conjugation and detection procedures

U B I.3427


projecttitel


Concept

1.058,04

projectleider

inkomsten in kf.

Prof.dr. A.J. Verkleij

doelstelling

Doel is het ontwikkelen van een procédé voor de bereiding van ultra-klein colloïdaal goud ten behoeve van celbiologisch (elektronenmicroscopisch) onderzoek, een procédé voor zilverversterking bij neutrale pH en een procédé voor eenvoudige koppeling van eiwitten en nucleïnezuren aan ultra-klein colloïdaal goud ten behoeve van in situ hybridisatie en niet-radioactieve blotting technieken. resultaat na 5 jaar

Met veel vallen en opstaan is een bereidingsmethode gevonden voor ultra-klein, homogeen colloïdaal goud. Daarnaast is door de gebruiker, los van het project, een zilverversterkingsmethode ontwikkeld die reeds op de markt wordt gebracht. In de laatste fase van het nog lopende onderzoek zal de koppelingsmethode voor eiwitten (antilichamen)en nucleïnezuren nader worden uitgewerkt en verfijnd. Met de gebruiker zal een licentieovereenkomst worden gesloten.

gebruikers

NV Organon, Oss / AURION, Wageningen


ACB

U DG.3469


606,75

projecttitel

Rapid detection and strain differentiation of mycobacterium tuberculosis for diagnosis and tuberculosis control: exploitation of the direct repeat locus in M. tuberculosis


Licentie: STW; Seed Capital Investments (SCI-2) / Isogen Bioscience BV; SCI-2 BV / Octrooien: PCT.NL94/00110 /

projectleider

Prof.dr. B.A.M. van der Zeijst

inkomsten in kf.

25,01

PCT.NL98/00186

doelstelling

Doel is de ontwikkeling van een robuuste methode om M. tuberculosis aan te tonen in klinische isolaten. De methode gebruikt de aanwezigheid van DNA polymorfisme in de verschillende mycobacteria. De betrouwbaarheid van deze ‘spoligotypering’ is al eerder aangetoond, maar voor een epidemiologische toepassing t.b.v. de tuberculosebestrijding moet worden aangetoond dat er onderscheid kan worden gemaakt tussen meerdere mycobacteria stammen. resultaat na 5 jaar

Spoligotypering bezit een gevoeligheid vergelijkbaar met andere testmethoden, maar de standaard RFLP-typering is niet geëvenaard. Andere pathogene bacteriën blijken direct DNA repeats te bezitten, zoals coli, shigella en salmonella. Spoligotypering van deze pathogenen is daarmee mogelijk. Deze toepassing is geoctrooieerd met behulp van een financiële bijdrage van SCI/Licentec. Isogen (Maarssen) produceert nu onder licentie een kit voor spoligotypering van M. tuberculosis en M. bovis. gebruikers

Licentec, Bilthoven / Lab. voor Tropische Hygiëne, Amsterdam / Euro-Diagnostica BV, Arnhem / St. Elizabeth Ziekenhuis, Tilburg / ID-Lelystad BV, Lelystad / Isogen Bioscience BV, Maarssen

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 137

137



Nieuwe syntheseroutes voor de metaalgestuurde synthese van ß-lactamen


395,54


Bijdrage: UU; CW-NWO; DSM-Gist BV

projectleider

Prof.dr. G. van Koten

BAA

UCH.3549

inkomsten in kf.

40,00

doelstelling

Doel van het onderzoek is de ontwikkeling van nieuwe en de verbetering van bestaande synthese routes naar precursors voor ß-lactam antibiotica, en het verkrijgen van inzicht in de mechanistische aspecten van de reacties die hierbij een rol spelen. resultaat na 5 jaar

De oorspronkelijke doelstelling is niet gehaald omdat na overleg met de industriële partners een andere onderzoekslijn is ingeslagen: de ontwikkeling van dendritische supports in organische syntheses. Het onderzoek heeft laten zien dat het gebruik van dendrimeren als substraatdragers in organische reacties mogelijk is. Voor de ontwikkeling van een toepasbaar industrieel proces is verder onderzoek nodig.

gebruikers

DSM Research BV, Geleen / DSM-Gist BV, Delft

projecttitel


Karakterisering van de ijzerlimitatie-induceerbare buitenmembraaneiwitten van Neisseria meningitidis in relatie tot hun mogelijkheden als vaccincomponent totale toewijzing in kf.

1.176,35


Optie: STW; UU; Smithkline Beecham Biologicals SA

projectleider

CB C

U B I.3566

inkomsten in kf.

Dr. J.P.M. Tommassen

doelstelling

Doel is te bepalen of buitenmembraaneiwitten van Neisseria meningitidis bruikbaar zijn als vaccin tegen hersenvliesontsteking. Hiervoor is inzicht in de structuur, de functie, de relatie hiertussen, de immunologische kenmerken en de genetische en antigene variabiliteit van deze eiwitten noodzakelijk. Indien deze eiwitten geschikt blijken zullen ze in een vaccin worden verwerkt, en de werking van de vaccin zal worden getest. resultaat na 5 jaar

Twee receptoren zijn onderzocht. De sequenties zijn bepaald en antilichamen zijn opgewekt, waardoor inzicht is verkregen in de genetische en antigene variabiliteit. Topologiemodellen voor de eiwitten zijn experimenteel geverifieerd. Een receptoreiwit, LbpB is een interessante kandidaat vaccin component. Hiervoor is octrooi aangevraagd. Het project heeft inmiddels een vervolg gekregen in project UBC.5397, waarvan SmithKline Beecham een goot deel van de kosten draagt. gebruikers

Intervet International BV, Boxmeer / RIVM, Bilthoven / University of Southampton, Southampton / AMC, Amsterdam

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 138

138


CCB

UCH.3696


379,05

projecttitel

Vacuüm ultraviolet fosforen voor fluorescentielampen en plasma display panels contracten/octrooien

Samenwerking: UU; STW; Philips Lighting BV

projectleider

Prof.dr. A. Meijerink

inkomsten in kf.

