Technologiestichting STW
| Jaarverslag 2003
3
| Inhoud
Jaarverslag Technologiestichting STW | Jaaroverzicht
5
_ Het Innovatieplatform
5
_ EZ en OCW
5
_ Veranderende kennisinfrastructuur
6
_ figuur 15 t/m 17
28
_ tabel 4 t/m 7
30
_ figuur 18 t/m 20
32
_ tabel 8
36
| Toepassing en kennishandel
27
_ Overheidsinvesteringen in de kennisinfrastructuur (Bsik)
6
| Kennisdiffusie, Kennisdisseminatie, Valorisatie,
_ Open Technologieprogramma (OTP)
7
Utilisatie, Innovatie
29
_ Behandelingsduur projectvoorstellen
9
_ Overzicht totale octrooiportefeuille
29
_ Universitaire faciliteiten
9
_ Nulaanstellingen
9
| Resultaten in 2003
31
_ Vijf nieuwe ondernemingen
31
_ De overheid als gebruiker
10
_ Octrooiaanvragen
31
_ Uitvindersvergoeding
10
_ Octrooikosten
31
_ Chemische Wetenschappen
10
_ Overeenkomsten
31
_ Kennishandelexpertise
10
_ Inkomsten
33
_ Simon Stevin Meesterschap
12
_ Andere STW-Programma’s
12
_ NWO-programma’s en thema’s
13
| Onderzoek
34
14
| Inleiding
36
_ EZ
18
| Programmatisch activiteiten in 2003
_ Bijzondere taken
18
_ Internationaal
19
_ Financiële highlights
20
_ interview | PROF.DR. JOHN JANSEN _ NGT.6205
_ interview | DR. ANTON VEDDER _ ETC.5963 | In 2003 lopend onderzoek _ Eerder gehonoreerde projecten
36 38 55 56
| Bestuur en Bestuursraad
20
_ interview | DR.IR. MICHIEL MÜLLER _ ABI.4929
58
| Bureau
21
_ interview | DR.IR. RICHARD HEUSDENS _ DEL.4625
65
| Diversen
21
_ interview | DR.IR. HENNY SPAAN _ EWO.5423
76
_ interview | DR.IR. MARCEL TER BRAKE _ TTF.5677
92
_ STW in de pers
21
_ Lidmaatschappen en adviezen
21
| Tot slot
24
| Conferenties, workshops en symposia
25
| Prijzen en eerbewijzen
26
_ interview | DR. HANS HELDER _ WBI.4725 _ Gehonoreerde projecten in 2003 _ interview | PROF.DR. JOKE BOUWSTRA _ LGT.6117 _ Beëindigde projecten in 2003
102 108 116 122
_ interview | IR. PETER SOMERS EN | Statistische gegevens _ tabel 1
PROF.DR.IR. JOSEPH BRAAT _ DTN.4323
126
8
_ figuur 1
11
| Lijst van gebruikers
_ figuur 2 en 3
13
| Jurykamers en commissies
145
_ figuur 4 t/m 6
17
| Lijst van afkortingen
150
_ figuur 7 en 8
19
_ tabel 2 en 3
21
_ figuur 9 t/m 14
22
| Financieel verslag
138
153
4
jaarverslag 2003
| Bestuur Prof.dr.ir. P.M. Dewilde, voorzitter Technische Universiteit Delft Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt, vice-voorzitter Universiteit Twente Mw.dr. E.M.M. de Brabander-Van den Berg DSM Fine Chemicals Dr. F.J.A.M. Greidanus Philips Research Laboratories Ir. D.Ph. Schmidt TPD-TNO1 Prof.dr. F.W. Saris Universiteit Leiden2
| Bestuursraad Prof.dr. P.M.G. Apers Universiteit Twente Prof.dr.ir. D.H. van Campen Technische Universiteit Eindhoven3 Prof.dr. W.M.J. van Gelder Technische Universiteit Eindhoven, Numico3 Ir. N.G. Ketting Commissie MER4 Dr. C.J. Kroese Kadaster5 Prof.dr. J.H. van Lint Technische Universiteit Eindhoven Mw.dr. M.J. de Nie-Sarink Shell Pensioenfonds Beheer BV Ir. A.A.J. Reuver IBM Nederland NV5 Prof.dr.ir. K. van ’t Riet S&P-TNO (sinds oktober niet meer werkzaam bij TNO) Ir. J.A. Roels Gist-Brocades BV Prof.dr. F.W. Saris Universiteit Leiden6 J.F. Sistermans Universiteit Twente3 Prof.dr.ir. G. van Straten Wageningen Universiteit Prof.dr.ir. C.T. Verrips Unilever Research Laboratorium7 Dr. S. Wittekoek ASML BV Ir. D.Ph. Schmidt vertegenwoordiger TNO2 Prof.ir. J. Witteveen vertegenwoordiger KIvI4 | Directie 1
sinds februari
2
tot februari
Dr. C.A.M. Mombers9
3
tot maart
Dr. J.W. Maas10
4
tot december
Mw. R.L.C. Wijnans
5
sinds juni
6
sinds mei
7
tot juli
8
tot november
9
sinds november waarnemend directeur
Drs. F.J.G. van de Linde
8
10
sinds 8 december directeur
5
| Jaaroverzicht
Het jaar 2003 kan zonder meer wor-
is met de realisatie van de Europese
Kamer gepleit, of liever gezegd weder-
den gekenschetst als het jaar van de
ambitie. De politieke aansturing van
om gepleit, voor een Nederlandse
ontdekking van de innovatie. Na jaren
ons nationale innovatiesysteem,
variant op dat programma.
van moeizaam pleidooi bij de politiek
waarvan publieke R&D een belangrijk
STW zal in het komende jaar met
voor versterking van het wetenschap-
onderdeel is, moet helpen om
andere partijen de haalbaarheid
pelijk onderzoek werd innovatie tot
obstakels bij de afstemming van
verkennen van een dergelijk
veler verrassing één van de thema’s in
de vraag en het aanbod van nieuwe
Nederlands initiatief.
de campagne voor de Tweede
kennis uit de weg te ruimen en om
Kamerverkiezingen. In navolging van
een nieuw elan te geven aan de
D’66 hebben ook de andere politieke
synergie tussen publieke en private
partijen zich over dit onderwerp uit-
partijen. Voor STW is deze gebeur-
gesproken, waardoor de politieke
tenis van bijzondere betekenis omdat
Met de Innovatiebrief en het
bewustwording omtrent het belang
de doelstellingen van het Platform
Wetenschapsbudget 2004 hebben de
van onderwijs en onderzoek voor
raken aan de kern van de STW-missie,
ministers van Economische Zaken en
onze economie en samenleving in het
namelijk bevordering van goed tech-
Onderwijs Cultuur en Wetenschap
afgelopen jaar enorm is toegenomen.
nisch wetenschappelijk onderzoek en
duidelijk het signaal afgegeven dat
De haperende economie en de
de toepassing daarvan door gebrui-
de overheid keuzes wil maken in de
Lissabon-doelstelling om Europa in
kers, in merendeel het bedrijfsleven.
te stimuleren onderzoeksrichtingen
2010 tot de meest dynamische en con-
Op basis van haar ervaringen op het
en streeft naar focus en massa,
currerende kenniseconomie van de
gebied van publiek-private samen-
excellentie en waardecreatie. De
wereld te maken, hebben ongetwijfeld
werking heeft STW dit platform niet
gebieden ICT, genomics en nanotech-
geholpen om die bewustwording te
alleen gewezen op het belang van
nologie zijn daarbij benoemd tot
vergroten.
kiezen op kwaliteit en scheppen van
nationale prioriteiten.
ruimte voor nieuwe ideeën, maar ook
Gezien het open karakter van het
Voor STW is in deze context in 2003
op de noodzaak de kloof te overbrug-
Open Technologieprogramma (OTP)
een aantal gebeurtenissen van bijzon-
gen tussen het eindproduct van uni-
van STW, dat vroegtijdig ruimte
dere betekenis geweest, namelijk de
versitair wetenschappelijk onderzoek
biedt aan nieuwe wetenschappelijke
instelling van het Innovatieplatform,
en de start van het innovatieproces
ontwikkelingen met goede perspec-
de Innovatiebrief, het Wetenschaps-
binnen een private onderneming.
tieven voor utilisatie, is het niet te
budget en het kabinetsbesluit om
In de praktijk is het nog vaak zo
verwonderen dat deze terreinen ook
800 miljoen euro te investeren in de
dat een onderzoeker meent dat het
prominent bij STW figureren. Wij
kennisinfrastructuur.
academische ei is gelegd, maar dat
begrijpen dat de overheid uitdrukke-
zijn klant, met name de (MKB-)onder-
lijk inzet op deze terreinen. Nederland
nemer nog met de vraag zit hoe dit ei
is echter niet uniek in haar keuze voor
moet worden uitgebroed. In navolging
de drie genoemde speerpuntgebie-
van het al vele jaren zeer succesvolle
den, wat moge blijken uit het feit dat
Met de instelling van het Innovatie-
Small Business Innovative Research
goede onderzoekers binnen een inter-
platform onder leiding van de
programme (SBIR) in de Verenigde
nationaal referentiekader werken en
minister-president geeft de overheid
Staten heeft STW bij het Innovatie-
in die optiek ook hun bench marks
duidelijk aan dat het haar menens
platform en bij leden van de Tweede
plaatsen. Door nationale stimulering
Het Innovatieplatform
EZ en OCW
6
jaarverslag 2003
| Jaaroverzicht
van specifieke onderzoeksgebieden
dienstverlening in publiek-private
wijze van STW. Deze reputatie willen
kan onze internationale impact enorm
samenwerking.
wij in de komende jaren graag blijven
verbeteren. In die zin steunen wij het
STW beschouwt het OTP als kern van
waarmaken, ook in de nieuwe taken
overheidsbeleid. Wel is te hopen dat
haar activiteit en blijft daaraan in de
en programma’s die naast het OTP
niet de illusie ontstaat dat met tijde-
toekomst grote waarde hechten. In
zullen worden opgepakt.
lijke maatregelen of met een tijdelijke
aansluiting daarop wil STW nadruk-
aansturing grote structurele effecten
kelijk bijdragen aan de dynamiek in
kunnen worden bereikt. Veel zal
het onderzoeksveld en aan de beant-
Overheidsinvesteringen in de
afhangen van de manier waarop de
woording van relevante onderzoeks-
kennisinfrastructuur (Bsik)
nieuwe beleidsmaatregelen hun
vragen uit de marktsector. Dit houdt in
structurele inbedding krijgen.
dat wij in de komende jaren actiever
Het besluit van het kabinet om ruim
zullen zoeken naar mogelijkheden om
800 miljoen euro te investeren in de
schaalgrootte en samenhang in
kennisinfrastructuur betekent voor
onderzoeksactiviteiten te bevorderen
STW werk aan de winkel. Wij voelen
en om doorstroming van kennis in de
ons zeer vereerd dat de consortia van
De Nederlandse kennisinfrastructuur,
innovatieketen te stimuleren. Zoals in
NanoNed, het grootste project in het
of althans de aansturing daarvan, was
dit jaarverslag beschreven, hebben wij
kader van Bsik (95 miljoen euro) en
in 2003 flink in beweging. De vorming
hiervoor voldoende aanknopingspun-
van Tissue Engineering (25 miljoen
van onderzoeksconsortia, de toene-
ten. Het OTP-netwerk biedt een uitste-
euro) onze organisatie hebben
mende gerichtheid op waardecreatie
kende basis om op verder te bouwen.
gevraagd de uitvoering van deze
en innovatie, de stroomlijning van het
In 2004 zullen de mogelijkheden wor-
projecten te verzorgen. Tissue
EZ-instrumentarium, de toenemende
den verkend om, met behoud van de
Engineering zal worden uitgevoerd in
centrale regie over publiek onderzoek
openheid van de STW-aanpak, nieuwe
samenwerking met ZonMW. De taken
op deelterreinen, de toenemende
onderzoeksactiviteiten te starten met
van STW betreffen daarbij niet alleen
behoefte aan kenniswerkers in de
(clusters van) bedrijven en goede
de financieel-administratieve afhan-
maatschappij, de samenwerking van
onderzoeksgroepen (al dan niet pro-
deling en het bestuurssecretariaat,
de drie Technische Universiteiten, het
grammatisch). Dit om het starten van
maar ook de onderzoeksbegeleiding
zijn alle elementen in deze dynamiek.
bedrijven te stimuleren en om meer
door middel van gebruikerscommis-
STW wil hierin bewust meebewegen.
programma’s (al dan niet in samen-
sies en de inbreng van expertise en
Temeer ook omdat de inzet voor het
werking met derden) uit te voeren. Er
dienstverlening op het gebied van
nieuwe beleid sterk appelleert aan de
zal aansluiting worden gezocht bij het
kennisbescherming en kennishandel.
missie van STW.
nieuw te ontwikkelen programmatisch
Ten derde is STW betrokken bij de uit-
Daarom kiezen wij voor de komende
instrument van EZ en bij de bestaan-
voering van het project Freeband
tijd voor een verdere uitbouw van het
de samenwerking met spelers als
Communication (30 miljoen euro). In
goede dat STW aan Nederland BV te
NWO, de regieorganen en Senter.
dit geval is STW onderuitvoerder voor
Veranderende kennisinfrastructuur
het Telematica Instituut en neemt zij
bieden heeft, namelijk: bevordering van goed technologisch onderzoek,
Het veld van onderzoekers en gebrui-
de monitoring van onderzoeks-
transparantie in aanpak en besluitvor-
kers heeft tijdens de evaluatie van
projecten voor haar rekening.
ming, expertise op het gebied van
STW in 2001/2002 aangegeven grote
Uitvoering van deze Bsik-projecten
kennisbescherming en -exploitatie en
waardering te hebben voor de werk-
betekent niet alleen een uitbreiding
| jaaroverzicht
voor het STW-bureau, maar ook een
Africa: affordable HIV stageing’ (het
breid netwerk van samenwerkende
verandering van de positionering van
snel opsporen van HIV-infecties,
onderzoeksgroepen met daaromheen
STW in het veld. Het vertrouwde
project TGT.6146), maar ook initiatie-
een uitgebreid netwerk van bedrijven
STW-imago, gebaseerd op het Open
ven die aansluiten bij bestaande STW-
en andere gebruikers. Het aantal
Technologieprogramma, ondergaat
thema’s zoals Genomics, Schone en
‘losse projecten’, dat wil zeggen pro-
met de uitvoering van NanoNed en
Zuinige Verbranding, Scheidings-
jecten van een onderzoeksgroep die
Tissue Engineering een duidelijke
technologie en Wiskunde Toegepast.
geen connecties heeft met andere STW-onderzoeksgroepen, is in feite
differentiatie. Zo zal STW in de hierboven genoemde dynamiek ook in
In het OTP heeft ieder onderzoeks-
klein, minder dan 10 procent. Een
de komende tijd de nodige verande-
initiatief van voldoende hoge kwaliteit
opvallende constatering is dat onder-
ringen ondergaan. De aandacht voor
een kans. Dit is één van de weinige
zoeksgroepen van verschillende
kwaliteitsbewaking, transparantie,
mogelijkheden tot financiering van
onderzoeksinstellingen in het kader
kennisbescherming en -exploitatie bij
vernieuwende toepassingsgerichte
van het OTP vaker met elkaar samen-
het onderzoek zullen echter sleutel-
onderzoeksplannen, waarvoor
werken (namelijk bij meer dan dertig
elementen in onze werkzaamheden
gewoonlijk nog geen speciale pro-
procent van de projecten) dan in het
blijven.
gramma’s bestaan of waar een multi-
geval van speciale programma’s
Dat Bsik en OTP voor elkaar geens-
disciplinaire uitvoering noodzakelijk
(minder dan twintig procent van de
zins wezensvreemde activiteiten zijn,
is. In het OTP worden nieuwe trends
projecten). Soms nemen zelfs vier
moge blijken uit het feit dat veel
in het onderzoeksveld daarom vaak al
verschillende onderzoeksinstellingen
STW-onderzoekers deelnamen in
in een vroeg stadium zichtbaar. In dit
deel in de uitvoering van een project.
deze derde investeringsronde, ook bij
jaarverslag geven wij voor het eerst
Hieruit kan men concluderen dat
projecten waarin STW niet betrokken
inzicht in gebieden waarin wij bijzon-
de vrije formule van het OTP volop
was. Een leuke bijzonderheid daarbij
dere activiteit signaleren (zie tabel 1).
ruimte biedt tot zelforganisatie, dat wil zeggen organisatie vanaf de
was dat het best beoordeelde Life Sciences voorstel (‘Ecogenomics’)
Daarnaast zijn er natuurlijk ook
werkvloer in plaats van bovenaf.
werd ingediend door BioDetection
gebieden waarop wij minder projecten
De dominante aanwezigheid van de
Systems, een bedrijf dat voortkwam
krijgen. Dat kan duiden op een gerin-
grote vijf Nederlandse R&D-bedrijven
uit OTP-project WBI.2823.
ger belang van het onderwerp, maar
en van organisaties als TNO en DLO is
het kan ook het gevolg zijn van
niet verrassend. Wel valt op dat deze
nieuwe programma’s die door derden
invloed afneemt. Het OTP-netwerk
worden uitgevoerd.
is dynamisch. Door het starten van
Open Technologieprogramma (OTP)
nieuwe projecten worden steeds Het OTP, één van de kernactiviteiten
Omdat men wellicht kan denken dat
nieuwe samenwerkingsrelaties en
van STW, kreeg in 2003 een uitbrei-
een open programma weinig samen-
nieuwe gebruikerscontacten aange-
ding in de vorm van 63 nieuw gehono-
hang vertoont, hebben wij onlangs
gaan die aansluiten bij actuele
reerde projecten op velerlei terrein.
een nadere analyse gemaakt van de
behoeften in onderzoek en markt.
Daarnaast werden in dit jaar ook
portefeuille die STW sinds 1990 heeft
184 nieuwe voorstellen ingediend.
opgebouwd (zie kader op pagina 11).
Soms voor STW zeer verrassende
Men mag concluderen dat het OTP-
nieuwe onderwerpen, zoals ‘Aids in
onderzoek plaatsvindt in een uitge-
7
8
jaarverslag 2003
| Jaaroverzicht
tabel 1
bijzondere activiteiten in het onderzoeksveld
Gebied
Toelichting
Medische technologie
Multidisciplinair onderzoek, met inbreng vanuit onder andere werktuigbouwkunde, natuurkunde en scheikunde (bijvoorbeeld miniaturisering, stromingsonderzoek en nieuwe materialen). Imaging technieken (bijvoorbeeld voor de reductie en localisering van röntgenstraling).
Parallel programmeren
Met name voor ‘network-on-chip’ (een meta-chip die zo is georganiseerd dat taken parallel uitgevoerd kunnen worden, waardoor de communicatie geminimaliseerd wordt) en ‘tile-based architectuur’ (combinatie van verschillende taak-specifieke en generieke processoren, waarbij een van de processoren moet beslissen hoe een metataak in taken opgedeeld wordt en welke processor welke taak doet). Mogelijkheden om automatisch een serieel omschreven programmeercode om te zetten naar parallelle computercode.
Geïntegreerde werktuigkundige
Voor controlerende en sturende functies in technisch ingewikkelde processen, bijvoorbeeld toepassingen van
en elektronischesystemen
MEMS.
‘Nutritional genomics’
Het inzetten van genomics-kennis voor betere voedingsmiddelen en gezondheidsbevordering.
‘Multi-scale modelling’
Technieken om verband te leggen tussen eigenschappen van materialen op verschillende schalen, bijvoorbeeld eigenschappen die op kleine schaal worden vastgesteld en de extrapolatie daarvan naar grotere schalen. Toepasbaar in vakgebieden, zoals civiele techniek, werktuigbouwkunde, lucht- en ruimtevaarttechniek en materiaalkunde.
Verbrandingsprocestechnologie
Nog geen ‘proven technology’ Numerieke technieken zijn nu pas geschikt om grip te krijgen op het beter begrijpen van de fundamenten van het verbrandingsproces (stroming, turbulentie en verbranding). Samen met FOM werkt het STW-Platform Schone en Zuinige Verbranding aan een programma om op fundamenteel gebied doorbraken te bewerkstelligen.
Financiële wiskunde
Wiskundig onderzoek voor toepassing in de financiële sector. Dit sluit aan op het programma Wiskunde Toegepast.
Ontzwaveling en (de)nitrificatie
Geen nieuw onderwerp, wel nieuwe wegen: in de milieubiotechnologie zijn er het ‘anammox proces’ en het ‘sulfide oxidatie proces’ voor ontzwaveling van brandstof. Beide processen zijn ontstaan uit eerdere STWprojecten en genereren duidelijk utiliseerbare kennis.
Optische netwerken en schakelingen
Integratie van protocollen, fysieke optische netwerkarchitectuur en de daarvoor benodigde optische componenten met onderlinge afstemming tussen de software en de hardware. Afstemming tussen 1) de informatici (de protocol-ontwikkelaars) 2) de ontwerpers van fysieke netwerkarchitecturen en 3) de componenten en devices ontwikkelaars.
Radartechnologie ‘Cybersecurity’
Ontwikkelingen op het gebied van antennes, ook in de mobiele communicatie. In een globale ICT infrastructuur zoals steeds meer gangbaar wordt, zal de traditionele computerveiligheid niet meer afdoende zijn: zij moet op alle niveaus geïntegreerd worden. Het gloednieuwe Sentinels-programma (www.sentinels.nl) gaat hierover.
‘Ubiquitous intelligence’
‘Omnipresent computing’ of ‘ambient intelligence’. Computers zijn overal. Overal is informatie en intelligentie
Software Engineering
Software-architectuur en ontwerp op systeemniveau: een poging om de kennis en het inzicht van systeem-
beschikbaar. Hiermee sterk verband houdend: embedded systems en Sentinels.
ontwerpers te abstraheren en hier een gedegen en onderbouwde methode van te maken. Dit kan ook om gemengde hardware/software projecten gaan. Ook hier een verband met embedded systems en met het programma JACQUARD.
| jaaroverzicht
Gebied
Toelichting
Toepassingen van magnetisme
In micro-elektronica, magnetisch koelen, magnetische sensoren. Ook voor het meten van kleine of hoogfrequente electromagnetische signalen (bijvoorbeeld hartpuls): squids, MRI.
Local drug delivery Nanotechnologie
Nieuwe wijzen van aanpak voor dit aloude doel, bijvoorbeeld met behulp van ultrageluid. Manipulatie op nanoschaalvan vloeibare kristallen en toepassingen van quantum dots: Voorbeelden van nanotechnologische ontwikkelingen die aansluiten op het Bsik-programma NanoNed.
Gebieden waarop verder veel projecten bij STW lopen, zijn: milieu en duurzaamheid, embedded systems, miniaturisatie (microsysteem technologieën, lab-on-a-chip), multi-media, convergentie en integratie van systemen, breedband ICT (met name op het onderdeel mobiel), adaptive systems (een onderdeel van neurale netwerken), microreactortechnologie en scheidingstechnologie.
Behandelingsduur projectvoorstellen
Universitaire faciliteiten
De in ons vorige jaarverslag genoem-
Naar aanleiding van een aantal voor-
aanspraak op kenniseigendom, van
de doelstelling om de behandelings-
komende situaties heeft het STW-
STW en onderzoeksinstelling.
duur van projectvoorstellen te
bestuur zich in de loop van het jaar
verkorten tot gemiddeld zes maanden
gebogen over vragen betreffende
is gehaald. Deze was in het afgelopen
kosten van universitaire faciliteiten,
jaar namelijk 5,9 maanden met een
nulaanstellingen van projectleiders en
standaarddeviatie van 1,9 maanden
de soms dubbele rol van de overheid
Bij onderzoekers met een nulaanstel-
(gemeten van het moment van
als onderzoeksfinancier én als
ling bij een universiteit die bij STW
acceptatie van het voorstel tot de
gebruiker.
een project verwerven, kan de situatie
datum van het besluit door het STW-
Met enige regelmaat kreeg STW
ontstaan dat de universiteit zich niet
bestuur). De spreiding in de behande-
vanuit het veld verzoeken om interne
gebonden acht aan de hiervoor
lingsduur hangt samen met enerzijds
doorberekeningskosten voor facili-
beschreven infrastructurele inbreng
de mogelijkheid van continue indie-
taire voorzieningen te vergoeden.
in het onderzoek. Bovendien is in een
ning (denk aan de invloed van vakan-
Het bestuur besloot echter de oude
dergelijke situatie de kenniseigendom
tietijd) en anderzijds het feit dat
beleidslijn te handhaven, namelijk
van de universiteit niet geregeld (de
omvangrijke projecten, of projecten
dat STW wel bereid is om gebruiks-
universiteit is dan de facto geen werk-
met een complexe situatie rond de
goederen en investeringskosten voor
gever). Omdat een dergelijke situatie
intellectuele eigendomsrechten, soms
haar rekening te nemen, maar dat de
ongewenst is, besloot het STW-
een langere behandelingsduur vergen.
onderzoeksinstelling verantwoordelijk
bestuur om onderzoekers met een
blijft voor alle overige (exploitatie)
nulaanstelling niet langer toe te laten
lasten van universitaire voorzieningen.
als aanvrager. Alleen wetenschappe-
De Colleges van Bestuur van de
lijk personeel (UD’s, UHD’s en hoog-
universiteiten zijn hiervan per brief
leraren, niet aio’s en post-docs) met
op de hoogte gesteld. Zo blijft dus
een bezoldigd dienstverband bij de
het uitgangspunt van kracht dat
universiteiten of bepaalde instituten
STW-projecten een gezamenlijke activiteit zijn, met een gezamenlijke
Nulaanstellingen
9
10
jaarverslag 2003
| Jaaroverzicht
voor wetenschappelijk onderzoek
STW-werkwijze: een gebruikers-
De afspraak is gemaakt dat STW en
kunnen indienen. In geval van emeriti
bijdrage moet nieuw, specifiek en
CW beurtelings de administratie van
zal het Bestuur de zaak per geval
inzichtelijk zijn en de eventuele
dergelijke samenwerkingsprogram-
bezien, waarbij altijd de voorwaarde
claims wat betreft tegenprestatie
ma’s voor hun rekening nemen om de
zal gelden dat de universiteit de
moeten in overeenstemming zijn met
uitvoering niet al te gecompliceerd te
beschikbaarheid van infrastructuur
het STW-kennishandelbeleid.
maken.
Uitvindersvergoeding
Kennishandelexpertise
In één geval is de rechter er aan te
Ten aanzien van de kennishandel
pas gekomen. Het betreft een ex-
willen wij op deze plaats vermelden
onderzoeker op een STW-project die
dat STW ook buiten het kader van
aanspraak maakt op een persoonlijke
het OTP haar diensten aan NWO-
vergoeding voor zijn uitvinderschap
gebieden en aan derden aanbiedt
In 2000 heeft STW voor de categorie
(Rijksoctrooiwet 1995 artikel 12.6).
waar het gaat om ondersteuning van
projecten met een budget groter dan
In eerste instantie heeft de rechter
kennisbescherming en juridische
500.000 euro de regel ingevoerd dat
NWO/STW in het gelijk gesteld.
kennishandelzaken. STW en het
gebruikers een bijdrage in de onder-
De zaak loopt echter nog in hoger
Algemeen Bestuur van NWO blijven
zoekskosten moeten leveren, in geld
beroep. In de loop van 2004 zal de
er naar streven om binnen de eigen
dan wel in natura. Deze zogeheten
Centrale Raad van Beroep zich hier-
NWO-organisatie een eenheid van
staffelbijdrage is ingevoerd om te
over buigen.
beleid en praktijk tot stand te brengen
garandeert en dat de intellectuele eigendomsrechten zijn geregeld. STW zal de kwestie van de nulaanstellingen te zijner tijd met de VSNU bespreken.
De overheid als gebruiker
voorkomen dat een te groot deel van
in kennisbescherming en kennisover-
het OTP-budget wordt besteed aan
dracht. In het komende jaar wil STW
omvangrijke, veelal samenwerkings-
Chemische Wetenschappen
zich bezinnen op de vraag hoe zij beter invulling kan geven aan deze
projecten. Momenteel is meer dan 30 procent van het aantal projecten
In het kader van het OTP werd ook
expertisefunctie (zie verder hoofdstuk
groter dan 500.000 euro.
in het afgelopen jaar samengewerkt
Toepassing en kennishandel).
In het geval dat de overheid optreedt
met het NWO-gebied Chemische
als (meebetalende) gebruiker in STW-
Wetenschappen (CW), dat een aantal
In samenwerking met VNO/NCW
onderzoek, moet men zich vanwege
onderzoeksprojecten begeleidde en
gaven wij actief ondersteuning aan
de Europese mededingingswetgeving
daarvoor de kennishandel verzorgde.
de ontwikkeling van een algemeen
afvragen of een dergelijke extra steun
Het aantal lopende chemische onder-
universitair octrooibeleid, alsook
is geoorloofd. Het bestuur conclu-
zoeksprojecten nam in 2003 verder af
aan het totstandkomen van algemene
deerde dat de overheid als een private
tot ongeveer 55 stuks. Dit ging
richtlijnen voor publiek private
gebruiker moet worden beschouwd
gepaard met een herschikking van de
samenwerking in de vorm van een
wanneer er sprake is van ‘tegen-
werkverdeling binnen het CW-bureau.
Memorandum of Understanding. Het
prestatie’ of ‘winstoogmerk’ in ruil
Naast het OTP werkt STW samen met
doel daarvan is om de formulering
voor de bijdrage. Voor het overige kan
CW in enkele programma’s, zoals het
van een beleid en de naleving daarvan
worden volstaan met de bestaande
programma Scheidingstechnologie.
beter aan elkaar te koppelen.
11
| jaaroverzicht
figuur 1
de STW-gebruikerscontacten in 2003
In de loop van de jaren heeft STW een
onderzoekers en gebruikers opgebouwd.
2% overige niet-academische gebruikers
Vrijwel ieder nieuw OTP-project draagt bij
3%
overheid
aan een verdere uitbouw van dit netwerk
6%
ziekenhuizen
of aan het leggen van nieuwe verbanden.
13%
uitgebreid netwerk van samenwerkende
21%
bedrijven (grote vijf) Philips Shell Akzo DSM Unilever
TN O/ D LO/GTI’s
Door de projectmatige aanpak van het OTP is er sprake van een continue dynamiek. Deze dynamiek is mede een gevolg van ontwikkelingen in de omgeving van kennisinstellingen. Bedrijven veranderen van interesse of van strategie, veranderen soms van eigenaar of houden op te bestaan, met als gevolg dat verbanden tussen publieke
55%
en private partijen in het onderzoek worden
bedrijven (overige)
aangegaan of verbroken. Het STW-netwerk geeft een continue afbeelding van nieuwe bewegingen in het onderzoeksveld.
uitgebreide relaties onderhouden met de
steeds meer onderzoeksprogramma’s
In een terugblik op de periode vanaf 1990
overige kennisinfrastructuur.
opgezet met vooral de grote bedrijven.
heeft het STW-netwerk met ongeveer
Een opvallende trend in de periode
Dergelijke programma’s hebben in hoofd-
1300 verschillende bedrijven en gebruikers-
1990–2003 is dat de representatie van de
zaak een fundamenteel wetenschappelijke
organisaties te maken gehad. Daar komt
grote vijf in het STW-netwerk afneemt.
inslag en zijn minder gericht op kennis-
bij het aantal gebruikers waarmee contrac-
In deelname aan het aantal gebruikers-
handel en daadwerkelijke toepassing.
ten zijn gesloten en die niet in gebruikers-
commissies uitgedrukt is hun aanwezigheid
Het STW-kennishandelbeleidbetekent
commissies waren vertegenwoordigd. Zo’n
in de tweede helft van deze periode terug-
voor de grote bedrijven soms een
600 verschillende bedrijven namen in die
gelopen met ongeveer 14 procent ten
hindernis, wanneer die kennis via andere
periode meerdere malen deel in het OTP,
opzichte van de eerste helft. Voor Philips
wegen zonder commerciële voorwaarden
waarbij sommige, zoals de grote vijf, zeer
was er zelfs sprake van een afname met
beschikbaar is. Deze ontwikkelingen zijn
frequent in STW-onderzoek participeerden.
23 procent, ook al blijft Philips voor STW
ongetwijfeld van invloed geweest.
Zoals figuur 1 aanduidt, waren de grote
verreweg de grootste speler.
Tegenover deze afname in de vertegen-
vijf in deze periode dominant aanwezig.
Deze verschuiving voltrekt zich tegen de
woordiging van de grote vijf staat een
Gezamenlijk namen zij deel in 56 procent
achtergrond van een aantal ontwikkelingen.
toestroom van kleinere bedrijven en de
van de STW-gebruikerscommissies.
Grote bedrijven als Shell, Akzo en KPN
opkomst van het aantal buitenlandse
Daarnaast zijn ook organisaties zoals TNO,
sloten centrale research laboratoria.
partners. Steeds vaker heeft STW te
DLO en de GTI’s belangrijke afnemers
Akzo verkocht Organon Teknika en diverse
maken met buitenlandse contractpartners.
van STW-onderzoek. Gezamenlijk namen
veredelingsbedrijven verkochten of sloten
Er komen dus meer spelers op de markt.
zij deel in 40 procent van alle OTP-
hun R&D-vestiging.
In 2003 namen 261 nieuwe gebruikers deel
projecten, waarmee duidelijk wordt dat
Andere NWO-geledingen en onderzoeks-
in STW-gebruikerscommissies, waaronder
deze organisaties net als de grote bedrijven
organisaties hebben in de loop van de jaren
61 buitenlanders.
12
jaarverslag 2003
| Jaaroverzicht
verdere invulling te geven aan het
Simon Stevin Meesterschap
Andere STW-Programma’s
Tijdens de startconferentie van het
Als nieuwe programma-activiteiten
(5 miljoen euro per jaar voor vijf jaar)
gezamenlijke ZonMW/STW-program-
van STW zijn voor dit jaar te noemen
dat het Algemeen Bestuur van NWO in
ma ‘Tissue Engineering’ op 7 novem-
NanoImpuls en Sentinels (zie ook het
2001 aan STW heeft toegezegd. De
ber werd aan prof.dr. J.A. Jansen
hoofdstuk Onderzoek).
besluitvorming over deze invulling
geoormerkte OTP-genomicsbudget
verloopt echter langzamer dan
(Universitair Medisch Centrum St. Radboud) het Simon Stevin
Met NanoImpuls, een Impuls-
gehoopt, zodat wij voor het derde jaar
Meesterschap uitgereikt. De prijs is
programma van EZ, werd een forse
op rij geen gebruik hebben kunnen
aan hem toegekend voor zijn grote
stimulans gegeven (23 miljoen euro)
maken van dat toegezegde accres.
verdiensten op het gebied van bio-
van het nanotechnologisch onderzoek
Op het totaal van de STW-begroting
materialen en tissue engineering. Het
in Nederland met het doel om de
bezien, werd met de nieuwe program-
belangrijkste thema van het werk van
nationale krachten op dit terrein te
ma’s Sentinels en Genomics dit jaar
John Jansen (1953) is ‘Wondgenezing
versterken en te bundelen. STW zal
8,1 procent van het budget uitgegeven
rondom implantaten’, dat wil zeggen,
voor dit programma de bureautaken
aan speciale programma’s buiten het
hoe cellen en lichaamsweefsels
verzorgen, evenals voor het Bsik-
OTP (zie figuur 3). Dit is nog onder de
reageren op implantaatmaterialen en
programma NanoNed.
richtlijn die de financiers NWO en
hoe beschadigde weefsels op een zo
De definitieve start van Sentinels
EZ naar aanleiding van de evaluatie
natuurlijk mogelijke wijze kunnen
(dit onderzoek is gericht op veiligheid
voor STW hebben vastgesteld. Echter
herstellen. Met de 500.000 euro, die
van ICT, netwerken en informatie-
in 2002 en 2003 zijn door STW uit
aan het Meesterschap is verbonden,
systemen) werd mogelijk gemaakt
OTP-middelen voor de programma’s
gaat prof. Jansen een nieuw bo-
door een toezegging van 2,5 miljoen
JACQUARD, Sentinels, Scheidings-
tcement ontwikkelen op basis van
euro door EZ. NWO besloot al eerder
technologie en PROGRESS II ver-
calciumfosfaat. Zie ook de toelichting
2,5 miljoen te investeren in dit
plichtingen aangegaan, zodat binnen
van het SSM-programma in het hoofdstuk
programma, dat inclusief de eigen
enkele jaren aan deze richtlijn zal
Onderzoek op pagina 49. Een interview
bijdrage van STW en bedrijfsbijdragen
worden voldaan. In 2003 is uit het
met prof. Jansen staat op pagina 14.
een omvang zal hebben van ongeveer
OTP-basisbudget 9 miljoen euro toe-
10 miljoen euro voor acht jaar.
gekend aan speciale programma’s.
Op het gebied van genomics nam
In de komende jaren zullen de STW-
het STW-bestuur het besluit om in
programma-activiteiten nog verder
het kader van de samenwerking met
worden uitgebreid.
de IOP-programmacommissie een
Zoals hierboven al is beschreven, is
bedrag van 1,8 miljoen euro te inves-
het STW-bestuur een voorstander
teren in technologieontwikkeling voor
van een Nederlandse variant op het
proteomics (zie paragraaf Genomics op
Amerikaanse SBIR-programma. Het
pagina 40).
bestuur nam in 2003 het principebesluit om, parallel aan het overleg
| Uitreiking van de Simon Stevin Meesterschaps-
Voor de overige ‘genomics-activitei-
met externe partners, alvast een
prijs door vice-voorzitter van STW prof.dr.ir.
ten’ wordt getracht om in overleg met
experimentele opzet voor een eigen
D.N. Reinhoudt (l) aan prof.dr. J.A. Jansen (r)
het Nationaal Regieorgaan Genomics
SBIR-programma voor te bereiden.
| jaaroverzicht
figuur 2
13
verdeling van de 637 lopende projecten in 2003 naar soort programma
NWO-programma’s en thema’s Zoals ook in andere jaren nam
17,5% NWO/ E Z-programma’s
STW deel aan verscheidene NWO-
11,8% STW-programma’s
programma’s en -thema’s, namelijk
70,7% OTP
Scheidingstechnologie (met CW), Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie (met ALW), Aspasia, het Stimuleringsprogramma Energieonderzoek, Tissue Engineering en de Vernieuwingsimpuls. Zie ook tabel 8 op pagina 36 en de daarbij behorende verslaggeving.
figuur 3
verdeling van de STW-projectbudgetten in 2003 naar soort programma
Verder werd medewerking gegeven aan de uitvoering van centrale NWOprogramma’s als Mozaïek en de
13,8% NWO/ E Z-programma’s
European Young Investigators Awards
8,1 STW-programma’s
(EURYI). Voor het centrale NWO78,1% OTP
programma Cognitie werd voor 2004 een ‘Call for Application-oriented Cognitive Research Projects’ voorbereid. Bij het NWO-programma Verantwoorde Voeding besloot STW in goed overleg met de Programmacommissie de medewerking te beëindigen.
De definitie van het OTP is als volgt:
Hoewel STW destijds mede initiatief nam tot deze door OCW, LNV, VWS en
Het OTP omvat de programma’s en activiteiten die voor de helft of meer op rekening van STW worden
VROM gefinancierde activiteit, bleek
gefinancierd en waarbij een afweging van de projecten op basis van competitie plaatsvindt.
de utilisatiedoelstelling gaandeweg
In hoofdzaak extern gefinancierde programma’s, zoals bijvoorbeeld PROGRESS en een programma als
echter op de achtergrond te geraken,
de Werkbezoekregeling behoren dus niet tot het OTP.
waardoor onderzoekers begeleiding van hun projecten door middel van gebruikerscommissies eerder als last zagen dan als een toegevoegde waarde. Voor ons was dit het signaal om de verdere begeleiding van het onderzoek geheel aan de NWO-gebieden ZonMW en MaGW over te laten.
De figuren 4 tot en met 6 en 9 tot en met 15 zijn gebaseerd op het OTP.
SIMON STEVIN MEESTER 2003 PROF.DR. JOHN JANSEN
“Spontane botgroei moet mogelijk zijn” project: NGT.6205
| NGT.6205
Prof.dr. John Jansen ontving op 7 november het Simon
een katheter heel goed. Door toepassing van de juiste
Stevin Meesterschap 2003. Sinds 1984 houdt hij zich bezig
middelen hebben we de wondgenezing bij deze vorm van
met tandimplantaten en alles wat op dat gebied te onder-
dialyse kunnen verbeteren.”
zoeken is. Sinds 1992 doet hij dat (hernieuwd) aan het Universitair Medisch Centrum Nijmegen. Hij kreeg toen een pioniersubsidie van STW en dat is aan het UMCN niet
Nauwe samenwerking
ongemerkt voorbijgegaan. Ook met andere onderzoeksgroepen is door de jaren heen In ruim tien jaar heeft Jansen de sector Parodontologie
nauwe samenwerking ontstaan. Jansen: “Opvallend genoeg
en Biomaterialen helpen groeien van een groep van drie
kijken tandartsen meer op van onze samenwerking met
onderzoekers tot een afdeling van meer dan twintig mede-
heel andere vakgebieden dan die andere vakgebieden.
werkers die aan allerlei projecten werken. De verschillende
Zo hebben we veel geleerd van Grensvlakfysica uit Utrecht.
projecten hebben allemaal wel iets met elkaar te maken en
Deze onderzoeksgroep kijkt fysisch naar grensvlakken
moeten uiteindelijk leiden tot verbeteringen in het inbren-
en wij vanuit een biologisch oogpunt. Fysici hebben in het
gen van tandimplantaten, wondgenezing en, als alles goed
algemeen meer verstand van grensvlakken en wij hebben
gaat, spontane botgroei uit ‘botvullers’.
dan ook veel gehad aan deze samenwerking. Dat geldt evenzeer voor een onderzoek naar een glucosesensor
“Bij een tandimplantaat brengen we een schroef aan in
dat we samen met organisch chemici doen. Dat levert nog
de kaak en daarop plaatsen we een kroon of een brug.
niet de resultaten op die we voor wondgenezing hopen
Alle materialen die we gebruiken om ervoor te zorgen dat
te vinden. Toch zijn er voldoende aanknopingspunten om
we iets op of in de kaak kunnen plaatsen, noemen we bio-
ermee door te gaan.”
materialen. Behalve in die materialen zelf zijn we uitermate geïnteresseerd in de wondgenezing ten opzichte van
De kennis die uit dergelijke ontwikkelingen en samen-
dergelijke biomaterialen. Voor het uiteindelijke klinische
werkingsverbanden voortkomt, is op zijn beurt bruikbaar
succes is het belangrijk dat het biomateriaal de botgroei
voor het doel dat Jansen zich heeft gesteld met het
ondersteunt en zelfs bevordert. Met tandimplantaten zijn
onderzoek dat hij van de geldprijs, die met de benoeming
we inmiddels zo succesvol dat we de indicaties voor
tot Simon Stevin Meester is gemoeid, gaat doen. In dit
plaatsing steeds verder kunnen opschuiven. Dat wil zeggen
onderzoek gaat Jansen op zoek naar een verbeterde
dat we momenteel ook al kans zien om op plaatsen waar
versie van ‘botcement’, een vorm van botvuller die je in
weinig bot aanwezig is, toch tandimplantaten te plaatsen.
een botdefect kunt injecteren. “In 1996 zijn we in samen-
Mede daardoor heeft het onderzoek naar materialen die
werking met de firma Biomed-Merck een STW-project
als botvervanger gebruikt kunnen worden, de botvullers,
gestart, waarin we onderzoek gedaan hebben naar een
zich eveneens ontwikkeld. Gedurende de afgelopen tien
dergelijk botcement. De diverse studies lieten zien dat
jaar hebben zich twee belangrijke ontwikkelingen voor-
het materiaal klinisch goed te gebruiken was, onder meer
gedaan. Op het gebied van deklagen op tandimplantaten
hardde het goed uit, was goed aan te brengen en bot
zijn we zo goed als uitontwikkeld. Ook hebben we op
groeide er overheen. De pasta, gemaakt van calciumfosfaat
het gebied van peritoneale dialyse vorderingen geboekt.
keramiek, was echter zo weefselvriendelijk dat het slechts
Omdat we bij tandimplantaten in feite hetzelfde doen als
heel langzaam afbrak in het lichaam. Een nadeel van
bij nierdialyse via het buikvlies, het is immers ook doorvoer
calciumfosfaat keramiek is dat keramiek niet sterk genoeg
door de huid, begrijpen wij de risico’s van infecties rond
is om belasting te doorstaan. Als een botvuller gemaakt
15
16
jaarverslag 2003
| NGT.6205
van dit materiaal dus lange tijd in het lichaam aanwezig
halverwege het onderzoek het roer omgooit, zich op
blijft, is de kans op breuk van het materiaal groot met alle
andere activiteiten gaat concentreren en uit het onderzoek
mogelijke klinische gevolgen van dien.”
stapt. Daar valt niet mee te werken.”
Porositeit in pasta
Driedimensionale reconstructies van botgroei
Jansen en zijn onderzoeksgroep probeerden porositeit
Van het geld dat bij de eretitel Simon Stevin Meester
aan te brengen in de pasta. Hierdoor werd de pasta wel
hoort, een half miljoen euro, heeft Jansen een Micro CT
afbreekbaar in het lichaam, maar werd het weer minder
aangeschaft om de morfologie van het materiaal te
goed klinisch bruikbaar omdat het materiaal niet goed
karakteriseren en om biologische studies uit te voeren.
uithardde. Een positief verschijnsel dat toen wel optrad
Het apparaat biedt de mogelijkheid driedimensionale
was dat de pasta nog botvriendelijker werd. Jansen: “Als
reconstructies van botgroei in beeld te brengen. Voorts
we op de botvriendelijkheid doorgaan, zou er wel eens een
zijn drie onderzoekers aangesteld: een chemicus voor
mogelijkheid kunnen ontstaan om spontaan botweefsel te
de ontwikkeling van het materiaal, een gezondheids-
laten groeien. Als dat zo blijkt te zijn, dan zijn de toepas-
wetenschapper die naar de biologische reacties kijkt en
singsmogelijkheden natuurlijk legio. Denk maar aan het
een basisarts die onderzoek gaat doen bij proefdieren.
sneller genezen van botbreuken. Daarom willen we weten of calciumfosfaat keramiek daartoe in staat is. En zo ja,
“Als we met dit instrumentarium en deze mensen over vier
waarom? Die vraag is van belang. We willen bijvoorbeeld
jaar een systeem hebben dat injecteerbaar is en porositeit
weten of het echt alleen door de porositeit komt. Het aan-
heeft, dan hebben we in dit project veel bereikt. Daarnaast
brengen van de porositeit heeft de injecteerbaarheid van
levert zo’n onderzoek altijd veel nevenkennis op. Hoewel
het materiaal namelijk nadelig beïnvloed. Nu moeten we
het er naar uitziet dat we op de goede weg zitten, kan
eerst een mal maken buiten het lichaam en wat er uit die
het in een onderzoek als dit ook nog helemaal anders
mal komt, plaatsen we in het lichaam. Als porositeit de oor-
uitpakken. Ik weet bijvoorbeeld nog niet eens zeker of
zaak van de spontane groei blijkt te zijn, dan kunnen we
de groeiverschijnselen die we hebben waargenomen,
onderzoeken of er andere mogelijkheden zijn om porositeit
niet overeenkomen met pathologische verkalking. Als dat
in materiaal aan te brengen, waarmee dan wellicht ook de
onverhoopt wel zo blijkt te zijn, heb je veel onderzoek
botgroei bevorderd kan worden.”
gedaan, ook wel kennis opgedaan, maar niet gevonden wat je zocht. Zo kan het gaan in grensverleggend onderzoek”,
De laureaat toont zich ingenomen met de eretitel van STW. “Een onderzoeksbudget dat je ter vrije besteding toegewezen krijgt, stelt je in staat onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek te doen. Met samenwerking met het bedrijfsleven is niets mis, zolang we maar niet om een boodschap worden gestuurd. Je ziet nog wel eens bedrijven met onderzoeksvragen komen die eigenlijk niet op een universiteit thuishoren. Zij verwachten dan op een goedkope manier kennis te vergaren. Een ander euvel wil nog wel eens zijn dat een bedrijf waarmee je afspraken maakt,
aldus Jansen.
17
a a n ta l p r oj e c t(v oor s te l l )e n
figuur 4
aantal referenten
60
50
40
30
Aantal referenten per ingediend 20
projectvoorstel in 2003 in de beoordelingsfase.
10
0 2
1
3
4
5
6
7
8
9
10
> 10
aan t al r ef er en t en
aan t al p r o ject en
figuur 5
gebruikers
60
50
40
30
Aantal gebruikers in de gebruikers-
20
commissies. 10
0 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
>10
aan t al g eb r u iker s c o mmis s ieled en
aantal gebruikers
figuur 6
projecten en gebruikers
1000
Verdeling van de externe gebruikers naar het aantal projecten waarbij zij zijn betrokken. Zo zijn er 528 gebruikers ‘slechts’ bij één STW-
100
project betrokken, 114 gebruikers zijn bij twee projecten betrokken. Ook zijn er nog 13 gebruikers bij meer dan 14 verschillende projec-
10
ten betrokken. STW-onderzoek is er dus niet voor een ‘happy few’, in 2003 waren totaal 793 gebruikers bij het onderzoek betrokken. 0
N.B. Divisies van bedrijven worden 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
>14
a a n t a l p r o j e c t e n w a a r a a n d e g e b r u i ke r i s v e r b o n d e n
niet als afzonderlijke gebruikers weergegeven.
18
jaarverslag 2003
| Jaaroverzicht
Bijzondere taken
Op verzoek van de NWO-gebieden
functie van het OTP voor het nieuwe
EW en CW heeft de directeur STW
EZ-instrumentarium.
met de directeur van CW het duo-
Naast de indicatoren die voorheen
Ook in 2003 voerde STW een aantal
trekkerschap aanvaard van het NWO-
al in het jaarverslag werden opge-
taken uit op verzoek van het
thema Nanowetenschappen en -tech-
nomen, zal in de komende jaren
Ministerie van EZ. Dipl.-Phys. C.N.M.
nologie. CW, STW, FOM en wellicht
melding worden gemaakt van de
Jansz organiseerde en coördineerde
ALW, willen zich inspannen om een
klanttevredenheid. In december heb-
de monitoring van de Technologische
multidisciplinair themaprogramma te
ben wij projectleiders en gebruikers
Topinstituten en het toezicht op de
starten (4 à 8 miljoen euro). Er zal een
van de in 2003 beëindigde projecten
Nederlandse bijdragen aan het
programmavoorbereidingscommissie
gevraagd naar hun tevredenheid over
EUREKA-programma MEDEA+ en zij
worden ingesteld. Vanzelfsprekend
onze dienstverlening in het kader van
begeleidde de internationale monito-
zal aansluiting worden gezocht bij
hun STW-project. In de figuren 7 en 8
ring van MEDEA+ projecten waarvoor
het Bsik-programma NanoNed.
is te zien dat onze klanten over het
Nederland verantwoordelijk was.
Een bijzondere activiteit was voor
algemeen tevreden zijn. Omgerekend
STW sloot met EZ een overeenkomst
STW de deelname in het maatschap-
kregen wij van hen als rapportcijfers
voor de beoordeling en begeleiding
pelijk debat rond thema’s als ICT,
respectievelijk gemiddeld een 8,7 en
van de Nederlandse bijdragen aan het
Genomics en Nanotechnologie. Door
een 7,7. Naast een tevredenheidsscore
EUREKA-programma ITEA 2003, als-
participatie in het NWO-programma
gaven sommige geënquêteerden ons
mede voor de coördinatie en begelei-
Ethiek, Onderzoek en Bestuur werken
waardevolle suggesties voor verdere
ding van de internationale monitoring
technische STW-onderzoekers nauw
verbetering van onze dienstverlening.
van de ITEA-projecten waarvoor
samen met ethici, waardoor de maat-
Wij zullen daar in de komende tijd
Nederland in 2003 verantwoordelijk is.
schappelijke dimensie van hun tech-
dankbaar gebruik van maken.
Dr. W.H. Segeth coördineert de werk-
nologische projecten zeer concreet
Ten aanzien van de wens van de
zaamheden.
vorm krijgt. Voor de overige toelichting
evaluateurs om de minimale omvang
zie de verslaggeving voor de desbetref-
van gebruikerscommissies te vergro-
NWO sloot in het afgelopen jaar met
fende programma’s in het hoofdstuk
ten, is met EZ de afspraak gemaakt
de Europese Commissie een uitvoe-
Onderzoek (pagina 36).
om, teneinde verdere kennisversprei-
ringsovereenkomst voor het European
ding te bevorderen, de minimale
and Developing Countries Clinical
omvang van gebruikerscommissies
Trials Partnership (EDCTP, een inter-
op een streefwaarde van drie leden
nationaal programma met een
(in plaats van één) te stellen. Wij
omvang van 600 miljoen euro). Tussen
Als vervolg op de evaluatie van STW
verwachten dat deze wijziging slechts
NWO (gastheerorganisatie) en STW is
in 2001, in opdracht van de geld-
in een beperkt aantal gevallen tot
de afspraak gemaakt dat STW op
gevers, werd met EZ gesproken over
complicaties zal leiden. In die situatie
basis van detachering aan EDCTP juri-
prestatie-indicatoren waarmee de
zal achteraf worden gemeld waarom
dische ondersteuning zal bieden ten
output van STW in de loop der jaren
de streefwaarde niet kon worden
behoeve van kennisbescherming en
kan worden gevolgd. Ook werd
gehaald. Figuur 5 toont hoe de
kennisexploitatie. In 2004 zal hiervoor
gesproken over de minimale omvang
omvang van gebruikerscommissies
een overeenkomst worden gesloten.
van gebruikerscommissies bij OTP-
was verdeeld in het afgelopen jaar.
Voor de uitvoering van de nanotech-
EZ
projecten en over de signalerings-
nologieprogramma’s NanoImpuls en
19
| jaaroverzicht
figuur 7
totale waardering projectleiders
NanoNed werd een overeenkomst zeer tevreden
gesloten met de Universiteit Twente (penvoerder van het nanotechnologieconsortium van onderzoeksinstel-
tevreden
lingen en Philips). neutraal
Internationaal ontevreden
Dit jaar werd het INTAS-project ‘Collaboration as a main factor of
zeer ontevreden
sustainability of Russian science in the provinces’ afgerond. Een belang-
0
2
4
6
8
10
12
rijk product van dit project is een aantal personen
database met uitgebreide informatie over alle Russische wetenschappers die na 1991, onder het voor Rusland
Klanttevredenheid is voor STW een belangrijke output-indicator. Eind 2003 hebben wij voor het eerst een
nieuwe systeem van peer review,
vinger aan de pols gehouden voor de projecten die in dat jaar afliepen. Projectleiders en gebruikerscommissie-
geld voor onderzoek wisten te
leden werden gevraagd om in terugblik op het project een beoordeling te geven voor de STW-dienstverlening.
verwerven. Deze database werd
Op het moment van afsluiten van dit jaarverslag was het resonspercentage voor beide categorieën ondervraag-
vervolgens gebruikt om inzicht te
den omstreeks 30 procent. In de komende jaren zullen onze klanten steeds direct na afloop van hun project
krijgen in de groeiende rol die uni-
worden ondervraagd, waardoor wij een hoger responspercentage hopen te bereiken.
versiteiten en onderzoeksinstituten buiten de conglomeraten Moskou
figuur 8
totale waardering gebruikers
en St. Petersburg in het Russische wetenschapslandschap spelen evenals in het belang van interregionale
zeer tevreden
en internationale samenwerking voor succesvol onderzoek.
tevreden
Zoals in voorgaande jaarverslagen reeds is gemeld, zoekt STW internationale samenwerking in het kader
neutraal
van het OTP vooral in de vorm van bilaterale samenwerking met zuster-
ontevreden
organisaties. In de samenwerking met de Deutsche Forschungsgemeinschaft
zeer ontevreden
(DFG) zijn twee projecten gezamenlijk beoordeeld; beide zijn gehonoreerd.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
In deze projecten is nauwe samenwerking tussen Nederlandse en
aantal personen
20
jaarverslag 2003
| Jaaroverzicht
BESTUUR EN BESTUURSRAAD
Duitse groepen voor zien, onder
afdrachten aan het ABP (2,8 procent)
In december vond de 256e vergade-
andere door de tijdelijke uitwisseling
en een stijging van de Interim
ring van het bestuur plaats. De
van onderzoekers.
Regeling Ziektekosten (0,8 procent).
bestuursraad kwam voor de 67e keer bijeen. Het bestuur nam afscheid
Met de EPSRC (UK) zijn afspraken gemaakt voor het afwisselend beoor-
Met NWO werd een stelselwijziging
van prof.dr. F.W. Saris. Hij nam plaats
delen van projectvoorstellen van
overeengekomen. De verplichtingen-
in de bestuursraad. STW is Saris
Nederlandse en Britse onderzoekers.
ruimte voor STW wordt vastgesteld
veel dank verschuldigd voor de wijze
Een eerste project werd door STW
op het huidige kasniveau van 27 mil-
waarop hij de belangen van STW
behandeld en kon om reden van kwa-
joen euro per jaar en eenmalig 81
gedurende drie jaar heeft behartigd.
liteit helaas niet worden gehonoreerd.
miljoen euro. Zo heeft STW steeds
Ir. D.Ph. Schmidt werd benoemd tot
Naast bilaterale samenwerking
een vordering op NWO op de balans
bestuurslid.
oriënteren wij ons wat betreft deel-
van 81 miljoen euro. De bestuursraad nam afscheid van
name in bredere programma’s zoals de door de European Science
EZ stelde een extra financiële bij-
prof.dr.ir. D.H. van Campen, prof.dr.
Foundation (ESF) geïnitieerde
drage beschikbaar van 283 duizend
W.M.J. van Gelder, ir. N.G. Ketting,
EUROCORES (European Cooperative
euro vanwege de goede uitkomst van
mw.dr. M.J. de Nie-Sarink, ir. D.Ph.
Research Programmes).
de STW-evaluatie. Daar stond helaas
Schmidt, dhr. J.F. Sistermans, prof.dr.ir.
tegenover dat STW moest delen in
C.T. Verrips en prof.ir. J. Witteveen.
Met meerdere buitenlandse ministe-
de efficiency-korting (vier procent)
Prof.ir. L.A.A.M. Coolen is begin 2003
ries en researchorganisaties, onder
die aan meerdere organisaties werd
prof.dr. E.C. Klasen opgevolgd als
andere in Japan, Polen en Bulgarije,
opgelegd.
directeur van NWO en heeft toen de Bestuursraad verlaten. Deze bestuurs-
hadden wij in het afgelopen jaar contact. Alom is de vraag hoe publiek-
Doordat het STW-budget sinds 1998
raadleden hebben STW vele jaren
private samenwerking in onderzoek
tamelijk stabiel is en ongeveer 46 mil-
met raad en daad terzijde gestaan.
kan worden bevorderd en hoe onder-
joen euro bedraagt, leiden de boven-
Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk
zoeksorganisaties en overheden de
genoemde kostenstijgingen en
en wensen hen veel succes.
ontwikkeling van hun kenniseconomie
korting tot een forse reductie van de
Tot de bestuursraad zijn toegetreden
kunnen stimuleren.
uiteindelijke STW-onderzoekscapa-
dr. C.J. Kroese, ir. A.A.J. Reuver en
citeit. Dit is een zorgelijke ontwikke-
prof.dr. F.W. Saris.
ling.
Eind 2003 zijn de volgende nieuwe bestuursraadleden benoemd: prof.dr.ir.
Financiële highlights Voor de overige financiële zaken
R. de Borst (vertegenwoordiger KIvI),
De hoogte van STW-verplichtingen
verwijzen wij naar het financiële
prof.dr. C.A. van Blitterswijk (IsoTis
inzake personeelskosten is de afge-
verslag op pagina 153.
NV),dr.ir. C.P. Jongenburger (Corus
lopen twee jaren met tien miljoen
Research), prof.dr. R. Rabbinge
euro verhoogd, als gevolg van
(Wageningen Universiteit) en dr. K.
loonindexering. Deze kostenstijging
Wiedhaup (OctoPlus en International
zal zich de komende jaren vermoede-
Holding BV).
lijk doorzetten wegens de afschaffing van het aio-schap, de stijging van de
| jaaroverzicht
BUREAU
DIVERSEN
STW in de pers
De stichting heeft in het afgelopen
werker public relations en dr. J.W.
jaar afscheid genomen van directeur
Maas, directeur.
drs. F.J.G. (Erik) van de Linde, die per
De omvang van het STW-bureau
Hoewel STW-onderzoek lang niet
augustus 2002 was aangetreden.
telt hiermee 46 personen, in totaal
altijd als zodanig in de media wordt
Van de Linde heeft zich met verve
42,6 fte.
herkend, werd het dit jaar 207 keer vermeld in vaktijdschriften, regionale
voor de zaak ingezet en de STWbelangen behartigd. De reden van
tabel 2
medewerkers STW-bureau
en landelijke geschreven media. In de helft van deze gevallen werd STW met
zijn vertrek is een verschil van inzicht tussen bestuur en directie over de
mannen
Voltijds
31
18
13
naar aanleiding van een door STW
Per 8 december heeft het bestuur dr.
Deeltijd
15
3
12
verzonden persbericht. Gemiddeld
46
21
25
werden de STW-persberichten in 2003
J.W. Maas tot directeur benoemd voor
vrouwen
name genoemd. Niet altijd was dit
totaal
aansturing van de STW-organisatie.
een periode van een half jaar, met als
zo’n drie keer overgenomen. STW
bijzondere opdracht om de inrichting
haalde het afgelopen jaar 34 keer een
van de organisatie in overeenstem-
tabel 3
leeftijd medewerkers STW-bureau
landelijke krant, zoals de Volkskrant, het Financieele Dagblad en het NRC
ming te brengen met de ambitie van STW, aan de eisen van de tijd. In het
leeftijd
mannen
vrouwen
Handelsblad. Aangezien STW-mede-
komende halfjaar zal worden gezocht
<25
0
2
werkers lang niet alle bladen lezen,
naar een directeur voor langere tijd.
25-34
5
10
Dr. C.A.M. Mombers, program director,
35-44
6
5
de pers komt aanzienlijk hoger liggen
nam na het vertrek van Van de Linde
45-54
8
6
dan de genoemde aantallen. Wij zul-
gedurende enige maanden de hon-
55-59
1
2
len deze indicator jaarlijks in ons ver-
neurs waar.
60-64
1
totaal
21
zal het totaal aantal keer dat STW in
slag opnemen. 25
Bij het bureau van STW vertrokken verder dhr. S.A. Rütten, assistent
Lidmaatschappen en adviezen
systeembeheer, drs. B. Ernste en drs. M.W.H. Philippens, tijdelijk medewer-
Behalve de talloze buitenlandse con-
kers public relations en mw. C.M. van
tacten, contracten, samenwerkings-
Broekhoven, management assistente.
vormen, werk- en conferentiebezoeken van onderzoeksmedewer-
In de loop van het jaar begroetten
kers, waren er ook andere (buiten-
wij als nieuwe medewerkers: mw. M.J.
landse) activiteiten waarbij
Blok en mw. V. Vermeer, management
bureaumedewerkers waren betrok-
assistenten; dr.ir. A.W.J.P. den Boer,
ken. Enkele voorbeelden zijn:
dr. M.A. Oosterlaken-Dijksterhuis,
– Program officer ir. C.H. Kemper
program officers; mw. M.F. Ocalia,
trad op als jurylid bij de Nationale
medewerkster juridische afdeling;
Wedstrijd Stichting De Jonge
dhr. M.H. Smith, assistent systeem-
Onderzoeker. Het doel van deze
beheer; mw.ir. S.E.J. Jacobs, mede-
Stichting is belangstelling van
21
22
a a n ta l
figuur 9
status projecten per instelling
16 0 14 0 in b eh an d elin g af g ew ez en
120
g eh o n o r eer d 100 lo p en d b e ëin d ig d
80
Status van de STW-projecten
60
bij de verschillende onderzoeks40
instellingen.
20
t o ew ijz in g ( in M3)
figuur 10
overige
F OM
CWI
UM
EUR
VUA
UvA
RUG
UL
KUN
UU
WU
TU E
TU D
UT
0
toewijzingen per instelling
9 8 p er s o n eel 7
mat er iaal r eiz en
6
in v es t er in g en
5 4
Omvang van de toewijzingen 3
per onderzoeksinstelling (inclusief 2
voortzettingen, aanvullingen,
1
mutaties en D-besluiten).
overige
CWI
VUA
UM
UvA
EUR
RUG
UL
KUN
UU
WU
TU E
honoreringspercentage
45 40 35 30 25 20
Honoreringspercentage bij de
15
verschillende onderzoeksinstellingen. 10
NB. Alleen die instellingen die tien of meer aanvragen hebben
5
ingediend zijn opgenomen.
UvA
KUN
UL
UU
UT
TU E
0 TU D
h o n o re ri n gs pe r ce n ta g e (i n %)
figuur 11
UT
TU D
0
in s t ellin g
23
kos te n (i n k3 )
figuur 12
gemiddelde projectkosten per instelling
700
6 00
p er s o n eel mat er iaal
5 00 r eiz en in ves t er in g en
4 00
3 00
Omvang van de projectkosten per onderzoeksinstelling
200
(van de in 2003 ingediende projectvoorstellen).
100
ko s t en ( in k3)
figuur 13
overige
CWI
VUA
UvA
UM
TU E
EUR
UT
TU D
UL
KUN
RUG
UU
WU
0
gemiddelde projectkosten per jaar
6 00
p er s o n eel
5 00
mat er iaal r eiz en
4 00
in v es t er in g en 3 00
De gemiddelde projectkosten 200
gedurende de laatste tien jaar. (De personeelskosten zijn 100
geïndexeerd.)
2003
2002
2001
2000
19 9 9
19 9 8
19 97
19 9 6
honoreringsbeleid
4 00 35 0 af w ijz in g en h o n o r er in g en
3 00
in d ien in g en 25 0 200
Verdeling van de gehonoreerde,
15 0
afgewezen (staafdiagram) en 100
ingediende projectvoorstellen (lijn) in de afgelopen 24 jaar.
50
2003
2002
2001
2000
19 9 9
19 97
19 9 8
19 9 6
19 95
19 9 4
19 93
19 92
19 91
19 9 0
19 8 9
19 87
19 8 8
19 85
19 8 6
19 8 4
19 83
19 82
19 81
0 19 8 0
a a nta l g e no me n b e s lu i te n
figuur 14
19 95
19 9 4
0
24
jaarverslag 2003
| Jaaroverzicht
TOT SLOT
jongeren voor wetenschap en
STW is veel dank verschuldigd aan de
Niet te onderschatten is de steun die
techniek te vergroten.
nationale en internationale referen-
STW krijgt van haar financiers, van
ten, die met uitstekende en vaak uit-
de Commissie Technologie van het
wederom deel in een jury voor
voerige en diepgaande commentaren
VNO/NCW, van het Nederlands Forum
‘Jugend forscht’ het Duitse
op projectaanvragen een verantwoor-
voor Techniek en Wetenschap en van
‘De Jonge Onderzoeker’.
de beoordeling mogelijk maakten.
de Koninklijke Nederlandse Akademie
Dat geldt evenzeer voor de bijna
van Wetenschappen.
– Dipl.-Phys. C.N.M. Jansz nam
– Drs. N.H.C.M. Boots was lid van de KNAW-evaluatiecommissie
honderd leden van de jury’s die in
voor de her-erkenning van de
2003 actief waren. Alle juryleden
Telkens weer blijkt dat de dienstver-
Onderzoekschool Groningen
hebben zich nauwgezet gekweten van
lening aan de onderzoekers de
Biomolecular Sciences and
hun moeilijke taak, namelijk het op
belangrijkste drijfveer is voor alle
Biotechnology Institute (GBB).
eigen merites beoordelen van zeer
medewerkers van het bureau.
ongelijksoortige onderzoeksaanvra-
Het bestuur dankt allen voor hun
was lid van het ICT-Forum en lid
gen. Lidmaatschap van een jurykamer
grote inzet en het vele werk dat zij
van de Raad van Advies van de
is geen licht op te vatten taak en dat
hebben verzet.
Regio Zuid Holland van Syntens.
doen juryleden dan ook niet. Het is
Hij nam deel aan een rondetafel-
telkens weer een aangename ervaring
Utrecht, 31 december 2003
bespreking over Nanoweten-
dat referenten en juryleden bereid
Namens het bestuur van STW,
schappen en -technologie in het
zijn om zonder compensatie zoveel
dr. C.A.M. Mombers
kader van de Frans-Nederlandse
tijd te besteden aan de beoordeling
dr. J.W. Maas
samenwerking op cultureel-
van STW-onderzoeksaanvragen. STW
directeur
wetenschappelijk gebied.
prijst zich gelukkig met hun afgewo-
Contacten zijn gelegd met
gen oordeel. Tot op heden hebben
Réseau Micro et Nanotechnologie
bijna 2200 juryleden en een veelvoud
(RMNT) met als doel een bilaterale
aan referenten aan het werk van STW
samenwerking te starten.
bijgedragen.
– Drs. F.J.G. van de Linde, directeur,
Verder was hij jurylid bij het project ‘Ode aan de Techniek’
Met dank vermelden wij de samen-
van KIvI/De Ingenieur.
werking met andere organisaties: de
– Dr. W.H. Segeth is lid van het
universiteiten, onderzoeksinstituten,
bestuur van de Stichting Neurale
andere NWO-gebieden, overheden,
Netwerken (SNN).
intermediaire instellingen en het
Hij werd voor 50 procent van
bedrijfsleven. Door participatie in
zijn werktijd gedetacheerd als
jury’s, referentenpanels en gebruikers-
secretaris van het ICT-Forum en
commissies geven zij blijk van hun
werd voor 30 dagen gedetacheerd
waardering voor het werk van STW
bij de KNAW als secretaris van
en voor de waarde van de geboekte
de Bsik-subcommissie-ICT.
resultaten.
| jaaroverzicht
CONFERENTIES, WORKSHOPS EN SYMPOSIA
Conferenties, workshops en symposia
huishouding’ gehouden. Doel was om
1 oktober
onderzoekers en vertegenwoordigers
Kick off symposium programma
In 2003 werden weer tal van conferen-
uit de maatschappelijke omgeving met
NanoImpuls, Enschede (Universiteit
ties, workshops en symposia door het
elkaar in contact te brengen.
Twente). De UT nam de organisatie
STW-bureau georganiseerd of door STW
1 en 2 mei
voor haar rekening.
gesponsord. Wij noemen de meeste
Minisymposium Wiskunde Toegepast
22 oktober
(jaarlijkse) activiteiten:
tijdens het Nederlands Mathematisch
PROGRESS 2003: Embedded Systems
Congres te Nijmegen (KUN).
