Uittreksel Omgevingswet Op basis van het wetsvoorstel Omgevingswet (Kamerstukken II , 33962, nrs. 1-4)

Uittreksel Omgevingswet Op basis van het wetsvoorstel Omgevingswet (Kamerstukken II 2013-2014, 33962, nrs. 1-4). Samenvatting van de belangrijkste zaken uit de Omgevingswet bezien vanuit het perspectief van water en de waterbeheerder. Algemeen Reikwijdte Omgevingswet     

De Waterwet (Wtw) integreert in de Omgevingswet (Ow) (H4a en H7 Wtw met bepalingen over deltaprogramma, deltafonds, verontreinigingsheffing en hoogwaterbeschermingsprogramma volgen in een later stadium). Andere belangrijke wetten, zoals: de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo), de Wet milieubeheer (Wm), de Wet ruimtelijke ordening (Wro), de Crisis- en herstelwet en de Ontgrondingenwet, integreren eveneens in de Omgevingswet. De Wet natuurbescherming, de Wet bodembescherming, de Wegenwet en de Waterstaatswet 1900 staan op de nominatie om later toegevoegd te worden. Enkele (financiële) bepalingen uit de Wet herverdeling wegenbeheer worden betrokken bij de herziening van de Wegenwet. De Wet herverdeling wegenbeheer als zodanig zal worden ingetrokken. Bij veel onderwerpen wordt een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) in het vooruitzicht gesteld. Er volgen drie amvb’s: Besluit omgevingsrecht, Besluit kwaliteit van de leefomgeving en het Besluit activiteiten in de leefomgeving. Om een goed oordeel te kunnen vellen over de Ow is kennis daarvan een vereiste en die hebben we nog niet.

Aanleiding en doel   

Drie gesignaleerde knelpunten: (1) complexe en versnipperde regelgeving en (2) onbalans tussen zekerheid en dynamiek en (3) bestuurscultuur en kwaliteit van de uitvoering. Doel van de Ow: het bewerkstelligen van een veilige, gezonde en duurzame leefomgeving en een doelmatig behoud, beheer, gebruik en ontwikkeling van de leefomgeving. Met de Ow wordt een stelselherziening gerealiseerd, die moet bijdragen aan het bieden van meer ruimte voor ontwikkelingen enerzijds en het borgen van de kwaliteit van de leefomgeving anderzijds.

Uitgangspunten     

Besluitvorming zo dicht mogelijk bij de burger (decentralisatiebeginsel). Primaire verantwoordelijkheid leefomgeving: bij de gemeente en waar het gaat om het waterbeheer bij het waterschap. Meer afwegingsruimte om lokaal maatwerk te kunnen bieden bij besluitvorming over projecten. Aansluiten bij Europese regelgeving (niet meer dan strikt noodzakelijk). Bij een verantwoordelijkheid hoort een bevoegdheid.

1

Zes kerninstrumenten 1. Omgevingsvisie: een samenhangend strategisch plan van een bestuursorgaan over de leefomgeving. 2. Plan of programma: een pakket van beleidsvoornemens en maatregelen die dienen om normen of doelen in de leefomgeving te bereiken. 3. Decentrale regelgeving: een gemeentelijk omgevingsplan, de waterschapsverordening en de provinciale omgevingsverordening, waarin het decentraal bestuur gebiedsdekkend de algemene regels en de vergunningplichten vastlegt. 4. Algemene regels: algemene regels voor activiteiten in de leefomgeving. 5. Omgevingsvergunning: waarmee een initiatiefnemer via één aanvraag bij één loket toestemming kan verkrijgen voor het geheel van door hem gewenste activiteiten; 6. Projectbesluit: generieke regeling voor besluitvorming over publieke projecten volgens de Elverding-aanpak. Aandachtspunten per hoofdstuk H1 Algemene bepalingen Begripsbepalingen De Ow bevat een uniform begrippenkader voor de fysieke leefomgeving. In een bijlage zijn begrippen gedefinieerd. Een toelichting per begrip is opgenomen aan het eind van de MvT. Veel begrippen uit de Wtw (en de Wm) komen op eenzelfde of vergelijkbare wijze terug in de Ow, zoals buitenwater, oppervlaktewaterlichaam, regionale wateren, rijkswateren, waterstaatswerk, watersysteem en zuiveringstechnisch werk. Begrippen uit de Wtw die niet zijn opgenomen in de Ow zijn ondermeer: beheerder, dijkring en primaire waterkering. Nieuwe of gewijzigde begrippen zijn o.a.:          

