Technologiestichting STW. Jaarverslag

Technologiestichting STW

Jaarverslag

20 13

Technologiestichting STW Postadres

Postbus 3021 3502 GA Utrecht The Netherlands

Bezoekadres

Van Vollenhovenlaan 661 3527 JP Utrecht T +31 (0)30 600 12 11 F +31 (0)30 601 44 08 E [email protected]

www.stw.nl Foto omslag

Om de belastende hielprik (soms tot drie keer per dag) te voorkomen, ontwikkelt Nienke Bosschaart een optische methode om bilirubine en daarmee geelzucht aan te tonen bij vroeggeboren baby’s. Bosschaart ontving in oktober de Simon Steven gezelprijs. Foto: Ivar Pel, Utrecht.

STW-nummer

2014/05146/STW ISBN-nummer

978-90-73461-87-1 NUR

950

Jaarverslag 2013 Technologiestichting STW april 2014

1

Inhoud

03 05

42

Voorwoord

44 Inleiding 45 Cijfers kennisoverdracht 46 Open Technologieprogramma 50 Perspectief 51 Vernieuwingsimpuls 52 Samenwerkingsprogramma

01 06 Ontwikkelingen binnen 08 Inleiding 09 Jaarverslag 09 Financieringsinstrumenten 15 Varia 17 De financiële situatie 19 Kernindicatoren STW-Jaarcongres 2013 20

Opvallende resultaten uit de kennisoverdracht

STW

04 54 STW in cijfers 56 Inleiding 57 Kengetallen en statistiek 65 Verkort financieel jaarbericht 2013

02 22

Opvallende resultaten uit het onderzoek

24 Overzicht programma’s en activiteiten 26 Inleiding Open Technologieprogramma 27 32 Perspectief 34 Vernieuwingsimpuls 40 Demonstrator 41 Simon Stevin Meester

05 70 Jurykamers en 72 Jurykamers 74 Commissies

commissies

06 82

Lijst van gebruikers

99

Lijst van afkortingen

3

Bestuur Prof.dr. P.M.G. Apers voorzitter, Universiteit Twente Prof.dr.ir. M.P.C. Weijnen vice-voorzitter, Technische Universiteit Delft Dr. T. Doyle Philips Research 1 Dr. C.A. Linse Voorzitter Raad van Toezicht TNO

Bestuursraad

Ir. D.Ph. Schmidt Prof.dr.ir. F.P.T. Baaijens

TNO Bouw en Ondergrond Ir. A.H. Schaaf

Technische Universiteit Eindhoven Ir. G.F.M. Beenker

CTO Océ 2 NXP

Prof.dr.ir. J.P.H. Benschop ASML Netherlands BV Prof.dr. C.A. van Blitterswijk Universiteit Twente Prof.dr.ir. R. de Borst University of Glasgow Prof.dr. J.A. Bouwstra Universiteit Leiden

Directie

Dr.ir. Y. Engelen DSM Venturing Ir. T. Gorter

Dr. E.E.W. Bruins directeur

Qanbridge BV Prof.ir. G.D. Khoe Technische Universiteit Eindhoven 3 Dr.ir. C.J. Kroese ex Kadaster RvB Dr. H.P.C.E. Kuipers Shell Global Solutions Prof.dr.ir. R. Rabbinge Wageningen Universiteit Dr. K. Wiedhaup Netherlands Genomics Initiative

Waarnemers Dr. C. de Visser directeur NWO 4 Drs. J.H. de Groene directeur NWO 5 Dhr. Th. Grosfeld Vereniging VNO-NCW Drs. S.V. Lahaije Msc BA

1

tot 01/01/2014

Ministerie van Economische Zaken,

2

tot 01/09/2013

Landbouw en Innovatie 6

3

vanaf 01/01/2014

4

tot 01/03/2013

Ministerie van Economische Zaken,

5

tot 01/07/2013

Landbouw en Innovatie 7

6

tot 01/12/2013

Ir. A.P. Couzy

4

Jaarverslag STW 2013

Kwaliteit zit in mensen Het zag er niet best uit voor de magnetische koelkast in 2005. Een grote Braziliaanse producent van koelkastcompressoren stapte onverwachts uit het STW-project van onderzoeker Ekkes Brück, die een combinatie van materialen had ontwikkeld die bij kamertemperatuur met magneten te koelen is. Drie jaar lang vlogen Brazilianen voor STW-bijeenkomsten naar Amsterdam, met het vooruitzicht van koelkasten die niet trillen en geen energie slurpen. Maar het Braziliaanse bedrijf veranderde plots haar beleid en de samenwerking stopte. In de gebruikerscommissie zaten nog wel bedrijven met verstand van koelsystemen, maar niemand meer die het materiaal zou kunnen produceren. Er lag kortom een mooie vondst, een Nature-publicatie en een patent, maar de stille en zuinige koelkast leek opeens ver weg. Totdat de program officer van STW die het project begeleidde, op zoek ging naar een producent van materialen als mangaan, fosfor en silicium. Ze kwam uit bij katalysatorproducent Engelhard De Meern. Dit bedrijf nam een optie op de patenten en onderzocht opschaling. Inmiddels is Engelhard De Meern overgenomen door chemieconcern BASF. In oktober van 2013 kocht de multinational de rechten op, BASF verwacht de eerste magnetische koelkasten al over een paar jaar op de markt te brengen. Het samenbrengen van de juiste mensen om zo doorbraken mogelijk te maken: dat zijn zo van die momenten dat je als directeur weet dat er kwaliteit geleverd wordt. STW-ers zijn veldwerkers pur sang.

2013 was niet alleen het jaar van de succesvolle doorstart van de magnetische koelkast. Naast deze en andere zichtbare momenten van kennisoverdracht, werd ook binnen de muren van het STW-bureau een belangrijke mijlpaal behaald: wij werden ISO-gecertificeerd. STW voldoet nu aan de norm NEN-EN-ISO 9001:2008 voor financiering en monitoring van technisch-wetenschappelijk onderzoek. Of het nu gaat om het beheer van financiën, het zoeken van referenten, instellen en begeleiden van jury’s en beoordelingscommissies, of het samenbrengen van bedrijven en onderzoekers: we doen dit zoals we dat met u hebben afgesproken, eenduidig en transparant. We hebben een handboek Kwaliteitssysteem, resultaatschema’s, procesgangen, interne en externe audits. En we hebben natuurlijk een ingelijst certificaat aan de muur hangen. Maar het gaat niet om wat er aan de muur hangt. Het gaat om de mensen en de kwaliteit die ze leveren. Valorisatie is op het juiste moment de juiste mensen bij elkaar brengen. Denkt u ook aan de uitvinder van magnetocalorische materialen en de producent van die materialen, als u over een paar jaar uw nieuwe koelkast koopt? Eppo Bruins directeur

5

01 Ontwikkelingen binnen STW

08 Inleiding 09 Jaarverslag 09 Financieringsinstrumenten 09 Open Technologieprogramma 09 Perspectief voor de topsectoren Partnerships 12 13 Vernieuwingsimpuls 13 Valorisation Grant 13 Demonstrator 14 Samenwerking 15 Varia 15 Maatschappelijke toepassing 15 Propositie topsectoren Opvolger Valorisation Grant 15 15 Mede-uitvinders 16 Lorentz Center 16 Maatschappelijk Verantwoord Innoveren 16 E-coaching 16 Internationale samenwerking 16 Handelsmissie Tel Aviv 16 Personeelsbeleid 17 ISO 9001-certificering 17 17 18 19

De financiële situatie

Presentatie wijziging Jaarrekening 2013 Begroting 2014

19 Kernindicatoren 20

STW-Jaarcongres 2013

7

Inleiding

STW heeft als doelstelling de haar toevertrouwde middelen optimaal in te zetten voor hoogwaardig technisch-wetenschappelijk onderzoek, en te bevorderen dat de resultaten uit dit onderzoek worden gebruikt door derden, de utilisatie. Zij doet dit door excellent technisch-wetenschappelijk onderzoek te financieren, gebruikers en onderzoekers bij elkaar te brengen en door al haar projecten te begeleiden naar optimale kansen voor kennisoverdracht. Om haar missie te realiseren voert STW proactief eigen beleid en reageert op externe ontwikkelingen. Dit hoofdstuk is een verslag van het beleid en de resultaten daarvan in 2013. In hoofdstuk 2 staan enkele opmerkelijke wetenschappelijke resultaten uit onderzoek in 2013. Hoofdstuk 3 geeft enkele voorbeelden van kennisoverdracht in 2013.

8


Jaarverslag

Financieringsinstrumenten

In 2013 is het topsectorenbeleid in zijn volle omvang zichtbaar geworden. STW draagt daar stevig aan bij en is op veel gebieden zelfs de grootste financier van wetenschappelijk onderzoek binnen de topsectoren. Door de aanpak en instrumenten te flexibiliseren kan STW maatwerk leveren en inspelen op de specifieke wensen van onder andere de hightech sector, de energiesector en de water-sector. Daarbij behoudt STW voldoende ruimte voor het stimuleren van opkomende technologieën en onderwerpen die bijdragen aan topsector-overstijgende innovatie. Het STW-bestuur had daarvoor al in 2012 een gezonde mix van topsector-calls en open instrumenten vastgesteld.

STW kent zes financieringsinstrumenten en telt daarnaast enkele programma’s.

Voor STW stond 2013 in het teken van kwaliteit en efficiëntie. Immers, door het leveren van maatwerk, het bedienen van vele (kleine) communities via separate calls en het verdelen van meerdere geld-stromen, kan de administratieve overhead gemakkelijk toenemen. Het is zaak om de kwaliteit in de processen te borgen en tegelijk de red tape buiten de deur te houden. Voor het STW-bureau was het daarom een hoogtepunt dat, te midden van al die ontwikkelingen, het ISO 9001 kwaliteitssysteem is ingevoerd. Dit betekent dat alle processen binnen STW eenduidig beschreven zijn en een aanpak van voortdurende kwaliteitsverbetering is ingevoerd.

Open Technologieprogramma (OTP)

Het Open Technologieprogramma (OTP) richt zich op relatief kleine technisch-wetenschappelijke projecten (maximaal 750.000 euro, plus een maximum van 250.000 euro aan investeringskosten). Het OTP kenmerkt zich door het ontbreken van begrenzingen op basis van disciplines. STW koestert deze openheid zorgvuldig, omdat innovatie in bijna alle gevallen multidisciplinariteit verlangt. Voor 2013 had STW een bedrag van 18,5 miljoen euro voor het OTP beschikbaar (dit is exclusief cofinanciering door partners). STW ontving 102 aanvragen voor OTP. Na beoordeling door onafhankelijke, buitenlandse referenten en op basis van ranking door zes jury’s heeft het bestuur 32 projecten gehonoreerd. Daar was in totaal een bedrag van 19,2 miljoen euro mee gemoeid, plus 1,1 miljoen euro aan cofinanciering (in cash). Perspectief voor de topsectoren

In Perspectief worden onderzoeksprogramma’s geselecteerd met daarbinnen een aantal onderzoeksprojecten die met elkaar bijdragen aan de doelstellingen van het programma. De Perspectiefprogramma’s bevorderen publiek-private samenwerking ten behoeve van de topsectoren. De invalshoeken zijn het ontwikkelen van nieuwe technologie via een multidisciplinaire aanpak, samenwerking met gebruikers, medefinanciering

Een OTP-gebruikerscommissie op het terrein van Norit in Klazienaveen. Norit maakt varianten van actieve kool die pcb’s en zware metalen uit het slib van sloten aan zich kunnen binden. Foto: Nico Voskamp, STW

Ontwikkelingen binnen STW

9

door private partijen en specifieke activiteiten gericht op valorisatie en ondernemerschap. Perspectief past goed bij het topsectoren beleid en levert zo een bijdrage aan technologische innovatie in Nederland. Omdat Perspectief een bottomup aanpak heeft is het instrument te kwalificeren als ‘programmacompetitie binnen de topsectoren’. In 2013 startte STW vijf perspectiefprogramma’s (Co-adaptive Assistive Devices, Biomarkers, Rivercare, Memphis II, Green defence Against Pests) en vier thematische topsector-calls (Maritiem, HTSM, Watertech en High Tech Materialen). Het budget voor de nieuwe programma’s is 44,1 miljoen euro, waarvan 21,6 miljoen euro van het ministerie van Economische Zaken en 22,5 miljoen euro van STW/derden. Het bedrijfsleven droeg in totaal 19,1 miljoen euro bij, waarvan 12 miljoen euro aan geldelijke bijdrage. Niet eerder realiseerde STW zo’n grote bijdrage vanuit de gebruikerskant. De programma’s hebben een looptijd van zes jaar en een omvang van ruim 3 tot bijna 7 miljoen euro.

Vijf nieuwe perspectiefprogramma’s

Hulpmiddelen die zichzelf aanpassen Steeds meer mensen met een lichamelijke beperking vertrouwen op ondersteuning via een hulpmiddel, bijvoorbeeld als spierkracht is afgenomen door een spierziekte. De traditionele mechanismes zijn statisch en passen zich niet aan de omgeving of een specifieke taak aan. Doel van het programma Co-adaptive Assistive Devices (onder-

deel van de topsector HTSM) is om mechanismes te ontwikkelen die zich automatisch aanpassen aan wisselende eigenschappen en wensen van de gebruiker. Dit wordt gerealiseerd door slimme ontwerpen te combineren met regelsystemen. De patiënt of gebruiker kan hierdoor beter omgaan met veranderingen, zoals bij het verergeren van de ziekte of wandelen op een andere ondergrond. Biomarkers voor COPD, Alzheimer en Type II diabetes Biomarkers zijn moleculen die een biologische of pathogene toestand markeren. Veel kandidaatbiomarkers zijn ontdekt maar deze vergen verder klinisch onderzoek. Het programma Biomarker Development Center wordt een open innovatinetwerk dat de expertise en bevindingen van de verschillende analytische laboratoria, klinische centra en universitair medische centra samenbrengt. Ook worden ultragevoelige analytische methodes ontwikkeld, gericht op drie grote ziektes: COPD, Alzheimer en Type II diabetes. Het doel is om robuuste biomarkers voor deze ziektes te ontwikkelen tot klinische tests. Dit programma is onderdeel van de topsector Life Sciences & Health. Rivieren peilen De loop van Nederlandse rivieren wordt de komende jaren flink aangepakt om veel water veilig af te kunnen voeren naar zee en om natuur te ontwikkelen. Maar nog onbekend is hoe de bodem, oevers en uiterwaarden zich ontwikkelen na deze aanpassingen. Het programma RiverCare (topsector Water) gaat meten wat die veranderingen zijn om te kunnen voorspellen wat de effecten op langere termijn zijn, zowel fysisch als biologisch. Als dit bekend is kunnen rivieren gericht onderhouden worden. De opgedane kennis wordt ook gebruikt als typisch Nederlands exportproduct: rivierbeheer voor laaglandrivieren. Wereldwijd stijgt namelijk de overlast door overstromingen van rivieren. Nederlandse bedrijven worden vaak ingeroepen om te helpen bij het oplossen en voorkomen hiervan.

Medewerkers van het Duitse BelFa belasten het viaduct bij Vlijmen-Oost tot 100 ton, ondertussen volgen civil ingenieurs via sensoren aan de onderkant de vervorming van de brug. Foto: Nico Voskamp, STW

10


Bundelen van licht- en elektronica-onderzoek Elementen die elektrische stroom omzetten in licht (lichtbron) en elementen die licht omzetten in elektrische stroom (lichtdetector) worden onder meer toegepast in beeldschermen, webcams, lasers, leds, en bewakingscamera’s. Onderzoek en ontwikkeling in de fotonica (de wisselwerking tussen licht en elektronen) is nu nogal versnipperd over de afzonderlijke toepassingsgebieden. Het programma Memphis II: Merging Electronics and Micro & nano Photonics in Integrated systems (onderdeel van topsector High Tech Systemen en Materialen) wil daarentegen grensoverschrijdend te werk gaan. Door de ontwikkeling van gemeenschappelijke basisbouwstenen in fotonische en elektronische technologie te verenigen in een Memphis platform kunnen er nieuwe systemen ontwikkeld worden die in meerdere sectoren toepasbaar zijn. Alternatieven voor pesticiden Jaarlijks gaat vijftien tot twintig procent van de oogst van groente- en siergewassen verloren door schadelijke insecten en virussen, ondanks chemische gewasbeschermingsmiddelen. Bovendien mogen deze middelen door milieueisen in 2020 niet meer gebruikt worden. Het programma Green defence Against Pests wil daartoe een meer duurzame en milieuvriendelijke gewasbescherming ontwikkelen. Een deel van de projecten brengt de interactie tussen afweerstoffen, het plaag-insect en biologische bestrijding in kaart. Daartoe zullen onderzoekers zoeken naar nieuwe afweermechanismen in wilde paprika- en tomatensoorten en naar plantenextracten die plaag-

insecten kunnen weghouden van chrysanten. Een tweede reeks onderzoeken richt zich op het helpen van planten om plaag-insecten te kunnen herkennen zodat ze zich snel kunnen verdedigen. Het programma valt onder de topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen.

Vier nieuwe topsector-calls en twee nieuwe initiatieven

Maritiem Nederland bezit de sterkste maritieme cluster in de wereld. Om deze kracht uit te bouwen heeft de maritieme sector, via de topsector Water, een innovatiecontract geformuleerd met daarin zowel economische als maatschappelijke uitdagingen. De thematische call Maritiem2013 is de bijdrage van STW aan dit innovatiecontract. Het onderzoek richt zich op het winnen van grondstoffen en energie op zee; schone schepen (zoals brandstofbesparing en onderwatergeluid); slim en veilig varen; en effectieve infrastructuur van zeehavens en vaarwegen. Speciale aandacht gaat uit naar impact op de mariene omgeving. Nieuwe software en materialen Het STW-programma High Tech Systemen en Materialen financiert onderzoek dat onder meer de machine- en auto-industrie, de lucht- en ruimtevaart en de staalindustrie verder zal helpen. Het programma valt (uiteraard) binnen de topsector HTSM. Dat levert eindproducten, halffabricaten, componenten, materialen en diensten met toepassingen in alle andere topsectoren. HTSM

Matchmaking Maritiem: ondernemers en onderzoekers ontmoeten elkaar tijdens een rondvaart door de Rotterdamse haven.


11

ontwikkelt en produceert voor onder meer verlichting, chips, kantoorapparatuur, auto’s, logistieke systemen, vliegtuigen, satellieten, energieopwekking en voedselverwerking. Watertechnologie De Nederlandse watertechnologie is al decennia wereldleidend via technologieën als actief-slibwaterzuivering, de UASB-technologie of biologische fosfaatverwijdering. Het Watertech-programma (topsector Water) wil die positie behouden en verder uitbouwen. Daartoe zullen universitaire onderzoekers nauw samenwerken met de bedrijven om in de komende vier jaar nieuwe kennis te ontwikkelen en toe te passen op het gebied van afvalwater-zuivering, drinkwaterzuivering, en transport, opslag en het terugwinnen van grondstoffen. Nieuwe materialen Uitdagingen in de energieconsumptie, milieu, klimaatverandering, gezondheidszorg vergen nieuwe, intelligent gemaakte materialen met verbeterde of nieuwe eigenschappen. Doel van het programma High Tech Materialen is om doorbraken te forceren in materiaaltechnologie. Dit moet nieuwe materialen opleveren die sterker, veiliger, sneller, slijtvaster of milieuvriendelijker zijn. Hightech materialen kwam tot stand in nauwe samenwerking met de stichting Materials innovation institute (M2i) en past binnen de topsector HTSM.

Plasma-conversie van CO2 STW en energienetwerkbedrijf Alliander hebben het initiatief genomen om een programma te financieren voor onderzoek naar plasma-conversie van CO2. Dit programma moet leiden tot nieuwe plasma- en procestechnologie voor het splitsen van CO2 in CO en O2 Met CO als uitgangsmolecuul kunnen in vervolg-processtappen gasvormige en/ of vloeibare brandstoffen gemaakt worden zoals methaan. Op deze manier is het mogelijk om met zon en wind opgewekte elektriciteit om te zetten in CO2-neutrale brandstoffen wanneer de vraag naar elektriciteit laag is. Het programma is onderdeel van de topsector Energie en het multidisciplinaire NWO-programma CO2-neutrale brandstoffen. STW draagt een miljoen euro bij, NWO en Alliander ieder een half miljoen euro. Cyber security Ook zal STW een miljoen euro toewijzen aan de nationale Cyber Security call in samenwerking met NWO Exacte Wetenschappen (onderdeel van topsector ICT). In 2014 en 2015 zullen NWO en STW deze call nader invullen. Partnerships

Het instrument Partnership is bedoeld voor het aanpakken van vragen en wensen vanuit een specifiek bedrijf of groep bedrijven. Een Partnershipprogramma combineert op een efficiënte manier vraagsturing vanuit het bedrijfsleven met open indiening van onderzoekideeën vanuit de Nederlandse universiteiten en para-universitaire instituten. De kern van een Partnershipprogramma wordt gevormd door de themabeschrijving, die wordt opgesteld door een of meer bedrijven. STW organiseert vervolgens een call rondom dat thema en roept universitaire onderzoekers op om te komen met hun beste ideeën die passen binnen het thema. Hier kan een op maat gesneden matchmaking aan vooraf gaan. Via haar netwerk biedt STW het bedrijfsleven toegang tot de beste onderzoekers in het Nederlandse academische systeem. Het STW-bestuur honoreert onderzoeksvoorstellen volgens de gebruikelijke werkwijze met beoordeling door onafhankelijke deskundigen. STW heeft budget voor enkele Partnerships per

Woudagemaal in Lemmer. Onderzoekers en ondernemers uit de wereld van waterzuivering proosten op de start van het Partnership programma met Paques.

12


jaar. Zij hebben een omvang van tenminste 3 miljoen euro waarbij het bedrijf of een consortium van bedrijven de helft betaalt en STW – eventueel met andere academische partners samen – de andere helft. In 2013 werden twee Partnershipprogramma’s gehonoreerd, voor onderzoek naar vluchtige vetzuren en naar duurzame verlichting: Paques-STW/NWO

Doel van dit Partnershipprogramma met Paques, een Friese onderneming die waterzuiveringssystemen ontwikkelt, is om het productieproces van vluchtige vetzuren beter te begrijpen en nieuwe processen te ontwikkelen om die vetzuren terug te winnen uit afval en om te zetten in biologische producten. Het Partnership Volatile Fatty Acid Platform valt inhoudelijk binnen de topsector Chemie en het thema Biobased Economy (dat door de topsectoren heen snijdt) en wordt mede gefinancierd door NWO-CW. Philips-STW

Valorisation Grant

De Valorisation Grant is een financieringsinstrument voor ondernemende onderzoekers om een bedrijf te (kunnen) starten met de kennis die zij hebben ontwikkeld binnen universiteit of onderzoeksinstelling. De Valorisation Grant bestaat uit twee fases. Fase-1 is de haalbaarheidsstudie van het voorstel; hiervoor is een bedrag van maximaal 25.000 euro beschikbaar. Deze fase moet in hooguit een half jaar zijn uitgevoerd. Kandidaten die deze fase met succes hebben doorlopen kunnen een aanvraag indienen voor fase-2, de valorisatiefase. Hiervoor is maximaal 200.000 euro beschikbaar. De maximale duur van deze fase is twee jaar, met een tussentijdse evaluatie. In 2013 ontving STW 92 aanvragen voor fase-1 en 33 aanvragen voor fase-2. Daarvan werden er 33 voor fase-1 gehonoreerd en 14 voor fase-2. Hiermee was een totaalbedrag gemoeid van 3,63 miljoen euro. Demonstrator

Advanced Sustainable Lighting Solutions is een Partnership met Philips Electronics Nederland bv. De verwachting is dat mede door de verschuiving naar een 24 uurs-economie rond 2050 het wereldwijde lichtverbruik bijna drie keer hoger zal zijn dan nu. Meer energie-efficiënte verlichting is daarom gewenst. Het Partnershipprogramma moet efficiënte en op een verantwoorde manier te produceren verlichting ontwikkelen en past in de topsector High Tech Systemen en Materialen.

In 2013 zijn de eerste projecten gehonoreerd uit het nieuwe financieringsinstrument Demonstrator. Doel van Demonstrator is de toepassing van verworven kennis op zowel universiteiten als

Vernieuwingsimpuls

De Vernieuwingsimpuls is een door NWO uitgevoerd instrument van persoonsgebonden financiering voor onderzoekers in diverse fasen van hun wetenschappelijke carrière, van netgepromoveerden (Veni) via onderzoekers die al hun eerste prestaties als onderzoeker hebben geleverd (Vidi) tot intussen gerenommeerde onderzoekers die een eigen groep aan het opbouwen zijn (Vici). In 2013 werden binnen het werkterrein van STW veertien Veni-aanvragen, negen Vidi-aanvragen en geen Vici-aanvraag gehonoreerd.

Prof.dr. Ekkes Brück maakt magnetisch koelen mogelijk met silicium in plaats van het giftige arseen. BASF koopt in oktober alle rechten op: stille en schone koelkasten komen een stap dichterbij. Foto: Wouter Jansen


13

hogescholen te bevorderen. Onderzoeksprojecten in de technische wetenschappen leiden nu soms niet verder dan tot het aantonen dat het principe van een nieuwe technologie werkt (zogeheten proof-of-principle), maar voor bedrijven is het risico vaak nog te groot om kennis ‘op te pakken’. Met Demonstrator wil STW één stap verder gaan: de ontwikkeling van een praktisch demonstratiemodel dat de (commerciële) mogelijkheden van de technologie laat zien (zogeheten proofof-concept). Voor een Demonstrator-project kan maximaal 150.000 euro worden aangevraagd.

een sensor voor bewegingen en krachten van handen, een katheter voorzien van een laser die lipiden signaleert die een hartaanval veroorzaken; een metalen pin met geheugenmetaal die de ruggengraat van scoliose-patiënten flexibel houdt; en een sensor die de warmteproductie van chips meet.