Symposium met als thema ‘Matching
17 januari
6 mei
the Market’, in NBC De Blokhoeve te
Workshop Ethiek van Technologisch
Freeband seminar: Future Business
Nieuwegein. De organisatie was in
Onderzoek in de Christus Triumfatorkerk
binnen Handbereik in het Media Plaza
handen van PROGRESS (EZ, STW en
in Den Haag in het kader van het NWO-
van de Jaarbeurs Utrecht. Het Telematica
NWO) en FHI Development Club.
programma Ethiek, Onderzoek en
Instituut was mede-organisator.
7 november
Bestuur.
8 mei
Symposium Tissue Engineering in
17-21 februari
Symposium Klauwgebreken en
Congrescentrum ‘De Reehorst’ te Ede.
Workshop van de Studiegroep
Locomotiestoornissen in de Veehouderij,
Organisatoren waren STW en ZonMW.
Wiskunde en de Industrie in het Lorentz
Wageningen, IMAG-DLO, in het kader
Tijdens dit symposium werd de Simon
Center van de Universiteit Leiden.
van het NWO/STW-programma Grenzen
Stevin Meesterschapsprijs uitgereikt
7 maart
aan Welzijn en Dierlijke Productie.
aan prof.dr. J.A. Jansen.
Sentinels-themadag bij STW in Utrecht,
14-16 mei
25 en 26 november
over de industriële vraag naar computer-
2nd International Workshop on
SAFE 2003: 6th Annual Workshop on
security en wat dat betekent voor het
Advanced Ground Penetrating Radar,
Semiconductor Advances for Future
Nederlands onderzoek.
te Delft (TUD/IRCTR).
Electronics, in Veldhoven.
4 maart en 27 mei
17 juni
26 en 27 november
Workshops Kennisbescherming en
Workshop Meetmethode voor
ProRISC-symposium: 14th Annual
Kennisexploitatie, Utrecht, voor NWO-
Ecologische Risicobeoordeling te
Workshop on Circuits, Systems and
en FOM-bureaumedewerkers en mede-
Utrecht (Universiteit Utrecht).
Signal Processing, te Veldhoven.
werkers van NWO-instituten, in samen-
23-29 augustus
27 november
werking met het Bureau voor de
9th International Conference on
Het tweede Freeband-kennisseminar
Industriële Eigendom.
Scientometrics and Informetrics in
te Twente (Universiteit Twente).
12 en 13 maart
Beijing (China), waar Dipl.-Phys. C.N.M.
Het Telematica Instituut was mede-
The Sense of Contact V, gehouden in het
Jansz een presentatie gaf. Aansluitend
organisator.
Wageningen International Conference
hierop vond de COLLNET-bijeenkomst
Centre. De organisatie was in handen
plaats.
In 2003 werd de jaarlijkse SeSens-
van STW, FHI en het Sensorplatform.
18 september
workshop (Semiconductor Sensor
27 maart
Bijeenkomst ‘Aspasia... en hoe nu ver-
and Actuator Technology) uit efficiency-
Op 27 maart is in Stadskasteel Oudaen
der?’ Hierbij werd het rapport ‘Succes
overwegingen opgeheven. Er was
te Utrecht de werkconferentie ‘Met ken-
en dilemma’s van een stimulerings-
aanzienlijke overlap met de workshops
nis op weg naar een duurzame energie-
maatregel’ gepresenteerd.
ProRISC en SAFE.
25
26
jaarverslag 2003
| Jaaroverzicht
PRIJZEN EN EERBEWIJZEN
Prijzen en eerbewijzen
Diverse projectleiders en -medewerkers
postdoc op project EWO.5874 en is
– Prof.dr. N. van Hulst (UT) en Prof.dr.
ook projectleider van VENI-project
B. Feringa (RUG), projectleiders,
EWE.6285.
ontvingen samen met een Duitse en
ontvingen in 2003 prijzen en eerbewijzen. Een greep uit de vele bijzondere momenten voor relaties van STW:
Engelse onderzoeker de prijs van – Dr. J.R. Kok, promovendus van de
de Körber Stiftung voor hun onder-
Universiteit van Amsterdam heeft
zoek naar een motor op nanoschaal:
in het Italiaanse Padua de wereld-
‘Light driven molecular walkers’.
kampioenschappen simulatie
De prijs bestaat uit een bedrag van
onderzoekster in project RPG.5289
robotvoetbal 2003 gewonnen.
750 duizend euro.
(Doppler imaging of vibration system
De kennis die gebruikt is bij het
for detection of musculoskeletal
ontwikkelen van zijn team kwam
Deze lijst is niet volledig. De reden
disorders) heeft ‘De Michelle
onder andere voort uit de samen-
hiervoor is dat STW-onderzoek lang niet
Scholarship Award 2004’ gewonnen
werking tussen de Universiteit
altijd als zodanig in de media wordt
met haar paper. De prijs houdt in:
van Amsterdam en de Vrije
genoemd.
vergoeding van de conferentie-,
Universiteit in het PROGRESS-
reis- en verblijfkosten en een
project AES.5414.
– Nadine Conza werkzaam als
certificaat. De conferentie zal in de USA gehouden worden.
– Prof.dr. C. Dekker, projectleider van project DTF.6382 heeft
– Dr. Klaas Poelstra van de afdeling
de NWO/Spinozapremie 2003
Farmacokinetiek en Drug Delivery
ontvangen. De premie is de grootste
van het Universitair Centrum voor
Nederlandse onderscheiding in de
Farmacie heeft de Galenus
wetenschap en bestaat uit anderhalf
Researchprijs 2003 ontvangen uit
miljoen euro, vrij te besteden aan
handen van minister-president
onderzoek.
Balkenende, op 4 juni in Leiden. Poelstra was onderzoeker van
– Prof.dr. J.A. Jansen, projectleider aan
projecten GFA.3072, projectleider/
de Katholieke Universiteit Nijmegen,
medeaanvrager van project GFA.4170,
werd op 7 november benoemd tot
GFA.5460 en GFA.5783.
Simon Stevin Meester 2003.
– Dr.ir. J.A. van Oijen ontving de ASML-
– Ir. S. Grünewald, werkzaam op
prijs voor het beste TUE-proefschrift
STW-project DCT.4010 ontving de
in het jaar 2002. Van Oijen was aio
Elkem Award van de Rilem-commissie
op project EWT.4012, Ontwikkeling
(Rilem = International Union of
en toepassing van nieuwe simulatie-
Laboratories and Experts in
en laser meettechnieken voor
Construction Materials, Systems
verbrandingsprocessen. Hij is cum
and Structures)
laude gepromoveerd. Tevens is hij
Jaarverslag 2003
| Toepassing en kennishandel
figuur 15
aantal lopende OTP-projecten naar discipline
2%
aardwetenschappen
3%
informatica
3%
civiele techniek
5%
wiskunde
5%
werktuigbouwkunde
13%
13%
22%
scheikunde
21%
levenswetenschappen
13%
medische wetenschappen
25%
scheikunde
12%
levenswetenschappen
23%
medische wetenschappen
23%
overdracht
13%
licentie
32%
nog geen overeenkomst
elektrotechniek
natuurkunde
figuur 16
verdeling octrooi(aanvrag)en naar discipline
1%
aardwetenschappen
2%
informatica
5%
werktuigbouwkunde
14%
elektrotechniek
18%
natuurkunde
figuur 17
exploitatie van octrooiaanvragen uit STW-projecten
32%
octrooien direct op naam van derden met overeenkomst
29
| Toepassing en kennishandel
KENNISDIFFUSIE, KENNISDISSEMINATIE, VALORISATIE, UTILISATIE, INNOVATIE
What’s in a word? Alle bovenstaande
onlangs in haar Wetenschapsbudget
Het is dus niet zozeer zaak om zoveel
termen gaan over hetzelfde. Waar
laten weten utilisatie ook als een
mogelijk octrooien aan te vragen,
mogelijk dient nieuwe kennis aan-
prestatienorm voor de eerste geld-
maar wel om zoveel mogelijk de ver-
gewend te worden voor welvaart en
stroom te willen invoeren.
kregen voorsprong te exploiteren. Als we naar het totale octrooibestand van
welzijn van de maatschappij. De tijd van l’art pour l’art is voorbij. Toch
Waar STW wel nog tamelijk uniek in
STW kijken, dan zijn er in de loop van
zullen we er voor moeten waken
is, is in de kennis en ervaring die is
de jaren 154 octrooien rechtstreeks uit
dat ook voor het puur door nieuws-
opgebouwd in het managen van
STW-projecten voortgekomen.
gierigheid gedreven onderzoek
onderzoek en het op een adequate
Van deze 154 zijn er 49 direct op
ruimte blijft. Dit blijkt namelijk het
wijze begeleiden van het proces van
naam van derden aangevraagd, waar-
onderzoek te zijn dat op termijn,
kennisbescherming en -overdracht,
bij een overeenkomst is gesloten over
misschien wel twintig jaar, de echte
de kennishandel. We zien dan ook dat
de voorwaarden waaronder derden
vernieuwingen bewerkstelligt.
er steeds meer een beroep op deze
dit recht verkregen en over de vergoe-
STW heeft de utilisatie expliciet als
expertise van STW wordt gedaan.
ding. STW heeft 105 aanvragen op
opdracht in haar missie meegekregen.
Als expertisecentrum verlenen we
eigen naam ingediend. Hiervan zijn
Was er een tijd dat we daar uniek
onze diensten aan de andere NWO-
er inmiddels 36 overgedragen aan
in waren, dan is dat nu geenszins
gebieden en instituten, aan het
bedrijven. Op 20 octrooien heeft STW
meer het geval. Inmiddels hebben
Nationaal Regieorgaan Genomics en
een licentie verleend. Op dit moment
vele onderzoeksprogramma’s,
aan een aantal pré-Bsik-programma’s,
zijn er 49 octrooien in portefeuille
zoals die binnen de Technologische
zoals Freeband en NanoImpuls.
waarop nog geen contract is gesloten
Topinstituten (TTI’s) worden uit-
Ook bij de uitvoering van de Bsik-
en die dus nog niet geëxploiteerd
gevoerd of in het kader van Bsik,
programma’s NanoNed en Tissue
worden. Ongeveer de helft daarvan
maar ook door het Regieorgaan
Engineering is STW betrokken als
is wel onderwerp van onderhandeling
Genomics en ACTS een doelstelling
het gaat om het managen van het
of verkeert al in de conceptfase van
gericht op ‘waardecreatie’. Niet alleen
programma en de kennishandel. In
een overeenkomst.
excellent wetenschappelijk onderzoek
hoeverre dit de toekomst is voor STW
Van de octrooien die STW in de loop
financieren, maar ook zorgen dat de
is een vraag waar we ons het komen-
van de jaren heeft aangevraagd
resultaten toepassing vinden. NWO
de jaar terdege op zullen bezinnen.
wordt 68 procent geëxploiteerd (zie figuur 17). Dit kan door een licentie of
schuift steeds meer op van het zuiver
een overdracht zijn. Dit percentage is
fundamenteel onderzoek, uit de tijd dat het nog ZWO was, naar onderzoek
Overzicht totale octrooiportefeuille
hoog ten opzichte van het gemiddelde van 34 procent voor universiteiten en
waarbij ook aandacht wordt besteed aan de toepassing van de resultaten.
Voor STW is een octrooi een middel
wetenschappelijke onderzoeksinstel-
Eenzelfde ontwikkeling zien we bij de
om haar opdracht tot utilisatie beter
lingen (Merit Rapport, May 2002).
kennisinstellingen, die programma’s
te kunnen realiseren. Beschermde
en een infrastructuur ontwikkelen
kennis, die een bedrijf een tijdelijke
gericht op publiek-private samenwer-
voorsprong geeft, is nu eenmaal
king met het doel uiteindelijk een
meer waard en dus beter aan de man
bijdrage te leveren aan innovatie.
te brengen dan voor ieder vrij te
Minister Van der Hoeven heeft
gebruiken kennis.
tabel 4
vijf nieuwe ondernemingen
projectnr.
projectleider
naam bedrijf
product
G FA.3072
Prof.dr. D.K.F. Meijer
BiOrion Technologies BV
G FA.5460
Dr. K. Poelstra
AG N.4818
Dr. R.A.F.M. Chamuleau
Hep-Art Medical Devices BV
NG N.4771
Prof.dr. A.J. Schouten
Orteq BV
Geneesmiddelen ontwikkeling, met betrekking tot ‘drug targeting’
Ontwikkeling van de kunstlever
Meniscus prothesen op basis van nieuw
Prof.dr. R.P.H. Veth
NNS.3404
polymeer
Dr. F.J.M. Harren
Sensor Sense BV
Extreem gevoelige gasdetectie door middel van fotoakoestiek
TET.5120
Prof.dr.ir. P.P.L. Regtien
SmartTip BV
Onderdelen voor een Atomic Force Microscope
tabel 5
STW-octrooiaanvragen en -mutaties overzicht 2003
aanvragen
mutaties
Nederlandse octrooiaanvrage
19
Searches
2
11
PCT-procedure
14
Overdracht van octrooien
14
Octrooien, instandhouding
25
aangevraagd/ingediend Europese octrooiaanvrage aangevraagd/ ingediend Octrooiaanvragen direct
2
door derden
stopgezet
tabel 6
tabel 7
inkomsten in 2003
overeenkomsten gesloten in 2003
Royalties
0,3
Licentie
7
Lumpsum
0,6
Optie
9
Bijdragen
1,9
Optie en licentie
-
4.6
Samenwerking onderzoek
7,4
Overdracht octrooi
Bijdragen in natura totaal
14 6
Overdracht kennis
7
Geheimhouding
17
Letter of intent
3
Overig
6 totaal
69
31
| Toepassing en kennishandel
RESULTATEN STW IN 2003
eerste recht op het verkrijgen van
Vijf nieuwe ondernemingen
Octrooikosten: 337.614 euro
Vijf STW-projecten of een reeks van
Door STW is in 2003 een bedrag van
de resultaten wordt verleend. Hier
STW-projecten hebben in 2003
501.210 euro aan octrooikosten
tegenover staat dan meestal een
(mede) geleid tot het opstarten van
betaald. Dit zijn de kosten van de
vergoeding in de vorm van een
nieuwe ondernemingen (tabel 4).
octrooigemachtigden voor de aan-
bijdrage aan het onderzoek, finan-
STW blijft een belangrijke leverancier
vragen, inclusief nieuwheidsrapport,
cieel of in natura. In zeven gevallen
van succesvolle aanvragers voor de
kosten voor de bewaking van de
is een licentie onder een octrooi
Biopartner first stage grants.
procedure en de instandhoudings-
verleend. Bij dertien overeenkomsten
Ten opzichte van 2002 zien we in 2003
kosten. Van dit bedrag is een derde
betrof het de overdracht van rechten,
een terugval van negen naar vijf star-
(163.596 euro) doorberekend aan
waarvan zes overeenkomsten de over-
ters. Dit kan mede in verband worden
en ontvangen van gebruikers, dan
dracht van een of meerdere octrooien
gebracht met de stagnatie van de
wel verrekend met royalty/lumpsum
betroffen. In zeven overeenkomsten
economie waardoor ook het klimaat
inkomsten van STW alvorens deze
werd er nog niet geoctrooieerde
voor starters duidelijk is verslechterd.
gelden aan de universiteiten danwel
kennis overgedragen. Er zijn drie
Met name de investeerders van risico-
onderzoekers ter beschikking worden
‘letters of intent’ uitgewisseld, waar in
kapitaal namen een afwachtende
gesteld. STW heeft ten opzichte van
eerste instantie een aantal principe-
houding aan.
2002 aanzienlijk meer geld in octrooi-
afspraken is vastgelegd die in een
en geïnvesteerd (plus 65 procent).
later stadium in een tweede overeen-
Dit is veroorzaakt door een hoger
komst nader worden uitgewerkt.
aantal aanvragen en hogere kosten
Er zijn veertien samenwerkingsover-
voor de eerste aanvragen. Daarnaast
eenkomsten afgesloten met een
In 2003 zijn in totaal 32 nieuwe octrooi-
is er een aantal zeer intensieve
substantiële bijdrage van het bedrijf,
en aangevraagd op vindingen uit
octrooiaanvragen, die veel tijd en
die in de overeenkomst gedetailleerd
STW-projecten. In twee gevallen heeft
geld gevergd hebben om tot een
is vastgelegd en waartegenover
een bedrijf de aanvraag ingediend, na
sterk octrooi te kunnen komen. Daar
een ‘right of first refusal’ (optie)
hiertoe een overeenkomst met STW te
staat tegenover dat hier wel overeen-
staat. Dan zijn er nog zeventien
hebben gesloten. Dit is wederom een
komsten op gesloten zijn die onder
geheimhoudingsovereenkomsten.
toename ten opzichte van 2002 (29).
andere inhouden dat alle octrooi-
Deze worden alleen aangegaan als
Ook wordt steeds vaker een Europese
kosten worden vergoed. Het grootste
een bedrijf ook serieus bijdraagt
aanvraag ingediend. De reden hier-
deel daarvan zal in 2004 binnen-
aan het onderzoek. En onder de
voor is dat er steeds meer buitenland-
komen.
categorie ‘overig’ zit bijvoorbeeld
al dan niet exclusieve rechten op
Octrooiaanvragen in
2003 1:
32
een uitvoeringsovereenkomst en
se onderzoekers op STW-projecten
een overeenkomst voor het gebruik
werkzaam zijn en een Nederlandse aanvraag dan al direct vertaalkosten
Overeenkomsten: 69
van een database.
zou betekenen. Acht octrooien zijn overgedragen aan bedrijven door
In 2003 zijn er 69 overeenkomsten
middel van overdrachtsovereenkom-
gesloten (zie figuur 19). Dit was
1
sten. Voor 25 octrooi(aanvrag)en is de
in negen gevallen een optie-overeen-
begrepen octrooien die nog in het aanvraag-
instandhouding stopgezet.
komst, waarbij aan bedrijven een
stadium zijn.
In deze tekst wordt onder octrooien ook
a a n ta l
figuur 18
nieuwe bedrijven
10 9 8 7 6 5 4
Aantal uit STW-onderzoek opgestarte bedrijven
3 2 1
aan t al
figuur 19
2003
2002
2001
0
overeenkomsten en octooiaanvragen
80 70
o ver een ko ms t e n o ct r o o iaan vr ag e n
60 50 40 30
Aantal gesloten overeenkomsten en aantal octrooiaanvragen voort-
20
gekomen uit STW-onderzoek over 10
de afgelopen vijf jaar.
2003
2002
2001
inkomsten op STW-projecten
8 7
r o y alt y b ijd r ag e in g el d
6
lu p s u m 5
b ijd r ag e in n atu r a
4 3
Totale inkomsten op STW-projecten. ‘Bijdrage in geld’ zijn de inkomsten
2
die door STW zijn gefactureerd en ontvangen. ‘Bijdrage in natura’ zijn
1
alle andere bijdragen. 2003
2002
2001
2000
0 19 9 9
i nkom s t en (in M3)
figuur 20
2000
19 9 9
0
33
| Toepassing en kennishandel
Inkomsten: (7.352.526 euro)
king over informatie, materiaal of organismen van bedrijven, waar hij
In totaal is in 2003 een bedrag van
anders geen toegang toe zou krijgen.
2.764.336 euro aan inkomsten ont-
Ook de personele bijdragen zijn zeer
vangen. Van dit bedrag bestaat
belangrijk omdat daarmee vaak zeer
300.047 euro uit royalties. Aan
specifieke kennis van een bedrijf ter
lumpsum bedragen is 551.567 euro
beschikking van het onderzoek komt.
binnengekomen. Royalties en lump-
Kortom, de waarde van de bijdragen
sum vergoedingen zijn betalingen
in natura gaat verder dan het bedrag
die gedaan worden ter compensatie
waarmee deze bijdrage in geld kan
van verkregen rechten op STW-kennis.
worden uitgedrukt.
Daarnaast is er nog een bedrag van 1.912.722 euro aan bijdragen betaald. Dit betreft financiële bijdragen aan het STW-onderzoek (zie figuur 20). Tegenover bijdragen aan STW-projecten staan rechten. Dat is in ieder geval een lidmaatschap van de gebruikerscommissie, hetgeen een recht van eerste informatie over de resultaten inhoudt. Maar afhankelijk van de omvang van de bijdrage kan dat ook een optierecht zijn of zelfs een recht om de kennis uit het STWproject in de eigen bedrijfsvoering te gebruiken. Dit laatste kan alleen als het précompetitief onderzoek betreft. In dat geval zijn er meestal meerdere gebruikers die een substantiële bijdrage leveren. Daarnaast is door de bedrijven een bijdrage in natura aan STWprojecten geleverd van 4.588.190 euro. Dit kan zijn in de vorm van personele ondersteuning, materialen en/of apparatuur. Voor de projectleider van STW-projecten zijn dit vaak zeer wezenlijke bijdragen voor zijn onderzoek. Hij krijgt daarmee de beschik-
DR.IR. MARCEL TER BRAKE
De maatschappelijke waarde van lage temperaturen project: TTF.5677 (pagina 90; interview pagina 92 t/m 95)
Jaarverslag 2003
| Onderzoek
36
| Onderzoek
jaarverslag 2003
INLEIDING
PROGRAMMATISCHE ACTIVITEITEN IN 2003 tabel 8
programmatische activiteiten
CPO-programma Duurzame energie:
Dit hoofdstuk geeft een volledig overzicht van het in 2003 door STW gefinancierde onderzoek. Door de hoeveelheid projecten en programma’s die per jaar worden gefinancierd, is het niet mogelijk elke activiteit uitgebreid te behandelen. Voor de programma’s wordt verslag gedaan van de ontwikkelingen in het afgelopen jaar. In het daarna volgende overzicht worden per project de primaire gegevens weergegeven zoals titel, namen van de projectbegeleiders, gebruikers, toewijzing en inkomsten. Het overzicht is om administratieve redenen in drie subparagrafen verdeeld: ‘Eerder gehonoreerd’, ‘Gehonoreerd in 2003’ en ‘Beëindigd in 2003’. Het overzicht is geordend naar instelling waar het onderzoek wordt uitgevoerd. Zie pagina 55.
_ Aspasia* _ CPO-programma Duurzame Energie
genoemde projecten en programma’s wordt verwezen daar de STW-website: www.stw.nl/programmas.
Combined Air Separation’
_ Ethiek van Technologisch Onderzoek _ Freeband _ Gedispergeerde meerfasestroming _ Genomics (IOP/STW) _ JACQUARD _ Materialen _ NanoImpuls/Nanoned _ Neurale Netwerken _ Procesvernieuwing voor een Schoner Milieu _ PROFETAS _ PROGRESS - Embedded Systems _ ProRISC - Micro-elektronica _ SAFE - Halfgeleiders _ Scheidingstechnologie _ Schone en Zuinige Verbranding _ Sensortechnologie _ Sentinels _ Simon Stevin Meesterschap _ Stimuleringsprogramma
Voor een verdere toelichting op de
‘Catalytic Partial Oxidation of Methane
Energieonderzoek _ Tissue Engineering
In dit programma werken onderzoekers uit de universiteiten van Amsterdam, Leiden, Twente, Utrecht, en Eindhoven aan een CPO-proces dat kan worden gecombineerd met een membraanproces voor het scheiden van zuurstof uit lucht. Doel van het onderzoek is het ontwikkelen van nieuwe technieken om aardgas (of ander methaanhoudend gas zoals uit biomassavergassing) om te zetten in een mengsel van koolmonoxide en waterstof (synthesegas). Synthesegas kan in de chemische industrie als grondstof voor verdere synthese dienen. CPO kan ook worden toegepast voor de omzetting van vloeibare brandstoffen in auto’s. Hiermee worden een efficiënter gebruik van benzine en een reductie in CO2-emissie van meer dan 50 procent mogelijk.
_ Van der Leeuwhoogleraren* _ Vernieuwingsimpuls _ Werkbezoekregeling en buitenlandse reizen _ Wiskunde Toegepast
Trekker en coördinator van het programma is prof.dr.ir. K.P. de Jong (Universiteit Utrecht). Het programma is in oktober 2000 van start gegaan en er zijn inmiddels tien van de dertien
* Geen nieuwe activiteiten in 2003; projecten van deze programma’s zijn te vinden in paragraaf ‘In 2003 lopend onderzoek’ vanaf pagina 55.
beschikbaar gestelde onderzoeksplaatsen bezet. Dit jaar kwam de voortzetting van het programma aan de orde. Eén van de deelprojecten kon in de afgelopen twee jaar bij gebrek aan geschikte onderzoekers niet tot uitvoering komen. Het programma is daarom in de laatste maanden van 2003 samen met de gebruikers
| onderzoek
– Prof.dr. M.J. van den Hoven:
geëvalueerd. Als gevolg daarvan zijn
gekozen voor parallel onderzoek, dat
de doelen in de verschillende deel-
wil zeggen: de ethici doen parallel
‘Medical images in the Health
projecten opnieuw geformuleerd en
aan het STW-project hun eigen
Care Process’, gerelateerd aan
zijn de werkplannen bijgesteld. Dit
onderzoek en koppelen de resultaten
het STW onderzoek LPG.5651
leidde ondermeer tot de formulering
daarvan regelmatig terug naar de
‘Objective and reproducible
van twee nieuwe deelprojecten, die
technologen. Om tot een selectie
quantification of comprehensive
met de resterende middelen kunnen
te kunnen komen is de volgende
cardiac MR patient examinations:
worden uitgevoerd. Een besluit van
procedure gevolgd. Eerst zijn bij
towards the ‘one-stop-shop’ in
het STW-bestuur over de voortzetting
STW recent gehonoreerde projecten
cardiac imaging’ van prof.dr.ir.
wordt begin 2004 verwacht.
geselecteerd die zich mogelijk lenen
J.H.C. Reiber.
voor ethisch onderzoek. Vervolgens
Een interview met dr. A. Vedder,
De gebruikers in het programma zijn
zijn de projectleiders benaderd met
projectleider van project ETC.5963
ECN als technologieontwikkelaar en
de vraag of zij hun onderzoek wilden
in het kader van het programma
de bedrijven verenigd in de VIRAN,
presenteren in een workshop voor
Ethiek staat op pagina 38.
de industriële adviesraad van de
ethici, om te zien of die er brood in
Hiermee is driekwart van het beschik-
katalyse-onderzoekschool NIOK.
zagen om hun onderzoek daarop aan
bare budget van 675 duizend euro
Zij dragen gezamenlijk 635.300 euro
te sluiten. Op de workshop ontstond
besteed. Contactpersoon voor dit
bij. In de gebruikerscommissie zijn
al direct een levendige discussie
programma is mr. M.M.L. Konings.
naast ECN de volgende bedrijven
tussen de techneuten en de ethici,
uit de VIRAN rechtstreeks vertegen-
waarbij allerlei onvoorziene ethische
woordigd: DSM Research BV, Dow
aspecten van de technologieprojecten
Benelux NV, Engelhard De Meern BV,
naar voren kwamen. Hieruit zijn
Shell Global Solutions en Synetix.
zeven projectaanvragen voortgeko-
STW participeert in de Freeband
Contactpersoon voor dit programma
men voor parallelonderzoek, waarvan
kennisimpuls door het onderzoeks-
is drs. N.H.C.M. Boots.
er uiteindelijk drie gehonoreerd zijn.
onderdeel van het programma te
– Dr. A.H. Vedder: ‘Ethical aspects
beheren. De Freeband kennisimpuls
Freeband
of ultrafast communication’,
richt zich op kennis- en applicatie-
Ethiek van Technologisch Onderzoek
gerelateerd aan het STW-
ontwikkeling op het gebied van
NWO-programma Ethiek, Onderzoek en
onderzoek ETC.5963
telecommunicatie. Het is een samen-
Bestuur
‘Towards Ultrafast communication’
werking tussen Nederlandse kennis-
van prof.dr. D. Lenstra.
instellingen en bedrijfsleven. In het
“Omdat het niet langer verantwoord
– Dr. M. Brumsen:’ Ethical aspects
onderzoeksprogramma vinden zes
is technologie te ontwikkelen los van
of the risks involved in the
projecten plaats, die zich met name
de maatschappelijke opinie”, aldus
transition from lab-scale model
op de basis van de telecommunicatie
prof.dr. F. Saris, is STW vorig jaar in
to full-size open plant in bio-
bezighouden, via fibers zowel als
het nieuwe onderzoeksprogramma
process technology’, gerelateerd
draadloos, maar ook met gebruikers-
van NWO ‘Ethiek, Onderzoek en
aan het STW-onderzoek
aspecten. Freeband kent ook een
Bestuur’ gestapt. Prof. Saris en
DPC.5577 ‘Aerobic granular
applicatiegericht programma en een
ir. D.Ph. Schmidt zitten namens STW
sludge reactors’ van prof.dr.ir.
testbed. De kennisimpuls is bedoeld
in de programmacommissie. Er is
M.C.M. van Loosdrecht.
als voorloper van een groter
37
DR. ANTON VEDDER
“Benut kansen om samenleving voor te bereiden” project: ETC.5963
Moet een technoloog ongebreideld zijn gang kunnen gaan in zijn zoektocht naar kennis? Natuurlijk wel. Maar het kan bijzonder nuttig zijn om bij onderzoek op voorhand vraagtekens te zetten bij mogelijke maatschappelijke consequenties van het vergaren van die kennis. Niet om de vooruitgang in de wetenschap te belemmeren, maar om de samenleving zich te helpen voorbereiden op de toepassing in de samenleving van die nieuw verkregen kennis. Vandaar dat STW sinds 2003 voorstellen honoreert in het kader van het programma Ethiek en Technologie. In dit kader is onder meer het parallelproject van dr. Anton Vedder, universitair hoofddocent aan de rechtenfaculteit van de Universiteit van Tilburg, gehonoreerd. Vedder gaat bij het project Towards Ultrafast Communications, een samenwerkingsverband tussen de Universiteit van Amsterdam, de Technische Universiteit Eindhoven en de Technische Universiteit Twente, onder leiding van prof.dr. Daan Lenstra, flankerend onderzoek doen naar de mogelijke ethische implicaties van de resultaten van dit project. Doel van het project van Lenstra is (heel kort door de bocht) een systeem te vinden waarmee de snelheid op de digitale snelweg flink kan worden opgeschroefd. In Japan is daarin al vooruitgang geboekt, alleen is het systeem zelf nogal omvangrijk. Lenstra zoekt naar een supersnel systeem dat ook nog eens in miniatuurvorm kan worden gemaakt. Hij is gespecialiseerd in de optische chip ten behoeve van communicatiehubs.
| Anton Vedder
Clusters van consequenties
Vedder: “In ons project, we werken samen met prof.dr. Marcus Duwëll van de Universiteit Utrecht, zullen wij aandacht vragen voor een aantal clusters van mogelijke maatschappelijke consequenties van de resultaten van dit onderzoek. Ten eerste zullen wij ingaan op de vraag wat de risico’s voor mensen kunnen zijn als zij overvoerd raken met overtollige informatie. Vragen die daarbij aan de orde kunnen komen, zijn onder meer: moet je, als overheid of als beheerder, iets ondernemen om mensen te helpen bij
| ETC.5963
de toename van het aanbod van informatie. Moet je bij-
Wederzijdse kruisbestuiving
voorbeeld de inrichting van een systeem van controle en certificering van informatiekwaliteit gaan aanmoedigen?
Een derde cluster van vragen betreft de rol van de overheid.
En als je dat zou doen, hoe moet je dan het risico voor-
Moet zij een beleid voeren ten aanzien van de infrastruc-
komen dat censuur een volgende stap zou kunnen zijn?”
tuur of niet? Wie doet überhaupt de investering in de aan-
Een ander cluster van problemen betreft de waarschijnlijke
een standpunt inneemt dat de bevolking in haar geheel
exclusiviteit die de beheerder van dit nieuwe systeem zou
toegang moet hebben tot een dergelijk systeem. Dat zou
leg van de infrastructuur? “Het is denkbaar dat de overheid
krijgen als het project van Lenstra slaagt. “De vergelijking
nogal wat consequenties hebben voor aanleg, beheer en
met het oude KPN en het vaste netwerk gaat deels op.
exploitatie van de infrastructuur. Maar nogmaals, verwacht
De monopoliepositie die KPN lange tijd heeft gehad, heeft
van ons niet dat wij zeggen dat de overheid dit moet doen,
geleid tot de instelling van de OPTA, de waakhond over de
wij wijzen alleen op de consequenties als voor zo’n optie
vrije markt van telecommunicatie. Een beheerder van het
wordt gekozen”, aldus Vedder.
systeem van Lenstra zou hoogstwaarschijnlijk in een nog sterkere monopoliepositie dan die van KPN terechtkomen.
De toegevoegde waarde die Vedder denkt te kunnen bie-
De bedoeling is immers dat iedereen die is aangesloten,
den, ligt vooral in het feit dat ontwerpers van een systeem
zijn volledige communicatie – inclusief alles wat vroeger
in hoofdzaak geïnteresseerd zijn in de technologie die
via telefoonlijnen, radio en televisie gebeurde – via een
moet worden ontwikkeld om het te laten werken. Zij zien
nieuw supersnel breedbandsysteem kan laten verlopen. Als
nieuwe mogelijkheden, verkennen de grenzen van wat
dat lukt, dan zal een aanbieder via een analoge telefoonlijn
mogelijk is en zien daarin uitdagingen. Zij willen de weten-
volstrekt kansloos zijn. De vraag wordt dan ook wie gaat
schap vooruit helpen. “Volkomen terecht, hoor”, zegt hij.
die infrastructuur aanleggen en beheren. De overheid? Een
“Maar het zou jammer zijn als er kansen zijn om iets aan
tweede punt dat rond die monopoliepositie speelt, is dat
overbelasting, beveiliging, privacy en de kwaliteit kunnen
van privacy. Hoe ga je om met privé-gegevens van mensen.
doen voordat het systeem in werking wordt gesteld.
Als alle communicatie geheel of voor wat betreft bepaalde
Het is toch prachtig als we de kansen kunnen benutten
delen van het traject via de nieuwe infrastructuur verloopt,
om de samenleving op een bepaalde ontwikkeling voor te
wordt het in beginsel een stuk gemakkelijker om die
bereiden? We zullen op zeer regelmatige basis met Lenstra
communicatie te volgen op enig moment af te tappen.
aan de tafel zitten om dit soort kwesties te bespreken en
Tenzij je voordat het systeem delucht in gaat, maatregelen
hopen daarmee mogelijke schadelijke effecten voor te zijn.
daartegen treft. Die maatregelen komen dichterbij door er
Daarin zal sprake zijn van wederzijdse kruisbestuiving,
nu al over na te denken. In een goede samenwerking met
want Lenstra zal ons op zijn beurt dwingen ethische
Lenstra valt bijvoorbeeld te bespreken of waarborgen
kwesties bloot te leggen.”
tegen misbruik in het systeem zijn in te bouwen. Tenslotte speelt een andere vorm van beveiliging een rol; namelijk
Het resultaat van Vedders onderzoeksproject zal zijn
die tegen hackers, spamverzenders en andere ongewenste
weerslag vinden in een rapport, maar ook in publicaties
bemoeienis. Laat overigens duidelijk zijn dat wij over deze
in vakbladen. Daarbij hoopt Vedder vooral op publicaties
zaken nadenken en vragen opwerpen. Ook willen wij
in vakbladen voor technologen. Ook wil Vedder met zijn
suggesties aandragen wat je tegen ongewenste effecten
publicaties beleidsbepalers bereiken. Tenslotte verwacht
zou kunnen ondernemen, maar wij zijn niet aangewezen
hij een fraai boek te kunnen samenstellen dat niet zal
om maatregelen te nemen of iets voor te schrijven.
misstaan in zijn toch al omvangrijke oeuvre.
39
40
jaarverslag 2003
| Onderzoek
Freeband-programma, waarvoor
indienronde voorzien. De onderzoe-
dr. R. Schasfoort. In dit project wordt
subsidie in de Bsik-regeling is aan-
kers binnen het programma hebben
samengewerkt tussen Twentse micro-
gevraagd. Contactpersoon voor dit
een belangrijke bijdrage geleverd
systeemtechnologen, Utrechtse analy-
programma is dr.ir. F.A. Karelse.
aan de wetenschappelijke FOM-dagen
tisch chemici en Nijmeegse medisch
Stroming en Warmte die op 17 en
biochemici. Doel van dit project is
18 november in Veldhoven werden
om in samenwerking met een aantal
gehouden. Het programma is nauw
hoog innovatieve, kleine bedrijven
verbonden met de onderzoekschool
een alternatieve technologie te ont-
Dit programma heeft tot doel om voor
voor stromingsleer, het J.M. Burger-
wikkelen voor het op grote schaal
technologische toepassingen belang-
centrum, waar alle projectleiders
scheiden van complexe eiwitmonsters
rijke fundamentele kennis te ontwik-
deel van uitmaken. Op dit moment
(proteomics). Contactpersoon is
kelen over de stroming van mengsels.
wordt gewerkt aan plannen om de
dr. C.A.M. Mombers.
Het gaat hierbij in het bijzonder om
kennisoverdracht naar het MKB te
mengsels waarbij de ene fase (gas,
stimuleren door het opzetten van
vast of vloeistof) zich bevindt in en
een CFD-expertisecentrum.
verspreidt (dispergeert) over de ande-
Contactpersoon voor dit programma
re fase. Het programma beoogt het
is dr. L.J. Korstanje.
Gedispergeerde meerfasestroming
JACQUARD is een gezamenlijk onderzoeksprogramma van het
wetenschappelijk onderzoek structu-
Ministerie van EZ, het Ministerie van
reel te versterken en wel zodanig dat het zich beter richt op voor de
JACQUARD Software Engineering
Genomics (IOP/STW)
OCW, NWO (Exacte Wetenschappen, STW en het Algemeen Bestuur van
Nederlandse industrie relevante vraagstukken. Gedispergeerde
De samenwerking tussen de IOP-
NWO). Aan JACQUARD is een budget
meerfasestroming is relevant voor
programmacommissie Genomics en
toegekend van vijf miljoen euro voor
een breed gebied van processen,
STW op het gebied van ‘Genomics
een periode van zes jaar, waarvan
zoals menging, warmteoverdracht,
Technology’ heeft dit jaar geleid tot
910 duizend euro door STW wordt
conversieprocessen en chemische
de honorering van twee omvangrijke
bijgedragen. Het programma wordt
reacties en voor allerhande appara-
projecten voor een totaalbedrag van
uitgevoerd door NWO-EW. De doel-
ten, waaronder bellenkolommen,
3,3 miljoen euro, namelijk: ‘Electron
stelling van het onderzoeksprogram-
geroerde vaten, gefluïdiseerde bed-
tomography an indispensible step
ma JACQUARD is de versterking van
den, slurriereactoren en fermentoren.
between genomics and cellular
de Nederlandse kennispositie op het
Financiers van het programma zijn
dynamics’ van Prof.dr. A.J. Verkleij
onderzoeksterrein van software eng-
FOM, STW, NWO, EZ en het bedrijfs-
(et al., UU) en ‘Proteomics on a chip
ineering. JACQUARD beoogt dit te
leven. Het totale budget bedraagt 7,3
for monitoring autoimmune diseases’
bereiken door het bedrijfsleven sterk
miljoen euro, waarvan 1,36 miljoen
van dr. R. Schasfoort (et al., UT).
te betrekken bij de aansturing van
euro wordt bijgedragen door STW.
Beide projecten worden ondersteund
het wetenschappelijk onderzoek op
en mede gefinancierd door bedrijven.
dit terrein en de toepassing van ‘con-
Op dit moment bestaat het program-
Tussen IOP en STW is de afspraak
current research’, dat wil zeggen het
ma uit twintig projecten, waarvan er
gemaakt dat elk van de organisaties
gelijktijdig uitvoeren van theoretisch,
vier worden gefinancierd door STW.
één van de projecten zal begeleiden.
empirisch en experimenteel onder-
Voor 2004 is een derde en laatste
STW begeleidt het project van
zoek. JACQUARD spitst zich toe op
| onderzoek
de voortdurende evolutie en de steeds
autonome programmacommissie die
zich af op de schaal van nano-dimen-
verder toenemende complexiteit van
verantwoordelijkheid draagt voor de
sies (1 tot 100 nm). Wereldwijd wordt
softwaresystemen. Naar aanleiding
inhoud en het budget. Momenteel
erkend dat nanotechnology dé
van de JACQUARD Call for Proposals
worden geen nieuwe projecten meer
technologische revolutie zal worden
2002-2004 (de eerste ronde) zijn der-
gefinancierd of geadopteerd. Het
van de 21ste eeuw.
tien subsidieaanvragen ingediend.
programma zal naar verwachting in
Begin 2003 is aan vier projecten een
2005 kunnen worden afgerond.
In het kader van het beleid van de
JACQUARD-subsidie toegekend. Er
Tijdens het congres Materials
Kennisimpuls heeft het Ministerie
volgt medio 2004 een tweede ronde.
Research 2003 dat 22 en 23 mei in
van EZ eind 2002 het programma
Nadere informatie is verkrijgbaar bij
Veldhoven werd gehouden, hebben
NanoImpuls het groene licht gegeven.
dr. W.H. Segeth en dr.ir. F.A. Karelse,
onderzoekers via presentaties en
Dit programma met een budget van
zie ook www.jacquard.nl.
posters hun onderzoeksresultaten
omstreeks 50 miljoen euro, waarvan
getoond en bediscussieerd met
23 miljoen subsidie, komt voort uit
collegaonderzoekers. Naast het PPM
een initiatief van een consortium
namen de volgende partijen deel aan
van acht onderzoeksinstellingen
het congres: Dutch Polymer Institute
(penvoerder MESA+/UT) en Philips.
Het Prioriteitsprogramma Materialen-
(DPI), IOP-Oppervlaktetechnologie,
Het doel is daarbij om op het multi-
onderzoek (PPM) heeft tot doel om
Netherlands Institute for Metals
disciplinaire terrein van de nanotech-
via een programmatische aanpak
Research (NIMR), Materials Science
nologie de krachten te bundelen en
universitair onderzoek te stimuleren
Centre (MSC), MESA+ en Softlink.
onze internationale positie te verster-
naar fundamentele aspecten die een
Contactpersoon voor dit programma
ken. NanoImpuls is tevens de opmaat
rol spelen bij de praktische toepas-
is dr. L.J. Korstanje.
voor NanoNed, het vier maal zo grote
Materialenonderzoek
sing van materialen. Speerpunten
Bsik-programma voor nanotechnolo-
van het PPM zijn constructiemateria-
gie dat recentelijk is goedgekeurd en
len (bulkmaterialen), coatings en
NanoImpuls/Nanoned
dat in 2004 zal worden gestart. Aangezien Bsik-programma’s niet
composieten en functionele materialen. Onder functionele materialen
De meest recente technologie in
alleen zijn gericht op investering in
verstaat men nieuwe materialen voor
ontwikkeling is nanotechnology.
excellente wetenschap en infrastruc-
toepassing in componenten gericht op
Nanotechnologie stelt ons in staat
tuur, maar ook op kennisoverdracht
de informatietechnologie.
om materialen en systemen te ontwik-
en waardecreatie zal in NanoImpuls
Het PPM is gestart in 1995 en heeft
kelen waarvan de componenten en
en NanoNed, twee programma’s die
een omvang van 30,5 miljoen euro.
structuren revolutionaire nieuwe
in zeer nauwe samenhang zullen wor-
Het programma wordt gefinancierd
fysische, chemische en biologische
den uitgevoerd, veel aandacht worden
door OCW, EZ, NWO, STW, FOM,
eigenschappen hebben. Toepassingen
gegeven aan valorisatie, samenwer-
Chemische Wetenschappen en het
van deze ontwikkelingen zijn bijvoor-
king met en kennisoverdracht naar
bedrijfsleven. In totaal omvat het
beeld te vinden in de chip- en gen-
bedrijven. NanoImpuls en NanoNed
programma 77 projecten, waarvan er
technologie, in nieuwe eigenschappen
omvatten naast technologisch onder-
26 worden gefinancierd via STW voor
van stoffen en materialen maar ook
zoek ook onderzoek naar maatschap-
een bedrag van 11,7 miljoen euro. De
in precisie-instrumentatie. Hierbij
pelijke aspecten van nanotechnologie.
leiding van het PPM berust bij een
spelen verschijnselen en processen
Juist omdat nanotechnologie verstrek-
41
42
jaarverslag 2003
| Onderzoek
GEHONOREERDE PROJECTEN NANOIMPULS
kende gevolgen kan hebben voor
programma Nanowetenschappen en
onze leefwereld, wordt deze dimensie
-technologie, dat zich vooral gaat
nadrukkelijk meegenomen. In de vorm
richten op de fundamentele, zuiver
van meerdere onderzoeksprojecten
wetenschappelijke dimensie van
op het gebied van Technology
nanotechnologie.
Assessment, die in samenhang met
Uiteraard is van belang dat al deze
het technologisch onderzoek en in
initiatieven en beleidsintensiveringen
een internationaal kader worden uit-
in goede coördinatie verlopen.
gevoerd, zal aandacht worden gege-
Vooralsnog wordt hierin voorzien
ven en worden gereflecteerd op
door personele unies tussen het
mogelijke consequenties van techno-
NanoNedbestuur en de NWO-thema-
logisch handelen. Het spreekt voor
voorbereidingscommissie. Voor de
zich dat een technologie die de maat-
nanotechnologische programma’s
schappij niet kan of wil gebruiken ook
zijn dr. P.C. Schuddeboom,
niet aan de uiteindelijke valorisatie-
dr. C.A.M. Mombers en mw. M.H.
doelstelling beantwoordt.
la Grand verantwoordelijk, zie ook www.stw.nl/nanoned.nl.
STW is in 2003 door het consortium gevraagd om de uitvoering van het
Universiteit van Amsterdam (A)
project:
AAC.6327
titel: Nanostructures for Shear-Driven
Analyses on Chip projectleider:
project:
Prof.dr.ir. P.J. Schoenmakers
AOE.6 4 63
titel: Optical absorption control of
(semi)-conducting nanoparticles projectleider:
Prof.dr. L. De Cola
Para-universitair instituut (B)
project:
BAC.6325
titel: Nanoseparations and hyphenated
MS-analysis projectleider:
Prof.dr. J. van der Greef
programma NanoNed voor haar rekening te nemen. De totale activiteit van NanoImpuls/NanoNed, die een budgettair volume van ongeveer 240
project:
B P C.63 41
titel: Contamination Control projectleider:
Dr. A. Duisterwinkel
miljoen euro omvat voor een periode van zes jaar, vergt natuurlijk een significante ondersteuning in termen van bestuurs- en communicatiestruc-
project:
BTF.63 4 4
titel: Electron Beam Induced Deposition projectleider:
Dr. D. Nijkerk
tuur, administratieve voorzieningen en kennisbeheer. Om deze reden heeft STW in 2003 een aanvang gemaakt met het opzetten van een
project:
B M F.6 4 6 4
titel: Sidewall patterning and technology projectleider:
Dr. F.A. de Wolf
NanoNedbureau. Hiervoor is in 2003 een uitvoeringsovereenkomst geslo-
Technische Universiteit Delft (D)
ten tussen STW en het consortium (MESA+/UT). In de komende tijd zal NanoNed aansluiting zoeken bij andere, verwante Bsik-programma’s, waaronder MicroNed, gericht op microsysteemtechnologie, en bij het NWO-thema-
project:
DAC.6324
titel: Single molecule detection in
nanochannels projectleider:
Dr.ir. A. Bossche
43
| onderzoek
project:
D M M.6328
project:
EOE.6409
project:
NTF.6431
titel: Fabrication and properties of
titel: Optical mode control in photonic
titel: Terahertz switching of magnetic
sub-100nm magnetic memory elements
crystals; Demonstration of an ultra-
memory by magnetic field pulse shaping
projectleider:
compact multi-wavelength laser source
projectleider:
Dr. E.W.J.M. van der Drift
projectleider: project:
Prof.dr. Th.H.M. Rasing
Dr. J.J.G.M. van der Tol
DTF.6339
Universiteit Twente (T)
titel: Electron Beam Induced Deposition
project:
projectleider:
titel: Fabrication of ultra-compact
project:
two-dimensional photonic crystal
titel: Nano device and system fabrication
building blocks
technologies
projectleider:
projectleider:
project:
Prof.dr.ir. P. Kruit
DTF.6342
titel: Low noise nano-scale detection
EOE.6410
Prof.dr. H.W.M. Salemink
TSF.6326
Prof.dr.ir. A. van den Berg
elements for space-based instrumentation projectleider:
project:
Prof.dr.ir. T.M. Klapwijk
DMF.6373
project:
ETF.6473
TTF.6329
titel: Smart contact printing
characterization of hybrid spintronic
projectleider(s):
titel: Contamination control
devices
projectleider:
projectleider:
Dr.ir. W.G. Sloof
project:
titel: Magnetic control and optical
Prof.dr. B. Koopmans
project:
Dr. B.J. Ravoo
TPC.6340
titel: Organometallic polymers project:
DTF.6382
project:
ETF.6474
projectleider:
Dr. M.A. Hempenius
titel: Electrochemical phenomena at
titel: Engineering of nanostructured
the nanometer scale
magnetic multilayers for generic
project:
projectleider:
MR devices
titel: Fabrication and properties of
projectleider:
sub-100nm magnetic memory elements
project:
Prof.dr. C. Dekker
Dr. J.T. Kohlhepp
projectleider:
DTF.6456
titel: Single spins in semiconductor
project:
Prof.dr.ir. L.P. Kouwenhoven
Dr. R. Jansen
FOM (F)
nanowires projectleider:
TMM.6371
project:
FOE.6465
TAC.6380
titel: Nanochemistry and hyphenated
titel: Fabrication of a photonic transistor
MS-analysis
Technische Universiteit Eindhoven (E)
projectleider:
projectleider:
project:
Katholieke Universiteit Nijmegen (N)
EPC.6338
Dr. R.L.J. Zsom
titel: Polymeric architectures for surface
TTF.6381
titel: Material specific theory of
nanofabrication
project:
projectleider:
titel: Novel materials: interplay between
Dr. R.P. Sijbesma
project:
Dr. W. Verboom
NTF.6427
spin-injection projectleider:
Prof.dr. P.J. Kelly
structure and temperature project:
EMM.6372
projectleider:
Prof.dr. R.A. de Groot
project:
TSW.6398
titel: Fabrication and properties of
titel: Technology Assessment NanoImpuls
sub-100nm magnetic memory elements
projectleiders:
projectleider:
Lente, Prof.dr.ir. R.E.H.M. Smits
Dr.ir. H.J.M. Swagten
Prof.dr. A. Rip, Dr. H. van
44
jaarverslag 2003
| Onderzoek
project:
TMM.6413
Neurale Netwerken (Adaptieve
maar door een vertraagde start van
Intelligentie)
meerdere projecten (men had soms
titel: A syringe for individual cells projectleider:
Prof.dr. D. Lohse
problemen met het bemensen van Binnen het programma Adaptieve
het project) en door uitloop wordt het
Intelligentie, waarin STW samenwerkt
laatste project naar verwachting pas
met de Stichting voor Neurale
in 2005 afgesloten. In het afgelopen
Netwerken, wordt onderzoek verricht
jaar liepen nog de volgende vijf
faults in optical nanostructures and
naar lerende systemen. De centrale
projecten waarvan het eerste in 2003
devices
vraag hierbij is hoe we computers
inmiddels ook is afgesloten:
kunnen uitrusten met lerende intel-
– TU Eindhoven: ‘Low temperature
project:
TOE.6416
titel: To control disorder and fabrication
projectleider:
Prof.dr. A. Lagendijk
ligente software. Dit onderzoek project:
TOE.6417
heeft een duidelijke spin-off in uiteen-
NH3 oxidation processes to N2’
lopende toepassingen zoals robotica,
– TU Delft: ‘Removal of NOx, hydrocarbons and soot from
three-dimensional nano-cavities and
expertsystemen, adaptieve systemen,
the exhaust gases of high-
waveguides
datamining, etcetera. Er is sprake
temperature diesel engines in
van een hernieuwde belangstelling
Total Energy Installations’
titel: Photon manipulation with
projectleider:
Prof.dr. W.L. Vos
voor dit onderzoeksgebied, nu de project:
TMF.6420
titel: Sidewall patterning and technology projectleider:
Dr.ir. H.V. Jansen
and removal of heavy metals
toepassing vindt.
from S-containing industrial
Op 22 oktober vond het derde SNN-
waste streams with inorganic
symposium ‘Lerende Oplossingen’ project:
TTF.6423
titel: Nanoscale spin injection devices
based on novel projectleider:
Dr. R. Jansen
TMM.6444
– Wageningen: ‘Optimalisatie van
100 deelnemers afkomstig uit onder-
de zware metalendosering bij
zoeksinstellingen en bedrijfsleven.
anaërobe afvalwaterzuivering’
Nadere informatie is verkrijgbaar www.snn.kun.nl.
titel: Two-Phase Flows in Nanochannels projectleider:
Prof.dr.ir. A. van den Berg
TOE.6449
– Wageningen: ‘Geïntegreerde fysisch-chemische en biologische NOx-verwijdering uit rookgassen’. Coördinatoren van het programma zijn drs. N.H.C.M. Boots (STW) en
Procesvernieuwing voor een Schoner project:
biotechnology’
plaats, een geslaagd evenement met
bij dr. W.H. Segeth, zie ook project:
– TU Delft: ‘Production of S
technologie in praktische situaties
dr. I.S. Ridder (NWO-CW).
milieu
titel: Miniature light sources and
low-threshold photonic crystal lasers projectleider:
project:
Prof.dr. N.F. van Hulst
TTF.6455
titel: Arrays of nanoscale dots of novel
ferromagnetic materials projectleider:
Prof.dr.ing. D.H.A. Blank
Dit programma is gestart in 1997
PROFETAS
en wordt samen met NWO gebied Chemische Wetenschappen uitge-
Het programma PROFETAS (Protein
voerd in het kader van de NWO
Foods, Environment, Technology
‘Kennis Verrijkt’ actie. In het program-
and Society), maakt deel uit van het
ma zijn elf projecten gefinancierd.
maatschappelijk geïnspireerde onder-
Oorspronkelijk was een looptijd van
zoeksbeleid ‘Kennis Verrijkt’ van
het programma voorzien van vier jaar,
NWO. In het onderzoek dat loopt tot
| onderzoek
het jaar 2005 willen onderzoekers
projecten en om uitwaaiering van
de mogelijkheden voor een radicale
programmadoelen te voorkomen.
verandering van voedselpatronen
Ook moeten vooraf duidelijke afspra-
Het onderzoeksprogramma
verkennen. In dit programma
ken worden gemaakt over integratie
‘Programme for Research on
PROFETAS werken ecologen en
en communicatie.
Embedded Systems & Software’
economen, politicologen en techno-
Twee van de vijf STW-projecten in
(PROGRESS) van STW, NWO, het
logen samen met biologen en chemici
dit programma zijn in 2003 voltooid.
Ministerie van EZ en het bedrijfsleven,
om te onderzoeken wat de conse-
In de loop van 2004 zullen eveneens
heeft als doel de kennis en kunde
quenties zijn van een overgang van
twee andere projecten worden afge-
op het gebied van Embedded
dierlijke naar plantaardige eiwit-
rond. Op 17 tot 19 mei 2004 zal tijdens
Systemen in de Nederlandse onder-
productie. De onderzoekers analyse-
een internationaal symposium te
zoeksinstellingen èn het bedrijfsleven
ren daartoe in welke mate deze
Wageningen verslag worden gedaan
te vergroten en zo de concurrentie-
wisseling het milieu spaart en of ze
van de voorlopige resultaten van dit
positie van de Nederlandse industrie
wel maatschappelijk wenselijk en
programma, zie www.profetas.nl.
te versterken. De genoemde verster-
technologisch haalbaar is.
Het programma sluit uitstekend
king gebeurt enerzijds door het
PROFETAS richt zich op vervanging
aan bij het briefadvies dat dit jaar is
beschikbaar stellen van extra
van dierlijk eiwit, omdat hier naar
uitgebracht door de AWT ‘Onderzoek
onderzoeksgelden en anderzijds
verwachting de meeste winst voor het
naar voeding – voeding aan onder-
door versterkte samenwerking en
milieu te behalen valt. Het onderzoek
zoek; Versterking van de kennisbasis
netwerkvorming tussen academische
wordt geleid door de onderzoek-
voor maatschappelijke aspecten van
en industriële onderzoekers.
scholen SENSE (milieu) en VLAG
voedingsvraagstukken’, waarin wordt
(voeding). STW financiert en begeleidt
gepleit voor een integrale aanpak
Eind 2002 is de aanvraag voor de
het technologische deel van het
rond productie en consumptie van
nieuwe fase van PROGRESS goed-
onderzoek, het Gebied Maatschappij-
voedsel. Onderzoeksinstellingen
gekeurd. De nieuwe fase van
en Gedragswetenschappen van NWO
zouden multidisciplinair voedings-
PROGRESS beoogt een sterk ver-
het maatschappelijk getinte deel.
onderzoek moeten ontwikkelen en
nieuwde aanpak door nauwkeurige
daarbij expliciet ruimte scheppen
sturing van het onderzoek aan de
In het jaar 2003 is een tussentijdse
voor sociale wetenschappelijke
hand van de Embedded Systems
externe evaluatie van het programma
vraagstellingen, zie www.awt.nl.
roadmap 2002, die door PROGRESS
voltooid en is het evaluatierapport
Het ligt derhalve in de verwachting
is ontwikkeld. In december 2003 is
namens de Gebiedsbesturen MaGW
dat het PROFETAS-programma te
beslist over de onderzoeksvoorstellen
en TW aangeboden aan het Algemeen
zijner tijd een vervolg zal krijgen.
in de vierde ronde. In totaal zijn er
Bestuur van NWO. Het Algemeen
Contactpersoon voor het programma
zes ronden gepland. De programma-
Bestuur heeft kennis genomen van
is ir. C.H. Kemper.
commissie PROGRESS organiseert
PROGRESS
de leereffecten die in dit multidisci-
activiteiten om de uitwisseling van
plinaire onderzoeksprogramma zijn
informatie tussen onderzoekers en
opgedaan. Het blijkt dat integratie
met het bedrijfsleven te bevorderen.
van zulk multidisciplinair onderzoek
Dit gebeurt onder meer door regel-
een intensief management vraagt
matige bijeenkomsten van gebrui-
om disciplinaire versmalling in deel-
kerscommissies en het houden van
45
46
jaarverslag 2003
| Onderzoek
symposia. STW beheert het program-
verkrijgbaar bij dr. W.H. Segeth
ma, contactpersonen zijn dr.ir. F.A.
en mw.drs. H.R Varwijk, zie ook
Karelse en mw.drs. M. Schweizer.
www.stw.nl/programmas/prorisc.
Scheidingstechnologie Dit gezamenlijke CW/STW programma richt zich op de ontwikkeling van innovatieve, industrieel toepasbare
ProRISC
SAFE
scheidingstechnologieën ten behoeve van een duurzame procestechnologie.
ProRISC is een platform voor onder-
SAFE, in 1998 opgericht, heeft dezelf-
Nieuwe scheidingsprincipes moeten
zoekers op het gebied van micro-
de doelstellingen als ProRISC: het
het mogelijk maken dat de chemische
elektronische ontwerpkunde en
bieden van een platform voor onder-
en biologische syntheses van de
signaalverwerking. ProRISC, in 1989
zoekers afkomstig uit Nederland,
toekomst ook daadwerkelijk op een
gestart, richt zich op de Nederlandse
België en Duitsland. Het onderzoeks-
duurzame wijze kunnen worden
en Belgisch-Vlaamse onderzoekers-
gebied dat SAFE bestrijkt, betreft de
toegepast in een productieproces.
gemeenschap. Het platform heeft
halfgeleidertechnologie: de fysica
Scheidingstechnologie moet worden
als belangrijkste taak het onderzoek
van het halfgeleidermateriaal (niet
gezien als een essentiële stap op weg
aan de universiteiten, de industrie en
alleen silicium), de ontwikkeling van
naar procesintensificatie en draagt
de vragen uit de markt aan deze
nieuwe componenten (de zogenaam-
in belangrijke mate bij aan de atoom-
industrie op elkaar af te stemmen.
de ‘devices’), de fabricagetechnologie
efficiëntie van innovatieve industriële
Hiervoor wordt jaarlijks een twee-
etcetera.
processen. Het belang van deze sleu-
daagse workshop georganiseerd.
Gezamenlijk met ProRISC houdt
teltechnologie wordt nogmaals bena-
De workshop is zo ingericht dat
SAFE jaarlijks een workshop. Zo
drukt door het feit dat EZ in 2003
vooral aio’s en beginnende post-docs
kunnen de SAFE-onderzoekers zien
een technology roadmap scheidings-
hun onderzoek kunnen presenteren.
wat er uiteindelijk met hun ontwikkel-
technologie heeft geïnitieerd.
Daarnaast worden enkele (internatio-
de devices en technologieën gebeurt
Scheidingstechnologie was reeds
nale) toponderzoekers uitgenodigd
als er daadwerkelijk chips worden
één van de onderwerpen in het NWO-
om een presentatie te verzorgen. Deze
ontworpen en zien onderzoekers van
thema: ‘Opkomende Technologieën’.
formule bleek in het verleden zeer
ProRISC wat er allemaal nodig is voor
Voor het programma is in totaal een
succesvol te zijn en te voorzien in een
de ontwikkeling van de componenten
bedrag van 3,3 miljoen euro beschik-
behoefte. Gezamenlijk met ProRISC
die zij dan weer gebruiken in hun
baar, waarvan CW en STW ieder
houdt SAFE jaarlijks een workshop.
schakelingen.
1 miljoen en NWO 1,3 miljoen euro bijdraagt. Het programma stimuleert
De belangstelling voor de ProRISCworkshops is in de loop der jaren
Dit jaar werd de SAFE workshop
onderzoek naar nieuwe scheidings-
gegroeid tot een vaste schare van
gehouden op 25 en 26 november te
technieken binnen drie velden:
rond de 150 deelnemers. Dit jaar
Veldhoven. Evenals andere jaren
– Integratie van reactie en scheiding
vond de workshop plaats op 26 en 27
hebben circa 70 deelnemers met veel
De opbrengst en selectiviteit van
november te Veldhoven. Het enthou-
genoegen aan de workshop deel-
een chemische reactie kan worden
siasme van de deelnemers en de open
genomen. Nadere informatie is
geoptimaliseerd door toepassing
sfeer gedurende de gehele workshop
verkrijgbaar bij dr. P.C. Schuddeboom
van 1) selectieve scheiding van de
maakten dit tot een zeer geslaagd
en mw.drs. H.R. Varwijk, zie ook
katalysator uit het reactiemengsel,
evenement. Nadere informatie is
www.stw.nl/programmas/safe.
zodat de katalysatoractiviteit
| onderzoek
wordt behouden; 2) het toepassen
‘Call for pre-proposals’ is uitgegaan.
jaarlijks symposium en het initiëren
van geïntegreerde terugwinning
De ‘Call’ heeft geresulteerd in
van nieuw onderzoek.
van specifieke producten uit het
39 vooraanmeldingen waarbij de
reactiemengsel om de reactiesnel-
programmacommissie twintig onder-
In juni is een Brandbrief uitgebracht.
heid en -opbrengst te controleren.
zoekers heeft uitgenodigd om een
Het jaarlijkse COMBURA-symposium
definitief voorstel in te dienen.
is met vijf maanden opgeschoven naar
De ontwikkeling van scheidings-
Na een referentenronde met hoor
3 maart 2004. Dat is gedaan om te
concepten waarbij minder gebruik
en wederhoor zijn de uitgewerkte
voorkomen dat het symposium in
– Solvent intensification
wordt gemaakt van ‘hulpvloeistof-
voorstellen door een onafhankelijke,
dezelfde periode zou vallen als een
fen’ (organische oplosmiddelen
vakdeskundige jury gerangschikt op
nieuw Europees symposium van het
en waterige stromen). Innovatieve
basis van wetenschappelijke kwaliteit
Combustion Institute. Het Platform
concepten zoals: 1) kringloop-
en utilisatie. Begin 2004 wordt een
SZV is in 2003 met een initiatief
sluiting, 2) toepassing alternatieve
definitieve prioritering door de stuur-
gestart om te komen tot een nieuw
solvents, 3) gebruik van sterker
groep verwacht en kunnen acht
onderzoeksprogramma
geconcentreerde solvents, zullen
voorstellen worden gehonoreerd,
‘Fundamentals of Clean and Efficient
de afvalstromen beperken.
waarna het onderzoeksprogramma
Combustion’. Verbranding is een
kan starten.
buitengewoon ingewikkeld fysisch
processen
De contactpersonen voor dit program-
en chemisch proces dat nog steeds
Nieuw ontwikkelde syntheseroutes
ma zijn dr.ir. C.L.M. Marcelis (STW) en
onvoldoende begrepen is. Wil men
vragen de ontwikkeling van
dr. I.S. Ridder (NWO-CW).
echt komen tot fundamenteel nieuwe
– Scheidingsprincipes voor duurzame
verbrandingssystemen dan is het
nieuwe duurzame en adequate
versterken van de basiskennis en het
scheidingsconcepten. De bestaande technieken zijn vaak onvol-
Schone en Zuinige Verbranding
ontwikkelen van betere numerieke modellen onontbeerlijk. Met de
doende geschikt, omdat deze niet de hier vereiste hoge selectiviteit
Het STW-Technologieprogramma
Stichting FOM is overleg gevoerd
halen, alleen bij hoge concentra-
Schone en Zuinige Verbranding (SZV)
om te komen tot een gezamenlijk
ties product economisch rendabel
heeft tot doel onderzoek aan verbran-
FOM/STW-programma. Het bedrijfs-
zijn, en veelal zeer lastig te
dingsprocessen te stimuleren, onder
leven zal ook bij de opzet van dit
integreren zijn in het reactieproces.
andere door de samenwerking tussen
programma worden betrokken.
In de nabije toekomst zou het
bedrijven en universiteiten te ver-
ontbreken van passende
groten. De activiteiten binnen het
Dit jaar is er één nieuw project
scheidingsmethoden wel eens
programma worden gecoördineerd
opgenomen in het programma. Het
het belangrijkste obstakel kunnen
door het Platform SZV. Hierin zitten
betreft project DSF.6105 ‘Modelling
zijn voor de introductie van nieuw
vertegenwoordigers van universitaire
of turbulent spray combustion’ van
ontwikkelde syntheses in het
onderzoeksgroepen, bedrijven en
Prof.dr. D.J.E.M. Roekaerts
industriële productieproces.
technologische instituten die betrok-
(Technische Universiteit Delft). Dit
ken zijn bij verbrandingsonderzoek.
project werd gehonoreerd in het kader
Vanwege het beperkte budget heeft
Tot de activiteiten behoren onder
van het FOM/STW/EZ-programma
de programmacommissie gekozen
andere het uitbrengen van een
‘Gedispergeerde Meerfasestroming’.
voor een opzet waarbij eerst een
Brandbrief, het organiseren van een
In totaal bestaat het programma uit
47
48
jaarverslag 2003
| Onderzoek
vijftien projecten, waarvan er
Sentinels
apparaten wordt uitgewisseld, is vaak een noodzakelijke voorwaarde
inmiddels negen zijn afgerond. De contactpersonen zijn dr. L.J. Korstanje
Een computersysteem of computer-
voor veel van dit soort activiteiten.
en mw. A.P. Peeters.
netwerk moet aan een aantal voor-
Elektronisch zakendoen wordt pas
waarden voldoen die soms tegen-
echt geaccepteerd wanneer aan deze
strijdig zijn: het is een ‘compromis’
voorwaarden voldaan is.
Sensortechnologie
tussen vele voorwaarden waaronder kosten, performance, flexibiliteit,
In essentie wil het Sentinels-
Sensortechnologie is al langer een
veiligheid en betrouwbaarheid.
programma een versterking van de
belangrijk onderzoeksthema bij STW.
Bijvoorbeeld: hoe veiliger een
kennisinfrastructuur in Nederland op
Om dit thema verder te kunnen ver-
systeem, des te minder flexibel het
computer en netwerk security gebied
sterken is in 1984 het platform
is en waarschijnlijk des te moeilijker
bewerkstelligen, niet alleen aan
Sensortechnologie ingesteld. Onder
te gebruiken. Bovendien zal het meer
universiteiten en onderzoeksinstel-
auspiciën van dit platform werd in de
gaan kosten. Traditioneel wordt com-
lingen, maar ook bij belanghebbende
periode van 1992 tot 1997 het priori-
puterveiligheid vooral bestudeerd in
bedrijven en overheidsinstellingen.
teitsprogramma Sensortechnologie
gebieden zoals databases, operating
Een nationaal, integrerend onder-
uitgevoerd. Ook na beëindiging van
systems en in computernetwerken.
zoeksprogramma is noodzakelijk op
de programmatische steun door het
In een globale ICT-infrastructuur zoals
dit gebied omdat het gaat om kennis
Ministerie van EZ bleef het platform
steeds meer gangbaar wordt, zal dat
van strategisch belang. Deze kennis
met financiële hulp van STW bestaan.
niet meer afdoende zijn: computer-
kan niet simpelweg in het buitenland
Op 12 en 13 maart dit jaar vond de
veiligheid moet op alle niveaus geïn-
aangekocht worden. Bovendien is
workshop sensortechnologie plaats
tegreerd worden. Sentinels gaat over
die kennis van cruciaal belang voor
onder de naam ‘The Sense of Contact
computerveiligheid.
de concurrentiepositie van de Nederlandse industrie, voor het functio-
V’. De bijeenkomst brengt universiteit en bedrijfsleven bij elkaar en bevor-
Computers, telefoons en personal
neren van de Nederlandse overheid,
dert de interactie om gezamenlijk tot
digital assistants zijn allemaal
en voor het realiseren van de
nieuwe onderzoeksprojecten te
verbonden met een netwerk, zowel
Nederlandse ambities op ICT gebied.
komen. Centraal in het programma
vast als draadloos. Deze connecti-
Kenmerkend voor de Sentinels-aan-
stonden dit jaar sensoren voor chemi-
viteit wordt een steeds belangrijker
pak is de aandacht voor de gehele
sche analyse, precisiesensoren en
ingrediënt van onze moderne samen-
security keten, waarbij systemen als
medische en agrarische toepassingen.
leving. Ook zien we steeds meer
een geïntegreerd geheel behandeld
De sensorconferentie is een inspira-
dat software, in plaats van mensen
worden.
tiebron voor onderzoekers. Bovendien
of hardware, de toegang tot systemen
Sentinels start begin 2004 en wordt
kan door het directe persoonlijke
of netwerken reguleert omdat dit
gefinancierd door het Ministerie
ontact de basis worden gelegd voor
flexibiliteit geeft. Het gevolg is dat
van EZ, NWO en STW. Bedrijven
verdere zinvolle ontwikkeling van
toenemende flexibiliteit zorgt voor
dragen per project bij. Het totale
sensortechnologie. Eén keer per jaar
verhoogde kwetsbaarheid voor
budget bedraagt ongeveer 10 miljoen
wordt het blad ‘Sensornieuws’ uitge-
allerlei soorten aanvallen.
euro. Meer informatie is te vinden
bracht. Contactpersonen zijn dr. P.C.
Vertrouwelijkheid en authenticiteit
op www.sentinels.nl en bij dr. R.D.T.