905,00

doelstelling

Het onderzoek was gericht op het vinden van nieuwe luminescerende materialen (fosforen) voor toepassing in kwikvrije TL-buizen en plasma display panels (platte beeldschermen). Bij deze toepassingen moet harde UV straling (vacuüm ultraviolette (VUV) straling) omgezet worden in zichtbaar licht. Nieuwe fosforen met een quantum rendement van meer dan 100% zijn mogelijk als ieder VUV foton "geknipt" kan worden in meer dan één zichtbaar-licht foton. resultaat na 5 jaar

Het project heeft geleid tot de eerste mogelijkheid voor een efficiënte zichtbare quantumknipper (fosfor met meer dan 100% quantumefficientie). Er wordt momenteel bij Philips en ook bij andere lampenfabrikanten (GE en Osram) hard gewerkt om op basis van het Gd-Eu koppel een commerciële fosfor te ontwikkelen. Ook wordt nu op diverse plaatsen gewerkt aan nieuwe VUV fosforen die quantumknippen via down-conversie. Dankzij dit onderzoek is er een reële mogelijkheid voor het maken van een commerciële VUV-fosfor met quantumrendement van meer dan 100%. gebruikers

Philips Forschungslabor, Aken / Philips Lighting BV, Eindhoven

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 139

| Instelling

139

projecten 1995

W _ wageningen universiteit

projecttitel


Beoordelingscriteria voor het selecteren van natuurlijke vijanden: een case-study naar ontwikkeling van biologische bestrijding voor Bemisia tabaci met parasieten totale toewijzing in kf.

552,10


projectleider

AAA

WB I.3226

inkomsten in kf.

Prof.dr. J.C. van Lenteren

doelstelling

Het doel is de ontwikkeling van aanvullende criteria voor natuurlijke vijanden, waarmee een strengere selectie kan worden gemaakt en een prioritering hiervan mogelijk is. We willen de hypothesen toetsen dat de plaagdodingscapaciteit en het vermogen om plaaghaarden te lokaliseren factoren zijn die de efficiëntie van natuurlijke vijanden in belangrijke mate bepalen. Als resultaat zal een betrouwbare en snelle beoordeling van natuurlijke vijanden mogelijk zijn. resultaat na 5 jaar

Bij dit onderzoek is gebruik gemaakt van een reeds ontwikkeld simulatiemodel voor kas-wittevlieg en sluipwesp. Voor zes verschillende natuurlijke vijanden zijn enkele essentiële parameters vastgesteld, op grond waarvan kon worden vastgesteld in welke mate deze organismen bruikbaar zijn voor biologische bestrijding van kas-wittevlieg. Een evaluatie in de kassituatie moet nog uitwijzen in hoeverre de voorspellingen van het model betrouwbaar zijn.

gebruikers

Proefstation voor Bloemisterij in Nederland, Aalsmeer / Bunting Brinkman Bees BV, Tilburg / Koppert BV, Berkel en Rodenrijs

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 140

140


AAA

WCH.3268


projecttitel

Gebruik van methanol als elektronendonor voor sulfaatreductie bij de biologische ontzwaveling van rookgassen en (afval)water


projectleider

inkomsten in kf.

Dr. A.J.M. Stams

739,00

doelstelling

Zwavelverbindingen uit waterige oplossingen worden verwijderd door een gecombineerd anaëroob-aëroob microbieel proces. Het doel is om deze biologische ontzwaveling (door een gecombineerd sulfaatreductie sulfide-oxidatie proces) breed toepasbaar te maken. De economische haalbaarheid van biologische ontzwaveling wordt bepaald. De toepassing wordt goedkoper als methanol gebruikt kan worden. resultaat na 5 jaar

Verschillende sulfaat reduceerders zijn geïsoleerd en onderzocht. Met deze bacteriën kan bij 60°C een sulfaat reducerend proces op gang gebracht worden met methanol als elektronendonor. Bij 30°C lukt dit niet. Praktische toepassingen van het proces zijn voorlopig niet te verwachten. Alternatieve (chemische) reinigingstechnieken zijn inmiddels de helft of meer goedkoper geworden dan ten tijde van de aanvraag werd voorzien. Daarmee is het voordeel van het gebruik van het goedkope methanol i.p.v. ethanol komen te vervallen. gebruikers

Corus Staal BV, IJmuiden / PAQUES Bio Systems BV, Balk / Akzo Nobel Central Research BV, Arnhem


ABA

WB I.3284


projecttitel

Biological control of Botrytis elliptica in lily by antagonists suppressing colonization and sporulation, a systems analytical approach contracten/octrooien

556,72

projectleider

inkomsten in kf.

Prof.dr.ir. R. Rabbinge

doelstelling

Botrytis kan grote schade aanrichten in gewassen. Bestrijding hiervan in de bollenteelt gaat gepaard met een aanzienlijk fungicidengebruik. Doel is om een betrouwbare biologische bestrijdingsmethode te ontwikkelen op basis van schimmelantagonisten. Systeemanalyse en computersimulatie zullen worden gebruikt om sleutelelementen in de competitie tussen pathogeen en antagonist in kaart te brengen. E.e.a. moet resulteren in aanbevelingen voor de praktijk. resultaat na 5 jaar

Ulocladium atrum bleek in de praktijk niet goed bruikbaar op lelie. Daarom koos men cyclamen als modelsysteem. Met het ontwikkelde model CompFun kan de ruimtelijke en temporele uitbreiding van Botrytis en Ulocladium kolonies goed worden voorspeld. Ulocladium blijkt een effectieve bestrijder van Botrytis in cyclamen en heeft de potentie dat ook te zijn in andere gewassen. Met deze kennis kan men pathosystemen snel screenen om de kans op succesvolle toepassingen te vergroten. Verder onderzoek vindt plaats in een EU-project en er is nu nog sprake van praktijktoepassingen. gebruikers

Plant Research International BV, Wageningen / LBO, Lisse

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 141

141



The occurrence of pre- and posthaustorial resistance mechanisms in diploid wheat (Triticum monococcum) to wheat leaf rust and their transfer to tetraploid and hexaploid wheat totale toewijzing in kf.


projectleider

BAA

WB I.3288

inkomsten in kf.