Samenwerking Sport

Demonstrator bestaat uit twee onderdelen: het eerste onderdeel financiert de ontwikkeling van een demonstratiemodel, waarbij de exploitatiemogelijkheden zichtbaar worden. Deel twee behelst het uitvoeren van een verkoop- en transferplan om de technologie (tegen marktconforme vergoeding) over te dragen aan een nog onbekende commerciële partij. Het nieuwe instrument staat open voor aanvragen gebaseerd op resultaten die voortkomen uit STW-onderzoek en op resultaten uit zogeheten RAAK-onderzoek bij hogescholen (Regionale Actie en Aandacht voor Kennisinnovatie, uitgevoerd door de Stichting Innovatie Alliantie). Aanvragers moeten een aanstelling hebben als hoogleraar of universitair (hoofd)docent bij een academische instelling of als lector bij een Nederlandse hogeschool. In 2013 heeft STW zeven Demonstrator-projecten gehonoreerd, waarvan er twee uit het Hoger Beroepsonderwijs, met een gezamenlijk bedrag van 1,029 miljoen euro. Het gaat om onder meer

In 2013 startte het onderzoeksprogramma Sport. Het STW-bestuur heeft acht van de zeventien aanvragen gehonoreerd. Het gezamenlijke budget is 3 miljoen euro, plus 1,6 miljoen euro aan cofinanciering. Het gaat om onderzoek naar onder andere slaapoptimalisatie bij topsporters, verbeteren van de zwem- en roeibeweging, het optimale piek- en duurvermogen bij schaatsers en roeiers, en een schaats die real time feedback geeft. Het onderzoeksprogramma Sport is ontwikkeld om het wetenschappelijk onderzoek op het terrein van breedte- en topsport te versterken en duurzame kennis ten behoeve van beleid en praktijk op te bouwen. Het programma wordt uitgevoerd door technologiestichting STW, NWO-gebied Geesteswetenschappen en ZonMw. Opdrachtgevers zijn het ministerie van VWS en NOC*NSF in samenwerking met Stichting Innovatie Alliantie. STW is trekker van de pijler ‘Presteren’, gericht op het optimaliseren van (top)sportprestaties. Maps4Society

Eind 2013 is het programma Maps4Society geopend dat allerhande Nederlandse geoinformatie toegankelijk wil maken. Maps4Society is ontwikkeld door Rijkswaterstaat, Kadaster, Netherlands Space Office, de Nederlandse Commissie voor Geodesie (NCG) en STW. Het programma loopt van 2014 tot en met 2020, heeft een omvang van 3 miljoen euro en is onderdeel van de topsector ICT.

Astronaut André Kuipers en de ministers Bussemaker en Kamp openen het Techniekpact met een werkbezoek aan de Leidse Instrumentmakersschool. Het pact wil jongeren verleiden een techniekopleiding te volgen.

14


QuTech

Op verzoek van minister Kamp van Economische Zaken en het Topteam HTSM heeft het STWbestuur besloten om eenmalig 2,6 miljoen euro toe te kennen aan de TU Delft voor het QuTechinitiatief. Samen met NWO, FOM en TNO geeft STW onderzoekers de kans om de technologische haalbaarheid aan te tonen van toekomstige toepassingen van kwantumtechnologie.

Ontwerpende en construerende wetenschappen Het STW-bestuur heeft besloten om extra aandacht te willen besteden aan de positionering van de ontwerpende en construerende wetenschappen binnen NWO. In samenwerking met Geesteswetenschappen wordt gewerkt aan een speciale impuls waarbij de focus zal liggen op bouwkunde en industrieel ontwerpen. Propositie topsectoren

Holst Centre

In december zijn de eerste twee projecten gehonoreerd binnen de speciale samenwerking tussen Holst Centre en STW, waarvoor STW en NWO op verzoek van het Ministerie van Economische Zaken middelen hebben gereserveerd. De onderzoeksvoorstellen passen binnen de zogeheten Holst Centre roadmaps en gaan gepaard met een substantiële in-kind bijdrage vanuit het Holst Centre.

Varia Maatschappelijke toepassing

STW heeft in 2013 de vragen aangepast aan referenten in de beoordelingsprocedure van het Open Technologieprogramma. Aanleiding hiervoor was dat STW binnen het criterium ‘utilisatie’ naast de gebruikelijke economische doelstellingen meer aandacht wil voor de aspecten die samenhangen met de inpassing van technologie in de maatschappelijke context.

In september heeft het STW-bestuur de propositie voor de topsectoren 2014-2015 vastgesteld. Deze propositie is in overleg met de topteams tot stand gekomen en vastgelegd in het innovatiecontract 2014-2015. Opvolger Valorisation Grant

Op verzoek van het Ministerie van Economische Zaken ontwikkelen STW, NWO en ZonMw een instrument voor vroege-fasefinanciering met een gedeeltelijk revolverend karakter. Het doel is het stimuleren en mogelijk maken van start-ups op basis van kennis uit academisch onderzoek. Dit nieuwe instrument zal de opvolger zijn van de succesvolle Valorisation Grant, die tien jaar geleden door STW werd gestart met steun van de ministeries OCW en EZ. Bij het verschijnen van het jaarverslag is het instrument nog in de ontwerp-fase, waarbij vooral aandacht wordt besteed aan de positionering in de keten van instrumenten binnen en buiten STW, in het bijzonder bij EZ en de regio’s. Naar verwachting zal dit nieuwe instrument in de loop van 2014 het levenslicht zien.

Promovendi werken aan complexe problemen van Nederlandse ondernemingen: Physics with industry. Or is it chemistry? Foto: Nico Voskamp, STW


15

Mede-uitvinders

In april heeft STW haar kennisexploitatiebeleid aangepast op het punt van ‘co-inventorship’. Dit was een sterke wens van enkele belangrijke industriële partners van STW. Met deze beleidswijziging wordt gegarandeerd dat bedrijven die gezamenlijk met een universiteit een uitvinding doen, deze uitvinding vervolgens ook zelf kunnen gebruiken mits het bedrijf substantieel participeert binnen het STW-project en een substantieel aandeel heeft in de vinding. Lorentz Center

Het STW-bestuur heeft besloten om vanaf 2013 partner te worden in het Lorentz Center door een langjarige financiële bijdrage te leveren aan technisch-wetenschappelijke workshops met sterke betrokkenheid van het bedrijfsleven. Dit heeft concrete invulling gekregen door de organisatie van de eerste workshops Life Science with Industry en ICT with Industry in het Leidse workshopcentrum, in navolging van de samen met FOM georganiseerde Physics with Industry en de Studiegroep Wiskunde met Industrie die al sinds de vorige eeuw door STW wordt ondersteund. Maatschappelijk Verantwoord Innoveren

STW is partner in het NWO-brede programma Maatschappelijk Verantwoord Innoveren. Het bestuur heeft besloten ook te willen participeren binnen het vervolgprogramma dat in 2014 zal starten. Hiervoor heeft STW 500.000 euro vrijgemaakt uit eigen middelen en nog eens 500.000 euro uit NWO-topsector-middelen specifiek voor HTSM.

E-coaching

Aanpalend aan het STW/NIHC-Philips Partnershipprogramma Healthy Lifestyle Solutions heeft het STW-bestuur besloten een project te financieren dat zich richt op de ethiek van e-coaching. Op deze manier wordt niet alleen de technologische haalbaarheid maar ook de kans op sociale acceptatie al in een vroege fase onderzocht om zo kans op toepassing te maximaliseren. Internationale samenwerking

In januari is de Lead Agency-procedure met de DFG (‘Duitse NWO’) positief geëvalueerd. Mogelijkheden voor voortzetting van deze samenwerking worden verkend. In de loop van 2013 is bovendien een start gemaakt met gesprekken over samenwerking met Vlaanderen (IWT) en Engeland (EPSRC). Handelsmissie Tel Aviv

Tijdens een handelsmissie van minister-president Rutte en minister Ploumen aan Israël gaf directeur Bruins een presentatie van de STW-aanpak. Dat leidde tot een bespreking in de Knesset, waarbij het voorstel werd gedaan om deze aanpak in Israël te adopteren voor het verbinden van technologische vragen en academische kennis. Ook werden samenwerkingen met Israëlische zusterorganisaties verkend. Personeelsbeleid

In 2013 heeft STW een nieuw wervings- en selectiebeleid ingevoerd dat meer mogelijkheden en middelen biedt om kwaliteit te werven voor STW. Verder is er een nieuwe beoordelingssystematiek ingevoerd en heeft STW een Competentiehandboek geïmplementeerd waarbij organisatie én medewerker gerichter kunnen sturen op de

Handelsmissie Tel Aviv: Van links naar rechts: staand: Uzi de Haan (Philips Israël), zittend: Caspar Veldkamp (Nederlandse ambassadeur in Israël), Mark Rutte (minister-president), Ehud Gazit (Tel Aviv University), Eppo Bruins (directeur Technologiestichting STW), Lilianne Ploumen (minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) en Rob Swartbol, (directeur-generaal Internationale Samenwerking bij het ministerie van Buitenlandse Zaken).

16


resultaten en de individuele ontwikkeling van iedere medewerker.

De financiële situatie Presentatiewijziging

In het zogenoemde R&O-gesprek draait het om de functie-inhoud (takenpakket), de resultaten ((jaar)doelen) en de ontwikkeling van competenties van de medewerker (gedragsvaardigheden om succesvol in de functie te zijn) en van zijn loopbaan. Hiermee ondersteunt STW medewerkers om de strategische doelstellingen te bereiken. ISO 9001-certificering

In maart 2013 is het kwaliteitsmanagementsysteem van STW door DNV Business Assurance gecertificeerd voor het voldoen aan de eisen gesteld in de norm NEN-EN-ISO 9001:2008. Het certificaat is geldig voor de volgende scope: de financiering en monitoring van toepassingsgerichte en technisch wetenschappelijke onderzoeksprojecten. Het certificaat heeft een geldigheidsduur van 3 jaar onder voorwaarde dat jaarlijkse audits een positieve uitkomst hebben. STW is een met publieke middelen gefinancierde organisatie en hecht daarom groot belang aan transparant en eenduidig handelen. In aanloop naar de certificering heeft STW onder begeleiding van een gespecialiseerd bureau een Kwaliteitshandboek opgesteld. Hierin zijn de beleids- en organisatiestructuur en de zogeheten resultaatschema’s van de kernprocessen en de ondersteunende processen opgenomen. Het kwaliteitsmanagementsysteem, gebaseerd op de zogeheten kwaliteitscirkel van Deming (plan, do, check, act), heeft tot doel om de resultaten en werkwijzen van STW continu te verbeteren.

Met ingang van het boekjaar 2013 heeft STW de presentatie van de financiële situatie gewijzigd, waardoor een beter beeld ontstaat van het geheel aan programma’s. De lasten toekenning Perspectief is verantwoord bij toekenning programma’s en de lasten toekenning overige activiteiten en programma’s zijn verdeeld over de toekenning programma’s en toekenning overige activiteiten. De vergelijkende cijfers van de jaarrekening 2012 zijn aangepast overeenkomstig deze methodiek. De verandering heeft geen invloed op het vermogen en het resultaat ultimo 2013. Jaarrekening 2013 Baten

In het jaar 2013 zijn de baten van STW toegenomen met 10 miljoen euro tot 101 miljoen euro. Deze stijging komt voornamelijk door stijging van de cofinanciering met 8 miljoen euro (post opbrengsten kennisexploitatie en cofinanciering) en de start van de TKI-toeslagregeling waarbij TKI-HTSM 3 miljoen euro beschikbaar heeft gesteld. De TKItoeslag is volledig ingezet in de HTSM-call 2013. Daarnaast was er een afname van de NWO- en de EZ-bijdrage van 4 miljoen euro en een stijging van de overige bijdragen met 2 miljoen euro en een stijging van de doorberekende bureaukosten met 1 miljoen euro.

ICT with Industry. Informatica-onderzoekers werken een week aan wetenschappelijke uitdagingen aangedragen door ondermeer Kadaster, Rijkswaterstaat, Seecr en het Nederlands Instituut Beeld en Geluid. Foto: Nico Voskamp, STW


17

Lasten

De lasten uit hoofde van toekenningen zijn in het verslagjaar 96 miljoen euro. In 2013 is 20 miljoen euro besteed aan het Open Technologieprogramma. Hiermee realiseerde het OTP een honoreringspercentage van 31 procent in aantallen en 34 procent in geld. Van de EZbijdrage zijn de HTSM-call 2013 en vijf nieuwe Perspectiefprogramma’s gestart: RiverCare, Symbionics, Memphis II, Biomarker, GAP voor een totaalbedrag van 34 miljoen euro. Inclusief het programma QuTech is het totaal 37 miljoen euro. Daarnaast besteedde STW 11 miljoen euro aan de Vernieuwingsimpuls en 28 miljoen euro aan overige programma’s, zoals Partnerships met Philips ASLS en Paques, Demonstrator, Sportprogramma ZonMw/NOC*NSF, Maritiem, Watertech, HTM, Valorisation Grant, Simon Stevin Meesterschap en continuering bestaande programma’s. Begroting 2013

Het verschil tussen begroting 2013 en realisatie is voornamelijk te verklaren door de stijging van de cofinanciering en TKI-toeslag (baten) en de inzet van deze middelen in toekenningen aan derden (lasten). De begroting over 2013 is ter vergelijking opgenomen in de staat van Baten en Lasten. De totale baten zijn toegenomen met 20 miljoen tot 101 miljoen euro. STW heeft een substantieel deel van haar middelen vooraf geoormerkt gereserveerd voor publiek-private samenwerking binnen de topsectoren. Dit resulteert in een toename van de cofinanciering van 8 miljoen,

3 miljoen aan NWO-bijdrage, 3 miljoen voor sportprogramma met ZonMw/NOC*NSF en twee nieuwe partnerships van 3 miljoen. Dat brengt het totaal op 17 miljoen. Daarnaast is 3 miljoen TKI-toeslag HTSM toegekend aan STW. Deze middelen zijn ingezet in de HTSM-call 2013. De totale lasten zijn met 16 miljoen toegenomen 30 miljoen. Dit betreft vooral de inzet van STW in de topsectoren aangevuld met de co-financiering en TKI-toeslag HTSM. Beheerskosten

Aan de kostenkant heeft STW met name gestuurd op de effectiviteit en efficiëntie van het bureau STW, het programmabureau van de Stichting NanoNextNL en het programmabureau van de Stichting NanoLabNL. STW organiseert de projectadministratie, het financieel beheer, de communicatie en de juridische ondersteuning voor NanoNextNL en NanoLabNL. De beheerskosten gerelateerd aan de totale baten zijn na verdiscontering van bijdragen derden netto 4,7 procent voor 2013 en 5,6 procent voor 2012. De daling van het netto beheerskostenpercentage is een direct gevolg van de stijging van de totale baten naar 101 miljoen euro. De ontwikkeling van de beheerskosten bestaat uit twee componenten: een stijging van personeelskosten en een stijging van de doorberekende bureaukosten (baten). Eigen vermogen

De algemene reserve (onbestemd) is met 1,2 miljoen euro afgenomen en is na resultaatbestemming 1,8 miljoen euro. De bestemde reserve (intern geoormerkt) is met 3,0 miljoen euro toegenomen. Totaal heeft het bestuur na resultaatbestemming voor een bedrag van 6 miljoen euro een bestemming aangewezen. Voor 10

Technologisch toptalent Loubna Bouarfa zet sensoren en patroonherkenning in om het aantal medische missers te helpen verminderen, door onder meer afwijkingen in het stressniveau van de chirurg of het gebruik van instrumenten te analyseren.

18


miljoen euro zijn de gelden door derden beklemd (extern geoormerkt) en vastgelegd in het bestemmingsvermogen. Het totale eigen vermogen is na resultaatbestemming afgenomen met 1,8 miljoen euro tot 18,1 miljoen euro. Bestuur en bureau monitoren periodiek het vermogensbeleid. Liquide middelen

De doelstelling van het liquiditeitsbeheer is zorgen voor voldoende middelen om tijdig noodzakelijke uitgaven te doen. De beschikbare liquiditeiten worden kortlopend aangehouden bij het Ministerie van Financiën (schatkistbankieren). De liquide middelen zijn gestegen van 54 miljoen euro ultimo 2012 naar 69 miljoen euro ultimo 2013, een toename van 15 miljoen euro. Begroting 2014

STW investeert in de door het kabinet aangewezen topsectoren van ons land, maar behoudt ook ruimte om te investeren in onderzoek waar onverwachte ontdekkingen kunnen leiden tot radicaal nieuwe oplossingen met commerciële potentie. STW zet haar instrumenten adequaat in om onderzoek te financieren waar gebruikers nauw bij betrokken zijn. Zo wordt de kans op succesvolle toepassing van kennis vergroot. STW blijft zich inzetten op publiek-private initiatieven binnen de topsectoren en valorisatie. De baten zijn voor 2014 begroot op 92 miljoen euro. De toekenningen van nieuwe projecten in het jaar zijn begroot op 91 miljoen euro.

Kernindicatoren 2013 (2012) Budget: 101 M€ (90 M€) (waarvan 55 M€ van NWO, 21 M€ van EZ, 25 M€ van derden (56, 24, 10))

Aantal onderzoekers (promovendi + postdocs – in dienst bij de kennisinstellingen): circa 1042 (1143) Promoties: 85 (94) Gebruikersrelaties: 1256 (1122) Gebruikerscommissiebijeenkomsten: 598 (525) Door STW georganiseerde congressen: circa 9 (15) Publicaties: 651 (665) artikelen (76 (66) met co-auteurs uit de groep van gebruikers, waaronder ook ziekenhuizen en onderzoeksinstellingen; 61 opgenomen in de SCI met co-auteurs van bedrijven)

Overeenkomsten kennisoverdracht: 78 (70) Kennisoverdrachtmomenten: 25 (28) Vermeldingen in landelijke media: 16 (6) Octrooien: 7 (12) Start-ups Valorisation Grant: 13 (12)

De Leidse Venionderzoeker Irene Groot zoekt naar een goedkope katalysator om milieuvriendelijk chloor te produceren.


19

1 Impressie van het

STW-Jaarcongres 2013 Op 3 oktober hield STW haar jaarlijkse congres. Een korte impressie.

1

2 3

4

20


jaarcongres. 2 Deelnemers aan één van de workshops voor jonge onderzoekers. 3 Posterborden ter beoordeling voor de Simon Stevin Leerling prijs. 4 Dagvoorzitter prof.dr.ir. Ton van der Steen

5 Impressie van de zaal met diverse stands. 6 Uitreiking van de Simon Stevin Leerlingprijs 2013 aan Ivan Stojanovi´c van de Universiteit Twente. 7 Uitreiking van de Simon Stevin Gezelprijs 2013 aan Nienke Bosschaart (AMC Amsterdam). 8 Uitreiking van de Simon Stevin Meesterprijs 2013 aan prof.dr.ir. Mark van Loosdrecht van de Technische Universiteit Delft.

5

6 7

8


21

02 Opvallende resultaten uit het onderzoek

24

Overzicht programma’s en activiteiten

26 Inleiding 27

Open Technologieprogramma

32 Perspectief 34 Vernieuwingsimpuls 40 Demonstrator 41

Simon Stevin Meester

23

Overzicht programma’s en activiteiten Programma

Looptijd


Totaal budget in M€

open indiening

Budget in 2013 in M€

Uitvoering programma

18,5

STW

Perspectief (inclusief bijdragen bedrijven):

Green & Smart Process Technologies (GSPT) Multiscale Simulation Techniques (MuST) Smart Systems in Package (SmartSiP) Autonomous Sensor Systems (ASSYS) Clean Combustion Concepts (CCC) GenBiotics Smart Optics Systems (SOS) Building on Transient Plasmas (BTP) Integral Solutions for Sustainable Construction (IS2C) Learning from Nature to protect crops (LFN) NeuroSIPE Bio-Based Geo & Civil Engineering (BioGeoCivil) Cardiovascular Risk Management (CARISMA) Generic Technology of Integrated Photonics (GTIP) SMART Seperations for complex systems (SMARTSep) From Waste to Resource (W2R) Fundamentals and Application of Silicon Heterojunction solar cells (FLASH) Human-Centered Haptics: H-Haptics ONTIME: how to fix a (broken) circadian clock (OnTime) Super-resolution Microscopy (‘Nanoscopy’) Integral and sustainable design of multifunctional flood defences Nature-driven nourishment of coastal systems (NatureCoast) Microscopy Valley Robust design of cyber-physical systems (IPS) Instruments for minimally Invasive techniques (iMIT) Population imaging genetics (ImaGene) RiverCare – towards self-sustaining multifunctional Rivers Symbionics: Co-Adaptive Assistive Devices MEMPHIS platform: Merging Electronics and Micro & nano PHotonics in Integrated Systems Biomarker Development Center (Biomarker-DC) Green defense against Pests (GAP)

2007-2013 2007-2013 2007-2013 2008-2014 2008-2014 2008-2014 2008-2014 2009-2015 2009-2015 2009-2015 2009-2015 2010-2016 2010-2016 2010-2016 2010-2016 2010-2016 2011-2017

6 5 5,3 4,8 6,5 5,7 5,5 6,1 6 6,5 7 5,2 7,2 5,4 6 4,5 3,8

STW STW STW STW STW STW STW STW STW STW STW STW STW STW STW STW STW

2011-2017 2011-2017 2011-2017 2011-2017

6 5,5 5,4 4,7

STW STW STW STW

2012-2018

4,5

STW

2012-2018 2012-2018 2012-2018 2012-2018 2013-2019

5,4 5,6 6,7 5,4 5,7

STW STW STW STW STW

2013-2019 2013-2019

4,1 6,7

STW STW

2013-2019 2013-2019

4,4 3,7

STW STW

2010-2014 2010-2015 2011-2016 2011-2016 2011-2016 2012-2017 2012-2018

3 3 3 5 3 3 3

STW, Hyflux STW, Danone STW, NWO-NIHC, Philips STW, NWO-MaGW, ProRail STW, Rijk Zwaan STW, Philips STW, Paques

2004-onbepaald

2,9

STW, FOM, NanoNed

Partnership:

Hyflux Danone Healthy Lifestyle Solutions Explorail Meiosis Advanced Sustainable Lighting Solutions (ASLS) Volatile Fatty Acid Platform Valorisation Grant

Samenwerking met NWO:

Complexiteit Innovatieve Genomics Clusters 24


2010-2014 2004-onbepaald 9

STW, NWO-EW STW, NGI

Programma

Looptijd

Totaal budget in M€

Budget in 2013 in M€

Uitvoering programma

Maatschappelijk en Verantwoord Innoveren 2013-2017 7,4 STW, NWO Mozaiek 2004-onbepaald 4 STW, NWO Nieuwe Instrumenten in de Gezondheidszorg (NIG) 2008-2015 9 STW, NWO, ZonMw, FOM Rubicon 2005-onbepaald 2 STW, NWO Smart Energy Systems (SES) 2010-2016 6 STW, NWO-EW Sport 2012-2018 10 STW, ZonMw, NWO/ GW Cyber Security 2012-2018 3,8 STW, NWO HTSM 2012-2018 16,7 STW, FOM NWO-Fonds Open Access 2010-onbepaald 2,5 ACTS, ALW, CW, EW, GW, MaGW, ZonMw, N, NGI, STW, WOTRO, FOM, NIHC NWOnano 2010-2015 10 STW, FOM, NWO-ALW, NWO-CW, ZonMw Qu-tech 2013-2018 2,6 STW Demonstrator 2013-2018 1 STW Vernieuwingsimpuls:

Veni Vidi

2000-onbepaald 2000-onbepaald

3,5 7,2

STW, NWO STW, NWO

FES-programma’s:

NanoNextNL NanoLabNL

2010-2016 2011-2013

250 27

Programmabureau STW Programmabureau STW

Samenwerking met derden:

ERA-NET NanoSci-E+ 2005-2013 3 ERA-NET SIINN 2011-2014 JACQUARD 2001-2015 17 Sentinels 2004-2014 8,3 Eiwitinnovatie 2012-2018 4,7 Holstcentre 2013-2017 2 2Enrich 2013-2018 10 Urbanising Deltas of the World 2013-2018 1 Maritiem 2013-2018 5 Watertech 2013-2018 2 High Tech Materialen 2013-2018 1

STW, FOM STW en 19 partners uit 14 verschillende landen STW STW STW STW, NWO STW, WOTRO/NWO STW, ALW/WOTRO/MagW STW STW STW

STW-platformactiviteiten:

ICT.OPEN (conferentie) Sense of Contact (conferentie) Schone en Zuinige Verbranding (COMBURA)

2010-onbepaald 1998-2014 1997-onbepaald

STW, NWO STW STW

1998-onbepaald 2005-onbepaald 2008-onbepaald

STW STW STW

Simon Stevinprijzen:

Simon Stevin Meester Simon Stevin Gezel Simon Stevin Leerling

500 k€ 5 k€ 1k€

Monitoring:

MEDEA+ / CATRENE 2001-2008/ 2008-2013

STW, Rijksdienst voor Onderenemend Nederland (voorheen AgentschapNL)


25

Inleiding

In dit hoofdstuk presenteren wij een aantal aansprekende resultaten uit het onderzoek. Bij elke bijdrage is vermeld uit welk instrument (Open Technologieprogramma, Perspectief, Partnership, Valorisation Grant, Vernieuwingsimpuls, overige activiteiten) het onderzoek is gefinancierd en in welk van de werkterreinen zoals die binnen STW worden gehanteerd het onderwerp past: Informatie- en Communicatietechnologie en Elektrotechniek; Systemen, Energie en Materialen; Chemie, Milieu en Water; Life Sciences & Technology; Nanotechnologie.

26


Open Technologieprogramma (OTP) Life Sciences & Technology

Universiteit Technische Universiteit Eindhoven

Projectleider Prof.dr. N.H.J. Pijls

Project 11052

Ballon in een varkenshart

Testopstelling met een kloppend varkenshart, gekoppeld aan een hart-longmachine. Hiermee bestuderen onderzoekers van de TU Eindhoven en het Catharina Ziekenhuis het effect van zogeheten ballonpomp-therapie. Sinds de jaren zestig krijgen hartpatiënten met progressief hartfalen – dat ontstaat door voortdurend zuurstofgebrek in de hartspier - een intra-aortale ballonpomp. Deze sigaarvormige ballon komt in de hoofdslagader wordt voortdurend opgeblazen en weer leeggezogen. Dit moet de doorbloeding van de kransslagaderen en de zuurstofvoorziening naar het hart verbeteren. Maar het effect van deze therapie is niet eenduidig. Sommige patiënten met een hartinfarct knappen direct op na de start van de therapie, terwijl

anderen geen of nauwelijks effect ondervinden. De redenen hiervoor zijn onduidelijk. De onderzoekers prepareerden twaalf geïsoleerde varkensharten en koppelden deze aan een speciaal onderzoekplatform van industriële partner LifeTec Group. Ze simuleerden verschillende scenario’s die in de praktijk voorkomen, variërend van matig tot ernstig pompfalen, al dan niet gecombineerd met zuurstofgebrek. De studie suggereert dat de intra-aortale ballonpomp het meest effectief is bij patiënten met een acuut hartinfarct en zuurstofgebrek, maar waarbij de samentrekking van het hartspierweefsel nog wel hersteld kan worden.


27


Universiteit Technische Universiteit Delft

Projectleider Dr. K.W.A. van Dongen

Project 10331

Borstkanker kun je horen

Een mammografie is belastend, tijdrovend en niet helemaal betrouwbaar. Onderzoekers aan de TU Delft kijken of het mogelijk is om borsttumoren op een betrouwbare en vrouwvriendelijke manier te detecteren met behulp van ultrageluid. Met name jonge vrouwen zouden baat kunnen hebben bij deze techniek, omdat bij hen de dichtheid van het borstweefsel groter is, waardoor de gevoeligheid van een mammogram minder is. De onderzoekers hebben verschillende afbeeldingstechnieken getest. Van de drie technieken (de drie figuren rechtsonder) geeft de niet-lineaire afbeeldingstechniek (rechts) het beste resultaat. Hierop is de tumor (in het midden) het beste zichtbaar. Samen met het Karlsruhe Institute of Tech-

28


nology ontwikkelen de Delftse wetenschappers nu nieuwe afbeeldingstechnieken die het mogelijk moeten maken om driedimensionale afbeeldingen van de geluidssnelheid in borsten te maken. Waar standaard ultrasone afbeeldingstechnieken zich beperken zich tot het afbeelden van de gereflecteerde akoestische golven, maakt deze studie expliciet gebruik van de natuurkundige wetten die verstrooiing van akoestische golven in het weefsel beschrijven. Met deze afbeeldingen kunnen artsen onderscheid maken tussen bijvoorbeeld een relatief ongevaarlijke cyste en een kwaadaardige tumor. De verwachting is dat deze techniek de aard en de locatie van een ‘knobbeltje in de borst’ beter zal kunnen duiden.