Schuddeboom en dhr. N. Voskamp.
van gegevens die tussen verschillende
Janssen.
| onderzoek
Simon Stevin Meesterschap
Stimuleringsprogramma
onderzoekers en vertegenwoordigers
Energieonderzoek
uit de maatschappelijke omgeving met elkaar in contact te brengen.
Een jaarlijks hoogtepunt voor STW is de uitreiking van de Simon Stevin
Het NWO/Novem-Stimulerings-
Middels discussies en presentaties
Meesterschapsprijs. Deze prijs
programma Energieonderzoek is
zijn over en weer ideeën uitgewisseld.
behelst een bedrag van 500 duizend
bedoeld om kennis te ontwikkelen,
Een van de acties die daaruit volgde
euro, te besteden aan technisch
gericht op de overgang naar een duur-
was het houden van een online-
wetenschappelijk onderzoek, plus
zame energievoorziening. Het pro-
enquête onder onderzoekers, klank-
een bronzen sculptuur voor de Simon
gramma is een nauwe samenwerking
bordgroepleden en overige
Stevin Meester (zie foto). De prijs
tussen NWO, waaronder STW en
betrokkenen om de onderlinge com-
komt ten goede aan STW-onderzoe-
Novem en is opgezet op verzoek van
municatie en informatievoorziening te
kers die bewezen hebben het meest
de Ministeries van OCW en EZ.
evalueren. Naar aanleiding hiervan zal
succesvol te zijn met het aanvragen
Speerpunten in het programma zijn
de rol van de klankbordgroepen wor-
en uitvoeren van STW-onderzoek.
de samenwerking tussen bèta- en
den versterkt. Meer informatie over
In 2003 werd de prijs uitgereikt aan
gammadisciplines, de versterking van
het programma kan worden gevonden
prof.dr. J.A. Jansen.
het universitaire energieonderzoek en
op www.nwo.nl/energieonderzoek.
De nieuwe Meester zet zijn half mil-
de versterking van de band tussen
Contactpersoon is dr. L.J. Korstanje.
joen euro in om een nieuw cement te
universitair en toegepast energie-
ontwikkelen waarmee botreparaties
onderzoek. Het stimuleringsprogram-
kunnen worden verricht.
ma beschikt over een budget van circa
Een interview met prof. Jansen is te
5,5 miljoen euro, waarvan 454 duizend
vinden op pagina 14.
euro wordt gefinancierd door STW.
Het programma Tissue Engineering
Het programma is in 2000 gestart met
is een gezamenlijk programma van
de financiering van vijf grote onder-
ZonMW en STW, en het is ook het eer-
zoeksprojecten. In 2002 is een nieuwe
ste gestarte programma in het NWO-
call for proposals uitgegaan, waarvan
thema ‘Opkomende Technologieën’.
de Stuurgroep in januari 2003 vier
Met een additionele financiering
nieuwe aanvragen heeft gehonoreerd.
van NWO is voor het programma
Naast de grote projecten is ook een
3 miljoen euro beschikbaar. Van de
aantal kortlopende explorerende
negen gehonoreerde projectvoorstel-
projecten uitgevoerd onder de vlag
len in 2003 is er slechts één nog niet
van het programma. Per project is een
van start gegaan.
klankbordgroep samengesteld met
De programmacommissie heeft hoge
vertegenwoordigers uit maatschap-
ambities. Zij streeft ernaar om – als
pelijke organisaties en bedrijven.
uitbreiding en aanvulling op het
Op 27 maart is in Stadskasteel
ZonMW/STW-programma – een
Oudaen te Utrecht de werkconferentie
nationaal onderzoeksprogramma tot
‘Met kennis op weg naar een duur-
stand te brengen, te financieren uit
zame energiehuishouding’ gehouden.
de Bsik-gelden. In februari werd door
Doel van deze conferentie was om
het Twentse BMTI als penvoerder, het
Tissue Engineering
49
50
jaarverslag 2003
| Onderzoek
uitgebreide business plan voor het
de commissie aan het Kabinet luidde
de stroming van een rivier, maar ook
investeringspakket ‘Weefsel op maat’
25 miljoen euro toe te wijzen met de
in alles wat door mensenhanden
(DPTI – Dutch Program for Tissue
aantekening dit te bestemmen voor
gemaakt wordt. Of je nu het weer
Engineering) bij Senter ingediend. Het
uitvoering van enkel het stamcel plat-
wilt voorspellen of een drukpers wilt
programma is een combinatie van
form. Dit laatste betekent uiteraard
laten draaien, een raket wilt lanceren
activiteiten in drie platformtechnolo-
dat men niet meer kan spreken van
of de banen van een elektron wilt
gieën (stamcellen, biomaterialen, en
een programma op het gebied van
beschrijven, wiskunde is een onmis-
bioreactoren) en een aantal klinische
Tissue Engineering. Het Kabinet nam
baar basisingrediënt. In de wiskunde
applicatiegebieden (kraakbeen, bot,
eind november een besluit over Bsik
ontmoeten de fundamentele weten-
hart en vaten, lever, zenuw, en huid).
conform het advies van Commissie
schap en de toepassing elkaar. Dat is
Vrijwel iedere groep in Nederland die
van Wijzen. De contactpersonen
meteen het bestaansrecht van het
actief is op het gebied van tissue
voor dit programma zijn drs. N.H.C.M.
onderzoeksprogramma Wiskunde
engineering is bij het programma
Boots (STW) en drs. S. Ellenbroek
Toegepast. Het NWO-gebied Exacte
betrokken. Daarmee is vooralsnog
(ZonMW).
Wetenschappen (EW) en STW beheren dit programma samen. In het onder-
een van de doelen van de programmacommissie al gerealiseerd: het creë-
In het kader van de Vernieuwings-
zoek spelen fundamentele vragen die
ren van een nationaal netwerk.
impuls 2002 en 2003 zijn er in het
geïnspireerd zijn door een toepassing,
Het is teleurstellend achteraf te
afgelopen jaar drie projecten op het
maar ook nieuwe toepassingen van
moeten constateren dat tot ver na de
gebied van Tissue Engineering
bestaande wiskunde. Er was ook in
sluitingsdatum voor de indiening van
gehonoreerd. Het betreft het onder-
2003 weer een Wiskunde Toegepast
Bsik-voorstellen onduidelijkheid is
zoek van VICI-laureaat dr. C.V.C.
symposium tijdens het Nederlands
blijven bestaan tussen EZ/Senter
Bouten, en de VENI-laureaten
Mathematisch Congres.
en KNAW, als beoordelende instan-
dr. J. van den Dolder en dr.ir. J.C.
De Studiegroep Wiskunde in de
ties, over de randvoorwaarden waar-
van der Linden (zie pagina 52 en 53).
Industrie is in 2003 voor de vijfde keer
aan Bsik-businessplannen moesten
Op 7 november kreeg prof.dr. J.A.
georganiseerd. Hier werkte een groep
voldoen. Bijvoorbeeld of ‘second
Jansen 500 duizend euro uitgereikt
wiskundigen een week lang met prak-
tendering’ is toegestaan, dat wil
als de Simon Stevin Meester 2003
tische problemen uit het bedrijfsleven,
zeggen of er ruimte mag zijn voor een
(zie pagina 12), die hij zal besteden
en met succes.
werkwijze in het programma waarbij
aan Tissue Engineering-onderzoek.
Het ging dit jaar om bijvoorbeeld:
deelprojecten pas in uitvoering kun-
Al met al is de omvang van het
– de verspreiding van Japanse
nen komen na internationaal ‘peer
lopende STW-onderzoek in dit
review’ en selectie. Op basis van een
onderzoeksgebied nu gekomen op
eigen interpretatie van de regels door
8,4 miljoen euro.
van overeenkomst tussen een afdruk van een stuk gereedschap
de KNAW zijn de klinische applicatie-
en het stuk gereedschap zelf
gebieden in het DPTI-programma als niet beoordeelbaar terzijde
oesters in Nederlandse rivieren; – het onderzoeken van de mate
Wiskunde Toegepast
(bijvoorbeeld bij een inbraak); en – de optimale manier van het
geschoven. Het oordeel van de KNAW is uiteindelijk overgenomen door de
Wiskunde is overal voor wie het zien
ophangen van klokken en het
Commissie van Wijzen, maar met een
wil: niet alleen in natuurverschijnse-
bespannen van een carillon.
nog verdere beperking. Het advies van
len zoals de loop van de planeten en
| onderzoek
Voor alle onderdelen kende 2003
De Studiegroep leidde tot verschil-
onderzoeksvoorstel. Er is geen tijds-
lende publicaties in de landelijke
limiet verbonden aan de duur van
maar één aanvraagronde. In de even
pers. Proceedings zijn beschikbaar.
het werkbezoek. Nadere informatie is
jaren zijn er twee VENI-aanvraag-
Meer informatie is te krijgen bij
te vinden op www.stw.nl/procedures/
rondes per jaar. Uit het door STW
dr. R.D.T. Janssen, zie ook
werkbezoekregeling.
gereserveerde budget konden in 2003 maximaal acht VENI-, zeven
www.stw.nl/programmas/wiskunde. In 2003 zijn zes aanvragen voor een
VIDI- en drie VICI-aanvragen worden
beurs ontvangen. Op advies van
gehonoreerd.
Werkbezoekregeling en buitenlandse
referenten zijn vier aanvragen toege-
reizen
kend. De laatste twee aanvragen zijn
In 2003 ontving STW 29 VENI- en
nog in behandeling. In totaal is er in
20 VIDI-aanvragen. In 2002 waren
De Werkbezoekregeling van STW
het afgelopen jaar, inclusief de vier
dat er respectievelijk 23 en 37.
verstrekt reis- en verblijfsbeurzen aan
gehonoreerde aanvragen, 210 duizend
Verder ontving STW twaalf VICI-
drie typen onderzoekers, die nauw
euro in het programma toegewezen.
vooraanmeldingen.
betrokken zijn (geweest) bij een
Niet alleen in het kader van de
Aan negen VENI-kandidaten werd
STW-project. De eerste zijn de senior-
Werkbezoekregeling wordt er door
uiteindelijk een subsidie toegekend.
onderzoekers die voor een periode
STW-onderzoekers gereisd. Voor vrij-
De kandidaten op de plaatsen acht
naar het buitenland willen om daar bij
wel elk STW-project in het OTP wordt
en negen eindigden met gelijke
een gerenommeerde groep hun
er een budget beschikbaar gesteld
kwalificaties. STW kende daarom
onderzoek te kunnen verdiepen en
voor korte congres- en werkbezoeken
naast de acht beschikbare subdidies
verbreden. De tweede groep is die
in het buitenland. In 2003 is er totaal
een extra VENI-subsidie toe uit
van de buitenlandse onderzoekers
circa 1 miljoen euro aan reiskredieten
het budget voor het OTP. Aan zeven
die op uitnodiging een periode bij hun
toegewezen.
VIDI-kandidaten en aan drie VICIkandidaten werd een subsidie toe-
Nederlandse collega’s willen door-
gekend.
brengen. De derde en laatste groep zijn de postdocs: promovendi op STW-
Vernieuwingsimpuls 2003 De aanvragen van de vrouwelijke
projecten of promovendi die nauw betrokken zijn (geweest) bij STW-
Het NWO-programma Vernieuwings-
kandidaten blonken uit in kwaliteit,
onderzoek hebben de mogelijkheid
impuls richt zich op persoonsgerichte
waardoor het streven om participatie
om zich te oriënteren bij een buiten-
stimulering in verschillende fasen van
van vrouwen in het wetenschappelijk
landse groep.
de carrière van onderzoekers en kent
onderzoek te vergroten dit jaar kon
drie onderdelen:
worden gehaald. Van de 61 ingedien-
– VENI, voor pas gepromoveerde
de aanvragen waren er elf afkomstig
Het maximale bedrag dat door STW wordt vergoed bedraagt 25 duizend euro. Aanvragen voor werkbezoeken
onderzoekers – VIDI, voor onderzoekers met
van vrouwen (18 procent). Van deze aanvragen werden er zes gehono-
met een aan STW gevraagde tege-
enkele jaren post-doc ervaring en
reerd. 32 Procent van het totale aantal
moetkoming boven de 25 duizend
– VICI, voor senior onderzoekers met
van 19 Vernieuwingsimpulslauraten in
euro zijn alleen mogelijk als onder-
hoogleraarskwaliteiten (vergelijk-
deel van een binnen het Open
baar met de vroegere PIONIER-
Technologieprogramma ingediend
kandidaten).
2003 was dus vrouw.
51
52
jaarverslag 2003
| Onderzoek
GEHONOREERDE PROJECTEN VAN DE VERNIEUWINGSIMPULS 2003
De toekenningen van de Vernieuwingsimpulssubsidies binnen de technische
VENI
voorspellingen van stromingen in het kwetsbare en complexe milieu.
wetenschappen bedroegen in 2003 in totaal 9,75 miljoen euro. Dit bedrag is
Röntgen laat staalkristallen stralen
inclusief de bijdragen van de ontvan-
Dr.ir. S.E. (Erik) Offerman
De aarde beter in beeld
gende onderzoeksinstellingen.
(m) _ 02-10-1974
Dr. J. (Jesper) Spetzler
De 19 Vernieuwingsimpulslaureaten
TUD – Materiaalkunde
(m) _ 13-07-1972
van 2003 zijn als volgt verdeeld
Staal wordt al eeuwen gemaakt zonder
TUD – Technische aardwetenschappen
over de verschillende universiteiten:
dat we precies begrijpen hoe de staal-
Hoe verandert de aarde in regio’s met
negen TUD, twee UT, vijf TUE, twee
kristallen ontstaan en groeien wanneer
aardbevingen? Waar vind je olie en
UU en een EUR.
we het gloeiend hete metaal transfor-
gas? Om deze vragen te beantwoorden
Een overzicht van de aanvragen die
meren in een tastbaar product. Een
moet je de binnenkant van de aarde
STW heeft gehonoreerd is te vinden
intense bundel Röntgenstralen kan hier
nauwkeurig in kaart brengen. Dit onder-
op pagina 52 tot en met 54. De samen-
nieuw licht op werpen.
zoek verbetert de hiervoor gebruikte technieken. Resultaat is een scherper
stelling van de beoordelingscommissies staat op pagina 149. Omdat de
Stimulatie van botaanmaak bij
uitslag voor de tweede VENI-ronde
osteoporose
beeld van de aarde.
van 2002 pas in maart van 2003
Dr.ir. J.C. (Jacqueline) van der Linden
De rivierbodem in beweging
bekend werd, zijn in het overzicht ook
(v) _ 04-10-1974
Dr.ir. A. (Astrid) Blom
de drie toegekende VENI-subsidies
EUR – orthopedie
(v) _ 04-08-1973
voor ronde twee, 2002 opgenomen.
Osteoporose patienten hebben een
UT – Waterbeheer
fragiel skelet waardoor zij makkelijk
Voor een laaggelegen land zoals
botten breken. Mechanische trillingen,
Nederland zijn hoogwatervoorspellin-
hoogfrequent geluid en electromagne-
gen in rivieren erg belangrijk.
tische velden stimuleren botcellen en
Bewegende bodemduinen en hun
laten botbreuken sneller genezen. In
samenstelling, zand en grind, zorgen
dit project zal onderzocht worden of
voor grote onzekerheid in deze voor-
deze stimuli ook botaanmaak kunnen
spellingen. Via gootproeven gaat de
bevorderen bij osteoporose.
onderzoekster de samenstelling van deze bodemduinen onderzoeken.
Turbulente stromingen in het milieu Dr. G.N. (Garth) Wells
Brandschone verbrandingsmotoren
(m) _ 21-03-1976
Dr.ir. J.A. (Jeroen) van Oijen
TUD – Civiele Techniek
(m) _ 08-06-1973
Turbulente stromingen in het milieu ver-
TUE – Verbrandingstechnologie
oorzaken menging, transport en erosie.
Om de uitstoot van schadelijke stoffen
In dit onderzoek worden computermo-
te verminderen, zijn nieuwe uitdagende
dellen ontwikkeld die de multi-schaal
vormen van verbranding ontwikkeld. De
eigenschappen van turbulentie kunnen
elementaire processen in deze moderne
beschrijven voor real-life simulatie en
verbrandingstypen zullen nauwkeurig
hoofdstuktitel
onderzocht worden. Deze fundamentele
vaak: ‘bloed!’ Maar plasma is ook heet,
kustwateren vormt een nachtmerrie voor
kennis wordt vervolgens gebruikt om
lichtgevend gas, denk bijvoorbeeld aan
de visserij en het toerisme, vanwege de
een nieuwe generatie verbrandingsmo-
de zon of een kaarsvlam. Met plasma’s
bedreiging die hiervan uitgaat voor de
toren te ontwikkelen.
kan men verlichten, etsen, lassen en...
volksgezondheid. Dit onderzoek gaat na
opereren. Deze laatste toepassing is het
welke biologische en stromingseigen-
onderwerp van dit onderzoek.
schappen essentieel zijn om voorspel-
Zien wat je bestraalt Dr. B.W. (Bas) Raaymakers
lingsalgoritmen voor de verspreiding
(m) _ 21-01-1972
van plaagalgen te ontwikkelen.
UMC Utrecht – Radiotherapie Tijdens het bestralen van kankerpatiën-
VENI-2002; gehonoreerd in 2003.
ten is de tumorlokatie niet exact bekend
Dynamische bodemmodellen, hulpmiddel voor waterbeheerders?
waardoor gezonde organen onnodig
Toward Tobust Fingerprint Recognition
Prof.dr. S.J.M.H. (Suzanne) Hulscher
beschadigd worden. Een MRI-versneller
Ir. A.M. Bazen
(v) _ 25-11-1966
wordt ontwikkeld waarmee de tumor
(m) _ 07-12-1973
UT – Water Engineering & Management
wel tijdens de bestraling kan worden
UT
gelokaliseerd. Dit geeft een betere behandeling met minder bijwerkingen.
Stromend water in rivieren en zeeën ondervindt weerstand van steeds veran-
Towards a new energy-efficient catalytic
derende zandribbels en planten op de
process for the production of lower
bodem. Deze dynamische processen
Op weg naar nieuwe toepassingen
olefins from paraffin feedstock
worden opgenomen in rekenmodellen
van plastics
Dr.ir. E.J.M. Hensen
om vervolgens te bepalen of ze water-
Dr. M. (Mariadriana) Creatore
(m) _ 05-02-1971
beheerders helpen om hun taken beter
(v) _ 18-07-1973
TUE
uit te voeren.
Plastics ofwel polymeren kunnen
Optimalization of engineered bone
Levende kleppen voor het hart
materialen zoals glas vervangen na
constructs by cell selection, cell loading
Dr. C.V.C. (Carlijn) Bouten
een speciale behandeling van hun
and cell culture
(v) _ 31-08-1967
oppervlak. Deze behandeling kan
Drs. J. van den Dolder
TUE –Tissue Engineering
plaatsvinden met behulp van plasma’s
(v) _ 16-07-1970
Zieke of beschadigde hartkleppen
waarin gassen reactief kunnen worden
KUN
veroorzaken veel lichamelijk ongemak.
TUE – Technische Natuurkunde
gemaakt bij lage temperaturen. In dit
Ze worden daarom vaak vervangen
project wordt de interactie tussen plas-
door een kunstklep. Dit onderzoek
ma’s en polymeren bestudeerd.
richt zich op het vervaardigen van
VICI Opereren met Lichtgevend Gas
levende hartkleppen, met cellen uit het eigen lichaam. De kleppen verminderen
Dr.ir. J. (Jan) van Dijk
De plaagalg verslagen
afstotingsreacties, kunnen groeien en
(m) _ 13-05-1971
Dr. H.J.H. (Herman) Clercx
zichzelf repareren.
TUE – Elementaire Processen in
(m) _ 01-02-1961
Gasontladingen.
TUE – Turbulentie & Werveldynamica
Als iemand ‘plasma’ zegt, zegt men
De aanwezigheid van plaagalgen in
53
54
jaarverslag 2003
| Onderzoek
VIDI
aanwezig. Turbulentie is niets meer
Intelligente regeling van elektriciteits-
dan een chaotische beweging van de
en verkeersnetwerken
Scherpere ogen door middel van
lucht. Via een complex proces kan
Dr.ir. B. (Bart) De Schutter
adaptieve optica
turbulentie worden omgezet in geluids-
(m) _ 18-10-1968
Dr. G. (Gleb) Vdovin
golven die door ons oor waargenomen
TUD – Regeltechniek
(m) _ 16-04-1963
kunnen worden. Dit onderzoek richt
In onze maatschappij is een efficiënte
TUD – Electronische Instrumentatie
zich met name op de voorspelling van
en betrouwbare werking van groot-
De scherpte van het menselijk gezichts-
dit soort geluid.
schalige infrastructuursystemen zoals
vermogen hangt af van de focus van
elektriciteits- en verkeersnetwerken
de ooglens. Oudere mensen kunnen
Kwantitatieve supersone stroming
van zeer groot belang. De onderzoekers
niet scherp zien omdat hun lens niet
visualisatie
ontwikkelen methoden voor het
kan focussen op een korte afstand.
Dr.-Eng. F. (Fulvio) Scarano
gedistribueerd regelen van dergelijke
Onderzoekers gaan, binnen in het
(m) _ 15-12-1968
systemen met intelligente lokale
menselijk oog, een electronisch
TUD – Aerospace
regelaars die hun acties onderling
bestuurbare adaptieve lens plaatsen
De stroming rond vliegtuigen en
afstemmen.
om het gezichtsvermogen te herstellen
raketten wordt meestal kwalitatief
en de ‘vision acuity’ te verbeteren.
zichtbaar gemaakt met behulp van
Chemische processen sturen met licht
optische methoden in windtunnels.
Dr.ir. T.A. (Xander) Nijhuis
Multi-functional Micro Communication
De onderzoekers ontwikkelen nu meer
(m) _ 24-07-1970
Devices
geavanceerde laser technieken om
UU – Anorganische Chemie
Dr. Y. Zhuang
complexe en turbulente stromingen
Met in-situ spectroscopie kan met
(m) _ 26.07.1967
beter te analyseren. De resultaten zijn
behulp van licht een katalysator tijdens
TUD – ECTM/DIMES
van belang voor het onderzoek in groot-
een chemische reactie bestudeerd
Mobile communication is becoming
schalige supersone windtunnels.
worden. Aan de hand van deze waar-
an integral part of daily human life. However, making devices smaller and
nemingen kan het chemische proces Het sluipende gevaar van corrosie
voortdurend worden bijgestuurd.
higher functional but lower cost is
Dr. M.A. (Miguel) Gutiérrez
Hierdoor kunnen industriële chemische
always challenging and not straight-
(m) _ 12-11-1968
processen goedkoper en schoner
forward. This research program aims
TUD – Lucht- en Ruimtevaart
worden uitgevoerd.
to make such devices by merging
Bij materialen als roestvrij staal
novel materials into the state-of-the-art
kan corrosie van draagconstructies
silicon technology.
onopgemerkt blijven en daardoor leiden tot ernstige ongelukken. Dit
Het geluid van de wind
onderzoek resulteert in een methode
Dr.ir. B.J. (Bendiks Jan) Boersma
om te voorspellen hoe en wanneer
(m) _ 21.01.1969
een draagconstructie het begeeft ten
TUD – Aero- en Hydrodynamica
gevolge van corrosie.
In luchtstromingen met een hoge snelheid is meestal turbulentie
55
| In 2003 lopend onderzoek A_ universiteit van amsterdam
F_ F OM-instituten
R_ erasmus universiteit rotterdam
B_ parauniversitaire instituten
G_ rijksuniversiteit groningen
T_ universiteit twente
C_ centrum voor wiskunde en informatica
L_ universiteit leiden
U_ universiteit utrecht
D_ technische universiteit delft
M_universiteit maastricht
V_ vrije universiteit amsterdam
E_ technische universiteit eindhoven
N_ katholieke universiteit nijmegen
W_wageningen universiteit
INDIEN EEN PROJECT IN HET KADER VAN EEN SPECIAAL PROGRAMMA WORDT UITGEVOERD, IS DIT ONDER HET PROJECTNUMMER AANGEGEVEN:
ASP
project dat gefinancierd wordt in het kader van het NWO-programma ASPASIA;
DPW
project dat gefinancierd wordt in het kader van het prioriteitsprogramma Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie;
EG
project dat gefinancierd wordt in het kader van STW steun bij EU aanvragen;
ESS
project dat gefinancierd wordt in het kader van het Program for Embedded Systems and Software;
GMS
project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Gedispergeerde Meerfasestroming;
GWSTW
project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Gewasbescherming van de STW;
MAT
project dat gefinancierd wordt in het kader van het prioriteitsprogramma Materialen;
NNT
project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Neurale Netwerk Technologie;
OTP
project dat gefinancierd wordt in het kader van het Open Technologieprogramma;
PION
project dat gefinancierd wordt in het kader van het NWO-programma PIONIER;
PRFTS
project dat gefinancierd wordt in het kader van het NWO-programma PROFETAS;
PRONW
project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Procesvernieuwing voor een Schoner Milieu;
RISC
project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma ProRISC;
TISSU
project dat gefinancierd wordt in het kader van het NWO-programma Tissue Engineering;
SENS
project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Sensortechnologie;
STEVI
project dat gefinancierd wordt in het kader van het Simon Stevin Meesterschap;
SV
project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Schone en Zuinige Verbranding;
TFC
project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Freeband-kennisimpuls;
VENI
project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma de Vernieuwingsimpuls;
VICI
project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma de Vernieuwingsimpuls;
VIDI
project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma de Vernieuwingsimpuls;
WTOE
project dat gefinancierd wordt in het kader van het programma Wiskunde Toegepast.
56
jaarverslag 2003
| Eerder gehonoreerde projecten
HIERONDER STAAN DE GEGEVENS DIE U OP DE PROJECTPAGINA’S KUNT TEGENKOMEN
projectnummer
projectleider(s)
toewijzing
Het projectnummer, de laatste vier
Naam van de projectleider(s) en
De door STW aan dit project
cijfers vormen het volgnummer
mede-aanvrager(s).
toegekende subsidie (mensjaar en
waarop de projecten zijn gesorteerd.
kredieten). gebruikers
programma
Een lijst met de (afgekorte)
inkomsten
Hier staat vermeld in het kader van
namen van de gebruikers bij
Op dit project de totaal geregistreerde
welk programma het project werd
het project.
inkomsten (in k3 ). Dit zijn de recht-
uitgevoerd.
streeks bij STW ontvangen of door Onder gebruikers wordt verstaan
de instellingen zelf ontvangen
projecttitel
de bedrijven die deelnemen in de
inkomsten/bijdragen van derden en
De titel van het project, met eventueel
gebruikerscommissie en bedrijven
bijdragen ontvangen in natura.
daarachter de begeleidende stichting.
waar een overeenkomst mee is gesloten.
| eerder gehonoreerde projecten
| Instelling
AES.5021
A _ universiteit van
ESS
amsterdam
AG N.4818
Optimisation and clinical application of the AMC bioartificial liver (AMC-BAL)
projectleider(s):
Prof.dr. L.O. Hertzberger, Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere, Prof.dr. S. Vassiliadis gebruiker(s): IMEC (België), Océ-Nederland BV, Philips Research Laboratories, TNO-FEL, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 16.0 mj, 72.61 k 1 inkomsten: 900.00 k 1
ATF.5063
OTP
PI ON
projectleider(s):
projectleider(s):
Dr. R.A.F.M. Chamuleau, Prof.dr. T.M. van Gulik gebruiker(s): DOOR ZAN D, Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Leids Universitair Medisch Centrum, Licentec, Universiteits Ziekenhuis Gasthuisberg (België) totale toewijzing: 14.0 mj, 144.30 k 1 inkomsten: 22.50 k 1
AB I.4859
OTP
Development and application of calibration techniques in fluorescence microscopy: towards quantitative microscopy
projectleider(s): Prof.dr. G.J. Brakenhoff, Prof.dr. J.W. Hofstraat gebruiker(s) AMC, Akzo Nobel NV, BioMerieux BV, Pamgene International BV totale toewijzing: 10.0 mj, 164.27 k 1
ACH.4874
OTP
Dynatox: dynamiek, toxine inductie en vroegtijdige waarneming van toxische cyanobacteriën in Nederlandse wateren
projectleider(s):
Prof.dr. J. Huisman, Prof.dr. H.J. Laanbroek, Dr. G.J.M. Zwart AquaSense, Hoogheemraadschap van Rijnland, Ingeny International BV, Microscreen BV, NV P WN Waterleidingbedrijf NoordHolland, Omegam, RIZA, STOWA totale toewijzing: 12.8 mj, 132.20 k1 inkomsten: 50.92 k 1 gebruiker(s):
AB I.4929
OTP
THG-imaging: 3D-microscopy with femtosecond laser pulses
projectleider(s):
Prof.dr. G.J. Brakenhoff, Dr. M. Müller gebruiker(s): BAS F Aktiengesellschaft (Duitsland), Philips Research Laboratories totale toewijzing: 7.1 mj, 139.54 k 1
AI F.4997
Tools for non-linear data analysis
ARTEMIS: ARchitectures and meThods for Embedded MedIa Systems
New materials for magnetic refrigeration
Dr. E. Brück, Prof.dr. F.R. de Boer, Prof.dr. K.H.J. Buschow Douwe Egberts, ECN, Embraco-Empresa Brasileira de Compressores SA (Brazilië), Engelhard De Meern BV, Global Cooling BV, Grasso Produkt BV, Itho BV totale toewijzing: 2.0 mj, 279.58 k 1 gebruiker(s):
AKG.5127
OTP
De ontwikkeling van een veilig HIV-1 vaccin gebaseerd op levend verzwakt virus
projectleider(s): Prof.dr. B. Berkhout gebruiker(s): Amsterdam Molecular Therapeutics (AMT), Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, PrimaGen BV, RIVM, ZMBH (Duitsland) totale toewijzing: 8.0 mj, 159.28 k 1
APC.5203
OTP
Sorption-induced diffusion-selective separation of hydrocarbon isomers using zeolites. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr.ir. B. Smit, Prof.dr.ir. A. Bliek gebruiker(s): Chevron Research and Technology Co. (Verenigde St aten van Amerik a), D S M Research BV, IFP (Frankrijk), Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 12.0 mj, 245.04 k 1 inkomsten: 38.57 k 1
AN N.5312
N NT
Probabilistische modellen voor het volgen van meerdere objecten met meerdere sensoren
projectleider(s):
Dr.ir. B.J.A. Kröse, Dr. F.P.J.M. Voorbraak gebruiker(s): Boon Edam Nederland BV, Centurion Security BV, Eagle Vision BV, TNO-FEL, Thales Communications BV totale toewijzing: 4.4 mj, 50.37 k 1
AB C.5363
Directed evolution of vanadium haloperoxidases. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
OTP
OTP
projectleider(s):
projectleider(s): Prof. dr. R. Wever, Dr. P.W. Postma† gebruiker(s): Akzo Nobel UK (Groot Brittannië), DSM Bakery Ingredients, DSM Research BV totale toewijzing: 6.8 mj, 193.31 k 1 inkomsten: 18.15 k 1
Dr.ir. B.J.A. Kröse, Dr.ir. R.P.W. Duin gebruiker(s): KiQ Medicast, NATO C3 Agency, NLR, Noldus Information Technology BV, Shell SIEP BV, TNO-FEL, Unilever Research totale toewijzing: 8.0 mj, 99.02 k 1
57
DR.IR. MICHIEL MÜLLER
Spectroscopie en microscopie verenigd project: ABI.4929
| AB I.4929
Fundamenteel onderzoek met grote kans op toepassing
intensiteit nodig hebt, wordt in de niet-lineaire spectroscopie vrijwel altijd een laser gebruikt. Dankzij de snelle
Het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek van dr.ir.
ontwikkelingen in de lasertechnologie is het inmiddels
Michiel Müller, als UHD verbonden aan de Leerstoelgroep
mogelijk laser en microscoop te integreren. En daar is
Moleculaire Cytologie aan de Universiteit van Amsterdam,
Müller mee bezig: laserpulsen met een golflengte van
wordt door STW ondersteund. Hij verdiept zich in de moge-
1200 nm worden naar een microscoop geleid en zorgen
lijkheden spectroscopische technieken te koppelen aan de
voor de belichting van het preparaat. Door een hogere orde
microscopie. En daar heeft de industrie wel oren naar.
niet-lineaire interactie tussen het licht en de moleculen van het preparaat wordt hierbij nieuw licht gegenereerd
“Wij zijn onderdeel van de vakgroep Moleculaire Cytologie,
met een golflengte van 400 nm. Dit heet derde harmonische
binnen het ‘Swammerdam Institute for Life Sciences’
generatie omdat het uitkomende licht een drie keer hogere
onderzoeksinstituut. Deze vakgroep onderscheidt zich door
frequentie – dat is drie keer kortere golflengte – heeft dan
niet alleen biologen maar ook chemici en natuurkundigen
het inkomende licht.
te herbergen. Dat is van belang omdat biologen hierdoor met andere technieken leren kijken naar levende cellen.
Om dit effect te bereiken, is een intense laser vereist met
Zo is binnen onze vakgroep jaren geleden de confocale
superkorte pulsen. Dankzij de zeer korte pulsjes (typisch
microscoop ontdekt door professor Brakenhoff (projecten
100 fs = 100 • 10-15 s; oftewel een-tiende-van-een-miljoenste-
ANS.0249 en ANS.1917). Ook voor mij geldt dat ik als
van-een-miljoenste van een seconde!) gaat het preparaat
fysisch chemicus anders kijk naar de mogelijkheden in de
dat onder de microscoop deze pulsen ondergaat, niet
microscopieontwikkeling. Wij zijn meer praktisch gericht
stuk. Het interessante van dit soort onderzoek is dat het
dan biologen”, zegt Müller. “In mijn onderzoek maak ik ook
onderzoekers in staat stelt de gevoeligheid van bepaalde
gebruik van driedimensionale technieken. Simpel gezegd,
materialen te toetsen. Dat gegeven brengt de praktische
maken we virtuele plakjes waaruit een driedimensionaal
toepassing plotseling heel dichtbij. Müller: “BASF bijvoor-
beeld ontstaat.”
beeld maakt de polymeren die gebruikt worden voor de bescherming van lakken op auto’s. Een polymeerlaag moet goed hechten zodat corrosie geen kans krijgt.
Laser
BASF wil dus op alle mogelijke fronten verbetering op dit gebied zien te bereiken om haar strategische positie op
Müller probeert twee werelden met elkaar te combineren,
het gebied van autolakken te verstevigen. BASF is dan
die van optische spectroscopie en die van microscopie.
ook co-financier in het project.”
Bij optische spectroscopie reconstrueer je de precieze eigenschappen van het preparaat door te kijken naar de response van de moleculen wanneer deze worden belicht.
Polymeriseren
In microscopie wordt juist plaatsbepaald bekeken hoe iets in elkaar zit. Bij microscopie kun je dus bepalen dat iets
Met behulp van licht van de derde harmonische generatie
zich ergens bevindt, maar vervolgens wil je zoveel meer
hoopt BASF dat Müller het bedrijf in staat stelt in beeld
weten: waarom zit het er, wat doet het er, etc. Daarvoor
te krijgen hoe het polymeriseren precies in zijn werk gaat.
roept Müller de niet-lineaire spectroscopie in. Deze tech-
Hoe gaat het hechtingsproces in zijn werk, hoe goed hech-
niek levert een respons op die niet lineair afhankelijk is
ten de verschillende laagjes en gebeurt dit op alle plaatsen
van de input. Omdat je voor deze techniek een hoge licht-
op dezelfde manier? Als Müller in zijn project slaagt, wordt
59
60
| ABI.4929
het voor BASF interessant met behulp van zijn kennis een specifiek apparaat te ontwikkelen, dat dit onderzoek uitsluitend voor het polymeriseren kan verrichten.
De smaak van boter
Een ander lid van de gebruikerscommissie is Unilever. Het voedingsmiddelenconcern is uitermate geïnteresseerd in alles waarmee het de structuur van voedsel beter in kaart kan brengen. De microscopische structuur van bijvoorbeeld boter of kaas heeft een belangrijke invloed op de smaak die mensen aan het voedsel ontlenen. Naarmate Unilever daar meer van weet, kan het concern beter inspelen op wat de smaakpapillen de consument naar de supermarkt doet snellen.
Proefopstelling
Müller heeft vertraging opgelopen in het project doordat een onderzoeker van baan veranderde, maar hij heeft eind 2003 een nieuwe onderzoeker kunnen aannemen. Rond de jaarwisseling was de proefopstelling nagenoeg compleet ingericht. Een krachtige laser stond via spiegeltjes gericht op de microscoop. Binnen twee jaar verwacht Müller met zijn onderzoeksgroep de eigenschappen van de techniek in kaart te hebben gebracht. Ook moet dan duidelijk zijn welke toepassingen wel en welke (nog) niet mogelijk zijn.
jaarverslag 2003
61
| eerder gehonoreerde projecten
APC.5405
OTP
Phase behaviour of fats in dynamic systems, in relation to the atomic structure of triacylglycerols. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. H. Schenk, Dr. R. Peschar gebruiker(s): ADM Cacao, Barry Callebaut Nederland BV, Barry Callebout Belgium NV (België), Duyvis Machine Fabriek BV, Gerkens Cacao BV, HJ Heinz BV, Koninklijke De Ruijter, Nestlé Nederland totale toewijzing: 6.8 mj, 277.52 k 1 inkomsten: 30.49 k 1
AES.5414
ESS
A structure for maintaining a shared world model in a dynamic environment between differentiated embedded systems and their interaction with human supervisors
projectleider(s):
Dr. N. Vlassis, Prof.dr.ir. H.E. Bal, Prof.drs. M. Boasson, Dr. H.J.W. Spoelder† gebruiker(s): Acklin BV, Giant Leap Technologies, Philips Centre for Manufacturing Technology, Philips Research Laboratories, Saxion Hogeschool Enschede, TNO Telecom, TNO-FEL, Thales Nederland BV totale toewijzing: 6.0 mj, 43.11 k 1 inkomsten: 100.00 k 1
AB C.5496
OTP
Development and use of a pspA-based reporter system for screening he mode of action of natural preservatives
OTP projectleider(s):
Dr. G.E. Boeckxstaens MD., Dr. W.J. de Jonge, Dr. R.M. van den AMC, Johnson & Johnson Pharmaceutical (België) totale toewijzing: 9.0 mj, 92.00 k 1 inkomsten: 100.00 k 1
Wijngaard
projectleider(s):
Prof.dr. P.W.N.M. van Leeuwen, Prof.dr. E.W. Meijer, Dr. J.N.H. Reek, Dr. A.P.H.J. Schenning, Dr. G.P.F. van Strijdonck totale toewijzing: 6.0 mj, 285.88 k 1 inkomsten: 225.07 k 1
TI S S U
60.00 k 1
OTP
projectleider(s): Dr. F.M. Klis gebruiker(s): DSM Bakery Ingredients, Genencor International BV, N IZO food research, Plant Research International BV, Unilever Research totale toewijzing: 8.0 mj, 78.88 k 1 inkomsten: 6.75 k 1
AB C.5587
OTP
Origin of variability in stress resistance of bacterial spores
projectleider(s):
Prof.dr. S. Brul, Dr. W. Crielaard, L.W. Hamoen, Prof.dr. K.J. Hellingwerf, Prof.dr. O.P. Kuipers, Dr. P.W. Postma†, Dr. M.J. Teixeira de Mattos gebruiker(s): FCDF Corporate Research, Nestlé Nederland, Nestlé Research Center (Zwitserland), TNO Voeding, Unilever Research totale toewijzing: 9.0 mj, 59.90 k 1 inkomsten: 45.38 k 1
APC.5616
OTP
Effect of additives on the phase behaviour of lipids. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s): Prof.dr. H. Schenk, Dr. R. Peschar Croklaan BV, Unilever Research (Groot Brittannië) 56.72 k 1 inkomsten: 13.61 k 1
gebruiker(s):
Loders & 2.0 mj,
totale toewijzing:
Stem cells: a potential inexhaustible source of human hepatocytes for the bio-artificial liver
AKG.5918
projectleider(s):
Characterization of stress responses by genomic transcript analysis for the development of mild preservation strategies against food spoilage fungi
Development of novel palladium catalysts for the synthesis of pi-conjugated oligomers and polymers. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
OTP
gebruiker(s):
APB.5504
gebruiker(s):
APC.5744
projectleider(s):
Dr. W. Crielaard, Prof.dr. S. Brul, Prof.dr. K.J. Hellingwerf AMC, IMEnz Bio-engineering, Unilever Research totale toewijzing: 2.0 mj, 102.10 k 1
Identifying novel targets for the treatment of gastrointestinal motility disorders; The role of mast cells and neurogenic inflammation
AKG.5727
Dr. R.A.F.M. Chamuleau, Dr. R. Hoekstra 36.00 k 1
totale toewijzing:
3.0 mj,
inkomsten:
APG.5937
TI S S U
Identification of the molecular signals mediating differentiation of bone marrow cells into myocardium. Via ZonMW.
projectleider(s): Dr. M. Peppelenbosch gebruiker(s): Amsterdam Molecular Therapeutics (AMT), IsoTis NV, Medtronic Bakken Research Center BV, TNO Preventie en Gezondheid totale toewijzing: 6.0 mj, 34.00 k 1
| Instelling
B _ para universitaire instituten
B DG.4891
D PW projectleider(s):
Epidemiological and ethological study of disturbed locomotion and claw disorders in dairy cattle: impact of floor characteristics on welfare
Prof.dr.ir. J.H.M. Metz gebruiker(s): Agrotechnology & Food Innovations BV, Brouwers Stalinrichtingen, ENCI BV, Expertisecentrum LNV, Gezondheidsdienst voor Dieren, ID-Lelystad BV, NVBD, Westelijke Land- en Tuinbouw Organisatie-WLTO totale toewijzing: 4.0 mj, 77.60 k 1
62
jaarverslag 2003
BAR.5275
OTP
Chemical fossils of diatoms for age determination of petroleum: Improved tools for solving exploration and production problems
| Instelling
projectleider(s): gebruiker(s):
Dr.ir. J.S. Sinninghe Damsté, Dr. G. Muyzer, Dr.ir. S. Schouten Shell SIEP BV totale toewijzing: 6.5 mj, 217.82 k 1
B E B.5571
OTP
Egg hatching failure in avian predators: the role of the availability of essential nutrients in food chains
projectleider(s):
Dr. M.E. Visser gebruiker(s): Alterra BV, Expertisecentrum LNV, Gemeente Ede, Staatsbosbeheer, Vogelbescherming Nederland totale toewijzing: 4.5 mj, 45.61 k 1
B GC.5940
TI S S U
Preparation of novel biomaterials by means of protein engineering of human growth factors and collagens and its application in vascular surgery. Via ZonMW.
projectleider(s): toewijzing:
Dr. R.A. Bank, Prof.dr. J.H. van Bockel, Dr. P.H.A. Quax 5.0 mj, 20.00 k 1
totale
D _ technische universiteit delft
DE L.2450
PI ON projectleider(s):
Dr.ir. N.P. van der Meijs, Prof.dr.ir. P.M. Dewilde gebruiker(s): CATE NA Microelectronics BV, Philips Electronics Nederland BV, Philips Research Laboratories, Philips Semiconductors totale toewijzing: 14.8 mj, 150.55 k 1
DE L.3482
RISC
Prof.dr. H. Corporaal gebruiker(s): Adelante Technologies BV, Océ-Technologies BV, Philips Research Laboratories, TNO-FEL totale toewijzing: 17.3 mj, 195.13 k 1
DCT.3923
C _ centrum voor
MAT
CES.5008
ESS
Improving the quality of embedded systems by formal design and systematic testing
projectleider(s):
Prof.dr. W.J. Fokkink, Prof.dr.ir. J.F. Groote gebruiker(s): Addcontrols, Ministerie van Defensie, N LR, N RG, TNO Telecom, TNO-FE L, Weidmüller BV totale toewijzing: 4.0 mj, 27.23 k 1 inkomsten: 91.00 k 1
CES.5009
ESS projectleider(s):
Formal Design, Tooling, and Prototype Implementation of a Real-Time Distributed Shared Dataspace
Dr. J.C. van de Pol, Prof.dr.ir. J.F. Groote gebruiker(s): 4TEC, Chess Information Technology BV, Ministerie van Defensie, Océ-Technologies BV, TNO Telecom, Thales Nederland BV totale toewijzing: 8.0 mj, 49.01 k 1 inkomsten: 36.00 k 1
Automatic Synthesis of Application Specific Processors (MOVE-ASP)
projectleider(s):
| Instelling
wiskunde en informatica
Modelling and Determination of Parasitics in Submicron VLSI Layouts
A combined experimental/numerical approach to crack propagation in concrete and rock
projectleider(s): Dr.ir. L.J. Sluys gebruiker(s): Adviesbureau ir. J.G. Hageman BV, Bouwdienst Rijkswaterstaat, ETH Hönggerberg (Zwitserland), Intron BV, Shell SIEP BV, TNO DIANA BV totale toewijzing: 17.0 mj, 137.87 k1 inkomsten: 54.45 k1
DCT.4010
MAT
Geïntegreerd experimenteel/numeriek onderzoek aan cement-gebonden materialen. Via CUR.
projectleider(s):
Prof.dr.ir. J.C. Walraven, Prof.dr.ir. K. van Breugel, Dr.ir. A.L.A. Fraay, Dr.ir. L.J. Sluys, Prof.dr.ir. J.C. Walraven, Prof.dr.ir. M.H. de Wit gebruiker(s): zie pagina 107 totale toewijzing: 59.4 mj, 809.65 k 1 inkomsten: 138.40 k 1
DST.4094
OTP projectleider(s):
Toepassing van MAP (Marine Adhesive Proteins) als lijm in de geneeskunde
Dr. M.C. van der Leeden, Prof.dr. G. Frens, Dr.ir. J.A. Jongejan, Dr.ir. E.H.P. Logtenberg, Dr.ir. J.R. de Wijn gebruiker(s): Bioplex Medical BV, Bioscan BV, IsoTis NV totale toewijzing: 7.8 mj, 186.20 k 1
| eerder gehonoreerde projecten
DST.4376
PR ONW
Removal of NO x , hydrocarbons and soot from the exhaust gases of high-temperature diesel engines in Total Energy Installations
projectleider(s): Prof.ir. C.M. van den Bleek, Prof.dr.ir. H. van Bekkum, Prof.dr.ir. A. Bliek, Prof.ir. J. Grievink, Ir. J. Poldervaart, Prof.ir. D. Stapersma gebruiker(s): Wärtsilä Nederland BV totale toewijzing: 9.2 mj, 244.82 k 1 inkomsten: 77.14 k 1
DE L.4506
N NT
Neuro-Fuzzy Modelling in Model Based Fault Detection, Fault Isolation and Controller Reconfiguration
projectleider(s):
Prof.dr.ir. M.H.G. Verhaegen, Prof.dr. R. Babuska, Prof.dr.ir. J. Hellendoorn, Dr. C. Witteveen gebruiker(s): Dutch Space BV, ECN, IHC Systems BV, NLR, SKF Engineering & Research Centre BV, TNO-TPD totale toewijzing: 9.9 mj, 126.53 k 1
DWT.4551
Development of a ballistic walking biped
DE L.4625
OTP projectleider(s):
Dr.ir. R. Heusdens gebruiker(s): Center for PersonKommunikation (Denemarken), Royal Institute of Technology (KTH, Zweden), Philips Consumer Electronics, Philips Electronics Nederland BV, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 8.0 mj, 232.46 k 1 inkomsten: 357.35 k 1
DR I.4627
projectleider(s): totale toewijzing:
DST.4653
PR ONW
projectleider(s): Prof.dr.ir. H.G. Stassen, Prof.dr. F.C.T. van der Helm, Dr.ir. H.F.J.M. Koopman, Dr.ir. A. van Lunteren, Dr.ir. D.H. Plettenburg gebruiker(s): Ambroise Holland BV, De Efteling BV, F E STO BV, Lithp Systems BV, Roessingh Research and Development totale toewijzing: 13.0 mj, 127.37 k 1
projectleider(s):
OTP
Development of deep dry etching technology for intelligent micromachine devices
projectleider(s):
Dr. E.W.J.M. van der Drift, Prof.dr. P.J. French, Prof.dr.ir. S. Radelaar gebruiker(s): Alcatel CIT (Frankrijk), Alcatel Vacuum Technology, Melexis R&D Center (België), Philips Research Laboratories, Robert Bosch GmbH (Duitsland), Xensor Integration BV totale toewijzing: 8.4 mj, 279.98 k 1 inkomsten: 56.72 k 1
DTA.4585
Geometry of hydraulic fractures
DST.4658
OTP
DST.4675
projectleider(s):
projectleider(s):
MAT projectleider(s):
Simultane bestudering van nucleatie- en groeiprocessen tijdens fasetransformaties in staal met behulp van neutronendepolarisatie
Prof.dr.ir. S. van der Zwaag, Dr. M.Th. Rekveldt, Dr.ir. J. Sietsma Corus Research, Corus Technology BV, Fundia Nedstaal BV, PANalytical BV, SKF Engineering & Research Centre BV totale toewijzing: 5.0 mj, 140.14 k 1 inkomsten: 20.00 k 1 gebruiker(s):
Production of S and removal of heavy metals from S-containing industrial waste streams with inorganic biotechnology
Development of pre-oxidation treatment(s) of high temperature metallurgical coatings to improve the oxidation resistance and the adhesion with thermal barrier coatings
projectleider(s): Dr.ir. W.G. Sloof, Prof.dr.ir. E.J. Mittemeijer gebruiker(s): ECN, KEMA Nederland BV, KLM, NLR, Sulzer Eldim totale toewijzing: 8.5 mj, 221.04 k 1 inkomsten: 22.69 k 1
MAT
DST.4609
Prof.dr.ir. C.W.E. van Eijk gebruiker(s): Saint-Gobain (Frankrijk) 16.0 mj, 144.41 k 1 inkomsten: 122.52 k 1
Prof.dr.ir. J.J. Heijnen, Prof.dr. F. Kapteijn, Prof.dr. J.G. Kuenen, Prof.dr.ir. G. Lettinga, Prof.dr.ir. M.C.M. van Loosdrecht, Prof.dr. J.A. Moulijn gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, Biostar Development CV, Danieli Corus Europe, PAQUES Bio Systems BV, Pasminco Budel Zink, Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 20.7 mj, 396.83 k 1 inkomsten: 54.45 k 1
OTP Dr. C.J. de Pater, Ir. A. Bezuijen, Dr. P.K. Currie, Prof.dr.ir. J.T. Fokkema gebruiker(s): B P Exploration (Groot Brittannië), Elf Aquitaine (Frankrijk), Schlumberger Cambridge Research (Groot Brittannië), Schlumberger Dowell (Verenigde St aten van Amerik a), Shell S I E P BV, St atoil (Noorwegen), Teikoku Oil Co. Ltd. (Japan) totale toewijzing: 19.0 mj, 254.12 k 1
New inorganic scintillators and storage phosphors
OTP
OTP
DE L.4577
Sinusoidal coding for audio and speech (siCAS)
Het mechanisme van de transkristallijne spanningscorrosie van roestvaste staalsoorten in chloridehoudende milieus
Prof.dr. J.H.W. de Wit, Prof.dr. B.D. Lichter gebruiker(s): Akzo Nobel Central Research BV, Corus Staal BV, DSM, Shell Global Solutions International BV totale toewijzing: 4.7 mj, 77.98 k 1
DE L.4694
SENS projectleider(s):
The development of micromachined humidity sensors based on a dielectric of porous silicon
Prof.dr. P.J. French, Prof.dr. P.M. Sarro gebruiker(s): ESB E Nanoscale Technology Services, KNMI, Mierij Meteo BV totale toewijzing: 4.0 mj, 143.85 k 1
63
64
jaarverslag 2003
DST.4728
OTP
Principles of protein secretion by Aspergillus niger: analysis of the protein secretion pathway and construction of improved secretory strains
projectleider(s):
Prof.dr. C.A.M.J.J. van den Hondel, Dr. J.P. van Dijken, Dr. A.F.J. Ram, Prof.dr. M. Veenhuis gebruiker(s): DSM Bakery Ingredients, TNO Voeding, Unilever Research totale toewijzing: 9.2 mj, 125.81 k 1 inkomsten: 34.03 k 1
DTN.4753
Ontwikkeling van epitaxiale alkali-antimonide lagen
OTP
OTP
Theoretical and experimental study of the fluid- particles interaction on the turbulence in dispersed fluid-particles flows
projectleider(s): Prof.dr.ir. G. Ooms, Prof.dr. J.C.R. Hunt, Prof.dr.ir. F.T.M. Nieuwstadt, Prof.dr.ir. J. Westerweel gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, DSM Research BV, Shell SIEP BV, TNO-TPD, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 4.3 mj, 115.72 k 1
DM F.5051
Novel Micromachined Structures and Components for Future RF Silicon Technology
OTP
projectleider(s):
Dr. A.R.H.F. Ettema, Dr. P.M.L.O. Scholte, Prof.dr.ir. F. Tuinstra Delft Electronic Products BV totale toewijzing: 4.0 mj, 304.03 k 1 58.99 k 1
gebruiker(s): inkomsten:
DSF.4996
DTW.4820
OTP
Techniques for shallow imaging and removal of near-surface effects
projectleider(s):
Dr.ir. G.C. Herman, Prof.dr.ir. A.J. Hermans gebruiker(s): Schlumberger Cambridge Research (Groot Brittannië), Shell SIEP BV, TNONITG totale toewijzing: 8.0 mj, 49.92 k 1
DTN.4915
OTP
Wave propagation, reflection and localisation in inhomogeneous media
projectleider(s): Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar, Prof.dr.ir. G.E.W. Bauer, Prof.dr.ir. J.T. Fokkema gebruiker(s): Amoco Netherlands BV, Jason Geosystems BV, KNMI, Shell SIEP BV, TNO-NITG totale toewijzing: 4.6 mj, 36.30 k 1
DE L.4938
Smart windmeter design
projectleider(s):
Prof.dr. J.N. Burghartz, Dr. B.R. Salmassi, Prof.dr. P.M. Sarro, Dr.ing. L.C.N. de Vreede gebruiker(s): Adcon R F Technology BV, Agere Systems CCD, Philips Research Leuven (België), Philips Semiconductors (Verenigde Staten van Amerika), Stichting ASTRON totale toewijzing: 13.8 mj, 736.05 k 1 inkomsten: 708.80 k 1
DET.5100
STEVI projectleider(s):
Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer gebruiker(s): Roessingh Research and Development, S MARTE C BV, VARTE C NV (België), Xsens Sports Technologies BV totale toewijzing: 8.0 mj, 159.73 k 1
DM F.5103
PI ON
Prof.dr. P.J. French, Prof.dr. P.M. Sarro gebruiker(s): ESB E Nanoscale Technology Services, EnablingM3, Melexis R&D Center (België), Philips Research Laboratories, Tex as Instruments Holland BV, Xensor Integration BV totale toewijzing: 15.0 mj, 286.34 k 1
DM R.5189
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
DWT.4939
OTP projectleider(s):
Continuous Supercritical Melt Micronisation, ScMM
Prof.dr.ir. P.J. Jansens, Prof.dr. L.P.B.M. Janssen gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, FeyeCon D&I BV, Holland Colours NV, Hydrogas Holland BV, Océ-Nederland BV, Unilever Research totale toewijzing: 9.0 mj, 249.66 k 1 inkomsten: 133.87 k 1
Development of post processing micromachining modules for integrated sensor and actuator applications
projectleider(s):
STEVI Prof.dr.ir. J.H. Huijsing gebruiker(s): Bronkhorst High-Tech BV, KNMI, Mierij Meteo BV, Philips Semiconductors, Philips Semiconductors Inc. (Verenigde Staten van Amerika), Xensor Integration BV totale toewijzing: 8.2 mj, 172.24 k 1
Smart art-sensor systems
Absolute interferometric surface profiling with Angstrom accuracy
Prof.dr.ir. J.J.M. Braat, Prof.dr. P.J. French, Dr.ir. G. Vdovin ASML, Carl Zeiss (Duitsland), TNO-TPD totale toewijzing: 8.0 mj, 287.47 k 1 inkomsten: 95.29 k 1 gebruiker(s):
DPC.5204
OTP projectleider(s):
Development of monolithic stirrer reactors: operational characteristics and scale-up methods. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
Prof.dr. J.A. Moulijn, Prof.dr.ir. H.E.A. van den Akker, Dr.ir. A.I. Stankiewicz gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, Akzo Nobel Eka Chemicals AB (Zweden), DSM Research BV totale toewijzing: 8.0 mj, 368.02 k 1 inkomsten: 18.15 k 1
| DEL.4625
65
DR.IR. RICHARD HEUSDENS
Sinusoïdale codering voor audio en spraak levert zes octrooien op project: DEL.4625
Maak een sinusoïdale coder voor audio en spraak. De
hoe moet je dan de parameters zoals frequentie, amplitude
leek snapt niet eens of dat nou wel of niet moeilijk is.
en fase nauwkeurig schatten?” Het begon serieus te
Universitair hoofddocent Dr.ir Richard Heusdens, verbon-
worden toen het mogelijk bleek om zowel audio- als
den aan de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en
spraaksignalen efficiënt met sinussen te representeren.
Informatica aan de Technische Universiteit Delft, wist
In bestaande sinusoïdale modellen wordt het signaal
echter wel waar hij aan begon en dat heeft in belangrijke
opgedeeld in tijdssegmenten waarbij het aantal sinussen
mate bijgedragen aan het succesvol afronden van STW-
dat gebruikt wordt om een segment te modelleren constant
project DEL.4625, ofwel SiCAS. SiCAS staat voor sinusoidal
is. Heusdens heeft ervoor gekozen dit aantal variabel
coding for audio and speech.
te maken, alsmede de lengte van de tijdssegmenten waarover de signalen geanalyseerd worden. De optimale tijds-
Na een aantal jaren op het Natuurkundig laboratorium
segmentatie en de optimale verdeling van sinussen wordt
bij Philips koos Heusdens voor een loopbaan in het onder-
bepaald door een controle mechanisme dat gebaseerd is
zoek. Zo kwam hij aan de TU Delft terecht, hoewel de
op productievervormingstheorie. Dit mechanisme verdeelt
nauwe samenwerking met zijn oorspronkelijke werkgever
de sinussen optimaal waardoor de weergave van spraak
af en toe doet vermoeden dat hij met één been nog in het
en audio verbetert. Het uitgebreide model resulteerde
Eindhovense staat. “Gestandaardiseerde codeertechniek
dus in een efficiëntere representatie van de beschikbare
voor spraak is gebaseerd op lineaire predictie. Je slaat
gegevens. Bovendien kan het model veel beter tegen
een signaal compact op en zendt het door”, begint hij zijn
zogenaamde ‘attacks’. Dat zijn plotselinge, harde geluiden,
betoog. “Denk daarbij maar aan GSM. Je bestudeert de
welke zeer moeilijk te representeren zijn met bestaande
manier waarop spraak tot stand komt en maakt daar een
audiocoderingstechnieken.
spraakproductiemodel van. Dat model werkt echter alleen voor spraak. Komt er ruis bij, bijvoorbeeld in de vorm van
Een tweede belangrijk winstpunt was de ontwikkeling
muziek, dan raakt het model van slag. Een alternatieve
van een nieuw psycho-akoestisch model, dat inzicht geeft
manier om signalen te modelleren is sinusoïdale model-
in de vraag hoe een oor geluid waarneemt. Aan het einde
lering, een methode die al eerder voor spraakmodellering
van het project hield Heusdens een luistertest waarbij de
is gebruikt. Bij sinusoïdale modellering wordt het signaal
ontwikkelde SiCAS coder werd vergeleken met state-of-
gerepresenteerd door een optelsom van sinusoïden
the-art gestandaardiseerde MPEG-4 audio coders, elk
(harmonische signalen, red.). Deze methode is echter
geoptimaliseerd voor een bepaalde audiokwaliteit. De
niet afhankelijk van de spraakproductie, maar dankt zijn
uitkomst was dat de SiCAS coder een kwaliteit leverde
efficiëntie aan het feit dat er veel harmonische componen-
die vergelijkbaar is met die van de MPEG-4 coders. Het
ten in het signaal aanwezig zijn. De vraag was of deze
grote voordeel van de SiCAS coder is echter dat deze goed
techniek ook geschikt was om audio efficiënt te model-
werkt voor een groot kwaliteitsbereik.
leren.” Zes patenten Flexibele modellering
Al met al bleek het onderzoek goed voor een zestal patenIn het begin bestond het onderzoek vooral uit verkennende
ten. Omdat Philips de helft van het onderzoek financierde,
studies waarin vragen speelden in de sfeer van: “Als
heeft Philips de patenten gekregen. Heusdens: “Mede
sinusoïdale modellering voor spraak en audio mogelijk is,
dankzij mijn achtergrond bij Philips is de samenwerking
| DEL.4625
heel plezierig verlopen. Vooraf zijn er goede afspraken gemaakt over de financiën en de vraag wie eventuele octrooien zou krijgen. Vooral rond het extraheren van sinussen, rekening houdend met de perceptuele distortiemaat, en het psycho-akoestisch model zijn belangrijke patenten aangevraagd en verkregen. Andere, kleinere patenten gebruikt Philips vooral bij onderhandelingen met andere bedrijven voor kruislicenties. Op die manier is het octrooieren geen middel om anderen kennis te onthouden maar een middel om het met elkaar eens te worden tijdens onderhandelingen.”
Geluidweergave verbeterd
Wat is uiteindelijk de waarde van het vele rekenwerk waaruit het project in belangrijke mate heeft bestaan? In geld is dat moeilijk uit te drukken, maar vast staat dat de geluidweergave in een muziekapparaten van Philips er beter van zal worden. Toepassingen van de coderingen zijn in de toekomst terug te vinden in bijvoorbeeld audio players, zoals de MP3 players. De kwaliteit van het geluid is dankzij de vinding sterk te verbeteren. In het project heeft de TU Delft niet alleen nauw samengewerkt met Philips Research. Ook het Royal Institute of Technology (KTH) in Stockholm heeft op het gebied van speech processing wezenlijke bijdragen geleverd. De complexiteit van het rekenmodel vereiste de samenwerking tussen de drie.
67
68
jaarverslag 2003
DGC.5232
Controlling the fermentative capacity in bakers' yeast: an integrated approach
DPC.5359
OTP3
OTP
projectleider(s): Prof.dr. J.T. Pronk, Dr. B.M. Bakker, Prof.dr. K.J. Hellingwerf, Prof.dr. H.V. Westerhoff gebruiker(s): DSM Bakery Ingredients, Heineken Nederland BV, Heineken Technical Services BV, Koninklijke Nedalco BV, Unilever Research totale toewijzing: 10.0 mj, 122.52 k 1 inkomsten: 49.91 k 1
projectleider(s):
DWO.5238
OTP
ADOPT: Sequential Approximate Design Optimization including Uncertainties, Discontinuities and Discrete Design variables
projectleider(s):
Prof.dr.ir. F. van Keulen, Dr.ir. L.F.P. Etman, Dr.ir. A.J.G. Schoofs ABAQUS Benelux BV, ASML, Airborne Development, CQM BV, DSM High Performance Fibers, Dutch Space BV, NLR, Paragon Nummerical Engineering, Philips Optical Storage, Philips Semiconductors, TNO Automotive, TNO-CLC, TNO-WT totale toewijzing: 12.0 mj, 96.66 k 1
gebruiker(s):
DMC.5244
OTP
The development of high resolution ultrasonic techniques for inspection and material characterization in the aerospace industry
projectleider(s):
Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar, Ir. J. Sinke, Dr.ir. D.J. Verschuur, Prof.ir. L.B. Vogelesang gebruiker(s): FMLC, Fokker Aerostructures BV, Fokker Special Products BV, NLR, TNO-TPD, Ten Cate Advanced Composites totale toewijzing: 5.0 mj, 209.65 k 1
DM R.5294
Dedicated smart admittance-sensor systems
Prof.dr.ir. L.A.M. van der Wielen, Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes, Dr.ir. M. Ottens gebruiker(s): Amersham Pharmacia Biotech AB (Zweden), Bird Engineering, Diosynth BV, TLS totale toewijzing: 15.0 mj, 402.96 k 1 inkomsten: 101.45 k 1
DWE.5369
projectleider(s):
Dr. R.A.C.M.M. van Swaaij, Dr. J.W. Metselaar gebruiker(s): Akzo Nobel Central Research BV, Dutch Space BV, ECN, NOVEM totale toewijzing: 3.0 mj, 13.30 k 1 inkomsten: 82.23 k 1
DOE.5375
projectleider(s):
Dr.ir. G. Vdovin, Prof.dr. P.J. French, Prof.dr. P.M. S arro 20/10 PERFECT VISION (Duitsland), ASML, CSEM (Zwitserland), E STE C, Fachhochschule Münster (Duitsland), Imperial College (Groot Brittannië), TNO-TPD, Universidad de Murcia (Spanje) totale toewijzing: 7.1 mj, 202.39 k 1 gebruiker(s):
DI F.5447
projectleider(s): Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer, Prof.dr.ir. P.M. Dewilde gebruiker(s): Eco Chemie BV, Enraf BV, Rockwool/Grodan BV, Shell SI E P BV, TNO-FE L, Xensor Integration BV totale toewijzing: 4.8 mj, 194.68 k 1 inkomsten: 34.03 k 1
projectleider(s):
OTP projectleider(s):
Prof.dr.ir. H.J. de Vriend gebruiker(s): HKV, RIZA, Rijkswaterstaat, Royal Haskoning BV, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 4.8 mj, 28.59 k 1
DTF.5338
OTP projectleider(s):
Liquid loading in inclined pipes for gas production and transport
Prof.dr. R.V.A. Oliemans gebruiker(s): Shell Global Solutions International BV, Shell SIEP BV, TNO-TPD, Twister BV totale toewijzing: 6.0 mj, 111.63 k 1 inkomsten: 140.67 k 1
Integrated Hartmann-Shack wavefront sensor
OTP
OTP
Probabilistic and stochastic modelling of lowland river morphology
Modellering en optimalisatie van zonnecellen van amorf silicium voor ruimtetoepassingen
OTP
SENS
DCB.5302
BIOseparations using Surfactant Aided gel Filtration Equipment (BIOSAFE). Via Gebied Chemische Wetenschappen.