Dr.ir. R.E. Niks

283,00

doelstelling

Wilde, diploide tarwerassen bezitten soms resistentie tegen bruine roest, een eigenschap die cultuurtarwe vaak niet heeft. Doel van het onderzoek is om de diverse typen resistenties in diploide tarwesoorten in kaart te brengen en aanzetten te geven voor resistentie-veredeling van cultuurtarwe. resultaat na 5 jaar

Typering van de diverse tarwesoorten en -rassen, onder meer via AFLP, leidde tot enkele taxonomische herzieningen. De verzamelde kennis en het verzamelde materiaal bieden nieuwe aanknopingspunten voor veredeling van cultuurtarwe. Aan het veredelen van tarwe zelf is men niet toegekomen; dit zal moeten worden opgepakt door de veredelingsbedrijven waarmee werd samengewerkt.

gebruikers

Cebeco Seeds BV, Lelystad / Zelder BV, Gennep

projecttitel


Mass production by solid-state fermentation of conidia for biological control of plant pathogens and pests totale toewijzing in kf.

1.031,50


Bijdrage: Koppert BV; WU / Bijdrage: WU; Kemira Pernis

projectleider

Dr.ir. A. Rinzema

B BA

WB I.3318

inkomsten in kf.

26,00

BV

doelstelling

Sclerotinia is een pathogeen die graanoogsten en de opslag daarvan bedreigt. Het kan worden bestreden door gebruik te maken van zijn parasiet: Coniothypium minitans. Doel is grootschalige productie van Coniothypium sporen (conidia) d.m.v. ‘solid-state’ fermentatie. De fysiologie van de sporenvorming van Coniothypium wordt onderzocht om de optimale condities daarvoor te bepalen, en een fermentatie proces voor de kweek van de sporen zal worden ontwikkeld. resultaat na 5 jaar

De optimale conidia dosering in het veld is bepaald voor de bestrijding van sclerotinia. Er is een (scraped-drum) fermentor ontwikkeld, waarbij op haver werd gekweekt. De opbrengst kon tot 5x10 12 Conidia/kg haver worden opgevoerd. De ontwikkeling van een pilot-scale fermentor met een capaciteit van 20 kg haver in ingezet i.s.m. de industrie. Er is ook een synthetisch medium gedefinieerd met zetmeel als koolstof- en urea als stikstofbron, dat een vergelijkbare conidia-opbrengst geeft als kweek op haver. gebruikers

Koppert BV, Berkel en Rodenrijs / Centraal Bureau voor Schimmelcultures, Baarn / TNO Voeding, Zeist / Plantenziektenkundige Dienst, Wageningen / Hosokawa Micron BV, Doetinchem

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 142

142


B BA

WCH.3380


projecttitel

Enantioselective membrane separation from selfassembled microheterogeneous media


Bijdrage: WU; DSM Research BV / Bijdrage: WU; Akzo

1.067,04

projectleider

Dr.ir. A. van der Padt

inkomsten in kf.

60,00

Nobel Central Research BV

doelstelling

Doel van het onderzoek is de ontwikkeling van een nieuw type grootschaling scheidingsproces voor enantiomere verbindingen dat gebruik maakt van chirale selectoren gekoppeld aan micellen, gecombineerd met een membraanscheiding: de chirale selector bindt de gewenste enantiomeer en wordt vervolgens door een membraanfiltratie gescheiden van de andere enantiomeer. resultaat na 5 jaar

De wetenschappelijke doelen zijn grotendeels gerealiseerd. Met cholesteryl-L-glutamate als chirale selector en met non-ionogene surfactanten in de micellen was het mogelijk de enantiomere aminozuren, D- en L-phenylalanine te scheiden. Er is een scheidingsproces ontwikkeld dat bestaat uit een cacade van membraan reactoren. Volgens modelberekeningen is 99,9% scheiding van de enantiomeren mogelijk. De opbrengsten zijn echter nog laag. Voor een praktisch systeem zal dit veel hoger moeten worden. Momenteel wordt gewerkt aan verbetering van het ontwerp. gebruikers

DSM Research BV, Geleen / DSM Andeno BV, Venlo / Akzo Nobel Central Research BV, Arnhem


AAA

WB I.3383


913,08

projecttitel

Chemische en biologische analyse van het sexferomoon van de groene appelwants en de toepassing in de geïntegreerde bestrijding contracten/octrooien

projectleider

inkomsten in kf.