Beperkingengebied: vergelijkbaar met beschermingszone; Beperkingengebiedactiviteit; Grondwater: onder bodemoppervlak in verzadigde zone; Grondwaterlichaam: in een of meer watervoerende lagen; Lozingsactiviteit op een oppervlaktewaterlichaam of een zuiveringstechnisch werk: brengen van stoffen, warmte of water, direct op oppervlaktewater of zuiveringstechnisch werk; zowel kwalitatief als kwantitatief; Omgevingsvergunning: vervangt het begrip watervergunning; Omgevingswaarde: ’norm’; Wateractiviteit: o.a. beperkingengebiedactiviteit, lozingsactiviteit (zie boven), wateronttrekkingsactiviteit (zie hierna), of activiteit waarvoor waterschapsverordening regels bevat; Wateronttrekkingsactiviteit: onttrekken aan oppervlaktewaterlichaam of onttrekken van grondwater (door voorziening; al dan niet in combinatie met in de bodem brengen van water); Waterschapsverordening: (wegen)keur.

Zorgplichten Er is een algemene zorgplicht voor de fysieke leefomgeving opgenomen, die geldt voor een ieder. Verder is er een zorgplicht opgenomen voor activiteiten met nadelige gevolgen. Met specifieke regels kunnen deze zorgplichten nader zijn uitgewerkt.