Digitale beeldwatermerken bestand tegen geometrische aanvallen
Prof.dr.ir. R.L. Lagendijk gebruiker(s): All Music Publishing BV, Philips Research Laboratories, TNO-FEL totale toewijzing: 5.3 mj, 70.34 k 1
DOE.5490
OTP
Technology of silicon-based liquid crystal wavefront correctors
projectleider(s):
Dr.ir. G. Vdovin, Prof.dr. P.J. French, Prof.dr. P.M. S arro 20/10 PERFECT VISION (Duitsland), ASML, CSEM (Zwitserland), E STE C, Fachhochschule Münster (Duitsland), Imperial College (Groot Brittannië), TNO-TPD, Universidad de Murcia (Spanje) totale toewijzing: 6.0 mj, 165.63 k 1 gebruiker(s):
DPC.5521
OTP projectleider(s):
Shape Vision: Een geïntegreerd systeem voor het identificeren en selecteren van kleine deeltjes in een vloeistof
Dr.ir. A. Bossche, Prof. B. Scarlett MSc gebruiker(s): Academisch Medisch Centrum Amsterdam, Applikon Dependable Instruments BV, DSM Research, Unilever Research, Vienna University of Technology (Oostenrijk), Xensor Integration BV totale toewijzing: 3.8 mj, 97.20 k 1
69
| eerder gehonoreerde projecten
DWO.5529
Van der Leeuwhoogleraar Prof.dr. G. Lodewijks
VD LW
Development of multifunctional nanocrystalline and nanocomposite coatings on aluminum
DPC.5633
OTP
projectleider(s):
Prof.dr. G. Lodewijks
totale toewijzing:
453.78 k 1
projectleider(s):
Dr.ir. J. Duszczyk, Prof.ir. L. Katgerman
totale toewijzing:
5.0 mj,
69.20 k 1
DSF.5537
Long liquid slugs in stratified gas/liquid flow in horizontal and slightly inclined tubes
OTP
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
Prof.dr. R.V.A. Oliemans gebruiker(s): Shell Global Solutions International BV, TNO-TPD totale toewijzing: 5.0 mj, 102.10 k1 inkomsten: 113.64 k1
DPC.5551
STEVI
The Development of Advanced Photo Catalytic Processes
projectleider(s):
Prof.dr. J.A. Moulijn, Dr. G. Mul gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, DSM Research BV, Dow Benelux BV, Shell Global Solutions International BV totale toewijzing: 8.8 mj, 80.95 k 1
DWI.5552
Wtoe
Unified computing methods for compressible and incompressible flows on staggered unstructured grids
projectleider(s): Prof.dr.ir. P. Wesseling, Ir. A. Segal gebruiker(s): Shell Research and Technology Centre, TNO-TPD totale toewijzing: 3.0 mj, 2.27 k 1
DPC.5577
Aerobic granular sludge reactors
OTP
Prof.dr.ir. L.P. Ligthart, Prof.dr.ir. P.M. van den Berg, Prof.dr.ir. J.T. Fokkema, Prof.ir. P. van Genderen gebruiker(s): Fugro Ingenieursbureau BV, GeoDelft, Ministerie van Defensie, T&A SURVEY BV, TNO-FEL, TNO-NITG, TNO-TPD TU Delft, Thales Nederland BV location Delft tot ale toewijzing: 18.3 mj, 120.25 k 1
SAR: a novel application for FM-CW Radars
DTC.5642
OTP projectleider(s): Prof.ir. P. Hoogeboom, Ir. P.J.F. Swart gebruiker(s): Eonic BV, Geomatica Business Park, Koninklijke Landmacht, Ministerie van Defensie, NLR, TNO-FEL totale toewijzing: 6.0 mj, 130.24 k 1 inkomsten: 137.51 k 1
DWO.5648
VD LW projectleider(s):
Prof.dr.ir. M.C.M. van Loosdrecht, Prof.dr.ir. J.J. Heijnen, Ir. M.K. DHV Water BV, Haskoning BV, PAQUES Bio Systems de Kreuk BV, Penningmeester van de Nederlandse, STOWA, Van der Pluijm Wateren Milieumanagement, Waterschap Aa, Waterschap Reest en Wieden, Zuiveringsschap Hollandse Eilanden totale toewijzing: 3.0 mj, 71.24 k1 inkomsten: 294.96 k 1 gebruiker(s):
DPC.5624
OTP projectleider(s):
Building of in-situ specimen holders for transmission electron microscopy to apply in catalysis and metals research. Via Gebied Chemische Wetenschappen. Prof.dr. H.W. Zandbergen, Dr. E.W.J.M. van der Drift, Prof.dr. 3.0 mj, 157.46 k 1 inkomsten: 45.38 k 1
totale toewijzing:
Van der Leeuwhoogleraar Prof.dr.ir. P.A. Wieringa
Prof.dr.ir. P.A. Wieringa
DCS.5668
OTP
projectleider(s):
P.M. Sarro
Advanced re-locatable multi-sensor system for buried landmine detection (phase 2)
DET.5637
totale toewijzing:
453.78 k 1
Smart temperature sensors in CMOS with high uncalibrated accuracy
projectleider(s):
Prof.dr.ir. J.H. Huijsing gebruiker(s): Philips Semiconductors Inc. (Verenigde Staten van Amerika) totale toewijzing: 4.0 mj, 151.50 k 1
DM R.5670
OTP projectleider(s):
93.48 k 1
Flight simulation models based on computational fluid dynamics and flight test identification
Prof.dr.ir. J.A. Mulder, Prof.dr.ir. P.G. Bakker
totale toewijzing:
6.0 mj,
70
jaarverslag 2003
DM R.5675
Model predictive control for hybrid systems
DLR.5754
Modelling and Modification of HNF and HNF-Based Propellant Combustion
OTP
SV
projectleider(s):
projectleider(s): Prof.dr. D.J.E.M. Roekaerts, Dr. A.E.D.M. van der Heijden, Dr. M.J. Tummers gebruiker(s): TNO-PM L totale toewijzing: 2.0 mj, 163.50 k 1 inkomsten: 248.00 k 1
Dr.ir. B. de Schutter, Prof.dr.ir. A.C.P.M. Backx, Dr.ir. T.J.J. van den Boom, Dr.ir. W.P.M.H. Heemels, Prof.dr.ir. J. Hellendoorn, Dr. S. Weiland totale toewijzing: 6.0 mj, 103.46 k 1
DSF.5695
A µPIV system for medical/biological research
OTP
OTP
projectleider(s): inkomsten:
DAR.5756
Prof.dr.ir. J. Westerweel 34.03 k 1
DTF.5699
OTP
totale toewijzing:
3.0 mj, 118.50 k 1
The analysis of spatial structures in hyperspectral images
OTP
The scaling up of a multipurpose, flexible submicrone particles aerosol reactor. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Dr.ir. J.C.M. Marijnissen, Prof.dr. A. Schmidt-Ott gebruiker(s): Heraeus TENEVO AG (Duitsland), Heraeus Tenevo AG (Duitsland), Warsaw University of Technology totale toewijzing: 7.0 mj, 207.62 k 1 inkomsten: 36.36 k 1
DCB.5723
Dr. P.L.J. Zitha, Dr. P.K. Currie, Prof.dr. S.M. Luthi, Dr.ir. L. Pel Arkitek Ebbels (Noorwegen), Chevron Petroleum Technology C o m p a n y ( Ve r e n i g d e S t a t e n v a n A m e r i k a ) , D e p a r t a m e n t o d e M a n e j o Integrado de Producion Urbanizacción Santa Rosa (Venezuela), Gaz de France (Frankrijk), INA Naftaalin Oil Co. (Kroatië), Norsk Conco (Noorwegen), Shell totale toewijzing: 7.2 mj, 740.50 k 1 inkomsten: 434.00 k 1
DAR.5761
Dr.ir. R.P.W. Duin gebruiker(s): Plant Research International BV, TNO-TPD, Unilever Research totale toewijzing: 6.4 mj, 49.92 k 1
OTP
projectleider(s): gebruiker(s):
projectleider(s):
DFC.5703
Harbour siltation in turbid waters
DAR.5763
projectleider(s):
Smeulders
projectleider(s):
projectleider(s):
OTP projectleider(s):
Prof.dr. J.N. Burghartz, Dr.ing. L.C.N. de Vreede 6.0 mj, 461.50 k 1 inkomsten: 125.00 k 1
totale toewijzing:
Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar, Prof.dr.ir. J.T. Fokkema, Dr.ir. D.M.J. 3.0 mj, 45.00 k 1
totale toewijzing:
OTP
Ultra-hight frequency compact bipolar transistor modelling for communications
Time-lapse seismic reservoir characterization
OTP
DPC.5772
Dr.ir. J.C. Winterwerp, Prof.dr.ir. J.A. Battjes, Dr. J. Pietrzak, P r o f . d r. i r. G . S . S t e l l i n g gebruiker(s): D H V M i l i e u & I n f r a s t r u c t u u r B V, Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam, Hydronamic BV, Ingenieursbureau Gemeentewerken Rotterdam, RIKZ, Rijkswaterstaat, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 3.0 mj, 40.50 k 1
Integrating shear-wave seismic and Cone Penetration Testing to derive laterally varying geotechnical information
projectleider(s): Dr.ir. G.G. Drijkoningen, Prof.dr.ir. J.T. Fokkema, Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar gebruiker(s): Deutsche Montan Technologie GmbH (Duitsland), Fugro Ingenieursbureau BV, GeoDelft, Holland Railconsult, TN O-N ITG totale toewijzing: 2.0 mj, 167.00 k 1
OTP
DTC.5752
Effect of Gels on Geological Heterogeneity of Porous Media: An MRI and X-Ray Computer-Aided Tomography Study
Development of multifunctional reactors for multi-step synthesis of fine chemicals
Prof.dr. J.A. Moulijn, Dr. J.T.B.H. Jastrzebski, Prof.dr. G. van Koten gebruiker(s): Engelhard De Meern BV, Quest International NV (Groot Brittannië) totale toewijzing: 7.5 mj, 190.00 k 1 inkomsten: 88.00 k 1
DCS.5777
OTP projectleider(s):
Six Degree-of-Freedom Electromagnetic Contactless Slide System
Prof.dr.ir. J. van Eijk, Prof.ir. O.H. B osgra, Prof.dr.ir. J.C. Compter, Dr. J.L. Duarte, Dr.ir. E.A. Lomonova, Ir. J.W. Spronck, Prof.dr.ir. A. Vandenput gebruiker(s): Philips, Philips Centre for Manufacturing Technology, SKF Engineering & Research Centre BV, TDC Mechatronics totale toewijzing: 7.5 mj, 106.00 k 1 inkomsten: 120.00 k 1
71
| eerder gehonoreerde projecten
Distributed model based diagnosis and repair
DIT.5780
DCB.5865
OTP
VE N I
projectleider(s): Dr. C. Witteveen, Dr. A. Bos, Prof.dr. J.J.Ch. Meyer, Dr. N. Roos, Dr. A. ten Teije gebruiker(s): CMG Rotterdam, Luchtverkeersleiding Nederland, NLR, TNO-TPD totale toewijzing: 10.8 mj, 32.60 k 1 inkomsten: 75.78 k 1
projectleider(s):
DWO.5797
Shape optimization under conditions of partial elasto hydrodynamic lubrication
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
gebruiker(s):
inkomsten:
Dr.ir. A. van Beek, Prof.ir. J. Klein Woud, Prof.dr.ir. D.J. Rixen Bouwdienst Rijkswaterstaat, IHC-Lagersmit, SKF Engineering & Research Centre BV, TNO Industrie totale toewijzing: 3.0 mj, 167.00 k 1
Macroscopic simulation of solid state phase transformations based on atomistic modelling
DLR.5813
VE N I projectleider(s):
Dr.ir. M.G.A. Tijssens gebruiker(s): N LR, Philips Centre for Manufacturing Technology totale toewijzing: 134.52 k 1
Safe airport navigation
DET.5844
VI CI projectleider(s):
projectleider(s):
VI D I projectleider(s):
P r o f . d r. C . W. S ch e r e r g e b r u i k e r ( s ) : P h i l i p s C e n t r e f o r Manufacturing Technology totale toewijzing: 405.44 k 1
DET.5851
Adaptive sound coding
projectleider(s):
DTC.5961
TF C
totale toewijzing:
400.87 k 1
9.0 mj, 412.50 k 1
totale toewijzing:
821.34 k 1
Directed evolution of product formation in mixed microbial cultures
Prof.dr.ir. M.C.M. van Loosdrecht
totale toewijzing:
842.97 k 1
AIR-LINK - Ad-hoc Impulse Radio: Local Instantaneous Networks
Prof.dr.ir. I.G.M.M. Niemegeers, Prof.ir. P. van Genderen, Ir. J. Henkus, Dr.ir. G.J.M. Janssen, Prof.dr. J.R. Long, Dr. H. Nikookar, Dr.ir. W.A. Serdijn, Prof.dr.ir. A.J. van der Veen, Dr.ir. J.H. Weber, Prof.dr. A. Yarovoy gebruiker(s): zie pagina 107 totale toewijzing: 1076.18 k 1
TF C Dr.ir. R. Heusdens
totale toewijzing:
projectleider(s):
DTC.5966
VI D I
Solid-state image sensors in deep sub-micron CMOS technology
Prof.dr.ir. A.J. van der Veen
DPC.5904
projectleider(s): Dr.ir. E. Theunissen gebruiker(s): LVNL, NLR, Rockwell Collins (UK) Ltd, TNO-TM, Thales ATM S.A. (Frankrijk) totale toewijzing: 354.11 k 1
123.71 k 1
Signal Processing for Future Wireless Communications
DTC.5893
VI CI
Efficient analysis and synthesis tools for robust and scheduled controller design against time-varying and dynamic uncertainties
totale toewijzing:
Prof.dr.ir. A.J.P. Theuwissen 760.00 k 1
VI D I
DWO.5848
Dr.ir. A.J.H.M. Reniers
DCS.5869
OTP
Modelling of complex beach morphodynamics
CACTUS IMPULSE: Context-Aware Communications, Terminal and User
projectleider(s): Prof.dr.ir. R.L. Lagendijk, J.F.C.M. de Jongh gebruiker(s): CMG Unwired Concepts, Emexus Group BV, Hewlett-Packard Laboratories (Groot Brittannië), Océ-Technologies BV, Philips Research Laboratories, TNO-FEL, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, WAAG Society totale toewijzing: 1207.33 k 1
72
jaarverslag 2003
DCS.5975
Digital testing of vacuum circuit breakers
OTP
STEVI
projectleider(s):
projectleider(s):
Prof.ir. L. van der Sluis, Prof.dr.ir. R.P.P. Smeets gebruiker(s): Industrial Group Tavrida Electric (Rusland), KEMA totale toewijzing: 3.0 mj, 74.50 k 1 inkomsten: 82.00 k 1
Verlenging levensduur van stalen orthotrope brugdekconstructies met bijbehorende deklaagconstructies
DCT.5979
OTP projectleider(s):
Learning from nature
DE L.6050
Prof.dr. P.J. French
Computational aeroelasticity for application to flexible smart aircrafts
AS P projectleider(s):
Dr.ir. H. Bijl
DCB.6006
AS P projectleider(s):
totale toewijzing:
E_
totale toewijzing:
ETN.4448
MAT
E E L.4696
OTP projectleider(s):
175.12 k 1
toewijzing:
DM R.6019
OTP projectleider(s):
A speckle interferometer for measuring dynamic phase changes
Prof.dr.ir. J.J.M. Braat
totale toewijzing:
3.0 mj, 140.00 k1
OTP projectleider(s):
Moisture and ion transport in porous building materials
OTP inkomsten:
Stochastic modelling of nearshore wave-wave interactions for operational wave models
Prof.dr.ir. J.A. Battjes gebruiker(s): Alkyon Hydraulic Consultancy & Research BV, RIKZ, Svasek Hydraulics, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 3.0 mj, 20.20 k 1
Layout Oriented Logic Synthesis for Deep Submicron Technologies
Prof.dr.ir. R.H.J.M. Otten, Dr.ir. M.R.C.M. Berkelaar 3.0 mj, 28.59 k 1
EST.4863
38.00 k 1
DCB.6025
technische universiteit eindhoven
projectleider(s): Prof.dr.ir. K. Kopinga, Dr.ir. L. Pel gebruiker(s): KEMA Nederland BV, Research Centrum Kalkzandsteenindustrie, Shell SI E P BV, Stichting Technisch Centrum voor de Keramische Industrie, TNO Bouw totale toewijzing: 7.4 mj, 237.93 k 1
155.92 k 1
Naar de werving van wetenschappelijke kennis over stedelijk-regionaal ontwerp-inhoudelijk en methodologisch
Dr. I.T. Klaasen
6.2 mj, 186.80 k 1
| Instelling
Prof.ir. F.S.K. Bijlaard, Prof.dr.ir. A.A.A. Molenaar, Prof.dr.ir. J. Wardenier totale toewijzing: 4.8 mj, 200.00 k 1 inkomsten: 80.00 k 1
DLR.6004
totale toewijzing:
tot ale
H 2 -selectieve gasscheidingsmembranen vervaardigd met microsysteem-technologie en toepassing hiervan in de chemische industrie
projectleider(s):
Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes, Dr. J.G.E. Gardeniers, Ir. M.A.G. Vorstman gebruiker(s): AB B Lummus Global BV, AB B Lummus Global Inc. (Verenigde Staten van Amerika), Aquamarijn Microfiltration BV, DSM Research BV totale toewijzing: 14.8 mj, 177.36 k 1 inkomsten: 74.87 k 1
E E L.4869
OTP projectleider(s):
Building blocks for digital enhanced cordless telecommunications systems
P r o f . d r. i r. A . H . M . v a n R o e r m u n d g e b r u i k e r ( s ) : N a t i o n a l Semiconductor BV , Philips Semiconductors, TNO Telecom totale toewijzing: 4.0 mj, 101.66 k 1
| eerder gehonoreerde projecten
EWI.4877
ArchItectural Modelling of Embedded Systems (AIMES)
E ES.5141
OTP
ESS
projectleider(s):
projectleider(s):
Prof.dr.ir. J.F. Groote, Prof.dr.dipl.ing. D.K. Hammer, Dr.ir. J. Trienekens gebruiker(s): ASM L, LogicaCMG Nederland BV, Ministerie van Defensie, Océ-Nederland BV, Philips Medical Systems Nederland BV, Philips Research Laboratories, SE RC, Sioux, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 12.5 mj, 392.52 k 1
ETF.4899
Spin polarized tunneling for sensor and memory device options
MAT
Dr. R. Kuiper, Prof.dr. J.C.M. Baeten, Prof.dr.ir. L.M.G. Feijs Océ-Technologies BV, Philips Research Laboratories tot ale 6.0 mj, 13.16 k 1 inkomsten: 160.00 k 1
gebruiker(s): toewijzing:
E ES.5173
Analysis and synthesis of embedded systems with discrete and continuous control
ESS
projectleider(s):
Prof.dr.ir. W.J.M. de Jonge, Prof.dr. B. Koopmans, Dr.ir. H.J.M. Forschungszentrum Jülich GmbH (Duitsland), I M EC Swagten (België), Philips Research, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 10.0 mj, 237.33 k 1 gebruiker(s):
E E L.4921
Transparante audio-communicatie
projectleider(s):
Prof.dr.ir. P.P.J. van den Bosch, Prof.dr.ir. J.F. Groote, Prof.dr.ir. C.A. Middelburg, Dr. S. Weiland gebruiker(s): Océ-Nederland BV, Philips Centre for Manufacturing Technology tot ale toewijzing: 8.0 mj, 5 4.45 k 1 inkomsten: 114.00 k 1
E ES.5202
OTP
ESS
projectleider(s):
projectleider(s):
Dr.ir. P.C.W. Sommen gebruiker(s): Beltone Netherlands BV, NFRA, Philips Research Laboratories, Prodrive BV, TNO-FEL, TalkingHome totale toewijzing: 6.5 mj, 172.12 k 1
EWT.4924
OTP
Schade in soldeerverbindingen veroorzaakt door thermomechanische belasting
projectleider(s):
Prof.dr.ir. M.G.D. Geers, Prof.dr.ir. F.P.T. Baaijens, Dr.ir. W.A.M. Brekelmans, Prof.dr. H.E.H. Meijer, Dr.ir. P.J.G. Schreurs, Dr. W.P. Vellinga gebruiker(s): Philips Centre for Manufacturing Technology, TNO Industrie, Thales Nederland BV totale toewijzing: 12.4 mj, 265.46 k 1 inkomsten: 158.82 k 1
EWE.5125
SV
Modellering van het verbrandingsproces in een directe injectie dieselmotor
projectleider(s):
Prof.dr.ir. R.S.G. Baert, Prof.dr. J.J. ter Meulen gebruiker(s): Cyclone Fluid Dynamics BV, DAF Trucks NV, E.P. Controls BV, Koninklijk Instituut voor de Marine, Oronite European Technical Center, P D & E Automotive BV, Paul Scherrer Institut (Zwitserland), Shell Global Solutions International BV, TNO-WT, Wärtsilä Nederland BV totale toewijzing: 27.8 mj, 614.09 k 1 inkomsten: 372.10 k 1
E FC.5134
OTP
Specification tooling for embedded software components
FORSiM: Fast Oxidation Reactions in Si-technology based Microreactors
projectleider(s): Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Prof.dr.ir. A. van den Berg, Dr. M.H.J.M. de Croon gebruiker(s): ECN, Shell Global Solutions International BV totale toewijzing: 8.5 mj, 474.82 k 1 inkomsten: 45.38 k 1
Modelling and performance analysis of telecommunication systems
Dr.ir. J.P.M. Voeten, Prof.dr. J.C.M. Baeten, Prof.dr.ir. S.C. Borst, Dr.ing. P.H.A. van der Putten, Prof.ir. M.P.J. Stevens, Dr. E.P. de Vink gebruiker(s): Alcatel (België), I B M Research Division (Zwitserland), N R Malotaux - Consultancy, Philips Research Laboratories, TNO Industrie totale toewijzing: 15.7 mj, 115.71 k 1 inkomsten: 570.00 k 1
E PC.5239
OTP
Exploiting Catalyst Particle Agglomeration and Particle-Bubble-Adhesion for Improvement of Slurry Bubble Column Performance
projectleider(s):
Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Prof.ir. C.M. van den Bleek, Prof.dr.ir. A. Bliek, Dr.ir. B.F.M. Kuster, Dr. E.K. Poels gebruiker(s): Akzo Nobel, DSM Research BV, Engelhard De Meern BV, Norit NV, Promeks Nederland, Sasol PDT, Shell Global Solutions International BV, Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 14.2 mj, 585.61 k 1 inkomsten: 190.43 k 1
E N N.5323
N NT
Sales forecasting through aggregation: integrating neural-Bayesian and knowledge-based methods
projectleider(s):
Prof.dr. A.G. de Kok, Dr. K.H. van Donselaar, Prof.dr. C.C.A.M. Gielen, Dr. H.J. Kappen gebruiker(s): OPG Groothandel BV, Schuitema NV totale toewijzing: 9.6 mj, 41.75 k 1
E ES.5411
ESS projectleider(s):
SmartCam: Devices for Embedded Intelligent Cameras
Prof.dr. H. Corporaal, Dr.ir. P.P. Jonker gebruiker(s): Lithp Systems BV, N R Malotaux - Consultancy, Océ-Technologies BV, Philips Centre for Manufacturing Technology, Philips Research Laboratories, RU Gent (België), TNO-FEL, TNO-TPD totale toewijzing: 6.0 mj, 124.34 k 1 inkomsten: 177.00 k 1
73
74
jaarverslag 2003
E ES.5413
Internet based monitoring and control of embedded systems
E ET.5475
On-line diagnostiek van energiekabels
ESS
OTP
projectleider(s):
projectleider(s): Prof.dr.ir. E.F. Steennis, Dr. P.A.A.F. Wouters gebruiker(s): KEMA, KEMA Nederland BV, NUON, NV Continuon Netbeheer, REMU Infra Bedrijf NV totale toewijzing: 8.0 mj, 366.20 k 1 inkomsten: 812.62 k 1
Dr. J.J. Lukkien, Prof.dr.ir. L.M.G. Feijs, Dr.ir. J.P.M. Voeten Hagenuk CPS Pijnenburg BV, Philips Research Laboratories, TNO Industrie, Uniphy Gymna International (België) totale toewijzing: 6.0 mj, 32.90 k1 inkomsten: 425.00 k 1 gebruiker(s):
EWO.5423
Snelle nauwkeurigheidsanalyse van meerassige meet- en bewerkingsmachines
EWO.5478
OTP
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
Prof.dr.ir. P.H.J. Schellekens, Dr.ir. F.L.M. Delbressine, Dr.ir. M.J.G. van de Molengraft gebruiker(s): Hembrug BV, IBS Precision Engineering BV, Mitutoyo Nederland BV, N Mi Van Swinden Laboratorium BV, Philips Enabling Technologies Group, Unisign BV totale toewijzing: 5.3 mj, 75.62 k 1
EOE.5440
A Nearly Loss-less Optical Combiner
Dr.ir. H.C. de Lange, Dr.ir. J.K.M. Jansen, Prof.dr. R.M.M. Mattheij, Prof.dr.ir. A.A. van Steenhoven gebruiker(s): Eldim BV, NLR, V. Beta BV totale toewijzing: 6.0 mj, 72.92 k 1
E PC.5516
OTP
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
Dr. J.J.G.M. van der Tol, Prof.dr. G.A. Acket, Dr. H.J.W.M. Hoekstra, Prof.dr.ir. M.K. Smit gebruiker(s): Alcatel Telecom (België), Genexis B V, I n g e n i e u r s b u r e a u C o e n e c o o p B V, K o n i n k l i j k e K P N N V, L u c e n t Technologies Nederland BV, ThreeFive Photonics BV totale toewijzing: 5.0 mj, 195.13 k 1 inkomsten: 22.69 k 1
E PG.5454
OTP
Assessment of the coronary circulation by guide-wire mounted sensors
projectleider(s):
Prof.dr. N.H.J. Pijls, Dr ir. M.C.M. Rutten, Prof.dr.ir. F.N. van de Vosse gebruiker(s): Catharina Hospital Eindhoven, RADI Medical Systems AB (Zweden) totale toewijzing: 6.0 mj, 99.83 k 1 inkomsten: 90.76 k 1
ECS.5455
OTP
Extended theory and application of reduced-sample-rate sigma-delta modulation
projectleider(s):
Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund, Dr.ir. J.A. Hegt gebruiker(s): Philips Consumer Electronics, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 4.0 mj, 168.81 k 1 inkomsten: 34.00 k 1
EOE.5465
OTP projectleider(s):
POLIS: A Novel Polarization based Integration technique
Dr. J.J.G.M. van der Tol, Prof.dr. G.A. Acket, Ir. F.H. Groen, Prof.dr.ir. M.K. Smit gebruiker(s): Alcatel Telecom (België), Genexis BV, Ingenieursbureau Coenecoop BV, Lucent Technologies Nederland BV, ThreeFive Photonics BV totale toewijzing: 5.0 mj, 201.48 k 1 inkomsten: 22.69 k 1
Air filmcooling through laser drilled nozzles
Ontwikkeling van ion-selectieve thermoreversible polymeren en de toepassing van deze polymeren in combinatie met membraanscheidingsprocessen
Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes, Prof.dr. M.A. Cohen Stuart, Dr.ir. B. Klumperman gebruiker(s): Aquacare Europe BV, EFKA Additives, ETD&C, Gemeentewaterleidingen, KIWA NV, Witteveen en Bos BV totale toewijzing: 7.9 mj, 161.99 k 1 inkomsten: 27.23 k 1
E PC.5543
OTP
ZeMiR: Zeolitic Micro-Reactors for Catalyst Screening and Kinetic Measurements
projectleider(s): Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Dr. M.H.J.M. de Croon gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, Avantium Technologies BV, Shell Global Solutions, Shell International Chemicals BV totale toewijzing: 6.0 mj, 260.92 k 1 inkomsten: 9.08 k1
ETF.5569
Pulse-tube refrigerators without regenerator
OTP projectleider(s):
Prof.dr. A.T.A.M. de Waele, Dr.ir. J.C.H. Zeegers gebruiker(s): Dutch Space BV, Philips Medical Systems Nederland BV, Stirling Cryogenics & Refrigeration BV, Thales Cryogenics BV totale toewijzing: 5.0 mj, 82.59 k 1 inkomsten: 22.70 k 1
ETC.5579
OTP projectleider(s):
Towards ultrafast all-optical packet switched telecommunication networks
Dr. H.J.S. Dorren, Prof.ir. G.D. Khoe gebruiker(s): Lucent Technologies Nederland BV, Philips Research Laboratories, Siemens Nederland NV totale toewijzing: 5.0 mj, 36.30 k 1 inkomsten: 145.36 k 1
75
| eerder gehonoreerde projecten
E ET.5580
Integral optimisation of the transmitter for third generation wireless communication
OTP
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund, Dr.ir. J.A. Hegt, Dr.ir. J.D. van der Tang gebruiker(s): Philips Research Laboratories, Philips Semiconductors, TNO Telecom, TNO-FEL totale toewijzing: 8.0 mj, 256.84 k 1 inkomsten: 34.00 k 1
ESF.5645
OTP
Flow-Induced Pulsations in Gas Transport Systems: prediction, prevention and influence on volume flow measurements
Prof.dr. H.E.H. Meijer, Dr.ir. L.E. Govaert, Dr. W.P. Vellinga Corus Research Development and Technology, DSM NV, DSM Research BV, Dejima Optical Films BV, Océ-Technologies BV, Philips Research Laboratories, TNO Industrie totale toewijzing: 3.0 mj, 36.98 k 1 inkomsten: 58.00 k 1 gebruiker(s):
OTP projectleider(s):
gebruiker(s):
31.31 k 1
EWO.5646
SV
Combustion associated noise in central heating equipment
projectleider(s): Dr. K.R.A.M. Schreel, Prof.dr. L.P.H. de Goey, Dr.ir. J.H.M. ten Thije Boonkkamp gebruiker(s): AGPO BV, AWB CV-Ketels Apparatenfabriek Warmtebouw BV, Atag Verwarming BV, NV Nederlandse Gasunie, Remeha BV, TNO-TPD totale toewijzing: 8.0 mj, 81.23 k 1 inkomsten: 109.20 k 1
E ES.5653
Quality of Service in In-Home Digital Networks
ESS Prof.dr. E.H.L. Aarts, Dr.ir. J.H.M. Korst, Dr.ir. W.F.J. Verhaegh Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale 6.0 mj, 10.98 k 1 inkomsten: 50.00 k 1
gebruiker(s):
E PC.5706
OTP
Olefin polymerisation on planar catalysts understanding how catalysts determine the morphology of nascent polymers. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Dr. P.C. Thüne, Prof.dr. P.J. Lemstra, Dr. J. Loos, Prof.dr. J.W. Niemantsverdriet gebruiker(s): DSM Research BV, Sabic EuroPetroChemicals totale toewijzing: 6.0 mj, 288.15 k 1 inkomsten: 27.23 k 1
E PC.5718
OTP
Dr.ir. L. Józwiak, Prof.ir. M.P.J. Stevens
E PC.5774
OTP
Amorfe Copolymeren en Mengbare Polymere Blends in Optische Golfgeleiders. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s): Dr. E. Nies, Dr. C.W.M. Bastiaansen Philips Research totale toewijzing: 4.0 mj, 54.45 k 1
gebruiker(s):
DSM Research,
totale toewijzing:
3.0 mj,
A Model Based Controller for Diesel and Lean-Burn Engines, to Optimize both Emissions and Fuel Consumption. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Prof.dr.ir. A.C.P.M. Backx gebruiker(s): Engelhard De Meern BV, Ford Research Laboratory (Verenigde Staten van Amerik a), I P C O S Technology BV, P D&D Automotive BV, P SA Peugeot Citroën (Frankrijk), Shell International Chemicals BV, Shell Research and Technology Centre, TNO Automotive, Toyota Central R&D Labs. Inc. totale toewijzing: 7.1 mj, 499.50 k 1 inkomsten: 234.37 k 1
E PC.5784
OTP
projectleider(s):
toewijzing:
Architecture and logic synthesis of application-specific embedded controllers for programmable hardware implementation
E ES.5766
projectleider(s):
Prof.dr.ir. A. Hirschberg, Prof.dr.ir. M.E.H. van Dongen Gasunie Research, N LR, N Mi Certin BV, Philips Centre for Manufacturing Technology, Philips Domestic Appliances and Personal Care, Shell SIEP BV, TNO-TPD totale toewijzing: 6.4 mj, 105.28 k1 inkomsten: 22.69 k1
Mechanical characterization of polymers and polymer films with nano-indentation. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
E PC.5745
Gas-Liquid Solid-Foam Reactors: A study of reaction engineering characteristics
projectleider(s):
Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Dr.ir. B.F.M. Kuster gebruiker(s): ABB Lummus Global Inc. (Verenigde Staten van Amerika), DSM Research BV, Engelhard De Meern BV, Shell Global Solutions totale toewijzing: 3.0 mj, 327.50 k1 inkomsten: 45.00 k 1
EWI.5786
Wtoe
Computer-algebraic methods for the construction of designs of experiments
projectleider(s):
Prof.dr. A.M. Cohen, Dr. J.B. Dijkstra gebruiker(s): CQM BV, DSM/DFS, Flextronics International Europe BV, SKF Engineering & Research Centre BV, TNO-TPD totale toewijzing: 3.0 mj, 11.00 k 1
EWO.5792
OTP
Development of dynamic stability prediction and optimization methods for virtual stability prototyping of thin-walled structures
projectleider(s): Prof.dr.ir. D.H. van Campen gebruiker(s): Philips Centre for Manufacturing Technology totale toewijzing: 6.0 mj, 143.64 k1 inkomsten: 103.64 k1
DR.IR. HENNY SPAAN
IBS Precision Engineering maakt maatwerk van ‘gewone’ machines project: EWO.5423
| EWO.5423
Een bedrijf starten terwijl je in deeltijd nog aan een univer-
in de praktijk komt die maat steeds op 101 uit. Dan kun je,
siteit bent verbonden, is geen sinecure. Dr.ir. Henny Spaan
met behulp van software, de maat in het ontwerp op 99
heeft het tien jaar geleden aan den lijve ondervonden.
stellen. Dat doe je in de wetenschap dat het op 100 zal
Inmiddels staat hij aan het hoofd van een multinational
uitkomen. Dit is natuurlijk een uitermate grof voorbeeld,
met zeventien medewerkers: IBS Precision Engineering te
maar in essentie geeft het weer wat we doen. Als we in het
Best. Ook dat is geen sinecure. Het lijkt alleen te kunnen
echt naar precisie kijken, hebben we het over afwijkingen
lukken met een gezonde dosis ‘overenthousiasme’ en dat
van tien tot macht min negen meter.”
straalt er bij Spaan van af. Belangrijk voordeel van meten op basis van voorspel“Het bedrijf heb ik mede op basis van de kennis uit mijn
baarheid is dat de machinefabrikant kan volstaan met
proefschrift kunnen beginnen. In 1993 ben ik met IBS
de levering van een standaardmachine. De extreme
Precision Engineering begonnen en in 1995 was mijn proef-
nauwkeurigheid die een klant voor een specifieke machine
schrift klaar. Dat proefschrift heeft dus enige vertraging
verlangt, kan IBS Precision Engineering inbouwen met
opgelopen door de moeizame combinatie. Promoveren was
zijn producten. In nauwkeurigheid is niet alleen voorzien
niet strikt noodzakelijk, want IBS Precision Engineering
ten aanzien van de geometrie, maar ook voor het dyna-
heeft van het begin af goed gedraaid. Maar je plukt er wel
mische gedrag van machines, de stijfheideffecten en het
de vruchten van wanneer je bijvoorbeeld in Duitsland wordt
thermisch gedrag. Bij een machine met drie assen gaat
geïntroduceerd als ‘Herr Dr’. Hoewel het lastig is met één
het dan om 21 parameters die op basis van de nauwkeurig-
been in het bedrijfsleven te staan en met het andere in de
heidstechnieken van IBS Precision Engineering worden
universitaire wereld, bereidt het je wel voor op de toe-
afgesteld.
komst”, zegt Spaan. “Als ingenieursbureau begeef je je op het vlak tussen de academische wereld en de fabrieken die, zoals in ons geval, de nauwkeurigheid van hun bewerkings-
Driedimensionaal
machines willen bevorderen. Dan zit je midden in de complexe wiskundige berekeningen en tegelijkertijd heb je te
Spaan is er tijdens zijn promotie in geslaagd de afwijkin-
maken met praktische overwegingen van de fabrikant.”
gen driedimensionaal in beeld te krijgen, althans voor de geometrische afwijkingen. Hij deed dit op basis van een vinding uit de jaren zestig, de ‘ball bar’. Deze mat de
Nauwkeurigheid
afwijkingen nog tweedimensionaal. Door hier een driedimensionaal beeld van te maken, krijgt IBS Precision
Kernactiviteit van IBS Precision Engineering is het klant-
Engineering alle afwijkingen in beeld.
specifiek ontwikkelen van meetmachines. De promotie van Spaan stond in het teken van de verbetering van de
De machines die IBS Precision Engineering op deze manier
nauwkeurigheid van draai- en freesmachines. “Tijdens
levert, zijn allemaal enkele machines. Normaal gesproken
mijn promotie ben ik gaan zoeken naar een meetsysteem
zou een afnemer, zoals AMSL of Philips daarvoor een kapi-
op basis van voorspelbaarheid in plaats van op basis
taal in maatwerk moeten investeren. Dankzij de techniek
van meetbaarheid”, zegt hij. “Neem je bijvoorbeeld een
van IBS Precision Engineering kan de afnemer volstaan
bewerkingsmachine uit een fabriek, dan kan de fabriek
met de aanschaf van een standaard machine en deze door
je de toleranties in de geometrie geven. Stel dat een ont-
IBS Precision Engineering verder laten ‘uitbalanceren’. De
werp van 0 tot 100 van een bepaalde maat moet lopen en
software die hiervoor is ontwikkeld, mag uniek heten.
77
78
| EWO.5423
Vervolgstudie en internationalisering
“Voor de 21 parameters werkt onze huidige techniek goed, maat het zou nog interessanter zijn als we ook de nauwkeurigheid kunnen voorspellen bij temperatuurverschillen”, licht Spaan toe. “Daarin schuilt namelijk de grootste afwijking. Daarvoor hebben we het STW-project geschreven waaraan Guido Florissen is gaan werken. Hij heeft in het project grote vorderingen gemaakt, maar de berekeningen zijn zo complex dat een vervolgstudie noodzakelijk is. Daar houdt hij zich sinds januari 2004 bij IBS Precision Engineering onder meer mee bezig.“ IBS Precision Engineering opereert in een nichemarkt, maar wel in een internationale. “Naar de uiterste precisiemachines is niet extreem veel vraag, maar genoeg om een goede positie in op te bouwen. In onze klantenkring vind je bedrijven als ASML, DAF Trucks, Océ-Technologies, verschillende divisies van Philips, Zeiss, Xerox en Stork. Het verklaart overigens waarom wij al in een vroeg stadium naar het buitenland zijn gaan kijken. Vooral in duitssprekende landen hebben we een goede positie opgebouwd. Ongeveer zeventig procent van onze omzet verdienen we in het buitenland. Dit jaar willen wij ook in Frankrijk een agentschap starten”, zegt Spaan.
jaarverslag 2003
| eerder gehonoreerde projecten
Ultra-fast all-optical packet switching
E ET.5820
VI D I
Towards ultrafast communications
ETC.5963
TF C
projectleider(s):
Dr. H.J.S. Dorren
totale toewijzing:
403.20 k 1
Experimental study of plasma breakdown
ETF.5856
VI D I
projectleider(s):
Prof.dr. D. Lenstra, Prof.dr. A. Driessen, Prof.ir. G.D. Khoe, P r o f . d r. i r. M . K . S m i t , P r o f . d r. J . H . Wo l t e r g e b r u i k e r ( s ) : J D S U n i p h a s e Netherlands BV, Lucent Technologies Nederland BV, ThreeFive Photonics BV totale toewijzing: 759.76 k 1
ECS.5984
OTP
projectleider(s):
Dr. M.D. Bowden
totale toewijzing:
404.37 k 1
Integration of sustainable energy sources through power electronic converters in small, distributed, electricity generation systems
projectleider(s):
Prof.dr.ir. A. Vandenput, Dr. J.L. Duarte, Ir. M.A.M. Hendrix Continuon, ECN, Philips Lighting BV, Prodrive BV totale toewijzing: 5.0 mj, 208.00 k 1 gebruiker(s):
EWO.5874
SV
Influence of bio-gas addition on the flame stability of lean premixed gas-turbine combustors
projectleider(s): gebruiker(s):
Dr.ir. R.J.M. Bastiaans, Prof.dr. L.P.H. de Goey, Prof.dr. N. Peters Electrabel Nederland NV, NRG totale toewijzing: 5.5 mj, 77.25 k 1
E M M.5901
Spintronics
ETC.5957
TF C
AS P projectleider(s):
Dr. C.V.C. Bouten
ECB.6005
VI CI projectleider(s):
Compression induced damage in an engineered muscle tissue model
E FB.6003
AS P Dr.ir. H.J.M. Swagten
totale toewijzing:
841.62 k 1
Key components for 160 to 640 Gbit/s Optical Time domain multiplexed (OTDM) networking
projectleider(s):
totale toewijzing:
178.42 k 1
Behaviour and design of trapezoidal corrugated steel sheets, subjected to the combined action of bending moment and concentrated load
Dr.ir. M.C.M. Bakker
totale toewijzing:
177.84 k 1
| Instelling
F_
FOM-instituten
projectleider(s):
Dr. E.A.J.M. Bente, Prof.ir. A.M.J. Koonen, Prof.dr.ir. M.K. Smit, Dr.ir. H. de Waardt gebruiker(s): ASTR O N, Genexis BV, J D S Uniphase Netherlands BV, Lucent Technologies Nederland BV, Ministerie van Defensie, ThreeFive Photonics BV totale toewijzing: 277.84 k 1
ETC.5960
TF C projectleider(s):
High capacity multi-service in-house networks using mode group diversity multiplexing
Prof.ir. A.M.J. Koonen, Dr.ir. M.J. Bastiaans, Prof.dr.ir. J.W.M. Bergmans, Dr.ir. P.C.W. Sommen, Dr.ir. F.M.J. Willems gebruiker(s): Philips Research Laboratories, TNO Telecom, TNO-FEL totale toewijzing: 297.34 k 1
FAM.4689
Ultrafast infrared imaging camera
OTP projectleider(s):
Prof.dr. W.J. van der Zande gebruiker(s): Applied Laser Technology BV, Licentec, SRON totale toewijzing: 4.9 mj, 65.80 k 1 inkomsten: 16.34 k 1
79
80
jaarverslag 2003
Multilayer systems as optical coatings in the XUV wavelength region
FTF.5538
OTP
OTP
projectleider(s):
143.85 k 1
G B I.4842
Ir. J. Verhoeven, Dr. M.J.J. Vrakking 6.80 k 1
totale toewijzing:
3.0 mj,
inkomsten:
projectleider(s):
Dr. D.G.M. Beersma, Prof.dr. J.A. den Boer, Dr. S. Daan gebruiker(s): AZ Groningen, Philips Domestic Appliances and Personal Care, Philips Lighting BV totale toewijzing: 11.8 mj, 117.53 k 1 inkomsten: 45.38 k 1
| Instelling
GG N.4878
G _ rijks-
OTP
universiteit groningen
GCH.3571
OTP
Virosomen als carrier-systeem voor de introductie van genetisch materiaal in cellen. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. J.C. Wilschut, Dr. A. Huckriede gebruiker(s): Animal Sciences Group, Inex Pharmaceutical Corporation (Canada), Rapid Bioconsultancy totale toewijzing: 12.8 mj, 88.26 k 1 inkomsten: 153.60 k 1
GG N.4487
OTP
Karakterisering van complexe koolhydraten in de voeding; onderzoek van digestie en fermentatie
projectleider(s):
Prof.dr. R.J. Vonk, Dr.ir. F. Stellaard gebruiker(s): LU General Biscuits Nederland BV totale toewijzing: 10.0 mj, 53.55 k 1
GG N.4757
OTP
A liposome-based cell-specific in vivo drug and gene delivery system targeted to hepatic endothelial cells. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. G.L. Scherphof, Prof.dr. D.K.F. Meijer gebruiker(s): ISIS Pharmaceuticals (Verenigde Staten van Amerika), OctoPlus BV, Yamanouchi Europe BV totale toewijzing: 8.0 mj, 77.24 k 1
G B I.4804
OTP
Long-term effects of human disturbance on waders feeding on intertidal flats: the use of telemetry and cage experiments
projectleider(s): Prof.dr. R.H. Drent, Dr. B.J. Ens, Dr. J. van der Meer, Dr. Th. Piersma, Dr. J.M. Tinbergen, Prof.dr. W.J. Wolff gebruiker(s): RWS, Institut für Vogelforschung (Duitsland), Koninklijke Luchtmacht, Ministerie van LNV, NAM, National Environment Research Council (Groot Brittannië), RIKZ, Stuurgroep Waddenprovincies, Vereniging Natuurmonumenten, Vogelbescherming Nederland, Waddenvereniging totale toewijzing: 13.2 mj, 180.69 k 1
Ocular and extra-ocular effects of light on the human circadian system: towards treatment and prevention of circadian disorders
Ontwikkeling van een draagbare leverperfusiepomp
projectleider(s):
Dr. G. Rakhorst, Prof.dr. R.J. Ploeg, Dr.ir. G.J. Verkerke AM C, A Z Groningen, Dat ascope BV, Dometic (Luxemburg), Eurotransplant, MEDOS Medizintechnik AG (Duitsland), Medtronic Bakken Research Center BV, SE Carburos Metálicos SA (Spanje) totale toewijzing: 13.5 mj, 135.71 k 1 inkomsten: 45.00 k 1 gebruiker(s):
GTF.4901
A mesoscopic materials approach to adhesion
MAT projectleider(s): Prof.dr. J.Th.M. De Hosson, Prof.dr.ir. F.P.T. Baaijens, Prof.dr.ir. E. van der Giessen, Prof.dr.ir. R. Marissen, Prof.dr. H.E.H. Meijer, Prof.dr. A. van Veen†, Prof.dr. G. de With gebruiker(s): Corus Research, Philips Research Laboratories, Sulzer Metco Coatings BV, TNO Industrie totale toewijzing: 21.0 mj, 400.69 k 1 inkomsten: 181.51 k 1
GCH.4919
OTP
Development of molecular screening methods for obtaining novel industrial biocatalysts
projectleider(s):
Prof.dr. D.B. Janssen gebruiker(s): DSM Research, DSM Research BV, Quest International Nederland BV tot ale toewijzing: 5.9 mj, 85.07 k 1 inkomsten: 70.34 k 1
G B C.4983
OTP
Diatom silicon biomineralization as an inspirational source of new approaches to silica production
projectleider(s):
Dr. W.W.C. Gieskes, Prof.dr. R.A. van Santen, Dr. N.A.J.M. Sommerdijk, Dr.ing. E.G. Vrieling gebruiker(s): DSM Research BV, NIOZ totale toewijzing: 10.4 mj, 88.93 k 1
G PC.5206
OTP
Dutch Resolution: The Family Approach to the Resolution of Racemates. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s): Prof.dr. R.M. Kellogg, Dr. G.J.A. Ariaans, Prof.dr. A. Bruggink, Dr. R. de Gelder, Prof.dr. E. Vlieg gebruiker(s): DSM Research BV, Syncom BV totale toewijzing: 9.0 mj, 285.88 k 1 inkomsten: 45.50 k 1
81
| eerder gehonoreerde projecten
GSC.5216
OTP
Artificial Cofactors. A marriage of homogeneous catalysis with enzymology. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s): Prof.dr. J.G. de Vries, Dr. J. Broos, Prof.dr. B.L. Feringa, Prof.dr. D.B. Janssen gebruiker(s): DSM Food Specialties, DSM Research BV, Unilever Research totale toewijzing: 6.0 mj, 72.61 k 1
G PC.5262
Paper-Like Universal Display. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
OTP
projectleider(s): Dr. G.M.M. Groothuis gebruiker(s): NV Organon, Pharmacia & Upjohn S.p.A (Italië), Solvay Pharmaceuticals BV, Yamanouchi Europe BV totale toewijzing: 8.0 mj, 53.95 k 1 inkomsten: 80.00 k 1
Wtoe
projectleider(s):
projectleider(s):
G FA.5460
OTP
Utilization of novel receptor recognizing peptides for the cell-specific delivery of anti-fibrotic and anti-inflammatory drugs: the concept of disease-incuded targeting
projectleider(s):
Dr. K. Poelstra gebruiker(s): AM Pharma BV, BiOrion Technologies BV, KREATECH Biotechnology, PharmAAware IP BV, Solvay Pharmaceuticals BV, TN O Preventie en Gezondheid tot ale toewijzing: 10.4 mj, 117.4 8 k 1 inkomsten: 22.69 k 1
G PC.5480
SV projectleider(s):
Fundamental limits of NO formation in premixed methane-air flames
Dr.ir. F.W. Wubs, Prof.dr.ir. H.A. Dijkstra gebruiker(s): KNMI, Maritiem Research Instituut Nederland, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, SRON, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 6.0 mj, 28.00 k 1
G KG.5973
projectleider(s):
75.90 k 1
OTP
Prof.dr. M. Veenhuis, Dr. I.J. van der Klei gebruiker(s): DSM Anti-Infectives, DSM Research BV totale toewijzing: 6.0 mj, 63.98 k 1 inkomsten: 45.38 k 1
G FA.5630
OTP
Improving acyl CoA: isopenicillin N acyltransferase for new (and existing) applications in the fermentative biosynthesis of ß-lactam antibiotics. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s): Prof.dr. B.W. Dijkstra, Dr. C.M.H. Hensgens gebruiker(s): DSM Research, Mucovax BV, University of Manchester (Groot Brittannië) totale toewijzing: 2.0 mj, 65.80 k 1 inkomsten: 13.61 k 1
totale toewijzing:
8.5 mj,
| Instelling
L_
projectleider(s):
Prof.dr. H.K. Schutte, Prof.dr. H.F. Mahieu 75.00 k 1
inkomsten:
gebruiker(s):
Penicillin production by Penicillium chrysogenum: Construction of novel strains that are impaired in microbody degradation
Voice diagnostics in a new perspective
OTP
Prof.dr. H.B. Levinsky, Dr. A.V. Mokhov Corus Staal BV, KEMA Power Generation & Sustainables, Rodenhuis & Verloop BV, TNOTPD totale toewijzing: 4.1 mj, 241.41 k 1 inkomsten: 11.00 k 1
GGC.5563
Reconstruction of the time-mean absolute velocity field of the ocean circulation
GWI.5798
OTP Prof.dr. G. Hadziioannou gebruiker(s): Agfa-Gevaert NV (België), Papyron BV, Stork Screens BV totale toewijzing: 8.0 mj, 108.91 k 1 inkomsten: 181.51 k 1
Development and validation of an in vitro system to predict intestinal drug metabolism and toxicity in man
G FA.5697
universiteit leiden
LG N.4654
OTP
The development of skin lipid membrane devices based on synthetic skin lipid mixtures
projectleider(s):
Prof.dr. J.A. Bouwstra, Dr. M. Ponec gebruiker(s): Beiersdorf AG (Duitsland), Cosmoferm BV, Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Kinesis Holding BV, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 6.8 mj, 51.28 k 1 inkomsten: 125.80 k 1
LB I.4792
GWSTW projectleider(s):
Phase variation as a tool to control regulation and expression of crop protection traits in fluorescent Pseudomonas bacteria
Prof.dr. E.J.J. Lugtenberg, Dr. G.V. Bloemberg gebruiker(s): Genencor International BV, Koppert BV, Plant Research International BV, R IVM, Rockwool/Grodan BV, Syngenta Seeds BV totale toewijzing: 8.3 mj, 123.92 k 1
82
jaarverslag 2003
LG N.4890
Ontwikkeling van een klinisch toepasbaar fotodynamisch therapiesysteem
LCH.5221
OTP
STEVI
projectleider(s): Dr. J.J. Schuitmaker, Prof.dr. J. Lugtenburg gebruiker(s): Buchem Holding BV, Carl Zeiss BV, Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, HarimexLigos BV, PhotoBioChem NV totale toewijzing: 13.0 mj, 199.57 k 1 inkomsten: 157.01 k 1
projectleider(s):
LB I.4898
Environmentally friendly control of insect pests in asparagus crops in the Netherlands
Prof.dr. J.H. van Boom gebruiker(s): Johnson & Johnson Pharmaceutical (België), Lead Discovery Unit NV Organon, Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 4.2 mj, 22.69 k 1
LB C.5356
OTP
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
Prof.dr. J.J.M. van Alphen, Dr. A. Ester, J.T.K. Poll NZCSc. Asparagus BV, De Groene Vlieg, Koppert BV, Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, Productschap Tuinbouw totale toewijzing: 5.2 mj, 44.02 k 1 inkomsten: 9.17 k 1 gebruiker(s):
LES.5028
ESS
Modelling, Mapping and Simulating Scalable Hierarchical Embedded Signal Processing Systems (MASSIVE)
projectleider(s):
Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere, Ir. A. van Ardenne, Dr. C.M. de Vos ASTR O N, Adelante Technologies BV, Eonic BV, Interay BV, Ministerie van Defensie, TNO-FEL, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 8.0 mj, 249.58 k 1 inkomsten: 225.00 k 1
gebruiker(s):
LFC.5073
OTP
Development of Scanning Probe Microscopy for In-situ Studies of Metal and Metal Oxide Based Model Catalysts. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. J.W.M. Frenken, Prof.dr.ir. A. Bliek, Dr.ing. J.C. van den Heuvel, Dr. B.E. Nieuwenhuys gebruiker(s): Shell Global Solutions International BV, Shell Research and Technology Centre, Synetix (Groot Brittannië), Tracerco (Groot Brittannië) totale toewijzing: 8.5 mj, 227.35 k1 inkomsten: 54.45 k1
LPB.5113
OTP
Principles of cell wall remodelling of Aspergillus niger in response to cell wall degrading enzymes and inhibitors of cell wall biosynthesis
projectleider(s):
Prof.dr. C.A.M.J.J. van den Hondel, Dr. F.M. Klis gebruiker(s): DSM Food Specialties, Genencor International BV, TN O Voeding, Unilever Research totale toewijzing: 8.2 mj, 112.55 k 1 inkomsten: 22.69 k 1
LCH.5220
STEVI
Sugar-derived Fused Oxacycles Novel Combinatorial Scaffolds in Drug Discovery
projectleider(s): Prof.dr. J.H. van B oom gebruiker(s): Johnson & Johnson Pharmaceutical (België), Solvay Pharmaceuticals BV, Lead Discovery Unit NV Organon totale toewijzing: 4.2 mj, 127.71 k 1 inkomsten: 18.15 k 1
Design and Synthesis of Heparin- and Heparan Sulphate like fragments containing both negatively and positively charged groups
The synthesis of inhibitors of enzymes involved in isoprene metabolismrosis. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
Prof.dr. J.H. van Boom, Dr. L.H. Cohen, Dr. G.A. van der Marel, Dr.ing. M. Overhand gebruiker(s): Akzo Nobel Nederland BV, Johnson & Johnson Pharmaceutical (België), Procter & Gamble Pharmaceuticals totale toewijzing: 8.0 mj, 108.23 k 1
LGC.5583
OTP
Efficient gene targeting in plants by transient inhibition of non-homologous recombination
projectleider(s): Prof.dr. P.J.J. Hooykaas gebruiker(s): Add-X Biotech i.o., De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Keygene NV, Nickerson-Zwaan BV, Nunhems Zaden BV, Rijk Zwaan Breeding BV, Seminis Vegetable Seeds Holland BV totale toewijzing: 8.0 mj, 85.77 k 1
LPG.5651
OTP
Objective and reproducible quantification of comprehensive cardiac MR patient examinations: towards the ‘one-stop-shop’ in cardiac imaging
projectleider(s): Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber gebruiker(s): Leids Universitair Medisch Centrum, Medis Medical Imaging Systems BV totale toewijzing: 3.0 mj, 18.76 k 1 inkomsten: 23.00 k 1
LGC.5664
OTP
Efficient production of marker-free transgenic plants by agrobacterium-mediated protein therapy
projectleider(s):
Prof.dr. P.J.J. Hooykaas, Dr. A.C. Vergunst gebruiker(s): Add-X Biotech i.o., Keygene NV, Nunhems Zaden BV, Plant Research International BV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV totale toewijzing: 6.0 mj, 55.00 k 1
LPG.5678
OTP
Model-based röntgen stereophotogrammetric analysis of orthopaedic implants
projectleider(s): Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber, Prof.dr. P.M. Rozing gebruiker(s): AZ Maastricht, Katholieke Universiteit Leuven (België), Leids Universitair Medisch Centrum, Medis Medical Imaging Systems BV, Ortomed BV, St. Maartenskliniek, Smith & Nephew Nederland BV, St. Maartenskliniek, Stryker Howmedica BV, TNO Industrie, Westeinde Ziekenhuis, Zimmer BV totale toewijzing: 3.0 mj, 17.24 k1 inkomsten: 28.84 k1
| eerder gehonoreerde projecten
Isolation and characterisation of bacteria suited to control fungal plant diseases in stonewool substrate culture
LB I.5884
OTP projectleider(s):
Prof.dr. E.J.J. Lugtenberg, Dr. G.V. Bloemberg gebruiker(s): Rockwool/Grodan BV totale toewijzing: 6.0 mj, 118.50 k 1 inkomsten: 35.00 k 1
Micro-Iontophoresis Needle Array (MINA)
LPG.5950
OTP
| Instelling
N _ katholieke universiteit nijmegen
NG N.4480
Knowledge representation with neural networks
PI ON
projectleider(s):
Prof.dr. J.A. Bouwstra, Prof.dr.ir. A. van den Berg, R. Luttge 11.1 mj, 128.00 k 1 inkomsten: 105.00 k 1
totale toewijzing:
Development of novel therapeutics for cardiovascular disorders via a multidisciplinary combination of phage display and organic chemistry
LFA.5952
OTP
projectleider(s): Dr.ir. E.A.L. Biessen, Dr. G.A. van der Marel, Dr.ing. M. Overhand, Prof.dr. H.S. Overkleeft totale toewijzing: 5.0 mj, 120.00 k 1 inkomsten: 20.00 k 1
projectleider(s):
NCH.4501
N NT
Melssen Research
OTP
OTP projectleider(s):
Dr. A.W. Griffioen gebruiker(s): AM Pharma BV, AZ Maastricht, ActiPep Biotechnology, Inc. (Verenigde St aten van Amerik a), Pepscan Systems BV, Peptide Therapeutics (Verenigde Staten van Amerika) totale toewijzing: 6.0 mj, 83.54 k 1
M KG.5942
TI S S U projectleider(s): totale toewijzing:
Stem cell based cardiomyocyte differentiation and characterization in 3D cultures. Via ZonMW.
Dr. P.A. Doevendans, Prof. J. de Bakker, Mw.dr. C.L. Mummery 4.0 mj, 40.00 k 1
Monitoring, Identification and Control of Chemical Systems and Processes using Neural Networks
Prof.dr. L.M.C. Buydens, Prof.dr. C.C.A.M. Gielen, Dr. W.J. Acordis Industrial Fibers BV, Teijin Twaron BV, Unilever totale toewijzing: 4.3 mj, 11.80 k 1
M _ universiteit
Design and development of novel cytokine-like angiostatic peptides for treatment of solid tumours
14.9 mj, 75.45 k 1
gebruiker(s):
N B I.4724
M PG.5456
totale toewijzing:
projectleider(s):
| Instelling
maastricht
Dr. H.J. Kappen
Criteria for the (re-)introduction of plant species in fragmented landscapes
projectleider(s):
Prof.dr. J.M. van Groenendael, Dr. J.G.M. Roelofs gebruiker(s): Expertisecentrum LNV, Grontmij Gelderland, Stichting Het Geldersch Landschap, Vereniging Natuurmonumenten totale toewijzing: 6.3 mj, 27.23 k 1 inkomsten: 4.54 k 1
N NS.4769
OTP
Olefin polymerisation with late transition metals and nitrogen donors. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. A.W. Gal, Dr. P.H.M. Budzelaar gebruiker(s): Akzo Nobel C e n t r a l R e s e a r ch B V, A k z o N o b e l C h e m i c a l s B V, S h e l l I n t e r n a t i o n a l Chemicals BV, Shell Research and Technology Centre, TNO Industrie totale toewijzing: 4.4 mj, 80.12 k 1 inkomsten: 27.23 k 1
NG N.4771
OTP projectleider(s):
In-vivo tissue engineering van meniscusweefsel. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
Prof.dr. R.P.H. Veth, Prof.dr. A.J. Schouten gebruiker(s): AZ Groningen, ORTEQ, Polyganics, Universitair Medisch Centrum St. Radboud totale toewijzing: 12.0 mj, 202.46 k 1 inkomsten: 6.82 k 1
83
84
jaarverslag 2003
NG N.4822
Development of microtextured membranes for soft tissue regeneration
N KG.5378
A 'tissue engineering' strategy to improve the clinical performance of percutaneous implants
OTP
OTP
projectleider(s):
projectleider(s): Prof.dr. J.A. Jansen gebruiker(s): Brandwonden Centrum, EMCM, Humeca, IsoTis NV, Universitair Medisch Centrum Utrecht totale toewijzing: 4.5 mj, 117.08 k 1
Prof.dr. J.A. Jansen, Prof.dr. A.M. Kuijpers-Jagtman gebruiker(s): AZ Groningen, Chienna BV, EMCM, Humeca, IsoTis NV, Purac Biochem BV totale toewijzing: 6.0 mj, 201.84 k 1
N NS.4857
OTP
Alignment of liquid crystal molecules for flat panel displays
projectleider(s):
Prof.dr. Th.H.M. Rasing, Dr. B. Jérôme, Prof.dr. H. van Kempen, Prof.dr. R.J.M. Nolte, Prof.dr.ir. B. Smit gebruiker(s): Dejima Optical Films BV, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 16.5 mj, 347.33 k 1 inkomsten: 117.98 k 1
NAF.5040
OTP
Performance enhancement of GaN-based microwave power amplifiers: material, device and design issues
projectleider(s): Prof.dr. P.K. Larsen, Dr. F. Karouta gebruiker(s): AIXTRON AG (Duitsland), Philips Semiconductors, TNO-FEL, Thales Nederland BV totale toewijzing: 14.3 mj, 415.21 k 1 inkomsten: 108.91 k 1
N KG.5061
OTP
Reconstructie van grote botdefecten bij heuprevisies met nieuwe keramische materialen
projectleider(s):
Dr. P. Buma, Dr. B.W. Schreurs, Dr.ir. N.J.J. Verdonschot CA M I m p l a n t s B V, S p i e r i n g s M e d i s ch e Te ch n i e k , S t r y k e r Howmedica Osteonics (Ierland) totale toewijzing: 8.2 mj, 136.57 k 1 inkomsten: 68.07 k 1 gebruiker(s):
N B C.5077
OTP
The search for synthetic peptides containing modified amino acids to improve serological identification of autoimmune diseases. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. W.J. van Venrooij, Dr. J.W. Drijfhout gebruiker(s): AxisShield (Noorwegen), Axis-Shield Diagnostics Ltd (Groot Brittannië) totale toewijzing: 12.0 mj, 450.60 k 1 inkomsten: 334.17 k 1
N N N.5322
N NT
A decision support system for medical diagnosis using a large probabilistic network
projectleider(s): Dr. H.J. Kappen, Dr. J.P. Neijt gebruiker(s): AMC, AZ Nijmegen St. Radboud, AZ Maastricht, H ISCOM BV, NV Gelderse Ontwikkelingsmaatschappij G OM, Pfizer BV, Tweehuysen Consultancy BV, Universitair Medisch Centrum Utrecht totale toewijzing: 11.9 mj, 42.61 k 1
N PC.5393
OTP
Evaluation of DOSY data by advanced chemometric methods. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. L.M.C. Buydens, Dr. H.R.M.J. Wehrens gebruiker(s): Akzo Nobel, Bruker Spectrospin NV, DSM Research BV, Diosynth BV, NV Organon, Océ-Technologies BV, Philips Centre for Manufacturing Technology, Unilever Research totale toewijzing: 4.0 mj, 16.34 k 1
N PC.5402
OTP
Design and synthesis of modified, linear and cyclic oligo(glyco)peptides. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr.ir. J.C.M. van Hest, Prof.dr. J.H. van Boom, Dr. G.A. van der Marel, Dr.ing. M. Overhand, Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes, Prof.dr. H.E. Schoemaker gebruiker(s): DSM Research BV, TNO-PML totale toewijzing: 12.0 mj, 111.63 k 1
NAF.5492
Thin-film high-efficiency solar cells
OTP projectleider(s):
Prof.dr. P.K. Larsen gebruiker(s): Dutch Space BV, E C N, ESA/ESTEC, Fokker Space, Free Energy Europe BV, Novem, RWE Solar GmbH (Duitsland) totale toewijzing: 7.8 mj, 175.61 k 1 inkomsten: 214.79 k 1
N KG.5546
OTP
Porous thin apatite-coatings for medical applications prepared by electrostatic spray deposition
projectleider(s):
Prof.dr. J.A. Jansen, Prof.dr. J. Schoonman, Dr. J.G.C. Wolke Advanced Surface Technology, Biomet Merck Biomaterials GmbH (Duitsland), CAM Implants BV, DYNA Dental Engineering BV, TNO totale toewijzing: 3.0 mj, 109.36 k 1 inkomsten: 135.23 k 1 gebruiker(s):
N KG.5607
OTP projectleider(s):
Oyen
Prof.dr. F.H.M. Corstens, Dr. O.C. Boerman, Prof.dr. W.J.G. Mallinckrodt Medical BV totale toewijzing: 8.0 mj, 99.38 k 1 45.38 k 1
gebruiker(s):
inkomsten:
Radiolabeled Interleukin-8 to image infection and inflammation.