Dr. T.A. van Beek

doelstelling

Doel van het project was om het sexferomoon van de groene appelwants te identificeren, om zo een betrouwbare signaleringsmethode te ontwikkelen ten behoeve van bestrijding in de appel- en perenteelt. Zowel de biologie (seksueel gedrag) als de chemie (identificatie van de stof) moesten worden onderzocht ten behoeve van een vangmethode voor mannetjes van de groene appelwants . resultaat na 5 jaar

Een gedragstoets is ontwikkeld waarmee actieve verbindingen kunnen worden geïdentificeerd. Met een aantal veelbelovende verbindingen zullen veldexperimenten worden uitgevoerd. Voorlopig ziet het ernaar uit dat menselijke observaties minstens zo effectief zijn voor signalering van wantsen als valvangsten. Mogelijk is in de praktijk een alarmferomoon effectiever dan een sexferomoon, dat wil zeggen beter voorkomen dan bestrijden.

gebruikers

Denka International BV, Barneveld / DLV Team Fruitteelt, Wageningen / Fruitteeltpraktijkonderzoek (FPO), Randwijk / TNO Industrie, Eindhoven

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 143

143



Modellering van het gedrag van (genetisch) gemodificeerde baculovirussen in kassen totale toewijzing in kf.


projectleider

Prof.dr. J.M. Vlak

527,17

CCA

WB I.3443

inkomsten in kf.

13,00

doelstelling

De floridamot die een bedreiging vormt voor landbouwgewassen over de gehele wereld, is resistent tegen bestrijdingsmiddelen. Bestrijding met virussen is een aantrekkelijk alternatief. Het doel is een model te ontwikkelen om het gedrag en de werkbaarheid van wild-type en (genetisch) gemodificeerde baculovirussen in kassen te voorspellen. resultaat na 5 jaar

Simulatiemodel BACSIM is ontwikkeld: populatiedynamica mot, karakteristieken plantengroei en infectiecyclus/epidemiologie virussen. Gevalideerd met twee virussen en evaluatie virussen als biol. bestrijdingsmiddel (scenariostudies). Concl.: gen. gemodificeerde virussen bij invlieg mot in generaties niet zinvol. Moment van bespuiting met virus is essentieel. Gebruik BACSIM: bepaling bespuitingsregime virussen, inzicht in gewas-insect-virussysteem, schatting risico’s gebruik gen. gemodificeerde virussen. Model vormt ook basis voor modelleren van complexere infectiesystemen. gebruikers

Brinkman BV, ’s Gravenzande

projecttitel


"Plantibodies": veelzijdige resistentiefactoren te gen plantenparasitaire nematoden. totale toewijzing in kf.

1.135,42


Octrooi: PCT.NL96/00033 Antibodies for the control of cyst

projectleider

B BA

WB I.3668

inkomsten in kf.

Prof.dr.ir. J. Bakker

nematodes and transgenic plants expressing them

doelstelling

Dit project was een vervolg op project WBI.2393 en had tot doel om een panel aan monoklonale antilichamen (plantiebodies) te ontwikkelen tegen speekselkliereiwitten van aardappelcysteaaltjes en deze tot expressie te brengen in de plant. resultaat na 5 jaar

Het is mogelijk gebleken om complete antilichamen, of onderdelen en combinaties daarvan in diverse compartimenten van de plantencel tot expressie te laten komen. Tevens is het gelukt om speekseleiwitten van nematoden te karakteriseren en te kloneren die een doelwit kunnen zijn om te komen tot resistentie met de binnen het project ontwikkelde technologie voor de expressie van antilichamen in planten. Voorts is er een begin gemaakt met de constructie van toxines gekoppeld aan specifieke antilichamen om zodoende gericht enzymen te kunnen inactiveren. gebruikers

PAV, Lelystad / Nederlandse Aardappel Associatie, Den Haag / Nederlandse Algemene Keuringsdienst, Emmeloord / NVZP, Zeist

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 144

DR.IR. FELIX BIANCHI:

‘Intelligente bestrijding van floridamot’ project WBI.3443

Als het aan dr.ir. Felix Bianchi ligt, gaan we vooral door-

“De floridamot is niet eenvoudig te bestrijden. Hij ontwik-

dacht om met de bestrijding van de floridamot. De florida-

kelt zich bij hoge temperaturen in hoog tempo en is

mot is een in kassen gevreesd insect. Vooral in hete zomers

resistent tegen een groot aantal chemische bestrijdings-

slaat hij toe. Hij vreet bijvoorbeeld bladen van chrysanten.

middelen. Daarom zijn we op zoek gegaan naar pathogenen

Door vraatschade verliezen deze hun waarde. Telers hebben

(ziekteverwekkers) die de floridamot kunnen bestrijden”,

er alle belang bij om de floridamot tijdig te bestrijden.

vertelt Bianchi, wiens promotieplaats door STW is gefinan-

Dr.ir. Felix Bianchi, verbonden aan de Wageningen

cierd. “Het baculo-virus blijkt daarin te kunnen slagen.

Universiteit, deed onderzoek naar de mogelijkheden met

Dit virus slaat toe bij de rups, in dit stadium is de floridamot

genetisch gemanipuleerde virussen de mot te bestrijden

de grootste boosdoener. Het veroorzaakt een infectie in

en kwam tot genuanceerde conclusies.

de middendarm waaraan de mot in wording overlijdt. Een mooie bijkomstigheid is dat het virus in de vorm van slijm

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:09

Pagina 145

| WB I.3443

op het blad voort bestaat na het overlijden van de rups.

de floridamot echt door tot de kassen, dan vermeerdert

Daarmee kan het virus dus opnieuw toeslaan als een

hij zich snel en zal het er meestal op neerkomen dat de

volgende rups zich aan een blad waagt. Het virus wordt al

teler alsnog met het baculo-virus aan de slag zal moeten.”

sinds 1994 gebruikt en blijkt in drie tot vijf dagen zijn werk te doen. Wij hebben ons vooral beziggehouden met de vraag hoe je het bespuitingsregime kan optimaliseren.

Spod-X

Hoeveel en hoe vaak je het virus in de kas moet spuiten, hangt onder meer af van de temperatuur, de dosis, de

Het advies dat uit het onderzoek van Bianchi voortkomt,

timing, etc.”

luidt dan ook: “Bestrijd op intelligente wijze. Dat wil zeggen, pas het op tijd toe, in de juiste dosering en met de juiste middelen. Alleen dan is er een goede kans om

Genetische manipulatie

de floridamot te slim af te zijn.”