Open Technologieprogramma (OTP) Informatie- en Communicatietechnologie en Elektrotechniek

Universiteit Universiteit Utrecht

Projectleider Prof.dr.ir. M.A. Viergever Dr.ir. P.R. Seevinck

Project 10712

Metalen prothese stoort magnetische scan niet meer

Foto: Patrick Post

Wanneer mensen een metalen implantaat hebben gekregen, zoals deze kunstheup, dan is het belangrijk om te kunnen controleren of de operatie correct verlopen is. Ook op lange termijn is controle belangrijk, aangezien er bijwerkingen kunnen ontstaan in het omliggende weefsel, zoals ontstekingen of pseudotumoren. Anders dan CT-scans zijn MRI-scans heel geschikt om het zachte omliggende weefsel te bestuderen. Maar helaas zorgt het metaal voor sterke verstoringen van het magneetveld in de MRI-scanner, waardoor je met standaardinstellingen het implantaat en het omliggende weefsel niet nauwkeurig kunt afbeelden. Dit maakt het lastig om te bepalen wat de oorzaak van eventuele

klachten is en of operatief ingrijpen noodzakelijk is. De Universiteit Utrecht ontwikkelt MRI-technieken om beeldvorming in de buurt van metalen implantaten te verbeteren. De eerste resultaten laten zien dat het mogelijk is om onverstoorde beelden te verkrijgen in de buurt van dergelijke implantaten, door de scanner op een specifieke manier aan te sturen. De methode is echter nog zeer tijdrovend. Door gebruik te maken van compressed sensing, een wiskundige techniek geleend uit de informatietechnologie, zijn de onderzoekers in staat om SPI enorm te versnellen. Uiteindelijk moet de prothese-scan zo snel worden dat deze voor de medische praktijk acceptabel is.


29

Open Technologieprogramma (OTP) Systemen, Energie en Materialen


Projectleider Prof.dr.ir. P. Colonna

Project 11143

De ideale gaswet gaat niet op voor groene energiecentrales

Foto: Hans Stakelbeek

Na een lange testperiode is in 2013 de Flexible Asymmetric Shock Tube in gebruik genomen. Delftse wetenschappers bestuderen met deze buis schokgolven en zogenoemde non-classical gasdynamics: de stroming van gassen die sterk afwijken van de ideale gaswet, met name dicht bij het condensatiepunt. De buis kan met een vloeistof naar keuze gevuld worden. Deze wordt verdampt en onder specifieke druk en hoge temperatuur gebracht en nauwkeurig constant gehouden. De eerste metingen die

30


zijn gedaan waren geluidssnelheidsmetingen van bekende gassen als helium en koolstofdioxide. In 2014 volgen interessantere metingen, namelijk in bepaalde siliconenolies waarvan de eigenschappen veel minder bekend zijn. Deze olies worden gebruikt in zogeheten Organic Rankine Cycles: kleine energiecentrales die hun restwarmte halen uit onder andere motoren, warmte van geconcentreerde zonnestraling en uit verbranding van biomassa. Met een betere kennis van de stroming in de turbine kunnen deze centrales straks efficiënter energie omzetten.

Open Technologieprogramma (OTP) Systemen, Energie en Materialen


Projectleider Dr. P.A. Bobbert

Project 12200

Het gedrag van organische leds

Foto: Philips

Een transparante organische licht-emitterende diode (ontwikkeld door Philips). Deze organische halfgeleiders zijn een groot succes als schermen in smartphones en televisies. Ze zijn energiebesparend, kunnen in zeer platte beeldschermen worden verwerkt en zorgen voor een mooi, contrastrijk beeld. Organische leds voor verlichting zullen naar verwachting snel volgen. De onderzoeksgroepen van de TU Eindhoven en Philips doen samen met het Karlsruher Institut für Technologie en BASF simulaties naar de werking van oleds. Daarvoor gebruiken ze een virtuele ‘simulatiedoos’ van 10x10x10 nm, aangemaakt door een computerprogramma. Omdat zelfs de krachtigste computers beperkte rekenkracht heb-

ben, moet de omvang van de simulatie beperkt worden. De kunst is om dat zodanig te doen dat de computer het nog aankan en de resultaten representatief zijn voor de werkelijkheid. In deze simulatiedoos ontstaat een organische moleculaire halfgeleider met een wanordelijke vorm. Om simulaties uit te voeren aan complete oleds willen onderzoekers deze informatie vertalen naar veel grotere simulatiedozen. Daarvoor gebruiken ze wiskundige algoritmes. Op deze manier hopen de wetenschappers binnen enkele jaren in staat te zijn om de elektronische processen in complete commercieel relevante oleds te simuleren. Dan kunnen ze precies voorspellen hoe moleculen in organische leds zich gedragen. Dat kan veel tijd en geld besparen in de ontwikkelfase.


31

Perspectief - Neurosipe Life Sciences & Technology

Universiteit Universiteit Twente

Projectleider Prof.dr.ir. H. van der Kooij

Project 10737

Balans in beeld brengen

Foto: Rikkert Harink

De BalRoom is een testruimte voor patiënten met balansproblemen, ontwikkeld door de Universiteit Twente. De apparatuur zorgt ervoor dat iemand uit balans wordt gebracht, door kleine krachten aan te brengen op de heupen en tussen de schouderbladen. Een ronddraaiende ondergrond stimuleert de spiersensoren en een ronddraaiende omgeving manipuleert de zichtinformatie. Vooral onder ouderen komen balansstoornissen veel voor. Veel verschillende systemen in het lichaam – bijvoorbeeld spieren, zenuwstelsel, zicht, evenwichtsorgaan – werken samen om ons lichaam rechtop te houden. Aan de hand van de huidige balanstesten is het niet mogelijk om de kwaliteit van deze individuele sys-

32


temen vast te stellen. Dat maakt het voorschrijven van een doelgerichte behandeling moeilijker. De BalRoom kan balansproblemen gerichter opsporen. Twentse onderzoekers ontwikkelen een nieuwe diagnostische methode om de kwaliteit van de onderliggende lichamelijke systemen bij balanshandhaving te identificeren. De eerste testen bij het Leids Universitair Medisch Centrum laten zien dat het mogelijk is om verschillen te detecteren tussen gezonde ouderen en ouderen met balansproblemen. De apparatuur is door de universiteit en het bedrijf Forcelink zelf ontwikkeld. Na meer uitvoerige testen kan de Balroom tot een product doorontwikkeld worden.

Perspectief – Integral design of multi-functional flood defences Systemen, Energie en Materialen


Projectleider Prof.dr.ir. V.J. Meyer

Project 12179

Ontwerp een kust met ruimtelijke kwaliteit

© Atelier Kustkwaliteit en DeFacto

Drie mogelijkheden voor kustversterking en ruimtelijke ontwikkeling van Zuid-Scheveningen (de pier ligt rechts van de tekeningen). Boven: de Stad aan Zee, met een waterkering van kademuren en damwanden, een zogeheten orthogonaal stedelijk patroon. Midden: bij de Stad achter de Duinen krijgt Scheveningen een zeewaartse uitbreiding van strand en duinen, met ‘stadsvilla’s’ in de nieuwe duinen. Onder: de Stad in Zee omvat de aanleg van haakse strekdammen, waartussen aanslibbing van zand zal plaatsvinden. Hierdoor ontstaat een stedelijke baai. De Scheveningse voorstellen komen voort uit de benadering van het Atelier Kustkwaliteit (een kennisplatform van onder meer TU Delft, Deltaprogramma Kust, vier provincies, Gemeente Den

Haag en baggerbedrijf Van Oord). De benadering betekent dat diverse oplossingen systematisch getoetst worden op technische robuustheid, kosten én ruimtelijke kwaliteit – de laatste factor ontbrak tot dusver in het Nederlandse kustbeleid. De resultaten in juni 2013 tentoongesteld in Middelburg, Den Haag, Bergen en Delft. Dit leidde tot discussie, aandacht en enthousiasme bij bestuurders en bevolking. Zo ontwikkelen drie provincies en de Gemeente Den Haag op dit moment kustbeleid in lijn met voorstellen van Atelier Kustkwaliteit. Ook is de benadering afgelopen jaar grotendeels opgenomen in de Nationale Visie Kust van het Ministerie I&M. Medio 2014 zal een wetenschappelijke publicatie over de methode verschijnen in Built Environment.


33

Vernieuwingsimpuls - Veni Informatie- en Communicatietechnologie en Elektrotechniek

Universiteit Rijksuniversiteit Groningen

Projectleider Prof.dr.ir. M. Cao

Project 10686

Samen werken als in een zwerm, school of kudde

Foto: Reyer Boxem

Deze robotvis, ontwikkeld door de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), is zo geprogrammeerd dat hij goed kan samenwerken met andere robotvissen. In de toekomst zullen we steeds vaker netwerken van meerdere robots zien die met elkaar een taak uitvoeren, zoals objecten zoeken, mensen redden of zware objecten verplaatsen. Robotproducenten willen graag weten hoe ze zulke groepen robots kunnen inzetten in complexe, onzekere en gevaarlijke omgevingen. Denk aan plaatsen die voor mensen gevaarlijk of slecht bereikbaar zijn. Maar ook water is tot nu toe lastig terrein voor robots. Groningse wetenschappers willen meer inzicht geven in deze complexe omgevingen. Ze ont-

34


wikkelden nieuwe methoden om verschillende informatie-architecturen te construeren. Daarvoor lieten ze zich inspireren door het dierenrijk. Ze keken naar de mechanismes die zorgen voor collectieve bewegingen in diergroepen, zoals zwermen of kuddegedrag. Ze ontwikkelden een methodologie voor het ontwerp van informatiearchitecturen. Dat pasten ze toe in een systeem met meerdere robots. Om ze autonoom te laten opereren, bleek is een overweldigende schat aan informatie nodig. De onderzoekers toonden aan dat er een efficiënte en effectieve manier bestaat om met die informatie om te gaan.

Vernieuwingsimpuls - Veni Informatie- en Communicatietechnologie en Elektrotechniek


Projectleider Dr.ir. R. Mugge

Project 11129

Waarom een radicale vernieuwing niet verkoopt

Hoe kun je een camera zodanig ontwerpen dat het kinderlijk eenvoudig te bedienen is? Het uiterlijk beïnvloedt de verwachtingen: een consument maakt een inschatting hoe goed of gemakkelijk het product zal functioneren. Een interdisciplinair Veni-project van de TU Delft wil deze relaties doorgronden. Daarvoor combineren onderzoekers kennis over productontwerpen met psychologische kennis van consumentengedrag. Samenwerking met Darren Dahl van de University of British Colombia onderzochten ze de invloed van een nieuw productontwerp op de consumentenevaluatie. De onderzoekers keken zowel naar radicale, volledig nieuwe productinnovaties als naar incrementele innovaties, met slechts beperkte wijzigingen.

Bij een radicale vernieuwing wijkt het product sterk af van andere producten in dezelfde categorie. En dan zijn consumenten niet in staat om hun huidige kennis over de categorie over te dragen naar deze innovatie. Daardoor verwachten consumenten dat ze meer moeite moeten doen om het nieuwe product te leren gebruiken. Dat heeft een negatief effect op de totale beoordeling. Daarentegen heeft een nieuw, afwijkend productontwerp bij incrementele innovaties (bijvoorbeeld een andere kleur) geen negatief effect op de consumentenevaluatie. Bedrijven en productontwerpers kunnen deze resultaten gebruiken bij het vormgeven en succesvol lanceren van nieuwe producten.


35

Vernieuwingsimpuls - Vici Informatie- en Communicatietechnologie en Elektrotechniek


Projectleider Prof.dr.ir. W.P.M.H. Heemels

Project 11382

Een trein van pratende auto’s

Zie hier: Coöperatieve Adaptieve Cruise Control in de praktijk. Deze Toyota’s praten met elkaar. Met dit systeem kan een peloton voertuigen op korte afstand van elkaar rijden (hier uitgevoerd door TNO). Als er veel voertuigen in zo’n peloton rijden, is het belangrijk dat de communicatiemiddelen zorgvuldig en efficiënt benut worden. In een Vici-project bestuderen wetenschappers van de TU Eindhoven hoe draadloze regelsystemen werkelijkheid kunnen worden. Draadloze communicatie heeft veel onzekerheden en beperkingen, zoals informatieverlies, vertragingen en beperkte bandbreedte. Regelsystemen moeten om kunnen gaan met deze beperkingen. Gewoonlijk opereren deze regelsystemen periodiek in de tijd, op basis van een korte, constante tijdsduur

36


tussen het uitvoeren van twee regeltaken. De onderzoekers stellen voor om zogeheten gebeurtenisgedreven regelsystemen (event-triggered controllers) te gebruiken. Deze gebeurtenisgedreven regelsystemen nemen enkel actie wanneer dit voor de functionaliteit en de prestatie van het systeem noodzakelijk is. Het systeem meet bijvoorbeeld de versnelling van een voertuig en grijpt in als het verschil tussen de huidige meting teveel afwijkt van de laatste gecommuniceerde waarde. Deze nieuwe manier van regelen en communiceren geeft een significant betere afweging tussen regelprestaties en het gebruik van kostbare communicatiemiddelen. Met zulke intelligente transportsystemen is op termijn een drastische vermindering van files, verkeersslachtoffers en milieubelasting mogelijk.

Vernieuwingsimpuls - Vidi Systemen, Energie en Materialen


Projectleider Dr.ir. N.R. Tas

Project 10233

Extra dimensie voor de nano-wereld

Een driedimensionale fractale structuur, bestaande uit een gevouwen dunne schaal van silicium oxide, met gaatjes op alle punten. De structuur is hol van binnen. Het instituut voor nanotechnologie van de Universiteit Twente, MESA+, ontwikkelde hiervoor corner lithography; een nieuwe techniek die het mogelijk maakt dergelijke structuren te maken. Een publicatie hierover in 2013 was een hoogtepunt voor de Twentse onderzoekers. Nanotechnologen proberen functionele structuren te maken die kleiner zijn dan 100 nm. Dat doen ze veelal door dunne films van verschillende materialen te deponeren, patroneren en wegetsen. Maar de structuren die zo ontstaan zijn relatief plat; de derde dimensie wordt niet volledig benut. In het project FunTips proberen onderzoekers om met relatief goedkope technieken drie-

dimensionale nanostructuren te vormen. Het doel is om veel structuren parallel te fabriceren, zodat de nanostructuren in massaproductie gemaakt kunnen worden. Gaandeweg is in Twente een compleet technologieplatform ontwikkeld. De onderzoekers werken nu aan de depositie van materiaal met behulp van een functionele sonde met een gaatje bovenop, gemaakt met corner lithography. Dit zou kunnen leiden tot een 3D-printer op nanoschaal. Ook in de biotechnologie zijn toepassingen, bijvoorbeeld om cellen te vangen in een soort kooitjes. Een meetinstrument in zo’n kooitje kan de reactie van de cellen op bijvoorbeeld langsstromende chemicaliën zoals medicijnen meten. Ook voor batterijen of brandstofcellen kan de techniek mogelijk van pas komen.


37

Vernieuwingsimpuls – Vidi Life Sciences & Technology

Universiteit Wageningen Universiteit & Researchcentrum

Projectleider Dr.ir. P. Bijma

Project 10248

Kannibalisme verminderen door genetische selectie

Foto: Bart Nijs

Kannibalisme komt geregeld voor onder legkippen. Selectie op basis van dna kan dit mogelijk verminderen, zo blijkt uit Wagenings onderzoek. Sociale interacties tussen dieren, zoals kannibalisme, zijn deels erfelijk. Ze kunnen de gevolgen van selectie enorm versnellen, vrijwel teniet doen, of zelfs van richting doen verandering. Dit fenomeen heeft grote gevolgen voor de evolutie in natuurlijke populaties en voor fokkerij- en veredelingsprogramma’s in de landbouw. Selectie voor hogere productiviteit in de landbouw kan bijvoorbeeld leiden tot verhoogde competitie tussen dieren, waardoor de productiviteit juist daalt. In dit onderzoek is een wiskundige theorie ontwikkeld om de bijdrage van sociale interacties aan de erfelijke variatie te kwantificeren. Van de totale

38


erfelijke variatie in de levensduur van kippen draagt het zogeheten daderschap twee derde bij en het slachtofferschap een derde. Er is dus zowel erfelijk daderschap als slachtofferschap. Beide componenten kunnen nuttig zijn in de selectie van ouders om kannibalisme te verminderen. Vergelijkbare resultaten zijn gevonden in kweekvis, waar de strijd om voer de groei vermindert. Selectie op basis van familiegroepen is een goede manier om de erfelijke variatie optimaal te benutten, blijkt uit de theorie. Het bedrijf Hendrix-Genetics heeft deze methode in een kippenselectielijn toegepast. Daar was de sterfte door kannibalisme met drie tot vijf procent per generatie verminderd. Daarmee komt het uitbannen van snavelbehandeling, de huidige praktijk om kannibalisme te voorkomen, een stap dichterbij.

Vernieuwingsimpuls - Vidi Life Sciences & Technology


Projectleider Dr. M. Mischi

Project 10769

Prostaatkanker zichtbaar maken

Slecht kunnen plassen is een van de symptomen van prostaatkanker. In 2014 zal deze variant naar verwachting 27 procent van alle nieuwe kankerdiagnoses bij de man betreffen. Het veroorzaakt tien procent van alle kankersterfte bij de man. Onderzoekers aan de TU Eindhoven ontwikkelen in samenwerking met het AMC, het Jeroen Bosch en het Catharina Ziekenhuis een nieuwe, nauwkeurigere echografie-methode voor beeldvorming van prostaatkanker. Op dit moment is er geen beeldvormende methode die deze kanker zichtbaar kan maken. De Eindhovense onderzoekers werken aan een innovatieve techniek die de aangroei van kleine bloedvaten, angiogenese, zichtbaar kan maken. Kankercellen gebruiken deze bloedvaten om te kunnen groeien. Na injectie van een contrastmiddel, bestaande uit miljoenen kleine gasbellen met een schil, wordt de verspreiding van dit contrast in de prostaat met echografie gevolgd. Deze zogenaamde dispersion wordt met geavanceerde modellen en analyses gekwantificeerd en in beeld gebracht met parametrische kaarten. De methode is gevalideerd bij een kleine groep patiënten. Daaruit blijkt dat de prostaatkanker met een hoge betrouwbaarheid zichtbaar is. Dit gaf aanleiding om naast verdere technische ontwikkelingen te starten met een grotere validatiestudie in de drie genoemde ziekenhuizen.

Foto: Corbis Corporation


39

Demonstrator Chemie, Milieu en Materialen


Projectleider Dr.ir. R.J. Wiegerink

Project 13173

Een minuscule krachtsensor

Dit is een extreem platte krachtsensor. Hij is kleiner dan een vingertop en kan de krachten meten die je met een hand kunt uitoefenen. Een hand is een krachtig wapen; je kunt hem op vele manieren draaien, schuiven over een plat vlak of er een klap mee uitdelen. Op dit moment zijn er nog geen sensoren verkrijgbaar die klein genoeg zijn om de krachten te kunnen meten tussen de vingers en een vastgepakt object. Deze Twentse sensor kan alle vormen van belasting door een hand meten. De sensor is slechts 1 mm dik en 9 mm in diameter. Ter vergelijking: de momenteel kleinste sensor met vergelijkbare prestaties is 15 mm dik en 17 mm in diameter.

40


Zo’n kleine sensor kan in een handschoen of prothese worden verwerkt, maar bijvoorbeeld ook in de trappers van een fiets, onder een schoenzool, of achter een aanraakscherm. De sensor meet niet alleen de plek waar de hand het scherm aanraakt, maar ook de kracht waarmee dat gebeurt. In 2013 is de nieuwe sensorchip ontworpen en gefabriceerd. Momenteel leggen de Twentse onderzoekers de laatste hand gelegd aan een compleet functioneel prototype van de sensor. Als deze demonstratie gereed is, zoeken ze industriële partners om de sensor op de markt te brengen.

Simon Stevin Meester Life Sciences & Technology

Universiteit Universiteit Utrecht

Projectleider Prof.dr. H.A.B. Wösten

Project 10344

Kwaliteitsverlies zien voordat je het kunt zien

Foto: Ivar Pel

Champignons in een Utrechts laboratorium. Utrechtse wetenschappers hebben een nieuwe techniek ontwikkeld om de kwaliteit van gewassen snel te kunnen meten. Kwaliteitsverlies door opslag of infecties kan zo snel opgespoord worden, al voordat dit met het blote oog waarneembaar is. Deze techniek, genaamd Niet Lineaire Spectrale Imaging, bestraalt de gewassen kortstondig met onschadelijke pulsen infrarood licht van 740-800 nm. Vervolgens meten de instrumenten het spectrum van licht (van ongeveer 420 nm (violet) tot 600 nm (rood) dat wordt afgegeven door cellen en weefsels in de gewassen. De onderzoekers hebben aangetoond dat het

lichtspectrum dat door verse champignons wordt afgegeven verandert naarmate de paddenstoelen langer zijn opgeslagen. De hoeveelheid afgegeven blauw licht vermindert, terwijl de hoeveelheid groen en rood licht toeneemt. Gedurende de opslagtijd waren er geen veranderingen waarneembaar met het oog. Niet Lineaire Spectrale Imaging kan dus op een gevoelige manier de kwaliteit van champignons bepalen. In de toekomst willen de onderzoekers nagaan of deze techniek ook voor andere landen tuinbouwgewassen ingezet kan worden. Ook willen ze een kleine, draagbare versie van het meetapparaat ontwikkelen.


41

03 Opvallende resultaten uit de kennisoverdracht

44 Inleiding 45

Cijfers kennisoverdracht

46


50 Perspectief 51 Vernieuwingsimpuls 52 Samenwerkingsprogramma

43

Inleiding

Kennisoverdracht en kennisbescherming spelen bij STW een grote rol om haar missie te realiseren. Om kennisoverdracht met succes tot stand te kunnen bevorderen, brengt STW geïnteresseerde bedrijven, maatschappelijke groeperingen en onderzoekers bij elkaar door het organiseren van een gebruikerscommissie per project. Uitgangspunt voor de kennisoverdracht is dat STW als financier en de kennisinstelling die het onderzoek uitvoert mede-eigendom hebben op de onderzoeksresultaten. Op basis van de (mede) eigendom kunnen afspraken over optierechten, licenties of overdracht op de resultaten met bedrijven worden gemaakt. Het proces van kennisoverdracht begint echter al bij het onderzoeksvoorstel waarin de utilisatiemogelijkheden en potentiële gebruikers geïdentificeerd worden door de indiener. Aanvragen worden bij STW beoordeeld op wetenschappelijke kwaliteit én op de utilisatiekansen. Daarnaast beoordeelt het STW-bureau al bij de indiening van onderzoeksvoorstellen of er sprake is van belemmeringen voor de kennisoverdracht, met andere woorden of er freedom to operate is. Doel van STW is om het onderzoek mogelijk te maken en STW zal in het geval van dergelijke belemmeringen in samenwerking met de kennisinstelling en de projectleider afspraken maken om toegang tot benodigde kennis te verkrijgen of te behouden. Hierdoor blijven afspraken over exploitatie van de onderzoeksresultaten met bedrijven mogelijk. Juridische kennisbescherming is van belang als dat bijdraagt om kennisoverdracht te realiseren. Voor STW is een octrooi een middel om kennisoverdracht te realiseren, bijvoorbeeld door middel van het verlenen van licenties of overdracht van de eigendom van de octrooirechten. Daarnaast worden in het onderzoeksproject afspraken gemaakt met bedrijven die deelnemen in een gebruikerscommissie over geheimhouding van de resultaten en over publicatie van de resultaten uit het onderzoek. In dit hoofdstuk presenteren wij een aantal aansprekende resultaten uit het onderzoek. Bij elke bijdrage is vermeld uit welk instrument (Open Technologieprogramma, Perspectief, Partnership, Valorisation Grant, Vernieuwingsimpuls, overige activiteiten) het onderzoek is gefinancierd en in welk van de werkterreinen zoals die binnen STW worden gehanteerd het onderwerp past: Informatie- en Communicatietechnologie en Elektrotechniek; Systemen, Energie en Materialen; Chemie, Milieu en Water; Life Sciences & Technology; Nanotechnologie.

44


Cijfer kennisoverdracht

onderzoeksresultaten wanneer een onderzoeker niet in dienst is van een universiteit).

Invention Disclosure en octrooiaanvragen

In 2013 heeft STW tweeëntwintig ‘Invention Disclosure’-formulieren ontvangen (vertrouwelijk document van een onderzoeker om te bepalen of octrooibescherming gezocht moet worden). STW heeft vijftien searches (zoekacties in octrooidatabases) uitgevoerd van de Invention Disclosure formulieren uit 2013, bij twee vindingen moet nog een search procedure worden gestart. Bij zeven vindingen is wel een search uitgevoerd maar heeft STW nog niet besloten tot octrooiaanvraag. Zes van die tweeëntwintig vindingen hebben geleid tot een octrooiaanvraag in 2013. Van tien vindingen is afgezien van het indienen van een octrooiaanvrage, waarvan drie vindingen in 2013 zijn gedaan. Octrooiaanvragen in 2013

Op zeven vindingen uit projecten heeft STW al dan niet tezamen met de aanvragende kennisinstelling een octrooiaanvrage ingediend in het verslagjaar. Vervallen octrooiaanvragen in 2013

In 2013 zijn in totaal tien octrooiaanvragen vervallen. Overeenkomsten

In 2013 heeft STW totaal achtenzeventig overeenkomsten gesloten met universiteiten en/of gebruikers. Bij vier daarvan is een licentie verstrekt op een of meer octrooien, al dan niet beperkt tot een bepaald toepassingsgebied. Er zijn vijf aanvullende overeenkomsten afgesloten, bijvoorbeeld een addendum op een licentieovereenkomst of verlenging van de samenwerking in een onderzoeksproject.