85
| eerder gehonoreerde projecten
NGC.5611
Growing Blood: from Fiction to Fact
OTP
OTP
projectleider(s):
Prof.dr. C.G. Figdor, Prof.dr. J. Feijen, Dr. D.W. Grijpma, Dr. T.H. van Kuppevelt, Dr. A.A. Poot, Dr. R. Raymakers, Dr. R. Torensma gebruiker(s): Central Laboratory of the Sanquin, Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Multigen NL BV totale toewijzing: 9.0 mj, 202.61 k 1 inkomsten: 83.95 k 1
N PC.5626
OTP projectleider(s):
Organon
Reversible immobilization in solution phase combinatorial chemistry: a novel non-covalent linking concept using multiple hydrogen bonds. Via Gebied Chemische Wetenschappen. Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes, Dr. R.P. Sijbesma 6.0 mj, 90.76 k 1 inkomsten: 34.03 k 1
gebruiker(s):
NV
totale toewijzing:
NAF.5663
Molecular Velocity-field Measurement
projectleider(s):
P r o f . d r. J . A . J a n s e n , P r o f . d r. R . J . M . N o l t e , D r. N . A . J . M . Sommerdijk, Dr. X.F. Walboomers gebruiker(s): DSM Research BV, Medtronic Bakken Research Center BV totale toewijzing: 6.0 mj, 134.00 k 1
OTP projectleider(s):
Dr. M.C.A. van Zuijlen gebruiker(s): Algemene Rekenkamer, Belastingdienst, Deloitte & Touche, Ernst & Young, KPMG Accountants NV, Veenstra Accountancy-Consultants totale toewijzing: 7.0 mj, 30.50 k 1
NGC.5926
TI S S U
projectleider(s): Dr. N.J. Dam, Prof.dr. J.J. ter Meulen gebruiker(s): ILA GmbH (Schotland), N LR, N Mi Certin BV, Philips Research Laboratories tot ale toewijzing: 5.6 mj, 150.20 k 1
projectleider(s):
NTF.5688
OTP
A quantum cascade diode laser-based trace gas detector; a tool for non-invasive medical diagnostics
projectleider(s):
Dr. F.J.M. Harren 5.0 mj, 151.50 k 1
NGC.5734
OTP
gebruiker(s):
Alpes Lasers (Zwitserland)
totale
Synthesis of novel arginine and citrulline derivatives to be used in the serological detection of autoantibodies. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes, Dr. J.W. Drijfhout, Prof.dr. W.J. van DSM Research BV, Euro-Diagnostica BV, RIVM totale Venrooij toewijzing: 2.0 mj, 70.34 k 1 gebruiker(s):
N PC.5738
OTP
Ontwikkeling van nieuwe statistische methoden voor auditing
NWI.5759
OTP
toewijzing:
DNA-lipid films for tailor-made implant surfaces
N KG.5758
Metastability in mixed crystal growth processes. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s): Prof.dr. E. Vlieg, Dr. W.J.P. van Enckevort, Dr. J.C. van Miltenburg, Prof.dr. H.A.J. Oonk gebruiker(s): Océ-Technologies BV, Shell Research and Technology Centre, Unilever Research totale toewijzing: 6.0 mj, 72.60 k 1 inkomsten: 36.30 k 1
Engineering Vaccine Cartridges (ENVAC)
Dr. R. Torensma, Prof.dr. C.G. Figdor
totale toewijzing:
4.5 mj,
50.00 k 1
N PG.5941
TI S S U projectleider(s):
Molecularly-defined biomatrices for tissueengineered skin: biomedical and industrial applications
Dr. T.H. van Kuppevelt, Dr. J. Schalkwijk
totale toewijzing:
4.0 mj,
44.00 k 1
N PC.5987
OTP projectleider(s): inkomsten:
Improving the applicability of the ANaerobic AMMonium OXidation (ANAMMOX) process
Prof.dr.ir. M.S.M. Jetten 54.00 k 1
N FA.6009
OTP projectleider(s):
totale toewijzing:
6.0 mj, 170.50 k 1
Quantitative nucleic acid sequence based amplification (NASBA) to monitor malaria drug resistance
Dr. R.W. Sauerwein gebruiker(s): BioMerieux BV, Koninklijk Instituut voor de Tropen, RIVM, Stichting Bio-Medical Premate totale toewijzing: 4.0 mj, 86.17 k 1
86
jaarverslag 2003
NGC.6028
OTP projectleider(s):
Synthesis of novel peptide substrates to monitor the thrombin activity in blood. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes
totale toewijzing:
3.0 mj, 210.00 k 1
R KG.5640
OTP
projectleider(s): Dr.ir. R. van Mastrigt gebruiker(s): AZ Maastricht, Andromeda Medizinische Systeme GmbH (Duitsland), Diagnostic Ultrasound Europe BV, Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, IQ+ Medical BV, PelviTec BV, Scuron, Urotex Medical BV totale toewijzing: 6.0 mj, 73.51 k 1
| Instelling
| Instelling
R _ erasmus
T_
universiteit rotterdam
R KG.5104
Ultrasound Contrast Imaging
OTP
projectleider(s): Prof.dr.ir. N. de Jong, Prof.dr.ir. N. Bom, Dr. F.J. ten Cate, Dr.ir. Ch.T. Lancée, Prof.dr.ir. A.F.W. van der Steen gebruiker(s): AZ VU, Bracco Research S.A. (Zwitserland), Erasmus MC, Oldelft BV, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Philips Medical Systems Nederland BV, Philips, Philips Ultrasound I n c . ( Ve r e n i g d e S t a t e n v a n A m e r i k a ) , S o n o t r o n B V, Vi n g m e d S o u n d (Noorwegen) totale toewijzing: 16.6 mj, 253.67 k 1 inkomsten: 172.44 k 1
projectleider(s):
OTP
Doppler imaging of vibration system for detection of musculoskeletal disorders
projectleider(s): Prof.dr.ir. C.J. Snijders, Prof.dr.ir. L.J. Ernst, Prof.dr.ir. D.J. Rixen, Prof.dr. H.J. Stam gebruiker(s): Enraf-Nonius BV, Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Instituut voor Revalidatievraagstukken, Pie Medical Equipment BV totale toewijzing: 12.0 mj, 53.55 k 1
R N N.5316
N NT
Improving endoscopic detection of lung cancer using autofluorescence spectroscopy analysed by a neural network
projectleider(s):
Dr.ir. H.J.C.M. Sterenborg, Dr.ir. R.P.W. Duin, Dr. J.P. van A Z Groningen, Avantes BV, Erasmus Medisch Meerbeeck Centrum Rotterdam, Karl Storz (Duitsland), University of Münster (Duitsland) totale toewijzing: 8.3 mj, 141.20 k 1 inkomsten: 12.34 k 1 gebruiker(s):
R PG.5442
PI ON
The hunt for the vulnerable atherosclerotic plaque an Intravascular Ultrasound based quest
projectleider(s): Prof.dr.ir. A.F.W. van der Steen gebruiker(s): Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Jomed Inc. (Verenigde Staten van Amerika), Leids Universitair Medisch Centrum, Oldelft BV, Philips Medical Systems Nederland BV, Pie Medical Equipment BV, Universitair Medisch Centrum St. Radboud, Universitair Medisch Centrum Utrecht totale toewijzing: 14.0 mj, 140.67 k 1 inkomsten: 111.18 k 1
universiteit twente
TTN.4169
OTP
R PG.5289
Development of a biophysical model to non-invasively measure urethral resistance by perineal noise recording
TWI.4412
Wtoe
Supergeleidende Junctie-Detectoren voor Rontgenspectroscopie (X-ray)-2
Prof.dr. H. Rogalla
totale toewijzing:
22.69 k 1
Stochastic network analysis for the design of self optimising cellular mobile communications systems
projectleider(s): Dr. R.J. Boucherie, Prof.dr.ir. O.J. Boxma, Prof.dr. N.M. van Dijk, Prof.dr. H.C. Tijms gebruiker(s): CWI, KPN Telecom, TNO Telecom, Vodafone Group totale toewijzing: 11.6 mj, 47.19 k 1
TET.4441
Micromachined sound intensity sensors
SENS projectleider(s):
Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr.ir. T.S.J. Lammerink gebruiker(s): AcouTronics BV, C2V BV, M + P Raadgevende Ingenieurs BV, Microflown Technologies BV, N Mi Van Swinden Laboratorium BV, Philips Centre for Manufacturing Technology, Sennheiser Electronic (Duitsland) totale toewijzing: 7.7 mj, 145.17 k 1 inkomsten: 90.76 k 1
TTN.4446
SENS projectleider(s):
Ontwikkeling van een meerkanaals geïntegreerde interferometer immuunsensor
Dr.ir. J.S. Kanger, Prof.dr. J. Greve gebruiker(s): BioMerieux BV, Euro-Diagnostica BV, ID-Lelystad BV, LioniX BV, Mierij Meteo BV, Paradocs Group BV, TNO-FEL totale toewijzing: 6.0 mj, 104.77 k 1
| eerder gehonoreerde projecten
TTN.4467
Infrared free electron laser by means of a racetrack microtron
TTN.4821
OTP
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
Dr. J.W.J. Verschuur, Prof.dr. K.J. Boller, Dr. J.I.M. Botman FOM-Instituut voor Plasmafysica ‘Rijnhuizen’, IBA (België), NCLR BV totale toewijzing: 9.0 mj, 432.91 k 1 inkomsten: 288.60 k 1 gebruiker(s):
TTF.4554
OTP
Confocale Raman micro-spectroscopie in de elektronenmicroscoop: Ontwikkeling van een nieuwe applicatie voor hoge-resolutiemolecuul-analyse
projectleider(s):
Prof.dr. C.A. van Blitterswijk, Prof.dr. J. Greve, Dr. C. Otto Biomaterials Research Group, Chienna BV, FEI/Philips Electron Optics, IsoTis NV totale toewijzing: 10.0 mj, 408.04 k 1 inkomsten: 352.59 k 1 gebruiker(s):
TST.4624
OTP
Combinatorial libraries of synthetic receptors for in vitro and in vivo quantitation of drugs and drug metabolites
Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt, Prof.dr. P.D.J. Grootenhuis gebruiDSM Fine Chemicals, NV Organon, Pepscan Systems BV, Solvay Pharmaceuticals BV, Vertex Pharmaceuticals Incorporated (Verenigde Staten van Amerika) totale toewijzing: 12.9 mj, 208.67 k 1 inkomsten: 24.96 k 1
Prof.dr. N.F. van Hulst, Prof.dr. J. Greve, Dr. C. Otto gebruiker(s): Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Leids Universitair Medisch Centrum, Optics & Mechanics Group, TM Microscopes (Verenigde Staten van Amerika), ThermoMicroscopes (Verenigde Staten van Amerika), Unilever Research, Universitair Medisch Centrum St. Radboud totale toewijzing: 11.0 mj, 284.97 k 1
TE L.4886
projectleider(s):
Prof.dr. M.C. Elwenspoek gebruiker(s): C2V BV, IMEC (België), LioniX BV, Microflown Technologies BV, Philips Centre for Manufacturing Technology totale toewijzing: 9.5 mj, 87.51 k 1
TE L.4925
OTP projectleider(s):
ker(s):
gebruiker(s):
OTP
MOUSE: Multi-mode Optical fibre Upgrade of Star-shaped Ethernet
projectleider(s): Prof.dr.ir. W.C. van Etten, Prof.dr. A. Driessen, Dr. H.J.W.M. Hoekstra, Prof.dr. Th.J.A. Popma gebruiker(s): Aquamarijn Microfiltration BV, C2V BV, Draka Fibre Technology, Ingenieursbureau Coenecoop BV, Philips Research Laboratories, TYCO Electronics totale toewijzing: 12.3 mj, 170.43 k 1 inkomsten: 6.81 k 1
TE L.4756
OTP
Reduction of 1/f Noise in MOSFETs by Switched Bias Techniques
projectleider(s):
Dr.ing. E.A.M. Klumperink, Prof.dr.ir. B. Nauta, Dr.ir. C. Salm, Dr.ir. L.K.J. Vandamme, Prof.dr. H. Wallinga gebruiker(s): Bruco BV, National Semiconductor BV, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 10.0 mj, 259.11 k 1
TWI.4813
Wtoe projectleider(s):
Efficient numerical schemes and nonlinear aspects beyond SVEA in optics
Prof.dr.ir. E.W.C. van Groesen, Dr. H.J.W.M. Hoekstra, Prof.dr. Th.J.A. Popma gebruiker(s): C2V BV, Philips Research Laboratories, TNO Telecom totale toewijzing: 8.0 mj, 58.99 k 1
Microactuator systems for nanoposition control
STEVI
projectleider(s):
TE L.4682
A dedicated Near-Field Optical Microscope for Molecular Biology
Testable Design and Testing of Asynchronous Circuits
Dr.ir. H.G. Kerkhoff, Prof.dr.ir. C.H. van Berkel, Prof.dr.ir. Th. Krol Alcatel (België), Chr. Hogeschool Windesheim, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 8.2 mj, 152.93 k 1 inkomsten: 181.51 k 1
TST.4946
Simon Stevin Onderzoek Nanolithography
STEVI projectleider(s):
Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt gebruiker(s): AS M L, LioniX BV, Microflown Technologies BV, NV Organon, Philips Research Laboratories, Sentron Europe BV, Stork Product Engineering totale toewijzing: 14.0 mj, 37.25 k1
TAC.4974
OTP
Ontwikkeling van een waterstofperoxide sensor voor biomedische en milieutoepassingen
projectleider(s):
Prof.dr.ir. P. Bergveld, Dr.ir. W. Olthuis gebruiker(s): Antonius Ziekenhuis, HortiMax BV, KON-DES, Priva Hortimation BV, Procter & Gamble (België), Sentron Europe BV, Van Essen Instruments bv totale toewijzing: 6.3 mj, 180.17 k 1
TES.5004
ESS projectleider(s):
Chameleon: Reconfigurable computing in hand-held multimedia computers
Dr.ir. G.J.M. Smit, Prof. dr. P.H. Hartel, Prof.dr.ir. Th. Krol, Prof.dr.ir. C.H. Slump, Ir. J. Smit gebruiker(s): ASTRON, Agere Systems Nederland BV, Bruco BV, Nedap NV, Philips Research Laboratories, TNOFEL, Thales, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 12.3 mj, 87.74 k 1 inkomsten: 107.00 k 1
87
88
jaarverslag 2003
TTF.5041
Hoge dichtheidsrecording in magneetband
TES.5178
MAT
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
Dr.ir. J.P.J. Groenland, Prof.dr. J.C. Lodder, Prof.dr.ir. S.B. Luitjens gebruiker(s): ALDITECH S.A. (Frankrijk), EMTEC Magnetics GmbH (Duitsland), ISF (België), Magnetic Products Oosterhout BV totale toewijzing: 12.0 mj, 354.86 k 1 inkomsten: 339.43 k 1
TOE.5071
A robust, highly sensitive chemo-optical sensor based on segmented waveguides
Prof.dr. J.C. Lodder, Dr.ir. G.J.M. Krijnen, S. Stramigioli NanoSensors GmbH (Duitsland), RHK Technology (Duitsland), Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 12.0 mj, 196.94 k 1 gebruiker(s):
TES.5224
OTP
ESS
projectleider(s):
projectleider(s):
Prof.dr. P.V. Lambeck, Dr. H.J.W.M. Hoekstra gebruiker(s): BioMerieux BV, C2V BV, Euro-Diagnostica BV, LioniX BV, Mierij Meteo BV, Paradocs Group BV, TNO-FEL, Thales Nederland BV totale toewijzing: 8.8 mj, 184.24 k 1
TAC.5093
SENS
Field Ammonia Gas Sensor on a Chip (AMINA-CHIP)
projectleider(s):
Prof.dr.ir. A. van den Berg, Prof.dr.ir. P. Bergveld, Dr.ir. W. Olthuis, R.P. Otjes, Dr. A.J. Tüdös gebruiker(s): Agrotechnology & Food Innovations BV, R & R Mechatronics, RIVM totale toewijzing: 6.0 mj, 233.69 k 1 inkomsten: 45.38 k 1
TET.5120
OTP
Contactless detection and monitoring of micro- and macrowear using imaging methods
projectleider(s): Prof.dr.ir. P.P.L. Regtien, Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr. M.J. Korsten, Dr.ir. M.B. de Rooij, Dr.ir. D.J. Schipper gebruiker(s): Corus Research, Philips Research, Philips Research Laboratories, Robert B osch GmbH (Duitsland), SKF Engineering & Research Centre BV, TNO Industrie totale toewijzing: 17.4 mj, 349.82 k 1 inkomsten: 99.83 k 1
TWO.5154
OTP
Efficiënte akoestische reken- en meettechnieken
projectleider(s):
Prof.dr.ir. H. Tijdeman, Dr.ir. W.M. Beltman, Prof.dr.ir. W.F. Druyvesteyn, Dr.ir. C.H. Venner gebruiker(s): DAF Trucks NV, MARIN, Microflown Technologies BV, NLR, Philips Centre for Manufacturing Technology, Philips Domestic Appliances and Personal Care, SKF Engineering & Research Centre BV, Sonion Microtronic Nederland BV, TNO-TPD totale toewijzing: 12.0 mj, 204.20 k 1 inkomsten: 60.04 k 1
TES.5177
ESS
Ontwikkeling van een embedded mobiele terminal
projectleider(s): Prof.dr.ir. B. Nauta, Prof.dr.ir. C.H. Slump gebruiker(s): ASTRON, Agere Systems Nederland BV, Bruco BV, Nedap NV, Philips Research Laboratories, TNO-FE L, Thales, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 8.0 mj, 70.34 k 1 inkomsten: 20.00 k 1
A high capacity, low volume Scanning Probe Array Memory for application in embedded systems
Development of a Design Framework for Heterogeneous Real Time Embedded Systems
Dr.ir. J.F. Broenink gebruiker(s): CMG Advanced Technology, C h e s s I n f o r m a t i o n Te ch n o l o g y B V, C o n t r o l l a b P r o d u c t s B V, I n s p i r o , LogicaCMG, Océ-Nederland BV, Philips Medical Systems Nederland BV, Philips TASS BV, Route 67, TNO-TPD tot ale toewijzing: 6.0 mj, 77.14 k 1 inkomsten: 204.00 k 1
TES.5226
ESS
High-level Synthesis Tools for High-throughput Digital Signal Processing Applications (High 2 )
projectleider(s): Prof.dr.ir. Th. Krol gebruiker(s): Agere Systems Nederland BV, Philips Research Laboratories, TNO-FEL, Thales, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 4.0 mj, 22.24 k 1 inkomsten: 80.00 k 1
TPC.5249
OTP
Nanofiltratiemembranen voor niet-waterige toepassingen. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr.ing. M. Wessling, Dr.ir. G.H. Koops, Dr. D. Stamatialis Akzo Nobel, Akzo Nobel Chemicals BV, DSM Research BV, Shell Global Solutions, Solsep BV, TNO Industrie totale toewijzing: 6.0 mj, 95.75 k 1
gebruiker(s):
TFC.5287
OTP
Nanoscale wear-resistant ceramic materials with low friction
projectleider(s):
Prof.dr. G.J. Vancso, Ing. H. Kruidhof, Dr.ir. D.J. Schipper, Prof.dr.ir. H. Verweij gebruiker(s): European Office of Aerospace R&D (Groot Brittannië), Formatec Technical Ceramics BV, Gimex Technische Keramiek BV, Herikon Technische Kunststoffen BV, Philips Centre for Manufacturing Technology, Van Doorne's Transmissie BV totale toewijzing: 20.0 mj, 113.45 k 1 inkomsten: 96.13 k 1
TSC.5291
OTP projectleider(s):
Radiumionoforen ter vermindering van de radioactiviteit in afvalstromen en vast radioactief afval
D r. W. Ve r b o o m , P r o f . d r. i r. D . N . R e i n h o u d t gebruiker(s): Ke r r - M c G e e P i g m e n t s ( H o l l a n d ) B V, N R G , R I Z A , S h e l l I n t e r n a t i o n a l Chemicals BV totale toewijzing: 6.0 mj, 90.74 k 1 inkomsten: 62.65 k 1
| eerder gehonoreerde projecten
TWO.5367
Van der Leeuw hoogleraar, prof.dr.ir. A. de Boer
VD LW
Atomyste: ATOm splitting in eMbedded sYStems TEsting
ESS
projectleider(s):
Prof.dr.ir. A. de Boer
totale toewijzing:
453.78 k 1
Lithium therapy monitoring using Capillary Electrophoresis in micro-Total Analysis Systems (LICETAS)
TET.5370
OTP projectleider(s):
Prof.dr.ir. A. van den Berg, Drs. P. Kölling, Dr.ir. R.B.M. LioniX BV, Medtronic Bakken Research Center BV, Schasfoort Micronit Microfluidics BV, Nanopass Ltd (Israël), R & R Mechatronics, Rijngeest Groep Leiden, Sentron Europe BV, Sprenkels Consultancy totale toewijzing: 6.0 mj, 163.36 k 1 inkomsten: 49.92 k 1 gebruiker(s):
Prediction and generaton of deterministic extreme waves in hydrodynamic laboratories
TWI.5374
Wtoe projectleider(s):
Hydraulics
TES.5417
Prof.dr.ir. E.W.C. van Groesen gebruiker(s): MARIN, WL - Delft 4.0 mj, 29.50 k 1 inkomsten: 54.45 k 1
totale toewijzing:
TM F.5379
OTP
High-K Dielectric Material for MOS Gate Dielectrics
projectleider(s):
Prof.dr. J. Schmitz, Prof.dr.ing. D.H.A. Blank, Dr. J. Holleman, Prof.dr.ir. B. Poelsema, Dr.ir. H. Wormeester gebruiker(s): ASM International, ASM Microchemistry (België), Philips Research Leuven (België), Philips Semiconductors (België) totale toewijzing: 12.0 mj, 570.96 k 1
TM M.5384
OTP
Micro Valve for Implantable Medication Delivery Systems based on Field-Effect Control of Electroosmotic Flow
projectleider(s):
Prof.dr.ir. A. van den Berg, Dr. J.G.E. Gardeniers gebruiker(s): Medtronic Europe S.A. (Zwitserland) totale toewijzing: 5.0 mj, 165.63 k 1 inkomsten: 232.00 k 1
TES.5410
ESS projectleider(s):
Development of Compositional Programming Techniques for networked heterogeneous hard real-time embedded systems
D r. i r. J . F. B r o e n i n k , P r o f . i r. A . W. P. B a k k e r s gebruiker(s): Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Imtech, Océ-Nederland BV, Philips Medical Systems Nederland BV, Philips TASS BV, Stork Plastics Machinery BV totale toewijzing: 3.0 mj, 64.89 k 1 inkomsten: 68.00 k 1
projectleider(s): Dr.ir. A. Rensink, Dr.ir. G.J. Tretmans gebruiker(s): C M G Advanced Technology, Philips Research Laboratories, Route 67, Utopics BV, VDO Car Communication Nederland BV totale toewijzing: 3.0 mj, 12.25 k 1 inkomsten: 48.00 k 1
TWI.5422
Control of control charts
Wtoe projectleider(s):
Prof.dr. W. Albers gebruiker(s): CQM BV, Maruna BV, Organon NV, Philips Semiconductors totale toewijzing: 4.0 mj, 4.54 k 1
TFC.5426
OTP
Hydrophobic silica membranes for molecular filtration of air, hydrogen and water vapour
projectleider(s): Dr.ir. J.E. ten Elshof, Prof.dr.ing. D.H.A. Blank, Prof.dr.ir. A. Bliek, M.C. Mittelmeijer, Dr.ir. A. Nijmeijer gebruiker(s): Aquamarijn Microfiltration BV, DSM Research BV, ECN, Pervatech BV totale toewijzing: 6.8 mj, 209.87 k 1 inkomsten: 74.09 k 1
TTF.5439
OTP
Exploitation of intelligent polymer hydrogels for a new class of sensors
projectleider(s):
Prof.dr.ir. P. Bergveld, Dr.ir. W. Olthuis gebruiker(s): Medisch S p e c t r u m Tw e n t e , P r i v a H o r t i m a t i o n B V, S e n t r o n E u r o p e B V, Te x a s Instruments Holland BV, Van Essen Instruments BV totale toewijzing: 6.0 mj, 158.83 k 1 inkomsten: 255.02 k 1
TWI.5453
OTP
Analysis and control of transport phenomena in wet-chemical etching processes
projectleider(s):
Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Prof.dr.ir. J.J.W. van der Vegt Etchform BV, F S M Europe BV, Louwers Hapert BV, Philips Galvanotechniek Eindhoven, Stork Veco BV totale toewijzing: 10.4 mj, 248.18 k 1 inkomsten: 45.38 k 1
gebruiker(s):
TWI.5481
Wtoe
Prediction of flow instabilities during polymer extrusion
projectleider(s): Prof.dr. J. Molenaar, Prof.dr. J.J.M. Slot gebruiker(s): DSM, Dow Benelux BV, TNO Industrie totale toewijzing: 6.0 mj, 19.97 k1 inkomsten: 23.42 k1
89
90
jaarverslag 2003
Advanced simulation techniques for vortex dominated flows in aerodynamics
TWI.5541
Wtoe projectleider(s):
NLR
OTP Prof.dr.ir. J.J.W. van der Vegt, Prof.dr.ir. B.J. Geurts 3.2 mj, 54.46 k 1 inkomsten: 181.76 k 1
gebruiker(s):
totale toewijzing:
TM M.5554
Laser Interference Lithography: for submicron magnetic, optical and micromechanic devices
projectleider(s):
Prof.dr. K.J. Boller, Dr. L. Kuipers gebruiker(s): Coherent BV, NCLR BV, Philips Electronics Nederland BV, ROFIN-SINAR Laser GmbH (Duitsland) totale toewijzing: 3.2 mj, 237.73 k 1 inkomsten: 9.08 k 1
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
Prof.dr. J.C. Lodder, Prof.dr. A. Driessen, Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr.ir. G.J.M. Krijnen, Dr.ir. R.M. de Ridder totale toewijzing: 13.0 mj, 308.02 k 1 inkomsten: 298.41 k 1
TPC.5576
OTP
Development of a continuous process for recycling/ devulcanisation of EPDM-rubber vulcanisates with amine devulcanisation agents
projectleider(s):
Prof.dr.ir. J.W.M. Noordermeer, Prof.dr. L.P.B.M. Janssen DSM Elastomers Europe, Hertel Rubber Products BV, Rhein Chemie Rheinau GmbH (Duitsland), Rubber Resources totale toewijzing: 9.0 mj, 147.63 k 1 inkomsten: 141.90 k 1
gebruiker(s):
TM M.5605
EXPLORE: Experimentation Platform for Organic Reactions
projectleider(s):
Prof.dr.ir. A. van den Berg, Dr. J.G.E. Gardeniers, Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt, Dr. W. Verboom gebruiker(s): Avantium Technologies BV, Micronit Microfluidics BV, NV Organon, Shell International Chemicals BV, Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 7.5 mj, 158.89 k 1
TPC.5610
OTP
Micro and miniaturized flow controllers for gas chromathography
projectleider(s):
Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr.ir. G.J.M. Krijnen gebruiker(s): Bronkhorst High-Tech BV totale toewijzing: 9.0 mj, 117.08 k1 inkomsten: 254.38 k 1
TM R.5636
OTP projectleider(s):
Robust inversion of nonlineair dynamic systems (INVERT)
Prof.dr.ir. M.H.G. Verhaegen, Prof.dr.ir. A. de Boer gebruiker(s): DAF Trucks NV, LMS International NV (België), NLR, Philips Centre for Manufacturing Technology, Philips Lighting BV, SKF Engineering & Research Centre BV, TNO Bouw, TNO-CMC, TNO-TPD totale toewijzing: 7.5 mj, 122.52 k 1 inkomsten: 192.00 k1
Long-life low-noise microcooler
TTF.5677
OTP
OTP
High brightness diode lasers with holographic feedback
TOE.5656
Dr.ir. H.J.M. ter Brake, Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr.ir. G.J.M. Krijnen, Prof.dr. H. Rogalla gebruiker(s): Bronkhorst High-Tech BV, Dutch Space BV, European Space Agency, Micronit Microfluidics BV, SRON, Stichting ASTRON, TNO-MEP, Thales Cryogenics BV totale toewijzing: 10.4 mj, 127.29 k1 inkomsten: 43.07 k 1
A new method for research and development of heterogeneous catalysts and catalytic processes in liquid phase
TPC.5694
OTP projectleider(s):
Prof.dr.ir. L. Lefferts gebruiker(s): DSM Research BV, Micromeritics SA/NV (België), Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 5.0 mj, 192.85 k 1 inkomsten: 47.88 k 1
Next generation fluorine based VUV excimer lasers
TTF.5696
OTP projectleider(s):
170.00 k 1
Dr. P.J.M. Peters, Dr.ing. H.M.J. Bastiaens 360.00 k 1
totale toewijzing:
6.5 mj,
inkomsten:
TPC.5713
OTP
Ontwikkeling van een polyelektroliet voor een methanol brandstofcel. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr.ing. M. Wessling, Dr. D. St amatialis gebruiker(s): Aquamarijn Microfiltration BV, ECN, FuMA-Tech (Duitsland), NedStack BV totale toewijzing: 5.0 mj, 72.61 k 1 inkomsten: 22.69 k 1
TPC.5739
OTP projectleider(s):
Organic acid and protein recovery and fractionation using direct acidification by bipolar membrane electrodialysis. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
Prof.dr.ing. M. Wessling, Dr. D. Stamatialis, Dr.ir. N.F.A. van der Vegt gebruiker(s): Akzo Nobel Central Research BV, DMV International, DSM Research BV, IEC NV (België) totale toewijzing: 6.0 mj, 83.95 k 1 inkomsten: 18.15 k 1
91
| eerder gehonoreerde projecten
Ontwikkeling van nieuwe chelaatliganden voor specifieke actinide-binding bij de verwerking van hoog-radioactieve processtromen
TSC.5751
OTP projectleider(s):
Dr. W. Verboom, Prof.dr. J. Reedijk, Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt Akzo Nobel Functional Chemicals BV, COVRA NV, DSM, NRG, Unilever Research totale toewijzing: 8.0 mj, 108.00 k 1 inkomsten: 35.00 k 1
TTF.5821
Engineerd model systems and novel device concepts using epitaxially layered materials
VE N I projectleider(s):
Dr.ir. G. Koster
totale toewijzing:
135.07 k 1
gebruiker(s):
Synthesis and preparation of a new generation gas separation membranes. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
TPC.5776
OTP projectleider(s):
Prof.dr.ing. M. Wessling, Dr. D. Stamatialis gebruiker(s): Parker Gas Separation BV, Shell Global Solutions International BV totale toewijzing: 6.0 mj, 136.14 k 1 inkomsten: 18.15 k 1
Cmos nano-wire communication
TCS.5791
OTP projectleider(s):
Tuijl
TTF.5840
VI D I projectleider(s):
TTF.5847
Low coherence optical probing of structure and microcirculatory function in living tissue with a multi-scale strategy
Dr.ir. W. Steenbergen
totale toewijzing:
405.60 k 1
Molecular Electronics
VI D I Dr.ing. E.A.M. Klumperink, Prof.dr.ir. B. Nauta, Prof.ir. A.J.M. van 6.0 mj, 198.00 k 1
totale toewijzing:
TTF.5795
Rapid Trace-gas Detector and Analyzer (RTDA)
projectleider(s): Dr.ir. H.J.W. Zandvliet gebruiker(s): Max Planck Institut für Festkörperforschung (Duitsland), Philips Research Laboratories totale toewijzing: 405.60 k 1
TTN.5879
Nearly quantum-Limited squids for extreme small displacements sensors application to minigrail (NQLS)
OTP
OTP
projectleider(s):
projectleider(s): Dr.ir. J. Flokstra, Prof.dr. G. Frossati gebruiker(s): ESA/ESTEC, Hightech Development Leiden, I N FN (Italië), Mitutoyo Research Centre Europe (RCE), N Mi Van Swinden Laboratorium BV, SRON, Twente Solid State Technology BV, Universita Tor Vergata Roma (Italië) totale toewijzing: 4.0 mj, 180.00 k 1
Prof.dr. K.J. Boller, Dr. F.J.M. Harren gebruiker(s): Agrotechnology & Food Innovations BV, DSM Research BV, NCLR BV, N Mi Van Swinden Laboratorium BV, Nedinsco BV, Perdix Technologies BV, Sensor Sense, Unilever Research, Universitair Medisch Centrum St. Radboud totale toewijzing: 8.0 mj, 412.00 k 1 inkomsten: 138.45 k 1
TWO.5805
OTP
Modelling of spatial and temporal variations in offshore sandwaves: process-oriented vs stochastic approach
projectleider(s):
Prof.dr. S.J.M.H. Hulscher, Dr. R.M.J. van Damme gebruiker(s): ACRB, ARGOSS, Koninklijke Marine, RIKZ, Rijkswaterstaat, TNO-NITG, WL Delft Hydraulics totale toewijzing: 8.9 mj, 52.00 k 1
TTF.5816
OTP
Development of a superconducting MgB2/Fe wire for MRI scanner systems
projectleider(s): Dr.ir. B. ten Haken, Prof.dr.ing. D.H.A. Blank, Prof.dr.ir. H.H.J. ten Kate gebruiker(s): Philips Medical Systems Nederland BV, SMI BV, Smit Draad, Smit Transformatoren BV totale toewijzing: 7.0 mj, 250.90 k1 inkomsten: 130.00 k1
TTF.5909
Nanoscale devices based on artificial materials
VI CI projectleider(s):
TPG.5923
TI S S U projectleider(s):
Prof.dr.ing. D.H.A. Blank
totale toewijzing:
845.00 k 1
An artificial extra cellular matrix for the regeneration of cartilage. Via ZonMW.
Prof.dr. J. Feijen, Prof.dr. C.A. van Blitterswijk 6.0 mj, 45.00 k 1
totale toewijzing:
DR.IR. MARCEL TER BRAKE
De maatschappelijke waarde van lage temperaturen project: TTF.5677
| TTF.5677
Koeling op een chip. Daar zou de leerstoel Lage
temperatuur lager is, neemt de thermische ruis af. Hierdoor
Temperaturen van de Faculteit Natuurwetenschappen aan
kan een detector zijn werk dus beter doen. Ook thermische
de Universiteit Twente met gepaste trots het label ‘grens-
ruis in voorversterkers is te verminderen door lage
verleggend’ aanhangen. Tot die tijd is dr.ir. Marcel ter
temperaturen. In digitale circuits is het mogelijk onder
Brake, projectleider van een aantal STW-projecten onder
lage temperaturen de snelheid en betrouwbaarheid te
meer op het gebied van koeling gecombineerd met micro-
vergroten. Ook kun je bij lage temperaturen fenomenen
mechanica, de bescheidenheid zelve. Of dit terecht is, staat
waarnemen en gebruiken die bij hogere temperaturen niet
nog te bezien.
voorkomen. Een bekend voorbeeld is supergeleiding, het verschijnsel dat bepaalde materialen hun weerstand bij het
“De ‘waarom’ vraag is in de natuurkunde een heel belang-
voeren van elektrische stroom verliezen. Supergeleiding
rijke. Verwondering over verschijnselen en gebeurtenissen
kun je bijvoorbeeld gebruiken in zeer gevoelige detectoren
zie je al bij kleine kinderen ontstaan: waarom is de lucht
waarmee het magnetisch veld van het hart van een foetus
blauw...? Natuurkunde is bij uitstek de studie die gedreven
buiten de buik van een moeder gemeten kan worden.
wordt door dit soort nieuwsgierigheid. Verklaringen willen
Er zijn dus legio redenen om aan onderzoek naar lage
zoeken voor verschijnselen, maar die ook willen toepassen.
temperaturen maatschappelijke waarde te hechten.”
En binnen natuurkunde is de thermodynamica een gebied waar de vraagstellingen heel dicht bij een ieders belevings-
In het STW-project ‘Long-Life Low-Noise Microcooler
wereld kunnen liggen: waarom bijvoorbeeld warmt een
(3LN microcooler)’ gaat het om de uitbouw van kennis op
elastiekje op als je het uitrekt, en koelt het af als je het
het vlak van microkoelsystemen als vervolg op een eerder
weer ontspant?”, zegt Ter Brake.
STW-project. In dat eerdere project werd een koelcyclus ontwikkeld zonder bewegende onderdelen. Zonder de
“Zo’n acht jaar geleden hebben we intensief verkend waar
gebruikelijke compressoren met bewegende zuigers, maar
de kansen voor onze onderzoeksgroep lagen op het gebied
met een thermische compressor. Naast het voordeel dat dit
van lage, cryogene, temperaturen. Denk daarbij aan tem-
systeem geschikt is om naar kleine afmetingen omlaag te
peraturen van rond minus 100 graden Celsius en lager. Wij
schalen, biedt het ontbreken van bewegende onderdelen
zagen een interessante combinatie met micromechanica.
nog meer voordelen: er treden geen mechanische trillingen
Doorgaans heb je bij lage temperaturen omvangrijke
op waardoor de koeler geschikt is voor storingsgevoelige
systemen met ‘bulky’ compressoren nodig. Juist in die
toepassingen, en er treedt geen slijtage op waardoor de
ogenschijnlijke tegenstelling zagen we een uitdaging.
levensduur van het systeem verlengd wordt. De koeler
We hebben toen een onderzoeksactiviteit gestart met de
werkt op basis van een sorptiecompressor waarin gas
naam “microcooling”, een bundeling van onderzoek binnen
wordt opgenomen door een sorptiemateriaal, zoals actieve
de leerstoelen Lage Temperaturen van prof. Rogalla en
kool. Door dit materiaal te verwarmen, wordt het werkgas
Transductie en SysteemTechnologie van prof. Elwenspoek.”
gedesorbeerd en wordt een hoge druk opgebouwd. Het hoge druk gas wordt vervolgens verplaatst naar de koelertip. Onderweg wordt het gas in een voorkoeler geconden-
Microkoeler zonder bewegende delen
seerd en daarna wordt de vloeistof geëxpandeerd. Door de expansie koelt de vloeistof af en kan hij warmte opnemen
Werken bij lage temperaturen heeft een groot aantal voordelen. Ter Brake: “Bijvoorbeeld detectoren moeten zo min mogelijk hinder ondervinden van ruis. Naarmate de
uit zijn omgeving, waardoor koeling ontstaat.
93
94
jaarverslag 2003
| TTF.5677
Cleanroom
We verwachten daar separate utilisatieprojecten van die parallel aan het STW-project gaan lopen. Een concreet
In het huidige project is het de bedoeling met name de
voorbeeld van zo’n project dat nu al loopt is de ontwikke-
verdere verkleining te verkennen. Daarbij spelen zowel
ling van een 5K koeler voor de Darwin missie van ESA”,
voor de thermodynamica als voor de micromechanica in
aldus Ter Brake.
het koelsysteem specifieke problemen. Het terugbrengen van de afmetingen betekent via een toenemende opper-
Het project past in het streven van Ter Brake om de micro-
vlakte-volume verhouding een steeds belangrijker
koelertechnologie verder te ontwikkelen, tot misschien wel
wordende interactie tussen stromend gas of vloeistof
dat moment waarop koeling op een chip mogelijk is.
en een begrenzende wand. Vooral bij conventionele regeneratieve thermodynamische cycli als Stirling en pulsbuis leidt dit tot begrenzingen in de verkleining maar ongetwijfeld ook tot nieuwe mogelijkheden. Problematisch is dat bij de beoogde kleine afmetingen het risico van verstoppingen levensgroot is. Dat impliceert dat vrijwel alles onder cleanroom-condities moet worden gemaakt, wat alleen al een kostbare kwestie is. De huidige stand van zaken in het onderzoek is dat één OIO voortborduurt op de ‘demonstrator’ uit het vorige STW-project, en een tweede OIO zich gaat richten op cycli met een regenerator, zoals gebruikt in een conventionele Stirling-koeler. Een post-doc buigt zich met name over de utilisatie van de bevindingen. Deze constructie is bijzonder te noemen. Twee OIO’s die kennis en technologie verder ontwikkelen, terwijl een post-doc met name gespitst is op de toepassingen ervan.
Postdoc voor utilisatie
Belangstelling voor de microkoeler komt onder meer uit de halfgeleiderindustrie en de ruimtevaart. “Zo is ASTRON geïnteresseerd in microkoelers voor de koeling van enorm grote arrays van ontvangers in hun telescopen. En een bedrijf als Philips heeft altijd wel belangstelling om over de schouders van de Twentse wetenschappers mee te kijken en in elk geval vooraan te staan als er werkelijk nieuwe vindingen worden gedaan”, zegt Ter Brake. “De postdoc voor utilisatie is een nieuwe constructie voor ons.
| TTF.5677
95
96
jaarverslag 2003
TWO.5927
Naadvolg- en inspectiesysteem voor het robot laserlassen
TM M.6016
OTP
STEVI
projectleider(s): Prof.dr.ir. J. Meijer, Prof.dr.ir. J.B. Jonker gebruiker(s): Corus Research, Demar Laser BV, Inalfa Metal BV (België), OMEGA Laser Systems BV, Philips Electronics Nederland BV, Rolan Robotics BV, Stork Materials Engineering, TR U M PF-Laser Nederland totale toewijzing: 6.5 mj, 54.00 k 1 inkomsten: 31.00 k 1
projectleider(s):
TTC.5956
Adaptive Wireless Networking
STEVI
projectleider(s):
projectleider(s):
Dr.ir. G.J.M. Smit, Prof.dr.ir. C.H. Slump gebruiker(s): Agere Systems Nederland BV, Nedap NV, Philips Research Laboratories, TNO-FEL, Thales Nederland BV, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV totale toewijzing: 335.80 k1
TPC.5990
Reliability of wet chemical etching of silicon
BT
projectleider(s): Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr. W.J.P. van Enckevort, Dr.ir. H.V. Jansen, Prof.dr. J.J. Kelly, Prof.dr. E. Vlieg gebruiker(s): ASML totale toewijzing: 9.0 mj, 225.00 k 1 inkomsten: 60.00 k 1
projectleider(s):
OTP
5cc FHARMON: 5 kelvin Cryocooler-cooled Fetal Heart Monitor
Wtoe
Port-based approach of complex distributedparameter system models for analysis and simulation
Prof.dr. A.J. van der Schaft, Dr.ir. P.C. Breedveld gebruiker(s): Controllab Products BV, Dutch Space BV, Océ-Technologies BV, Philips Centre for Manufacturing Technology totale toewijzing: 5.0 mj, 63.00 k1
OTP projectleider(s): toewijzing:
Reliable RF, Robust RF Power-Drivers in low-voltage CMOS technology
Dr.ir. A.J. Annema, Prof.dr.ir. F.G. Kuper, Dr.ir. C. Salm 6.0 mj, 298.00 k1
totale toewijzing:
6.0 mj, 260.00 k 1
Prof.dr. M.C. Elwenspoek
totale toewijzing:
27.00 k 1
Two-phase flows with free surfaces
GMS
projectleider(s):
TCS.6015
8.5 mj, 214.40 k 1
Bezoek van Prof.dr. M. Elwenspoek aan Dr.ir. V.B. Svetovoy
TSF.6102
projectleider(s): Dr.ir. H.J.M. ter Brake, Prof.dr. M.J. Peters, Dr. H.W.P. Quartero, Prof.dr. H. Rogalla gebruiker(s): BAAT Medical Engineering, Philips Medical Systems Nederland BV, TMS International BV, Thales Cryogenics BV, Twente Solid State Technology BV totale toewijzing: 4.5 mj, 164.00 k1 inkomsten: 72.00 k1
TWI.6012
totale toewijzing:
Reversal & interaction studies of nanosized magnetic structures for very high density recording
Prof.dr. J.C. Lodder
TET.6055
OTP
TTF.5998
Prof.dr.ir. A. van den Berg
TM M.6017
TF C
High-speed micro/nanofluidics for bio-applications
projectleider(s): Prof.dr.ir. J.A.M. Kuipers, Prof.dr. D. Lohse, Prof.dr. A. Prosperetti, Prof.dr.ir. J.J.W. van der Vegt gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, DSM Research BV, MARIN, Shell Global Solutions International BV totale toewijzing: 7.5 mj, 32.75 k 1 inkomsten: 170.00 k 1
TSF.6104
GMS
Formation of dense wall layer in high-speed swirling dispersed multi-phase flow
projectleider(s): toewijzing:
Prof.dr.ir. H.W.M. Hoeijmakers 3.0 mj, 38.50 k1 inkomsten: 50.00 k1
| Instelling
totale
U _ universiteit utrecht
gebruiker(s):
Twister BV
totale
| eerder gehonoreerde projecten
U B I.4385
OTP
Variation in early growth potential, efficiency of nitrogen acquisition and water use in a genus of wild relatives of wheat
projectleider(s):
Prof.dr. L.A.C.J. Voesenek, Dr. A.J.M. Peeters, Prof.dr.ir. P. Stam Cebeco Seeds BV, Zelder BV totale toewijzing: 12.6 mj, 169.26 k 1 15.00 k 1
gebruiker(s): inkomsten:
UG N.4496
Neural Network Approach to Scale Space Grouping in Image Analysis
Prof.dr.ir. B.M. ter Haar Romeny, Prof.dr.ir. M.A. Viergever Laboratoire d'Electronique Philips (Frankrijk), TNO-TM totale 10.0 mj, 46.75 k 1
gebruiker(s):
U DG.4600
OTP
A defective live vaccine for protection against feline infectious peritonitis. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s): toewijzing:
Prof.dr. P.J.M. Rottier gebruiker(s): Intervet International BV 8.5 mj, 141.09 k 1 inkomsten: 30.00 k 1
U B I.4657
OTP
totale
Carbohydrate control of gene expression in plants. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. J.C.M. Smeekens, Prof.dr. P.J. Weisbeek gebruiker(s): ADVANTA Seeds BV, Seminis Vegetable Seeds Holland BV, Syngenta Mogen BV totale toewijzing: 9.0 mj, 105.62 k 1 inkomsten: 45.38 k 1
UG N.4966
OTP
Tissue Engineered Hybrid Bone for Spinal Fusion
projectleider(s):
Dr. W.J.A. Dhert, Prof.dr. C.A. van Blitterswijk, Dr. J.D. de Bruijn, Prof.dr. A.J. Verbout gebruiker(s): IsoTis NV, Universitair Medisch Centrum Utrecht totale toewijzing: 12.0 mj, 307.66 k 1 inkomsten: 181.51 k 1
U PC.5037
OTP
projectleider(s):
P r o f . d r. M . H . O v e r m a r s , D r. R . C . Ve l t k a m p gebruiker(s): Algorithmic Solutions Software GmbH (Duitsland), Dutch Vision Systems BV, Ellips, Philips Research Laboratories, TNO-TPD totale toewijzing: 11.0 mj, 34.03 k 1
OTP
projectleider(s):
Catalytic Partial Oxidation of Methane Combined Air Separation. From Molecular Event to Pilot Plant
projectleider(s): Prof.dr.ir. K.P. de Jong, Dr. O.L.J. Gijzeman, Prof.dr. G.J. Kramer, Prof.dr.ir. J.A.M. Kuipers, Prof.dr.ir. L. Lefferts, Prof.dr. J.A. Moulijn, Dr. B.E. N i e u w e n h u y s , D r. J . G . v a n O m m e n g e b r u i k e r ( s ) : D S M R e s e a r ch B V, Dow Benelux NV, ECN, Engelhard De Meern BV, Gastec NV, Shell Global Solutions, Synetix (Groot Britt annië), VI RAN tot ale toewijzing: 31.0 mj, 1165.76 k1 inkomsten: 635.45 k1
SHAME: Shape Matching Environment
OTP
U B C.5075
N NT
toewijzing:
U I F.5055
Synthesis of defined fructan molecules in agronomically important plants. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. J.C.M. Smeekens gebruiker(s): ADVANTA Seeds BV, Cosun Food Technology Centre totale toewijzing: 8.0 mj, 114.93 k 1
U FC.5086
OTP
New phosphors for vacuum ultraviolet excitation. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s): Prof.dr. A. Meijerink gebruiker(s): Philips Lighting BV, Philips Research Laboratories (Duitsland) totale toewijzing: 7.0 mj, 188.09 k 1 inkomsten: 29.50 k 1
U B C.5257
OTP
Lipid II, de target voor het lantibioticum nisine. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. B. de Kruijff, Prof.dr. O.P. Kuipers, Prof.dr. R.J. Siezen DSM Anti-Infectives, DSM Food Specialties, Friesland Coberco Dairy Foods Research Centre, Pepscan Systems BV, Unilever Research, Universiteit Utrecht Holding BV totale toewijzing: 11.8 mj, 122.10 k 1 inkomsten: 68.07 k 1 gebruiker(s):
U FC.5357
OTP
Carbon nanofibers as catalyst support. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr.ir. K.P. de Jong, Prof.dr.ir. D.C. Koningsberger gebruiker(s): DSM Research BV, Engelhard De Meern BV, Norit NV, Shell Global Solutions totale toewijzing: 6.6 mj, 197.40 k 1
U B C.5362
OTP projectleider(s):
Ceramidase als nieuwe biokatalysator voor de produktie van hydrofobe amides. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
Prof.dr. M.R. Egmond gebruiker(s): Cosmoferm BV, TNO Voeding, Unilever Research, Uniqema BV totale toewijzing: 2.0 mj, 64.44 k 1
97
98
jaarverslag 2003
U B C.5397
OTP projectleider(s):
(België)
Development of a vaccine against Neisseria meningitidis using iron-limitation inducibe outer membrane proteins as vaccine components. Via Gebied Chemische Wetenschappen. Prof.dr. J.P.M. Tommassen 9.4 mj, 102.10 k1
gebruiker(s):
Glaxo Smith Kline
totale toewijzing:
U PG.5441
MRI as an alternative to X-ray for guiding intravascular interventions
OTP
UGC.5565
OTP projectleider(s):
Dr. G. van den Ackerveken, Prof.dr. P.J. Weisbeek gebruiker(s): Enza Zaden BV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV totale toewijzing: 8.0 mj, 240.35 k1 inkomsten: 35.67 k1
U DG.5589
OTP
projectleider(s):
Dr. C.J.G. Bakker, Prof.dr. W.P.Th.M. Mali, Prof.dr.ir. M.A. Philips Medical Systems Nederland BV, Philips Viergever Research Laboratories, Phisimed, Universitair Medisch Centrum Utrecht totale toewijzing: 13.9 mj, 338.07 k 1 inkomsten: 353.95 k 1 gebruiker(s):
U PC.5487
OTP
Assembly of a supported nickel catalyst for the production of renewable natural gas
projectleider(s): Dr. J.H. Bitter, Prof.dr.ir. K.P. de Jong gebruiker(s): E C N, Engelhard De Meern BV, Gastec Technology BV, TNO-MEP totale toewijzing: 4.0 mj, 124.79 k1 inkomsten: 45.38 k1
U PG.5544
OTP
Model-based image reconstruction for 3D Transmission Tomography
projectleider(s): Dr. F.J. Beekman, Prof.dr.ir. M.A. Viergever gebruiker(s): KEMA Nederland BV, Philips Research Laboratories (Duitsland), SkyScan (België) totale toewijzing: 5.8 mj, 58.08 k 1
UTC.5547
OTP
Airborne measurement of radiances in cloudy conditions
projectleider(s):
Dr. H. van Dop gebruiker(s): ECN, KNMI, Kipp & Zonen BV, TNOFEL, TNO-MEP totale toewijzing: 1.8 mj, 49.46 k1
U PB.5562
OTP projectleider(s):
Control of plant architecture by adapting light- and hormone signal transduction processes
Prof.dr. J.C.M. Smeekens, Dr. M.C.G. Proveniers gebruiker(s): ADVANTA Belgium (België), Rijk Zwaan Breeding BV totale toewijzing: 6.0 mj, 80.32 k1
Downy mildew genomics and plant disease resistance
Heatshock proteins in bovine paratuberculosis. A novel diagnostic approach with further elucidation of immunopathogenisis and genetic aspects.
projectleider(s):
Dr. V.P.M.G. Rutten gebruiker(s): CR Delta / Holland Genetics, Gezondheidsdienst voor Dieren totale toewijzing: 5.5 mj, 106.64 k1 inkomsten: 116.59 k1
U FA.5622
OTP
Novel biodegredable functional poly(a-hydroxy acid)s for biomedical and Pharmaceutical applications. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr.ir. W.E. Hennink, Dr. C.F. van Nostrum gebruiker(s): Chienna BV, OctoPlus BV, Polymer Service Center Groningen totale toewijzing: 3.0 mj, 25.41 k1
U FA.5643
OTP
Stabilising therapeutic proteins by supercritical drying
projectleider(s):
Dr. W. Jiskoot, Prof.dr. D.J.A. Crommelin, Prof.dr. G.J. Witkamp Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst, FeyeCon D&I BV, Janssen Research Foundation (België), OctoPlus BV, Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 7.4 mj, 188.97 k1 inkomsten: 88.49 k1
gebruiker(s):
UGC.5683
PI ON
The fungal protein factory: increasing the number and variety of production units and production facilities
projectleider(s):
Prof.dr. H.A.B. Wösten gebruiker(s): Biomade Technology Foundation, DSM Food Specialties, Plant Research International BV, Proefstation voor de Champignoncultuur totale toewijzing: 8.2 mj, 440.16 k1 inkomsten: 679.16 k1
U PC.5733
OTP projectleider(s):
Catalyst system for the single-step liquid-phase production of MIBK. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
Prof.dr.ir. K.P. de Jong, Dr. A.J. van Dillen gebruiker(s): Dow Benelux NV, Engelhard De Meern BV totale toewijzing: 3.0 mj, 108.91 k 1 inkomsten: 22.69 k 1
| eerder gehonoreerde projecten
U KG.5872
3D ultrasound for soft tissue motion correction in image guided neurosurgery
VE N I
OTP
projectleider(s):
Dr. W.J. Niessen
totale toewijzing:
129.79 k 1
Electrokinetic separation techniques using pseudo-stationary phases for the profiling of pharmaceutical products. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
UAC.5897
OTP projectleider(s):
Dr. G.W. Somsen, Prof.dr. G.J. de Jong gebruiker(s): AstraZeneca R&D Södertälje (Zweden), Avantis Pharma (Duitsland), J&J Pharmaceutical Research (België), Organon NV, Solvay Pharmaceuticals BV, Yamanouchi Europe BV totale toewijzing: 3.0 mj, 205.00 k 1
U KG.5930
TI S S U
Improved tissue engineering of bone by combining advanced stem cell technology and vasculogenesis. Via ZonMW.
projectleider(s): Prof.dr. A. Hagenbeek, Dr. W.J.A. Dhert, Dr. A.C.M. Martens, Prof.dr. A.J. Rabelink, Prof.dr. A.J. Verbout, Dr. A.J. van Zonneveld gebruiker(s): Erasmus Medisch Centrum Rotterdam totale toewijzing: 4.0 mj, 31.00 k 1
U DG.6029
OTP projectleider(s):
VB I.4837
Live attenuated vaccines against feline infectious peritonitis virus and other feline pathogens. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
Prof.dr. P.J.M. Rottier
totale toewijzing:
6.0 mj, 77.20 k 1
projectleider(s):
Prof.dr. B. Oudega, Dr. J. Luirink, Prof.dr. W.J. Quax gebruiker(s): DSM Bakery Ingredients, Genencor International BV, Pharma Key BV totale toewijzing: 8.0 mj, 70.79 k 1
VB I.4840
OTP
Prof.dr. R. Aerts, Prof.dr. W.H.O. Ernst gebruiker(s): Gemeentewaterleidingen Amsterdam, KIWA NV, NV PWN Waterleidingbedrijf NoordHolland, Provincie Noord-Holland, RIZA, Vereniging Natuurmonumenten totale toewijzing: 6.4 mj, 74.87 k 1
VWI.4949
OTP
Prof.dr. A.S. Tanenbaum, Prof.dr. J.M. Akkermans, Dr. J. Leiwo NOB Interactive, Océ-Technologies BV, PcM Interactieve Media, SENA, TNO Telecom totale toewijzing: 10.0 mj, 32.06 k 1 gebruiker(s):
VTH.5180
OTP
V_
OTP
projectleider(s): Prof.dr. A.B. Smit, Dr. T.K. Sixma gebruiker(s): Johnson & Johnson Pharmaceutical (België), Nederlands Kanker Instituut, Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 11.0 mj, 162.62 k 1 inkomsten: 401.83 k 1
Ontwikkeling van melkhydrolysaten ten behoeve van de mondgezondheid en bestrijding van infecties in het maagdarmkanaal
projectleider(s): Prof.dr. A. van Nieuw Amerongen, Dr. J. Groenink, Dr. W. van ’t Hof, Dr. E.C.I. Veerman gebruiker(s): AM Pharma BV, AZ Groningen, Campina Melkunie, D MV International, Dutch Dairy Association, Leids Universitair Medisch Centrum, Nederlandse Zuivel Organisatie totale toewijzing: 7.0 mj, 203.50 k1 inkomsten: 240.50 k1
OTP
Program for discovery of novel drugs, based on the utilization of a naturally occurring soluble protein analogue of the nicotinic acetylcholine receptors
A framework for the Electronic Sale of Information Products
projectleider(s):
VPC.5254
VB I.4568
Karakterisering van sturende bodem- en vegetatieprocesparameters bij vernatting in duinvalleien
projectleider(s):
| Instelling
vrije universiteit amsterdam
Optimisation and exploitation of SRP-mediated secretion: production of human interleukin-3 and epidermal growth factor by bacillus subtilis
Direct linking of GC-IRMS-based microbial identitiy characterisation and ecophysiology. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Dr. J.J. Vreuls, Prof.dr. U.A.Th. Brinkman, Prof.dr. H. Irth, Prof.dr. H.J. Laanbroek, Dr. R. Pel gebruiker(s): ATAS International BV, AquaSense, Unilever Research totale toewijzing: 5.0 mj, 124.79 k 1
VTF.5386
Towards Quantitative Near-Field Optics
OTP projectleider(s):
Dr. T.D. Visser, Prof.dr.ir. H. Blok, Prof.dr. D. Lenstra gebruiker(s): AMOLF, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 4.0 mj, 33.58 k 1
99
100
jaarverslag 2003
VPC.5398
PI ON
Novel analytical screening technologies for the identification of (endogenous) ligands, interacting with orphan G-protein coupled receptors. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. R. Leurs, Prof.dr. H. Irth, Dr. C.P. Tensen gebruiker(s): Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst, Kiadis BV, Leids Universitair Medisch Centrum, NV Organon, Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 22.0 mj, 217.81 k 1 inkomsten: 363.02 k 1
VFA.5793
Viral G-protein coupled receptors: the quest for new drug targets
OTP Prof.dr. R. Leurs gebruiker(s): Byk Nederland BV 10.0 mj, 123.88 k1 inkomsten: 45.38 k1
totale toewijzing:
Metal-hydrides for smart coatings
Biocatalytic production of specific oligosaccharides
OTP projectleider(s): Dr.ir. A.E.M. Janssen, Prof.dr.ir. R.M. Boom, Dr. J. van der Oost, Dr.ir. J.P. Vincken, Prof.dr.ir. A.G.J. Voragen, Prof.dr. W.M. de Vos gebruiker(s): Avebe b.a., Cosun Food Technology Centre, DSM Food Specialties, Friesland Coberco Dairy Foods Research Centre, Numico Research, TNO Voeding, Unilever Research totale toewijzing: 12.7 mj, 243.97 k1
WB I.4573
GWSTW
projectleider(s):
VAF.5804
WLM.4479
A new disease in the predatory mite P.persimilis: Pathogen identification; development of a detection method and prevention and cure in mass rearing
projectleider(s):
Prof.dr. M. Dicke, Dr.ir. R. Stouthamer gebruiker(s): Entocare, Koppert BV, RIVM totale toewijzing: 7.0 mj, 24.58 k1 inkomsten: 9.00 k1
WM K.4650
Vermindering van de slibproductie bij de biologische zuivering van afvalwater door toepassing van oligochaete wormen
OTP
OTP
projectleider(s):
projectleider(s): Prof.dr.ir. W.H. Rulkens, Dr.ir. A. Klapwijk gebruiker(s): B.A.T. Services (België), D HV Water BV, STOWA, Waterschap Veluwe tot ale toewijzing: 5.6 mj, 94.04 k 1 inkomsten: 27.23 k 1
Prof.dr. R. Griessen, Dr. B. Dam gebruiker(s): ECN, Philips, Shell Global Solutions International BV totale toewijzing: 6.1 mj, 371.88 k1 inkomsten: 47.00 k1
VPG.5935
TI S S U
Resorbable PLDLA (poly-L, D-lactic acid) cages filled with a stem cell loaded calcium phosphate carrier for spinal fusion
projectleider(s):
WB I.4712
GWSTW
New approaches for disease control of Botrytis cinerea
Prof.dr. P.I.J.M. Wuisman, Dr. S.M. van Ham, Dr. M.N. Helder, Dr. J. Klein Nulend, Dr. G.J. Schuurhuis gebruiker(s): Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst, MacroPore Biosurgery Inc. (Verenigde Staten van Amerika), Medtronic Bakken Research Center BV totale toewijzing: 4.4 mj, 74.50 k1
Dr. J.A.L. van Kan, Dr. W.H. Lindhout gebruiker(s): De Ruiter Seeds CV, Praktijkonderzoek Plant en Omgeving totale toewijzing: 10.8 mj, 142.70 k1 inkomsten: 90.76 k1
| Instelling
WB I.4723
W _ wageningen universiteit
OTP
WB I.3193
OTP projectleider(s):
Ontwikkeling en toepassing van methoden ter bepaling van de endogene aminozuursecretie in het maagdarmkanaal
Prof.dr.ir. M.W.A. Verstegen, Prof.dr. P.J. Moughan, Prof.dr.ir. S. Tamminga, Dr. G.H. Visser gebruiker(s): Cehave NV, Productschap Diervoeder, Productschap Granen, Zaden en Peulvruchten, TNO Voeding totale toewijzing: 8.3 mj, 201.75 k1
projectleider(s):
Imbibitional stress and seed performance
projectleider(s):
Dr.ir. F.A. Hoekstra, Prof.dr. M.A. Cohen Stuart, Dr. H.W.M. Hilhorst, Dr.ir. F.A.M. Leermakers gebruiker(s): Bejo Zaden BV, De Kooi Zaadtechnologie, De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Nunhems Zaden BV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV totale toewijzing: 9.5 mj, 72.19 k1
WB I.4725
OTP projectleider(s):
Development of a rapid, multiplex PCR-based test to assess the impact of soil pollution by measuring the diversity of the nematode fauna
Dr.ir. J.E. Kammenga, Dr.ir. A.M.T. Bongers, Dr.ir. J. Helder, H . H . B . v a n M e g e n gebruiker(s): B e d r i j f s l a b o r a t o r i u m v o o r G r o n d - e n Gewasonderzoek, Doelman Advies, RIVM, VROM-DGM totale toewijzing: 9.7 mj, 76.01 k1
101
| eerder gehonoreerde projecten
WLM.4740
Novel Protein Foods: Consumer-oriented Technology Development
WB I.4843
PR FTS
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
Prof.dr.ir. M.A.J.S. van Boekel, Dr.ir. C. de Graaf, Dr.ir. H. Gruppen, Prof.dr. M.J. Kropff, Prof.dr. R.G.F. Visser gebruiker(s): Cebeco Handelsraad, DSM Bakery Ingredients, DSM Food Specialties, John Innes Centre (Groot Britt annië), Quest International, TN O Voeding, Unilever Research, Wageningen Centre for Food Sciences, Zwanenberg Food Group totale toewijzing: 26.6 mj, 429.38 k 1 inkomsten: 136.13 k 1
WB I.4803
Kwaliteitsregulatie bij Tomaat
Dr. J.M. Raaijmakers gebruiker(s): IRS, Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, Scientia Terrae NV (België) totale toewijzing: 8.0 mj, 92.57 k 1
WB I.4846
OTP
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
Dr.ir. U. van Meeteren, Dr. H. van As, Dr.ir. E. Heuvelink, Dr. W. Verkerke gebruiker(s): Albert Heijn BV, Bakker Centrale Inkoop BV, Coöperatieve Veiling ZON, De Ruiter Seeds CV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV, Rockwool/Grodan BV, Syngenta Seeds BV totale toewijzing: 11.0 mj, 147.48 k 1 inkomsten: 149.75 k 1
WB I.4827
OTP
Antagonistische en synergistische effecten van resistenties in paprika op de verspreiding van tomatenbronsvlekkenvirus en Californische trips
projectleider(s):
Prof.dr. R.W. Goldbach, Dr. W.F. Tjallingii gebruiker(s): DLV Facet, De Ruiter Seeds CV, Nunhems Zaden BV, Plant Research International BV, Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV, Syngenta Seeds BV totale toewijzing: 12.0 mj, 91.89 k 1
WB I.4834
OTP
Identification of human volatiles as attractants for bloodfeeding mosquitos
projectleider(s): Dr.ir. W. Takken, Dr. T.A. van Beek, Prof.dr. A. de Groot, Prof.dr. J.C. van Lenteren, Dr.ir. J.J.A. van Loon, Dr. M.A. Posthumus gebruiker(s): Denka International BV, VDP Laboratories / SYNTECH totale toewijzing: 12.0 mj, 149.00 k 1
WB I.4835
GWSTW
On the origin of tomato powdery mildew species and the corresponding resistance genes in the genus Lycopersion
projectleider(s):
Dr. W.H. Lindhout, Dr.ir. A.B. Bonnema gebruiker(s): Clause Tezier (Frankrijk), De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Gulf Coast Research and Education Center (Ver. Staten van Amerika), Nunhems Zaden BV, Palacky University (Tsjechië), Plant Protection Institute of the Hungarian (Hongarije), Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV, Seminis Vegetable Seeds, Syngenta Seeds BV totale toewijzing: 8.0 mj, 198.98 k 1 inkomsten: 45.38 k 1
WB I.4836
GWSTW projectleider(s):
Characterization of disease suppressiveness of compost made from vegetable, fruit and garden waste
Dr.ir. A.J. Termorshuizen, Dr. W. de Boer, Ir. H.V.M. Hamelers, Dr. G.A. Kowalchuk gebruiker(s): Compostering Zuidoost-Brabant BV, Conviro milieu-produkten BV, Orgaworld BV, Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, Scientia Terrae NV (België) totale toewijzing: 11.8 mj, 108.91 k 1 inkomsten: 103.92 k 1
Diversity, host affinity, and broad-spectrum activity of antibiotic-producing Pseudomonas spp.
Mapping of genes controlling divergent immune reactivity and disease resistance in poultry
Dr. J.J. van der Poel, Dr.ir. H.K. Parmentier gebruiker(s): Intervet International BV, Nutreco Holding NV, RIKILT totale toewijzing: 8.0 mj, 228.25 k1 inkomsten: 200.00 k 1
WB I.4923
OTP projectleider(s):
Isolation and characterisation of promoter sequences involved in gene expression during potato tuber formation and sprouting
Prof.dr. R.G.F. Visser 5.6 mj, 80.32 k 1 inkomsten: 5.45 k 1
WWL.4928
PR ONW
gebruiker(s):
AVEBE b.a.
totale toewijzing:
Optimalisatie van de zware metalendosering bij anaërobe afvalwaterzuivering
projectleider(s): Dr.ir. P.N.L. Lens, Prof.dr. H.P. van Leeuwen, Prof.dr.ir. A.J.M. St ams gebruiker(s): Animal Sciences Group, Bioclear BV, PAQ U E S Bio Systems BV, R IVM, Shell Nederland Chemie BV totale toewijzing: 14.0 mj, 213.28 k 1 inkomsten: 108.91 k 1
WM K.4963
Geïntegreerde fysisch-chemische en biologische NO x -verwijdering uit rookgassen
projectleider(s):
Dr.ir. P.N.L. Lens, Prof.dr.ir. A.A.C.M. Beenackers†, Prof.dr.ir. M.S.M. Jetten, Dr.ir. A. Klapwijk, Prof.dr. J.G. Kuenen, Prof.dr.ir. G. Lettinga, Prof.dr.ir. M.C.M. van Loosdrecht, Prof.ir. J.A. Wesselingh gebruiker(s): Akzo Nobel Functional Chemicals BV, Biostar Development CV, Danieli Corus Europe totale toewijzing: 12.9 mj, 294.05 k 1 inkomsten: 90.76 k 1
WGC.5034
OTP projectleider(s):
Cell wall degrading enzymes of Botrytis cinerea: a major target for disease control
Dr. J.A.L. van Kan, Dr. J.A.E. Benen, Dr.ir. J. Visser gebruiker(s): Bayer AG (Duitsland), Danisco A/S (Denemarken), De Ruiter Seeds CV, Keygene NV, Plant Research International BV tot ale toewijzing: 12.0 mj, 206.02 k 1
DR. HANS HELDER
“Pasfoto’s van bodemaaltjes: volledig onderzoek naar bodemgezondheid komt in zicht” project: WBI.4725
| WB I.4725
Wageningen Universiteit, in het bijzonder dr. Hans Helder
voor Nematologie wordt verricht, wekte meteen zijn
van het Laboratorium voor Nematologie, heeft in het
belangstelling omdat dit een belangrijke basis biedt
Bedrijfslaboratorium voor Grond- en Gewasonderzoek
voor brede bodemgezondheidsbepalingen. BLGG werkt
(BLGG), in het bijzonder directeur Henk Hekman, een ware
inmiddels nauw samen met de biodiversiteits-groep van
bondgenoot gevonden in de ontwikkeling en het gebruik
Nematologie om de resultaten van het STW-onderzoek
van DNA-profielen voor de herkenning van aaltjes.
geschikt te maken voor toepassing.
Aaltjes ofwel nematoden zijn wonderlijke wezens. Zij vormen een zeer oude groep organismen, in vaktermen
Zonder innovatie geen toekomst voor landbouw
een fylum. Elke schep zand bevat honderden nematoden waarvan bijzonder veel verschillende soorten zijn te
Tot enkele jaren geleden was eigenlijk de enige manier
onderscheiden. Het fylum is morfologisch zeer geconser-
om nematoden te onderzoeken een analyse onder de
veerd. Dat wil zeggen dat de honderden miljoenen jaren
microscoop. Dat gebeurde al dertig tot veertig jaar zo.
dat het fylum al bestaat niet of nauwelijks vat hebben
Dit is Hekman een doorn in het oog. “Van innovatie is al
gehad op de vorm en het uiterlijk van nematoden. In mole-
die jaren geen sprake geweest. Heel erg jammer omdat
culair opzicht zijn er wel veranderingen opgetreden, zoals
daarmee de positie van de landbouw in Nederland onder
te verwachten is bij een zo oud organisme. Veel van de
druk komt te staan. Als we niet vernieuwen, gaat een groot
waarschijnlijk honderdduizenden soorten zijn onschadelijk,
deel van de Nederlandse landbouw straks verloren, omdat
maar er zijn er ook bij die een aardappeloogst of een
de mogelijkheden in het buitenland wél uitgebreider zijn.
uienoogst volledig ongeschikt kunnen maken voor verkoop.
En laten we eerlijk zijn, analyse met een microscoop is
Wanneer een Nederlandse boer bijvoorbeeld pootgoed
arbeidsintensief, het duurt lang voordat het resultaat
voor uien exporteert dat besmet is met een stengelaaltje,
bekend is, het is handmatig werk en dus kostbaar, en de
dan mag hij de daaropvolgende zestien jaar geen pootgoed
informatie die je krijgt is beperkt. Je ontdekt immers alleen
meer verkopen. Daar ligt dan ook het belang van onder-
wat het blote oog kan waarnemen.”
zoek naar aaltjes. Helder: “Als je weet dat het uiterlijk van nematoden BLGG verzorgt sinds jaar en dag de analyses van bodem-
vrijwel hetzelfde is, kun je beter andere karakteristieken
monsters om te bepalen of in pootgrond stoffen voor-
gebruiken voor het maken van onderscheidende tests .
komen die teelt van gewassen in de weg staan. Uiteindelijk
Wetend dat er wel sprake is van grote moleculaire diver-
doel daarbij is een volledig onderzoek naar bodemgezond-
siteit, zijn we ons gaan afvragen of we niet beter naar
heid voor land- en tuinbouw. BLGG staat op dit terrein
het DNA van nematoden kunnen kijken. In principe zijn
wereldwijd in hoog aanzien. In binnen- en buitenland
nematoden namelijk heel goed te onderzoeken. Ze zijn
verrichten laboratoria onderzoek naar gewassen en
weinig mobiel en ze zijn in tegenstelling tot bijvoorbeeld
bodemmonsters. Directeur Henk Hekman heeft enkele
schimmels gemakkelijk uit de grond te halen.”
jaren geleden de transformatie van een klassiek naar een kennisintensief bedrijf mede vormgegeven en maakt
Een collega van Helder, dr. Tom Bongers, had enkele
er een sport van voorop te lopen bij innovatief onderzoek.
jaren geleden al een veelgeciteerde publicatie geschreven
Mede vanuit die betrokkenheid raakte hij in contact met
over een rijpheidsindex. Deze kent waarden toe aan de
Wageningen Universiteit. Het onderzoek dat onder leiding
gezondheidstoestand van de bodem. Maar omdat maar
van dr. Hans Helder in Wageningen aan het Laboratorium
zo weinig mensen aaltjes kunnen determineren en het in
103
104
jaarverslag 2003
| WBI.4725
alle gevallen zeer tijdrovend is, is de praktische toepas-
Vooral de mogelijkheid om plantenparasitaire nematoden
baarheid van deze index beperkt geweest. Uiteindelijk
te kunnen detecteren tegen een achtergrond van duizenden
zijn de onderzoekers zo op de gedachte gekomen om
onschuldige aaltjes sprak hem aan.
een DNA barcode te ontwikkelen voor nematoden in Nederland. Daarmee zou je gemakkelijker iets over de
Hekman kreeg ook belangstelling en ondernam actie.
gezondheidstoestand van de bodem kunnen zeggen.
BLGG ondersteunt de activiteiten van Helder en heeft
Echter, voor verreweg de meeste vrijlevende aaltjes was
eerst twee, later zelfs vier, medewerkers ingezet voor de
er geen informatie bekend over de DNA-structuur. Daarom
detectie van plantbelagers en een laboratorium gehuurd.
hebben de onderzoekers het STW-project ingediend
Mede door deze grote inzet komt utilisatie snel in zicht.
voor het maken van een databank waarin ‘pasfoto’s’ van
De kennis omtrent de exacte analysemethode is inmiddels
individuele aaltjes gekoppeld is aan de DNA-sequentie
beschermd en de databank is voor wat betreft Nederland
van een bepaald gen, het small subunit (SSU) ribosomaal
vrijwel compleet. Helder: “Als onze zeer ervaren analiste
DNA (ongeveer 1700 baseparen groot).
Hanny van Megen moeite heeft om nieuwe nematoden te ontdekken, dan weet je dat je bijna aan de grens zit.”