Zo heeft Bianchi onderzocht of genetische manipulatie

De resultaten van Bianchi’s onderzoek zijn gebruikt door

van het baculo-virus een snellere bestrijding tot gevolg

Brinkman BV uit ’s Gravenzande dat in bestrijdingsmiddelen

zou kunnen hebben, waardoor de opmars van de floridamot

is gespecialiseerd. De firma zat in de gebruikerscommissie

in kassen eerder een halt kan worden toegeroepen.

en heeft alle plantmateriaal ter beschikking gesteld dat

Bianchi: “Bij een goede timing van virusbehandelingen is

Bianchi voor zijn onderzoek nodig had. Nu zijn de bevin-

het verschil met het gewone virus te klein gebleken om

dingen van Bianchi in het product Spod-X van Brinkman

genetische manipulatie te rechtvaardigen. Als het virus

verwerkt.

ingezet wordt tegen jonge rupsen zullen genetisch gemanipuleerde virussen, die een of twee dagen sneller werken dan het gangbare virus, nauwelijks effectiever zijn dan het gangbare virus omdat jonge rupsen nog niet veel schade veroorzaken. Genetisch gemanipuleerde virussen zullen wel effectiever zijn bij de bestrijding van oudere rupsen omdat deze rupsen in een of twee dagen wel veel schade kunnen veroorzaken” “Wij zien telers vaak iets te laat beginnen met bestrijden of met minder effectieve middelen beginnen. Als de floridamot aantasting eenmaal op gang komt, gaan veel tuinders eerst aan de gang met een algemeen chemisch bestrijdingsmiddel. Op zich is dat begrijpelijk omdat het baculo-virus niet goedkoop is en alleen werkt tegen de floridamot. Een nadeel is echter dat de floridamot zich nauwelijks laat afschrikken door chemische bestrijdingsmiddelen. Dringt

145

Util_1607.qxd

146

4-4-2006

7:10

Pagina 146



A ALCATEL SEL AG (Stuttgard) _ EEL.3535 AMC (Amsterdam) _ AGN.3416 _ UBI.3566 AMOLF (Amsterdam) _ FAM.3051 _ FOP.3483 _ NNS.3510 AMP-Holland BV (Den Bosch) _ FAM.3449 AQUAMARIJN Keramische Membranen (Hengelo) _ TEL.3417 ASM Lithography BV (Veldhoven) _ DWT.3262 _ FOP.3483 _ DTN.3517 ATO BV (Wageningen) _ UFA.3392 _ NNS.3404 AU R ION (Wageningen) _ U B I.3427 AZ Groningen _ TTN.3248 AZ Maastricht _ TWT.3395 _ RG N.3477 AZ Nijmegen St. Radboud (Nijmegen) _ LGN.3249 _ NCH.3699 AZ Rotterdam _ TTN.3248 _ AGN.3413 AZ VU (Amsterdam) _ TWT.3395 Agritechnisch Ingenieursbureau W.P. Mulder BV (Wageningen) _ DWT.3458 Akzo Electronic Products (Arnhem) _ EPC.3562 Akzo Nobel Central Research BV (Arnhem) _ UCH.3180 _ WCH.3268 _ DWI.3305 _ WCH.3380 _ TST.3418 Akzo Nobel Coatings BV (Sassenheim) _ GBI.3538 Akzo Nobel NV (Sassenheim) _ GBI.3538 Akzo Nobel Nederland BV (Oss) _ TST.3569 Akzo Nobel Organon Teknika (Boxtel) _ TTN.3468 Alcoa Europe (Drunen) _ DME.3242 Alcoa Nederland BV (Drunen) _ DME.3242 Amoco Research Center (Naperville) _ UCH.3180 Anasys BV (Albergen) _ TEL.3467 Anorad Europe BV (Best) _ DWT.3262 Applied Laser Technology BV (Best) _ TTN.3248 Aventis Research & Technologies GmbH (Frankfurt Am Main) _ ACH.3560

B BASF Magnetics GmbH (Ludwigshafen) _ TEL.3409 Bakken Research Center BV (Maastricht) _ RGN.3477 Biostar Development CV (Balk) _ DPC.3491 Brandwonden Centrum (Beverwijk) _ RGN.3477 Brinkman BV (‘s Gravenzande) _ WBI.3443 Bronkhorst High-Tech BV (Ruurlo) _ TTN.3100 Brutele (Brussel) _ EEL.3535 Bunting Brinkman Bees BV (Tilburg) _ WBI.3226

C CENTRAAL-DLO (Wageningen) _ ABI.3526 CWI (Amsterdam) _ CWI.3403 Campina Melkunie (Tilburg) _ UCH.3337 Cebeco Seeds BV (Lelystad) _ WBI.3288 Celanese GmbH (Oberhausen) _ ACH.3560 Celsis (Landgraaf) _ UDG.3469 Centocor BV (Leiden) _ LGN.3496 _ RGN.3498 Centraal Bureau voor Schimmelcultures (Baarn) _ WBI.3318 Chess Engineering BV (Haarlem) _ DWT.3296 Corus Staal BV (IJmuiden) _ DME.3242 _ WCH.3268 _ DWI.3305 _ DTN.3338 _ DST.3421 Crismatec (Nemours) _ EST.3692 Crucell (Leiden) _ LGN.3496 _ RGN.3498