Afspraken over het geheim houden van resultaten en/of andere informatie is acht maal schriftelijk vastgelegd. Geheimhouding is binnen een onderzoeksproject altijd geregeld in de algemene financieringsvoorwaarden en in de voorwaarden van de gebruikerscommissie en in overeenkomsten met gebruikers. In een voorkomend geval is een extra geheimhoudingsafspraak gewenst, bijvoorbeeld als er sprake is van een nog niet geoctrooieerde vinding die onderwerp is van een bespreking met een gebruiker of derde. Binnen het partnershipinstrument heeft STW één raamovereenkomsten afgesloten, waarin het opzetten van de partnership call en de samenwerking tussen STW en de industriële partner is vastgelegd. STW heeft elf partnershipproject agreements gesloten, waardoor ook de kennisinstelling(en) verbonden aan het project binnen het partnershipprogramma valt. Er zijn vier programmaovereenkomsten afgesloten. Dit zijn strategische samenwerkingen (programma Sport, 2Enrich, Alliander en Maps4Society). Tot slot zijn er vijf afspraken die heel verschillend van aard zijn, zoals afspraken over octrooikostenverdeling en -management, inkomsten of een volmacht. Nieuwe bedrijven

Direct voortkomend uit STW-onderzoek zijn in 2013 drie bedrijfjes opgestart: SoMUT, Better Battery en BlubClean.

Bij drieëntwintig overeenkomsten ging het om optierechten. Een optierecht op resultaten uit het onderzoek geeft een bedrijf meestal (ingeval er geen andere bedrijven interesse hebben binnen de gebruikerscommissie) de exclusieve mogelijkheid om gedurende het onderzoek in onderhandelingen te treden over gebruiksrechten. Er zijn vier samenwerkingsovereenkomsten afgesloten waarbij sprake is van een samenwerking en medefinanciering met een of meerdere contractpartijen in een onderzoeksprogramma. Verder zijn er zeven material transfer-overeenkomsten afgesloten en zes afstandsverklaringen (deze garanderen freedom to operate bij gebruik van


45


Universiteit Wageningen Universiteit & Researchcentrum

Projectleider Prof.dr.ir. C. de Graaf

Project 07438

Een verzadigd gevoel voorkomt obesitas

Foto: Roel Burgler

Trek in iets hartigs? Dat komt door de eiwit-status in je lichaam, die bepaalt tamelijk nauwkeurig de eiwitconsumptie. Dit blijkt uit een technologisch/ biologisch onderzoeksproject van de Wageningen Universiteit, dat nagaat hoe sensorische signalen uit voedingsmiddelen bijdragen aan voedselkeuze en verzadiging. Deze kennis helpt de levensmiddelenindustrie om voedingsmiddelen te ontwerpen die beter verzadigen, en waarvan je niet zo snel te veel eet. Het begrip satiation verwijst naar processen die betrokken zijn bij het stoppen met eten.

46


De belangrijkste conclusie is dat satiation vooral afhangt van de blootstelling aan smaaksignalen. Hoe langer en hoe sterker je wordt blootgesteld aan de smaak van een voedingsmiddel (zoet, zout, hartig, vet), des te sneller je verzadigd raakt. Je krijgt minder calorieën naar binnen van voedingsmiddelen met een hardere textuur, omdat deze ervoor zorgen dat je langzamer eet. De Wageningse voedingstechnologen ontdekten ook dat geur en aroma’s niet zozeer betrokken zijn bij de verzadiging, maar meer bij het opwekken van eetlust. Ruik je de geur van pizza, dan wekt dat de trek in pizza en soortgelijke voedingsmiddelen op.

Open Technologieprogramma (OTP) Informatie- en Communicatietechnologie en Elektrotechniek

Universiteit Radboud Universiteit Nijmegen

Projectleider Prof.dr.ir. M.J. Plasmeijer

Project 07729

Slimmer werken met taakgerichte software

Op een defensiecongres toont TNO de applicatie iTask, dat het werk op marine fregatten efficiënter maakt. Deze software maakt inzichtelijk welke taken er uitgevoerd moeten worden, door wie, wanneer, wat de status daarvan is, etc. De Radboud Universiteit Nijmegen heeft de software en bijbehorende nieuwe programmeermethode ontwikkeld. Naast TNO gebruikt ook de Nederlandse Kustwacht het systeem, om reddingswerkzaamheden slimmer te coördineren. Aan de basis van dit systeem ligt een nieuwe, taakgeörienteerde programmeermethode. Een programmeur modelleert de taken en hun onderlinge

afhankelijkheden en kan daarmee willekeurige, complexe samenwerkingsverbanden beschrijven. De software wordt automatisch afgeleid uit het model. De programmeur hoeft zich hierdoor niet meer te bekommeren om technische details. In veel situaties waarin mensen intensief met elkaar samenwerken en zij apparatuur zoals computers, tablets en smart watches gebruiken, kan iTask worden toegepast. Denk bijvoorbeeld aan alarmcentrales, eHealth (samenwerkende sensoren op je lichaam die communiceren met je telefoon en met de dokter) of domotica (apparaten in huis die op afstand te bedienen zijn en met elkaar communiceren).


47

Open Technologieprogramma (OTP) Informatie-en Communicatietechnologie en Elektrotechniek


Projectleider Prof.dr. R.J. Boucherie Prof.dr.ir. E.W. Hans

Project 08140

Logistieke problemen in de zorg

Foto: Jordi Huisman

Centrale hal van het UMC Utrecht, een van de grotere ziekenhuizen in Nederland. De Nederlandse beroepsbevolking daalt, de samenleving vergrijst en de vraag naar zorg stijgt. Als we niets doen, dan ontstaat op korte termijn een aanzienlijk personeelstekort in de zorg. Er is gelukkig een enorme efficiëntieslag in de zorg mogelijk zonder aan kwaliteit in te boeten. Dat heeft het Center for Healthcare Operations Improvement and Research (CHOIR) van de Universiteit Twente aangetoond. CHOIR werkte samen met ziekenhuizen intensief aan hun logistieke problemen. De onderzoekers hebben allerlei nieuwe en geoptimaliseerde planningsen besturingsconcepten ontwikkeld en doorgere-

48


kend met behulp van mathematische modellen en computersimulatie. Met deze oplossingen zou de zorgsector met de huidige hoeveelheid personeel zelfs over twintig jaar hetzelfde niveau van de gezondheidszorg in Nederland kunnen handhaven. De aanpak van CHOIR is effectief omdat de onderzoekers de helft van hun tijd als onderdeel van de staf werkzaam zijn in het ziekenhuis. Daar kunnen ze de relevante logistieke problemen inventariseren en de zorgprofessionals betrekken bij de concept-ontwikkeling. Ook zijn ze direct betrokken bij de uiteindelijke implementatie van de voorstellen die ze tijdens het onderzoek zelf ontwikkeld en gevalideerd hebben.


Universiteit Leids Universitair Medisch Centrum

Projectleider Prof.dr.ir. B.P.F. Lelieveldt

Project 10084

Eerder hartziekten opsporen

Vernauwingen in de kransslagaders zijn duidelijk te zien in deze 3D-visualisatie, ontwikkeld door het Leids Universitair Medisch Centrum en Medis medical imaging systems. Deze vernauwingen ontstaan door ophopingen van kalk of vet in de vaatwand. Dit kan hartziekten zoals hartinfarcten of beroertes veroorzaken. Deze software kan risicogevallen al in een vroeg stadium opsporen. De onderzoekers hebben daarvoor een programma ontwikkeld dat CT-scans van de kransslagaders analyseert. Cardiologen en radiologen kunnen dat gebruiken om hartziekten op te sporen. Het programma werkt als volgt: het analyseert

volledig automatisch de coronaire vaatboom en geeft informatie over de samenstelling van het weefsel en de hoeveelheid weefsel die vernauwingen veroorzaakt. Op basis van deze getallen kan het programma automatisch een risicogetal bepalen dat aangeeft wat de conditie van het hart is. Met behulp van 3D-visualisatie maakt de software duidelijk waar de probleemgebieden liggen. Inmiddels zijn alle ontwikkelde automatische analyses gevalideerd en internationaal gepubliceerd. Ook wordt de software nu commercieel aangeboden door Medis medical imaging systems uit Leiden, één van de partners in het project.


49

Perspectief - From Waste to Resource (W2R) Chemie, Milieu en Water


Projectleider Dr.ir. R. Kleerebezem

Project 11610

Spaanse zon maakt Delftse biodiesel

De meeste biobrandstoffen, zoals biodiesel, worden nog altijd gemaakt van gewassen als palmolie of suikerriet. Algen zijn echter ook zeer geschikt voor de productie van biobrandstoffen. De opbrengst per hectare is veel hoger dan die van energiegewassen. Maar het kweken van algen op grote schaal brengt nog wel enkele uitdagingen met zich mee. Voor een stabiele productie is het noodzakelijk dat niet-gewenste algensoorten buiten het kweeksysteem blijven. De TU Delft heeft een methode ontwikkeld waarin besmetting geen probleem meer is, zonder dat de productie daaronder lijdt. Dit doen de onderzoekers door niet op een specifieke algensoort, maar op een specifieke eigenschap te focussen. Ze creëren een selectief milieu waarin het hebben van energie een voordeel biedt. In de afgelopen twee-en-een-half jaar is deze aanpak op laboratoriumschaal bewezen, met reactoren van een liter. Voor grootschalige brandstofproductie is een grotere schaal nodig. Industriële partner Algae Food and Fuel test het concept daarom in reactoren van 1000 liter. Ook zijn er concrete plannen voor het kweken van algen op één hectare. Bovendien is het Spaanse bedrijf Aqualia geïnteresseerd in de Delftse aanpak. In het voorjaar en de zomer van 2014 zal ze dit idee in zes algenvijvers onder de Spaanse zon testen. Foto: Renco Beunis

50


Vernieuwingsimpuls – Veni Systemen, Energie en Materialen


Projectleider Dr.ir. J.P.M. Hoefnagels

Project 08097

Oprekbare elektronica

Foto: Bart van Overbeeke Fotografie (Eindhoven)

Een elektronische huid, kunstspieren of een printplaat die verbinding maakt met de hersenen, zenuwbanen of het hart. Dankzij oprekbare elektronica is het binnenkort wellicht geen toekomstmuziek meer. De grootste uitdaging is om de elektronica compatibel te maken met het lichaamsweefsel, zonder dat dit ten koste gaat van de betrouwbaarheid en de levensduur. Onderzoekers van de TU Eindhoven plaatsen daartoe starre functionele componenten, zoals sensoren, actuatoren of microchips, op een oprekbare printplaat: een rubbervel. Dit vraagt veel van de elektrische bedrading tussen de starre componenten, die extreem wordt opgerekt. Daarom worden deze draden aangebracht in veerpatronen, zoals een hoefijzervorm. Maar

zelfs dan nog wordt de oprekbaarheid beperkt doordat metalen signaallijntjes loskomen van het rubbervel. De wetenschappers hebben de micromechanica van het loslaten daarom in detail bestudeerd op verschillende lengteschalen. Hoge-resolutie elektronenmicroscopie liet zien dat sommige grensvlakken loslaten door het initiëren, uitrekken en breken van microscopische rubberen haartjes, en dat alle elastische energie in de haartjes verloren gaat tijdens de breuk. Aanvullende microscopische metingen hebben de oorzaak voor dit micromechanisme onthuld en duidelijk gemaakt waarom juist deze grensvlakken moeilijker loslaten. Deze inzichten gebruiken de technologen nu om taaiere grensvlakken te fabriceren, die ze zullen toepassen in demonstratiemodellen van oprekbare elektronica.


51

Samenwerkingsprogramma Nieuwe Instrumenten in de Gezondheidszorg

Universiteit UMC Utrecht

Projectleider Dr.ing. D.W.J. Klomp Drs. I. van Kalleveen

Project 10882

Een virtuele biopsie

Foto: Ivar Pel

Deze antenne, ontworpen door het UMC Utrecht, kan in de natuurlijke holtes van de mens worden geplaatst, zoals de endeldarm of de baarmoederhals. Zo kunnen artsen kankergezwellen beter op sporen en karakteriseren. De antenne wordt gebruikt in combinatie met een MRI. Doorgaans worden daarbij radiofrequente spoelen gebruikt, die voor hoge detaillering zo dicht mogelijk bij het lichaam geplaatst worden. Maar de modernste, krachtige MRI-systemen, met een magnetische kracht van zeven Tesla,

52


hebben een kortere draaggolf. Dat maakt het mogelijk om antennes in plaats van spoelen te gebruiken. Met deze antennes kunnen artsen veel dichter bij de interne organen komen. Dat geeft hogere resoluties en een meer beeldcontrast. Dit geeft de radioloog betere informatie voor de behandeling van endeldarm- en baarmoederhalskanker. Door bijvoorbeeld een scan loodrecht op de endeldarm te maken, kan een radioloog de verschillende structuren van het darmkanaal erg goed te onderscheiden.


53

04 STW in cijfers

56 Inleiding 57 57 59 60 63 64

Kengetallen en statistiek

65

Verkort financieel jaarbericht 2013

Gebruikers Utilisatie Aantal lopende projecten Financiële (project)gegevens STW-bureau

55

Inleiding

Met dit jaarverslag legt STW verantwoording af over de besteding van de haar toevertrouwde gelden. Naast dit jaarverslag publiceert STW ook jaarlijks haar zogeheten Utilisatierapport. Daarin rapporteert zij over de toepassing van resultaten uit STW-onderzoek. Graag verwijzen wij de lezer daar naar. In dit hoofdstuk geven wij op een beknopte en kwantitatieve manier inzicht in de prestaties van STW in het afgelopen jaar, veelal in meerjarig perspectief. Met de komst van programma’s is in de afgelopen jaren het programmatische compartiment gegroeid, deels door het verkleinen van het budget voor het Open Technologieprogramma (OTP), deels door toegenomen bijdragen van gebruikers en andere sponsoren. Waar op de volgende pagina’s geen nadere aanduiding is gegeven betreffen de kengetallen het OTP en de STW-programma’s samen. De door STW uitgevoerde Vernieuwingsimpuls en in hoofdzaak extern gefinancierde programma’s worden niet tot het OTP gerekend.

56


Kengetallen en Statistiek Gebruikers figuur

1 Gebruikers per categorie in 2013

aantal

(Semi)overheid 6% Kennisinstelling 15% Bedrijven: > 250 medewerkers 31% Bedrijven: < 250 medewerkers 48%

1400

figuur

2 Aantal industriële gebruikersrelaties

1200

1000

Aantal buitenlandse gebruikersrelaties Aantal Nederlandse gebruikersrelaties

800 600 400

13 20

12 20

11 20

20

120

figuur

3 Gebruikers

100

80

60

40

Aantal gebruikers in de gebruikerscommissies van 2013. Soms is de gebruikerscommissie nog niet volledig geformeerd. Bij 41 projecten zijn meer dan 10 gebruikers betrokken, vaak in de sfeer van vertegenwoordigers van andere kennisinstellingen.

20

0 >1

10

9

8

7

6

5

4

3

2

0

1

aantal projecten

20

09

0

10

200

aantal gebruikerscommissieleden

STW in cijfers

57

aantal gebruikers

1000

figuur

4 Projecten en gebruikers Verdeling van de externe gebruikers naar het aantal projecten waarbij zij zijn betrokken. Zo zijn er 863 gebruikers ‘slechts’ bij één STW-project betrokken, 175 gebruikers bij twee projecten, tot 12 gebruikers bij meer dan 14 verschillende projecten. In 2013 waren in totaal 1256 gebruikers betrokken bij het onderzoek. (Buitenlandse) universiteiten en ziekenhuizen zijn niet meegerekend. Divisies van bedrijven worden niet als afzonderlijke gebruiker geteld.

100

10

4 >1

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0 aantal projecten waaraan de gebruiker is verbonden

figuur

5 Waardering gebruikers na afloop van het project

figuur

Zeer tevreden 22% Tevreden 36% Neutraal 36% Ontevreden 6% Zeer ontevreden 0%

6 Waardering onderzoekers na afloop van het project

58


Zeer tevreden 44% Tevreden 32% Neutraal 20% Ontevreden 3% Zeer ontevreden 1%

aantal octrooiaanvragen

Utilisatie 16

figuur

7 Octrooiaanvragen

14 12

Aantal octrooiaanvragen direct voortgekomen uit STW-onderzoek.

10 8 6 4

13 13 20

20

12

20

12 20

11

20

11 20 10 20

20

09

20

20

09

0

10

2

figuur

Contracten

overige overeenkomsten

7 11 10 9 3 material transfer agreement 6 2 4 4 letter of intent 1 1 overdracht octrooi 7 5 4 3 overdracht kennis 1 1 samenwerking onderzoek 2 5 1 4 4 optie en licentie 5 1 2 2 optie 12 22 16 31 23 licentie 4 3 5 4 5 geheimhouding 5 2 1 3 8 afstandsverklaring 9 7 12 5 6 addendum 3 2 5 partnership frame work agreement 2 1 partnership project agreement 11 programma’s 4 Totaal

8

58 59 58 70 78

15

figuur

9 Nieuwe startende bedrijven

12

9

6

Overige programma’s (inclusief Vernieuwingsimpuls) Valorisation Grant Aantal uit STW-onderzoek opgestarte bedrijven.

20 13

20 12

20 11

0

20 10

3

20 09

aantal

STW in cijfers

59

inkomsten (in M€)

1,2

figuur

10 Inkomsten uit kennisexploitatie

1,0

Royalty Lumpsum

0,8

0,6

Inkomsten op STW-projecten. Royalty en lumpsum zijn inkomsten vanwege overeenkomsten met derden.

0,4

13 20

12 20

11 20

10 20

20

0

09

0,2

aantal lopende projecten

Aantal lopende projecten 500

400

figuur

11

Lopende projecten binnen OTP, Perspectief,

Partnership, HTSM en overige programma’s

OTP Bsik Overige programma’s * Perspectief Partnership HTSM

300

200

100

aantal lopende projecten

13

300

figuur

in 2013 (OTP, Perspectief en HTSM)

200

100


13 20

12 20

11 20

10 20

20

09

50

0

12 Lopende projecten per type instelling

250

150

60

* Overige programma‘s zijn: Demonstrator, Valorisation Grant, Vernieuwingsimpuls en alle overige samenwerkingsprogramma’s.

20

12 20

11 20

10 20

20

0

09

TUD, TU/e, UT Overige universiteiten (inclusief UMC’s) Para-universitaire instellingen

aantal projectvoorstellen

250

figuur

13 Honoreringen en afwijzingen per jaar

200

(OTP en Perspectief) Honoreringen Afwijzingen

150

100

50

13 20

12 20

11 20

10 20

09 20

08 20

07 20

06 20

05 20

20

04

0

figuur

14 Status projecten in 2013 (OTP en Perspectief)

In behandeling Afgewezen Gehonoreerd Lopend Beëindigd

103 96 70 354 69

120

figuur

15 Aantal gepromoveerde onderzoekers

100

80

Aantal gepromoveerde onderzoekers op een STW-project.

60

40

3 20 1

2 20 1

1 20 1

0 20 1

0

9

20

20 0

aantal

STW in cijfers

61

aantal projecten

70

figuur

16 Lang openstaande vacatures na honorering

60

(OTP en Perspectief) 50

Het aantal projecten met vacatures die langer open staan dan 6 maanden.

N.B. De gegevens voor 2013 worden in 2014 gerapporteerd, omdat van een aantal projecten de 6-maandstermijn nog niet is verstreken.

40 30 20

12 20

11

4

17

Wetenschappelijke kwaliteit voor

Honoreringen Afwijzingen

3

figuur

18

20

20

20

09 20

13

12

1

De beoordelingsschaal voor juryleden varieert tussen 1 en 9. 1 = uitstekend 9 = ondermaats

11

10

2

40 35

Aantal referenten (OTP)

30

25 20 15 10 5

0 >1

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0 aantal referenten

62

figuur

OTP-projectvoorstellen

0

aantal OTP project(voorstell)en

20

20

5

20

gemiddeld jurycijfer wetenschappelijke kwaliteit

20

09

0

10

10


Aantal referenten per ingediend projectvoorstel in 2013 in de beoordelingsfase.

bedrag (in M€)

Financiële (project)gegevens 50

figuur

45

19 Totale inkomsten STW

40

Basissubsidie NWO Subsidie EZ Overig

35 30 25

Overig betreft: programma’s (o.a. Vernieuwingsimpuls), lumpsum, royalties, cash bijdragen aan projecten en rente.

20 15 10

percentage

13 20

12 20

11 20

20

20

09

0

10

5

60

figuur

20 Verdeling totaal STW-projectbudget

50

OTP Overige programma’s Perspectief

40

30

Overige programma’s zijn onder andere Demonstrator, 2Enrich, HTM, HTSM-2013, Maritiem, Partnership, Qu-Tech, Sport, Vernieuwingsimpuls, Valorisation Grant en Watertech.

20

13 20

12 20

11 20

20

800

figuur

21 Gemiddelde omvang STW-projecten

700

(OTP en Perspectief)

600

Personeel Materiaal Reizen Investeringen

500 400 300

200 100

13 20

12 20

11 20

10 20

09 20

08 20

07 20

06 20

05 20

04

0

20

gemiddelde omvang STW-projecten (in k€)

20

09

0

10

10

De gemiddelde omvang van STW-projecten gedurende de laatste 10 jaar. De stijging is gelegen in de toegenomen personeelskosten en het grotere aandeel multi-disciplinaire projecten met cofinanciering van bedrijven. Sinds 2010 is een bovengrens van 750 k€ per project ingevoerd.

STW in cijfers

63

inkomsten (in M€)

30

figuur

22 Bijdragen gebruikers aan STW-projecten

25

20

Bijdrage in natura Bijdrage in geld Totale bijdragen aan STW-projecten. ‘Bijdrage in geld’ zijn de inkomsten die door STW zijn gefactureerd en ontvangen. De ‘bijdrage in natura’ zijn alle andere bijdragen.

15

10

13 20

12 20

11 20

10 20

20

0

09

5

maanden

STW-bureau 8 7

figuur

23

Gemiddelde behandelingsduur OTP-projecten

6

Alle projecten Gehonoreerd Afgewezen

5 4 3 2

percentage

13 20

12 20

11 20

10 20

20

0

09

1

12

figuur

Algemene beheerskosten ten opzichte van

10

de baten

8

Bruto Netto

6

4

64


3 20 1

2 20 1

1 20 1

0 20 1

20 0

9

2

0

24

De nettokosten zijn brutokosten minus de aan derden doorberekende bureaukosten.

Verkort financieel jaarbericht 2013 De cijfers en tekst op de pagina’s 66 tot en met 69 zijn ontleend aan het Financieel Jaarbericht 2013 van Technologiestichting STW. Het Financieel Jaarbericht 2013 is gecontroleerd door Deloitte Accountants BV in Utrecht en is voorzien van een goedgekeurde accountantsverklaring.

STW in cijfers

65

Balans per 31 december 2013 na resultaat bestemming

Activa

31/12/2013 31/12/2012

k€

k€

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa (1)

131 92

VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen:

NWO (2) Ministerie van EZ (3) Bijdragen van derden (4) Nog te vorderen cofinanciering Debiteuren Overige vorderingen en overlopende activa Te vorderen omzetbelasting

133.500 163.347 73.527 74.074 14.555 7.323 20.875 10.586 805 1.294 110 374 401 250

243.773

Liquide middelen (5)

TOTAAL ACTIVA

66


257.248

69.439 53.823

313.343

311.163

Passiva

31/12/2013 31/12/2012 k€

k€

EIGEN VERMOGEN Vrij besteedbaar vermogen:

Algemene reserve (6)

1.841 3.028

Vastgelegd vermogen:

Bestemde reserve (7) 6.260 3.335 Bestemde fondsen (8) 10.045 13.601

18.146

19.964

VOORZIENINGEN

Voorziening wacht- en uitkeringsgelden (9)

460 335 460

335

LANGLOPENDE SCHULDEN Toegekende nog niet uitgekeerde bedragen:

Open Technologieprogramma (10) Overige programma’s (11)

42.107 42.381 147.466 116.891 189.573

159.272

KORTLOPENDE SCHULDEN Toegekende nog niet uitgekeerde bedragen:

Open Technologieprogramma (10) Overige programma’s (11)

Rekening-courant NanoLab (12) Rekening-courant Tissue Engineering Crediteuren en overlopende passiva (12)

49.000 56.246 50.662 48.779 614 6.916 - 552 4.888 19.099

105.164

131.592

TOTAAL PASSIVA

313.343

311.163

STW in cijfers

67

Staat van baten en lasten over 2013

Baten

Begroting 2013

Basissubsidie NWO (13) Overige bijdragen NWO (13) Bijdrage Ministerie van EZ (14) Bijdragen derden (15) Opbrengsten kennisexploitatie en cofinanciering (16) Doorberekende bureaukosten

Subtotaal baten uit normale operationele bedrijfsvoering

k€

2013 k€

2012 k€

29.232 28.802 29.233 23.100 25.793 27.350 21.399 21.641 23.526 - 9.049 3.900 5.600 13.703 5.840 1.950 2.223 1.233 81.281

101.211

91.082

100

35

80

Totaal baten 81.381

101.246

91.162

Financiële baten

Lasten Toekenningen onderzoeksprojecten (inclusief ontvangen cofinanciering)

Toekenning Open Technologieprogramma (17) Toekenning Vernieuwingsimpuls (18) Toekenning Programma’s (19) Toekenning overige activiteiten (20)

Totaal toekenningen

Algemene beheerskosten (21) Afschrijvingen (21) Kosten kennishandel en toekenning aan CvB universiteiten (22) Dotatie voorziening wacht- en uitkeringsgelden

18.500 20.333 17.785 12.100 10.570 10.355 33.700 58.348 36.547 16.000 6.571 17.827 80.300