Databank bijna compleet Soortgelijke databanken
Per nematode is het Helder gelukt de DNA-definitie te geven. Het resultaat is een opsomming van inmiddels
Als de werkwijze van Helder voor nematoden volledig
ruim 500 nematoden en de precieze codering van het SSU
werkt, dan ligt de volgende uitdaging in de exploitatie
ribosomaal DNA erin. Op papier leidt dit tot een enorme
van soortgelijke databanken voor bijvoorbeeld schimmels
lap aan elkaar geplakte A3-vellen met op elke regel de
en bacteriën. Hekman is in elk geval optimistisch over
basepaar volgorde van dit stukje DNA. Op basis van
de mogelijkheden. “Voor een aantal plantenparasitaire
deze opsomming heeft de onderzoeksgroep gekeken
nematoden kunnen we waarschijnlijk al in 2004 overgaan
naar verwantschapsrelaties tussen nematoden. Deze
op de methode van Helder. Dat betekent voor onze
verwantschapsindeling heeft geleid tot een boom, waarin
klanten een enorme versnelling in het beschikbaar krijgen
informatie over het ontstaan tot en met de huidige
van onderzoeksgegevens, een hogere kwaliteit van het
divergentie is weergegeven. In het achterliggende archief
onderzoek waarschijnlijk een lagere kostprijs”, zegt hij.
bestaan er dan ook nog digitale foto’s van de onderzochte nematode. Helder gebruikte steeds één nematode om zeker te weten dat de analyse één genotype betrof. Nadat de 0,2 nanogram DNA uit de nematode is gehaald, is er niets meer over van de nematode in kwestie. Vandaar die foto’s. De betrokkenheid van BLGG is nu niet meer weg te denken, maar oorspronkelijk zat BLGG niet eens in de gebruikerscommissie van het project. Ir. Harm Heidel, hoofd van het laboratorium van BLGG, kwam echter toevallig in gesprek met Helder en raakte geïnteresseerd.
| eerder gehonoreerde projecten
WB C.5084
OTP
Effect van kolloïdale en grensvlakchemische eigenschappen van zwaveldeeltjes. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr.ir. G. Lettinga, Prof.dr. M.A. Cohen Stuart, Dr.ir. A.J.H. Janssen, Dr. A. de Keizer, Dr. E. van der Linden gebruiker(s): PAQUES Bio Systems BV, Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 4.9 mj, 123.05 k 1 inkomsten: 90.76 k 1
WGC.5107
OTP
Isolation and exploitation of resistance genes in Solanaceous species of which some are targeted against fungal pathogenicity factors
projectleider(s):
Prof.dr.ir. P.J.G.M. de Wit, Dr.ir. A.B. Bonnema, Dr. M.H.A.J. J o o s t e n , D r. W. H . L i n d h o u t gebruiker(s): C e b e c o S e e d s B V, C e b e c o Handelsraad, De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV, Seminis Vegetable Seeds Holland BV, Syngenta Seeds BV totale toewijzing: 13.0 mj, 204.66 k 1 inkomsten: 249.58 k 1
WFA.5111
OTP
Development of ABC transporter mutants of Aspergillus nidulans as innovative tools in drug discovery and secretion of secondary metabolites
projectleider(s):
Dr. M.A. de Waard gebruiker(s): DSM Anti-Infectives, DSM NV, Eli Lilly and Company (Verenigde Staten van Amerika), Novartis Crop Protection (Zwitserland), Novartis Research Institute (Oostenrijk), Robt.Wood Johnson Medical School (Verenigde Staten van Amerika), Syngenta (Groot Brittannië) totale toewijzing: 6.1 mj, 72.61 k 1 inkomsten: 55.08 k 1
WPB.5112
OTP
Recombinant plant monoclonal antibodies for preventive immunotherapy of poultry against coccidiosis
projectleider(s): Dr.ir. A. Schots, Dr.ir. H.K. Parmentier, Dr.ir. J.W. Schrama, Prof.dr.ir. M.W.A. Verstegen gebruiker(s): Hendrix UTD, Nutreco Holding NV, Productschap Diervoeder, Productschap Veevoeder totale toewijzing: 12.0 mj, 233.70 k 1 inkomsten: 54.45 k 1
WSC.5215
OTP
Steroiden uit Carvon. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. A. de Groot, Dr. B.J.M. Jansen gebruiker(s): Katholieke Universiteit Nijmegen, Organon NV totale toewijzing: 4.0 mj, 49.01 k 1 inkomsten: 36.30 k 1
WB C.5280
OTP
Microbial CO conversion to H 2 , a biological alternative for the chemical shift reaction
projectleider(s): Prof.dr.ir. A.J.M. Stams, Prof.dr. W.R. Hagen, Dr.ir. P.N.L. Lens, Prof.dr.ir. G. Lettinga, Prof.dr. W.M. de Vos gebruiker(s): PAQUES Bio Systems BV, Pasminco Budel Zink, Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 8.0 mj, 130.39 k 1
WPB.5283
OTP
Development of a genome-wide physical map of potato and its application for the molecular characterization of resistance and quality traits
projectleider(s):
Prof.dr. R.G.F. Visser, Prof.dr.ir. J. Bakker, Dr.ir. H.J. van Eck, Ing. T. Jesse gebruiker(s): Agrico Research BV, Averis Seeds BV, C. Meijer BV, Keygene NV, Kweekbedrijf HZPC, McCain Foods Holland BV, McCain Produce Inc. (Canada), Plant Research International BV totale toewijzing: 19.4 mj, 526.38 k 1 inkomsten: 136.13 k 1
WPC.5325
Fast electro-optical switching with banana-shaped liquid crystals
OTP projectleider(s):
Prof.dr. E.J.R. Sudhölter, Prof.dr. D.J. Broer, Dr. A.T.M. Marcelis Dejima Optical Films BV, Merck Chemicals Ltd (Groot Brittannië), Philips Research Laboratories, TNO TPD totale toewijzing: 7.0 mj, 94.76 k 1 inkomsten: 100.00 k 1 gebruiker(s):
WE B.5341
OTP
Ecophysiological and statistical analysis of spatial dynamics and herbicide sensitivity of weedy plants for precision weed management
projectleider(s):
Prof.dr. M.J. Kropff, Prof.dr.ir. A. Stein gebruiker(s): DACOM PLANT-Service BV, DLV Adviesgroep NV, John Deere Fabriek Horst BV, Plant Research International BV, Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, VEWIN totale toewijzing: 8.0 mj, 191.80 k 1
WLW.5446
D PW
A methodology to assess the contribution of animal-friendly production systems to sustainable development in egg production systems
projectleider(s): Dr.ir. I.J.M. de B oer gebruiker(s): Agrotechnology & Food Innovations BV, Expertisecentrum LNV, NVBD, Nutreco Holding NV, Poultry Consulting International, Productschap Vee, Vlees en Eieren totale toewijzing: 4.3 mj, 25.41 k 1
WPB.5479
OTP
Ontwikkeling van een methode voor de veredeling van komkommer op versterkte aantrekking van biologische bestrijders
projectleider(s):
P r o f . d r. M . D i ck e , P r o f . d r. A . H . J . B i s s e l i n g , D r. i r. H . J . Bouwmeester gebruiker(s): De Ruiter Seeds CV, Plant Research International BV totale toewijzing: 4.0 mj, 36.08 k 1 inkomsten: 45.38 k 1
WPB.5498
OTP
Identification of Solanum genotypes sensitive to elicitins and non-elicitin-elicitors from phytophthora infestans: toward durable late blight resistance sources
projectleider(s): Dr.ir. F.P.M. Govers gebruiker(s): Agrico Research BV, Averis Seeds BV, C. Meijer bv, Kweekbedrijf HZPC, Syngenta (Groot Brittannië) totale toewijzing: 8.0 mj, 80.19 k 1 inkomsten: 54.45 k 1
105
106
jaarverslag 2003
WOB.5505
OTP
Improving nutrient utilization by synchronization using the preruminant calf as a model
projectleider(s): Dr.ir. W.J.J. Gerrits, Dr.ir. J. Dijkstra, Dr.ir. J.W. Schrama, Dr. V.V.A.M. Schreurs, Prof.dr.ir. M.W.A. Verstegen gebruiker(s): ASG divisie Voeding, Orffa Nederland Feed BV, Productschap Diervoeder, Provimi Research and Technology Centre (België) totale toewijzing: 6.0 mj, 206.40 k1 inkomsten: 70.34 k 1
WE B.5509
OTP
Development of a versatile software protocol for ecotoxilogical risk assessment at the population level
projectleider(s):
Dr.ir. J.E. Kammenga, Prof.dr. S.A.L.M. Kooijman gebruiker(s): Alterra BV, AquaSense, NOTOX, RIVM, TNO-MEP totale toewijzing: 5.5 mj, 47.42 k1 inkomsten: 7.86 k1
WE B.5564
OTP
Botrytis diseases in flower bulbs: molecular diagnostics and host specificity
projectleider(s): Dr. J.A.L. van Kan gebruiker(s): Plant Research International BV, Praktijkonderzoek Plant & Omgeving BV, totale toewijzing: 6.0 mj, 70.57 k 1 inkomsten: 24.19 k 1
WE B.5567
OTP
Reduction of potato cyst nematode populations by solanum sisymbriifolium
projectleider(s): Dr.ir. J. Vos, Prof.dr. M.J. Kropff gebruiker(s): AVEBE, Advanta Seeds BV, Hildebrands Laboratorium voor Bodemziekten BV, Hoofdproductschap Akkerbouw, Plant Research International BV, Plantenziektekundige Dienst, Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, RZ Research BV, VANDIJKE SEMO BV totale toewijzing: 7.0 mj, 34.03 k1 inkomsten: 56.72 k1
WB C.5619
OTP
Biological desulfurisation of hydrocarbon streams. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Dr.ir. P.N.L. Lens, Dr.ir. L.W. Hulshoff Pol, Dr.ir. A.J.H. Janssen, Prof.dr.ir. G. Lettinga, Prof.dr.ir. A.J.M. Stams gebruiker(s): ATOFINA-Rotterdam BV, Industriewater Eerbeek, NIOZ, PAQUES Bio Systems BV, Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 7.0 mj, 54.23 k1 inkomsten: 54.45 k1
WPC.5704
OTP
Highly sensitive sensing via functionalized covalently bound monolayers on silicon. A new generation of FET sensors and related devices. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s): Prof.dr. E.J.R. Sudhölter, Prof.dr.ir. P. Bergveld, Dr. A.T.M. Marcelis, Dr.ir. W. Olthuis, Dr. J.T. Zuilhof gebruiker(s): ASML, Agrotechnology & Food Innovations BV, HortiMax BV, Philips Research Laboratories, Priva Hortimation BV, Sentron Europe BV totale toewijzing: 6.0 mj, 99.83 k1
WLW.5726
OTP
Can fish become vegetarian - a study on replacing fishmeal by plant protein sources containing high levels of non starch polysaccharide (NSP) in fish diet
projectleider(s): Dr.ir. J.W. Schrama, Prof.dr. J.A.J. Verreth gebruiker(s): DSM Food Specialties, Nutreco Aquaculture Research Centre AS (Noorwegen) totale toewijzing: 4.5 mj, 64.33 k 1 inkomsten: 242.33 k 1
WPC.5740
OTP
Functionalized polydiacetylenes as building blocks in organized organic solar cells. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. E.J.R. Sudhölter, Dr. J.T. Zuilhof gebruiker(s): ECN, NOVEM, Shell Global Solutions, TNO Industrie totale toewijzing: 3.0 mj, 113.68 k 1
WPB.5769
OTP
Breeding for energy-efficient crops. A candidate-gene approach to establish enhanced sink growth and nutrient allocation in tomato at moderately low temperatures
projectleider(s):
Prof.dr. R.G.F. Visser, Dr. Th. Hendrix gebruiker(s): De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Nunhems Zaden BV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV, Seminis Vegetable Seeds totale toewijzing: 6.0 mj, 59.50 k 1 inkomsten: 25.00 k 1
WGC.5809
OTP
Detection and utilisation of (non-)Mendelian genes in commercial pig populations
projectleider(s):
Prof.dr.ir. J.A.M. van Arendonk, Dr.ir. H. Bovenhuis, Prof.dr. M.A.M. Groenen gebruiker(s): ID-Lelystad BV, Institute for Pig Genetics BV (IPG), Nutreco Holding NV totale toewijzing: 9.0 mj, 82.95 k1 inkomsten: 230.00 k1
WPB.5814
OTP
Tools for risk-analysis of pathogen spread in the vegetable industry. A comparison of organic and conventional production chains
projectleider(s):
Prof.dr. A.H.C. van Bruggen, Dr.ir. A.J. Termorshuizen gebruiker(s): Productschap Tuinbouw totale toewijzing: 7.0 mj, 177.53 k1 inkomsten: 90.00 k1
WLW.5828
OTP projectleider(s):
Measuring pressure head dynamics with osmotic tensiometers to improve irrigation practices
Dr.ir. G.H. de Rooij, Prof.dr.ir. R.A. Feddes, Dr.ir. K. Keizer, Prof.dr.ir. L.K. Koopal gebruiker(s): Alterra BV, ECO Ceramics BV, ENRIN, KELLER Meettechniek BV totale toewijzing: 8.4 mj, 220.19 k1 inkomsten: 103.30 k1
| eerder gehonoreerde projecten
WB C.5939
OTP
Application of the biological sulfur cycle under halo-alkaliphilic conditions for high pressure natural gas desulfurisation
| gebruikers
projectleider(s):
Prof.dr.ir. A.J.M. Stams, Dr.ir. A.J.H. Janssen, Prof.dr. J.G. Kuenen, Dr. G. Muyzer gebruiker(s): PAQUES Bio Systems BV, Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 11.3 mj, 122.00 k1 inkomsten: 163.00 k1
DCT.4010 Adviesbureau ir. J.G. Hageman BV, Akzo Nobel Coatings BV, Bouwdienst Rijkswaterstaat, Centraal Bureau voor Schimmelcultures, DSM Resins BV, DelftTech BV, ITM CV, Intron BV, KEMA Nederland BV, Mebin BV, Roelfstra Consultants BV, Shell SIEP BV, Sigma Coatings BV, Silidur Benelux NV, Spanbeton BV, Stork Veco BV, TNO Bouw, TNO
WPB.5989
Stress inducible gene expression and its impact on seed and plant performance
DIANA BV, VOBN
OTP DTC.5961 ASTRON, Agere Systems Nederland BV, Inspiro, Intersil projectleider(s):
gebruiker(s):
Dr. H.W.M. Hilhorst Bejo Zaden BV, De Kooi Zaadtechnologie, De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Nunhems Zaden BV, Plant Research International BV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV totale toewijzing: 9.0 mj, 178.80 k 1 inkomsten: 149.00 k 1
Netherlands BV, Ministerie van Defensie, National Semiconductor BV, Philips Research Laboratories, TNO-FEL, Telematica Instituut, Thales Nederland BV, Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, Vodafone Group
107
108
jaarverslag 2003
| Gehonoreerde projecten in 2003
HIERONDER STAAN DE GEGEVENS DIE U OP DE PROJECTPAGINA’S KUNT TEGENKOMEN
projectnummer
projectleider(s)
toewijzing
Het projectnummer, de laatste vier
Naam van de projectleider(s) en
De door STW aan dit project
cijfers vormen het volgnummer
mede-aanvrager(s).
toegekende subsidie (mensjaar en
waarop de projecten zijn gesorteerd.
kredieten). gebruikers
programma
Een lijst met de (afgekorte)
inkomsten
Hier staat vermeld in het kader van
namen van de gebruikers bij
Op dit project de totaal geregistreerde
welk programma het project werd
het project.
inkomsten (in k3 ). Dit zijn de recht-
uitgevoerd.
streeks bij STW ontvangen of door de Onder gebruikers wordt verstaan
instellingen zelf ontvangen
projecttitel
de bedrijven die deelnemen in de
inkomsten/bijdragen van derden en
De titel van het project, met eventueel
gebruikerscommissie en bedrijven
bijdragen ontvangen in natura.
daarachter de begeleidende stichting.
waar een overeenkomst mee is gesloten.
A_ universiteit van amsterdam
F_ F OM-instituten
R_ erasmus universiteit rotterdam
B_ parauniversitaire instituten
G_ rijksuniversiteit groningen
T_ universiteit twente
C_ centrum voor wiskunde en informatica
L_ universiteit leiden
U_ universiteit utrecht
D_ technische universiteit delft
M_universiteit maastricht
V_ vrije universiteit amsterdam
E_ technische universiteit eindhoven
N_ katholieke universiteit nijmegen
W_wageningen universiteit
| gehonoreerde projecten in 2003
| Instelling
B CB.6286
A _ universiteit van
VE N I projectleider(s):
Dune Stochastics in River Morphodynamics (short title: MORPHODUNAMICS)
Dr.ir. A. Blom
totale toewijzing:
135.20 k 1
amsterdam
Scheiding en karakterisering van complexe synthetische polymeren. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
APC.6058
OTP projectleider(s):
Prof.dr.ir. P.J. Schoenmakers
totale toewijzing:
OTP projectleider(s):
C _ centrum voor wiskunde en informatica
3.6 mj, 120.00 k 1
Improved gene expression switches
AKG.6177
| Instelling
Markov sequential point processes for image analysis and statistical physics
CWI.6156
Wtoe Prof.dr. B. Berkhout, Dr. A.T. Das
totale toewijzing:
6.0 mj, 42.42 k1
projectleider(s): Dr. M.N.M. van Lieshout gebruiker(s): Centre of Environmental Science, FOM-Instituut voor Atoom- en Molecuulfysica, ITC, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 2.0 mj, 10.60 k 1
| Instelling
| Instelling
B _ para universitaire
D _ technische universiteit
instituten
B B C.6035
OTP projectleider(s):
B FA.6165
OTP
delft
Exploring new uses of AChBP as model for ligand-gated ion channel research
Dr. T.K. Sixma, Prof.dr. A.B. Smit
totale toewijzing:
5.5 mj, 83.00 k1
Generation and validation of cytochrome P450 3A knockout and transgenic mice as tools for improved drug development and research
projectleider(s): Dr. A.H. Schinkel, Prof.dr. J.H. Beijnen, Prof.dr. J.H.M. Schellens, Dr. J.W. Smit gebruiker(s): Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 6.0 mj, 66.00 k 1 inkomsten: 10.00 k 1
DLR.5790
OTP
Multiscale Methods in Computational Mechanics
projectleider(s):
Prof.dr.ir. R. de Borst, Prof.dr.-ing. W. Ehlers, Dr.ir. J.M.R.J. Huyghe, Prof.dr.ir. F. van Keulen, Prof.dr.-ing. C. Miehe, Prof.dr.-ing. E. Ramm gebruiker(s): NLR totale toewijzing: 8.0 mj, 121.50 k 1 inkomsten: 10.00 k 1
DCB.5829
OTP
Het gedrag van zeer hogesterkte staalvezelbeton (B 150 - B 200) onder vermoeiingsbelasting
projectleider(s): Prof.dr.ir. J.C. Walraven, Dr.ir.drs. C.R. Braam, Dr.-ing.dr.rer.nat. G. Herold, Prof.dr.-ing. H.S. Müller totale toewijzing: 6.0 mj, 23.00 k 1
109
110
jaarverslag 2003
Vector Stefan models for the homogenization in aluminum alloys
DWI.5983
Wtoe
projectleider(s): Prof.dr.ir. P. Wesseling, Dr.ir. C. Vuik gebruiker(s): Corus Research Development and Technology, Ministerie van Defensie, Philips totale toewijzing: 3.0 mj, 6.50 k 1
Wide band Sparse Element array antennas (WiSE)
DTC.6000
OTP Prof.dr.ir. L.P. Ligthart, Prof.ir. P. van Genderen 10.0 mj, 237.00 k1 inkomsten: 434.00 k1
gebruiker(s):
totale toewijzing:
DCB.6037
OTP projectleider(s): totale toewijzing:
DET.6042
OTP
Large turbulence structures in separating shallow free-surface flows
Prof.dr.ir. G.S. Stelling, Dr.ir. W.S.J. Uijttewaal, Dr.ir. M. Zijlema 3.0 mj, 36.75 k1
Single-microphone enchancement of noisy speech signals
projectleider(s): inkomsten:
Dr.ir. R. Heusdens, Dr. J. Jensen 200.00 k1
DLR.6054
OTP
totale toewijzing:
3.0 mj, 59.00 k1
projectleider(s): Prof.dr.-ing. I.A. Hansen, Prof.dr. F.M. Dekking, Dr. B. Heidergott, Dr. L.E. Meester gebruiker(s): Arcadis Infra BV totale toewijzing: 7.5 mj, 55.00 k1 inkomsten: 40.00 k 1
Transport of suspended particles with gravitational settling in turbulent horizontal channel flow
DSF.6103
projectleider(s):
Prof.dr.ir. M.J.L. van Tooren, Prof.dr.ir. R. de Borst gebruiker(s): Airbus UK (Groot Brittannië), Fokker Aerostructures BV, Joint Radar Sensors, NIMR College, NLR, Software Benelux BV totale toewijzing: 7.8 mj, 53.25 k1
DIT.6071
Connecting 3D scanning to industrial design
OTP projectleider(s):
projectleider(s):
Prof.dr. R.F. Mudde, Prof.dr.ir. F.T.M. Nieuwstadt, Dr. L. Portela, Prof.dr.ir. G.S. Stelling, Dr.ir. W.S.J. Uijttewaal, Dr.ir. R.E. Uittenbogaard gebruiker(s): KIWA NV, WL - Delft Hydraulics, Witteveen en Bos totale toewijzing: 6.0 mj, 91.00 k1 inkomsten: 90.00 k1
GMS projectleider(s):
Prof.dr. D.J.E.M. Roekaerts 3.0 mj, 40.00 k1 inkomsten: 72.00 k1
totale toewijzing:
2.0 mj, 16.00 k 1
gebruiker(s):
TNO-TPD
totale toewijzing:
RF and microwave ferromagnetic and ferroelectric film devices
DTC.6139
OTP projectleider(s):
Prof.dr. J.N. Burghartz, Dr.ir. B. Rejaei 55.40 k1
totale toewijzing:
7.0 mj,
inkomsten:
DPC.6168
BT projectleider(s):
DPC.6172
OTP Dr. J.S.M. Vergeest
Modelling of turbulent spray combustion
DSF.6105
198.00 k1
Parametric modelling and meshless discretisation methods for knowledge based engineering applications
Modelling and analysis of operations in railway networks: the influence of stochasticity
OTP
GMS
projectleider(s):
Thales
DWV.6072
µTAS at UTas - bezoek aan de Universiteit van Tasmanie, Hobart, Australië
Dr. R.M. Guijt-Van Duijn
totale toewijzing:
25.00 k1
Thermomechanical and metallurgical aspects of magnesium extrusion
projectleider(s): Dr.ir. J. Duszczyk, Prof.ir. L. Katgerman gebruiker(s): ADEX BV, Mifa Aluminium BV, R SP Products BV totale toewijzing: 6.0 mj, 36.00 k 1 inkomsten: 215.00 k 1
111
| gehonoreerde projecten in 2003
Measurement and computation of sound generated by turbulent flows
DSF.6181
VI D I projectleider(s):
OTP totale toewijzing:
Dr.ir. B.J. Boersma
DWV.6188
projectleider(s):
405.60 k 1
K.A.A. Makinwa M.Sc., Prof.dr.ir. J.H. Huijsing 3.8 mj, 125.00 k 1
Multi-agent control of large scale hybrid systems
VI D I projectleider(s):
Dr.ir. B. de Schutter
totale toewijzing:
VI D I projectleider(s):
Locating energy levels of lanthanide ions in inorganic ionic compounds
DTF.6236
projectleider(s):
404.75 k 1
Adaptive optics for human vision
Dr. P. Dorenbos
DOE.6238
VI D I
DLR.6193
totale toewijzing:
OTP
DOE.6190
projectleider(s):
Low-offset CMOS amplifiers
DCS.6235
Wtoe Dr.ir. G. Vdovin
totale toewijzing:
totale toewijzing:
5.0 mj, 147.00 k 1
Rigorous modelling of reading and writing in optical recording
projectleider(s): Prof.dr. H.P. Urbach, Prof.dr.ir. P. Wesseling gebruiker(s): Philips Research Laboratories totale toewijzing: 6.0 mj inkomsten: 190.00 k 1
405.40 k 1
Simulation of environmentally assisted failure of metals
Dr. M.A. Gutiérrez
totale toewijzing:
Freeform shape techniques for improved product design
DIT.6240
OTP projectleider(s):
405.60 k 1
Dr. J.S.M. Vergeest, Dr. W.F. Bronsvoort
totale toewijzing:
6.0 mj,
80.80 k 1
DM F.6195
VI D I projectleider(s):
Ferromagnetic and ferroelectric materials for monolithic RF/microwave technology
Dr. Y. Zhuang
totale toewijzing:
Integrated experimental/computational study to the dynamic behaviour of concrete
DCT.6262
OTP projectleider(s):
405.06 k 1
Dr.ir. L.J. Sluys, Prof.dr.ir. K. van Breugel, Dr.ir. J. Weerheijm 8.1 mj, 74.00 k 1 inkomsten: 120.00 k 1
totale toewijzing:
DLR.6198
VI D I projectleider(s):
Development and application of full-field optical techniques for unsteady/turbulent supersonic flow diagnostics
Dr. F. Scarano
totale toewijzing:
405.60 k 1
inkomsten:
61.00 k 1
DCB.6267
Stability of offshore risers conveying fluid
OTP projectleider(s):
DSc.PhD
Prof.dr.ir. J. Blaauwendraad, Prof.dr.ir. J.A. Battjes, A.V. Metrikine 1.8 mj, 151.00 k 1
totale toewijzing:
112
jaarverslag 2003
Nucleation and growth kinetics of individual grains during solid-state phase transformations
DPC.6278
VE N I
VE N I
projectleider(s):
Ir. S.E. Offerman
totale toewijzing:
projectleider(s):
Dr.ir. E.J.M. Hensen gebruiker(s): AB B Lummus Global Inc. (Verenigde Staten van Amerika), Dow Benelux B.V., SABIC Euro Petrochemicals, Shell International Oil Products BV totale toewijzing: 134.52 k1
135.20 k1
Variational multiscale models of turbulent environmental flows
DCB.6283
VE N I Dr. G.N. Wells
totale toewijzing:
projectleider(s):
135.20 k1
Stoffels
Wave propagation in complex media, with applications in reservoir characterisation and time-lapse seismic monitoring
DAR.6293
VE N I projectleider(s):
Dr. J. Spetzler
BT projectleider(s):
totale toewijzing:
Ir. M. Hajian, Dr.ir. M.H.A.J. Herben
totale toewijzing:
OTP Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund, Dr.ir. J.A. Hegt 6.0 mj, 186.60 k1
12.00 k1
Multi-asset options in computational finance; combining early exercise and high dimensional partial differential equations
Wtoe projectleider(s):
Dr.ir. C.W. Oosterlee, Dr. J.A.M. van der Weide, Prof.dr.ir. P. 3.0 mj, 15.00 k1
totale toewijzing:
| Instelling
technische universiteit eindhoven
Mixed-signal SoC platform
ECS.6098
OTP projectleider(s):
Dr.ir. W.M.M. Kessels, Dr. R.A.H. Engeln, Prof.dr.ir. M.C.M. van 6.0 mj, 272.00 k1 inkomsten: 25.00 k1
totale toewijzing:
ECB.6211
OTP projectleider(s):
62.00 k1
totale toewijzing:
Plasma-assisted atomic layer deposition for processing at the nano-scale
E M M.6174
de Sanden
DWI.6322
Dr. J.A.M. van der Mullen, Prof.dr.ir. G.M.W. Kroesen, Dr.ir. W.W. 8.0 mj, 210.00 k 1 inkomsten: 87.00 k1
totale toewijzing:
projectleider(s):
135.20 k1
Development of improved Channel Simulators for Mobile Radio Channels
DTC.6316
E_
Transport phenomena in high-pressure plasmas of complex chemical composition; numerical simulations and experimental validation
ETF.6093
OTP
projectleider(s):
Wesseling
Towards a new energy-efficient catalytic process for the production of lower olefins from paraffin feedstock
E PC.6045
The application of calcium silicate elements in infilled stability frames
Prof.ir. D.R.W. Martens, Ir. A.Th. Vermeltfoort 54.72 k1
totale toewijzing:
4.2 mj,
inkomsten:
E FB.6233
VI CI projectleider(s):
Mechanical control of tissue formation and remodelling
Dr. C.V.C. Bouten
totale toewijzing:
845.00 k1
113
| gehonoreerde projecten in 2003
Dispersion of micro-organisms in geophysical turbulence
ESF.6239
VI CI projectleider(s):
Dr. H.J.H. Clercx
totale toewijzing:
845.00 k 1
| Instelling
G _ rijksuniversiteit groningen
Exploring the compositional freedom in space and chemistry of microwave induced plasmas; An object oriented approach
ETF.6265
OTP projectleider(s):
Dr. J.A.M. van der Mullen, Prof.dr.ir. G.M.W. Kroesen, Dr.ir. E.M. van Veldhuizen totale toewijzing: 8.0 mj, 114.00 k 1 inkomsten: 122.00 k 1
Kinetic-fluid transitions in plasma sources; Grand modelling of novel applications
ESF.6284
VE N I projectleider(s):
Dr.ir. J. van Dijk
EWE.6285
VE N I projectleider(s):
E PC.6289
VE N I projectleider(s):
totale toewijzing:
135.20 k 1
New combustion concepts for ultra-(c)lean engines
Dr.ir. J.A. van Oijen
totale toewijzing:
Dr. M. Creatore
totale toewijzing:
OTP projectleider(s):
totale toewijzing:
6.0 mj, 98.00 k 1
inkomsten:
Profiling of Soluble and Membrane-Bound Metalloproteases: A Targeted Proteomics Approach. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
G PC.6150
OTP projectleider(s):
Prof.dr. R. Bischoff
totale toewijzing:
6.0 mj, 143.00 k 1
| Instelling
L_
135.20 k 1
Prof.dr. J. Korf
105.00 k 1
135.20 k 1
Plasmas for polymer technology: Exploring the plasma-polymer surface interactions by means of in situ and real time diagnostics
Development of a device for the fast analysis of a high number of biofluids samples containing hormones bound to proteins
G PG.6038
LAF.6040
OTP projectleider(s):
universiteit leiden
Investigating semiconducting polymer devices by high-field electron paramagnetic resonance and electron nuclear double resonance techniques Dr. E.J.J. Groenen, Prof.dr. J. Schmidt
totale toewijzing:
2.0 mj,
279.00 k 1
E PC.6359
OTP projectleider(s): totale toewijzing:
Microstructured reaction architectures for advanced chemicals synthesis (MiRAACS)
Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Dr. M.H.J.M. de Croon, Dr. E.V. Rebrov 6.5 mj, 317.00 k 1 inkomsten: 125.00 k 1
LE B.6094
OTP projectleider(s): totale toewijzing:
Development of ladybird beetles for improved biocontrol of aphid infestations
Prof.dr. P.M. Brakefield, Dr. P.W. de Jong 6.0 mj, 64.60 k 1 inkomsten: 10.00 k 1
gebruiker(s):
Koppert BV
114
jaarverslag 2003
Novel strategies to improve skin barrier function and repair
LGT.6117
OTP
OTP
projectleider(s): gebruiker(s):
N PG.5898
Prof.dr. J.A. Bouwstra, Prof.dr.ir. W.E. Hennink, Dr. M. Ponec Uniqema Limited totale toewijzing: 9.0 mj, 88.00 k 1 inkomsten: 64.00 k1
Autonomous Virtual Robots for Image Exploration Application to contour and fiber tracking in medical images
LN N.6122
N NT projectleider(s):
Systems BV
Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber gebruiker(s): Medis Medical Imaging 4.5 mj, 6.00 k1 inkomsten: 19.00 k1
projectleider(s):
Prof.dr. W.J. van Venrooij, Dr. J.W. Drijfhout, Dr. B.O. Roep Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Euro-Diagnostica BV, R IVM, Universitair Medisch Centrum St. Radboud totale toewijzing: 5.0 mj, 124.50 k1 gebruiker(s):
Visit from prof. S. Bhattacharyya to Leiden University and a visit from prof. E. Deprettere to the University of Maryland
BT
VE N I projectleider(s):
Dr. J. van den Dolder
Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere
totale toewijzing:
22.00 k1
N KG.6099
OTP projectleider(s):
84.00 k 1
totale toewijzing:
135.20 k1
M _ universiteit maastricht Identification and evaluation of poly(ADP-ribose) polymerase-1 inhibitors in foods
MVV.6041
OTP projectleider(s):
Dr. G.J. Hageman, Prof.dr. A. B ast, Prof. E.F.M. Wouters Numico Research BV totale toewijzing: 9.0 mj, 65.50 k1 inkomsten:
A tissue engineering approach to the regeneration of periodontal tissues
Prof.dr. J.A. Jansen, Dr. A.L.J.J. Bronckers 20.00 k1
totale toewijzing:
7.5 mj,
inkomsten:
NGT.6154
| Instelling
gebruiker(s):
Optimalization of engineered bone constructs by cell selection, cell loading and cell culture
NGT.6052
totale toewijzing:
LES.6356
projectleider(s):
De ontwikkeling van een diagnostische test voor diabetes type 1 gebaseerd op gemodificeerde peptiden. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
OTP
Novel methodologies for functional Magnetic Resonance Imaging incorporating multiple refocusing pulses and parallel data acquisition
projectleider(s): Prof.dr. D.G. Norris gebruiker(s): Leids Universitair Medisch Centrum, Philips Medical Systems Nederland BV, Siemens Nederland NV totale toewijzing: 3.0 mj, 190.95 k 1 inkomsten: 8.00 k 1
NGT.6205
Simon Stevin onderzoek: New bone
STEVI projectleider(s):
Prof.dr. J.A. Jansen
totale toewijzing:
6.0 mj, 169.00 k1
25.00 k1
| Instelling
N _ katholieke universiteit nijmegen
N FC.6216
OTP projectleider(s):
Structure determination of (pseudo)polymorphic pharmaceuticals by pattern recognition and global optimization techniques
Dr. R. de Gelder, Prof.dr. A.W. Gal gebruiker(s): Bruker Nonius BV, Cambridge Crystallographic Data Cenre CCDC (Groot Brittannië), DSM Research BV, Diosynth BV, Organon NV, Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 3.0 mj, 202.24 k 1 inkomsten: 129.00 k 1
115
| gehonoreerde projecten in 2003
Instelling
TCS.6051
R _ erasmus universiteit
VE N I projectleider(s): Dr.ir. A.M. B azen gebruiker(s): Atos Origin Nederland BV, Enschede/SDU, KLPD-DNRI, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 134.86 k 1
rotterdam
R PG.6169
PI ON projectleider(s):
The hunt for the vulnerable atherosclerotic plaque an Intravascular Ultrasound based quest II. Restant PIONIERsubsidie
Prof.dr.ir. A.F.W. van der Steen
R PG.6294
totale toewijzing:
164.89 k 1
Biophysical stimuli for bone formation
VE N I projectleider(s):
TPC.6057
OTP projectleider(s):
TOE.6067
OTP Dr.ir. J.C. van der Linden
totale toewijzing:
135.20 k 1
projectleider(s): totale toewijzing:
R PG.6311
OTP
Rapid Epidemiological Typing of Microorganisms using Raman Spectroscopy
projectleider(s): Dr.ir. G.J. Puppels, Dr. T.C. Bakker Schut, Dr. A. van Belkum, Dr. H.Ph. Endtz MD, Dr. K. Maquelin totale toewijzing: 9.0 mj, 302.30 k1 inkomsten: 102.50 k 1
TPC.6030
OTP projectleider(s):
TPC.6079
OTP
toewijzing:
Water-gas-shift reaction in a catalytic membrane reactor for fuel-cell appication. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
Prof.dr.ir. L. Lefferts, Dr. N.E. Benes, Dr.ir. J.E. ten Elshof, Dr.ir. K. Keizer, Dr. J.G. van Ommen gebruiker(s): Engelhard De Meern BV, Membraneflow GmbH & Co KG (Duitsland), Shell Global Solutions International BV totale toewijzing: 9.0 mj, 165.50 k 1
Prof.dr.ir. L. Lefferts
totale toewijzing:
5.0 mj, 217.00 k 1
Broadband and wavelength selective modulators for optical communications based on electro-optic polymers
Prof.dr. A. Driessen, Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt, Dr. W. Verboom 7.8 mj, 152.70 k 1 inkomsten: 138.30 k 1
Enhanced properties of rubber blends through controlled distribution of ingredients by compatibilization with plasma-polymerized surface coatings
Prof.dr.ir. J.W.M. Noordermeer, Prof.dr.ir. W.J. van Ooij 9.0 mj, 150.00 k 1
OTP
universiteit twente
Fundamentals of a new class of oxidation processes based on thermal and photo-catalysis in basic zeolites
projectleider(s):
TTF.6101
| Instelling
T_
Towards Robust Fingerprint Recognition
totale
Innovative metal patterning using low-thermal-budget supersonic impact of neutrals: IMPULSION
projectleider(s):
Prof.dr.ir. B. Poelsema, Dr. E.S. Kooij gebruiker(s): Akzo Nobel Central Research BV, Philips Research (Groot Brittannië), Philips Research Laboratories, Universität Heidelberg (Duitsland) totale toewijzing: 5.0 mj, 238.00 k 1
TTF.6111
BT projectleider(s):
Electron beam source development; visit of Dr. S.V. Mitko
Dr. P.J.M. Peters
totale toewijzing:
24.23 k 1
PROF.DR. JOKE BOUWSTRA
“Wij willen de hoornlaag nabootsen” project: LGT.6117, LGN.4654 en LPG.5950
| LGT.6117
Hoe boots je in een crème de structuur van de hoornlaag
dopamine agonisten door de huid voert. Dat is een belang-
na? Naar het antwoord op die vraag is prof.dr. Joke
rijk middel voor de behandeling van de ziekte van
Bouwstra, verbonden aan het Leiden/Amsterdam Center for
Parkinson. Vooral de hoeveelheden die een Parkinson-
Drug Research (LACDR) van de Universiteit Leiden, op
patiënt binnenkrijgt, zijn van belang voor het effect van het
zoek. Met de ervaring op het gebied van de huid in Leiden
medicijn. Bij te hoge dosering hebben deze middelen heel
lijkt het een kwestie van tijd voor we het antwoord kennen.
vervelende bijwerkingen, bij een te lage dosering werkt het niet. Een nauwkeurig gereguleerde toediening aangepast
“De huid is gemaakt om zoveel mogelijk materiaal buiten
aan de behoefte van de patient is via de huid mogelijk.” In
het lichaam te houden. Het dient om het lichaam tegen
dit project werkt Bouwstra samen met het Twentse instituut
invloeden van buitenaf te beschermen. Bij de sectie Drug
MESA+ en wordt gewerkt aan een plaatje van ongeveer
Delivery Technology onderzoeken we juist mogelijkheden
zes bij zes millimeter met micronaalden. Deze naaldjes
om stoffen door de huid heen het lichaam in te krijgen. We
dringen door de hoornlaag heen en brengen het genees-
proberen zo geneesmiddelentoediening te ontwikkelen en
middel in de laag onder de hoornlaag, de epidermis. Dit
te optimaliseren. Daarbij gaat het niet alleen om genees-
betekent dat de naaldjes niet de dermis, waar bloedvaten
middelen die in het bloed opgenomen worden, maar ook
en zenuwen zich bevinden, raken. Hoewel het vermijden
om geneesmiddelen die in de huid werkzaam zijn. Dat kan
van irritatie van de huid nog een onderwerp van nadere
van belang zijn bij huidziekten, zoals bij psoriasis. Dat we
studie is, ziet het er naar uit dat pleisters gebruik makend
iets van de huid willen waar de huid niet voor gemaakt is,
van deze techniek binnen afzienbare tijd op de markt zul-
maakt het moeilijk”, zegt Bouwstra.
len komen. Vanaf dat moment kunnen moeders met kleine kinderen met veel minder angst en beven naar het consul-
In de jaren tachtig ontstond voor het eerst een brede
tatiebureau voor vaccinatie, want de inentingen kunnen zo
belangstelling voor allerlei technieken om met behulp van
pijnloos worden gegeven.
pleisters geneesmiddelen toe te dienen. Het bleek zoals zo vaak in onderzoek wat moeilijker te gaan dan in eerste instantie ingeschat. Geneesmiddeltransport door de huid
Biofilm
gaat slechts traag. Tegenwoordig beleeft toediening via de huid weer een opleving, temeer omdat allerlei nieuwe tech-
Het meest recente project dat door Bouwstra is gestart,
nieken ontwikkeld worden, waarbij de huidbarrière wordt
gaat om de ontwikkeling van een biofilm die niet van struc-
vermeden. Hiervoor bestaat veel belangstelling bij de
tuur verandert als het watergehalte verandert. Gelet op de
industrie.
patentgevoeligheid van het project wil ze er nog niet teveel over kwijt. “Na het aanbrengen van een traditionele crème verandert de structuur daarvan, omdat het water in de
Constante toevoer
crème verdampt. Wij willen nu een zalf, in vaktermen een biofilm, maken waarbij het watergehalte kan variëren zon-
“Het grote voordeel van toediening via de huid is de con-
der dat de structuur verandert. Die biofilm zou bruikbaar
stante toevoer van het geneesmiddel in de algemene
moeten zijn om het herstelmechanisme van de hoornlaag
bloedcirculatie in tegenstelling tot bijvoorbeeld toediening
te bevorderen. We doen dit project in samenwerking met
door middel van slikken”, zegt Bouwstra. “De bloedplas-
prof.dr. W. Hennink van de universiteit van Utrecht en
maspiegel blijft constant. In een van onze projecten, het
dr. M. Ponec die in Leiden bij de afdeling Dermatologie
MINA-project, zijn we bezig een pleister te ontwikkelen die
werkzaam is. Als het ons lukt, dan is dat niet alleen goed
117
118
| LGT.6117
jaarverslag 2003
nieuws voor de cosmetische industrie, maar opent het ook
Nieuwe projectaanvragen zijn in Leiden eigenlijk continu in
nieuwe mogelijkheden in bijvoorbeeld brandwondencentra.
de maak, zoals mag worden verwacht van een instelling die
Ook zou het dan mogelijk moeten zijn te vroeg geboren
wereldwijd vooroploopt in dit onderzoek.
baby’s bij wie de hoornlaag nog niet is volgroeid, beter te beschermen door ze met deze biofilm te behandelen. Zij zouden dan een betere bescherming tegen ziektekiemen hebben. Tenslotte zou ook deze biofilm gebruikt kunnen worden bij de toediening van geneesmiddelen” aldus Bouwstra. Bouwstra is enthousiast over de werkwijze bij STW. “Voor dit project zitten in onze gebruikerscommissie vertegenwoordigers van de cosmetische industrie en een tweetal dermatologen van de Erasmus Universiteit en de Universiteit Utrecht. Het is stimulerend om ervaringen in de gebruikerscommissie uit te wisselen en vanuit diverse disciplines nieuwe ideeën aangereikt te krijgen.”
Raakvlakken
De verschillende projecten die Bouwstra leidt hebben, met uitzondering van MINA, duidelijk raakvlakken. “In een project dat al drie jaar loopt, zijn we bezig met de nabootsing van de lipid organisatie in de hoornlaag. Dit project is ook in samenwerking met dr. Ponec. Een belangrijke vertegenwoordiger in de gebruikerscommissie voor dit project is Cosmoferm, de grootste producent van ceramiden in de wereld. Ceramiden zijn een belangrijk onderdeel van de hoornlaag lipiden. Daarom is deze producent zeer geïnteresseerd in ons onderzoek. Tegelijkertijd is het voor ons onderzoek een groot voordeel omdat wij over ceramides kunnen beschikken, waar geen enkele andere onderzoeksgroep toegang toe heeft. We gebruiken veel kennis uit dit project voor het nieuwe biofilm project. In het biofilm project krijgen we uiteraard met veel meer facetten van de huid te maken, wat het erg interessant maakt”, aldus Bouwstra.
119
| gehonoreerde projecten in 2003
TPC.6115
Optimal Saving Membrane Operation (OSMO)
TWO.6182
OTP
VD LW
projectleider(s):
projectleider(s):
Prof.dr.ir. B. Roffel, Dr.ir. B. Betlem, Prof.dr.ing. M. Wessling Aquacare Europe BV, Norit Membrane Technology B.V., Vitens Lab BV totale toewijzing: 10.5 mj, 75.00 k 1 inkomsten: 210.00 k 1
Van der Leeuwhoogleraar: Dr.ir. R. Akkerman
Dr.ir. R. Akkerman
totale toewijzing:
453.78 k 1
gebruiker(s):
TOE.6118
Senioronderzoeker Iskandar naar Universiteit Twente
BT projectleider(s):
OTP Prof.dr.ir. E.W.C. van Groesen
totale toewijzing:
projectleider(s):
24.80 k 1
toewijzing:
TGT.6146
Aids in Afrika: affordable HIV staging
Prof.dr. S.J.M.H. Hulscher, Dr.ir. C.M. Dohmen-Janssen 3.0 mj, 23.00 k 1
VI CI Prof.dr. J. Greve
totale toewijzing:
8.0 mj, 215.00 k 1
inkomsten:
projectleider(s):
totale
Roughness modelling for managing natural shallow water systems
TCB.6231
OTP projectleider(s):
Dynamic roughness in rivers during floods
TCB.6222
Prof.dr. S.J.M.H. Hulscher
totale toewijzing:
845.00 k 1
450.00 k 1
TSF.6157
OTP
Inverse-design and optimization methods for centrifugal pumps and fans
projectleider(s):
Prof.dr.ir. H.W.M. Hoeijmakers, Dr.ir. N.P. Kruyt gebruiker(s): Enrichment Technology Nederland B.V., Flowserve BV, I HC Holland NV, Johnson Pump Water BV totale toewijzing: 4.5 mj, 101.80 k 1 inkomsten: 49.90 k 1
TE L.6159
OTP projectleider(s):
High efficiency light emission out of silicon (HELIOS)
Dr. J. Holleman, Dr. A.Y. Kovalgin, Prof.dr. J. Schmitz 5.0 mj, 274.00 k 1 inkomsten: 35.00 k 1
TSF.6170
totale toewijzing:
The structure of unsteady 3D sheet cavitation
OTP projectleider(s):
Prof.dr.ir. H.W.M. Hoeijmakers, Prof.dr.-ing.habil. G.H. Schnerr, Prof.dr.ir. T.J.C. van Terwisga totale toewijzing: 8.0 mj, 160.00 k 1 inkomsten: 281.00 k 1
Optimization of Event-Based Hedging Strategies for Derivatives
TWI.6319
Wtoe projectleider(s):
11.00 k 1
Dr.ir. M.H. Vellekoop, Prof.dr. A. Bagchi 39.60 k 1
totale toewijzing:
3.0 mj,
inkomsten:
TPC.6347
OTP
Solvent impregnated resins (SIRs) for the recovery of low concentration polar organics (ethers & phenols) from water
projectleider(s):
Prof.dr.ir. A.B. de Haan, Prof.dr. E.J.R. Sudhölter, Dr. H. Zuilhof Akzo Nobel Chemicals BV, Akzo Nobel M P P Systems BV, Diosynth BV, INEOS Phenol GmbH & Co. KG (Duitsland), TNO-MEP, Vitens Watertechnologie totale toewijzing: 6.0 mj, 180.00 k 1 inkomsten: 57.00 k 1 gebruiker(s):
| Instelling
U _ universiteit utrecht
120
jaarverslag 2003
Radioactive microspheres for selective internal treatment of liver malignancies
UGT.6069
OTP
OTP
projectleider(s): Dr. A.D. van het Schip, Prof.dr.ir. W.E. Hennink, Prof.dr.ir. M.A. Viergever gebruiker(s): Amersham Health BV, Mallinckrodt Medical BV, Universiteit Utrecht Holding BV totale toewijzing: 13.0 mj, 56.35 k1 inkomsten: 140.00 k1
projectleider(s):
Polymeric micelles with transient stability: a novel and highly versatile drug delivery concept. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
U FA.6110
OTP projectleider(s):
Dr. C.F. van Nostrum, Prof.dr.ir. W.E. Hennink gebruiker(s): OctoPlus BV, PhotoBioChem NV, Vrije Universiteit Medisch Centrum, Yamanouchi Europe BV totale toewijzing: 9.0 mj, 79.80 k1 inkomsten: 75.00 k1
U N N.6126
N NT projectleider(s):
Computer-aided detection and characterization of interstitial lung disease
Dr. B. van Ginneken, Dr.ir. R.P.W. Duin
totale toewijzing:
5.5 mj,
73.00 k1
OTP projectleider(s):
Evaluation of accurate integrated intensities in X-ray diffriction through profile prediction: extension of the EVAL14 principle. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
Dr. L.M.J. Kroon-Batenburg
U PC.6186
totale toewijzing:
| Instelling
V_
In-situ spectroscopy engineering
VE N I projectleider(s):
The long-lived positron emitters Zirconium-89 and Iodine-124 for imaging and quantification of tumor-seeking proteins and peptides by positron emission tomography
OTP projectleider(s):
Prof.dr. G.A.M.S. van Dongen, Dr. J.D.M. Herscheid, Dr. G.W.M. 6.0 mj, 77.00 k 1 inkomsten: 60.00 k1
totale toewijzing:
| Instelling
W _ wageningen universiteit
WE B.6084
OTP Dr.ir. T.A. Nijhuis
totale toewijzing:
405.60 k1
Integration of a radiotherapy accelerator with a 1.5T MRI system for daily radiotherapy treatment verification
Dr. B.W. Raaymakers
totale toewijzing:
135.20 k1
The role of ethylene production and perception, by both pathogen and plant, in the interaction of botrytis cinerea and tomato; perspectives for reducing post-harvest loss
projectleider(s): toewijzing:
UGT.6272
vrije universiteit amsterdam
VB C.6120
2.4 mj, 53.42 k1
VI D I projectleider(s):
Prof.dr. J.J. Kelly, Prof.dr. P.K. Larsen gebruiker(s): Philips Semiconductors, Umicore NV (België) totale toewijzing: 4.5 mj, 181.50 k 1 inkomsten: 52.50 k 1
Visser
U PC.6148
The wet etching of wide bandgap semiconductors for device applications
U PC.6317
Dr. J.A.L. van Kan gebruiker(s): Productschap Tuinbouw 6.0 mj, 44.00 k1 inkomsten: 273.00 k1
WPB.6095
BT projectleider(s):
Bezoek dr.ir. A. ten Have aan Instituto de Investigaciones Biológicas en Estación Experimental Agropecuaria de Balcare in Argentinie
Dr.ir. A. ten Have
totale toewijzing:
52.50 k1
totale
| gehonoreerde projecten in 2003
WGC.6212
OTP projectleider(s):
185.00 k 1
Functional genomic characterisation of non-host resistance to downy mildew species in lettuce and related plant species
Dr. W.H. Lindhout, Dr. M.J.W. Jeuken 198.00 k 1
totale toewijzing:
9.0 mj,
inkomsten:
WWI.6345
Modelling and control of flows
Wtoe projectleider(s): toewijzing:
Dr.ir. K.J. Keesman, Dr. H.J. Zwart 8.0 mj, 67.50 k 1 inkomsten: 22.50 k 1
gebruiker(s):
ATO BV
totale
121
122
jaarverslag 2003
| Beëindigde projecten in 2003
HIERONDER STAAN DE GEGEVENS DIE U OP DE PROJECTPAGINA’S KUNT TEGENKOMEN
projectnummer
projectleider(s)
toewijzing
Het projectnummer, de laatste vier
Naam van de projectleider(s) en
De door STW aan dit project
cijfers vormen het volgnummer
mede-aanvrager(s).
toegekende subsidie (mensjaar en
waarop de projecten zijn gesorteerd.
kredieten). gebruikers
programma
Een lijst met de (afgekorte)
inkomsten
Hier staat vermeld in het kader van
namen van de gebruikers bij
Op dit project de totaal geregistreerde
welk programma het project werd
het project.
inkomsten (in k3 ). Dit zijn de recht-
uitgevoerd.
streeks bij STW ontvangen of door Onder gebruikers wordt verstaan
de instellingen zelf ontvangen
projecttitel
de bedrijven die deelnemen in de
inkomsten/bijdragen van derden en
De titel van het project, met eventueel
gebruikerscommissie en bedrijven
bijdragen ontvangen in natura.
daarachter de begeleidende stichting.
waar een overeenkomst mee is gesloten.
A_ universiteit van amsterdam
F_ F OM-instituten
R_ erasmus universiteit rotterdam
B_ parauniversitaire instituten
G_ rijksuniversiteit groningen
T_ universiteit twente
C_ centrum voor wiskunde en informatica
L_ universiteit leiden
U_ universiteit utrecht
D_ technische universiteit delft
M_universiteit maastricht
V_ vrije universiteit amsterdam
E_ technische universiteit eindhoven
N_ katholieke universiteit nijmegen
W_wageningen universiteit
| beëindigde projecten in 2003
| Instelling
B B I.4161
A _ universiteit van
OTP
amsterdam
New materials for dental magnets
ANS.4403
projectleider(s): Dr. P.T. van der Saag, Dr. D. Zivkovic gebruiker(s): BioDetection Systems BV, Hubrecht Laboratorium, NOTOX, RIKZ totale toewijzing: 4.7 mj, 68.98 k 1
B DG.5387
PI ON
D PW
projectleider(s):
projectleider(s):
Dr. E. Brück, Prof.dr. F.R. de Boer, Prof.dr. K.H.J. Buschow DYNA Dental Engineering BV, Elephant Dental BV, Engelhard-Clal Drijfhout BV, Goudsmit Magnetic Supplies B.V., Shell SIEP BV totale toewijzing: 4.0 mj, 226.44 k 1 gebruiker(s):
Hydrodynamic chromatography in integrated micro-machined separation systems (‘HDC-chip’)
AAC.4556
OTP projectleider(s):
Multivariate statistical process control of batch processes in the chemical and food industry: from data to product and process information. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
OTP
projectleider(s): Prof.dr. A. Smilde, Prof.dr. P.D. Iedema gebruiker(s): Akzo Nobel Central Research BV, DSM Research BV, Shell International Chemicals BV, Shell Research and Technology Centre, Unilever Research totale toewijzing: 8.1 mj, 197.03 k 1 inkomsten: 88.49 k 1
The Application of Nitrile-Hydrolyzing Enzymes in the Synthesis of Enantiopure Functionalized Nitrogen-Heterocycles. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
AFC.5087
OTP projectleider(s):
Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes, Prof.dr. H. Hiemstra, Prof.dr. H.E. DSM Research BV, NV Organon totale toewijzing: Schoemaker 8.0 mj, 162.97 k 1 inkomsten: 90.76 k 1 gebruiker(s):
Development of ad libitum diets for group housed sows
Dr.ir. A.W. Jongbloed, Dr.ir. I. Enting gebruiker(s): Agrotechnology & Food Innovations BV, ID-Lelystad BV, Platform Biologica, Praktijkonderzoek Veehouderij, Sondag Voeders BV totale toewijzing: 2.0 mj, 28.76 k 1
| Instelling
C _ centrum voor wiskunde en informatica
Prof.dr.ir.ing. R. Tijssen, Prof.dr.ir. A. van den Berg, Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Dr.ir. R.E. Oosterbroek gebruiker(s): DSM Research BV, LC Packings, NV Organon, National Starch & Chemicals, Philips Research, Polymer Laboratories, Shell Research and Technology Centre, Unilever Research, Varian Chrompack International BV, Viscotek European Technical Center totale toewijzing: 9.7 mj, 333.95 k 1 inkomsten: 36.30 k 1
ACH.4777
Transgenic reporter fish as in vivo monitors of hormonal pollutants
Multiresolution image analysis and synthesis: from axiomatics to applications
CWI.4616
Wtoe projectleider(s):
Dr.ir. H.J.A.M. Heijmans gebruiker(s): CWI, Koninklijk Instituut voor de Marine, NLR, TNO-TM totale toewijzing: 7.0 mj, 19.83 k1 inkomsten: 0.50 k1
Development of a state-of-the-art NavierStokes solver for water flows around moving ships
CWI.4883
Wtoe projectleider(s):
Prof.dr.ir. B. Koren, Prof.dr. P.W. Hemker gebruiker(s): CWI, MARIN, Shell Research and Technology Centre, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 4.2 mj, 30.20 k 1
| Instelling
| Instelling
B _ para universitaire
D _ technische universiteit
instituten
delft
123
124
jaarverslag 2003
Machine diagnostics by neural networks
DTN.3584
DCT.4201
N NT
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
Dr.ir. R.P.W. Duin, Dr.ir. E.E.E. Frietman gebruiker(s): Bruel & Kjaer, Materieel Koninklijke Marine, GTI Industrial Services, Hewlett Packard Nederland BV, Landustrie Sneek BV, NAM, SKF Condition Monitoring, Shell Research and Technology Centre, Techno Fysica BV totale toewijzing: 10.6 mj, 144.76 k1 inkomsten: 11.34 k1
Integrated low-power low-voltage analog-to-digital converters
DE L.3605
OTP projectleider(s):
NV
Prof.dr.ir. J.H. Huijsing 4.5 mj, 68.59 k1
totale toewijzing:
DE L.3733
gebruiker(s): inkomsten:
Koninklijke Philips Electronics 58.05 k1
Micro-instrumentation system in silicon
Prof.dr.ir. K. van Breugel, Dr.ir. C. van der Veen, Prof.dr.ir. J.C. Walraven gebruiker(s): Bennenk Consultancy BV, Bouwdienst Rijkswaterstaat, Oranjewoud BV totale toewijzing: 7.5 mj, 58.99 k1 inkomsten: 45.46 k1
DE L.4203
projectleider(s):
Prof.dr.ir. M.K. Smit, Prof.dr.ir. J.J.M. Braat gebruiker(s): Ingenieursbureau Coenecoop BV, TNO-FEL, ThreeFive Photonics BV totale toewijzing: 4.7 mj, 472.84 k 1 inkomsten: 317.65 k 1
DTN.4323
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
DTN.3736
Silicon drift sensors
DLR.4329
OTP
projectleider(s): Prof.dr.ir. C.W.E. van Eijk, Prof.dr. C.I.M. Beenakker, Dr.ir. V.R. Bom, Dr.ir. R.W. Hollander, Prof.dr.ir. J.H. Huijsing, Ir. G.W. Lubking†, Prof.dr. P.M. Sarro, Ir. J. van Staalduinen gebruiker(s): Bruker Nonius BV, Philips Analytical BV totale toewijzing: 6.0 mj, 269.77 k1 inkomsten: 77.14 k1
projectleider(s):
OTP
High-definition projection display based on micromachined silicon structures
projectleider(s):
Prof.dr. P.J. French, Prof.dr. C.I.M. Beenakker, Prof.dr. P.M. Sarro Delft Electronic Products BV, MIVATEC Hard- und Software GmbH (Duitsland), Philips Components, Philips Research Laboratories, TNO-TPD totale toewijzing: 6.0 mj, 115.37 k 1 gebruiker(s):
DTN.4175
MAT
Colour-Plasma-Display-Panel Luminescent Materials
projectleider(s): Prof.dr.ir. C.W.E. van Eijk gebruiker(s): Philips Research Laboratories (Duitsland), Thomson Tubes Electroniques (Frankrijk) totale toewijzing: 7.7 mj, 81.23 k 1 inkomsten: 29.04 k 1
Design and manufacture of an interferometric system for measuring dynamic phase changes
Prof.dr.ir. J.J.M. Braat, Dr.ir. H. van Brug gebruiker(s): Corus Staal BV, DAF Trucks NV, Daimler Benz Aerospace Airbus GmbH (Duitsland), Dutch Space BV, Fokker Special Products BV, Industrial Automation Integrators, Liaison Office TU Delft, NLR, Philips Centre for Manufacturing Technology, Sendt, Shell Research and Technology Centre, Stork FDO BV, TNO-TPD, Urenco Nederland BV totale toewijzing: 4.5 mj, 118.56 k1
SENS
DE L.3945
An integrated multiwavelength Terabit receiver
OTP
PI ON Dr.ir. R.F. Wolffenbuttel gebruiker(s): ESBE Nanoscale Technology Services, Medtronic B akken Research Center BV, Melexis R&D Center (België), NMi Nederlands Meetinstituut, Océ-Technologies BV, Philips Centre for Manufacturing Technology, Thales Nederland BV, Xensor Integration BV totale toewijzing: 13.6 mj, 405.24 k 1
Het effect van wapening op scheurvorming ten gevolge van temperatuureffecten en autogene krimp in verhardend beton. Via CUR.
Stabiliteit van dunwandige schaalconstructies
Ir. T.J. van Baten, Prof.ir. A. Beukers gebruiker(s): Corus, Fokker Aerostructures BV, Kappa Packaging Development Centre BV, NLR, Rexroth Hydraudyne BV, Structural Laminates BV totale toewijzing: 4.5 mj, 378.65 k 1 inkomsten: 18.15 k 1
DST.4351
SENS
Microsystems for real-time monitoring of fermentation and cell culture processes (Biomass)
projectleider(s):
Prof.dr.ir. G.W.K. van Dedem, Prof.dr.ir. A. van den Berg, Dr.ir. J. Frank, Prof.dr. P.M. Sarro, Prof.dr. M.J. Vellekoop gebruiker(s): Akzo Nobel Diosynth BV, Antec Leyden BV, Applikon Dependable Instruments BV, DSM Food Specialties, Diosynth BV, Institute of Microtechnology, Unilever Research totale toewijzing: 20.5 mj, 511.18 k 1 inkomsten: 27.23 k1
DE L.4476
OTP projectleider(s):
Nulling obstructing electromagnetic interferers (noEMI)
Prof.dr.ir. A.J. van der Veen, Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere ASTRON, Adelante Technologies BV, Eonic BV, Ericsson EuroLab Netherlands BV, Thales Nederland BV totale toewijzing: 9.1 mj, 260.92 k1
gebruiker(s):
125
| beëindigde projecten in 2003
DTM.4507
Heat transfer from impinging jet arrays
OTP
OTP
projectleider(s): Prof.dr. K. Hanjalic, Dr. H.J.J. Jonker, Prof.dr.ir. Th.H. van der Meer, Dr. M.J. Tummers gebruiker(s): Corus Staal BV, Gemco Furnace, OPRA Optimal Radial Turbine BV, Rademaker BV, Rademaker Den Boer BV, SKF Engineering & Research Centre BV, TN O-TP D tot ale toewijzing: 9.0 mj, 178.79 k 1 inkomsten: 69.88 k 1
projectleider(s):
DCT.4520
Turbulent mixing in shallow water flows
Dr.ir. J. Duszczyk, Prof.ir. L. Katgerman gebruiker(s): Corus Staal BV, D. de Kat BV, ECN, Formatec Technical Ceramics BV, ITB Precisietechniek, PIM-Tech BV totale toewijzing: 7.0 mj, 157.69 k1 inkomsten: 63.53 k1
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
DE L.4540
Fast and reliable capacitive transducers
Prof.dr.ir. H.J. de Vriend, Dr.ir. Z.B. Wang, Dr.ir. J.C. Winterwerp DHV Milieu & Infrastructuur BV, N IOO-CE MO, ProSes, R IZA, TNO-NITG, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 4.3 mj, 19.97 k 1 gebruiker(s):
OTP
projectleider(s):
projectleider(s):
gebruiker(s):
25.41 k 1
DST.4545
OTP
Raney-type katalysatoren met voorspelbare eigenschappen
projectleider(s):
Prof.dr. H.W. Zandbergen, Prof.dr.ir. J.W. Geus, Prof.ir. L. Katgerman, Dr. P.J. Kooyman, Dr. A.D. van Langeveld, Prof.dr.ir. E.J. Mittemeijer, Prof.dr. J.A. Moulijn gebruiker(s): DSM Research BV, Engelhard De Meern BV, Max Planck (Duitsland) totale toewijzing: 8.0 mj, 522.65 k 1 inkomsten: 208.74 k 1
DTN.4758
Parametrische verwerking van radarsignalen
OTP
gebruiker(s):
projectleider(s): Prof.dr. J.A. Moulijn, Dr. A.D. van Langeveld gebruiker(s): Akzo Nobel Catalysts BV, Akzo Nobel Chemicals BV totale toewijzing: 6.0 mj, 258.66 k1 inkomsten: 220.00 k 1
High throughput electron lithography with the 'mapper' concept
94.39 k 1
DTC.5880
projectleider(s):
OTP
3.0 mj,
Prof.dr.ir. P. Kruit, Prof.dr.ir. J.J.M. Braat, Prof.dr. P.J. French Mapper Lithography BV totale toewijzing: 7.5 mj, 354.33 k 1 inkomsten:
projectleider(s):
The hydroprocessing catalyst extrudate as a chemical reactor with deactivation due to unwanted side reactions. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
totale toewijzing:
projectleider(s):
BT
DST.4767
Dr.ir. D. van Ormondt, Dr.ir. R. de Beer
DM M.5333
OTP Dr.ir. P.M.T. Broersen gebruiker(s): CHL Netherlands BV, HITT, Koninklijke Marine, Ministerie van Defensie, TNO-FEL, Thales Nederland BV totale toewijzing: 4.3 mj, 52.82 k 1
Nieuwe Strategie voor Acquisitie/Reconstructie van Dynamische MRI
DTN.4967
SENS Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer, Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund Bronkhorst High-Tech BV, Enraf BV, Océ-Technologies BV, SMARTEC BV, TDC Mechatronics, Technical University Darvenitza (Bulgarije) totale toewijzing: 5.3 mj, 137.36 k 1
Large-scale horizontal sediment segregation in estuaries and tidal lagoons
DCT.4895
OTP Prof.dr.ir. J.A. Battjes, Dr.ir. W.S.J. Uijttewaal gebruiker(s): RIKZ, Rijkswaterstaat, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 4.3 mj, 27.10 k 1
Novel tooling concept and process simulation for bulky powder injection moulded parts
DST.4823
DET.6002
Doppler-polarimetric radar observations of turbulence in heavy rain. Bezoek Prof. F. Yanovsky.
Dr.ir. H.W.J. Russchenberg
totale toewijzing:
Bezoek Prof.dr. A.G.R. Evans aan TU Delft, ITS
BT projectleider(s):
36.00 k 1
Prof.dr. P.J. French
totale toewijzing:
9.00 k 1
IR. PETER SOMERS EN PROF.DR.IR. JOSEPH BRAAT
“Shearografie is de meest robuuste interferometriemethode” project: DTN.4323
| DTN.4323
Je zou hem de meester van de shearografie kunnen
het opstellen van het STW-projectvoorstel. Ons doel was
noemen, ware het niet dat hij de term ‘shearing speckle
een meetinstrument te ontwikkelen waarmee je op basis
interferometry’ prefereert. Ir. Peter Somers, senior
van één opname uitspraken kunt doen over de conditie van
onderzoeker bij de vakgroep Optica van de Technische
een component en over verschillende soorten fouten.
Universiteit Delft, heeft de afgelopen vier jaar een meet-
Voor scheuren, losse plekken in lijmverbindingen en diver-
instrument ontwikkeld met behulp waarvan je fouten in
se andere soorten fouten en schade heb je verschillende
componenten kunt detecteren. Dat is op zich nog niet zo
meetmethoden, evenals voor de verschillende componen-
bijzonder. Heel veel eigenschappen van het apparaat, zoals
ten van een vliegtuig. Als je voor alles verschillende typen
de snelheid en de nauwkeurigheid waarmee de metingen
controles moet uitvoeren, die vaak ook nog tijdrovend zijn,
worden verricht, maken het echter wel bijzonder.
moet je een vliegtuig lang aan de grond houden. Dat is te kostbaar. Zo kostbaar zelfs dat bij sommige kritische
“We hebben een ‘shearing speckle interferometer’
of moeilijk toegankelijke onderdelen de ontwerper ervoor
ontwikkeld”, legt Somers uit, “waarmee faseverdelingen
kiest helemaal geen controles voor te schrijven, maar
kunnen worden gemeten. We wilden een systeem dat goed
onderdelen in hun geheel te laten vervangen ruim voordat
transportabel, snel inzetbaar en eenvoudig te bedienen
zij aan hun maximum aantal vlieguren zitten. Er is dan ook
is. Bovendien moest het kunnen functioneren onder niet-
behoefte aan methodes die snel kunnen detecteren of een
ideale omstandigheden. We hebben voor een toepassing
onderdeel geen ontoelaatbare schade bevat.”
bijvoorbeeld inspecties van onderdelen van vliegtuigen voor ogen. Dergelijke inspecties worden uitgevoerd in
Voor de leek ziet de proefopstelling van de shearing
een hangar en niet in een laboratorium.”
speckle interferometer er eigenlijk vrij simpel uit. Het te meten object wordt verlicht door een bundel laserlicht.
“Voor 1996 werkte ik bij Fokker. Daar deed ik veel onder-
De camera maakt twee fasegestapte opnamen van het
zoek naar inspectiemethoden voor het testen van onder-
object, direct voor- en direct nadat het met een lamp iets
delen van vliegtuigen. Met gevoelige apparatuur kun je
verwarmd is. De verwarming zorgt voor uitzetting van het
bijvoorbeeld scheurtjes rond klinknagels waarnemen in
object, op zwakke plekken wat meer dan elders, waardoor
de romphuid van een vliegtuig. Kleine scheurtjes hoeven
deze zichtbaar kunnen worden gemaakt. De fasegestapte
geen gevaar op te leveren, maar door snelle scheurgroei
spikkelpatronen komen elk op een camerahelft, waarna
van een groot aantal kleine scheurtjes bij een reeks
ze worden verwerkt tot het eindresultaat. Somers heeft
klinknagels kan er plotseling een grote scheur ontstaan
veel aandacht besteed aan de verbetering van de methodes
waardoor in het ergste geval het vliegtuig kan neerstorten.
voor uitlijning van beide fasegestapte beelden. Het
Een bijna-ramp zoals met het Aloha vliegtuig in 1988,
resultaat is een semi-geautomatiseerd uitlijnsysteem op
waarbij een derde deel van de bovenkant van de romp
basis van een door piëzo-elementen bestuurde spiegel.
eraf vloog, was het gevolg van zulke scheurtjes.”
De gebruiker kan met een minimale inspanning volstaan. Voor zijn specifieke manier van uitlijnen, in het bijzonder voor de inrichting en werkwijze, heeft Somers een patent-
Semi-geautomatiseerd uitlijnsysteem
Enige tijd nadat Fokker failliet ging, kon Somers zijn werk voortzetten aan de Technische Universiteit Delft. “Wij werkten bij Fokker al vaak samen en waren betrokken bij
aanvraag ingediend.
127
128
jaarverslag 2003
| DTN.4323
Zo sober mogelijk
waarbij de begin- en eindtoestand van het object worden vergeleken. Ook zijn twee concepten ontwikkeld
Optische methoden zijn aantrekkelijk omdat ze snel een
waarmee verstoringen kunnen worden onderdrukt en
indruk kunnen geven van de toestand van een bepaald
kwaliteitsverbetering mogelijk wordt. Voor beide is een
onderdeel. Ze zijn in staat verplaatsingen te meten in
gecombineerde octrooiaanvraag ingediend.
de orde van enkele nanometers, maar ze zijn ook zeer gevoelig voor trillingen en kleine temperatuurafhankelijke veranderingen in het apparaat. Daarom moet dat zo
Toepassingen
stabiel en zo eenvoudig mogelijk zijn opgebouwd. Ook omwille van de kosten heeft Somers zijn apparaat zo
Of het apparaat in productie genomen gaat worden, is
sober mogelijk gehouden. “Exotische materialen, inge-
nog niet duidelijk. Somers: “Daarvoor moet je een bedrijf
wikkelde coatings, hij heeft het allemaal achterwege
vinden dat zich gaat inzetten om de methode te laten
gelaten. In plaats van met vier kanalen en twee camera’s
certificeren door luchtvaartautoriteiten. TNO-TPD heeft
heeft hij een apparaat ontwikkeld met twee kanalen en
belangstelling om het instrument te gaan gebruiken.
één camera. Daarmee heeft hij wellicht iets aan kwaliteit
Verder is het instrument op diverse commerciële tentoon-
moeten inboeten, maar heeft hij het apparaat meer
stellingen gedemonstreerd. Het is een lange weg voor
stabiliteit en meer robuustheid gegeven. En die zijn
we werkelijk van een commerciële toepassing kunnen
noodzakelijk om in een hangar te kunnen werken”, prijst
spreken. Hoe mooi het ook voor het project zou zijn als
projectleider Joseph Braat ‘zijn’ onderzoeker, van wie hij
dit ooit lukt, dat is toch vooral een zaak voor het bedrijfs-
meent dat hij op dit onderzoek relatief eenvoudig zou
leven.”
kunnen promoveren. Inmiddels zijn al wel drie meetsessies dankzij leden “Mede met het oog op de toepasbaarheid heb ik voor het
van de gebruikerscommissie gehouden. Bij het Franse
apparaat uitsluitend componenten gebruikt die gewoon
Dassault, Koninklijke Shell (zelf lid) en via Sendt bij
in de handel verkrijgbaar zijn”, zegt Somers. “Verder moet
de Koninklijke Luchtmacht. Bij Dassault betrof het een
het een praktisch instrument zijn. Je kunt met behulp van
meting aan een deel van een rompvoorstuk van een
holografie dezelfde en misschien nog wel betere resultaten
Airbus, bij Shell ging het om kunststof en roestvrij stalen
bereiken, maar met holografie ben je beperkt tot labora-
pijpelementen en bij de luchtmacht is de ommanteling
toriumsituaties. Zo trillingsgevoelig zijn die methoden.
van een F16 motor en een staartrotor van een Apache
Met mijn apparaat kun je zo de hangar binnenwandelen en
helikopter gemeten. Bij deze toepassingen werd nog eens
de metingen verrichten. Shearografie is de meest robuuste
duidelijk bevestigd dat het slagen van een toepassing
interferometriemethode.”
in de eerste plaats afhankelijk is van de mogelijkheid het proefstuk dusdanig te vervormen dat het verdachte
Voor een storingsvrije werking onder moeilijke omstandig-
gebied lokaal meer vervormt dan de omgeving.
heden zijn concepten ontwikkeld die dat mogelijk maken. Zo is ‘temporal phase unwrapping’ toegepast. Dit is
Andere toepassingen van het apparaat zijn ook zeer
een methode die het mogelijk maakt grote veranderingen
goed denkbaar. Braat: “Bij fresco’s kun je vaststellen
te meten door de meting op te splitsen over een groot
op welk plekken zij loszitten door er met dit apparaat
aantal kleine intervallen en het resultaat te sommeren.
opnamen van te maken. Bij civiele betonconstructies
Dit in tegenstelling tot de traditionele verwerkingsmethode
kun je de vervorming bij belasting meten en scheuren
| DTN.4323
detecteren. En het is heel goed mogelijk hetzelfde op microscopische schaal te doen. In sommige chips zitten bewegende elementen. Het gedrag daarvan kun je in kaart brengen met behulp van deze methode en daarmee een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van dergelijke geavanceerde chips.”