D D. de Kat BV (Velp) _ DST.3421 DLV Team Fruitteelt (Wageningen) _ WBI.3383 DMV Campina BV (Veghel) _ UCH.3337 DOW Benelux NV (Terneuzen) _ EWT.3453 DSM Andeno BV (Venlo) _ WCH.3380 DSM Centraal Laboratorium (Geleen) _ EST.3553 DSM Research BV (Geleen) _ DWT.3296 _ GCH.3365 _ WCH.3380 _ DLR.3433 _ EWT.3453 _ DPC.3491 _ UCH.3549 _ GBC.3552 _ ACH.3560 _ EPC.3562 _ DST.3565 _ DST.3567 _ TST.3569 _ DST.3705 _ DST.3785 DSM-Gist BV (Delft) _ UFA.3392 _ DPC.3491 _ UCH.3549 _ DST.3565 _ TST.3569 Datascope Biomaterials Research BV (Vaals) _ RGN.3477 De Beijer RTB BV (Arnhem) _ DWT.3458 Demkolec (Healen) _ EEL.3376 Denka International BV (Barneveld) _ WBI.3383

E ECN (Petten) _ DWI.3305 _ NNS.3404 _ TST.3418 _ DST.3421 _ DWT.3458 _ TEL.3467 EMCM (Nijmegen) _ RGN.3477 ESA/Estec (Noordwijk) _ TTN.3100 ESBE Nanoscale Technology Services (Delft) _ DEL.3690 ESTEC (Noordwijk) _ DWI.3305 Eco Chemie BV (Utrecht) _ UFA.3392 Elephant Dental BV (Hoorn) _ DST.3421 _ ATH.3637 EndoSonics Europe BV (Rijswijk) _ RGN.3462 Endosonics Corporation (Rancho Cordova) _ RGN.3462 EnergieNed (Arnhem) _ DWT.3458 Engelhard De Meern BV (De Meern) _ FAM.3051 _ UCH.3180 Enraf (Delft) _ DTN.3517 Entocare (Wageningen) _ LBI.3290 Etchform BV (Hilversum) _ TWI.3286 Euro-Diagnostica B.V. (Arnhem) _ UDG.3469 _ NCH.3699 Eurocast BV (Apeldoorn) _ DST.3421 Ex-Chrompack International BV (Middelburg) _ TEL.3417

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:10

Pagina 147


F FORMATEC TECHNICAL MOULDING BV (Goirle) _ DST.3421 FSM Europe BV (Sittard) _ TWI.3286 Flowserve BV (Hengelo) _ TST.3418 Fluent Europe Ltd. (Sheffield) _ DTN.3338 Fokker Services BV (Schiphol Airport) _ DWI.3305 _ DLR.3433 Fokker Space BV (Leiden) _ TTN.3100 _ ETN.3624 Fokker Special Products BV (Hoogeveen) _ DLR.3433 Frico Kaas Research (Dronrijp) _ UCH.3337 Fruitteeltpraktijkonderzoek (FPO) (Randwijk) _ WBI.3383

G GMI (Rijswijk) _ UBI.3566 Gastec NV (Apeldoorn) _ FAM.3051 Gemco Furnaces (Son) _ DME.3242 General Electric Plastics Europe BV (Bergen op Zoom) _ EWT.3453 Grontmij (De Bilt) _ DPC.3491

H HOP Technisch Adviesburo BV (Heesch) _ DST.3421 HYMEC BV (Sittard) _ AGN.3416 Hartmann en Braun AG (Frankfurt Am Main) _ NNS.3404 Haskoning BV (Nijmegen) _ NNS.3404 Hercules European Research Centre BV (Barnveld) _ GBI.3538 Hoechst Holland NV (Vlissingen) _ ACH.3560 Hogeschool ‘s-Hertogenbosch _ DCT.3406 _ DCT.3683 Holland Biomaterials Group (Enschede) _ NGN.3611 Honeywell BV (Emmen) _ TEL.3448 Hosokawa Micron BV (Doetinchem) _ WBI.3318 Howmedica International (Schönkirchen/Kiel) _ TWT.3395 Humeca BV (Enschede) _ NGN.3611

I ID-Lelystad BV (Lelystad) _ TTN.3468 _ UDG.3469 IDEE (Eindhoven) _ TEL.3324 IMEC vzw (Leuven) _ TEL.3324 INTRON (Sittard) _ ETN.3400 ITB Precisietechniek (Boxtel) _ DST.3421 Imation Research Ltd. (Essex) _ TEL.3409 Ingenieursbureau Coenecoop BV (Waddinxveen) _ EEL.3535 Innovation Partners (Leiden) _ TTN.3100 _ ETN.3624 Intervet International BV (Boxmeer) _ GBI.3538 _ UBI.3566 Intron BV (Houten) _ ETN.3400 IsoTis NV (Bilthoven) _ LGN.3249 Isogen Bioscience B.V. (Maarssen) _ UDG.3469 Itter Electronics (Hardenberg) _ ATH.3637

J JDS Uniphase Netherlands BV (Eindhoven) _ FAM.3449 _ NNS.3510 Jason Geosystems BV (Rotterdam) _ DTN.3547

K KEMA Nederland BV (Arnhem) _ EEL.3376 _ ETN.3400 _ EST.3553 KIM (Den Helder) _ DST.3567 KNMI (De Bilt) _ CWI.3403 _ DEL.3690 KPN Research (Leidschendam) _ EEL.3535 KTA A2000 (Amsterdam) _ EEL.3535 Kabeltelevisie Eindhoven NV (Eindhoven) _ EEL.3535 Karl Storz (Tuttlingen) _ AGN.3413 Kemira Agro Oy (Espoo) _ WBI.3318 Koelhuis Hillegom BV (Hillegom) _ LB I.3290 Koninklijk Verbond van Nederlandse Baksteenfabrikanten (De Steeg) _ DCT.3406 _ DCT.3683 Koninklijke Nederlandse Centrale Vereniging tot bestrijding van tuberculose (Den Haag) _ UDG.3469 Koppert BV (Berkel en Rodenrijs) _ WBI.3226 _ LBI.3290 _ WBI.3318 _ ABI.3526