2

H2 Taken en bevoegdheden van bestuursorganen In algemene zin kan worden opgemerkt dat de regeling in H2 goed aansluit bij die van de bestaande Wtw en de Waterschapswet. De huidige positie, die het waterschap op basis van deze wetten heeft, wordt gecontinueerd. In de MvT (p.40 en p.46) wordt ook op diverse plaatsen benadrukt dat het wetsvoorstel beoogt aan te sluiten bij de bestaande taakverdeling en daarin geen wijzigingen beoogt aan te brengen. Anders dan in de eerdere toetsversie bevat die MvT nu ook een afzonderlijke passage over de rol die het waterschap bij het beschermen van de fysieke leefomgeving speelt (p. 69). Ook het op p. 41 genoemde adagium “bij een taak hoort een bevoegdheid” komt de waterschappen goed uit. Uitoefening van taken en bevoegdheden/afstemming en samenwerking In art. 2.1 wordt naast de andere overheden terecht ook het waterschap genoemd. Art. 2.2 zegt in zeer algemene zin iets over de afstemming en samenwerking tussen de verschillende bestuursorganen (“co-actorschap” is daarbij het toverwoord) en is daardoor veel minder concreet dan het huidige art. 3.8 Wtw, dat de afstemming tussen gemeenten en waterschappen voorschrijft. Ook het waterakkoord lijkt definitief gesneuveld, in de passage in de MvT over bestuursovereenkomsten (p. 100) wordt hieraan geen woord gewijd. Omgevingsplan, waterschapsverordening en omgevingsverordening In de art. 2.4 t/m 2.8 zijn enkele basisbepalingen opgenomen. De gemeente stelt één omgevingsplan vast, het waterschap één waterschapsverordening (grosso modo de huidige keur) en de provincie één omgevingsverordening. Art. 2.7 voorziet in de mogelijkheid om bepaalde verordeningen, zoals heffingsverordeningen en waarschijnlijk ook de inspraakverordeningen, buiten de waterschapsverordening te houden (zie ook MvT, p. 79). Ook leggers en peilbesluiten blijven daar terecht buiten. Op zijn beurt zal het provinciale waterschapsreglement niet opgaan in de provinciale omgevingsverordening (AgT, p. 18). Voor de vaststelling van de waterschapsverordening is een ruime delegatiemogelijkheid van het algemeen naar het dagelijks bestuur van het waterschap, die ruimer oogt dan het huidige art. 83 Waterschapswet. Omgevingswaarden De regeling inzake de omgevingswaarden is opgenomen in de art. 2.9 en 2.15 en sluit nauw aan bij de bestaande regeling. Het waterschap is niet bevoegd omgevingswaarden vast te stellen. De provincie stelt die ingevolge art. 2.13 o.m. vast voor secundaire waterkeringen en voor wateroverlast, terwijl het Rijk dat doet voor de primaire waterkeringen en de waterkwaliteit (art. 2.15). Dat gebeurt overigens bij AMvB en dus niet, zoals nu, in (een bijlage bij) de wet. Toedeling van taken De art. 2.16 t/m 2.19 regelen de toedeling van taken aan gemeenten, waterschappen, provincies en Rijk. Er is nauw aangesloten bij de bestaande taakverdeling waarin geen wijzigingen worden beoogd. Bij de gemeentelijke taken komen de bekende zorgplichten uit de Wtw terug. Bij het waterschap gaat het om het watersysteem- en het zuiveringsbeheer (en waar van toepassing het wegbeheer). De muskus- en beverrattenbestrijding wordt niet afzonderlijk genoemd (wel in de Waterschapswet), maar formeel gezien valt deze ook onder het watersysteembeheer. Instructieregels en instructies Het wetsvoorstel onderscheidt de meer algemene instructieregels en de individuele instructies, die als beschikkingen worden gekwalificeerd. De regeling van de art. 2.22 t/m 2.37 gaat in beginsel heel ver, maar hierbij moet allereerst bedacht worden dat onder instructieregels ook de vele bestaande procedurele bepalingen vallen uit AMvB’s (zoals het Waterbesluit) en provinciale verordeningen. Daarnaast clausuleert art. 2.3 het geven van instructies door provincie en Rijk. Verder moet bedacht worden dat de huidige regeling van H3 Wtw provincie en Rijk ook al stevige instructiebevoegdheden (aanwijzingen) richting waterschap geven. Ten slotte wordt in de MvT (p. 92) benadrukt dat van de 3