129
130
jaarverslag 2003
| Instelling
EWO.5149
E_
VD LW
EWT.3723
OTP
technische universiteit eindhoven
Modelling and specifications for an improved helmet design
projectleider(s):
Dr.ir. A.A.H.J. Sauren, Prof.dr.ir. D.H. van Campen, Prof.dr.ir. J.S.H.M. Wismans gebruiker(s): AIT/FIA (België), Arai Helmet (Europe) BV, Biokinetics and Associates Ltd. (Canada), R DW, SWOV, TNO-WT totale toewijzing: 9.8 mj, 174.93 k 1 inkomsten: 4.54 k 1
EST.4364
projectleider(s):
Steinbuch, Van der Leeuw hoogleraar
Prof.dr.ir. M. Steinbuch
totale toewijzing:
453.78 k1
Bezoek van dr.ir. R.I. Leine aan prof.dr. C. Glocker in Zürich
EWO.5928
BT projectleider(s):
Dr.ir. R.I. Leine
totale toewijzing:
10.60 k 1
inkomsten:
0.50 k 1
Low temperature NH 3 oxidation processes to N 2
| Instelling
PR ONW
F_
projectleider(s):
FOM-instituten
Prof.dr.ir. J.C. Schouten, Dr.ir. B.F.M. Kuster, Dr.ir. K.J. Ptasinski, Prof.dr. R.A. van Santen, Prof.dr. J.A.R. van Veen gebruiker(s): DSM Research BV, KEMA Nederland BV, Norsk Hydro ASA (Noorwegen), Norsk Hydro Agri R&D (Noorwegen), Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 8.0 mj, 130.24 k1 inkomsten: 2.27 k1
ETF.4449
OTP
De applicatieverbreding van een modulair plasma-simulatiemodel; Modelberekeningen aan plasma-dynamiek getoetst met TL metingen
projectleider(s):
Dr. J.A.M. van der Mullen, Prof.dr.ir. D.C. Schram gebruiker(s): Berson UV-Techniek BV, Philips Lighting BV, RWTH Aachen (Duitsland) totale toewijzing: 5.6 mj inkomsten: 68.07 k 1
EWI.4536
projectleider(s):
der Wiel TNO-TPD
Ir. J. Verhoeven, Dr. J.I.M. Botman, Dr. A. Tip, Prof.dr. M.J. van PANalytical B.V., Philips Research Laboratories, SRON, totale toewijzing: 8.0 mj, 215.55 k 1 inkomsten: 45.38 k 1
gebruiker(s):
| Instelling
projectleider(s):
Prof.dr.ir. H.C.A. van Tilborg, Dr.ir. L.A.M. Schoenmakers gebruiker(s): AIVD-N BV, De Nederlandsche Bank NV, Interpay, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, Nationaal Chipcard Platform, Philips Semiconductors, VP Crypto & Embedded Security SafeNet BV totale toewijzing: 8.0 mj, 25.41 k 1
OTP
OTP
Strong authentication methods
Wtoe
E E L.4643
An electron-accelerator-based table-top soft X-ray source
FAM.4888
Applications of the context-tree weighting method
projectleider(s): Dr.ir. F.M.J. Willems, Dr.ir. Tj.J. Tjalkens gebruiker(s): Katholieke Universiteit Leuven (België), Philips Research Laboratories, TNO Telecom totale toewijzing: 4.0 mj, 54.45 k 1
G _ rijksuniversiteit groningen
G B I.4001
OTP projectleider(s):
Delivery of drugs and macromolecules into cells. Development and applications of synthetic amphiphiles as carrier systems. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
Prof.dr. J.B.F.N. Engberts, Prof.dr. D. Hoekstra gebruiker(s): Pharmachemie BV, Solvay Pharmaceuticals BV, Yamanouchi Europe BV totale toewijzing: 11.0 mj, 100.81 k 1
| beëindigde projecten in 2003
Penicillin production by Penicillium Chrysogenum: role of the microbody membrane in the penicillin biosynthetic pathway
G B I.4013
OTP projectleider(s):
Konings toewijzing:
Prof.dr. M. Veenhuis, Prof.dr. A.J.M. Driessen, Prof.dr. W.N. DSM Anti-Infectives, DSM Bakery Ingredients totale 15.0 mj, 146.51 k 1 inkomsten: 81.68 k 1 gebruiker(s):
Molecular cloning and characterization of the Tm-2-2 tobamovirus resistance gene from tomato (Lycopersicon esculentum)
G B I.4334
GWSTW projectleider(s): totale toewijzing:
Prof.dr. J. Hille gebruiker(s): Syngenta Seeds AG (Zwitserland) 7.4 mj, 103.24 k 1 inkomsten: 63.07 k 1
GWN.4561
MAT
Ultra-soft magnetic films for high-frequency inductors
projectleider(s):
Prof.dr. D.O. Boerma, Prof.dr. J.Th.M. De Hosson, Prof.dr. L. Niesen, Prof.dr. A. van Veen gebruiker(s): Hauzer Techno Coating BV, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 11.4 mj, 185.83 k 1 inkomsten: 18.15 k 1
GG N.4680
SENS
Intravenous biosensor systems for the continuous biochemical monitoring of heart or brain damage
projectleider(s):
Prof.dr. J. Korf, Dr. J.F.C. Glatz, Prof.dr. J.H.A. de Keyser AZ Maastricht, Applikon Dependable Instruments BV, Hycult Biotechnology, Medtronic Bakken Research Center BV totale toewijzing: 9.5 mj, 90.76 k 1 gebruiker(s):
Sexual PCR for in vitro evolution of beta-lactam acylases
G B I.4707
OTP projectleider(s):
Prof.dr. W.J. Quax gebruiker(s): DSM Bakery Ingredients, DSM Research BV totale toewijzing: 8.0 mj, 136.59 k 1 inkomsten: 18.05 k 1
| Instelling
L_
universiteit leiden
LB I.2822
OTP
Biomarkers for toxicity during chronic or acute exposure. The urinary excretion of degradation products of cellular macromolecules as markers for cytotoxicity
projectleider(s): Dr. J.H.N. Meerman, Prof.dr. A. Bast, Dr. J.N.M. Commandeur, Prof.dr. G.J. Mulder, Prof.dr. N.P.E. Vermeulen gebruiker(s): Unilever Research totale toewijzing: 12.6 mj, 148.39 k 1 inkomsten: 64.44 k 1
LG N.4508
OTP
Landmark detection in cardiovascular images using neural networks
projectleider(s):
Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber gebruiker(s): Leids Universitair Medisch Centrum, Medis Medical Imaging Systems BV totale toewijzing: 4.2 mj, 11.24 k 1 inkomsten: 22.00 k 1
LWN.4527
OTP
Towards a pulsed electron paramagnetic resonance spectrometer operating at 300 GHz
projectleider(s): Prof.dr. J. Schmidt, Drs. H. Blok gebruiker(s): Agfa-Gevaert NV (België), Bruker Analytik GmbH (Duitsland), Unilever Research totale toewijzing: 3.9 mj, 506.46 k 1 inkomsten: 197.39 k 1
LG N.4768
OTP
Parvovirus B19 virus-like particles as a carrier for the induction of T cell responses: application to human papillomavirus vaccine development. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. W.J.M. Spaan, Dr. C.S. Brown BSc.MSc., Prof.dr. C.J.M. Melief gebruiker(s): Glaxo Smith Kline (België), RIVM totale toewijzing: 8.0 mj, 96.20 k 1
LCH.4779
OTP
Novel strategies for tissue-specific delivery of oligonucleotides with therapeutic activity. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Dr. G.A. van der Marel, Prof.dr. Th.J.C. van Berkel, Dr.ir. E.A.L. Biessen, Prof.dr. J.H. van B oom, Dr. A.R.P.M. Valentijn gebruiker(s): NV Organon, Solvay Pharmaceuticals BV totale toewijzing: 8.0 mj, 113.08 k 1
LCH.4781
MAT projectleider(s):
Film formation and drying of alkyd emulsion paints. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
Dr.ing. G.J.M. Koper, Prof.dr. D. Bedeaux, Mw.dr. E. Bouwman, Dr. H.T.M. van den Ende, Dr. J. Laven, Prof.dr. R. van der Linde, Prof.dr. J. Mellema, Prof.dr. J. Reedijk gebruiker(s): Akzo Nobel Coatings BV, Avecia NeoResins, Condea Servo Delden BV, DSM Research BV, DSM Resins BV, Sigma Coatings BV totale toewijzing: 8.6 mj, 206.02 k 1
131
132
jaarverslag 2003
Streptomyces-mutanten voor antibioticumproductie bij gefragmenteerde groei in een fermentor. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
LB C.5253
OTP projectleider(s):
Dr. B. Kraal, Prof.dr.ir. J.J. Heijnen gebruiker(s): DSM Bakery Ingredients, Genencor International BV totale toewijzing: 4.3 mj, 93.69 k 1 inkomsten: 9.08 k 1
NG N.4187
OTP projectleider(s):
Prof.dr. J.A. Jansen, Prof.dr. C.G. Figdor, Dr. A.M. Vredenberg AMOLF, ASTRA Tech AB (Zweden), Biomaterials Research Group, Universitair Medisch Centrum Utrecht totale toewijzing: 12.5 mj, 289.97 k 1 inkomsten: 4.54 k 1 gebruiker(s):
| Instelling
N NS.4191
M _ universiteit
MAT
maastricht
Modelvorming en ontwerpgereedschap voor constructies van poreuze materialen
MGT.3759
OTP
projectleider(s): Dr.ir. J.M.R.J. Huyghe gebruiker(s): BAAT Medical Engineering, B IOM ET Industrias Quirurgicas de Levante (Spanje), Futura Composites BV, GeoDelft, Medtronic Bakken Research Center BV, Philips Research Laboratories, RWTH Aachen (Duitsland), Shell SIEP BV, TNO Industrie, WL Delft Hydraulics totale toewijzing: 12.0 mj, 133.87 k1 inkomsten: 64.00 k1
N _ katholieke universiteit nijmegen
N NS.3368
SV
Laserdiagnostiek van het verbrandingsproces in een dieselmotor
projectleider(s):
Prof.dr. J.J. ter Meulen gebruiker(s): DAF Trucks NV, E.P. Controls BV, Exxon Mobil Nederland, Koninklijk Instituut voor de Marine, NOVEM, PD & E Automotive BV, TNO-WT, Wärtsilä Nederland BV totale toewijzing: 17.3 mj, 1005.75 k1 inkomsten: 227.94 k 1
N NS.4041
MAT projectleider(s):
Smooth, well adhering CVD diamond coatings on steel and non-carbide forming substrates
Prof.dr. J.J. ter Meulen, Ir. J.J. Schermer gebruiker(s): Akzo Nobel Chemicals BV, Bodycote Coating Centrum BV, Diamond Tools Group BV, James Walker BV, Katholieke Universiteit Leuven (België), Netherlands Institute for Metals Research, RTC&P, TNO Industrie, Vereenigde Octrooibureau’s totale toewijzing: 11.0 mj, 242.70 k1
Ferroelectric films for optical and piezoelectric applications
projectleider(s):
Prof.dr. P.K. Larsen, Prof.dr. M.C. Elwenspoek, Prof.dr. P.V. Lambeck, Prof.dr. Th.H.M. Rasing gebruiker(s): AIXTRON AG (Duitsland), IMEC (België), Océ-Technologies BV, Philips Research Laboratories totale toewijzing: 15.9 mj, 455.72 k 1
Een software-ontwikkelomgeving voor intrinsiek veilige gedistribueerde systemen
NWI.4411
OTP
projectleider(s): Prof.dr.ir. M.J. Plasmeijer gebruiker(s): ABZ Technology Services BV, Ministerie van Defensie, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, N LR, Philips Business Electronics, Thales Nederland BV totale toewijzing: 17.2 mj, 40.90 k1
N NS.4968
| Instelling
Regenerative bone implants
OTP
Cw optical parametric oscillator for photoacoustic trace gas detection
projectleider(s):
Dr. F.J.M. Harren, Prof.dr. D.H. Parker gebruiker(s): Agrotechnology & Food Innovations BV, NIOO-CEMO, NIOZ, UMC totale toewijzing: 3.7 mj, 186.12 k1
N N N.5321
Graphical Models for Data Mining
N NT projectleider(s):
Dr. T.M. Heskes gebruiker(s): Brandmarc BV, Cap Gemini Ernst & Young, TNO Telecom totale toewijzing: 3.0 mj, 14.52 k1
N KG.5762
BT projectleider(s):
Preparation of calcium phosphate cement loaded with poly (PLGA) microparticles
Prof.dr. J.A. Jansen
totale toewijzing:
25.32 k1
| beëindigde projecten in 2003
Bezoek Dr. P.R. Hageman aan Prof. L. Eastman, Cornell University, U.S.A.
NOE.6073
BT
TWI.4197
Wtoe
projectleider(s):
Dr. P.R. Hageman
totale toewijzing:
14.00 k 1
projectleider(s): Prof.dr.ir. P.J. Zandbergen gebruiker(s): Agrotechnology & Food Innovations BV, MARIN, Shell Research and Technology Centre, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 9.0 mj, 27.23 k 1
| Instelling
TI F.4367
T_
OTP
universiteit twente
TE L.3743
OTP
Silicium microzeven voor biomedische toepassingen
projectleider(s):
Prof.dr. M.C. Elwenspoek gebruiker(s): Akzo Nobel Central Research BV, Aquamarijn Microfiltration BV, N PB I International BV, NV Organon, OnStream BV totale toewijzing: 7.9 mj, 178.91 k 1
TE L.3937
OTP
All-optical ATM-switch based on Self Electro-optic Effect Devices (SEED’s)
projectleider(s):
Wolter (België)
Prof.dr.ir. W.C. van Etten, Prof.dr.ir. M.K. Smit, Prof.dr. J.H. Lucent Technologies Nederland BV, Universiteit Gent totale toewijzing: 10.5 mj, 301.45 k 1
gebruiker(s):
TE L.4167
A triaxial rate gyroscope and accelerometer
Prof.dr.ir. I.G.M.M. Niemegeers, Prof.ir. A. van Bochove, Prof.dr. A. Driessen, Dr.ir. S.M. Heemstra-de Groot, Dr. Y.S. Oei, Dr.ir. R.M. de Ridder, Prof.dr.ir. M.K. Smit gebruiker(s): I B M Research Division (Zwitserland), Ingenieursbureau Coenecoop BV, J DS Uniphase Netherlands BV, Lucent Technologies, Philips Research Laboratories, TNO Telecom, Twentsche Kabelfabriek BV totale toewijzing: 15.8 mj, 365.29 k1
TCT.4466
projectleider(s):
Prof.dr. S.J.M.H. Hulscher gebruiker(s): AC R B, AR G O S S, Koninklijke Marine, RIKZ, Rijkswaterstaat, TNO-NITG, WL - Delft Hydraulics totale toewijzing: 5.9 mj, 15.49 k 1
TST.4473
OTP
Prof.dr.ir. T. Reith, Prof.dr.ir. A.B. de Haan, Ir. G.W. Meindersma Aquamarijn Microfiltration BV, DSM, Delstar Technologies (Groot Brittannië), Netlon Ltd (Groot Brittannië), Stork Friesland BV, TNO-M E P, X-Flow BV totale toewijzing: 6.0 mj, 129.03 k 1 inkomsten: 18.15 k 1
gebruiker(s):
TST.4489
projectleider(s):
OTP projectleider(s):
Development of High Temperature Superconductors and Coils for Electric Power Applications
Prof.dr.ir. H.H.J. ten Kate, Prof. G.C. Damstra, Dr.ir. B. ten Haken, Prof.dr. H. Rogalla gebruiker(s): CERN (Zwitserland), ESCETE, KEMA Nederland BV, Philips Medical Systems Nederland BV, SMI BV, Smit Draad, Smit Transformatoren BV totale toewijzing: 13.3 mj, 182.57 k1 inkomsten: 250.00 k1
Nieuwe spacer-vormen voor het optimaliseren van stofoverdracht, vervuiling en energieverbruik in met spacers gevulde stromingskanalen van membraanmodulen
projectleider(s):
projectleider(s):
TTN.4177
Modelling of sand waves in shelf seas
OTP
MAT
Prof.dr.ir. P. Bergveld, Dr.ir. W. Olthuis, Prof.dr.ir. P.H. Veltink Bronkhorst High-Tech BV, McRoberts BV, Roessingh Research and Development, Texas Instruments Holland BV, VU Medisch Centrum Amsterdam, Xsens Sports Technologies BV totale toewijzing: 11.0 mj, 88.80 k 1 inkomsten: 45.38 k 1
Flexible multiwavelength optical local access network supporting multimedia broadband services
projectleider(s):
SENS
gebruiker(s):
Verdere ontwikkeling van een praktisch toepasbaar numeriek model voor driedimensionale niet-lineaire watergolven en scheepsbewegingen
Improved performance of silica- and carbon black-filled elastomers: a.o. the Green Tyre
Prof.dr.ir. J.W.M. Noordermeer, Prof.dr. G.J. Vancso gebruiker(s): DSM Elastomers Europe, Flexsys BV, Rubber Stichting, Schill & Seilacher GmbH & Co. (Duitsland), Vredestein Banden BV, WITCO Organosilicons (Verenigde Staten van Amerika) totale toewijzing: 10.5 mj, 368.70 k 1 inkomsten: 286.86 k 1
TE L.4534
OTP
Plasma processing-induced damage of the MOS system
projectleider(s): Prof.dr.ir. F.G. Kuper, Dr. E.W.J.M. van der Drift, Prof.dr.ir. A.J. Mouthaan, Prof.dr.ir. S. Radelaar, Prof.dr.ir. P.H. Woerlee gebruiker(s): AM I S (België), I M E C (België), Philips Research Laboratories, Philips Semiconductors totale toewijzing: 4.0 mj, 329.45 k 1 inkomsten: 74.87 k 1
133
134
jaarverslag 2003
Magnetic field probe microscope for research, development and production of magnetic recording media and heads
TE L.4562
MAT
projectleider(s): Prof.dr. J.C. Lodder gebruiker(s): Magnetic Products Oosterhout BV, NanoSensors GmbH (Duitsland), Surface Imaging Systems (Duitsland) totale toewijzing: 9.3 mj, 140.75 k 1
TWT.4588
HEELFOOT
TES.4999
ESS projectleider(s): Prof.dr. H. Brinksma, Prof.dr. F.W. Vaandrager gebruiker(s): Philips Research Laboratories totale toewijzing: 7.0 mj, 43.56 k1 inkomsten: 300.00 k1
TM F.5027
OTP
BT
projectleider(s):
projectleider(s):
Prof.ir. J.C. Cool, Prof.dr.ir. H.J. Grootenboer, Ir. E.E.G. Hekman Ambroise Holland BV, BAAT Medical Engineering, OrthoDynamics, Roessingh Research and Development totale toewijzing: 8.6 mj, 61.07 k1
Verification of Hard and Softly Timed Systems
Bezoek dr. C. Cobianu, IMT Boekarest, aan MESA, UT
Prof.dr. H. Wallinga
totale toewijzing:
35.85 k1
gebruiker(s):
TTN.4661
OTP
Near-infrared and photo-acoustic monitoring and imaging of blood perfusion (I)
projectleider(s): Prof.dr. A.G.J.M. van Leeuwen, Dr.ir. F.F.M. de Mul, Prof.dr.ir. J.M. Thijssen gebruiker(s): AZ Groningen, Philips Research Laboratories, Pie Medical Equipment BV, U MC Utrecht, U MC St. Radboud totale toewijzing: 10.5 mj, 265.79 k1 inkomsten: 0.50 k1
TTN.4662
OTP
Near-infrared and photo-acoustic monitoring and imaging of blood perfusion (II)
projectleider(s):
Prof.dr. A.G.J.M. van Leeuwen, Dr. L.N.A. van Adrichem, Dr.ir. F.F.M. de Mul, Prof.dr. H. Wallinga gebruiker(s): Philips Research Laboratories, Pie Medical Equipment BV totale toewijzing: 8.8 mj, 89.85 k1
TTF.4976
OTP projectleider(s):
TTF.4998
OTP projectleider(s):
Current Sharing in Superconductors affecting Stability and Field Quality of Superconducting Magnets
Dr.ir. B. ten Haken, Prof.dr.ir. H.H.J. ten Kate
totale toewijzing:
1.5 mj
Electrodynamics of Aluminium Stabilised Superconductors in Large Superconducting Magnets
Prof.dr.ir. H.H.J. ten Kate, Dr.ir. B. ten Haken
totale toewijzing:
TCS.5029
OTP projectleider(s):
Prof.dr.ir. C.H. Slump, Prof.dr.ing. O.E. Herrmann, Ir. J. Smit Eonic BV, Medisch Spectrum Twente, Philips Medical Systems Nederland BV, Philips Research Laboratories, Thales totale toewijzing: 9.0 mj, 48.56 k1 gebruiker(s):
TTF.5371
OTP
High-Resolution, Low-Voltage Scanning Electron Microscope
projectleider(s):
Prof.dr.ing. D.H.A. Blank, Dr. C.J.M. Eijkel gebruiker(s): Maser Engineering BV totale toewijzing: 642.10 k1 inkomsten: 81.68 k1
TTC.5789
Humanitarian demining
EG projectleider(s):
TTF.5982
BT 1.5 mj
Ontwerp en realisatie van een low-power grafisch systeem voor klinische toepassingen
projectleider(s):
Prof.dr.ir. P.P.L. Regtien
totale toewijzing:
3.66 k1
Bezoek van Dr.ir. B. ten Haken aan Prof. J. Clark University of California
Dr.ir. B. ten Haken
totale toewijzing:
35.00 k1
135
| beëindigde projecten in 2003
TM M.6215
Bezoek dr.ir. W.J. Geerts aan MESA+ Research Institute
BT
OTP
projectleider(s): toewijzing:
UG E.4519
Prof.dr. J.C. Lodder, Dr.ir. L. Abelmann, Dr.ir. W.J. Geer 13.00 k 1
totale
projectleider(s):
Dr. K. Roy-Chowdhury, Prof.dr. J.C. Mondt Geosystems BV, NAM, Shell SIEP BV, TNO-NITG totale 57.63 k 1
| Instelling
U NS.4538
U _ universiteit
PI ON
utrecht
U DG.3762
OTP
gebruiker(s): toewijzing:
Jason 4.0 mj,
Time-resolved spectroscopische imaging using cw excitation
projectleider(s):
Prof.dr. H.C. Gerritsen gebruiker(s): Leids Universitair Medisch Centrum, Nikon Europe BV, TNO Voeding, Unilever Research totale toewijzing: 122.52 k 1
Production and evaluation of a vaccine against gastro-intestinal nematodes
projectleider(s): Prof.dr. A.W.C.A. Cornelissen gebruiker(s): Intervet International BV, MERK and Co inc. totale toewijzing: 5.8 mj, 97.72 k 1
UCH.4112
Modelling the near-surface using the full-elastic wave field
Catalytic magnetic colloids
U B I.4552
OTP
New instruments in the risk assessment of chemicals in water and soil incorporating bio-availability and complex mixtures
projectleider(s):
Dr. J.L.M. Hermens, Dr.ir. C.A.M. van Gestel, Dr. M.H.S. Kraak Exxon Chemical Europe, Inc. (België), NAM, Proctor & Gamble (Verenigde Staten van Amerika), R I KZ, R IVM, R IZA, VROM-DG M totale toewijzing: 9.6 mj, 101.65 k 1 inkomsten: 20.42 k 1 gebruiker(s):
UG N.4602
A new generation of antibiotics: synthetic peptides and peptidomimetics which block porins of Gram-negative bacteria. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
OTP
OTP
projectleider(s): Prof.dr. G. van Koten, Prof.dr. A. Philipse gebruiker(s): Avantium Technologies BV, DSM Research BV, Engelhard De Meern BV, Shell Research and Technology Centre totale toewijzing: 8.3 mj, 247.31 k 1 inkomsten: 9.08 k 1
projectleider(s): Dr. A.J.W. van Alphen, Prof.dr. R.M.J. Liskamp, Prof.dr. R.H. Meloen gebruiker(s): DSM Research BV, Intervet International BV totale toewijzing: 9.3 mj, 124.94 k 1
U B I.4443
OTP projectleider(s): toewijzing:
Dr. J.A. Post, Dr. P.J. Rijken gebruiker(s): Unilever Research 24.2 mj, 333.06 k 1 inkomsten: 1225.21 k 1
UG E.4518
OTP
Development of consumer good products with optimal anti-oxidant composition
totale
In-situ measurement of the shear-velocity in the shallow earth using a portable vibrator
projectleider(s): Dr. K. Roy-Chowdhury, Prof.dr. R.K. Snieder gebruiker(s): Fugro Ingenieursbureau BV, GeoDelft, Grontmij Advies & Techniek BV totale toewijzing: 3.0 mj, 16.34 k 1
UCH.4607
OTP
Rare earth metal hydrides for optical switching applications. Via Gebied Chemische Wetenschappen.
projectleider(s):
Prof.dr. J.J. Kelly, Prof.dr.ir. D.C. Koningsberger gebruiker(s): Philips Research Laboratories, Shell Research and Technology Centre, TNO-TPD TU Eindhoven totale toewijzing: 6.3 mj, 161.71 k 1
U DG.4889
OTP projectleider(s):
The natural development and expression of immunity in cattle against gastro-intestinal nematode infection
Prof.dr. A.W.C.A. Cornelissen, Dr.ir. H.W. Ploeger gebruiker(s): Diagnostic Products Corporation, (Verenigde Staten van Amerika), Holland Genetics v.o.f. totale toewijzing: 12.0 mj, 445.16 k 1 inkomsten: 192.86 k 1
136
jaarverslag 2003
Selective elimination of inflammatory macrophages through immunotoxins: a novel concept in the treatment of rheumatoid arthritis
U FA.5157
OTP projectleider(s):
Prof.dr. J.G.J. van de Winkel gebruiker(s): AMC, Hezelburcht Consultancy BV, Leids Universitair Medisch Centrum totale toewijzing: 6.5 mj, 83.07 k1
WMO.4133
OTP projectleider(s):
Dr. H.A.R. de Bruin gebruiker(s): EAR S, International Water Management Institute, Kipp & Zonen BV, Meteo Consult BV, MicroMet Scientific, Mierij Meteo BV, Staring Centrum (SC-DLO) totale toewijzing: 6.8 mj, 92.85 k1
| Instelling
WB I.4139
V_
OTP
vrije universiteit amsterdam
VB I.4692
OTP
Realistic characterizations of the tumor-induction potential of chemicals. Code name: DEBtum
projectleider(s):
Prof.dr. S.A.L.M. Kooijman gebruiker(s): Consultancy Kinetox, DSM, Dow Benelux BV, Ministerie VWS, Ministerie van VROM, OpdenKamp Adviesgroep BV, RIVM totale toewijzing: 6.0 mj, 72.61 k1 inkomsten: 90.76 k1
VB I.4716
OTP
Genetic control and modification of inflorescence development
projectleider(s):
Dr. R.E. Koes, Prof.dr. J.N.M. Mol gebruiker(s): Cebeco Seeds BV, De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Genetwister Technologies BV, LBO, Plant Research International BV, Syngenta Mogen BV totale toewijzing: 7.6 mj, 129.64 k1
VTH.5288
OTP
Anti-microbial peptides (AMP) linked to polymethyl methacrylate (PMMA) beads for the prevention and treatment of osteomyelitis
projectleider(s):
Prof.dr. A. van Nieuw Amerongen, Prof.dr. P.I.J.M. Wuisman AM Pharma BV, BioOrion Technologies BV, Merck Biomaterial GmbH (Duitsland) totale toewijzing: 9.0 mj, 187.07 k1 inkomsten: 57.18 k1
gebruiker(s):
| Instelling
W _ wageningen universiteit
Het ontwikkelen en testen van een meetsysteem voor het bepalen van gebiedsgemiddelde verdamping en voelbare warmtestroom
Decision support systeem ten behoeve van de bestrijding van besmettelijke dierziekten bij landbouwhuisdieren
projectleider(s):
Dr. M. Nielen, Prof.dr.ir. M.C.M. de Jong, Dr. M.C.M. Mourits, Prof.dr. J.H.M. Verheijden gebruiker(s): Gezondheidsdienst voor Dieren, LTO Nederland, Ministerie van LNV, Ministerie van Middenstand en Landbouw (België), Productschap Vee, Vlees en Eieren, RVV totale toewijzing: 16.0 mj, 107.09 k1 inkomsten: 309.94 k1
WB I.4706
OTP
Fine mapping and molecular characterisation of quantitative trait loci (QTLs) controlling fatness in chicken
projectleider(s): Prof.dr. M.A.M. Groenen gebruiker(s): Intervet International BV, Nutreco, RIKILT totale toewijzing: 8.0 mj, 97.11 k1
WB I.4721
OTP
Molecular monitoring of microbial diversity in anaerobic wastewater treatment systems
projectleider(s):
Dr. H. Smidt, Prof.dr.ir. A.J.M. Stams, Prof.dr. W.M. de Vos B IOCLEAR BV, Microscreen BV, PAQU ES Bio Systems BV, Pasminco Budel Zink totale toewijzing: 8.2 mj, 100.98 k1 inkomsten: 9.08 k1
gebruiker(s):
WB I.4730
OTP
‘Defective Interference’ bij de productie van recombinante eiwitten via BACulovirus expressievectoren in insectencellen (DIBAC)
projectleider(s):
Prof.dr. J.M. Vlak, Prof.dr.ir. J. Tramper gebruiker(s): Animal Sciences Group, DSM Biologics, Intervet International BV totale toewijzing: 4.0 mj, 54.09 k1
WB I.4737
OTP projectleider(s):
Genetische analyse en modificatie van zaadkwaliteit
Prof.dr.ir. M. Koornneef gebruiker(s): Bejo Zaden BV, De Ruiter Seeds CV, Enza Zaden BV, Nunhems Zaden BV, Plant Research International BV, Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV totale toewijzing: 8.5 mj, 100.29 k1 inkomsten: 45.38 k 1
| beëindigde projecten in 2003
Development of multimode fluorescence correlation microscopy suitable for high throughput screening and applications in plant signal transduction research
WB I.4797
OTP projectleider(s):
Prof.dr. A.J.W.G. Visser, Dr.ir. A. Schots gebruiker(s): Carl Zeiss Jena GmbH (Duitsland), Philips Research Laboratories, Unilever Research totale toewijzing: 12.0 mj, 197.40 k 1 inkomsten: 68.07 k 1
Application of covariance functions of traits during growth and ageing in pigs
WB I.4802
OTP projectleider(s):
Prof.dr.ir. J.A.M. van Arendonk, Prof.dr.ir. E.W. Brascamp Hypor BV, ID-Lelystad BV, Institute for Pig Genetics BV (IPG) totale toewijzing: 4.3 mj, 27.95 k 1 gebruiker(s):
WLM.4806
GWSTW
Mushroom oxidative stress tolerance as a novel strategy towards environmentally sound pathogen control
projectleider(s):
Dr. P.J. Schaap gebruiker(s): Coöperatieve Nederlandse Champignonkwekersvereniging, Proefstation voor de Champignoncultuur totale toewijzing: 4.8 mj, 94.49 k 1
WPB.6036
BT projectleider(s):
Bezoek van Dr. J.A.L. van Kan aan HortResearch (Auckland, Nieuw Zeeland)
Dr. J.A.L. van Kan
totale toewijzing:
2.00 k 1
137
138
jaarverslag 2003
| Lijst van gebruikers Lijst van gebruikers betrokken bij STW-projecten. De naam van de gebruiker (soms meerdere vestigingen) wordt gevolgd door het aantal lopende projecten in 2003, waarbij deze was betrokken.
A ABAQUS Benelux BV, Huizen 1 Technology Services BV, Zeist 1
AB B Lummus Global, Den Haag / Bloomfield (Verenigde Staten van Amerika) 4 Acklin BV, Waalwijk 1
Acordis Industrial Fibers BV, Arnhem 1
AB Z
AcouTronics BV, Oosterhout 1
ACRB, Lemmer 2 ActiPep Biotechnology, Inc., Wayzata (Verenigde Staten van Amerika) 1 Adcon RF Technology BV, Amsterdam 1 Add-controls, Amersfoort 1
Add-X Biotech i.o., Leiden 2
Adelante Technologies BV, Waalre 3
ADEX BV, Venlo 1
ADM Cacao,
Koog a/d Zaan 1 Advanced Surface Technology, Bleiswijk 1 ADVANTA Belgium, Tienen (België) 1 Advanta Seeds BV, Kapelle / Rilland 3
Adviesbureau ir. J.G. Hageman BV, Rijswijk 2
NV, Mortsel (België) 2
AGPO BV, Breda 1
Airborne Development, Leidschendam (Stompwijk) 1 AIVD-NBV, Leidschendam 1
Agere Systems Nederland BV, Nieuwegein 6
Agrico Research BV, Bant 2
Airbus UK, Filton, Bristol (Groot Brittannië) 1
AIXTRON AG, Aachen (Duitsland) 2
Oss / Bohus (Zweden) / Tyne & Wear (Groot Brittannië) 35 Alcatel, Houten / Antwerpen (België) 5
Bunnik 4
Albert Heijn BV, Zaandam 1
ALD ITECH S.A., Grenoble (Frankrijk) 1
Biotech AB, Uppsala (Zweden) 1 Sciences Group, Lelystad 3 BV, Best 1
AMC, Amsterdam 9
AMIS, Oudenaarde (België) 1
Therapeutics (AMT), Amsterdam 2
AquaSense, Amsterdam 3
ARGOSS, Marknesse 2
AM Pharma BV,
Amersham Pharmacia
Amoco Netherlands BV, Den Haag 1
Amsterdam Molecular
Applied Laser Technology
Aquacare Europe BV, Den Bosch 2
Aquamarijn Microfiltration
Arkitek Ebbels, Trondheim (Noorwegen) 1
ASM Microchemistry, Leuven (België) 1
(Zweden) 1
AstraZeneca R&D Södertälje, (Zweden) 1
Arcadis Infra BV, Amersfoort 1
ASG divisie Voeding, Lelystad 1
ASML, Veldhoven 8
Asparagus BV, Horst 1
ASTRON, Dwingeloo 9
ATO BV, Wageningen 1
Animal
Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein 1
Arai Helmet (Europe) BV, Hoevelaken 1
Bilthoven 1
International BV, Veldhoven 1
Alterra BV, Wageningen 3
Amersham Health BV, Eindhoven 1
Andromeda Medizinische Systeme GmbH, Taufkirchen-Potzham (Duitsland) 1
Antec Leyden BV, Zoeterwoude 1
Applikon Dependable Instruments BV, Schiedam 3
BV, Hengelo (Gld) 6
Alcatel CIT, Annecy (Frankrijk) 1
Algemene Rekenkamer, Den Haag 1
Alkyon Hydraulic Consultancy & Research BV, Marknesse 1
Alpes Lasers, Neuchatel (Zwitserland) 1
Ambroise Holland BV, Enschede 2
AIT/FIA, Brussel (België) 1
Akzo Nobel, Amersfoort / Arnhem / Deventer / Sassenheim /
Algorithmic Solutions Software GmbH, Saarbrücken (Duitsland) 1 All Music Publishing BV, Landsmeer 1
Agfa-Gevaert
Agrotechnology & Food Innovations BV, Wageningen 8
ASM International,
ASTRA Tech AB, Mölndal
Atag Verwarming BV, Lichtenvoorde 1
ATOFINA-Rotterdam BV, Vondelingenplaat Rt 1
ATAS
Atos Origin Nederland
BV, Rijswijk 1 Avantes BV, Eerbeek 1 Avantis Pharma, Frankfurt Am Main (Duitsland) 1 Avantium Technologies BV, Amsterdam 3 Avebe, Veendam 3
Avecia NeoResins, Waalwijk 1
Averis Seeds BV, Valthermond 2
AWB CV-Ketels Apparatenfabriek
Warmtebouw BV, Beek en Donk 1 Axis-Shield, Dundee (Groot Brittannië) / Oslo (Noorwegen) 1 AZ Groningen 7 AZ Maastricht 5 AZ Nijmegen St. Radboud 1 AZ VU, Amsterdam 1 B B.A.T. Services, Gent (België) 1
BAAT Medical Engineering, Hengelo 3
Callebout Belgium NV, Lebbeke-Wieze (België) 1 (Duitsland) 1
Bedrijfslaboratorium voor Grond- en Gewasonderzoek, Oosterbeek 1
Bejo Zaden BV, Warmenhuizen 3 BV, Monnickendam 1
Belastingdienst, Groningen 1
Berson UV-Techniek BV, Nuenen 1
Systems BV, Amsterdam 1
BiOrion Technologies BV, Houten 1
Bird Engineering, Schiedam 1 Rijkswaterstaat, Zoetermeer 4
Biostar Development CV, Balk 2
Boon Edam Nederland BV, Edam 1
Bouwdienst
Bracco Research S.A., Genève (Zwitserland) 1
Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo 5
Bruel & Kjaer, Veenendaal 1
Bruker Spectrospin NV, Wormer 1
BioOrion Technologies BV, Groningen 1
Bioscan BV, Bilthoven 1
BP Exploration, Middlesex (Groot Brittannië) 1
Brandwonden Centrum, Beverwijk 1
BioDetection
Biomade Technology Foundation, Groningen 1
BIOMET Industrias Quirurgicas de Levante, Fuente Del
Bodycote Coating Centrum BV, Venlo 1
Bruco BV, Weerslo 3
Nonius BV, Delft 2
BioMerieux BV, Boxtel 4
Bennenk Consultancy
BIOCLEAR BV, Groningen 1
Biomet Merck Biomaterials GmbH, Darmstadt (Duitsland) 1
Bioplex Medical BV, Vaals 1
Brandmarc BV, Leusden 1
Bioclear BV, Groningen 1
Barry
Bayer AG, Leverkusen
Beiersdorf AG, Hamburg (Duitsland) 1
Beltone Netherlands BV, Eindhoven 1
Biokinetics and Associates Ltd., Ottawa (Canada) 1
Biomaterials Research Group, Bilthoven 2 Jarro, Valencia (Spanje) 1
Leeuwarden 1
Bakker Centrale Inkoop BV, Barendrecht 1
BASF Aktiengesellschaft, Ludwigshafen (Duitsland) 1
Brouwers Stalinrichtingen,
Bruker Analytik GmbH, Rheinstetten (Duitsland) 1
Buchem Holding BV, Lieren 1
Bruker
Byk Nederland BV, Zwanenburg 1
139
| lijst van gebruikers
C C. Meijer BV, Rilland 2
C2V BV, Enschede 5
Cambridge (Groot Brittannië) 1 Carl Zeiss BV, Sliedrecht 1 Hospital Eindhoven 1 (Denemarken) 1 Amsterdam 4
Carl Zeiss, Jena / Oberkochen (Duitsland) 2
Cebeco, Lelystad / Rotterdam 5
Centre of Environmental Science, Leiden 1
BV, Bilthoven 3
Veiling ZON, Venlo 1
Center for PersonKommunikation, Aalborg CERN, Genève (Zwitserland) 1
Chr. Hogeschool Windesheim, Zwolle 1
Coherent BV, Utrecht 1
Continuon, Arnhem 1
Cosmoferm BV, Delft 2
Chienna
Clause Tezier, Valence Frankrijk) 1
Compostering Zuidoost-Brabant BV, Deurne 1
Coöperatieve
Cosun Food Technology Centre, Roosendaal 2
CR Delta / Holland Genetics, Arnhem 1
Condea
Controllab Products BV, Enschede 2
Coöperatieve Nederlandse Champignonkwekersvereniging, Gennep 1
Corus, IJmuiden 13
CQM BV, Eindhoven 3
Catharina
Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst,
Centurion Security BV, Amsterdam 1
Consultancy Kinetox, Vleuten 1
Conviro milieu-produkten BV, Wijster 1
Cap Gemini Ernst & Young, Utrecht 1
CATENA Microelectronics BV, Delft 1
Chevron, San Ramon / Richmond (Verenigde Staten van Amerika) 2
CHL Netherlands BV, Katwijk 1
CMG, Den Haag / Hoofddorp / Rotterdam 4 Servo Delden BV, Delden 1
Cambridge Crystallographic Data Cenre CCDC,
Cehave NV, Veghel 1
Centraal Bureau voor Schimmelcultures, Utrecht 1
Chess Information Technology BV, Haarlem 2
Vlissingen 1
CAM Implants BV, Leiden 2
Campina Melkunie/DMV International, Wageningen 1
CSEM, Zürich (Zwitserland) 2
COVRA NV,
CWI, Amsterdam 3
Cyclone Fluid Dynamics BV, Waalre 1 D D. de Kat BV, Velp 1 DACOM PLANT-Service BV, Emmen 1 DAF Trucks NV, Eindhoven 5 Daimler Benz Aerospace Airbus GmbH, Bremen (Duitsland) 1 Danieli Corus Europe, IJmuiden 2 Danisco A/S, Copenhagen (Denemarken) 1 Datascope BV, Hoevelaken 1 De Efteling BV, Kaatsheuvel 1 Bank NV, Amsterdam 1 BV, Roden 2
De Groene Vlieg, Nieuwe Tonge 1
De Ruiter Seeds CV, Bergschenhoek
DelftTech BV, Delft 1
Laser BV, Hengelo 1
13
De Kooi Zaadtechnologie, Enkhuizen 2 Dejima Optical Films BV, Arnhem 3
Deloitte & Touche, Amstelveen 1
Denka International BV, Barneveld 1
Santa Rosa, Los Teques (Venezuela) 1
De Nederlandsche
Delft Electronic Products
Delstar Technologies, Bristol (Groot Brittannië) 1
Demar
Departamento de Manejo Integrado de Produccion Urbanización
Deutsche Montan Technologie GmbH, Essen (Duitsland) 1
DG Rijkswaterstaat, Bergen
op Zoom 1 DHV BV, Amersfoort 4 Diagnostic, Breda / IJsselstein 2 Diagnostics Products Corporation, Los Angeles (Verenigde Staten van Amerika) 1 Den Haag 1
Diamond Tools Group BV, Valkenswaard 1
DLV, Bennekom / Wageningen 2
Hosingen (Luxemburg) 1
DOORZAND, Amsterdam 1
Technology, Eindhoven 1
Diosynth BV, Oss 6
DMV International, Veghel 3 Douwe Egberts, Utrecht 1
Dow Benelux BV, Terneuzen 6
DSM, Delft / Groningen / Geleen / Heerlen / Zwolle 85
Dutch Space BV, Leiden 8
Dutch Vision Systems BV, Breda 1
Directie Materieel Koninklijke Marine,
Doelman Advies, Wageningen 1
Dometic,
Draka Fibre
Dutch Dairy Association, Zoetermeer 1
Duyvis Machine Fabriek BV, Koog a/d Zaan 1
DYNA Dental
Engineering BV, Bergen Op Zoom 2 E E.P. Controls BV, Roden 2
Eagle Vision BV, Naarden 1
EARS, Delft 1
ECN, Petten
15
ECO Ceramics BV, Velzen-Noord 1
Eco Chemie BV, Utrecht 1 EFKA Additives, Heerenveen 1 Eldim BV, Lomm 1 Electrabel Nederland NV, Eemshaven 1 Elephant Dental BV, Hoorn 1
Elf Aquitaine, Pau (Frankrijk) 1
Eli Lilly and Company, Indianapolis (Verenigde Staten van Amerika) 1
Ellips, Eindhoven 1 Embraco-Empresa Brasileira de Compressores SA, Joinville (Brazilië) 1 EMCM, Nijmegen 2 Emexus Group BV, Almere 1
EMTEC Magnetics GmbH, Willstätt (Duitsland) 1
De Meern BV, De Meern 12 Nederland BV, Almelo 1 Enkhuizen 9
ENRIN, Wageningen 1
Eonic BV, Delft 4
Ernst & Young, Den Haag 1 Etchform BV, Hilversum 1
Enschede/SDU, Haarlem 1
Erasmus Medisch Centrum Rotterdam
ESA/ESTEC, Noordwijk 5
ETD&C, Ede 1
13
ENCI BV, Den Bosch 1
Enraf BV, Delft 3
Enza Zaden BV,
Ericsson EuroLab Netherlands BV, Enschede 1
ESBE Nanoscale Technology Services, Delft 3
Eurotransplant, Leiden 1
Engelhard
Enrichment Technology
Entocare, Wageningen 1
ETH Hönggerberg, Zürich (Zwitserland) 1
Office of Aerospace R&D, London (Groot Brittannië) 2 Breda / Machelen (België) 2
EnablingM3, Dordrecht 1
Engelhard-Clal Drijfhout BV, Amsterdam Zuid-Oost 1
ESCETE, Enschede 1
Euro-Diagnostica BV, Arnhem 4
European
Expertisecentrum LNV, Wageningen 4
Exxon,
140
jaarverslag 2003
| Lijst van gebruikers
F Fachhochschule Münster, Steinfurt (Duitsland) 2 FCDF Corporate Research, Deventer 1 FEI/Philips Electron Optics, Eindhoven 1 FESTO BV, Delft 1 FeyeCon D&I BV, Weesp 2 Flexsys BV, Deventer 1 Flextronics International Europe BV, Venray 1 Flowserve BV, Hengelo 1
FM LC, Delft 1
Fokker, Dordrecht / Leiden / Hoogeveen 6
Ford Research Laboratory, Dearborn (Verenigde Staten van Amerika) 1
FOM-Instituut, Amsterdam / Nieuwegein 4
Formatec Technical Ceramics BV, Goirle 3
Forschungs-
zentrum Jülich GmbH, Jülich (Duitsland) 1 Free Energy Europe BV, Eindhoven 1 Friesland Coberco Dairy Foods ResearchCentre, Deventer 2
FSM Europe BV, Sittard 1
Fugro Ingenieursbureau BV, Leidschendam 3
FuMA-Tech, Vaihingen-Enz (Duitsland) 1
Fundia Nedstaal BV, Alblasserdam 1 Futura Composites BV, Heerhugowaard 1 G Gastec NV, Apeldoorn 2 Furnace, Son 1
Gasunie Research, Groningen 2
Gemeente Ede 1
International BV, Leiden 5
Gemeentewaterleidingen, Amsterdam 2
Genetwister Technologies BV, Wageningen 1
Geomatica Business Park, Marknesse 1 Leap Technologies, Amsterdam 1 Global Cooling BV, Arnhem 1 Roermond 2
Gaz de France, Saint Denis La Plaine Cedex (Frankrijk) 1
Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam 1 Gerkens Cacao BV, Wormerveer 1
GTI Industrial Services, Amsterdam 1
GeoDelft, Delft 4
Genexis BV, Eindhoven 3
Gezondheidsdienst voor Dieren, Deventer 3
Gimex Technische Keramiek BV, Geldermalsen 1
Goudsmit Magnetic Supplies BV, Waalre 1
Gemco
Genencor Giant
Glaxo Smith Kline, Rixensart (België) 2
Grasso Produkt BV, Den Bosch 1
Grontmij, Arnhem /
Gulf Coast Research and Education Center, Bradenton (Verenigde Staten
van Amerika) 1 H Hagenuk CPS Pijnenburg BV, Vught 1 BV, Venlo 1
Harimex-Ligos BV, Loenen (Vel.) 1
Heineken Nederland BV, Zoeterwoude 2
Tenevo AG, Hanau/Greppin (Duitsland) 2 Leiden 1
v.o.f., Arnhem 1 Rijnland, Leiden 1
HISCOM BV, Leiden 1
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Waalre 1
Holland Railconsult, Utrecht 1 HortiMax BV, Pijnacker 2
Hightech Development Leiden, HITT, Apeldoorn 1
Holland Colours NV, Apeldoorn 1
Hoofdproductschap Akkerbouw, Den Haag 1
Hubrecht Laboratorium, Utrecht 1
Heraeus
Hertel Rubber Products BV, Kampen 1
Hezelburcht Consultancy BV, Groesbeek 1
Hildebrands Laboratorium voor Bodemziekten BV, Wijster 1 HKV, Lelystad 1
Hauzer Techno Coating
Hendrix UTD/Nutreco, Boxmeer 1
Herikon Technische Kunststoffen BV, Almelo 1
Hewlett Packard, Amstelveen / Groot Brittannië 1 Zeist 1
Haskoning BV, Nijmegen 1
Hembrug BV, Haarlem 1
HJ Heinz BV,
Holland Genetics
Hoogheemraadschap van
Humeca, Enschede 2
Hycult Biotechnology,
Uden 1 Hydrogas Holland BV, Vlaardingen 1 Hydronamic BV, Papendrecht 1 Hypor BV, Boxmeer 1 I IBA, Louvain-La-Neuve (België) 1 ID-Lelystad BV, Lelystad 5
IBM Research Division, Rüschlikon (Zwitserland) 2
IEC NV, Riemst (België) 1
IFP, Frankrijk (Frankrijk) 1
IBS Precision Engineering BV, Best 1
IHC, Kinderdijk / Sliedrecht 3
ILA GmbH,
Edinburgh (Schotland) 1 IMEC, Leuven (België) 5 IMEnz Bio-engineering, Haren 1 Imperial College, London (Groot Brittannië) 2 Imtech, Amersfoort 1 INA Naftaalin Oil Co., Zagred (Kroatië) 1 Inalfa Metal BV, Hamont-Achel (België) 1 Industrial Automation Integrators, Veldhoven 1
Industrial Group Tavrida Electric, Moscow (Rusland) 1
GmbH & Co. KG, Gladbeck (Duitsland) 1 (Trento) (Italië) 1
Inspiro, Breedenbroek 2
Genetics BV (IPG), Beuningen 2
INEOS Phenol
Inex Pharmaceutical Corporation, Burnaby, British Columbia (Canada) 1
Ingenieursbureau Coenecoop BV, Waddinxveen 5
International BV, Goes 1
Industriewater Eerbeek 1
INFN, Povo
Ingenieursbureau Gemeentewerken Rotterdam 1
Institut für Vogelforschung, Wilhemshafen (Duitsland) 1
Institute of Microtechnology, Neuchatel (Zwitserland) 1
Ingeny
Institute for Pig
Instituut voor Revalidatievraag-
stukken, Hoensbroek 1 Interay BV, Bergum 1 International Water Management Institute, Maurik 1 Interpay, Utrecht 1 Intersil Netherlands BV, Bilthoven 1
Intervet International BV, Boxmeer 6
Intron BV, Culemborg 2
IPCOS Technology BV, Boxtel 1
IQ+ Medical BV, Oosterhout 1 IRS, Bergen op Zoom 1 ISF, Zulte (België) 1 ISIS Pharmaceuticals, Carlsbad (Verenigde Staten van Amerika) 1 Zwijndrecht 1
IsoTis NV, Bilthoven 6
ITB Precisietechniek, Boxtel 1
ITC, Enschede 1
Itho BV, Schiedam 1
ITM CV,
141
| lijst van gebruikers
J J&J Pharmaceutical Research, Beerse (België) 1
James Walker BV, Oud Beijerland 1
Janssen Research Foundation, Beerse
(België) 1 Jason Geosystems BV, Rotterdam 2 JDS Uniphase Netherlands BV, Eindhoven 3 John Deere Fabriek Horst BV, Horst 1 John Innes Centre, Norwich (Groot Brittannië) 1
Johnson & Johnson Pharmaceutical, Beerse (België) 5
Johnson Pump Water
BV, Assen 1 Joint Radar Sensors, Hengelo 1 K Kappa Packaging Development Centre BV, Hoogeveen 1 Heverlee (België) 3
Karl Storz, Tuttlingen (Duitsland) 1
KELLER Meettechniek BV, Reeuwijk 1
Katholieke Universiteit Leuven,
KEMA Nederland BV, Arnhem 10
Kerr-McGee Pigments (Holland)
BV, Rozenburg 1 Keygene NV, Wageningen 4 Kiadis BV, Leiden 1 Kinesis Holding BV, Breda 1 Kipp & Zonen BV, Delft 2 KiQ Medicast, Amsterdam 1 D E S, Deventer 1
KIWA NV, Nieuwegein 4
Koninklijke De Ruijter, Baarn 1 Den Haag 1
KLM, Schiphol Airport 1
Koninklijk Instituut voor de Marine, Den Helder 4 Koninklijke KPN NV, Den Haag 1
Koninklijke Marine, Den Haag 3
KPMG Accountants NV, Amsterdam 1
KLPD-DNRI, Zoetermeer 1
Koninklijke Landmacht, Den Haag 1
Koninklijke Nedalco BV, Bergen Op Zoom 1
KPN Telecom, Den Haag 1
KNMI, De Bilt 5
KON-
Koninklijk Instituut voor de Tropen, Amsterdam 1 Koninklijke Luchtmacht,
Koppert BV, Berkel en Rodenrijs 4
KREATECH Biotechnology, Amsterdam 1
KTH (Royal Institute
of Technology), Stockholm (Zweden) 1 Kweekbedrijf HZPC, Metslawier 2 L Laboratoire d’Electronique Philips, Limeil-Brevannes Cedex (Frankrijk) 1 Packings, Amsterdam 1 Enschede 5
Lead Discovery Unit NV Organon, Oss 2
Lithp Systems BV, Purmerend 2
LogicaCMG, Eindhoven / Nieuwegein 2 Nederland BV, Breda 1
Landustrie Sneek BV, Sneek 1
Liaison Office TU Delft 1
LMS International NV, Leuven (België) 1
Louwers Hapert BV, Hapert 1
Lucent Technologies, Hilversum / Huizen 7
LBO, Lisse 1
Licentec, Bilthoven 2
LC
LioniX BV,
Loders & Croklaan BV, Wormerveer 1
LTO Nederland, Den Haag 1
LU General Biscuits
Luchtverkeersleiding Nederland, Schiphol Airport 2
LUMC, Leiden 11 M M + P Raadgevende Ingenieurs BV, ‘s Hertogenbosch 1 MacroPore Biosurgery Inc., San Diego (Verenigde Staten van Amerika) 1 Magnetic Products Oosterhout BV, Oosterhout 2 Wageningen 6
Maruna BV, Nieuwegein 1
Hoofddorp / Canada 2
Mallinckrodt Medical BV, Petten 1
Maser Engineering BV, Enschede 1
McRoberts BV, Den Haag 1
Medisch Spectrum Twente, Enschede 2
Max Planck, Stuttgart (Duitsland) 2
McCain,
Medis Medical Imaging Systems BV, Leiden 4 Medtronic, Maastricht / Zwiterland 9
Membraneflow GmbH & Co KG, Essingen (Duitsland) 1
Merck Chemicals Ltd, Southampton (Groot Brittannië) 1
Wageningen 1
Microflown Technologies BV, Zevenaar 4
Wageningen 1
Micronit Microfluidics BV, Enschede 3
Aluminium BV, Venlo 1
MARIN,
MEDOS Medizintechnik AG, Stolberg (Duitsland) 1
Melexis R&D Center, Tessenderlo (België) 3 Darmstadt (Duitsland) 2
Mebin BV, Amsterdam 1
Mapper Lithography BV, Delft 1
Merck Biomaterial GmbH,
MERK and Co inc. 1
Micromeritics SA/NV, Brussel (België) 1 Microscreen BV, Groningen 2
Meteo Consult BV, MicroMet Scientific,
Mierij Meteo BV, De Bilt 5
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, Den Haag 1
Mifa
Ministerie van Defensie, Den
Haag 11 Ministerie van LNV, Groningen 2 Ministerie van Middenstand en Landbouw, Brussel (België) 1 Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Den Haag 2 Ministerie van VROM, Den Haag 3 Ministerie VWS, Den Haag 1 Mitutoyo, Veenendaal 2 MIVATEC Hard- und Software GmbH, Schnaich (Duitsland) 1 Mucovax BV, Leiden 1 Multigen NL BV, Abcoude 1 N N R Malotaux - Consultancy, Bilthoven 2 Blankenfled (Duitsland) 2
NAM, Assen 4
Nanopass Ltd, St. Haifa (Israel) 1
Nationaal Chipcard Platform, Leidschendam 1
(Groot Brittannië) 1
National Semiconductor BV, ‘s Hertogenbosch 3
Agency, Den Haag 1
NCLR BV, Enschede 3
Vereniging van Toxicologie, Wageningen 1 BV, Arnhem 1
Nedap NV, Groenlo 3
NanoSensors GmbH, Wetzlar-
National Environment Research Council, Exeter
National Starch & Chemicals, Zutphen 1
Nederlands Kanker Instituut, Amsterdam 1
Nederlandse Zuivel Organisatie, Zoetermeer 1
Nestlé, Gorinchem / Nunspeet / Lausanne (Zwitserland) 4
NATO C3
Nederlandse
Nedinsco BV, Venlo 1
NedStack
Netherlands Institute for Metals Research, Delft 1
142
jaarverslag 2003
| Lijst van gebruikers
Netlon Ltd, Blackburn (Groot Brittannië) 1 Badhoevedorp 1
NFRA, Dwingeloo 1
NIMR College, Nieuwegein 1
NLR, Amsterdam / Marknesse 24
NMi, Delft / Dordrecht 7
Wageningen 1
Norit NV, Amersfoort / Hengelo 3
(Noorwegen) 2
NOTOX, Den Bosch 2
Emmer-Compascuum 1
Nickerson-Zwaan BV, Warmenhuizen 1
NIOO-CEMO, Yerseke 2
NIOZ, Den Burg, Texel 3
NOB Interactive, Hilversum 1
Noldus Information Technology BV,
Norsk Conco, Randaberg (Noorwegen) 1
Novartis, Stein / Vienna (Zwitserland) 2
NRG, Petten 5
Numico Research, Wageningen 1
Nikon Europe BV,
NIZO food research, Ede 1
Norsk Hydro, Porsgrunn / Oslo
NOVEM, Utrecht 5
NPBI International BV,
Nunhems Zaden BV, Haelen 8
NUON, Duiven 1
Nutreco, Boxmeer / Noorwegen 6 NV Continuon Netbeheer, Arnhem 1 NV Gelderse Ontwikkelingsmaatschappij GOM, Arnhem 1 NV Organon, Oss 15 NV PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland, Haarlem 2 NVBD, Den Haag 2 O Océ, Venlo 19
OctoPlus BV, Leiden 4
OnStream BV, Eindhoven 1 Groothandel BV, Utrecht 1
Oldelft BV, Delft 2
OMEGA Laser Systems BV, Enschede 1
Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam 1 OPRA Optimal Radial Turbine BV, Hengelo 1
Omegam, Amsterdam 1
OpdenKamp Adviesgroep BV, Den Haag 1
Optics & Mechanics Group, Eindhoven 1
OPG
Oranjewoud
BV, Rijswijk 1 Orffa Nederland Feed BV, Giessen 1 Orgaworld BV, Uden 1 Oronite European Technical Center, Vondelingenplaat Rt 1 ORTEQ, Groningen 3 OrthoDynamics, Drachten 1 Ortomed BV, Dordrecht 1 P Palacky University, Olomouc-Holice (Tsjechië) 1 BV, Groningen 1
Pamgene International BV, Den Bosch 1
PAQUES Bio Systems BV, Balk 8
Parker Gas Separation BV, Etten-Leur 1
Paradocs Group BV, Tiel 2
PANalytical BV, Almelo 2
Papyron
Paragon Nummerical Engineering, Eindhoven 1
Pasminco Budel Zink, Budel-Dorplein 3
Paul Scherrer Institut, Villigen (Zwitserland) 1
PcM Interactieve Media, Amsterdam 1 PD & E Automotive BV, Helmond 3 PelviTec BV, Delft 1 Pepscan Systems BV, Lelystad 3 Peptide Therapeutics, Wayzata (Verenigde Staten van Amerika) 1 Heidelberg (Duitsland) 2
Pervatech BV, Enter 1
Perdix Technologies BV, Wijchen 1
Pfizer BV, Cappelle a/d IJssel 1
20/10 PERFECT VISION,
Pharma Key BV, Groningen 1
PharmAAware
IP BV, Bunnik 1 Pharmachemie BV, Haarlem 1 Pharmacia & Upjohn S.p.A, Nerviano (Italië) 1 Philips, Almelo / Best / Drachten / Eindhoven / Groningen / Nijmegen / Leuven (België) / Surrey (Groot Brittannië) / Sunnyvale / Bothell (Verenigde Staten van Amerika) 81
Philips Research Laboratories, Eindhoven 65
Medical Equipment BV, Maastricht 4 (Hongarije) 1
Plant Research International BV, Wageningen
Biologica, Utrecht 1 Groningen 1
Phisimed, Maastricht 1
PIM-Tech BV, Apeldoorn 1
Polyganics, Groningen 1
Plantenziektekundige Dienst, Wageningen 1
Polymer Laboratories, Shropshire (Groot Brittannië) 1
Poultry Consulting International, Breda 1
Praktijkonderzoek Veehouderij, Lelystad 1
15
PhotoBioChem NV, Leiden 2
BV, Son 2
PrimaGen BV, Amsterdam 1
Productschap Diervoeder, Lelystad 3
Polymer Service Center
Priva Hortimation BV, De Lier 3
Procter & Gamble
Productschap Granen, Zaden en Peulvruchten, Den Haag 1
Productschap Vee, Vlees en Eieren, Zoetermeer 2
voor de Champignoncultuur, Horst 2
Promeks Nederland, Harderwijk 1
Technology Centre, Sint-Stevens-Woluwe (België) 1
Platform
Praktijkonderzoek Plant en Omgeving BV, Lelystad / Wageningen 9
Pharmaceuticals, Rotterdam / Cincinatti (Verenigde Staten van Amerika) / Strombeek-Bever / Grimbergen (België) 4 Tuinbouw, Zoetermeer 1
Pie
Plant Protection Institute of the Hungarian, Budapest
Productschap Veevoeder, Den Haag 1 ProSes, Bergen op Zoom 1
Provincie Noord-Holland, Haarlem 1
Prodrive
Productschap Proefstation
Provimi Research and
PSA Peugeot Citroën, La Garenne
Colombes (Frankrijk) 1 Purac Biochem BV, Gorinchem 1 Q Quest International, Bussum / Ashford, Kent (Groot Brittannië) 5 R R & R Mechatronics, Zwaag 2 Uppsala (Zweden) 2 Utrecht 2
Rademaker BV, Culemborg 1
Rapid Bioconsultancy, Katwijk 1
Rademaker Den Boer BV, Dalfsen 1
RDW, Zoetermeer 1
Research Centrum Kalkzandsteenindustrie, Hilversum 1
GmbH, Mannheim (Duitsland) 1 Rijkswaterstaat, Rijswijk 5
REMU Infra Bedrijf NV,
Rexroth Hydraudyne BV., Boxtel 1
Rhein Chemie Rheinau
RHK Technology, Troy (Verenigde Staten van Amerika) 1
Rijngeest Groep Leiden 1
RADI Medical Systems AB,
Remeha BV, Apeldoorn 1
RIKILT, Wageningen 2
Rijk Zwaan, Fijnaart / De Lier 12
RIKZ, Den Haag 8
RIVM, Bilthoven
13
RIZA,
143
| lijst van gebruikers
Arnhem 6
Robert Bosch GmbH, Stuttgart (Duitsland) 2
van Amerika) 1 Hilversum 1
Roelfstra Consultants BV, Mheer 1
GmbH, Aschheim (Duitsland) 1 Products BV, Rotterdam 1 Enschede 1
Robt. Wood Johnson Medical School, Piscataway (Verenigde Staten
Rockwell Collins (UK) Ltd, Hoofddorp 1
Rockwool/Grodan BV, Roermond 4
Rolan Robotics BV, Zwaag 1
RTC&P, Culemborg 1
RVV, Voorburg 1
Rodenhuis & Verloop BV,
Roessingh Research and Development, Enschede 4 Route 67, Waalre 2
RU Gent (België) 1
ROFIN-SINAR Laser
Royal Haskoning BV, Nijmegen 1
Rubber Resources, Maastricht 1
RWE Solar GmbH, Heilbronn (Duitsland) 1
RSP
Rubber Stichting,
RWTH Aachen (Duitsland) 2
RZ Research BV,
Metslawier 1 Sabic EuroPetroChemicals, Geleen 2 S Saint-Gobain Crystals & Detectors, Nemours (Frankrijk) 2 Schill & Seilacher GmbH & Co., Hamburg (Duitsland) 1 Staten van Amerika) 3
Schuitema NV, Amersfoort 1
SE Carburos Metálicos SA, Madrid (Spanje) 1
Sasol PDT, Enschede 1
Saxion Hogeschool Enschede, Enschede 1
Schlumberger, Cambridge (Groot Brittannië) / Sugarland (Verenigde
Scientia Terrae NV, St. Katelijne-Waver (België) 2
Scuron, Rotterdam 1
Seminis Vegetable Seeds, Enkhuizen / Honselersdijk / Wageningen 7
SENA,
Hilversum 1 Sendt, Roosendaal 1 Sennheiser Electronic, Wedemark (Duitsland) 1 Sensor Sense, Nijmegen 1 Sentron Europe BV, Roden 5 SERC, Utrecht 1 Shell, Amsterdam / Moerdijk / Rijswijk 66 Siemens Nederland NV, Den Haag 2 Sigma Coatings BV, Amsterdam 2 Zaltbommel 10
Silidur Benelux NV, Rotterdam 1
SkyScan, Aartselaar (België) 1
Transformatoren BV, Nijmegen 3
Sint Maartenskliniek, Nijmegen 2
SMARTEC BV, Breda 2
Sioux, Son 1
SMI BV, Enschede 2
Smith & Nephew Nederland BV, Hoofddorp 1
SKF, Nieuwegein /
Smit Draad, Nijmegen 2
Software Benelux BV, Gouda 1
Smit
Solsep BV,
Apeldoorn 1 Solvay Pharmaceuticals BV, Weesp 14 Sondag Voeders BV, Erp 1 Sonion Microtronic Nederland BV, Amsterdam 1 Sonotron BV, Zoetermeer 1 Consultancy, Lelystad 1
Spanbeton BV, Koudekerk a/d Rijn 1
SRON, Utrecht 5
Stavanger (Noorwegen) 1
Spierings Medische Techniek, Nijmegen 1
Staatsbosbeheer, Driebergen 1
Stichting Bio-Medical Premate, Rijswijk 1
Sprenkels
Staring Centrum (SC-DLO), Wageningen 1
Statoil,
Stichting Het Geldersch Landschap, Arnhem 1
Stichting
Technisch Centrum voor de Keramische Industrie, De Steeg 1 Stirling Cryogenics & Refrigeration BV, Son 1 Stork, Amsterdam / Boxmeer / Eerbeek / Gorredijk / Hengelo 8 Waardenburg / Ierland 2
STOWA, Utrecht 3
Structural Laminates BV, Delft 1
Stuurgroep Waddenprovincies, Leeuwarden 1
Herzogenrath (Duitsland) 1
Svasek Hydraulics, Rotterdam 1
Cleveland (Groot Brittannië) 2
Sulzer, Lomm 2
SWOV, Leidschendam 1
Stryker Howmedica BV,
Surface Imaging Systems,
Syncom BV, Groningen 1
Synetix,
Syngenta, Enkhuizen / Ridderkerk / Basel (Zwitserland) / Cleveland (Groot Brittannië) /
Research Triangle Park (Verenigde Staten van Amerika) 11 T T&A SURVEY BV, Amsterdam 1
TalkingHome, Enschede 1
University Darvenitza, Sofia (Bulgarije) 1
TDC Mechatronics, Nieuwegein 2
Techno Fysica BV, Barendrecht 1
4TEC, Den Haag 1
Teijin Twaron BV, Arnhem 1
Technical
Teikoku Oil Co. Ltd.,
Shibuya-Ku (Japan) 1 Telematica Instituut, Enschede 1 Ten Cate Advanced Composites, Nijverdal 1 Texas Instruments Holland BV, Almelo 3
Thales BV, Delft / Eindhoven / Hengelo / Huizen / Baneux (Frankrijk) 24
(Verenigde Staten van Amerika) 1 TLS, Haarlem 1
Thomson Tubes Electroniques, Moirans (Frankrijk) 1
TM Microscopes, Sunnyvale (Verenigde Staten van Amerika) 1
ThermoMicroscopes, Sunnyvale ThreeFive Photonics BV, Houten 5
TMS International BV, Enschede 1
TNO,
Apeldoorn / Delft / Den Haag / Eindhoven / Leiden / Leidschendam / Rijswijk / Soesterberg / Utrecht / Zeist 115 Toyota Central R&D Labs. Inc., Japan 1
Tracerco, Billingham (Groot Brittannië) 1
Consultancy BV, Malden 1
TRUMPF-Laser Nederland, Alphen a/d Rijn 1
Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, Enschede
11
Tweehuysen
Twente Solid State
Technology BV, Hengelo 2 Twentsche Kabelfabriek BV, Haaksbergen 1 Twister BV, Rijswijk 2 TYCO Electronics, Den Bosch 1 U UMC St. Radboud, Nijmegen 6
UMC Utrecht 6
Umicore NV, Diepenbeek (België) 1
Unilever Research, Vlaardingen 31
Uniphy
Gymna International, Bilzen (België) 1 Uniqema BV, Gouda 1 Unisign BV, Panningen 1 Universidad de Murcia, Murcia (Spanje) 2 Universita Tor Vergata Roma, Roma (Italië) 1 Universität Heidelberg (Duitsland) 1 Universiteit Gent (België) 1 Universiteit Utrecht Holding BV, Utrecht 2
Universiteits Ziekenhuis Gasthuisberg, Leuven (België) 1
University of Manchester (Groot Brittannië) 1
University of Münster (Duitsland) 1 Urenco Nederland BV, Almelo 1 Urotex Medical BV, Rhenen 1 Utopics BV, Leusden 1
144
jaarverslag 2003
| Lijst van gebruikers
V V. Beta BV, Goor 1
Van der Pluijm Water- en Milieumanagement, Boxtel 1
Instruments BV, Delft 2 Gent (België) 1
VANDIJKE SEMO BV, Scheemda 1
VDO Car Communication Nederland BV, Eindhoven 1
Accountancy-Consultants, Naarden 1 ‘s Gravenland 3
Van Doorne’s Transmissie BV, Tilburg 1
Varian Chrompack International BV, Middelburg 1
VDP Laboratories / SYNTECH, Hilversum 1
Vereenigde Octrooibureau’s, ‘s Hertogenbosch 1
European Technical Center, Oss 1
Vingmed Sound, Horten (Noorwegen) 1
Vitens Laboratorium BV, Zwolle 2
Vogelbescherming Nederland, Zeist 2
VOBN, Veenendaal 1
VP Crypto & Embedded Security SafeNet BV, Vught 1
Veenstra
Vereniging Natuurmonumenten,
Vertex Pharmaceuticals Incorporated, San Diego (Verenigde Staten van Amerika) 1
Vienna University of Technology, Vienna (Oostenrijk) 1
Van Essen VARTEC NV,
VEWIN, Rijswijk 1
VIRAN, Den Haag 1
Viscotek
Vodafone Group, Maastricht 2
Vredestein Banden BV, Enschede 1
VU Medisch Centrum Amsterdam 2 W WAAG Society, Amsterdam 1
Waddenvereniging, Harlingen 1
University of Technology, Warsaw (Polen) 1 Wieden, Meppel 1
Wageningen Centre for Food Sciences, Wageningen 1
Wärtsilä Nederland BV, Zwolle 3
Waterschap Veluwe, Apeldoorn 1
Waterschap Aa, Boxtel 1
Weidmüller BV, Hilversum 1
Warsaw
Waterschap Reest en
Westeinde Ziekenhuis, Den Haag 1
Westelijke Land- en Tuinbouw Organisatie-WLTO, Haarlem 1 WITCO Organosilicons, Tarrytown (Verenigde Staten van Amerika) 1 Witteveen en Bos, Deventer 2 WL - Delft Hydraulics, Delft 14 X Xensor Integration BV, Delfgauw 6 X-Flow BV, Enschede 1 Xsens, Enschede 3 Y Yamanouchi Europe BV, Leiderdorp 5 Z Zelder BV, Gennep 1
Zimmer BV, Amersfoort 1
Dordrecht 1 Zwanenberg Food Group, Almelo 1
ZMBH, Heidelberg (Duitsland) 1
Zuiveringsschap Hollandse Eilanden,
| Jurykamers en commissies
JURYKAMER 0188 Dr.ir. M.H.M. Ellenbroek Dutch Space BV, Leiden _ Prof.dr.ir. F.C.A. Groen Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr. S.J.M.H. Hulscher Universiteit Twente _ Ir. D. Jansen ECN, Petten _ Prof.dr. G.J. de Jong Universiteit Utrecht _ Prof.dr.ir. A.P.G. Kieboom DSM Food Specialities, Delft en Universiteit Leiden _ Prof.dr. J. Mellema Universiteit Twente _ Dhr. J.A. Ooms Spark Holland BV, Emmen _ Drs. W. Pelt Ministerie van Defensie, Den Haag _ Prof.dr.ir. P.C. Struik Wageningen Universiteit _ Dr.ir. T. Verheggen Shell Research and Technology Centre, Amsterdam _ Prof.dr.ir. A.P.M. Zwamborn TNO-FEL, Den Haag.