L LBO (Lisse) _ WBI.3284 LC Packings - A Dionex Company (Amsterdam) _ TEL.3417 LUMC (Leiden) _ LGN.3496 Laboratorium voor Tropische Hygiëne (Amsterdam) _ UDG.3469 Lenka BV (Zoetermeer) _ NNS.3404 Licentec (Bilthoven) _ UDG.3469 London Processing Centre (Middlesex) _ DTN.3547 Lucent Technologies (Huizen) _ FAM.3449 _ EEL.3535

M MARIN (Wageningen) _ CWI.3403 MBI Beton BV (Veghel) _ ETN.3400 _ DCT.3406 MTI Milieutechnologisch Instituut C.V. (Andelst) _ NNS.3404 Magnetic Products Oosterhout BV (Oosterhout) _ TEL.3409 _ TEL.3463 Medelec Limited (Surrey,

147

Util_1607.qxd

148

4-4-2006

7:10

Pagina 148



Groot Brittannië) _ AGN.3416 Medisch Centrum Alkmaar _ UBI.3427 Medtronic Bakken Research Center BV (Maastricht) _ AGN.3416 Merck Ltd. (Poole) _ NCH.3495 Micro Montage BV (Hengelo) _ TEL.3324 _ TEL.3417 Mierij Meteo BV (De Bilt) _ DEL.3690 Mietec / Alcatel (Oudenaarde) _ DTN.3198 Mona Divisie (Woerden) _ UCH.3337 Moore Instruments Ltd. (Axminster) _ TTN.3248

N NCLR BV (Enschede) _ FOP.3483 _ TTN.3641 NIOO (Heteren) _ UBI.3227 _ UBI.3252 NIOO-CEMO (Yerseke) _ NNS.3404 NITG-TNO (Utrecht) _ DTN.3547 NIVR (Delft) _ TEL.3467 NIZO (Ede) _ UCH.3337 NKI (Amsterdam) _ ABC.3362 _ AGN.3413 NMi Van Swinden Laboratorium BV (Delft) _ DTN.3517 NOVEM (Utrecht) _ DWT.3458 NV Elektriciteits Producent (Zwolle) _ WCH.3268 NV NUON (Arnhem) _ DWT.3458 NV Nederlandse Gasunie (Groningen) _ DWI.3305 NV Nuon Technisch Bedrijf (Duiven) _ DWT.3458 NV Organon (Oss) _ UBI.3427 _ RGN.3498 NV SEP (Arnhem) _ DWT.3458 NVZP (Zeist) _ WBI.3668 Nedap NV (Groenlo) _ NG N.3611 Nederlandse Aardappel Associatie (Den Haag) _ WB I.3668 Nederlandse Algemene Keuringsdienst (Emmeloord) _ WBI.3668 Nonius BV (Delft) _ TEL.3324 _ ABC.3362

O OctoPlus BV (Leiden) _ UFA.3392 Océ-Technologies BV (Venlo) _ TEL.3417 Omicron (Taunusstein) _ DTN.3517 Oogziekenhuis (Rotterdam) _ GGN.3306 Ortomed BV (Zwijndrecht) _ TWT.3395

P PAQUES Bio Systems BV (Balk) _ WCH.3268 _ DPC.3491 PAV (Lelystad) _ WBI.3668 PIM-Tech BV (Apeldoorn) _ DST.3421 Palet Kabelcom (Maastricht) _ EEL.3535 Philips (Eindhoven) _ FOP.3483 Philips CFT (Eindhoven) _ DWT.3262 Philips Centre for Manufacturing Technology (Eindhoven) _ TTN.3641 Philips Competence Centre Plastics BV (Eindhoven) _ EWT.3453 Philips Components (Sittard) _ TWI.3286 _ TST.3418 Philips Electron Optics (Eindhoven) _ DTN.3517 Philips Flat Panel Display (Eindhoven) _ NCH.3495 Philips Lighting BV (Eindhoven) _ UCH.3696 Philips Mechatronics (Dordrecht) _ TEL.3324 Philips Medical Systems Nederland BV (Best) _ AGN.3413 Philips ODTC (Eindhoven) _ TEL.3463 Philips Optics (Eindhoven) _ NCH.3495 Philips Research Laboratories (Eindhoven) _ EEL.3157 _ DTN.3198 _ EEL.3207 _ AGN.3413 _ AGN.3416 _ TEL.3417 _ ANS.3455 _ EEL.3535 _ EPC.3562 _ UCH.3696 Philips Semiconductors (Nijmegen) _ DTN.3198 Pie Medical Equipment BV (Maastricht) _ RGN.3462 Pie Medical Imaging BV (Maastricht) _ RGN.3462 Plant Research International BV (Wageningen) _ UBI.3227 _ UBI.3252 _ WBI.3284 Plantenziektenkundige Dienst (Wageningen) _ LBI.3290 _ WBI.3318 Polaroid Europa BV (Enschede) _ TEL.3277 Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (Naaldwijk) _ UBI.3227 _ UBI.3252 Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (PPO) (Randwijk) _ WBI.3383 Primecare BV (Almelo) _ TEL.3277 Priva Hortimation (De Lier) _ DEL.3690 Produktschap Tuinbouw (Zoetermeer) _ LBI.3290 Proefstation voor Bloemisterij in Nederland (Aalsmeer) _ WBI.3226 Proefstation voor de Bloemisterij en Glasgroente (Naaldwijk) _ ABI.3526 Prummel Dental Laboratorium (Groningen) _ ATH.3637

Q QLT Pharmaceuticals Europe BV (Susteren) _ AGN.3413 Quest International (Bussum) _ GBC.3552 _ TST.3569 Quest International NV (Ashford, Kent) _ GCH.3365