95.822

82.514

6.325 6.697 6.203 75 82 57 350 231 330 - 232 111

Totaal lasten

87.050

Resultaat

-5.669 -1.818 1.947

68


103.064

89.215

Resultaat en resultaatbestemming 2013

Begroting 2013 k€

2013 k€

2012 k€

Resultaat

Resultaat op normale operationele bedrijfsvoering Financiële baten

Totaal resultaat

-5.769 100

-1.853 35

1.867 80

-5.669

-1.818

1.947

-5.250

-3.556

993

-5.250

-3.556

993

-500 81

2.925 -1.187

578 376

-5.669

-1.818

1.947

Resultaatbestemming

Mutatie bestemde fondsen OCW/NWO

Totaal mutatie bestemde fondsen

Mutatie bestemde reserve Mutatie algemene reserve

Bestemd resultaat

STW in cijfers

69

05 Jurykamers en commissies

72 Jurykamers 74 Perspectiefcommissies 76

Partnership - programmacommissies

77

Overige commissies

71

Jurykamers Jurykamer 311 - OTP

Dr.ir. G.J. Tretmans

Dr. E.L. Scott

Dr. L. Boon PhD

Radboud Universiteit Nijmegen

Bioceros BV, Utrecht

Dr.ir. G.H.W. Willems

Wageningen Universiteit & Researchcentrum

Dhr. H. Dijk

FrieslandCampina, Wageningen

Dr.ir. L.M.T. Somers

Didico BV, s-Gravenhage Prof.dr. P. Dorenbos

Technische Universiteit Eindhoven

Jurykamer 313 - OTP

Dr.ir. H. Wijshoff

Technische Universiteit Delft

Prof.dr.ing. M.C.G. Aalders

Prof.dr.ir. J.E. ten Elshof

Universiteit Twente

Academisch Medisch Centrum Amsterdam Zuidoost

Dipl.-Ing. V. Geyer

Dr.ir. M.D. Boot

Dr. J.J.C. Arts

Scheuten Glasgroep BV, Venlo


Academisch Ziekenhuis Maastricht

Dr. D. Goovaerts

Dr.ir. B.J.M. Delsing

Prof.dr.ir. P. Breedveld

Intervet International BV / MSD Animal Health, Boxmeer



Dr.ir. J. Groen

Dr.ir. A.F. de Jong

Prof.dr. A.A. Koelmans

Science & Technology Experts Pool, Delft

FEI Company, Eindhoven


Prof.dr.ir. J.C.M. van Hest

Dr. R.J. Kok


Universiteit Utrecht

Prof.dr.ir. J.L. van Leeuwen

Prof.dr. J.K. Lenstra

Dr. H.L.M. Meekes


Utrecht


Dr. S.G. Lukosch

Prof.dr. E. Otten

Prof.dr.ir. E.J.G. Peterman


Universitair Medisch Centrum, Groningen

Vrije Universiteit Amsterdam

Ir. P.W.M. Merkus

Dr. C.J. van der Poel

Mw. M. Roth

Philips Research, Europartners, Eindhoven


Lelystad

Dr.ir. G. Nijenbanning

Dr. J.K. Rath

Prof.dr.ir. A.B. Smolders

BAAT Medical Engineering, Hengelo



Prof.dr.ir. M. van Sint Annaland

Drs. E. Roos

Dr. G. de Temmerman


Brightmove, Eindhoven

FOM-instituut DIFFER, Nieuwegein

Dr. A.P. van Wezel

Prof.dr.ing. E.R. Valstar

KWR Watercycle Research Institute, Nieuwegein

Leids Universitair Medisch Centrum

Prof.dr.ir. O.C.G. Adan

Prof.dr.ir. M. Zeman

Erasmus MC, Rotterdam



Prof. R.F. Witkamp

Jurykamer 312 - OTP

Dr.ir. C.A.T. van den Berg

Universitair Medisch Centrum Utrecht

Jurykamer 314 - OTP

Océ Technologies BV, Venlo

Jurykamer 321 - OTP

Dr.ir. J.J. Wentzel


Prof.dr.ir. G. Brem

Prof.dr. P. Buma

Universiteit Twente

Radboud universitair medisch centrum, Nijmegen

Dr. S. Barends


Drs.ing. P. Cnubben

Du Pont, Leiden

Energy Valley, Groningen

Dhr. A. Brinkman

Prof.dr. C.G. Figdor

Prof.dr. B. van Ginneken

Personal Space Technologies, Amsterdam



Prof.dr. H.J. Haisma

Ir. J. Gunsing

Prof.dr.ir. R.A. Hoekstra

Dr. J.D.R. Harting

Avans Hogeschool, Breda

Rijksuniversiteit Groningen


Dr. M.J.M Hoozemans

Dr. A.J. Houtepen

Prof.dr. J.J.M. Hooman




Prof.dr.ir. M. Molenaar

Dr.ir. R. van Kranenburg

Dr.ir. T. Noij

Universiteit Twente

Corbion Purac, Gorinchem

WIL Research Europe, ’s-Hertogenbosch

Prof.dr. J. Schoonman

Dr.ir. D.T.S. Rijkers

Prof.dr. G.J.V.M. van Osch




Dr.ir. M. Snellen

Dr. W.G.J.H.M. van Sark

Dr. C. Otto



Universiteit Twente

Dr.ir. J.S. Scheltes

Prof.dr. T. Pieters

DEAM, Amsterdam

VU Medisch Centrum Amsterdam

Prof.dr. A. van den Brink

72


Jurykamer 322 - OTP


Ir. D.W. van der Plas

Jurykamer 331 - Maritiem

Jurykamer 333 - HTSM

Tata Steel, IJmuiden

Prof. ir. A. Aalbers

Prof.dr. K.J. Boller

Prof.dr. H.E.J. Veeger


Universiteit Twente


Dhr. B. Boon

Prof.dr. A. van Deursen

Prof.dr. T.J. Wansbeek

Aerdenhout



Dr. H. Boonstra

Prof.dr. J.W.M. Frenken

SWZ Maritime, Rotterdam

Universiteit Leiden

Prof. J.S. Carlton

Prof.dr. H.C. Gerritsen

Dr.ir. A.J. Annema

City University London (Groot Brittannië)


Universiteit Twente

Ir. E.W.H. Keizer

Prof.dr. T. Gregorkiewicz

Dr. M. Böhmer

Zevenhuizen

Universiteit van Amsterdam

Philips Research, Eindhoven

Dhr. G. Lagers

Prof.dr.ir. P.P. Jonker

Dr. J.J. van den Dobbelsteen

Rotterdam



Dhr. K-J. Mes

Dr.ir. G. de Lange

Dr. J.B. Evers

MesMarine Management Services, Rotterdam

SRON - Netherlands Institute for Space Research, Groningen

Dr. M.K. Tivey

Ir. J.H.M. Lombaers

Holst Centre, Eindhoven


Woods Hole Oceanographic Institution, Woods Hole (Verenigde Staten)

Prof.dr. T. Hankemeier

Prof. S.R. Turnock

Universiteit Twente

Universiteit Leiden

Prof.dr.ir. A.A. van Steenhoven

Dr. P. Hoogerhout

University of Southampton Highfield (Groot Brittannië)

InTraVacc, Bilthoven

Prof. A. Vanreusel

Prof.dr.ir. J.M.J. den Toonder

Dr. A.Y. Kovalgin


Universiteit Twente

Universiteit Gent, Gent (België)

Ing. H. Linden

Dr. F-W. Wellmer

TNO, Delft

Scheuten Solar Glass, Venlo

Hannover (Duitsland)

Jurykamer 323 - OTP

Wageningen Universiteit & Researchcentrum Prof.dr. U. Hanefeld


Ir. B. Vetjens

Jurykamer 334 - HTM

Dr.ir. C.J.G. Onderwater


Prof.dr. J. Schmitz

Jurykamer 332 - HTSM

Dr. D.J. Gravesteijn

Dr.ir. A. Twerda

Prof.dr.ir. A.A. Basten

TNO, Delft


NXP Semiconductors Belgium NV Leuven (België)

Dr. J. Visser

Dr.ir. M.C. van Beurden

Ir. J.G. van der Laan

FOM-Nikhef, Amsterdam


Mirabeau (Vaucluse), (Frankrijk)

Prof.dr. J.F. de Boer

Prof.dr. T.T.M. Palstra

Jurykamer 330 - Watertech



Drs. C.N. Bremmer

Prof.dr. J. Dankelman

Prof.dr.ing. A.J.H.M. Rijnders

TNO, Delft


Universiteit Twente

Prof.dr.ir. B. van der Bruggen

Dr. A. Dortmans

Dr.ir. R.H. Vegter

Katholieke Universiteit Leuven, (België)

TNO, Eindhoven

Mw. A. Diepeveen

Prof.dr. J. Gomez Rivas

SKF Research & Development Company BV, Nieuwegein

Nederlands Water Partnership, ’s-Gravenhage

AMOLF, Amsterdam

Prof.dr.ir. S. van der Zwaag

Prof.dr. G.W. ‘t Hooft


Prof.dr.ir. P.N.L. Lens


UNESCO-IHE Institute for Water Education, Delft

Prof.dr. J.C. Hummelen

Dr. A.P. van Wezel

Prof.dr.ing. R.A.P. Klees

KWR Watercycle Research Institute, Vianen


Dhr. G. Zoutberg

Universiteit Twente

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Purmerend

Prof.dr. L.D.A. Siebbeles


Prof.dr. D. Lohse

Technische Universiteit Delft Prof.dr.ir. W. Steenbergen

Universiteit Twente

Jurykamers en commissies

73

Perspectiefcommissies Autonomous Sensor Systems (ASSYS)

Building on Transient Plasmas (BTP)

Dr. L.J. Korstanje, secretaris

STW, Utrecht

Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer em., voorzitter

Prof.dr.ir. G.M.W. Kroesen, voorzitter



Prof.dr.ir. A.J. van der Veen, vice-voorzitter

Dr. V.I.Y Banine

Prof.dr. A.J.M. Driessen, voorzitter


ASML Netherlands BV, Veldhoven


Drs. J.P. Barthel


Prof.dr. R.A.L. Bovenberg

Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, ’s-Gravenhage

Universiteit Twente

DSM Anti-Infectives BV, Delft

Prof.dr. U.M. Ebert

Dr. S.J. Donadio

KtedoGen, Milano (Italië)

Ir. R.R. de Boer

Centrum Wiskunde & Informatica Amsterdam

Smartec BV, Breda

Prof.dr.ir. M. Haverlag


Drs. E. Bongers

Philips Lighting BV, Eindhoven

Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes

Dutch Space BV, Leiden

Ir. R.G.H.M. Voeten


Dr.ir. E. Cantatore

Bradford Engineering BV, Heerle

Prof. ir. P. Schmid



Prof.dr. E.K.A. Gill

STW, Utrecht

Intervet International / MSD Animal Health GmbH Schwabenheim am der Selz (Duitsland)

Technische Universiteit Delft Prof.dr. ing. P.J.M. Havinga

Universiteit Twente

Vardiovascular Risk Management (CARISMA)

Genbiotics

Prof.dr. R.M.J. Liskamp

Prof.dr. C.M.J.E. Vandenbroucke-Grauls


Prof.dr.ir. J.P.M.G. Linnartz

Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber, voorzitter

Mr. M.M. Wuisan, waarnemer



STW, Utrecht

Prof.dr. R.J. Meijer

Dr.ir. B. Goedhart

Drs. M.K van Dalen, secretaris

Universiteit Twente

STW, Utrecht

Dr. S. Nihtianov

Medis Medical Imaging Systems BV, Leiden

ASML Netherlands BV, Veldhoven

Ir. R.J. ‘t Hoen

Prof.dr.ir. J.M.A. Scherpen

Oldelft Ultrasound BV, Delft


Prof.dr. W.P.Th.M. Mali

Prof.dr.ir. M.K. Smit, voorzitter

Prof.dr.ir. S. Stramigioli



Universiteit Twente

Prof.dr. W.J. Niessen

Dr.ir. M. Tichem

Dipl.-Phys. C.N.M. Jansz, secretaris



STW, Utrecht

Prof.dr.ir. M.A. Viergever

Dr.ir. R.G. Heideman


LioniX BV, Enschede

Shirley Baert, secretaris

Ir. T. Korthorst

STW, Utrecht

Phoenix BV, Enschede

Bio-Based Geo & GeoCivil Engineering (BioGeoCivil) Prof.dr.ir. T.J. Heimovaara, voorzitter

Technische Universiteit Delft Dr. H.M. Jonkers, vice-voorzitter

Generic Technology of Integrated Photonics (GTIP)

Dr. M. Wale

Clean Combustion Concepts (CCC)

Oclaro, Caswell Dr.ir. G. Roelkens


Prof.dr. L.P.H. de Goey, voorzitter

IMEC, Leuven (België)



Dr. B.H. Verbeek

TNO, Delft

Dr.ir. B.A. Albrecht

IOP Photonic Devices, Nuenen

Prof.dr. R.N.J. Comans

Daf Trucks NV, Eindhoven

Dr.ir. F.T.M. van den Berg, secretaris


Prof.dr. H.B. Levinsky

STW, Utrecht

Dr.ir. J.T.C. Grotenhuis

Prof.dr. D.J.E.M. Roekaerts


Technische Universiteit Delft Prof.dr.ir. Th.H van der Meer

Prof.dr.ir. H.E.A. van den Akker

Prof.dr.ir. S.M. Hassanizadeh

Universiteit Twente



Dr.ir. L. Post

Ir. P.T. Alderliesten

Prof.dr. J.A. van Veen

Shell Global Solutions International BV, Amsterdam

Energieonderzoek Centrum Nederland, Petten

Dr.ir. P. Pronk

Dr. C.A.M.C. Dirix


Akzo Nobel Chemicals BV, Arnhem

Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO), Wageningen Dr. W.H. van der Zon

Koninklijke Vopak NV, Rotterdam

74



Green & Smart Process Technologies (GSPT)

Ir. R.W.E.G. Reintjens

DSM Innovative Synthesis BV, Geleen

Multiscale Simulation Techniques (MuST)

Dr.ir. A.C. Schouten


Prof.dr.ir. J.C. Schouten

Prof.dr.ir. E.H. van Brummelen, voorzitter

Prof.dr. E.J.W. van Someren



Prof.dr.ir. A.I. Stankiewicz

Dr.ir. L.J.M.G. Dortmans


TNO, Eindhoven

Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen, Amsterdam

Dr. M. Wiegel, secretaris

Dr. R.P.J. Duursma

Prof.dr. H.E.J. Veeger

STW, Utrecht



Prof.dr.ir. M.G.D. Geers

Prof.dr.ir. P.H. Veltink


Universiteit Twente

Integral Solutions for Sustainable Construction (IS2C)

Prof.dr.ir. A. van Keulen

Dr.ir. E. de Vlugt

Dr.ir. E.A.B. Koenders, voorzitter




Dr. F.J. Klever

Dr. A. Stekelenburg, secretaris


STW, Utrecht

TNO, Delft

Shell International Exploration and Production BV, Rijswijk

Ir. J.D. Bakker

Prof.dr.ir. J.J.W. van der Vegt

Rijkswaterstaat, Utrecht

Universiteit Twente

Prof.dr.ir. M. Verhaegen, voorzitter

Dr.ir. A. van Beek

Dr.ir. H. Wijshoff


Bouwsucces, Amersfoort

Océ Technologies BV, Venlo


Prof. ir. A.Q.C. van der Horst

Ir. S.R. Jongerius, secretaris

Universiteit Twente


STW, Utrecht

Dr.ir. N. Doelman

TNO, Delft

Prof.dr. J.N. Kok

Universiteit Leiden

Smart Optics Systems (SOS)

NeuroSIPE

Prof.dr. C.U. Keller

Dr.ir. W. Olthuis

Prof.dr. F.C.T. van der Helm, voorzitter


Universiteit Twente


Prof.ir. R.H. Munnig Schmidt

Ir. S.R. Jongerius, secretaris

Dr.ir. J.R. Buitenweg


STW, Utrecht

Universiteit Twente

Dr.ir. G. Vdovin

Prof.dr. J.H. van Dieân



Dr.ir. F.T.M. van den Berg, secretaris

Dr.ir. R. Happee

STW, Utrecht

Learning from Nature to protect crops (LFN) Prof.dr. M. Dicke, voorzitter



Dr.ir. T. Heida

Dr. S. Heimovaara

Prof.dr. F.J.P.M. Huygen

Ir. P.T. Alderliesten

Royal Van Zanten / Van Zanten Holding BV, Aalsmeer



Prof.dr.ir. C.M.J. Pieterse


Academisch Medisch Centrum, Amsterdan

Prof.dr. H.J. Bouwmeester

Dr. M.A.J. de Koning-Tijssen



Universitair Medisch Centrum Groningen

Dr.ir. P.J.T. Bussmann

Prof.dr.ir. H. van der Kooij

TNO, Zeist

Dr. F.A. van Eeuwijk

Universiteit Twente

Prof. A.B. de Haan


Dr. H.G.E. Meijer


Universiteit Twente

Prof.dr.ir. H.J. Heeres

Dr. M. Prins

Dr. C.G.M. Meskers


Keygene NV, Wageningen


Dr.ir. E.J.A.X. van de Sandt

Dr. J. Peleman

Dr. S.P. Niehof

DSM Anti-Infectives BV, Delft

Nunhems Netherlands BV, Haelen


Dr. D.F. Stamatialis

Dr. H.C.P.M. van der Valk, secretaris

Dr. R. Perez

Universiteit Twente

STW, Utrecht


Prof.dr.ir. A.I. Stankiewicz

Dr. A.F. van Rootselaar


Universiteit Twente

Dr. J.H.T.M. Koelman

Smart Seperations for complex Systems (SmartSep)

Prof.dr.ir. R.M. Boom

Academisch Medisch Centrum, Amsterdam


75

Perspectiefcommissies

Partnership programmacommissies Danone

Dr. J.W. Veldsink

Prof.dr. K. Poelstra



Dr. E.M. van der Beek


Prof.dr. G.P. van Wezel

Danone Research BV, Wageningen

STW, Utrecht

Universiteit Leiden

Prof. P.C. Calder

Prof.dr. E.J. Woltering

University of Southampton, (Groot Brittannië)

From Waste to Resource (W2R) Dr.ir. R. Kleerebezem, voorzitter



Prof.dr. J. Garssen

Danone Research BV, Wageningen

Paques BV, Balk

Perspectief beoordelingscommissie ronde 2012-2013

Dr.ir. A.A.M. de Laat

compartiment C (Topsectoren Chemie

Institute of Food Research , Colney Norwich (Groot Brittannië)

(incl. BBE), Water en Energie).

Dr. H.C.P.M. van der Valk, secretaris

J. Kruit MSc

Royal Cosun, Roosendaal

Prof. C. Mills

STW, Utrecht

Prof.dr.ir. J.B. van Lier

Ir. R. Bijker


ACRB, Lemmer

Prof.dr.ir. A.J.M. Stams

Prof.dr. E. Drent


Dhr. H. Bothof, voorzitter

Dr. A.A. Winkler, secretaris

Universiteit Leiden (em.) / Shell Global Solutions International BV, Amsterdam

STW, Utrecht

Prof.dr. G.J.W. Euverink


Technische Universität München, (Duitsland)


Dr. T.G. Nijland

Prof.dr.ing. P. Veit

TNO, Delft

compartiment A

Ir. M.J.J. Scheepers

Technischen Universität Graz, Wenen (Oostenrijk)

(Topsector HTSM, incl. ICT, Nano-


technologie en Medische technologie)

Explorail ProRail, Utrecht Prof.dr. S. Minner

Dhr. A. Zoeteman

ProRail, Utrecht

Ir. G.F.M. Beenker

Mw. T. Bezema, waarnemer

NXP Semiconductors, Eindhoven

ProRail, Utrecht

Dr. A.F. de Jong

Mw. A.L. Westendorp, waarnemer

FEI Company, Eindhoven Leids Universitair Medisch Centrum


Ir. J.H.M. Martens

Dr.ir. F.A. Karelse, secretaris

DAF Trucks NV, Eindhoven

STW, Utrecht

Prof.dr. B.P.F. Lelieveldt

Prof.dr.ir. G.J.M. Smit

Universiteit Twente

Hyflux

Prof.dr.ir. A.J.P. Theuwissen

Dr.ir. R.A. Terpstra, voorzitter


Hyflux CEPAration BV, Helmond

Prof.dr. F.W. Vaandrager

Prof.dr. J. Caro

Radboud Universiteit Nijmegen Ir. S. de Vries

Leibniz Universität Hannover, (Duitsland)

Chess eT International BV, Haarlem

Dr. A. Julbe


Institut Européen des Membranes (CNRS-ENSCM-UM2), Montpelier (Frankrijk)

compartiment B

Dhr. R. Low

(Topsectoren Life Sciences & Health

Hyflux (Singapore)

(excl. Medische technologie), Agri&Food


en Tuinbouw & uitgangsmaterialen)

STW, Utrecht

Prof.dr. H.P. Haagsman


Paques

Prof.dr.E. Hoffland

Dr. L.T. Angenent


Cornell University, Ithaca (Verenigde Staten)

76


Overige commissies Drs. ir. H. Dijkman

Rijk Zwaan ‘Meiosis’

Demonstrator 2013

Paques BV, Balk

Dr.ir. C.M.P. van Dun

Dr. Th.M. Berkvens

J. Kruit MSc

Rijk Zwaan Breeding BV, Fijnaart

Paques BV, Balk

Prof.dr. D. Geelen

Berkvens Management & Investment, Amsterdam

Dr.ir. R.A. Rozendal


Ir. P.P. ‘t Hoen

Paques BV, Balk Prof.dr.ir. C.V. Stevens

Dr. E.W. Gutteling

I.F.M. Karthaus MSM


Rijk Zwaan Breeding BV, Fijnaart

Syntens, Nieuwegein

Dr.ir. C.L.C. Lelivelt

Mw. A. Metz

Prof.dr.ir. W. Verstraete

Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV, De Lier

Haarlem

Prof.dr. H. Ma

Delft

Pennsylvania State University (Verenigde Staten)

Ir. W.H.M. Orbons

Prof.dr. R. Mercier

Ir. H.J. Voûte

INRA, Versailles (Frankrijk) Dr. H.C.P.M. van der Valk, secretaris

Dutch Institute of Management & Innovation, Zeist

STW, Utrecht

Dr. M. Wiegel

Universiteit Gent, Gent (België) Dr. A.A. Winkler, secretaris

STW, Utrecht

Philips Healthy Lifestyle Solutions (HLS) programmacommissie 2011 Ing. J.H.A Gelissen

Leidschendam

Ir. G.J.W. Oldeman

Orbons Advies BV, Grubbenvorst

STW, Utrecht

Philips Research Europe - Eindhoven Dr.ir. R. Haakma

Philips Research Europe - Eindhoven

Eiwit Innovatie programmacommissie

Prof.dr. E. Harmon-Jones

Dr. H. Aiking

Texas A&M University (Verenigde Staten)


Prof. R. Istepanian

Dr. G. van Duinkerken

Kingston University, Surrey (Groot Brittannië)


Prof.dr. J.L. Kenemans

Dr. R. Floris


NIZO food research BV, Ede

Dr. R. Maandonks

Dr.ir. M.L.F. Giuseppin


AVEBE UA, Veendam

Dr. J.H.D.M. Westerink

Prof.dr.ir. J.P.M. Sanders

Philips Research, Eindhoven Dr. W.H. Segeth, secretaris


STW, Utrecht

Ing. C.J.G. Wever

Philips Advanced Sustainable Lighting Solutions (ASLS)

Ministerie van Economische Zaken, ’s-Gravenhage Dr. H.C.P.M. van der Valk, secretaris

Eliav Haskal

Philips, Eindhoven

ICT.OPEN 2013/ Stuurgroep

Ad Lagendijk

Prof.dr. A. Smeulders, voorzitter

Amolf, Amsterdam

IPN, Amsterdam

Maria Loi

Dr. R. van der Drift

Rijks Universiteit Groningen Philips, Eindhoven

Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, ‘s-Gravenhage

Dr. P.C. Schuddeboom, secretaris

Dr.ir. F.A. Karelse

STW, Utrecht

STW, Utrecht

Sjoerd Mentink

ICT.OPEN 2013/ programma commissie Prof.dr.ir. D. Stroobandt, voorzitter



77

Overige commissies Prof.dr.ir. W. van der Aalst

Dr.ir. G.N. Gaydadjiev

Dr. A.J.A.M. Sips



Prof.dr.ir. P. Avgeriou

Dr. J. de Haas

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven


Dialog Semiconductors Den Bosch

Prof.dr.ir. G.J.M. Smit

Prof.dr. P.G.M. Baltus

Dhr. K. Kianush

Universiteit Twente


Catena Delft

Prof.dr. H. Corporaal

Dr.ir. E.A.M. Klumperink


Universiteit Twente

Prof. J.J. Meyer

Prof.dr. W. Krautschneider


Prof.dr. J.J. Meyer, voorztiter

Dr.ir. E. Poll

Technische Universität Hamburg-Harburg, (Duitsland)


Prof.dr.ir. G.J.M. Krijnen

Prof.dr. F. Brazier

Dr. W.H. Segeth

Universiteit Twente


STW, Utrecht

Prof.dr. L.K. Nanver

Prof.dr. J. van den Herik


Universiteit Twente

Dr. ing. T.G. Noll

Prof.dr. L. Schomaker

RWTH Aachen University (Duitsland)


ICT.OPEN 2013/ organisatie commissie

ICT.OPEN 2013/ track commissie Intelligent Systems Universiteit Utrecht

Mw. L. Jansen

Dr. S. Ouzounov



Dr. W.H. Segeth

Prof.dr. F. Roozeboom

Prof.dr.ir. P. Avgeriou, voorzitter

STW, Utrecht



Mw. A.M. van der Stroom

Dr. H. Woertche

Prof.dr.ir. M. Aksit

STW, Utrecht

INCAS3, Assen

Universiteit Twente

Drs. J. van Wijk

Prof.dr.ir. D. Stroobandt

Dr. P. America




ICT.OPEN 2013/ track commissie Big Data

Prof.dr. J. Pineda de Gyvez


ICT.OPEN 2013/ track commissie Software Engineering

Dr. R. de Boer

ArchiXL, Amersfoort

ICT.OPEN 2013/ track commissie Cyber Security

Prof.dr. S. Brinkkemper


Dr.ir. E. Poll, voorzitter

Dr. F. Farenhorst

Prof.dr.ir. W. van der Aalst, voorzitter

RadboudUniversiteit Nijmegen

Inspearit, Bilthoven


Prof.dr.ir. I. Lagendijk

Dr. P. Lago

Prof.dr.ir. G.J. Houben




B. Skoric

Prof.dr. M. Kersten


Centrum Wiskunde & Informatica, Amsterdam Prof.dr.ir. C. de Laat

Sense of Contact Ir. R.R. de Boer

ICT.OPEN 2013/ track commissie Embedded Systems

Smartec BV, Breda Dr. H.J.W.M. Hoekstra


Prof.dr. H. Corporaal, voorzitter

Universiteit Twente

Prof.dr. A. Siebes


Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer em.