JURYKAMER 0189 Dr. W.J.P. van Enckevort Katholieke Universiteit Nijmegen _ Prof.dr.dipl.ing. D.K. Hammer Technische Universiteit Eindhoven _ Ing. K.B. Heuperman Ministerie van Economische Zaken, Den Haag _ Prof.dr. J. Hille Rijksuniversiteit Groningen _ Prof.dr.ir. Th. de Jong Technische Universiteit Delft _ Prof.dr. A.C.C. Kalker Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Prof.dr. G.J. Koomen Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr.ir. W.J. Mortier ExxonMobil Chemical Europe Inc., Machelen _ Drs. P.F. Noordervliet VNCI, Leidschendam _ Prof.dr. A.J.J. van Ooyen DSM Food Specialties, Delft _ Prof.dr. F.C. Schüller NRG Fuels, Actinides & Isotopes, Petten _ Prof.dr.ir. E.F. Steennis Technische Universiteit Eindhoven.
JURYKAMER 0190 Ir. P.T. Alderliesten ECN, Petten _ Prof.dr.ir. A. van den Berg Universiteit Twente _ Prof.dr. A.H.J. Bisseling Wageningen Universiteit _ Prof.dr. P. Groeneboom Technische Universiteit Delft _ Ir. C.J. Heuzeveldt Acordis Industrial Fibers BV, Arnhem _ Dr. J.J.M. Hooman Katholieke Universiteit Nijmegen _ Dr.ir. A.J. Huis in ‘t Veld TNO Institute of Industrial Technology, Eindhoven _ Prof.dr.ir. J.A. Mulder Technische Universiteit Delft _ Ir. M.G.J. Schasfoort Shell Global Solutions International BV, Amsterdam _ Ir. J.H. van der Veen Stichting Toekomstbeeld der Techniek, Den Haag _ Prof.dr. R. Verpoorte Universiteit Leiden _ Ir. M.A.G. Vorstman Technische Universiteit Eindhoven.
JURYKAMER 0191 Ir. R.J. Asjes Philips Centre for Manufacturing Technology, Eindhoven _ Prof.dr.ir. P.G. Bakker Technische Universiteit Delft _ Dr. J.H. Bitter Universiteit Utrecht _ Prof.dr.ir. S.C. Borst Technische Universiteit Eindhoven _ Dr. E. Brück Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr.ir. W.C. van Etten Universiteit Twente _ Drs. J.C. Groeneveld FHI, Amersfoort _ Dr. M.B. van Herk NKI, Amsterdam _ Dr.ir. H.R.J.M. Hoogenboom BioQuest BV, Maastricht _ Drs. M.J.A. van der Varst Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Zoetermeer _ Prof.ir. A.C.W.M. Vrouwenvelder TNO Bouw, Delft _ Prof.dr.ir. P.J.G.M. de Wit Wageningen Universiteit.
JURYKAMER 0192 Dr. M.H.J.M. de Croon Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. A.J.M. Driessen Rijksuniversiteit Groningen _ Prof.dr. P.J. French Technische Universiteit Delft _ Dr. W.J.C. Genuit Shell Research and Technology Centre, Amsterdam _ Prof.dr.ir. E.W.C. van Groesen Universiteit Twente _ Ir. P.M.J. Janssen D HV Water BV, Amersfoort _ Prof.dr. P.K. Larsen Katholieke Universiteit Nijmegen _ Dr. W.H. Lindhout Wageningen Universiteit _ Prof. V.B.F. Mathot DSM Research BV, Geleen _ Prof.dr. C.J.L.M. Meijer Vrije Universiteit Amsterdam _ Drs. P.C. Muller Rijksuniversiteit Groningen _ Ir. A. Roelfzema WL - Delft Hydraulics, Delft.
JURYKAMER 0193 Prof.dr. A. Brouwer Vrije Universiteit Amsterdam _ Dr. J.H. Brouwer TNO-NITG, Utrecht _ Dr. A.W. Griffioen AZ Maastricht _ Drs. H. van Halewijn Diamond Tools Group BV, Nijmegen _ Dr.ir. A.E.M. Janssen Wageningen Universiteit _ Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. J.C.J.M. de Kroon Katholieke Universiteit Nijmegen _ Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer Technische Universiteit Delft _ Dr. C. le Pair ex-directeur STW, Utrecht _ Dr.ir. P.L.A. Roelse Philips Semiconductors, Eindhoven _ Prof.dr. A.J. van der Schaft Universiteit Twente _ Dr. A.M. Vredenberg Universiteit Utrecht.
JURYKAMER 0194 Prof.dr. J.M. Bogaard voorheen Erasmus MC, Rotterdam _ Dr.ir. L. Broers Nunhems Zaden BV, Haelen _ Prof.dr. F.M. Dieleman Universiteit Utrecht _ Prof.dr.ir. B.J. Geurts Universiteit Twente _ Dr.ir. R. ter Haar Uniqema BV, Gouda _ Prof.dr.ir. M. Koornneef
145
146 | Jurykamers en commissies
jaarverslag 2003
Wageningen Universiteit _ Prof.dr. W.J. Quax Rijksuniversiteit Groningen _ Dr. V. Reid DSM Venturing & Business Development, Heerlen _ Dr.ir. H.W.J. Russchenberg Technische Universiteit Delft _ Dr. H.A.M. Seelen Instituut voor Revalidatievraagstukken, Hoensbroek _ Dr. N.A.J.M. Sommerdijk Technische Universiteit Eindhoven.
JURYKAMER 0195 Prof.dr. R. van Driel Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr. H.C. Gerritsen Universiteit Utrecht _ Ir. N. Gevers Vredestein Banden BV, Enschede _ Prof.dr.ir. J. Hellendoorn Technische Universiteit Delft _ Dr. T.H. van Kuppevelt Universitair Medisch Centrum St. Radboud, Nijmegen _ Dr.ir. P.N.L. Lens Wageningen Universiteit _ Dr. K. Poelstra Rijksuniversiteit Groningen _ Dr.ir. K.J. Ptasinski Technische Universiteit Eindhoven _ Dr. F. Roozeboom Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Dr.ir. G.J.M. Smit Universiteit Twente _ Ing. J.J. Smits TNO Industrie Eindhoven _ Prof.ir. A.F. van Tol GeoDelft, Delft.
JURYKAMER 0196 Dr. D.G.M. Beersma Rijksuniversiteit Groningen _ Dr. H. van Dop Universiteit Utrecht _ Dr.ir. J.M. Festen VU Medisch Centrum Amsterdam _ Prof.dr.ir. F.W. Jansen Technische Universiteit Delft _ Dr. J.J.M. Janssen Unilever, Vlaardingen _ Dr. J.A.L. van Kan Wageningen Universiteit _ Prof.dr. C.E. Koning Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr.ir. J. Meijer Universiteit Twente _ Dr. C.J.M. van Rijn Aquamarijn Microfiltration BV, Hengelo (Gld) _ Mw. M. Soliman SABIC Research, Geleen _ Prof.dr.ir. F.N. van de Vosse Technische Universiteit Eindhoven _ Ir. H.C.J. van Wijngaarden MARIN, Wageningen.
BESTUURSLEDEN NANONED Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt, voorzitter Universiteit Twente _ Prof.dr. H. van Houten Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Prof.dr. J.A. Put _ DSM Research BV, Geleen _ Prof.dr. G.Th. Robillard Biomade Technology Foundation, Groningen _ Prof.dr. H.W.M. Salemink Technische Universiteit Eindhoven _ Ir. D.Ph. Schmidt TNO-TPD, Delft _ Waarnemer: Drs. J.R.G. Bakker Ministerie van Economische Zaken, Den Haag _ Secretariaat: Dr. C.A.M. Mombers en mw. M.H. la Grand STW, Utrecht.
DAGELIJKS BESTUUR PRORISC Prof.dr.ir. A.H.M. van Roermund, voorzitter Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. J.R. Long Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. B. Nauta Universiteit Twente _ Dr.ir. M.J.M. Pelgrom Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Dr.ir. P.C.W. Sommen Technische Universiteit Eindhoven _ Secretariaat: Dr. W.H. Segeth en mw.drs. H.R. Varwijk STW, Utrecht.
ORGANISATIE PRORISC SYMPOSIA Dr.ir. N.P. van der Meijs, voorzitter Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. G. Gielen Katholieke Universiteit Leuven (België) _ Dr.ir. B. Gosselin Fac. Polytechnique de Mons (België) _ Prof.dr.ir. J.L. van Meerbergen Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Prof.dr.ir. B. Nauta Universiteit Twente _ F. Petré IMEC, Leuven (België) _ Prof.dr.ir. W. Philips RU Gent (België) _ Dr.ir. W.A. Serdijn Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. C.H. Slump Universiteit Twente _ D. Stroobandt _ Rijksuniversiteit Gent (België) _ Secretariaat: Dr. W.H. Segeth en mw.drs. H.R. Varwijk STW, Utrecht.
ORGANIZING COMMITTEE SAFE Prof.dr.ir. C. Claeys, voorzitter IMEC, Leuven (België) _ Prof.dr. P.J. French Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.-ing. L.M.F. Kaufmann Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. W. Krautschneider Technical University of Hamburg-Harburg (Duitsland) _ Prof.dr. P.M. Sarro Technische Universiteit Delft _ Prof. dr. J. Schmitz Universiteit Twente (sinds augustus) _ Prof.dr. H. Wallinga Universiteit Twente _ Secretariaat: Dr. P.C. Schuddeboom en mw.drs. H.R. Varwijk STW, Utrecht.
PLATFORM SCHONE EN ZUINIGE VERBRANDING Prof.dr. L.P.H. de Goey, voorzitter Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. R.S.G. Baert TNO Wegtransport, Delt _ Prof.dr.ir. G. Brem TNO-MEP, Apeldoorn _ Ir. F.N. Breussin _ TNO-TPD, Delft _ Ir. P.D.J. Hoppesteyn Corus Staal NV, IJmuiden _ Ir. J. Kruithof DAF Trucks NV, Eindhoven _ Prof.dr. H.B. Levinsky NV Nederlandse Gasunie, Groningen _ Prof.dr.ir. Th.H. van der Meer Universiteit Twente _ Prof.dr. J.J. ter Meulen Katholieke Universiteit Nijmegen _ Dr.ir. C.J.A. Pulles Gastec NV, Apeldoorn _ Dr. L.P.L.M. Rabou ECN, Petten Prof.dr.
| jurykamers en commissies
D.J.E.M. Roekaerts Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.-ing. H. Spliethoff Technische Universiteit Delft _ Secretariaat: Dr. L.J. Korstanje en mw. A.P. Peeters _ STW, Utrecht.
PLATFORM SENSORTECHNOLOGIE Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer, voorzitter Technische Universiteit Delft _ Ir. J. Balendonck IMAG BV, Wageningen _ Dr. W.P. van Bennekom Universiteit Utrecht _ Dr. Th.H. Gieling IMAG BV, Wageningen _ Drs. J.C. Groeneveld FHI, Amersfoort _ Ir. W. Jouwsma Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo _ Dr. J.P. Kappelhof NVPT, Zoetermeer _ Ing. H.Th. Klein Wolterink Applied Instruments, Middelburg _ Ir. H. Leeuwis LioniX BV, Enschede _ Dr.ir. M.G.H. Meijerink TNO-TPD, Delft _ Dr.ir. W. Olthuis Universiteit Twente _ Ing. P. Petersen FHI, Amersfoort _ A.W. van Schadewijk Syntens, Breda _ Dr. R.M.J. Sillen Hogeschool van Utrecht _ S. Teughels IMEC, Leuven (België) _ Secretariaat: Dr. P.C. Schuddeboom en dhr. N. Voskamp STW, Utrecht.
PROGRAMMACOMMISSIE ENERGIE-ONDERZOEK Ir. J.P. van Soest, voorzitter Centrum voor Energiebesparing en Schone Technologie, Delft _ Prof.ir. C. Daey Ouwens Technische Universiteit Eindhoven/ECN, Petten _ Dr. M. Hisschemöller Vrije Universiteit Amsterdam _ Dr. C.A.M. van der Klein ECN, Petten _ Ir. G.R. Küpers KandT Manangement BV, Rijswijk _ Dr. R.P.M. Kemp Universiteit Maastricht _ Prof.dr. J. van der Pligt Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr. W.C. Turkenburg Universiteit Utrecht _ Ing. J. van de Velde NOVEM, Utrecht _ Mw.prof.dr.ir. M.P.C. Weijnen Technische Universiteit Delft _ Secretariaat: Mw.drs. A. ten Berge NWO-MaGW Den Haag.
STUURGROEP ENERGIE-ONDERZOEK Prof.mr.dr.ir. S.C. Santema, voorzitter Technische Universiteit Delft _ Dr. L.J. Korstanje STW, Utrecht _ Mw.drs. L. Perbal Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Zoetermeer _ Ir. G.C. van Uitert Ministerie van Ecomomische Zaken, Den Haag _ Dr. F.M. Witte NOVEM, Utrecht _ Waarnemer namens programmacommissie: Ir. J.P. van Soest Centrum voor Energiebesparing en Schone Technologie, Delft _ Secretariaat: Mw.drs. A. ten Berge NWO-MaGW, Den Haag.
PROGRAMMACOMMISSIE ETHIEK, ONDERZOEK EN BESTUUR Prof.mr. A. Soeteman, voorzitter Vrije Universiteit Amsterdam _ Drs. S.E. Bastijn Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Den Haag _ Prof.dr. I.D. de Beaufort Erasmus Medisch Centrum Rotterdam _ Prof.dr. M.A.P. Bovens Universiteit Utrecht _ Ir. P.J.M. Keet Jr Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Den Haag _ Prof.dr. M.J.A.A. Korthals Wageningen Universiteit en Researchcentrum _ Prof.dr. A.W. Musschenga Vrije Universiteit Amsterdam _ Prof.dr. F.W. Saris Universiteit Leiden _ Ir. D.Ph. Schmidt TNO-TPD, Delft _ Prof.dr. R. Vos Universiteit Maastricht _ Contactpersoon voor Technologisch Onderzoek: Mr. M.M.L. Konings STW, Utrecht.
PROGRAMMACOMMISSIE FREEBAND Dr.ir. E.J. Sol, voorzitter TNO Industrie, Eindhoven _ Prof.dr. J. Aasman TNO Telecom, Leidschendam _ Prof.dr. J. Bruijning TNO Telecom, Leidschendam _ Dr.ir. E.H. Eertink Telematica Instituut, Enschede _ Prof.ir. A.M.J. Koonen Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr.ir. R.L. Lagendijk Technische Universiteit Delft _ Ir. H.B. Langeraar Thales Nederland BV, Hengelo _ F. Panken Lucent Technologies Nederland BV, Hilversum _ Prof.dr.ir. C.H. Slump Universiteit Twente _ F. Snijders Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Dr. B.H. Verbeek JDS Uniphase Netherlands BV, Eindhoven _ Ir. P.J. van Vliet TNO-FEL, Den Haag _ Ir. J.J. de Waal Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, Enschede _ Secretariaat: Dr.ir. F.A. Karelse STW, Utrecht.
PROGRAMMACOMMISSIE GEDISPERGEERDE MEERFASESTROMING Prof.dr.ir. M.M.C.G. Warmoeskerken, voorzitter Unilever Research Laboratorium, Vlaardingen _ Prof.dr. H.E.A. van den Akker Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. J.J.H. Brouwers Technische Universiteit Eindhoven _ Ir. G.W. Colenbrander Shell Research and Technology Centre, Amsterdam _ Prof.dr.ir. J.A.M. Kuipers Universiteit Twente _ Prof.dr. D. Lohse Universiteit Twente _ Prof.dr.ir. F.T.M. Nieuwstadt Technische Universiteit Delft _ Ir. D.W. van der Plas Corus Research and Development, IJmuiden _ Dr. A.I. Stankiewicz DSM Research, Geleen _ Dr.ir. R.E. Uittenbogaard WL - Delft Hydraulics, Delft _ Waarnemers: Dr. L.J. Korstanje STW, Utrecht _ Dr. C.J.G.M. Langerak Senter, Den Haag _ Secretariaat: Dr. E.E.W. Bruins FOM, Utrecht.
147
148
| Jurykamers en commissies
jaarverslag 2003
STUURGROEP GEDISPERGEERDE MEERFASESTROMING Drs. H.G. van Vuren, voorziter FOM, Utrecht _ Drs. F.J.G. van de Linde STW, Utrecht (tot 1 november) _ Dr. C.A.M. Mombers STW, Utrecht (sinds november) _ Drs. K. Vijlbrief Ministerie van Economische Zaken _ Secretariaat: Dr. E.E.W. Bruins FOM, Utrecht.
PROGRAMMACOMMISSIE JACQUARD Prof.dr. J.C. van Vliet, voorzitter Vrije Universiteit Amsterdam _ Prof.dr.ir. M. Aksit Universiteit Twente _ Prof.dr. J.A. Bergstra Universiteit Amsterdam _ Prof.dr.ir. J. Bosch Rijksuniversiteit Groningen _ Prof.dr. S. Brinkkemper Vrije Universiteit Amsterdam _ Drs. F. A. von Dewall _ ING Bank, Amsterdam _ Ing. G. Florijn Software Engineering Research Centre, Utrecht _ Dr. J. van der Heijden Philips Research Laboratories Eindhoven _ Prof.dr. P. Klint Centrum voor Wiskunde en Informatica Amsterdam _ Prof.dr.ir. M.J. Plasmeijer Katholieke Universiteit Nijmegen _ Ing. R.J.H. Tolido Cap Gemini Ernst & Young Nederland BV, Utrecht _ Prof.dr. B.W. Watson Technische Universiteit Eindhoven _ Dr.ir. G.M. Wijers Technische Universiteit Delft en Morgan Chambers BV, Amsterdam _ Waarnemers: Dr.ir. J.A. Julianus Ministerie van Economische Zaken, Den Haag _ Drs. H.J.T. Bisseling Senter, Den Haag _ Dr. W.H. Segeth STW, Utrecht _ Secretariaat: Drs. M.A.G.J. Leenaars NWO, Den Haag _ Dr. M. Kas NWO, Den Haag.
PROGRAMMACOMMISSIE PRIORITEITSPROGRAMMA MATERIALEN Prof.dr.ir. J.G.H. Joosten, voorzitter DSM Research BV, Geleen _ Prof.dr.ir. J. Blaauwendraad Technische Universiteit Delft _ Prof.dr. R. Boom Corus Research, Development & Technology, IJmuiden _ Prof.dr. J.Th.M. De Hosson Rijksuniversiteit Groningen _ Prof.dr. P.J. Lemstra Technische Univeristeit Eindhoven _ Prof.dr. M.A.J. Michels Shell, Amsterdam _ Prof.dr. D.J. Sikkema Akzo Nobel, Arnhem _ Prof.dr. G.J. Vancso Universiteit Twente _ Dr. M.P.A. Viegers Philips CFT, Eindhoven _ Waarnemers: Drs. J.W.A. van Ernst Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Zoetermeer _ Drs. B. Bolhuis Ministerie van Ecomomische Zaken Den Haag _ Dr. L.J. Korstanje STW, Utrecht _ Ir. C.W. Struijk NWO-CW, Den Haag _ Secretariaat: Dr.ir. P.A.T.T. van Veenendaal FOM, Utrecht.
PROGRAMMACOMMISSIE PROCESVERNIEUWING VOOR EEN SCHONER MILIEU Prof.dr. A. Bruggink DSM Research BV, Geleen _ Prof.dr. M.R. Egmond Unilever Research, Vlaardingen _ Prof.dr. J.A. Moulijn Technische Universiteit Delft _ Prof. dr. R. Wever Universiteit van Amsterdam _ Contactpersonen stichtingen: Dr. L.B.J. Vertegaal NWO-CW/ACTS, Den Haag _ Drs. N.H.C.M. Boots STW, Utrecht.
PROGRAMMACOMMISSIE PROGRESS Drs. E.P.C. van Utteren, voorzitter voorheen Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Ir. A. van Ardenne ASTRON, Dwingeloo _ Drs. H.J.T. Bisseling Senter, Den Haag _ Prof.drs. M. Boasson Universiteit van Amsterdam _ Ir. F. van der Borg Vanderlande Industries, Veghel _ Dr.ir. J.F. Broenink Universiteit Twente _ Prof.dr. H. Corporaal Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere Universiteit Leiden _ Dr. R. Hamberg Océ-Nederland BV, Venlo _ Ir. W. Hendriksen Route 67, Waalre _ Dr. M. Kas NWO-EW, Den Haag _ Ir. N.R. Malotaux N R Malotaux - Consultancy, Bilthoven _ Ir. K.H.W. Pasman TNO-FEL, Den Haag _ Prof.dr. M. Rem Technische Universiteit Eindhoven _ Drs. W.F. Tostmann Ministerie van Ecomomische Zaken, Den Haag _ Prof.dr. S. Vassiliadis Technische Universiteit Delft _ Ir. J.J. de Waal Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV, Enschede _ Secretariaat: Dr.ir. F.A. Karelse en mw.drs. M. Schweizer STW, Utrecht.
STUURGROEP PROGRESS Drs. F.J.G. van de Linde, voorzitter STW, Utrecht (tot 1 november) _ Dr. C.A.M. Mombers, voorzitter STW, Utrecht (sinds november) _ Drs. R.H. Bourgonjon Philips Consumer Electronics, Eindhoven _ Dr. A.P. Meijler NWO-EW, Den Haag _ Drs. K. Vijlbrief Ministerie van Economische Zaken, Den Haag _ Vertegenwoordiger programmacommissie: Drs. E.P.C. van Utteren voorheen Philips Research Laboratories, Eindhoven _ Secretariaat: Dr.ir. F.A. Karelse en mw.drs. M. Schweizer STW, Utrecht.
PROGRAMMACOMMISSIE SCHEIDINGSTECHNOLOGIE Prof.dr.ir. A. Bliek Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr.ir. R.M. Boom Wageningen Universiteit _ Prof.dr.ir. A.B. de Haan Universiteit Twente _ Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr.ir. L.A.M. van der Wielen Technische Universiteit Delft. Contactpersonen stichtingen: Dr. I.S. Ridder NWO-CW, Den Haag _ Dr.ir. C.L.M. Marcelis STW, Utrecht.
| jurykamers en commissies
PROGRAMMACOMMISSIE TISSUE ENGINEERING Prof.dr. J. Feijen, voorzitter Universiteit Twente _ Prof.dr. W.G. van Aken em. Universiteit Twente _ Dr. R.A. Bank TNO Preventie en Gezondheid, Leiden _ Prof.dr. C.A. van Blitterswijk IsoTis NV, Bilthoven/Universiteit Twente _ Dr. R.A.F.M. Chamuleau AMC, Amsterdam _ Dr. W.J.A. Dhert Universitair Medisch Centrum Utrecht _ Dr. P.A. Doevendans Universiteit van Maastricht _ Prof.dr. E.A. Dzierzak Erasmus Universiteit Rotterdam _ Prof.dr. C.G. Figdor Universitair Medisch Centrum St. Radboud, Nijmegen _ Prof.dr. K. de Groot IsoTis NV, Bilthoven _ Prof.dr. J.A. Jansen Katholieke Universiteit Nijmegen _ Mw.dr. C.L. Mummery NIOB, Utrecht _ Prof.dr. A.J. Rabelink UMC, Utrecht _ Contactpersonen stichtingen: Drs. S. Ellenbroek ZonMW, Den Haag _ Drs. N.H.C.M. Boots STW, Utrecht.
PROGRAMMACOMMISSIE WISKUNDE TOEGEPAST Prof.dr.ir. P. Wesseling, voorzitter Technische Universiteit Delft _ Dr. J.L. van den Berg TNO Telecom, Leidschendam _ Prof.dr.ir. E.W.C. van Groesen Universiteit Twente _ Prof.dr.ir. A.E. Mynett WL - Delft Hydraulics, Delft _ Prof.dr.ir. H.C.A. van Tilborg Technische Universiteit Eindhoven _ Contactpersonen stichtingen: Dr. A.P.L. Zandee NWO-EW, Den Haag _ Dr. R.D.T. Janssen STW, Utrecht.
VERNIEUWINGSIMPULS COMMISSIES VENI-COMMISSIE 1 Prof.dr.ir. P.P.J. van den Bosch Technische Universiteit Eindhoven _ Dr. H.J. Kappen Katholieke Universiteit Nijmegen _ Prof.dr. L.K. Nanver Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. D.J. Rixen Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. J.J.W. van der Vegt Universiteit Twente.
VENI-COMMISSIE 2 Prof.dr.ir. J.J. Bosch Rijksuniversiteit Groningen _ Dr. E. Brück Universiteit van Amsterdam _ Dr. J.A.M. van der Mullen Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr. P.M. Sarro Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. A.F.W. van der Steen Erasmus Medisch Centrum Rotterdam.
VIDI-COMMISSIE 1 Dr. A. den Boef ASML, Veldhoven _ Prof.dr.ir. M.C.M. van Loosdrecht Technische Universiteit Delft _ Prof.dr.ir. Th.H. van der Meer Universiteit Twente _ Prof.dr.ir. M.J. Plasmeijer Katholieke Universiteit Nijmegen _ Prof.dr. A.T.A.M. de Waele Technische Universiteit Eindhoven.
VIDI-COMMISSIE 2 Prof.dr.ir. J.J.M. Braat Technische Universiteit Delft _ Dr.ir. J.G.M. van der Grinten NMi Certin BV, Dordrecht _ Dr.ir. A. de Kraker Technische Universiteit Eindhoven _ Prof.dr.ir. C.H. Slump Universiteit Twente _ Prof.dr.ir. J.H.A. de Smit Enschede.
VICI-COMMISSIE Prof.dr. E.H.L Aarts Philips Research Laboratories, Eindhoven (tot september) _ Dr. J. van der Heijden Philips Research Laboratories Eindhoven (vanaf september) _ Prof.dr. B.P.F. Jacobs Katholieke Universiteit Nijmegen _ Prof.dr. R. Krishna Universiteit van Amsterdam _ Prof.dr. J. Schmidt Universiteit Leiden _ Prof.dr.ir. C.P.A. Wapenaar Technische Universiteit Delft.
149
150
jaarverslag 2003
| Lijst van afkortingen
ABP
Algemeen Burgerlijk
EZ
ACTS
Advanced Catalytic
Ministerie van Economische
MARIN
Zaken
Pensioenfonds FOM
Stichting voor Fundamenteel
Instituut Nederland M3
Onderzoek der Materie
Technologies for Sustainability
Maritiem Research
Mega euro (eenheid van 1.000.000 euro)
Aio
Assistent in opleiding
fte
voltijdsequivalent
MER
Millieu-effect Rapportage
AMOLF
FOM-Instituut voor Atoom- en
GB
Gebiedsbestuur
MEDEA+
Micro-Electronics Development
Molecuulfysica (Amsterdam)
GTI
Grote Technologische
ALW
Aard- en Levenswetenschappen (NWO)
AMC
Academisch Medisch Centrum
AZ
Academisch Ziekenhuis
Bsik
Besluit subsidies investeringen in de kennisinfrastructuur
CERN
ICT
IOP
deeltjesonderzoek (Genéve)
mj
mensjaar
Informatie- en Communicatie-
MKB
Midden- en Kleinbedrijf
technologie
MW
Medische Wetenschappen
Innovatiegericht Onderzoeksprogramma
ITEA
IWT
(NWO) NCLR
Information Technology for European Advances
Europees centrum voor
for European Applications
Instituten
Nationaal Centrum voor Laser Research (Enschede)
NIMR
Vlaams Instituut voor de
Netherlands Institute for Metals Research
COLLNET
Collaboration Network
bevordering van het Weten-
CPO
Catalytic Partial Oxidation
schappelijk Technologisch
CUR
Civieltechnisch Centrum
onderzoek in de industrie
NKI
Nederlands Kankerinstituut
NV tot Keuring van
NLR
Nationaal Lucht- en
Uitvoering Research en
KEMA
College van Bestuur
CW
Chemische Wetenschappen (NWO)
CWI
DIMES
Koninklijk Instituut van
KIWA
Keuringsinstituut voor
KLM
KNAW
NRG
Dienst Landbouwkundig
Wetenschappen KNMI
Stichting Energieonderzoek
Nuclear Research and Consultancy Group (ECN en KEMA)
NWO
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk
Koninklijke Nederlandse Akademie van
Nederlandse Onderneming voor Energie en Milieu
Koninklijke Luchtvaart Maatschappij
Nederlandse Omroep Bedrijven
NOVEM
Waterleidingartikelen NV
Submicrontechnologie
Onderzoek
NOB
Ingenieurs
Delfts Instituut voor Micro-elektronica en
DLO
KIvI
Deutsche Forschungsgemeinschaft
kilo euro
Ruimtevaartlaboratorium
(eenheid van 1.000 euro)
Centrum voor Wiskunde en Informatica
DFG
k3
Nederlands Instituut voor Zuivelonderzoek
Elektrotechnische Materialen
Regelgeving CvB
NIZO
Onderzoek OCW
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut
Oio
Onderzoeker in opleiding
Centrum Nederland
KPN
Koninklijke PTT Nederland
OTP
Open Technologieprogramma
ESA
European Space Agency
KUN
Katholieke Unversiteit
PCT
Patent Co-operation Treaty
ESTEC
European Space Research
Nijmegen
PIONIER
Persoonsgerichte Impuls
ECN
and Technology Centre EU
Europese Unie
EUR
Erasmus Universiteit Rotterdam
EW
Exacte Wetenschappen (NWO)
LNV
MaGW
Ministerie van Landbouw,
voor Onderzoekgroepen
Natuur en Voedselkwaliteit
met Nieuwe Ideeën voor Excellente Research
Maatschappij en Gedragswetenschappen (NWO)
PPM
Prioriteitsprogramma Materialen
| lijst van afkortingen
PROFETAS
PROtein Foods,
TNO-TPD TU TNO Technisch Physische
Environment, Technology and Society
TNO Wegtransportmiddelen
TU
Technische Universiteit
on Embedded Systems
TUD
Technische Universiteit Delft
and Software
TUE
Technische Universiteit
PROGRESS Program for Research
ProRISC
Dienst TU TNO-WT
Program for Research
Eindhoven
on Integrated Systems
TW
Technische Wetenschappen
and Circuits
UD
Universitair Docent
R&D
Research & Development
UHD
Universitair Hoofddocent
RIVM
Rijksinstituut voor de
UL
Universiteit Leiden
Volksgezondheid en
UM
Universiteit Maastricht
Milieuhygiëne
UMC
Universitair Medisch Centrum
Rijksinstituut voor
UT
Universiteit Twente
Zuivering van Afvalwater
UU
Universiteit Utrecht
RUG
Rijksuniversiteit Groningen
UvA
Universiteit van Amsterdam
SAFE
Semiconductor Advances
VNO/NCW
Verbond Nederlandse
RIZA
for Future Electronics SBIR
Ondernemingen/Nederlands
Small Business Innovative Research
SC
Staring Centrum
SERC
Science Engineering Research Council
Christelijk Werkgeversverbond VROM
Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
VSNU
Vereniging van Samenwerkende
S&P-TNO
Strategie en Programma TNO
Nederlandse Universiteiten
SRON
Stichting Ruimte-onderzoek
VU
Vrije Universiteit
Nederland
VWS
Ministerie van Volksgezondheid,
SSM
Simon Stevin Meester
TNO
Nederlandse Organisatie
WL
Waterloopkundig Laboratorium
voor Toegepast
WU
Wageningen Universiteit
Natuurwetenschappelijk
WUK
Wacht- en Uitkeringskosten
Onderzoek
ZonMw
ZorgOnderzoek Nederland
TNO-FEL
TNO-MEP
TNO Fysisch en
en NWO-Medische
Elektronisch Laboratorium
Wetenschappen
TNO Milieu, Energie en Procesinnovatie
TNO-NITG
Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO
TNO-TM
Welzijn en Sport
TNO Instituut voor Technische Menskunde
151
PROF.DR. JOKE BOUWSTRA
“Wij willen de hoornlaag nabootsen” project: LGT.6117 (pagina 114; interview pagina 116 t/m 118)
Jaarverslag 2003
| Financieel verslag
154
| Balans per 31 december 2003
ACTIVA
jaarverslag 2003
31/12/2003
31/12/2002
k1
k1
119
71
44.118 82.708 15.580 17.648 762 99 28
44.048 306 13.282 12.283 524 45 94
160.943
70.582
-
-
45 4.116
45 1.966
4.161
2.011
165.223
72.664
VASTE ACTIVA Materiële vaste activa
VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen Subsidie Open Technologieprogramma E Z Subsidie Open Technologieprogramma NWO Speciale fondsen NWO Speciale fondsen derden Debiteuren Te vorderen omzetbelasting Overige vorderingen en overlopende activa
Effecten Liquide middelen Deposito Rekening-courant
TOTAAL ACTIVA
155
| balans per 31 december 2003
PASSIVA
31/12/2003
31/12/2002
k1
k1
-4.859 7.894 11.810
-88.086 4.631 9.405
14.845
-74.050
2.780
2.730
2.780
2.730
73.780 20.194
77.225 16.331
93.974
93.556
38.364 14.918 72
40.540 9.675 213
53.624
50.428
165.223
72.664
EIGEN VERMOGEN Algemene reserve Bestemde reserve Bestemde fondsen
VOORZIENINGEN Voorziening wacht- en uitkeringsgelden
LANGLOPENDE SCHULDEN Toegekende nog niet uitgekeerde bedragen: Open Technologieprogramma Speciale fondsen
KORTLOPENDE SCHULDEN Toegekende nog niet uitgekeerde bedragen: Open Technologieprogramma Speciale fondsen Crediteuren en overlopende passiva
TOTAAL PASSIVA
156
| Staat van baten en lasten over 2003
BATEN
Subsidie Open Technologieprogramma NWO Subsidie Open Technologieprogramma E Z Subsidie Speciale Fondsen NWO Subsidie Speciale Fondsen derden Opbrengsten kennishandel Subtotaal baten uit normale operationele bedrijfsvoering Financiële baten en lasten Subtotaal financiële baten en lasten Bijzondere baten Subtotaal bijzondere baten Totaal baten
jaarverslag 2003
Begroting 2003
2003
2002
k1
k1
k1
27.000 19.000 2.921
27.000 19.195 5.600 8.416 2.743
24.618 17.930 12.603 8.154 3.153
48.921
62.954
66.458
-
135
167
-
135
167
-
81.000
-
-
81.000
-
48.921
144.089
66.625
32.000 8.000
33.372 5.197 6.223 6.328
40.289 7.761 4.908 6.255
40.000 3.310 -
51.120 2.844 52 448 730
59.213 3.055 114 495 508
43.310
55.194
63.385
5.611
88.895
3.240
LASTEN Toekenningen onderzoeksprojecten: Open Technologieprogramma Toekenning Speciale Fondsen OCW/ NWO Toekenning Speciale Fondsen derden Toekenning Speciale Fondsen intern Totaal toekenningen Algemene beheerskosten Afschrijvingen Kosten kennishandel Dotatie voorziening wacht- en uitkeringsgelden Totaal lasten Resultaat
157
| Resultaat en resultaatbestemming 2003
2003
2002
k1
k1
Resultaat Resultaat op normale operationele bedrijfsvoering Financiële baten en lasten Bijzonder resultaat
7.760 135 81.000
3.073 167 -
Totaal resultaat
88.895
3.240
Resultaatbestemming Mutatie bestemde fondsen OCW/NWO Mutatie bestemde fondsen overige derden
-95 2.500
3.523 4.803
Totaal mutatie bestemde fondsen
2.405
8.326
3.263 83.227
80 -5.166
88.895
3.240
Mutatie bestemde reserve Mutatie algemene reserve Bestemd resultaat
158
| Kasstroomoverzicht 2003
jaarverslag 2003
2003
2002
k1
k1
88.895
3.240
52 50
114 53
88.997
3.407
-82.402 -7.959 3.196
-19.470 6.290
-87.165
-13.180
1.832
-9.773
-100
-85
-100
-85
418
11.035
418
11.035
NETTO KASSTROOM
2.150
1.177
Liquide middelen Beginstand liquide middelen Mutatie Eindstand liquide middelen
2.011 2.150 4.161
834 1.177 2.011
KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN Resultaat Aanpassingen voor: Afschrijvingen Voorzieningen (dotaties en vrijval, per saldo)
Veranderingen in werkkapitaal Toename vorderingen NWO Toename overige vorderingen Toename kortlopende schulden
KASSTROOM UIT INVESTERINGSACTIVITEITEN Investeringen in materiële vaste activa
KASSTROOM UIT FINANCIERINGSACTIVITEITEN Toename langlopende schulden Totaal
159
160
| Grondslagen van de financiële verslaglegging
Inleiding
Het jaarverslag is opgesteld op basis
Speciale fondsen
van historische kosten. Voor zover bij Doelstelling van de Technologie-
de afzonderlijke posten niets anders
Onderzoeksprogramma’s opgenomen
stichting STW is het bevorderen en
is vermeld, zijn de activa en passiva
onder speciale fondsen worden veelal
financieren van technisch-weten-
tegen nominale waarde gewaardeerd;
mede gefinancierd uit afzonderlijke
schappelijk onderzoek in de vorm
activa waar nodig onder aftrek van
en geoormerkte subsidietoezeg-
van projecten en programma’s. Het
voorzieningen.
gingen. Dergelijke subsidies worden
onderzoek dat STW financiert wordt
De Stichting is door de Belasting-
in het jaar van toekenning als bate
geselecteerd op wetenschappelijke
dienst aangemerkt als ondernemer
verantwoord. Toekenningen aan
kwaliteit en op de kans op utilisatie.
voor de omzetbelasting. De door de
onderzoeksprojecten worden ten
Sinds 1989 vormt STW binnen de
overheid verstrekte subsidies blijven
laste van het resultaat gebracht en
Nederlandse Organisatie voor
buiten de heffing.
opgenomen in speciale fondsen. Het nog niet aan onderzoeksprojecten
Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)
toegekende deel van geoormerkte
het Gebied Technische Wetenschappen.
Open Technologieprogramma
subsidies wordt als onderdeel van de resultaatbestemming toegevoegd aan
De uitvoering van het merendeel van het onderzoek vindt plaats binnen
De Stichting financiert onderzoeks-
bestemde fondsen als onderdeel van
het Open Technologieprogramma.
projecten en zegt in dit kader bij
het eigen vermogen. Toekenningen
Financiering vindt plaats met subsidie
honorering van een onderzoeks-
aan onderzoeksprogramma’s worden
NWO (60 procent) en EZ (40 procent).
project een bedrag toe voor de duur
ten laste van het resultaat gebracht
Daarnaast worden programma’s
van het project. De hieruit voort-
en komen als onderdeel van de resul-
uitgevoerd mede met geoormerkte
vloeiende verplichtingen worden
taatbestemming ten laste van de
financiering van subsidiegevers.
in het jaar van honorering als last
betreffende bestemde fondsen.
opgenomen in de staat van baten De jaarrekening is opgemaakt in
en lasten en als verplichting in de
Intern geoormerkte bedragen worden
overeenstemming met Richtlijn 640,
balans opgenomen als ‘toegekende
gevormd ten laste van de algemene
bestemd voor organisaties zonder
nog niet uitgekeerde bedragen
reserve en worden opgenomen in
winstoogmerk, van de Raad voor de
Open Technologieprogramma’. De
bestemde reserves. Toewijzingen
Jaarverslaggeving.
subsidie van Economische Zaken en,
vinden plaats ten laste van het resul-
met ingang van 2003, ook van NWO
taat en komen als onderdeel van de
De jaarrekening van de Technologie-
over enig jaar wordt aan de Stichting
resultaat bestemming ten laste van
stichting STW wordt opgenomen in
toegekend voor het aangaan van
de betreffende bestemde reserve.
de geconsolideerde jaarrekening van
verplichtingen over dat jaar. De sub-
de Nederlandse Organisatie voor
sidie kan worden opgevraagd naar
Wetenschappelijk Onderzoek.
mate de in dit kader aangegane
Bijzondere baten
verplichtingen tot uitbetaling komen. De subsidies worden in het jaar van
De subsidie NWO werd tot en met
toekenning als bate verantwoord.
2002 niet toegekend voor het aangaan van verplichtingen. De subsidie NWO omvatte uitsluitend een toekenning
| grondslagen van de financiële verslaglegging
van middelen op kasbasis voor het
die van NWO toegekend op verplich-
zoeksprogramma’s wordt ten laste
doen van uitgaven in dat jaar.
tingenbasis. In het kader van de
van het resultaat gebracht en komt
wijziging in systematiek is éénmalig
als onderdeel van de resultaatbestem-
Het honoreringsbeleid voor onder-
M3 81 toegekend ter dekking van
ming ten laste van de betreffende
zoeksprojecten daarentegen is mede
de reeds in het verleden aangegane
bestemde reserve. De vergelijkende
gebaseerd op een meerjarenraming
verplichtingen.
cijfers zijn dienovereenkomstig aan-
van de liquiditeitsontwikkeling,
Deze bate is in het resultaat verant-
gepast.
uitgaande van een verondersteld
woord als bijzondere bate.
Het saldo van de speciale fondsen per 31 december 2002 van totaal
kasritme van de uitgaven op gehono-
k3 14.036 is derhalve in de vergelij-
reerde projecten en uitgaande van een verwacht subsidiebeleid. Dit
Stelselwijziging
beleid leidde in combinatie met het
kende cijfers over 2003 opgenomen onder de bestemde reserves
verschil tussen enerzijds de wijze van
Ingevolge Richtlijn 640 (organisaties
(k3 4.631) respectievelijk bestemde
financiering van onderzoeksprojecten
zonder winstoogmerk) van de Raad
fondsen (k3 9.405). De mutatie daarin
en anderzijds de wijze van subsidië-
voor de Jaarverslaggeving alsook de
over 2002 van totaal k3 8.406 is in de
ring door NWO tot een aanzienlijke
richtlijnen van NWO en OCW is een
vergelijkende cijfers over 2003 niet
negatieve algemene reserve van
stelselwijziging doorgevoerd.
als onderdeel van het resultaat opge-
Het nog niet aan onderzoeksprogram-
nomen maar als bestemming van
2002. In de voorgaande jaarrekening
ma’s toegekende deel van aan STW
het resultaat in de bestemde reserves
werd deze post onder het eigen ver-
toegekende geoormerkte bedragen
(k3 80) respectievelijk bestemde fondsen (k3 8.326)
3
88.157 negatief per 31 december
mogen aangeduid met ‘bestemde
werd ten laste van het resultaat
reserve (te dekken uit toekomstige
opgenomen in Speciale fondsen.
subsidie)’. Deze post weerspiegelde
Ook de intern geoormerkte bedragen
de aangegane verplichtingen ten laste
werden ten laste van het resultaat
van het NWO subsidie waarvoor de
opgenomen onder de Speciale fond-
benodigde middelen op kasbasis pas
sen. Vanaf 2003 wordt het nog niet
De voorziening voor voortzettingen is
eerst zouden worden toegezegd door
toegekende deel van geoormerkte
gezien de aard van de voorziening
NWO in het jaar waarin deze verplich-
bijdragen als onderdeel van de resul-
vanaf 2003 opgenomen onder de toe-
tingen tot afwikkeling zouden komen.
taatbestemming opgenomen in
gekende nog niet uitgekeerde bedra-
Gegeven het kasritme zou het saldo
bestemde fondsen onder het eigen
gen OTP onder de langlopende
‘te dekken uit toekomstige subsidie’
vermogen. De feitelijke toekenning
schulden.
tenderen naar 2,99 maal het bedrag
aan onderzoeksprogramma’s wordt
dat door NWO jaarlijks op kasbasis
ten laste van het resultaat gebracht
De materiële vaste activa ten behoeve
werd toegekend mits het gehan-
en komt als onderdeel van de resul-
van onderzoeksprojecten zijn niet
teerde verplichtingenniveau voor
taatbestemming ten laste van het
langer in de balans opgenomen.
toewijzingen in overeenstemming is
betreffende bestemde fonds.
Investeringen worden direct ten laste
met de daadwerkelijke subsidie-
Intern geoormerkte bedragen worden
van de uitstaande kredieten gebracht.
toekenningen en het veronderstelde
ten laste van de algemene reserve
Tot 2002 werden deze investeringen
kasritme juist blijkt te zijn.
opgenomen onder bestemde reserves.
vervolgens geactiveerd, hetgeen tot
Met ingang van 2003 wordt het subsi-
De feitelijke toekenning aan onder-
uitdrukking kwam in de post ‘geacti-
Overige aanpassingen
161
162
jaarverslag 2003
| Grondslagen van de financiële verslaglegging
veerde lasten’. Het saldo tussen deze post en de afschrijvingen werd als
Resultaat volgens jaarverslag 2002
onderdeel van de resultaatbestem-
Aanpassing materiële vaste activa bureau
-5.137 -29
ming gemuteerd in de post ‘vermogen belegd in materiële vaste activa’.
Mutatie algemene reserve volgens
Vanaf 2003 worden projectgebonden
vergelijkende cijfers
-5.166
activa niet meer geactiveerd. De vergelijkende cijfers zijn aangepast
Eindvermogen in jaarverslag 2002
waardoor de boekwaarde van project-
Aanpassing materiële vaste activa bureau
71
gebonden activa van k3 8.171 en
Algemene reserve in vergelijkende cijfers
-88.086
de daarmee verband houdende post ‘Vermogen belegd in materiële vaste activa’ niet in de balans zijn opgenomen. Investeringen in materiële vaste activa ten behoeve van het bureau werden op dezelfde wijze verwerkt. Vanaf 2003 worden investeringen direct geactiveerd en niet langer ten laste van de algemene beheerskosten gebracht. Investeringen worden afgeschreven ten laste van het resultaat. De vergelijkende cijfers zijn aangepast. Het deel van de post ‘vermogen belegd in materiële vaste activa’ dat betrekking had op deze activa (k3 71) is toegevoegd aan de algemene reserve en de mutatie daarin over 2002 (k3 29 negatief) maakt deel uit van het exploitatie resultaat over 2002. De aansluiting tussen 2002 en de mutatie daarin en de vergelijkende cijfers 2003 kan als volgt worden weergegeven:
-88.157
163
| Waarderingsgrondslagen voor de balans
Materiële vaste activa
Effecten
De materiële vaste activa omvatten
De effecten zijn gewaardeerd tegen
gereserveerd maar pas ter beschik-
bureau-inventaris en computers
de kostprijs of lagere beurswaarde.
king wordt gesteld na honorering van
project. Hieronder is mede begrepen dat deel van de toekenning dat is
een voortzettingsaanvraag. Bij goed
STW-bureau.
verloop van het onderzoek wordt
De materiële vaste activa zijn gewaarBestemde reserves
voortzetting normaliter gehonoreerd.
vingen. De afschrijvingen worden
De bestemde reserves omvatten
De post ‘toegekende nog niet uitge-
lineair berekend over de aanschaf-
intern geoormerkte bedragen.
keerde bedragen’ Open Technologie-
deerd tegen de aanschafwaarde onder aftrek van de cumulatieve afschrij-
fingswaarde op basis van de
programma en speciale fondsen
verwachte economische levensduur.
omvat derhalve het saldo tussen de
De afschrijvingstermijn bedraagt vier
Bestemde fondsen De bestemde fondsen omvatten toegekende geoormerkte bijdragen
Vorderingen
van derden, voor zover nog niet toegewezen aan onderzoeksprojecten.
De subsidievorderingen omvatten de toegezegde subsidies over het verslagjaar en voorgaande jaren
toewijzingen aan onderzoeksprojecten en de reeds gedane uitgaven
jaar.
Voorzieningen
onder aftrek van reeds gedeclareerde en ontvangen bedragen. De subsidie-
De voorziening voor wacht- en
vorderingen op NWO en EZ worden
uitkringsgelden wordt gevormd ter
opgevraagd naar mate de hieruit
egalisatie van de verwachte kosten
aangegane verplichtingen tot betaling
inzake wacht- en uitkeringsgelden.
komen. De subsidievorderingen
De jaarlijkse dotatie is gebaseerd
hebben hierdoor gedeeltelijk een
op het ervaringspercentage van deze
langlopend karakter.
totale kosten.
De vorderingen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde, voor
Toegekende nog
zover nodig onder aftrek van een
niet uitgekeerde bedragen
voorziening voor oninbaarheid. Deze subsidievorderingen hebben
De Stichting financiert onderzoeks-
hierdoor gedeeltelijk een langlopend
projecten. Bij honorering van een
karakter.
project wordt ten laste van de staat van baten en lasten een schuld opgenomen voor het totaal beschikbaar gestelde bedrag voor het onderzoeks-
daarop.
164
| Grondslagen voor de staat van baten en lasten
Inleiding
Subsidie
Toekenningen onderzoeksprojecten
Rekening houdend met de hiervoor
De subsidie omvat de over het ver-
De toekenningen betreffen de in
vermelde waarderingsgrondslagen,
slagjaar toegezegde subsidie voor
het verslagjaar toegezegde kredieten
wordt het resultaat bepaald als het
het aangaan van verplichtingen in
voor de gehele looptijd van een
verschil tussen de ontvangen subsi-
dat jaar ten behoeve van het Open
onderzoeksproject.
dietoekenningen enerzijds en de toe-
Technologieprogramma. De subsidie
wijzingen aan onderzoeksprojecten
speciale fondsen omvat de over het
anderzijds alsmede de overige baten
verslagjaar toegekende geoormerkte
en lasten. Voor zover niet anders
bijdragen.
Begroting 2003
vermeld worden baten en lasten
De begroting over 2003 is ter
toegerekend aan het jaar waarop
vergelijking opgenomen in de staat
deze betrekking hebben.
Opbrengsten kennishandel
van Baten en Lasten.
Dit betreffen de bijdragen van het bedrijfsleven aan onderzoeksprojec-
Kasstroomoverzicht
ten alsmede de van het bedrijfsleven ontvangen royalties ingevolge
Het kasstroomoverzicht is opgesteld
octrooien en overeenkomsten inzake
overeenkomstig de indirecte methode.
de resultaten van onderzoeken. De Stichting en de aanvragende onderzoeksinstellingen delen de eigendom van de kennis afkomstig uit de projecten. Eventuele inkomsten uit het verhandelen van kennis worden, onder aftrek van de hiervoor gemaakte kosten en afdrachten aan de Colleges van Bestuur van de universiteiten op basis van de gemaakte afspraken, in principe weer toegekend aan de onderzoeksgroep die de desbetreffende kennis heeft gegenereerd. Deze toekenningen zijn onder de lasten opgenomen. Betaalde octrooikosten zijn in mindering gebracht.
165
166
| Toelichting op de balans
jaarverslag 2003
VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Het verloop van de materiële vaste activa gedurende het boekjaar is als volgt weer te geven: Totaal k1
Boekwaarde begin boekjaar
71
Mutaties in boekjaar: Investeringen Afschrijvingen
100 52
Boekwaarde einde boekjaar
119
Aanschafwaarde einde boekjaar Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde einde boekjaar
De materiële vaste activa omvatten de activa van het STW-bureau. De projectgebonden apparatuur wordt direct geheel gefinancierd uit de toegewezen kredieten en komt niet in de balans tot uitdrukking. Bij afloop van het project worden deze activa om niet overgedragen aan de uitvoerende instelling. De boekwaarde bedraagt k3 8.171 per 31 december 2003 uitgaande van een lineaire afschrijving over de duur van het project.
208 89 119
167
| toelichting op de balans
VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen Toegekende
Subsidie OTP EZ
Saldo 1-1
subsidie
Ontvangen
Saldo 31-12
k1
k1
k1
k1
44.048
19.195
19.125
44.118
306 -
27.000 81.000
306 540 24.752
26.460 56.248
306
108.000
25.598
82.708
1.606 723 454 2.108 3.466 2.300 256 2.269 -
6 454 284 2.356 2.500
1.078 283 454 340 830 317 -
528 446 284 114 2.108 4.992 1.983 356 2.269 2.500
13.282
5.600
3.302
15.580
2.246 105 157 1.815 79 81 6.000 1.800 -
107 154 56 5.599 2.500
1.053 96 147 56 81 1.618 -
1.193 116 164 1.185 79 4.382 1.800 5.599 2.500
12.283
8.416
3.051
17.648
Van de vordering heeft een bedrag van circa M 1 25 een looptijd langer dan één jaar. Subsidie OTP NWO Afwikkeling subsidie 2002 Subsidie 2003 Eenmalige toezegging (bijzondere baten)
Van de vordering heeft een bedrag van circa M 1 56 een looptijd langer dan één jaar. Speciale fondsen NWO PIONIE R-programma Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie Van der Leeuwhoogleraren PROFETAS PROGR ESS Tissue Engineering Vernieuwingsimpuls PROGR ESS I I Aspasia Genomics Sentinels
Speciale fondsen derden Prioriteitsprogramma Materialenonderzoek MEDEA Technologische topinstituten PROGR ESS ITEA Nanoned Freeband-impuls PROGR ESS I I NanoImpuls* Sentinels
Van de vordering heeft een bedrag van circa M 1 22,9 een looptijd langer dan één jaar.
* STW heeft hiervoor een overeenkomst afgesloten met M ESA+, de eigenlijke subsidieontvanger. Voor STW staat ten hoogste M 2 22,7 ter beschikking voor de financiering van binnen NanoImpuls ondergebrachte projecten. Slechts voor zover STW verplichtingen is aangegaan inzake NanoImpuls wordt ook de vordering op M ESA+ opgenomen.
168
jaarverslag 2003
| Toelichting op de balans
Liquide middelen AB N-AM RO, deposito’s AB N-AM RO, rekening-courant Ministerie van Finaniciën
31/12/2003
31/12/2002
k1
k1
45 4.116
45 1.966 -
4.161
2.011
De beschikbare liquiditeiten worden kortlopend aangehouden bij het Ministerie van Financiën ingevolge schatkistbankieren.
EIGEN VERMOGEN Vermogen Algemene
belegd in
Bestemde
Bestemde
Reserve
vaste activa
Reserves
Fondsen
Totaal
k1
k1
k1
k1
k1
-88.157 71
8.242 -8.242
4.631 -
9.405 -
-79.915 14.036 -8.171
-88.086
-
4.631
9.405
-74.050
Resultaatsbestemming
83.227
-
3.263
2.405
88.895
Stand einde boekjaar
-4.859
-
7.894
11.810
14.845
Stand begin boekjaar Stelselwijziging Overige aanpassingen
169
| toelichting op de balans
VERLOOPSTAAT BESTEMDE RESERVE Toegekende Saldo 1-1
subsidie
Toekenningen
Saldo 31-12
k1
k1
k1
k1
Intern geoormerkt Simon Stevin Meesterschap Scheidingstechnologie Energie-onderzoek Ethiek, Onderzoek en Bestuur Tissue Engineering JACQUAR D Gedispergeerde Meerfasestroming Vernieuwingsimpuls Sentinels PROGR ESS I I
35 363 908 908 1.018 1.400
500 1.000 * 450 * 4.638 2.500 * -
-492 -91 -17 -588 -4.638 -
43 1.000 272 450 891 908 430 2.500 1.400
Totaal bestemde reserve
4.631
9.088
-5.826
7.894
* De bestemde reserve omvat mede de intern geoormerkte bijdragen terzake van een verplichte bijdrage door STW aan door derden gefinancierde bestemde fondsen.
VERLOOPSTAAT BESTEMDE FONDSEN Geoormerkt OCW/NWO PIONIE R-programma Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie Sentinels Van der Leeuwhoogleraren PROGR ESS I I Tissue Engineering Vernieuwingsimpuls PROFETAS Genomics
Geoormerkt derden MEDEA ITEA NanoImpuls PROGR ESS I I Technologische topinstituten Sentinels Freeband-impuls
Totaal bestemde fondsen
943 196 2.300 51 2.269
6 2.500 454 2.356 284 -
-943 -202 -454 -1.405 -51 -2.356 -284 -
2.500 895 2.269
5.759
5.600
-5.695
5.664
1.800 1.846
107 56 5.599 154 2.500 -
-107 -56 -5.599 -154 -
1.800 2.500 1.846
3.646
8.416
-5.916
6.146
9.405
14.016
-11.611
11.810
De geoormerkte bijdragen derden betreffen toegekende bedragen voor speciale programma’s.
170
| Toelichting op de balans
VOORZIENINGEN
jaarverslag 2003
2003
2002
k1
k1
2.730 -680
2.677 -455
Bij: - dotatie boekjaar
2.050 730
2.222 508
Stand einde boekjaar
2.780
2.730
Voorziening voor wacht- en uitkeringsgelden Stand begin boekjaar Af: - wachtgelduitkeringen
171
| toelichting op de balans
SPECIFICATIE OPEN TECHNOLOGIEPROGRAMMA Open Technologieprogramma Personeelskosten Materieel krediet Buitenlandse reizen krediet Investeringskrediet Voortzetting
Opgenomen onder kortlopende schulden
Saldo 1-1
Toewijzingen
Uitgaven
Saldo 31-12
k1
k1
k1
k1
56.703 16.150 3.347 16.440 25.125
24.041 6.406 1.032 3.718 -1.825
25.157 6.786 943 5.837 -
55.587 15.770 3.436 14.321 23.300
117.765
33.372
38.723
112.414
40.540
38.634
77.225
73.780
De mutatie in de gereserveerde bedragen voor voortzetting kan als volgt nader worden gespecificeerd: 2003
2002
k1
k1
25.125
24.277
-8.807 7.197 -215
-8.594 8.082 1.360
Per saldo t.l.v. staat baten en lasten
-1.825
848
Stand einde boekjaar
23.300
25.125
Voorziening voor voortzettingen Stand begin boekjaar Af: - voortzettingen boekjaar Bij: - dotatie boekjaar Bij: - mutaties boekjaar
Van de verplichting heeft naar verwachting een bedrag van circa M 3 1 een looptijd langer dan vijf jaar. De toegekende, nog niet uitgekeerde, bedragen bevatten de volgende bedragen van aan de STW gelieerde instellingen.
FOM CWI
Saldo 1-1
Toewijzingen
Uitgaven
Saldo 31-12
k1
k1
k1
k1
466 402
325 115
234 338
557 179
NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN
Voor de periode vanaf 1 januari 1999 is een 10-jarig contract afgesloten voor een huurprijs van circa 212.600 euro per jaar.
172
jaarverslag 2003
| Toelichting op de balans
SPECIFICATIE SPECIALE FONDSEN Geoormerkt OCW/NWO PIONIER-programma Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie Kwalitatieve impuls Procesvernieuwing schoner milieu PROFETAS Van der Leeuwhoogleraren Promotie Tissue Engineering Vernieuwingsimpuls Aspasia PROGR ESS I I
Geoormerkt derden Prioriteitsprogramma Materialenonderzoek Medea Technologische Topinstituten ITEA PROGR ESS Freeband-impuls NanoImpuls
Intern geoormerkt Simon Stevin Meesterschap Bezoekersprogramma ProR ISC Schone en Zuinige Verbranding Wiskunde Toegepast Neurale Netwerken SAFE Van der Leeuwhoogleraren SeSens EG-Programma PROGR ESS Energie-onderzoek Vernieuwingsimpuls Gedispergeerde Meerfasestroming Aspasia Tissue Engineering Sense of Contact
Totaal Waarvan: Langlopende schulden Kortlopende schulden
Toewijzing Saldo 1-1
t.l.v. STW
Toekenningen
Uitgaven
Saldo 31-12
k1
k1
k1
k1
k1
2.474 243 52 45 568 340 487 2.057 3.644 356 -
116 -10 -45 -117 -442 -
943 202 284 454 51 2.356 1.405
1.034 276 42 276 340 45 67 1.456 -
2.499 169 459 454 2.041 4.544 356 1.405
10.266
-498
5.695
3.536
11.927
1.194 13 3 23 1.717 4.055 -
307 -
107 154 56 5.599
558 126 156 40 1.327 1.544 197
943 -6 1 39 390 2.511 5.402
7.005
307
5.916
3.948
9.280
2.581 135 42 20 10 21 41 453 21 4 1.780 2.953 343 331 -
177 17 13 -6 18 -4 265 22
492 91 4.638 588 17 -
765 183 32 -1 6 15 33 6 1 91 20 7
2.308 129 27 21 17 26 453 11 3 2.045 7.591 911 331 17 15
8.735
502
5.826
1.158
13.905
26.006
311
17.437
8.642
35.112
16.331 9.675
20.194 14.918
26.006
35.112
De kolom ‘Toewijzingen ten laste van STW’ bevat de toekenningen aan speciale fondsen voor zover die de bijdragen van derden overschrijden. Deze overschrijdingen komen derhalve ten laste van het OTP. Dit betreft met name aanpassingen voor gestegen kosten terzake van toegekende formatieplaatsen. Daarnaast zijn tevens in de kolom de vrijgevallen bedragen opgenomen die ontstaan wanneer in het verleden aangegane verplichtingen niet geheel tot uitgaven leiden.
173
| Toelichting op de staat van baten en lasten
BATEN Subsidie OTP Subsidie OTP NWO 2003 Subsidie OTP E Z
2003
2002
k1
k1
27.000 19.195
24.618 17.930
46.195
42.548
Binnen de financiële kaders bij NWO en E Z is voor de komende jaren rekening gehouden met een voortzetting van het subsidie. Van het subsidie OTP dient gemiddeld 20% te worden besteed aan speciale programma’s.
OPBRENGSTEN KENNISHANDEL Ontvangsten Royalties Bijdragen Lumpsum
298 1.913 532
393 2.144 616
2.743
3.153
1 134 -
1 166 -
135
167
24.041 6.406 1.032 3.718 -1.825
25.276 6.460 1.043 6.662 848
33.372
40.289
Bijzondere baten Voor een toelichting op de bijzondere baten wordt verwezen naar pagina 160 en 161. Cashmanagement AB N-AM RO, deposito’s Ministerie van Financiën, rekening-courant Effecten
LASTEN Specificatie toewijzingen onderzoeksprojecten Open Technologieprogramma Personeelskosten Materieel krediet Buitenlandse reizen krediet Investeringskrediet Voortzetting
Bij de toewijzing wordt nader onderscheid gemaakt tussen het beschikbare krediet voor personeelskosten, materieel krediet, buitenlandse reizen en investeringskrediet en het gereserveerde deel voor voortzetting. Voor personeelskosten wordt een krediet toegewezen in de vorm van een formatieplaats. Afwijkingen ten opzichte van het oorspronkelijk toegewezen krediet als gevolg van tariefsaanpassingen door wijziging van de CAO komen ten laste van de Stichting. Per ultimo jaar worden de uitstaande verplichtingen inzake personeelskosten gewaardeerd op basis van de toegewezen formatie c.q. reeds vervulde formatieplaatsen voor de resterende looptijd en op basis van het verwachte verloop van de inschaling en op basis van huidige tarieven. Met toekomstige tariefsaanpassingen door wijzigingen CAO wordt geen rekening gehouden. Voor de overige kredieten geldt het toegewezen bedrag als maximum. De toewijzingen kunnen als volgt nader worden gespecificeerd.
Specificatie toewijzingen onderzoeksprojecten speciale fondsen Toewijzing
Geoormerkt OCW/ NWO Geoormerkt derden Geoormerkt intern
Totaal
t.l.v. STW
Toekenningen
toewijzingen
k1
k1
k1
-498 307 502
5.695 5.916 5.826
5.197 6.223 6.328
311
17.437
17.748
174
| Toelichting op de staat van baten en lasten
Personeelskosten Honoreringen Voortzettingen Aanvullingen Overige mutaties*
jaarverslag 2003
2003
2002
k1
k1
14.295 5.675 214 3.857
13.966 5.015 1.307 4.988
24.041
25.276
* Overige mutaties omvatten voornamelijk een verhoging door de aanpassing van de salarissen door CAO-compenseringen en dergelijke.
Materieel krediet Honoreringen Voortzettingen Aanvullingen Overige mutaties
Buitenlandse reizen krediet Honoreringen Voortzettingen Aanvullingen Overige mutaties
Investeringskrediet Honoreringen Voortzettingen Aanvullingen Overige mutaties
2.874 2.419 338 775
3.036 2.409 1.639 -624
6.406
6.460
666 491 51 -176
736 481 14 -188
1.032
1.043
3.687 222 2 -193
6.737 176 287 -538
3.718
6.662
175
| toelichting op de staat van baten en lasten
Specificatie beheerskosten Personeelskosten Vergoeding aan de FOM Vergoedingen aan derden / advieskosten Aanschaf en onderhoud kantoorapparatuur Huisvestingskosten Drukwerk Reis- en verblijfkosten Overige
Doorberekende bureaukosten
2003
2002
k1
k1
2.490 175 133 180 295 83 45 -55
2.249 164 138 152 229 88 55 279
3.346 -502
3.354 -299
2.844
3.055
De personeelskosten betreft een doorbelasting van NWO. Het personeel is in dienst van NWO. Voor STW waren circa 42 medewerkers (fte) werkzaam (2002: 38) Gerelateerd aan de uitgaven zijn de percentages respectievelijk 5,9 procent voor 2003 en 6,9 procent voor 2002. In de post Vergoeding aan derden is een bedrag van k 1 68 begrepen aan Gebied Chemische Wetenschappen terzake de STW-bijdrage aan de begeleiding van G B-CW/STW-projecten.
Kosten kennishandel Octrooikosten Verrekeningen met CvB universiteiten
Bezoldiging bestuurders Ter bezoldiging van de bestuurders is in 2003 in totaliteit 57.000 euro betaald. De Bestuursraad ontvangt geen beloning.
338 110
263 232
448
495
176
| Toelichting op de staat van baten en lasten
OVERIGE GEGEVENS
jaarverslag 2003
2003 k1
Resultaatbestemming Het Bestuur heeft besloten het resultaat over het verslaggevingsjaar als volgt te verwerken: Toevoeging aan bestemde fondsen Toevoeging aan bestemde reserves Toevoeging aan algemene reserve
2.405 3.262 83.227 88.895
| Accountantsverklaring
Opdracht Wij hebben de jaarrekening 2003 van de Technologiestichting STW te Utrecht gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het bestuur van de Stichting. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken.
Werkzaamheden Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controle-opdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die het bestuur van de Stichting daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel.
Oordeel Wij zijn van oordeel dat deze jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en samenstelling van het vermogen op 31 december 2003 en van het resultaat over 2003 in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet aan de Richtlijn verslaggeving voor organisaties zonder winststreven. Nieuwegein, 23 januari 2004 Blömer, registeraccountants, E.J.C. Boersen RA
177
178
jaarverslag 2003
| Meerjarenraming op kasbasis
Definiltief
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
k1
k1
k1
k1
k1
k1
k1
2.461
4.925
7.039
4.992
3.416
2.499
4.323
Inkomsten Subsidie NWO Nog te ontvangen vorig jaar Subsidie E Z Subsidie speciale programma’s NWO Subsidie speciale programma’s overig Overige inkomsten + rente
25.292 306 19.125 2.472 3.051 2.430
27.082 881 19.000 2.662 6.258 3.000
27.414 19.000 1.942 4.565 3.200
27.328 19.000 2.384 3.943 3.400
27.456 19.000 2.081 1.750 3.600
27.350 19.000 1.519 1.132 3.800
27.241 19.000 0 0 4.000
Totaal verwachte inkomsten
55.137
63.808
63.160
61.047
57.303
55.300
54.564
Uitgaven OTP verplichtingen aangegaan tot 311203 Uitgaven speciale programma’s NWO Uitgaven speciale programma’s overig WU K-kosten Beheerskosten
-38.723 -2.080 -5.106 -680 -2.997
-38.634 -2.976 -8.830 -600 -3.204
-30.742 -4.612 -9.439 -600 -3.440
-22.724 -3.540 -7.263 -600 -3.580
-13.771 -1.919 -4.002 -600 -3.720
-5.542 0 -100 -600 -3.870
-1.001 0 0 -600 -4.030
Totaal verwachte uitgaven
-49.586
-54.244
-48.833
-37.707
-24.012
-10.112
-5.631
Beschikbaar nieuwe honoreringen
5.551
9.564
14.327
23.340
33.291
45.188
48.933
Benodigd voor Vernieuwingsimpuls Subsidie NWO Vernieuwingsimpuls
-1.456 830
-3.112 1.425
-4.221 2.094
-5.540 2.691
-6.581 3.444
-6.755 3.754
-5.603 3.365
-626
-1.687
-2.127
-2.849
-3.137
-3.001
-2.238
4.925
7.877
12.200
20.491
30.154
42.187
46.695
-838
-6.283 -925
-9.215 -6.936 -923
-9.634 -10.173 -6.924 -924
-9.215 -10.636 -10.155 -6.933 -925
-5.445 -10.173 -10.616 -10.168 -6.940 -926
0
-838
-7.208
-17.075
-27.656
-37.864
-44.269
4.925
7.039
4.992
3.416
2.499
4.323
2.426
Opening per 1/1
Totaal ten laste van OTP Vrij beschikbaar voor honoreringen Honorering Honorering Honorering Honorering Honorering Honorering
2004 2005 2006 2007 2008 2009
Totaal uitgaven nieuwe toewijzingen
Saldo 31/12
| Toelichting meerjarenraming op kasbasis 2004-2009
INLEIDING
TOELICHTING
Deze meerjaren raming geeft, op
Het openingssaldo per 1/1 omvat de
t/m 2009, zijnde de verwachte subsi-
basis van de verwachte inkomsten
liquide middelen en transitoria aan
dietoezeggingen en inkomsten op
en de verwachte uitgaven in de
het begin van het boekjaar.
termijn van M3 50 minus de bureau-
komende jaren, inzicht in de hieruit
kosten en wacht- en uitkeringsgelden,
voortvloeiende ruimte voor uitgaven
De inkomsten bevatten de verwachte
alsmede na aftrek van de benodigde
aan nieuwe toewijzingen voor de
liquiditeiten van NWO en EZ voor het
middelen inzake Vernieuwingsimpuls.
jaren 2004 t/m 2009. De raming van
Open Technologieprogramma (OTP),
Voor 2004 is een eenmalige korting
de uitgaven is gebaseerd op een
alsmede de verwachte inkomsten
verwerkt van M3 5, zijnde de negatie-
kasritme (een verwacht verloop van
inzake speciale programma’s en
ve algemene reserve.
uitgaven op gehonoreerde projecten)
diverse inkomsten en verrekeningen. Saldo 31/12 is het verwachte eind-
van 2 procent uitgaven in het jaar van honoreren en vervolgens 15, 22, 23,
De uitgaven omvatten de verwachte
22, 13, en 3 procent.
uitgaven op de reeds aangegane verplichtingen van zowel het OTP als het speciale programma, alsmede de verwachte bureaukosten en wacht- en uitkeringsgelden Beschikbaar voor nieuwe honoreringen is het saldo tussen de verwachte inkomsten en de verwachte uitgaven op basis van de tot en met 31 december 2003 aangegane verplichtingen. Vernieuwingsimpuls omvat de geraamde uitgaven ten laste van het OTP terzake van dit speciale programma. De resterende ruimte is beschikbaar voor nieuwe honoreringen. Hierbij wordt overigens opgemerkt dat de hieronder begrepen netto inkomsten uit kennishandel in principe worden toegekend aan de onderzoeksgroep, die de desbetreffende kennis heeft gegenereerd. Honorering 2004 ... Honorering 2009 bevatten de verwachte uitgaven op basis van de kasritmes en een gemiddeld niveau van honorering van M3 42 van 2004 en M3 47 van 2005
saldo op 31/12 van enig jaar.
179
DR.IR. MICHIEL MÜLLER
Spectroscopie en microscopie verenigd project: ABI.4929 (pagina 57; interview pagina 58 t/m 60)