R R & R Mechatronics (Zwaag) _ TEL.3467 RIVM (Bilthoven) _ NNS.3404 _ TEL.3467 _ UBI.3566 Raadgevend Ingenieursbureau (Amsterdam) _ DTN.3338 Research Centrum Kalkzandsteenindustrie (Hilversum) _ ETN.3400 _ DCT.3406 _ DCT.3683 Reynolds Aluminium Holland BV (Harderwijk) _ DME.3242 Rijks Instituut voor Kust en Zee (Den Haag) _ TEL.3467 Robosoft NV (Ieper) _

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:10

Pagina 149


TTN.3641 Roche Diagnostics GmbH (Mannheim) _ DST.3565 SKALAR Analytical (Breda) _ TEL.3467 SKF Linearsysteme GmbH (Schweinfurt) _ DWT.3262 SKF Multitec Benelux BV (Wilnis) _ DWT.3262 SRON (Utrecht) _ TWI.3286 _ FOP.3483 STOWA (Utrecht) _ DPC.3491 Schwind Benelux BV (Oosterbeek) _ AGN.3416 Scotia Quanta Nova plc (Guilford Surrey) _ AGN.3413 Shell Expro (Strand) _ DTN.3547 Shell International Gas (London) _ EST.3553 Shell Research Limited (Chester Cheshire) _ EST.3553 Shell Research and Technology Centre (Amsterdam) _ FAM.3051 _ UCH.3180 _ DWI.3305 _ GCH.3365 _ EEL.3376 _ EWT.3453 _ DTN.3547 _ EST.3553 _ EPC.3562 _ EST.3692 Shell SIEP BV (Rijswijk) _ CWI.3403 _ DTN.3547 _ DST.3785 Shell SIOP BV (Amsterdam) _ DTN.3338 Siemens AG (München) _ DTN.3198 Spikker Specials BV (Zevenaar) _ TST.3418 Spirotech BV (Helmond) _ DWT.3458 St. Elizabeth Ziekenhuis (Tilburg) _ UDG.3469 St. Maartensgasthuis (Venlo) _ TWT.3395 Stichting CUR (Gouda) _ ETN.3400 Stichting IFRF (IJmuiden) _ EEL.3376 Stichting Research Centrum (Hilversum) _ ETN.3400 Stirling Cryogenics & Refrigeration BV (Son) _ ETN.3624 Stork Digital Imaging BV (Boxmeer) _ TEL.3417 Stork NV (Amsterdam) _ TTN.3641 Stork Veco BV (Eerbeek) _ TWI.3286 Structural Laminates BV (Delft) _ DLR.3433 Stryker Howmedica Osteonics (Haarlem) _ TWT.3395 Stryker Trauma GmbH (Schönkirchen/Kiel) _ TWT.3395 Syngenta Seeds BV (Enkhuizen) _ UBI.3227 _ UBI.3252

T 3T BV (Enschede) _ TEL.3277 _ TEL.3467 TNO Bouw (Delft) _ ETN.3400 _ DCT.3406 _ DCT.3683 TNO Industrie (Eindhoven) _ WBI.3383 _ TEL.3448 _ TTN.3641 TNO Institute of Industrial Technology (Eindhoven) _ TST.3418 TNO TPD (Delft) _ DWI.3305 TNO Voeding (Zeist) _ WBI.3318 _ TEL.3467 _ GBI.3538 _ NGN.3611 TNO-FEL (Den Haag) _ FAM.3449 _ NNS.3510 TNOMEP (Apeldoorn) _ TTN.3100 _ ETN.3624 TNO-STB (Delft) _ TST.3418 _ DST.3421 TNO-TPD TU Delft _ DLR.3433 _ DTN.3517 Ten Cate Advanced Composites (Nijverdal) _ DLR.3433 Thales (Eindhoven) _ ETN.3624 Thales Cryogenics (Eindhoven) _ TTN.3100 _ ETN.3624 Thomson CSF/LCR (Orsay Cedex) _ TEL.3463 Tieman BV (Rockanje) _ AGN.3416

U UMC (Utrecht) _ TWT.3395 _ AGN.3416 _ RGN.3462 Unilever Research (Vlaardingen) _ UCH.3337 _ GCH.3365 _ NNS.3404 _ EWT.3453 _ TTN.3468 Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg (Leuven) _ TTN.3468 Universitair Ziekenhuis St. Rafael (Leuven) _ RGN.3477 Universiteit Leuven (Heverlee) _ TTN.3468 University of Minho, Azurem (Guimaraes) _ DCT.3406 _ DCT.3683 University of Southampton (Southampton) _ UBI.3566

V Van Berkel Nederland BV (Ridderkerk) _ TEL.3324 Van Tongeren Kennemer BV (Beverwijk) _ DTN.3338 Van der Have BV (Rilland) _ WBI.3288 Van der Zalm Machine- en Apparatenbouw (Wolvega) _ TST.3418 Vervuren Consultancy (Terheiden) _ TEL.3324

W WL - Delft Hydraulics (Delft) _ DWT.3296 _ DWI.3305 Wärtsilä NSD Nederland BV (Zwolle) _ DST.3567

X Xensor Integration BV (Delft) _ TEL.3448

Z Zelder BV (Gennep) _ WBI.3288 Zuiveringsschap Hollandse Eilanden (Dordrecht) _ DPC.3491

149

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:10

Pagina 150


PROF.DR. J.A. JANSEN

Onderzoek naar de invloed van fysisch-chemische, geometrische en mechanische implantaatparameters op wondgenezingsprocessen project NGN.2612

Util_1607.qxd

4-4-2006

7:10

Pagina 151

| NG N.2612

151

Technologiestichting STW. Utilisatierapport 2001

Recommend Documents