Dr. K. Bertels



Prof.dr.ir. A.J. van der Veen

Dr.ir. J.F. Broenink


Universiteit Twente

Dr.ir. W. Jouwsma

Prof.dr. K. DeBosschere

Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo M. Reinhold



Ir. F. van den Boogaard

Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere

FHI, Federatie van Technologiebranches, Leusden

TNO, Delft

Universiteit Leiden

Dipl.-Phys. C.N.M. Jansz

Prof.dr. P.J. French

Dr. A.D. Pimentel

STW, Utrecht



Dhr. N. Voskamp

ICT.OPEN 2013/ track commissie Components & Circuits Prof.dr. P.G.M. Baltus, voorzitter

STW, Utrecht

78


Sport pijlercommissie

Waarnemers TNO

Drs. R.J. Notermans

F.P. Bakker

Dr. P.H. de Haan

De Noordelijke Combinatie, Grou


TNO Strategy, Delft

Ir. G.J.W. Oldeman

B. Coumans

Dr.ir. M. van der Linden

MKB innovatiedeskundige, Delft

Doping autoriteit, Rotterdam

TNO Bedrijven, Delft

Ir. W.H.M. Orbons

Ch. Delecluse

Ir. R.R.J. Vandepoel


Universiteit Leuven, Leuven (België)

TNO Bedrijven, Delft

Prof.dr. W.J. Quax


Valorisation Grant 2013 beoordelingscommissie

Dr. H. van der Loo

InnoSportNL, Arnhem

Dr.ing. K. Recourt

Stichting Mibiton, ’s-Gravenhage

Dhr. K. Maase

M. Bas

Drs. E. Schutte

NOC*NSF, Arnhem

Ranj serious games BV, Rotterdam

Signifix BV, Bilthoven

Prof.dr. R.Meeusen

Ir. W.H. van den Berg

Prof.dr.ir. C.H. Slump

Vrije Universiteit Brussel, Brussel (België)

TIIN Capital -The Informal Investors Network BV, Soest

Universiteit Twente

M. Müskens

Dr. Th.M. Berkvens

Syntens Den Haag, Rijswijk

Hoge school van Arnhem en Nijmegen, Nijmegen

Berkvens Management & Investment BV, Amsterdam

Mw. M. Tan-Jacobs, PhD

Prof.dr. A. Beukers

Ir. R.T. Tweehuysen


Tweehuysen BV, Groesbeek

Ir. G.A. de Bruin

Dhr. H. Uitenboogaart

Dhr. J. Beltman

T&A Energy BV, Groningen

Markant International BV, Utrecht

Drs. M.H. Bunge MBA

Qredits, Microfinanciering Nederland, Almelo

Ir. T. Bouws

Bunge Consultancy BV, Amsterdam

Ir. H.J. Vos

Syntens, vestiging Amsterdam Ir. G.A. de Bruin T&A Energy BV, Groningen

Dr. P. van Gelderen

Maeze BV, Rotterdam

Icos Capital Management BV, Amsterdam

Prof.dr. H.A.B. Wösten

Drs. M.H. Bunge MBA

Dhr. G. Hiemstra

Dr. W.H. Segeth, secretaris

Bunge Consultancy BV, Amsterdam

Van der Meer & van Tilburg BV, Zeist

STW, Utrecht

Ing. G. Huizinga

Ir. P.P. ‘t Hoen

Y.M.J. van Scharenburg, secretariaat

Vereniging FME-CWM, Zoetermeer

ICT innovatiedeskundige, Leidschendam

STW, Utrecht

Dr.ir. W. Jouwsma

Drs. C.A. Holland

Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo Dhr. I.F.M. Karthaus MSM

HAN University of Applied Sciences, Arnhem

Syntens, Nieuwegein

Dr.ir. W. Jouwsma

Prof.dr. C.M. Jonker, voorzitter

Dhr. F. Liemburg

Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo


Bluetrace BV, Amsterdam

Ir.drs. H. Kamphuis

Prof.dr. R.P.H. Bischoff

Mw. A. Metz

Open Design Aanpak, Zoetermeer


Metz Consult, Amsterdam

Dhr. I.F.M. Karthaus MSM

Prof.dr.ir. E.H. van Brummelen

Drs. R.J. Notermans

Syntens, Nieuwegein


De Noordelijke Combinatie, Grou

Prof. C.I. Koen

Prof.dr. T. Gregorkiewicz

Ir. W.H.M. Orbons



Universiteit Tilburg, TiasNimbas Business School, Tilburg

Mw. M. Tan-Jacobs, PhD

Dhr. F. Liemburg

Universiteit Twente

PatentPunt Leiden

Bluetrace BV, Amsterdam

Dr. J.P.W. Pluim

Dhr. H. Uitenboogaart

Dr. J.H. Lutje Spelberg


Qredits, Microfinanciering Nederland, Almelo

Industriebank LIOF NV, Maastricht

Prof.dr.ir. H.H.M. Rijnaarts

Ir. V.H.J. Mattousch

Ir. J. van der Wel


Technolution, Gouda

Participatiemaatschappij Oost Nederland NV, Arnhem

Y.M.J. van Scharenburg, secretariaat

Dhr. J. Melles

Universiteit Twente

STW, Utrecht

Photonics Investments BV, Duiven

Dr.ir. B.P.H.J. Thomma

Dr. W.H. Segeth, secretaris

Mw. A. Metz

STW, Utrecht

Metz Consult, Haarlem


TNO SBIR 2013 beoordelingscommissie

Dhr. P.S.T. Tan PhD

PatentPunt Leiden


Veni Beoordelingscommissie 2013

Prof.dr.ir. D.C. Nijmeijer

Prof.dr.ing. A.J.H.M. Rijnders


79

Overige commissies Strategische Samenwerkingsprogrammacommissie Maps4Society (M4S)

Dr.ir. E. de Vlugt

Martijn Reinhold

Technische Universiteit Delft Dr.ir. A. Stekelenburg, secretaris

FHI, Federatie van Technologiebranches, Leusden

STW, Utrecht

Dr.ir. P. Schreurs

Prof.dr.ir. M. Molenaar, voorzitter

Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT), Brussel (België)

Nederlandse Commissie voor Geodesie, Amersfoort

Prof.dr.ir. W.P.M.H. Heemels

Dr. R.M.J. Sillen


Hogeschool van Utrecht

NHL, Hogeschool Communicatie & Multimedia Design, Leeuwarden

Dr. M. Kabel


Prof.dr. Y. Georgiadou


STW, Utrecht

Universiteit Twente

Dhr. N. Voskamp, secretariaat

Dr. A. Hanjalic

Prof.dr.ir. W.M.M. Kessels

STW, Utrecht


Vidi Beoordelingscommissie 2013

Technische Universiteit Eindhoven Dr. W.Th. Kok


Dr.ir. H.W. van Dijk

Ir. A. Heutink

Schone en Zuinige Verbranding - platformleden

Rijkswaterstaat, ’s-Gravenhage A.J. Klijnjan

Prof.dr. L.K. Nanver

Prof.dr. Th.H. van der Meer voorzitter

Kadaster, Apeldoorn


Universiteit Twente

Dr.ir. J.P. van Loon

Prof.dr. J. Plat

Prof.dr.ir. R.S.G. Baert

Maastricht University

TNO Automotive, Helmond

Netherlands Space Office (NSO), ’s-Gravenhage

Prof.dr. B.G. Ruessink

Dr.ir. M.F.G. Cremers

Dr.ir. K. van Onselen


Rijkswaterstaat, Delft

Dr. R.M. Schiffelers

DNV KEMA Energy & Sustainability, Arnhem


Dr.ir. M.A.F. Derksen

Prof.dr.ir. L.J. Sluys

Stork Thermeq, Hengelo

Stichting Netherlands eScience Center, Amsterdam


Prof.dr. L.P.H. de Goey

Prof.mr.drs. C. Stuurman

Prof.dr. A.M. Versluis


Universiteit van Tilburg

Universiteit Twente

Ir. B. Hakstege



DAF Trucks NV, Eindhoven

STW, Utrecht

STW, Utrecht

Dr.ir. W. de Jong


Sensortechnologie platform

Dr.ir. J.H.A. Kiel

Plant Research International, Wageningen


Dr. W.P. van Bennekom

Prof.dr. H.B. Levinsky


KEMA Nederland BV, Groningen

Dr. H.J.W.M. Hoekstra

Dr.ir. L. Post

Universiteit Twente Dr.ir. W. Jouwsma

Shell Global Solutions International BV Amsterdam

Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo

Dr.ir. P. Pronk

Dr. J.P. Kappelhof


TNO, Delft

Dr.ir. C.J.A. Pulles

Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer em.

Kiwa Gas Technology, Apeldoorn


Prof.dr. D.J.E.M. Roekaerts

Dr.ir. M.G.H. Meijerink


TNO, Delft


N. Olij

STW, Utrecht

Ir. J. Balendonck

PhoeniX BV, Enschede Dhr. P.P. Petersen

FHI, Federatie van Technologiebranches, Leusden Prof.dr. R. Puers

Katholieke Universiteit Leuven (België)

80


Dhr. R. van Schaik


81

06 Lijst van gebruikers

Lijst van gebruikers bij STW-projecten. De naam van de gebruiker (soms meerdere verstigingen) wordt gevolgd door het aantal lopende projecten in 2013, waarbij deze was betrokken.

83

A

Akzo Nobel

ANSYS Europe Ltd.

‘s-Gravenhage 1

Amersfoort, Arnhem, Deventer, Sassenheim 14

Oxfordshire (Groot Brittannië) 1

Advanced Bionics

Albemarle Catalysts Company BV

ANSYS Germany GmbH

Rixheim (Frankrijk) 1

Amsterdam 1

Otterfing (Duitsland) 1

Advanced Bionics UK Ltd

Albert Schweitzer Ziekenhuis

ANSYS Netherlands

Cambridge (Groot Brittannië) 2

Dordrecht 1

Zoetermeer 2

Eindhoven 1

ALFEN BV

Antec Leyden BV

3mensio Medical Imaging vof

Advanced Lightweight

Almere 1

Zoeterwoude 1

Algae Food & Fuel BV

Anton de Kom Universiteit

ADMOTION Performance

1 Spatial Group Limited

Consultancy

Cambridge (Groot-Brittannië) 2 2M Engineering Ltd

Veldhoven 1 2M Sensors Ltd.

Bilthoven 3

Engineering

3T BV

Delft 1

Hendrik-Ido-Ambacht 1

Enschede 1

Adversitement BV

AlgaSpring BV

A P E Angewandte Physik &

Uden 1

Almere 1

Antonius Ziekenhuis

Adviesbureau ir. J.G. Hageman BV

ALK-Abello A/S

Nieuwegein 1

El.ektronik GmbH

van Suriname

Paramaribo (Suriname) 1

Berlijn (Duitsland) 1

Rijswijk 1

Horsholm (Denemarken) 1

Antwerp Space nv

A.Hakpark BV

AEMICS BV

ALK-Abello BV

Antwerpen (België) 1

Tricht 1

Oldenzaal 1

Almere 1

ANWB

AAE BV

Aeon Astron Europe BV

Allergan Ltd.

Lelystad 1 Applied Laser Technology (ALT)

Helmond 1

Leiden 1

Marlow (Groot Brittannië) 1

Aalborg University

Afvalzorg Deponie BV

Alliander NV

Aaleborg East (Denemarken) 1

Assendelft 1

Arnhem 1

Best 1

ABB AB

Afvalzorg NV

Allseas Engineering BV

Applied Nanolayers BV

‘s-Gravenhage 1

Consultants

Västerås (Zweden) 1

Assendelft 1

Delft 1

ABB Switzerland Ltd

Agfa-Gevaert NV

Almatis

Applied Optics

Baden-Dattwil (Zwitserland) 2

Mortsel (België) 1

Botlek Rotterdam 1

St. Petersburg 1

Agilent Technologies

Almende BV

Aqualab Zuid

Santa Clara (Verenigde Staten) 1

Rotterdam 1

Werkendam 1

Stockholm (Zweden) 1

ALTEN Mechatronics

Aquamarijn Microfiltration BV

Ablynx nv


Eindhoven 3

Zutphen 1

ALTERRA

AquaPurga Nederland BV

Rotselaar (België) 1

Wageningen 1

‘s-Hertogenbosch 1


Ambient Systems BV

ARCADIS Nederland BV

Enschede 1

Abera Bioscience AB

Zwijnaarde (België) 1 Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam

Amstelveen 2

Belgium SA/NV

Waldbronn (Duitsland) 1

Ambroise Holland BV

Amersfoort, Rotterdam, ‘s-Hertogenbosch, Zwolle 9

Amsterdam 25

Agis Automatisering

Enschede 1

Arens Bureau voor Strand- en

Academisch Ziekenhuis

Harmelen 1

Ambulance Amsterdam

Aglaia BioMedical Ventures BV

Amsterdam 1

Argonne National Laboratory

Bilthoven 1

Ambulancezorg Nederland

Argonne, (Verenigde Staten) 1

AGPO Ferroli

Zwolle 1

Arjo Wiggins Security S.A.S.

Breda 1

Amsterdam Scientific

Apprieu (Frankrijk) 1

Academisch Medisch Centrum

Maastricht

Maastricht 6 ACE Associated Compiler Experts BV

Germany GmbH

Amsterdam 1

Agrifirm Innovation Center

Acelor Mittal

Apeldoorn 2

Zwijnaarde (België) 1

Agrotechnology & Food Innovations BV

Achmea

Instruments BV

Duinonderzoek 1

Artinis Medical Systems BV

Amsterdam 1

Elst 1

AMT Biopharma

Artu Biologicals Europe BV

Amsterdam 1

Lelystad 1

Amersfoort 1

Wageningen 1

Andor Technology plc.

AsicAhead NV

AD eco advies

Airborne Composites BV

Belfast (Groot Brittannië) 1

Hasselt (België) 1

Amsterdam 1

‘s-Gravenhage 1

Ansaldo Thomassen BV

Asimptote BV

Adaptronics International

Airbus Deutschland GmbH

Rheden 1

Delft 2

Bucholz (Duitsland) 1

Hamburg (Duitsland) 1

ANSYS

A-Skin Nederland BV

Adelante-zorggroep

Akita University

Amsterdam 1 Almere 4

Hoensbroek 2

Akita (Japan) 1

Oxfordshire (Groot Brittannië) 1

Adimec Holding BV

Akzo Nobel

ANSYS Belgium

Eindhoven 2

Slough (Groot Brittannië) 1

Wavre (België) 1

84


ASM Europe BV

B

ASM Europe BV

Betoncentrale Twenthe

Boehringer Ingelheim

Leuven (België) 3

BAAT Medical Engineering

Hengelo 1

ASM International NV

Hengelo 3

Betonmortelbedrijven

Almere 4

BAAT Medical Products BV

ASM Microchemistry Ltd

Hengelo 2

Zoeterwoude 1

Boonekamp Roses BV

Helsinki (Finland) 2

BAM Civiel BV

Betronic Solutions BV

Bleiswijk 1

ASML Netherlands BV

Gouda 3

Amsterdam 1

Borealis GmbH

Eindhoven, Veldhoven 30

BAM Infraconsult BV

Bevolkingsonderzoek Oost

Linz (Oostenrijk) 2

ASP - Quality Support BV

Gouda 6

Deventer 1

Bosch Rexroth BV

Enkhuizen 1

BAM Techniek

Bioceros BV

Boxtel, Eindhoven 3

Cementbouw BV

Pharma GmbH & Co. KG

Ingelheim am Rhein (Duitsland) 1

Assembléon Netherlands BV

Bunnik 1

Utrecht 1

Bosch Security Systems BV

Veldhoven 1

Bartels

Bioclear BV

Breda 1

ASSET Rail

Apeldoorn 2

Groningen 2

Boschman Technologies BV

Bemmel 1

BAS Research and

Bioclinica

Duiven 1

Leiden 2

Brabant Water NV

Leiden 1

Venlo 3

BioComp Industries BV

Breda 1

Astellas Pharma Europe Ltd

BaseClear BV

Vught 1

Bradford Engineering BV

Staines (Groot Brittannië) 1

Leiden 2

BIOFORDRUG

Heerle (N-Br) 2

Basell Polyolefine GmbH

Bari (Italië) 1

Braintronics BV

Bio-Imaging Technologies BV

Almere 1

Mölndal (Zweden) 2

Frankfurt am Main (Duitsland) 1

Leiden 1

Brandsma Metaalveredeling BV

ASTRON - Netherlands Institute

BASF

Bioké

Hilversum 1 Brandweer Amsterdam/

Astellas Pharma BV

AstraZeneca

Technology Venlo

Lyon (Frankrijk) 1

Leiden 1

Dwingeloo 3

BASF Nederland BV

Biolitec AG

Atag Verwarming BV

Arnhem, De Meern 3

Jena (Duitsland) 1

Amsterdam 1

Lichtenvoorde 1

BASF SE

BIOMAY AG

Bridgestone Corporation

Atrium Medisch Centrum

Ludwigshafen (Duitsland) 4

Vienna (Oostenrijk) 1

Kodaira-Shi (Japan) 1

Heerlen 1

Biomet Nederland BV

BrightPhotonics BV

ATTechnologies BV

B-Cat BV

Dordrecht 4

Maarssen 2

Veldhoven 1

Tiel 1

Bionavis Ltd.

Bronkhorst High-Tech BV

for Radio Astronomy

Amstelland

Attero

BD Biosciences

Tampere (Finland) 1

Ruurlo 1

Haelen, Wijster 7

Bionics Instrument Europe BV

Bruco Integrated Circuits BV

Avantes BV

Erembodegem (Duitsland) 1

Heerhugowaard 1

Borne 2

Apeldoorn 5

Beckman Coulter Nederland BV

Bio-Prodict BV

Bruker Nederland BV

Avantium Pharma BV

Woerden 1

Nijmegen 1

Wormer 5

Amsterdam 1

Beckman Coulter, Inc.

Biosoil R&D

BRUKER OPTICS BV

Avantium Technologies BV

Hendrik Ido Ambacht 1

Delft 1

Amsterdam 4

Fullerton (Verenigde Staten) 1

Biothane Systems International

Buchem BV

AVEBE UA

Becton Dickinson BV

Delft 1

Leiden 1

Foxhol 2

Breda 1

Biotronics3D Ltd.

Bundesanstalt für

Averis Seeds BV

Beekenkamp Plants BV

Valthermond 2

Maasdijk 1

London (Groot Brittannië) 1

Materialforschung und -prüfung (BAM)

Aviko BV

Bejo Zaden BV

BK Medical


Steenderen 1

Warmenhuizen 6

Herlev (Denemarken) 1

BuNova Development BV

Aviko Potato BV

Bekaert Combustion

BLGG AgroXpertus BV

Zwolle 1

Dronten 1

Technology BV

Wageningen 2

C

Axini

Assen 2

Blue4Green BV

Leusden 1

Bema-Lux

Enschede 1

C point

Axiom IC BV

Vught 1

Bluewater Energy Services BV

Horst 1

Enschede 3

Bentley Systems Europe BV

Hoofddorp 1

C. Meijer BV

Axiss GmbH

Hoofddorp 2

BMT ARGOSS BV

Rilland 2

Hunxe (Duitsland) 1

Bentley Systems Inc.

Marknesse 1

Quebec (Canada) 1

C4C Holding BV

Milsbeek 3


85

D

Capgemini Nederland BV

CHESS Wise

Conservatory of Amsterdam

Utrecht 1

Haarlem 1

Amsterdam 1

Dacolt

Cardialysis BV

CHL Netherlands BV

Controllab Products BV

Maastricht 7

Rotterdam 3

Katwijk 1

Enschede 2

DAF Trucks NV

CARE 4 CONCRETE.NL

Circlair Benelux BV

Convergence BV

Eindhoven 13

Gasselternijveen 2

Deventer 1

Enschede 1

DALSA BV

Carl Zeiss NTS, LLC

Cisco Systems, Inc.

Cook Medical

Eindhoven 2

Peabody (Verenigde Staten) 1

San José (Verenigde Staten) 1

Bjaeverskov (Denemarken) 1

DALSA Professional Imaging

Carl Zeiss SMT GmbH

CITEQ BV

Corbion Purac

Damen Shipyards Group

Gorinchem 1

Eindhoven 2

Oberkochen (Duitsland) 4

Groningen 1

Gorinchem 14

CATENA Microelectronics BV

CityGIS Holding BV

Coriolis Pharma Research GmbH

Dana

Delft 3

‘s-Gravenhage 1

Martinsried (Duitsland) 1

Brugge (België) 1

Catexel BV

Civolution

Cosine Research BV

Danfoss Turbocor Compressors

Leiden 1

Eindhoven 1

Leiden 2

Catharina Ziekenhuis

Classic Imaging

Cosmoferm BV

Syracuse (Verenigde Staten) 1

Eindhoven 9

Stein 1

Den Hoorn 3

Danisco A/S

Cavendish Kinetics BV

ClearDetections

Covalys Biosciences AG

Brabrand (Denemarken) 1


Wageningen 1

Witterswil 1

Danisco Genencor

CCL research

Clinical Graphics

COVIDIEN

Veghel 2

Delft 2

Trevoux (Frankrijk) 1

Leiden 5

CCP4

CMOSIS NV

Cristal Delivery BV

Danish National Space Center

Oxfordshire 1

Antwerpen (Berchem) (België) 1

Utrecht 1

Cell Signaling Europe

Croda Chemicals Europe Ltd

Kopenhagen (Denemarken) 1

Leiden 1

CNC Grondstoffen BV

Meebeek (België) 3

Darling Ingredients International

Cellanyzer BV

Milsbeek 3

Croda Europe Limited

Son 1

Enschede 1

Cobb Europe BV

Boxmeer 3

Leek Staffirdshire (Groot Brittannië) 2

Dassault Systems Simulia BV

CellCoTec BV

Bilthoven 3

Cofely Nederland BV

Crucell Nederland BV

DC4U BV

CelSian Glass & Solar BV

Bunnik 1

Leiden 1

Rotterdam 1

International BV

Maarssen 5

Eindhoven 1

Coherent BV

Cruden BV

De Efteling BV

CenS (Micro)Electronics

Utrecht 4

Amsterdam 1

Kaatsheuvel 1

Apeldoorn 1

Coherent Europe BV

CSC Computer Sciences BV

De Friesland Zorgverzekeraar

Centraalbureau voor

Utrecht 8

Utrecht 1

Leeuwarden 1

Schimmelcultures

College Bouw Zorginstellingen

CSIRO

De Winter Media Groep

Utrecht 1

Utrecht 1

Highett (Australië) 1

Uden 1

Centre for Human Drug Research

Collis

CSIRO Mathematical &

Leiden 5

Leiden 1

Centre National de la Recherche

Combinatie van Beroepsvissers

Scientifique

Grenoble (Frankrijk) 1 Centrum voor Topsport en

Rijswijk 1 Combined Ophthalmic Research Rotterdam

Information Sciences

DEAM

Amsterdam 7

Clayton South (Australië) 1

Hensbroek 2

Dekker Chrysanten BV

CSK Food Enrichment BV

Delfluent Services BV

Ede Gld 1

Den Hoorn Zh 1 Deliflor Chrysanten BV

Rotterdam 1

Cugla BV

Amsterdam, Eindhoven 4

Commit Arbo Diemen

Breda 3

Maasdijk 1

Ceradis BV

Diemen 1

Cyclone Fluid Dynamics BV

Delphi Diesel Systems Limited

Wageningen 1

Commonwealth Scientific

Waalre 1

Onderwijs

CGI

& Industrial Research

Cyclotron VU BV

Gloucestershire (Groot Brittannië) 3

Rotterdam 1

Organisation

Amsterdam 1

Deltaprogramma Kust

Chematronics BV

Lindfield (Australië) 1

Cyto Barr BV

‘s-Gravenhage 1

Eindhoven 1

Connexxion

Bergen 1

Deltares

Chemtrix BV

Hilversum 1

Cytori GmbH

Delft, Utrecht 30

Hull (Groot Brittannië) 1

ConSensor

Zug (Zwitserland) 1

DEM Solutions Ltd

Chess eT International BV

Rotterdam 3

Haarlem 4

86


Edinburgh (Groot Brittannië) 1

DEMCON

Enschede 9 Demuris Ltd.

DST Entwicklungszentrum

Elekta Instrument AB

Essent NV

für Schiffstechnik und

Uppsala (Zweden) 1


Transportsysteme e.V.

Elekta Ltd.

Essent Netwerk Brabant


Newcastle Upon Tyne (Groot Brittannië) 1

Duisburg (Duitsland) 1 DTU Space

Crawley (Groot Brittannië) 1

Den Ouden Groenrecycling BV

København (Denemarken) 1

ELMOS AP BV

Schijndel 1

Du Pont

Nijmegen 1

Noordwijk 9

Deutsche

Leiden 2

Eltomation BV

EUPhoenix BV

Dublin City University

Barneveld 1

Breda 1

Dublin (Ierland) 1

EMS Electro Medical Systems SA

EURAILSCOUT Inspection &

Forschungsgemeinschaft (DFG)

Bonn (Duitsland) 2

ESTEC - European Space Research and Technology Centre

Duchenne Parent Project (DPP)

Nyon 1

Veenendaal 1

Encapson BV

Amersfoort 1


Dunea

Nijmegen 1

European Chemical Industry

Deutsches Zentrum für

Voorburg, Zoetermeer 2

ENCI BV

Dura Vermeer Business

Velsen-Noord 1

Brussel (België) 1

ENCI BV

European Commission

Botlek Rotterdam, Maastricht, ´s Hertogenbosch, Velsen/ Noord 7

Luxembourg (Luxemburg) 1

European Southern Observatory

Deutsches ElektronenSynchrotron DESY

Luft- und Raumfahrt (DLR)

Köln (Duitsland) 1

Development BV

Deventer Ziekenhuis

Hoofddorp 1

Deventer1

Dutch Institute for Advanced

DevLab

Logistics

Analysis

Council (CEFIC)

European Institute of Oncology

Milan (Italië) 1

Eindhoven 2

Breda 1

Endomagnetics Ltd

Dialog Semiconductor BV

Dutch Polymer Institute


‘s Hertogenbosch 5

Eindhoven 1

Energieonderzoek Centrum

Dierenbescherming

Dutch Space BV

‘s-Gravenhage 1

Leiden 2

Petten 27

Dimensional Imaging ltd

Dutch Sustainable Landfill

Enthone BV

Euvision Technologies BV

Den Bosch 1

Amsterdam 3

Nederland

(ESO)

Garching (Duitsland) 1 EURORAD SA

Eckbolsheim (Frankrijk) 1

Glasgow (Groot Brittannië) 1


Enthone GmbH

Everris International BV

Dionex Benelux BV

DVC Machinevision BV

Langenfeld (Duitsland) 1

Waardenburg 1

Environmental Risk ASessment

Foundation

Amsterdam (Nederland) 1

Breda 1

Direct Current BV

Dyadic Nederland BV

Aalsmeer 1

Wageningen 3

Brussel (België) 1

DJO Global

Dynaflow Research Group

Enviu

Essen (Duitsland) 3

Guildford 1

Zoetermeer 3

Rotterdam 1

EWOS Innovation AS

DNA Green Group

DySI BV

Enza Zaden BV

Sandnes (Noorwegen) 1

De Lier 1

Assen 1

DNV GL

Arnhem, Groningen 11 Dordrecht

E

and Management (ERASM)

Evides Industriewater

Middelburg 3 Evonik Industries AG

Enkhuizen 14

EXALOS AG

EnzyScreen BV

Schlieren (Zwitserland) 1

Haarlem 2

F

EADS Deutschland GmbH

Eon engineering Ltd

Dordrecht 1

Munchen (Duitsland) 1

Dr. Sennewald

Eagle Vision BV

Coventry (Groot Brittannië) 1

Naarden 1

EPCOS Netherlands

Farm Frites

Munich (Duitsland) 1

Eastman Chemical BV

Nijmegen 1

Oudenhoorn 1

Medizintechnik GmbH

Falco Systems

Amsterdam 1

Draka Comteq Fibre BV

Capelle aan den IJssel 1

Erasmus MC

FBGS International

Eindhoven 3

EcoShape, Building with Nature

Rotterdam 35

Geel (België) 1

Drug Discovery Factory

Dordrecht 1

Ernst & Young

Federal office of Metrology METAS

Bussum 1

ECOstyle BV

Amsterdam 1

Bern-Wabern (Zwitserland) 1

DSM

Appelscha 1

ESAOTE Europe BV

FEI Company

Delft, Geleen, Heerlen, Urmond, Waalwijk 62

ECP-EPN

Maastricht 2

Eindhoven 9

Leidschendam 1

E-Semble BV

FEI Electron Optics BV

DSM

EFFECT Photonics

Delft 1

Eindhoven 3

Kaiseraugst (Zwitserland) 3

Eindhoven 2

Eska Graphic Board

Femtogrid Energy Solutions BV

Eidgenössische Technische

Hoogezand 1

Amsterdam 1

Hochschule Zürich

Zürich (Zwitserland) 1

ESRI Nederland BV

Fertiliteitskliniek Twente

Rotterdam 2

Hengelo 1


87

Festo Nederland BV

Ford Motor Company

Gemeenlandshuis Delft

Grontmij Nederland BV

Delft 2

Michigan (Verenigde Staten) 1

Delft 1

De Bilt 4

FeyeCon Carbon Dioxide

ForFarmers Group BV

Gemeente Amsterdam

Grow Group BV

Lochem 1

Amsterdam 4

Baarlo Lb 1

Weesp 2

Forschungszentrum Jülich GmbH

Gemeente Den Haag

GS1 Nederland

FGT Consultancy

Jülich (Duitsland) 1

‘s-Gravenhage 3

Amsterdam 1

Wageningen 1

FOS

Gemeente Rotterdam

Guerbet Nederland BV

Fianium Limited

Veldhoven 2

Rotterdam 6

Gorinchem 2

Southampton, Hampshire (Groot Brittannië) 1

Foundation to Eradicate

Gemeente Tiel

GustoMSC BV

Tiel 1

Schiedam 1

FIDES BV

Alexandria (Verenigde Staten) 1

Genencor International Inc.

GyroTools LLC

De Lier 1

Palo Alto 1

Winterthur (Zwitserland) 1

Filtex Air Filtration

Fraunhofer HHI

Genentech

Nijmegen 2

Berlin (Duitsland) 3

South San Francisco 1

FKG Dentaire

Friedrich-Schiller-Universität Jena

General Electric Plastics

La Chaux-de-Fonds (Zwitserland) 1

Jena (Duitsland) 1

Technologies

Duchenne, Inc. (FED)

Europe BV

H Habanera Numerical Software

Delft 2

FrieslandCampina

Bergen op Zoom 1

Hactivar BV

Genetwister Technologies BV

Ridderkerk 1

Antwerpen 1

Amersfoort, Deventer, Leeuwarden, Wageningen 12

Wageningen 1

Haemoscan BV

Flexible Optical BV

FSHD Stichting

Genexis BV

Zuidwolde Gn 1

Flanders Hydraulics Research

Rijswijk Zh 3

Wassenaar 1

Eindhoven 6

HagaZiekenhuis

Flick Engineering Solutions BV

Fugro Groep NV

Genmab BV

‘s-Gravenhage 1

Winterswijk 1

Leidschendam 1

Utrecht 1

HAL Allergy

FLIR

Fugro Ingenieursbureau BV

Gensos

Leiden 3

Teteringen 1

Leidschendam 2

Breezand 1

Hankamp BV

Flir Systems AB

FuMa-Tech GmbH

Geochem Research BV

Enschede 5 Hannover Milieu- en

Danderyd 1

Vaihingen-Enz (Duitsland) 1

Nieuwegein 2

Florensis BV

FutureChemistry Holding BV

Georgetown University

Hendrik-Ido-Ambacht 1

Nijmegen 2

Ede Gld 1

Flowid BV

FutureWater BV

Washington Dc (Verenigde Staten) 1

Eindhoven 2

Wageningen 1

GevelMeesters BV

Broek op Langedijk 1

FlowMotion

G

Delft 2 Fluxicon Process Laboratories

G2 Speech BV

Veiligheidstechniek BV Hans van der Sloot Consultancy

Beers Nb 1

Hanwha Q.Cells GmbH

Gezondheidsdienst voor Dieren

Deventer 1

Bitterfeld-Wolfen (Duitsland) 3 Hanze Institute of Technology

Eindhoven 1

Nuenen 1

Gezondheidsdienst voor Dieren

FNsteel BV

GABA BV

Deventer 1

Assen 1

Alblasserdam 1

Weesp 1

GGD Flevoland

Harmsen Consultancy BV

Focal Meditech BV

GABA International AG

Lelystad 1

Nieuwerkerk aan den IJssel 4

Tilburg 3

Therwil (Zwitserland) 1

GGZ Eindhoven

Harvestagg BV

Fokker Aerostructures BV

Galvamé Oppervlaktechnieken BV

Eindhoven 1

Lelystad 1

Dordrecht, Hoogeveen, Papendrecht 3

Rotterdam 1

Glatt Ingenieurtechnik GmbH

HaskoningDHV Nederland BV

Gameship

Weimar (Duitsland) 2

Nijmegen 2

Fokker Landing Gear BV

Leeuwarden 1

GlaxoSmithKline

Hatenboer-Water BV

Helmond 1

Gatan UK

Zeist 1

Schiedam 2

FOM-instituut DIFFER

Abingdon (Groot Brittannië) 1

GlaxoSmithKline Consumer

Hauzer Techno Coating BV

Nieuwegein 5 Fontys Hogeschool

GDF SUEZ Energie Nederland

Zwolle 1

Weybridge (Groot Brittannië) 1

Rotterdam 3

Eindhoven 1

GE Healthcare

Globe Plant

Heemskerk Innovative

FORCE Technology

Buc (Frankrijk) 1

Vierpolders 1

Engineering/ FHENG

Healthcare

Venlo 4 Havenbedrijf Rotterdam NV

Technology BV

Sandvika (Noorwegen) 1

GE Healthcare

GN ReSound BV

ForceLink BV

Eindhoven, Hoevelaken 2

Eindhoven 1

Heidelberg Engineering GmbH

Culemborg 2

Gebr. A en R van der Lans

Graniet import Benelux BV

Heidelberg (Duitsland) 1

‘s-Gravenzande 1

Amsterdam 1

88


Sassenheim 4

Heijmans Civiel

HOMA Software BV

IBM Nederland BV

InnoSportNL

Rosmalen 1

Enschede 1

Amsterdam 2

Arnhem 2 Innovation Handling

Heinrich-Heine-Universität

Honeywell

IBM Research - Zürich

Emmen 1

Ruschlikon (Zwitserland) 5

Eindhoven 1

Düsseldorf (Duitsland) 1

Hoofdproductschap Akkerbouw

IBM T.J. Watson Research Center

Inspektor Research Systems BV

Helianthos BV

‘s-Gravenhage 1

Amsterdam 1

Düsseldorf

Arnhem 4

Hoogheemraadschap Delfland

Yorktown Heights (Verenigde Staten) 1

Heliomare

Delft 2

IBS Precision Engineering BV

Boxmeer 1

Wijk aan Zee 2

Hoogheemraadschap Hollands

Eindhoven 1

Institut Supérieur de

Noorderkwartier

HemoLab BV

ICCROM

Institut de Sélection Animale BV

l’Aéronautique et de l’Espace

Eindhoven 11

Heerhugowaard 2

Rome (Italië) 1

Toulouse (Frankrijk) 2

Hendriks Engineering BV

Hoogheemraadschap van Rijnland

I-Climate BV

Institute for Marine Resources

Nuth 1

Leiden 1

Waalwijk 1

and Ecosystem Studies

Hendrix Genetics BV

Hooijmans Champignons BV

IDB Holland BV

(IMARES)

Boxmeer 4

Kerkdriel 1

Baarle-Nassau 1

Den Hoorn Texel 4

Herbstreith & Fox KG

HortiMaX BV

IFP

Institute for Sustainable

Neuenbürg/Württ (Duitsland) 1

Pijnacker 1

Rueil-Malmaison (Frankrijk) 3

HR Wallingford Ltd

IHC Dredgers BV

Amersfoort 6

Het Oranje Kruis

Wallingford, Oxfordshire 1

Kinderdijk 1

Instituto de Astrofisica

‘s-Gravenhage 1

Hubrecht Instituut voor

IJsfontein holding BV

Process Technology

de Canarias

Het Waterlaboratorium

Ontwikkelingsbiologie en

Amsterdam 1

La Laguna (Spanje) 1

Haarlem 2

Stamcelonderzoek

IME Technologies

Instituut voor Natuur- en

Het Waterschapshuis

Utrecht 1

Eindhoven 1

Amersfoort 1

Huntsman (Europe) B V

IMEC

Brussel (België) 1

HGST

Everberg (België) 1

Gent, Leuven (België) 8

Intel Corporation

San Jose (Verenigde Staten) 1

Huntsman Polyurethanes

IMEC Nederland

Everberg (België) 1

Eindhoven 1

Hillsboro (Verenigde Staten) 2

Hilbrands Laboratorium voor

HybriScan Technologies

Imperial College London

Intersnack Nederland BV

Bodemziekten

Holding BV

Bosonderzoek


Doetinchem 1 Interuniversitair Cardiologisch

Wijster 1

Arnhem 1

IMS

HILL-ROM

Hycult Biotech BV

Almelo 1

Montpellier (Frankrijk) 1

Uden 4

In Summa Innovation

Utrecht 1 Intervet International / MSD

Instituut Nederland

Hitexacoat BV

HydroLogic

Raamsdonksveer 1

Gouda 1

Amersfoort 1

INCAS3

HKV Lijn in water

Hyflux

Assen 2

Lelystad 2

Singapore (Singapore) 4

Indaver Compost BV

Schwabenheim an der Selz (Duitsland) 1 Intervet International BV /

Animal Health GmbH

Hocoma AG

Hygear BV

Nieuwdorp Zld 1

Volketswil (Zwitserland) 1

Arnhem 2

ING Bank

Hogeschool Utrecht

HZPC Holland BV

Amsterdam 1

Boxmeer 3

Utrecht 1

Joure, Metslawier 5

ING België NV

InteSpring BV

MSD Animal Health

Brussel (België) 1

Delft 4

Ingenieursbureau Sepra

InTraVacc

IBA

‘s-Gravenhage 1

Bilthoven 3

Louvain-la-Neuve (België) 1

Inmotio Object Tracking BV

Inviso BV

Hilversum 1

IBA Dosimetry GmbH

Amsterdam 1

Gemert 1

Hogeschool Zeeland

InnoSeis BV

Ioniqa Technologies BV

Vlissingen 1

Schwarzenbruck (Duitsland) 1

Amsterdam 1

Eindhoven 1

Holcim Group Support Ltd.

Ibis Power

InnoSportLab De Tongelreep

IPA Bauchemische Produkte

Hogeschool van Amsterdam

Amsterdam

I

1

Hogeschool voor de Kunsten Utrecht

Holderbank (Zwitserland) 1

Eindhoven 1

Eindhoven 3

Holland Genetics BV

IBIS Technologies BV

InnoSportLab Papendal

Pullach (Duitsland) 1

GmbH

Arnhem 1

Enschede 2

Arnhem 1

Ipsen Farmaceutica BV

Holst Centre

IBM Corporation

InnoSportLab Thialf

Hoofddorp 1

Eindhoven 17

Essex Juntion (Verenigde Staten) 1

Heerenveen 2

IQ Products

Groningen 1


89

Karlsruher Institut für

Irdeto BV

Hoofddorp 2

Technologie

Roeibond

IRS

Karlsruhe (Duitsland) 1

Amstelveen 2

Bergen op Zoom 2

Katholieke Universiteit Leuven

Koninklijke Nederlandsche

IRX Innovations BV

Leuven (België) 2

Son en Breugel 1

KAVB

Nieuwegein 2

ISA Pharmaceuticals BV

Hillegom 2

Koninklijke Nederlandse Baseball

Leiden 1

Kerry Group

Isala klinieken

Zwolle 2

Wisconsin (Verenigde Staten) 1

ISIS - Innovative Solutions

Keukenhof

Wielren Unie

en Softball Bond

Lacquey BV

Delft 1 Lambert Instruments BV

Roden 4 Lambert van den Bosch BV

Ede 1 Landelijk Referentie Centrum voor

Schaats Bond

Delft 1

Keygene NV

Koninklijke Nederlandse

Isogenica Ltd

Wageningen 5

Little Chesterford (Groot Brittannië) 1

Kiemkracht

Nieuwegein 2

Utrecht 1

Koninklijke Nedschroef

ISZGRO Diodes BV

Kiepenheuer-Institut für Sonnenphysik

Linhebeek (België) 3

Koninklijke Nederlandse

Utrecht 2

Delft 1

Laborelec

Nieuwegein 1

Lisse 1

In Space BV

L


Zwembond

Holding BV

Borstkankerscreening (LCRB)

Nijmegen 1 Lanthio Pharma

Groningen 1 Lappeenranta University of Technology

Lappeenranta (Finland) 1

Helmond 1

Laser 2000 Benelux C.V.

Vinkeveen 1

IT’IS Foundation

Freiburg (Duitsland) 1

Koninklijke Shell

Zurich (Zwitserland) 2

Kijlstra Betonmortel BV

Rijswijk 1

Lead Pharma Holding BV

Ivoren Kruis

Drachten 1

Koninklijke Vopak NV


Zoetermeer 1

Kiwa Technology

Rotterdam 1

Leibniz Institute

Apeldoorn 1

Koppert BV

Jena (Duitsland) 1

KLM Royal Dutch Airlines

Berkel en Rodenrijs 2

Leica Camera AG

J Jacob Klimstra Consultancy

Amstelveen 1

KplusV organisatieadvies

Solms (Duitsland) 1

Broeksterwald 1

Klockner S.A.

Amsterdam 1

Leica Microsystems

Janssen Pharmaceutica NV

Barcelona (Spanje) 1

KPN

Mannheim (Duitsland) 1

Beerse (België) 6

Knauf BV

’s-Gravenhage 1

Leica Mikrosysteme

Janssen Precision Engineering BV

Utrecht 1

Kreatech Diagnostics

Maastricht-Airport 1

Knauf Gips KG

Amsterdam 1

Wetzlar (Duitsland) 2

Janssen Research & Development

Iphofen (Duitsland) 1

Krohne Nederland BV

Leica Nederland BV

Beerse (België) 2

Knauf Insulation BV

Dordrecht 1

Rijswijk 2

Johanna KinderFonds

Oosterhout 1

Kronos International inc.

Leiden Probe Microscopy BV

Arnhem 1

Koepel Fokkerij

Leverkusen (Duitsland) 1

Leiden 2

Johannes Gutenberg-Universität

Ermelo 1

Kropman BV

Leids Cytolologisch en

Koninklijk Instituut

Nijmegen 1

Mainz

Mainz (Duitsland) 1

voor de Tropen

John Innes Centre

Amsterdam 1

Norwich (Groot Brittannië) 1

Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut

Joma international

De Bilt 4

Nyborg (Noorwegen) 1

Koninklijke Auping BV

K

Kweek en researchbedrijf

Lek/Habo BV

AGRICO BV

Ter Aar 1

Institute

Lens Research & Development

Nieuwegein 3

Bleiswijk 1

KWS POTATO BV

LEO Pharma A/S

Nagele 2

Ballerup (Denemarken) 2

Papendrecht 3

Kymi Rens

Liandon BV

Koninklijke Marine

Aalborg Sø (Denemarken) 1

Duiven 1

Westminster NV

Den Helder, ´s-Gravenhage 2

Karlsruhe Institute of Technology



Medisch Centrum

Leiden 24

Lely Industries NV

Leiderdorp 1

90

KtedoGen

Milano (Italië) 2

Rotterdam 1

Koninklijke Boskalis

Eggenstein-Leopoldshafen (Duitsland) 1

Leids Universitair

KWR Watercycle Research

Kaisec

Nederland BV

Enschede 1

Bant 1

Papendrecht, Rotterdam 7

Karl Storz Endoscopie

Leiden 1

Koninklijke Boskalis

Apeldoorn, Zwolle 4 Hengelo 1

Pathologisch Laboratorium

Kryoz Technologies BV

Deventer 1 Westminster NV

Kadaster

Vertrieb GmbH

Atletiek Unie

Arnhem 1

Lievers Holland

Mijdrecht 1 Life Sciences Park

Oss 1

LifeTec Group

MAPPER Lithography

Medlumics

Milabs BV

Eindhoven 4

Delft 1

Madrid (Spanje) 1

Utrecht 1

Light Motif

Maquet

Medtronic BV

Militair Revalidatie

Enschede 1

Mahwah (Verenigde Staten) 1

Maastricht 3

Lightmotif

Maquet Netherlands

Medtronic Nederland

Doorn 1

Enschede 1

Hilversum 1

Heerlen 1

Mind Media BV

Medtronic Neuromodulation

Centrum Aardenburg

Herten 1

LineSolar BV

Mars GmbH

‘s-Gravenhage 1

Verden (Duitsland) 1

LinXis BV

Mars Nederland BV

Breda 1

Veghel 1

Fridley (Verenigde Staten) 1

LioniX BV

Marti Keuning Eckhart Stichting

Medtronic Trading NL BV

Ministerie van Defensie

Enschede 19

Lunteren 1

Heerlen 1

Amersfoort, ‘s-Gravenhage 4

LiqTech International A/S

MASER Engineering BV

MEGED Engineering &

Ballerup (Denemarken) 1

Enschede 2

Europe & Canada

Consultancy

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

‘s-Gravenhage 2

Ministerie van Economische Zaken

Amersfoort, ‘s-Gravenhage 3

Liquavista Netherlands

Materials Innovation Centre BV

Zoetermeer 1

Ministerie van Financien

Eindhoven 1

Delft 1

MEMC Electronic Materials

‘s-Gravenhage 1

LM Wind Power Blades

Materials innovation institute M2i

Novara (Italië) 2

Ministerie van Infrastructuur

Kolding (Denemarken) 1

Delft 1

Merck & Co. Inc.

en Milieu

Lode BV

MathWorks

Eindhoven (Nederland) 1

Rahway (Verenigde Staten) 1

Rotterdam, ‘s-Gravenhage 3

Groningen 1 Logisticon Water Treatment BV

Max-Delbrück-Centrum für

Merck Chemicals Ltd

Eindhoven 1 Mistras Group BV

Groot-Ammers 1

MiPlaza

Luchtverkeersleiding Nederland


Southampton (Groot Brittannië) 1

Schiphol Airport 1

Maxima Medisch Centrum

Merck KGaA

Moldflow

Luminostix BV

Veldhoven 3

Rotterdam 4

Max-Planck-Institut für Human

Darmstadt (Duitsland) 1

Kilsyth, Victoria (Australië) 1

Lummus Technology Inc.

Molekulare Medizin

Cognitive and Brain Sciences

Schiedam 1

Merford Noise Control

Molecular Imprints

Gorinchem 1 Merus BV

Austin (Verenigde Staten) 1

Utrecht 2

Momentive Specialty

Bloomfield (Verenigde Staten) 1

Leipzig (Duitsland) 1 McGill University

Lund University

Montreal (Canada) 1

Lund (Zweden) 2

McRoberts BV

Merz Pharmaceuticals GmbH

‘s-Gravenhage 1

Monsanto Holland BV

Bergschenhoek 5

Chemicals BV

MECAL Applied Mechanics

Frankfurt am Main (Duitsland) 1

MA3 Solutions BV

Eindhoven 1

MetaSensing BV

Son 1

Mediatronix BV

Noordwijk 1

Monsanto Holland BV

Maaslandziekenhuis

Hoofddorp 1

Metatronics

Wageningen 1

M

Vondelingenplaat 1

Sittard 1

Medicim NV

Eindhoven 1

Moog FCS

Maastricht Instruments BV

Mechelen (België) 1

Mettler-Toledo AutoChem, Inc

Nieuw-Vennep 7

Maastricht 2

Medicort

Maastricht UMC+

Utrecht 1

Schwerzenbach (Zwitserland) 1

Rhoon 1

Maastricht 2

MediluX BV

Micro resist technology GmbH

Motek BV


Velserbroek 1


Amsterdam 4

Maastricht 6

Medis Medical Imaging

MicroDish BV

MOTEK Medical BV

Utrecht 1

Amsterdam 6

MAASTRO Clinic

Systems BV

Mos Grondmechanica

Maastricht 3

Leiden 10

Microflown Holding BV

Movares Nederland BV

Machnet BV

Medis specials BV

Zevenaar 1

Utrecht 2 MRC Aardenhout

Roden 3

Leiden 1

Micronit Microfluidics BV

MagnaView

Medisch Centrum Haaglanden

Enschede 11

Doorn 1

Eindhoven 2

‘s-Gravenhage 2

Microsoft Corporation

MS Vision

Mali Biocarburant S.A.

Medisch Spectrum Twente

Almere 1

Bamako (Mali) 1

Enschede 3

Redmond (Verenigde Staten) 1

ManualFysion

Medisse BV i.o.

Mijtech kunstofvloer advies

Gouda 2

Amsterdam 1

Ede Gld 1

Druten 1

MSD Oss

MSC Software Benelux BV

Oss 3


91

MTI Holland BV

Kinderdijk 1

Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en

MTSA Technopower BV

Ecologie BV (NIBE)

NLISIS

Nutricia Research BV

Geleen (Nederland) 1

Utrecht 2

NLnet Labs

Nutriënten Management

Arnhem 1

Bussum 1

Amsterdam 1

Mushroom Office

Nederlands Kanker Instituut

NMDG NV

Wageningen 1


Amsterdam 5

Bornem (België) 1

NXP Semiconductors

Eindhoven, Nijmegen 34

Instituut NMI BV

MyMicro Group BV

Nederlands Vaccin Instituut

NNZ BV

Beek en Donk 1

Bilthoven 1

Groningen 1

NXP Semiconductors Belgium NV

Nederlandse Aardappel

NOC*NSF

Leuven (België) 6

Arnhem 5

NZO

Noldus Information

Zoetermeer 1

N

Organisatie

NAICONS

‘s-Gravenhage 1

Milano (Italië) 1

Nederlandse Aardolie

Nano4Imaging GmbH

Maatschappij BV

Technology BV

O

Wageningen 4

Aachen (Duitsland) 1

Assen 2

Noppe Orthopedietechniek

Nanosens

Nederlandse Algemene

Noordwijkerhout 1

Gouda 1

Norit Nederland BV

OC Oerlikon Balzers Ltd.

Emmeloord 1

Amersfoort 2

Balzers (Liechtenstein) 1

Nederlandse apparatenfabriek

Nortek Oceanografische

OCAS

Zutphen 2

Keuringsdienst

Nationaal Initiatief Hersenen en Cognitie (NIHC)

‘s-Gravenhage 4 Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium

Amsterdam, Marknesse 5

‘NEDAP’ NV

Instrumenten en Diensten BV

Oasen NV

Zelzate (België) 1

Groenlo 1

Badhoevendorp 1

Océ Technologies BV

Nederlandse Organisatie voor

Novacta Biosystems Limited

Venlo 13 OcellO

Leiden 1

National Aerospace Laboratory

‘s-Gravenhage 2

Welwyn Garden City (Groot Brittannië) 2

Amsterdam 1

Nederlandse Triathlon Bond

Novay

Oclaro Inc.

National Institute of Health

Nieuwegein 1

Enschede 1


Bethesda (Verenigde Staten) 1

Nederlandse Vereniging

NRG Nuclear Services For Energy,

Oclaro Technology Plc

National Semiconductor BV

Wetenschappelijk Onderzoek

van Leveranciers van Bouwgrondstoffen (NVLB)

Petten 3

Towcester (Groot Brittannië) 5

Environment & Health

Delft 2

Hoofddorp 1

NS Reizigers BV

OIM Orthopedie

Nationale Politie

Nederlandse Vereniging voor

Utrecht 1

Assen 1

Driebergen-Rijsenburg, Zoetermeer 3

NT&D Nanotechnology & Devices

Okolab s.r.l.

Velsen-Noord 4


Ottaviano (Italië) 3

Natuurmonumenten

Nedinsco BV

NT-MDT Co. Russia

Oldelft Ultrasound BV

‘s-Graveland 2

Venlo 1

Delft 6

NEM Energy BV

Moscow (Russische Federatie) 1

Leiden 2

NT-MDT Service & Logistics Ltd.

Eindhoven 9

NCIRO Australia Telescope National Facility

Vlamonderzoek

OM&T BV

Epping (Australië) 1

Nemo Healthcare BV

Limerick (Ierland) 1

Omniradar BV

Nebest BV

Eindhoven 2

NTS-Optel

Eindhoven 1

Groot-Ammers 2

Nestlé Research Center

Nijmegen 1

ONERA

Nebest Koning & Bienfait BV

Vevey (Zwitserland) 2

Nuclear Research and


Mijdrecht 1

Netherlands Translational

Nedcard BV

Research Center BV

Consultancy Group

Arnhem 1

Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam

Wijchen 1

Berghem 1

Nucletron BV

Nederlands Anafylaxis Netwerk

NGO-SBG

Veenendaal 2

Onze Lieve Vrouwe Gasthuis

Dordrecht 1

Zoetermeer 1

NUMECA International

Amsterdam 1

Nederlands Centrum voor

Nickerson-Zwaan

Brussel (België) 4

Oogziekenhuis Rotterdam

Made 1

Nunhems Netherlands BV

Rotterdam 1

NIKON CORPORATION

Nunhem 3

OonKAY

Laser Research BV

Enschede 1

Amsterdam 1

Nederlands Forensisch Instituut

(Japan) 5

NUON

Apeldoorn 1

‘s-Gravenhage 2

Nikon Instruments Europe BV

Arnhem, Utrecht 2

Oostwaardhoeve v.o.f.

Nederlands Instituut voor

Amsterdam 7

Nuon/Vattenfall

Schagen 1

NIZO food research BV

Amsterdam 1

Open Engineering

Nutreco Nederland BV

Angleur (België) 1

Beeld en Geluid

Hilversum 1

Ede 5

Boxmeer 1

92


OPRA Optimal Radial Turbine BV

Peer+ BV

Photonis

Polytec Benelux / K. Peeraer bvba

Hengelo 1

Eindhoven 1

Roden 1

Antwerpen (België) 1

Optics11

Penta Robotics BV

Photonis Holding S.A.S.

Polytec GmbH

Amsterdam 2

Vreeland 1

Mérignac Cedex (Frankrijk) 1

Waldbronn (Duitsland) 1

OptiekXL

PEPperPRINT GmbH

Physical Electronics

Polyvation BV

Franeker 1


Groningen 1

OptiSense BV

Pepscan Presto BV

Chanhassan (Verenigde Staten) 1

Enschede 1

Lelystad 1

Physik Instrumente (PI)

Uithoorn 2

GmbH & Co. KG

PPG Coatings Europe BV

Oracle Nederland BV

Pepscan Therapeutics BV

Utrecht 2

Lelystad 4

Karlsruhe (Duitsland) 2

Oranjewoud

Pepscope BV

PI Medical Diagnostic

Oosterhout 2

Utrecht 1

ORGA Architecten

Percuros BV

Tijnje 1

Veldhoven 1

Nijmegen 1

Enschede 4

Pie Medical BV

PragmatIC Printing Limited

Ortec International BV

PerkinElmer

Maastricht 1

Gouda 2

Groningen 1

Pie Medical Imaging BV

Cambridge (Verenigde Staten) 1

Orthin

PerkinElmer

Maastricht 5

Prestwick Chemical

Drachten 1

Turku (Finland) 1

Pierre Fabre Dermo-Cosmetique

Strasbourg-Illkirch (Frankrijk) 1

Orthoproof Digital Models

Personal Health Institute


Primix BV

Pijngeneeskunde

Mijdrecht 1

Nieuwegein 1

international (PHIi)

Equipment BV

PRA International, Early Development Services

Assen 1 Praction

Orthovita Inc.

Amsterdam 4

Rotterdam 1

Princess Margaret Hospital

Malvern 1

Personal Space Technologies

Plant Research International

Toronto (Canada) 1

O’Sports

Amsterdam 3

Bleiswijk, Wageningen 7

Prinses Beatrix Spierfonds

Delft 1

Pervatech BV

Plant Sciences Group (PSG)

‘s-Gravenhage 1

Össur Head Office

Rijssen (Nederland) 2

Wageningen 1

Process Systems Enterprise

Reykjavik (IJsland) 2

Pharmaceutical Research

Plantenkwekerij Gitzels BV

Otto-von-Guericke-Universität

Associates Group BV

Wervershoof 1

Limited - ‘The model company’


Zuidlaren 1

Plantenkwekerij Valstar

Procter & Gamble

Magdeburg (Duitsland) 1

Philips

‘s-Gravenzande 1

OWI Oel-Wärme-Institut

Best, Drachten, Eindhoven, Heerlen, Maarheeze 144

Plantenziektenkundige Dienst

Newcastle upon Tyne (Groot Brittannië) 1

Wageningen 1

Procter & Gamble Germany GmbH

Philips Electronics North America

Plantronics BV

Emmen 2

Schwalbach am Taunus (Duitsland) 2

Andover (Verenigde Staten) 1

Plantum NL

Prodrive BV

Gouda 1

Son 3

Philips GmbH

Plastic Electronic GmbH

Productschap Diervoeder

Magdeburg

Aachen GmbH

Herzogenrath (Duitsland) 1 Oxford Instruments

Bristol (Groot Brittannië) 7

P

Corporation

PA Imaging Holding BV


Linz 1

Zoetermeer 1

Enschede 1

Philips Healthcare

Plaxis BV

Productschap Tuinbouw

PamGene International BV

Andover (Verenigde Staten) 1

Delft 2

Zoetermeer 5


PLUREL

Productschap Zuivel

PANalytical BV

Philips Research

Utrecht 2

Zoetermeer 1

Almelo 2

Politecnico di Milano

Pro-Motion Medical BV

PanAmericanSeed Europe BV

Redhill (Groot Brittannië) 2

Milano (Italië) 1

Zwijndrecht 1

Hem 1

Philips Technology GmbH

Politie Amsterdam-Amstelland

ProRail

Paques BV


Amsterdam 1

Utrecht 5

Balk 9

Philips Technology GmbH

Politie Brabant Zuid-Oost

ProSensa BV

Parent Project Muscular

Plauen (Duitsland) 1

Eindhoven 1

Leiden 1

Dystrophy (PPMD)

PhoeniX BV

Politie Groningen

Proton Ventures BV

Hackensack (Verenigde Staten) 2

Enschede 6

Groningen 1

Brielle 1

Phosphor Technology Ltd.

Politieacademie

Provincie Noord Brabant

Paul-Drude-Institut für

Stevenage (Groot Brittannië) 2

Apeldoorn 1


Polymer Vision Ltd.

Provincie Zeeland

Photonamic GmbH & Co. KG

Eindhoven 1

Middelburg 1

Festkörperelektronik


Wedel (Duitsland) 1


93

Provincie Zuid-Holland

RE-lion BV

Rode Kruis Ziekenhuis

Satelec Acteon Group

‘s-Gravenhage 3

Enschede 2

Beverwijk 1

Merignac (Frankrijk) 1

Roessingh Research

SATRAX BV

PS-tech

Remeha BV

Amsterdam 2

Apeldoorn 1

PTB

Remmers Bouwchemie BV

Enschede 3

Saxion Hogeschool Enschede


Hoogeveen 1

Rolls-Royce Deutschland

Enschede 1

Pulsar Physics

RESONANCE RESEARCH, INC.

Eindhoven 1

Billerica (Verenigde Staten) 1

PWN (Puur Water & Natuur)

Reststoffenunie

Velsenbroek 1

Q

Waterleidingbedrijven BV

and Development

Ltd & Co KG

Enschede 3

SBRCURnet

Blankenfelde Mahlow (Duitsland) 1

Rotterdam 1 Scannexus

Roth & Rau BV

Maastricht 1

Nieuwegein 1

Eindhoven 12

Schiphol Group

Reumafonds

Rotterdams Oogheelkundig

Schiphol 1

QCare medical services BV

Amsterdam 1

Oisterwijk 1

Revalidatiecentrum Heliomare

Rotterdam 1

Schiphol 1

Wijk aan Zee 1

Royal Cosun

Schmid & Partner Engineering AG

Revalidatiecentrum

Breda, Roosendaal 3


QPS hydrographic and marine software solutions

Zeist 1

Het Roessingh

Enschede 1

Instituut

Royal HaskoningDHV

Schneider BV

Ridderkerk 1

Eindhoven 1

Rheinland Westfalen Netz AG

Quantib BV

Essen (Duitsland) 1

Amersfoort, ‘s-Gravenhage, ‘s-Hertogenbosch, Rotterdam, Utrecht 7

Rotterdam 1

Rijk Zwaan Zaadteelt en

Royal Van Zanten / Van Zanten

QTIS/e BV

Quest Innovations BV

Zaadhandel BV

Schiphol Telematics BV

Holding BV

Schoneveld Breeding

Twello 1 Scienion AG


Middenmeer 1

De Lier, Fijnaart 13

Rijsenhout 4

Scientific Volume Imaging BV

QVQ BV

Rijksdienst voor het

RPS advies- en

Hilversum 8

Woerden 1

Cultureel Erfgoed

Amersfoort, Amsterdam 3

R

Rijksinstituut voor

Radboud universitair

Volksgezondheid en Milieu

ingenieursbureau BV

Delft 1

SE Blades Technology BV

Hengelo 1

Ruhr-Universität Bochum

SeaTools BV

Bochum (Duitsland) 1

Numansdorp 2

Bilthoven 10

Ruijsink Dynamic Engineering

Seedmobi

Nijmegen 16


Gouda 1

Arnhem 1

medisch centrum Radboud Universiteit Nijmegen

Groningen 13

RWE Rheinland Westfalen

Selecta Klemm

Nijmegen 14

Rijkswaterstaat

Essen (Duitsland) 1

Maasland 1

Rahu Catalytics BV

RWTH Aachen University

Selor eeig


Amsterdam 2

Utrecht 1

Arnhem, Capelle a/d IJssel, Delft, Lelystad, Middelburg, Rijswijk, Rotterdam, ‘s-Gravenhage, Utrecht 35

Ranj Serious Games

Rijnlands Revalidatie

SABIC Europe

Sencio BV

Sittard 1

Nijmegen 1

Vlaardingen 1 RailData BV

Rotterdam 1

Centrum (RRC)

SEMATECH

S

Albany (Verenigde Staten) 1

RAV Gooi- en Vechtstreek

Leiden 1

SABIC Innovative Plastics

Sensata Technologies Holland BV

Hilversum 1

Rivas Zorggroep

Bergen op Zoom 2

Almelo 4

RAV Utrecht

Gorinchem 1

SABIC T&I, STC Geleen

Sense Observation Systems BV

Bilthoven 1

River Diagnostics BV

Geleen 3

Rotterdam 1

Reade revalidatie | reumatologie

Rotterdam 4

Safe Software Inc.

SenseIT BV

Amsterdam 1

RiverD International BV

Surrey (Canada) 1

Delft 1

Recharge BV

Rotterdam 1

Saint-Gobain Crystaux

Sensixs Design BV

Bussum 1

RIWA-Maas

Delfgauw 2 Sensor Sense BV

Recore Systems BV

Maastricht 1

Saint Pierre les Nemours (Frankrijk) 1

Enschede 2

Robert Bosch GmbH

Saint-Gobain Recherche

Nijmegen 4

Reddingsbrigade Nederland

Stuttgart (Duitsland) 1

Aubervilliers (Frankrijk) 1

SensoRon - Sensors & Measuring

IJmuiden 2

Roche Center for Medical

Samsung Electronics SEBN

Genomics

Regge Hout

Delft 1

Techniques

Valkenswaard 1

Goor 1

Basel (Zwitserland) 1

Sanquin Research

Septentrio Satellite Navigation NV

Reinier de Graaf Gasthuis

Rockwell Collins (UK) Ltd

Amsterdam 3

Leuven (België) 1

Delft 1

Hoofddorp 1

94


Service XS BV

Leiden 1

SKF Research & Development Company BV

Spirotech BV

Stichting Rioned

Helmond 1

Ede 1

Sport Medisch Advies Centrum

Stichting Sanquin

SGS INTRON BV

Nieuwegein 2

Culemborg 1

Skyline Diagnostics BV

SGS INTRON BV

Rotterdam 1

Amersfoort 1

Amsterdam 3

Sittard 4

SMART Photonics

SporterOnline

Stichting Technologisch

Eindhoven 3

Maarssen 1

Smartec BV

SRON - Netherlands Institute

Shanghai Tunnel Engineering Co. Ltc. (STEC)

Midden Nederland (SMA)

Bloedvoorziening

Kenniscentrum Textielverzorging

Shanghai (China) 1

Breda 2

Shell

SmartTip BV

Groningen, Utrecht 5

Amsterdam, ‘s-Gravenhage, Rijswijk 31

Enschede 3

Ssens BV

Smit Ovens BV

Enschede 1

Amersfoort 9

for Space Research

Ophemert 1 Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA)

Shell Global Solutions

Son en Breugel 1

St. Jude Medical

Stichting Voedeselallergie

Chester (Groot Brittannië) 5

Smith & Nephew BV

St. Paul (Verenigde Staten) 4

Nijkerk 1

Hoofddorp 1

St. Jude Medical Nederland BV

Stiho BV

Shell Global Solutions GmbH

SN1C

Veenendaal 2

Nieuwegein 1


Shanghai 1

St. Thomas’s Hospital

STMicroelectronics

Siemens AG

Software Improvement Group BV


Crolles Cedex (Frankrijk) 3


Amsterdam 1

Staatsbosbeheer

STMicroelectronics

Siemens AG

Solaris Optics S.A.

Erlangen (Duitsland) 2

Józefów (Polen) 1

Amsterdam, Driebergen-Rijsenburg 2

Stork Thermeq BV

Siemens Healthcare

SoLayTec

Stichting BREIN

Hengelo 4

‘s-Gravenhage 1

Eindhoven 1

Hoofddorp 1

Stork Veco BV

Siemens Nederland NV

Solland Solar Cells BV

Stichting Burgerkomitee

Eerbeek 1

Grenoble (Frankrijk) 1

‘s-Gravenhage 8

Heerlen 5

Siemens Power Generation

SolMateS BV

Broek in Waterland 1

Orlando (Verenigde Staten) 1

Enschede 4

Stichting Dorp, Stad & Land

Winterswijk 1

Solsep BV

Rotterdam 1

Strukton Civiel

Sika Technology AG

Apeldoorn 2

Stichting Duurzaam Storten

Utrecht 2


Solutia Italia Spa

’s-Hertogenbosch 1

Strukton Engineering

Volgermeer

Streekziekenhuis Koningin Beatrix

SilverFit BV

Zaventem (België) 1

Stichting Flextension

Utrecht 1

Woerden 1

Somfy Nederland BV

Veenendaal 2

Strukton Systems BV

Simax Lithography BV

Hoofddorp 1

Stichting Het Zeeuwse Landschap

Hengelo 1

Eindhoven 1

Sonion Nederland BV

Heinkenszand 1

Struyk Verwo Infra BV

SIMENDO BV

Amsterdam 1

Stichting IJkdijk

Oosterhout 1

Rotterdam 1

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Groningen 1

StudyPortals BV

Sincrotrone Trieste

Nijmegen 1

Stichting Knowledge &

Basovizza, Trieste (Italië) 1

SOWNet technologies BV

Singulex Inc.

Delft 1

Schiphol 1

Alameda (Verenigde Staten) 3

SpaarnWater

Stichting La MER

Haarlem 1

‘s-Gravenhage 1

Suiker Unie

Singulus Mastering BV

Space Businesspark

Stichting Landschap

Dinteloord 1

development centre

Eindhoven 1 SUASIS Underwater Technology R&D Ltd.

Gebze (Turkije) 1

Eindhoven 1

Noordwijk 1

Sint Franciscus Gasthuis

Spark Holland BV

Heiloo 1

Rotterdam 2

Emmen 3

Stichting Maritiem Research

Sint Maartenskliniek

SPECS

Nijmegen 1

Delft 2

Wageningen 4

Superon GmbH

SINTEF

SPECS Surface Nano

Stichting Nationale Computer

Dermbach (Duitsland) 2

Trondheim (Noorwegen) 4

Analysis GmbH

Noord-Holland

Instituut Nederland

Faciliteiten

Siza Dorp Groep


‘s-Gravenhage 1

Arnhem 1

Spieren voor Spieren

Stichting NIO - Nederlands

SKF Engineering &

Blaricum 1

Research Centre BV

Nieuwegein 6

Spirig Pharma AG

Egerkingen (Zwitserland) 2

Instituut voor Onderhandelen

Eindhoven 1

Suikerstichting Nederland

Baarn 1 SunCycle

Eindhoven 1

Surfix BV

Wageningen 1 SURFnet BV

Utrecht 1 SURFsara

Amsterdam 2


95

SurgicEye GmbH

Tata Steel

Thales Research and Technology

TulipMed BV

Munich (Duitsland) 1

Velsen-Noord, IJmuiden 25

Delft 1

Nieuwegein 1

Surgvision

Tata Steel French Rail

Thales Research and Technology

Turboden Pratt & Whitney

Heerenveen 1

Hayange (Frankrijk) 1

Palaiseau (Frankrijk) 1

Brescia (Italië) 1

Thomson Broadcast & Media

Swimovate

Tata Steel UK Limited

Wraysbury (Groot Brittannië) 1

Moorgate 1 TAUS BV

Breda 2

Twister BV

Swiss Federal Institute of

De Rijp 1

Thrombinoscope BV

Rijswijk 1

Tauw BV

Maastricht 1

Tyndall National Institute

Deventer 3

Tigenix

Cork (Groot Brittannië) 1

Technology (EPFL)

Lausanne (Zwitserland) 1

Solutions Nederland BV

Twente Solid State Technology BV

Enschede 2

Sylvan Foods Netherlands BV

TCKI

Leuven (België) 1

Horst 1

Velp 2

Tilburg University

Sylvan Inc.

TE Connectivity Nederland BV

Tilburg 1

Langeais (Frankrijk) 1


TMC NV

UbiQ Bio BV

Amsterdam 1

U

Symantec


Eindhoven 1

Dublin (Ierland) 1

Delft 52

TMD Technologies Limited

Ultrasonix Medical Corporation

SyMo-Chem BV

Technische Universiteit

Hayes (Groot Brittannië) 1

Richmond (Verenigde Staten) 2 Umicore

Eindhoven 1

Eindhoven

Synaptix

Eindhoven 42

T-Mobile Netherlands BV

Niel (België) 1

Technobis Fibre Technologies

‘s-Gravenhage 1

Olen (België) 1

Syncom BV

Uitgeest 7

TMS International BV

UNESCO-IHE Institute for

Groningen 3

Technobis Mechatronics

Oldenzaal 14

Water Education

SynerScope BV

Uitgeest 3

TNO Apeldoorn

Eindhoven 1

Technolution BV

Syngenta

Gouda 2

Bracknell (Groot Brittannië) 1

TECNALIA

Syngenta Seeds BV

Enkhuizen 4

Donostia-San Sebastian (Spanje) 1

Apeldoorn, Delft, Den Helder, Eindhoven, Groningen, Helmond, Leiden, Rijswijk, ‘s-Gravenhage, Utrecht, Zeist 102

Delft 1

Union Biometrica

SyntheticMR AB

Tecnotion BV

TNO DIANA BV

Geel (België) 1

Linköping (Zweden) 1

Almelo 1

Delft 2

Union Biometrica

Unilever R & D

Bedford (Groot Brittannië) 2 Unilever R & D

Vlaardingen 9

Synthon BV

Telersvereniging Prominent

TomTom International BV

Nijmegen 4

De Lier 1

Eindhoven 1

Holliston (Verenigde Staten) 1

SystematIC Design BV

Tempress Systems BV

Top Institute Food & Nutrition

United Parent Projects Muscular

Delft 3

Vaassen 9

Wageningen 1

Ten Cate Advanced

T

Composites BV

Tagworks Pharmaceuticals

Nijverdal 1

Eindhoven 1

Tenaris

Taiwan Semiconductor Manufacturing Company Europe BV

Dystrophy (UPPMD)

TOPIGS Research Center IPG

Veenendaal 1

Beuningen 4

Universitair Medisch Centrum

Toshiba Medical Systems Europe BV

Groningen

Groningen 14

Dalmine (Italië) 1

Zoetermeer 1

TET Systems Holding GmbH &

TOSOH BIOSCIENCE GmbH

Utrecht

Stuttgart (Duitsland) 1

Utrecht 22

Touchwood BV

Universität Münster

Münster (Duitsland) 2

Co. KG

Amsterdam 1


Takii Europe BV

Tetra Pak Cheese & Powders

Schijndel 1

De Kwakel 4

Heerenveen 1

Transport-, Handelsbedrijf

Targeson, LLC

Thales Communications

Hofmans BV

Universität Rostock

Rostock (Duitsland) 1

Charlottesville (Verenigde Staten) 1

Huizen 1

Tree C Technology BV

Genève (Zwitserland) 2

Target Holding BV

Thales Cryogenics BV

Ede 3

Université de Mons

Groningen 1

Eindhoven 1

Treparel Information Solutions BV

Mons (België) 1

TASS BV

Thales Nederland BV

Delft 2

Université du Luxembourg

Nederland BV

Horst 1


Université de Genève

Rijswijk 1

Hengelo 7

Trinity College

Luxembourg (Luxemburg) 1

TASS Nederland

Thales Nederland BV

Dublin (Ierland) 1

Université François-Rabelais

Eindhoven 1

Huizen 1

Tri-O-Gen BV

Goor 2

96


de Tours

Tours (Frankrijk) 1

Vortex Engineering

Universite Libre de Bruxelles

University of Southern California

Bruxelles (België) 1 Université Libre de Bruxelles

Los Angelos (Verenigde Staten) 1

Älvkarleby (Zweden) 1


Bruxelles (België) 1

University of Strathclyde

VDL Enabling Technologies Group

Amsterdam 5

Vattenfall Research and Development AB

Nieuwegein 1

Universiteit Gent

Glasgow (Groot Brittannië) 1

Eindhoven 1

Vrije Universiteit Brussel

Gent, Zwijnaarde (België) 7

University of Ulster

Veeco Instruments BV

Brussel (België) 1

Universiteit Leiden

Coleraine (Groot Brittannië) 1

Breda 1

VSL

Leiden 15

U-Protein Express BV

VENIK

Delft 6

Universiteit Twente

Utrecht 1

Helvoirt 1

VTEC Lasers & Sensors

Enschede 28

Urotex Medical BV

Vereniging Samenwerkende

Eindhoven 8


Rhenen 1

Utrecht 18

UTC Imaging BV

Beverwijk 1


Stein 1

Vereniging van

Amsterdam 4

Brandwondencentra Nederland

Aardappelverwerkende

V

University College Cork

Industrie

Cork (Ierland) 1

V.d. Bosch Beton BV

Rijswijk 1

University College Dublin

Almelo 1

Vereniging van Ondernemingen

Dublin (Ierland) 1

Vabrema BV

en Betonmortelfabrikanten


Amsterdam 16 Vxlabs

Delft 1 W&H Dentalwerk

Bürmoos (Oostenrijk) 1

W

University Gent

Eindhoven 1

Gent (België) 1

Van der Heide BV

Veenendaal 2

Amsterdam 1

University of Applied Sciences,

Kollum 2

Vertex Pharmaceuticals

Wageningen Universiteit &

Gelsenkirchen

Bocholt (Duitsland) 1

Van Gansewinkel

in Nederland

Incorporated

Waag Society

Researchcentrum

University of Brescia

Waalwijk 1

San Diego (Verenigde Staten) 1

Brescia (Italië) 1

Van Hattum en Blankevoort -

Video Dock BV

America (Horst), Den Helder, Lelystad, Lisse, Wageningen 24

Volker Stevin Construction

Amsterdam 1

Walkro International BV

University of California

Milieutechniek BV

Vilmorin & Cie

Blitterswijck 1

Los Angeles (Verenigde Staten) 1

Woerden 1

Chappes (Frankrijk) 2

Wärtsilä Finland Oy

Van Nieuwpoort Grint en Zand BV

Vilmorin S.A.

Vaasa (Finland) 1

University of California

Gouda 1

La Menitre (Frankrijk) 1

Water Governance Centre

ViNotion BV

Den Haag 1

at Los Angeles

at San Diego

La Jolla (Verenigde Staten) 1

Europe BV

Van Oord Dredging and Marine Contractors BV

Eindhoven 1

Waternet

University of Central Lancashire

Rotterdam 3

VION Ingredients

Amsterdam 2

Preston (Groot Brittannië) 1

Van Oord Nederland BV

Son 1

Waters Chromatography BV

Vista Landscape and

Etten-Leur 1

University of Coimbra

Gorinchem 2

Coimbra (Portugal) 1

Van Rijn - KWS BV

University of Edinburgh

Poeldijk 1

Amsterdam 1

Edinburgh (Groot Brittannië) 1

Van Vledder Consulting

Vital Images Europe

Manchester (Groot Brittannië) 2 Waterschap Scheldestromen

Urban Design

Waters Corporation

University of Helsinki

Olst 1

‘s-Gravenhage 1

Helsinki (Finland) 1

Vanberlo BV

Vitens

Middelburg 1

University of Manchester

Eindhoven 1

Waterschap Vallei en Eem

Manchester (Groot Brittannië) 1

Varian BV

Leeuwarden, Utrecht, Zwolle 6

Middelburg 1

Vitesse BV

Waterschap Zuiderzeeland

University of Michigan

VARIAN Medical Systems

Arnhem 2

Lelystad 1

Ann Arbor (Verenigde Staten) 1

Bergisch Gladbach (Duitsland) 1

VLC Photonics

Wavin Technology &

University of New South Wales

Varioptic/Parrot

Vlisco Helmond BV

Dedemsvaart 1

Sydney (Australië) 1

Lyon (Frankrijk) 1

Helmond 1

Weidlinger Associates, Ltd.

Valencia (Spanje) 1

Leusden 1

Innovation BV

University of Sheffield

VARTEC NV

VNSI-Scheepsbouw Nederland

Sheffield (Groot Brittannië) 1

Gent (België) 1

Rotterdam 1

Glasgow Scotland (Groot Brittannië) 1

University of Southampton

Vattenfall AB

Vogel BV

Westfälische Wilhelms

Southampton (Groot Brittannië) 1

Stockholm (Zweden) 1

Zwijndrecht 1 VORtech BV

Universität Münster

Münster (Duitsland) 2

Delft 2

97

Westlandse Planten-kwekerij

Ziut BV

Made 1

Apeldoorn, Gorredijk 3

Westnetz GmbH

ZMBH

Bad Bentheim (Duitsland) 1


WillCo Wells BV

ZMT Zurich MedTech AG

Amsterdam 1


Witteveen+Bos

ZoBio BV

Almere, Deventer, Rotterdam 8

Leiden 1

WL Gore & Associates Inc

Newark (Verenigde Staten) 1

Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO)


WLN

ZyLAB Technologies BV

Glimmen 4

Amsterdam 1

WMC: Twente Institute for Wireless and Mobile Communications BV

Enschede 2 WML

Maastricht 1 WorldFish Center

Penang (Maleisië) 1 WS-Wärmeprozesstechnik GmbH

Renningen (Duitsland) 1

X Xilinx Ireland

Citywest Business Campus, Saggart County (Ierland) 2 XiO Photonics BV

Enschede 5 Xsens Technologies BV

Enschede 3 Xylem Water Solutions Netherlands BV

Dordrecht 1

Y Yacht Eindhoven Campus

Eindhoven 1 Yara Tertre SA

Tertre 1 YouMedical

Amsterdam 1

Z Zentralinsitut für Seelische Gesundheit Mannheim

Mannheim (Duitsland) 1 ZF-screens BV

Leiden 2 Ziekenhuisgroep Twente

Hengelo 1 Ziggo

‘s-Gravenhage 1

98


Lijst van afkortingen

ACTS

Advanced Chemical Technologies for Sustainability

TKI

Topconsortia voor Kennis en Innovatie

ALW

Aard- en Levenswetenschappen (NWO)

TNO

Nederlandse Organisatie voor Toegepast

ASSYS

Autonomous Sensor Systems

Bsik

Besluit subsidies investeringen in de kennisinfrastructuur

TU

Technische Universiteit

CATRENE

Cluster for Application and Technology Research in

TUD


Europe on NanoElectronics

TU/e


CW

Chemische Wetenschappen (NWO)

UL

Universiteit Leiden

CWI

Centrum voor Wiskunde en Informatica

UM


DFG

Deutsche Forschungsgemeinschaft

UMC


ESTEC

European Space Research and Technology Centre

UT

Universiteit Twente

EW

Exacte Wetenschappen (NWO)

UU


EZ

Ministerie van Economische Zaken

UvA


FOM

Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie

VU

Vrije Universiteit

ERA-NET SIINN

Safe Implementation of Innovative Nanoscience

WUR


and Nanotechnology

ZonMw

ZorgOnderzoek Nederland en NWO-Medische Wetenschappen

EPSRC

Engineering and Physical Sciences Research Council

HTSM

High Tech Systemen en Materialen

ICT

Informatie- en Communicatietechnologie

IOP

Innovatiegericht Onderzoeksprogramma

ISO

International Organization for Standardization

KEMA

NV tot Keuring van Elektrotechnische Materialen

k€

kilo euro (eenheid van 1.000 euro)

KIWA

Keuringsinstituut voor Waterleidingartikelen NV

M€

Mega euro (eenheid van 1.000.000 euro)

MaGW

Maatschappij- en Gedragswetenschappen (NWO)

MEDEA+

MicroElectronics Development for European Applications

MESA+

Institute for Nanotechnology

N

Natuurkunde (NWO)

NGI

Netherlands Genomics Initiative

NIG

Nieuwe Instrumenten voor de Gezondheidszorg

NIHC

Nationaal Initiatief voor Hersenen en Cognitie (NWO)

NIZO

Nederlands Instituut voor Zuivelonderzoek

NWO

Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

OCW

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

OTP


RU


RuG


SBIR

Small Business Innovative Research

SCI

Science Citation Index

SES

Smart Energy Systems

Natuurwetenschappelijk Onderzoek


99

Colofon Eindredactie en productie

Kitty Puijk, STW

Redactie

Gaby van Caulil, STW

Ontwerp

Room for ID’s, Nieuwegein

Realisatie

Argante Argante, Amsterdam

Fotografie

Bram Saeys, Eindhoven (pagina 20 en 21) Ivar Pel, Utrecht (tussenbladen en omslag) Betrokken instellingen (hoofdstuk 1, 2 en 3)

Drukwerk

Zwaan printmedia, Wormerveer

www.stw.nl

Technologiestichting STW. Jaarverslag

Recommend Documents