instructiebevoegdheden een terughoudend gebruik gemaakt moet worden. Niettemin moet worden geconstateerd dat van de ideeën van de eerdere Cie Oosting (enkelvoudig toezicht door het meest nabije overheidsorgaan) en het “getrapte toezicht” (Rijk kijkt of provincie goed toezicht uitoefent op waterschap en spreekt zo nodig provincie aan) weinig meer lijkt te resteren, nu Rijk en provincie vrijwel exact dezelfde mogelijkheden krijgen. Weliswaar geldt het algemene principe dat het Rijk buiten de provinciale sfeer moet blijven, maar de invulling daarvan lijkt niet eenvoudig nu het Rijk zoveel concrete bevoegdheden krijgt toebedeeld. Zo krijgt het Rijk nu ook, zonder dat hier in de MvT enig woord aan gewijd wordt, de bevoegdheid waterschapsbesluiten te vernietigen (art. 2.37) en die mogelijkheid kent de Wtw niet. Bijzondere beheerbevoegdheden De regeling van de legger, het peilbesluit en de verdringingsreeks zijn goeddeels letterlijk overgenomen uit de Wtw. H3 Omgevingsvisies en programma’s H3 onderscheidt omgevingsvisies en programma’s. Een omgevingsvisie is een integrale visie met de strategische hoofdkeuzes van beleid voor lange termijn. Het in de Wtw verplicht gestelde nationaal waterplan en de regionale waterplannen van de provincies zijn te beschouwen als een omgevingsvisie, evenals de structuurvisies van Rijk en provincies op grond van de Wro. Bij programma’s gaat het om operationalisering van beleidsdoelen uit de omgevingsvisies, waarbij de nadruk ligt op het bereiken van bepaalde normen of doelen. De waterbeheerplannen van de waterschappen zijn aan te merken als programma’s. Omgevingsvisie De wettelijke regeling steekt als volgt in elkaar. Ingevolge art. 3.1 stellen - een verplichting dus! - de provincie en het rijk ieder één omgevingsvisie vast, waarin de hoofdlijnen staan van de voorgenomen ontwikkeling van het onder hen vallende grondgebied of onderdelen daarvan alsmede de hoofdzaken van het met betrekking tot de leefomgeving te voeren integrale beleid. Voor de gemeente geldt dat een omgevingsvisie opgesteld kan - geen verplichting dus - worden. Gelet op de reikwijdte en het integrale karakter is een omgevingsvisie voor waterschappen niet aan de orde (MvT p. 102). Omgevingsvisie en programma’s per overheidslaag In het nieuwe planstelsel gaat op rijksniveau het nationale waterplan alleen voor wat betreft het strategische deel op in de omgevingsvisie. Het meer uitvoeringsgerichte deel wordt tezamen met het huidige beheerplan voor de rijkswateren, het stroomgebiedbeheerplan, en het overstromingsrisicobeheerplan opgenomen in het nationaal waterprogramma. Op provinciaal niveau gaat het strategische deel van het regionaal waterplan op in de provinciale omgevingsvisie. Het uitvoeringsgerichte deel wordt, tezamen met die zaken die uit EU-richtlijnen volgen (Kaderrichtlijn Water en Richtlijn Overstromingsrisico’s), vastgelegd in het verplichte provinciale waterprogramma. Verwezen zij naar de handreiking die IPO en Unie in dat verband hebben opgesteld. Waterschappen stellen - verplichting! - voor de watersystemen in hun beheer een waterbeheerprogramma op. Het programma is vooral uitvoeringsgericht, de nadruk ligt op doelbereiking binnen een beheersbare termijn. Het gemeentelijk rioleringsplan wordt een facultatief programma (MvT, p. 118). Via de Invoeringswet wordt verzekerd dat het programma gedurende de looptijd van het Bestuursakkoord Water (2020) een verplicht karakter heeft.

4

De Ow geeft de mogelijkheid multisectorale plannen of programma’s op te stellen, bijvoorbeeld voor natuur en water. Ook wordt de mogelijkheid geboden om gezamenlijk een plan of programma op te stellen. Gedacht kan worden aan een gezamenlijk waterprogramma van provincie(s) en waterschap(pen) in eenzelfde (deel)stroomgebied. Doorwerking Uitgangspunt in de Ow is dat omgevingsvisies en programma’s alleen de betrokken overheden zélf binden en geen rechten of plichten voor derden in het leven roepen. Er is dan geen sprake van een planhiërarchie of juridische doorwerking van omgevingsvisies naar visies van andere bestuursorganen. In het waterdomein wordt echter een uitzondering gemaakt. Waterschappen dienen ‘rekening te houden met’ de kaders die op provinciaal niveau worden opgesteld. Op deze wijze wordt de doorwerking van provinciale kaders in de waterbeheerprogramma’s van de waterschappen verzekerd. Watertoets De watertoets is als instrument niet opgenomen in de Ow. Artikel 2.2, dat ziet op afstemming en samenwerking, vormt het ‘kapstokartikel’ om bij AMvB in een watertoets te voorzien. In de MvT (p. 68) wordt aangegeven dat artikel 2.2 “mede strekt tot de borging van het belang van water in een vroegtijdig stadium van besluitvorming door bestuursorganen van het algemeen bestuur”. In reactie op de geuite wens van de Unie wordt in de MvT (p. 326) aangegeven dat de kenmerkende elementen van de watertoets, de motiveringseisen en de overlegverplichting, “op een zodanige manier worden opgenomen in de uitvoeringsregelgeving dat het doelbereik van de watertoets onverminderd wordt gewaarborgd”. Aandachtspunt is evenwel de reikwijdte van de watertoets. In het Bestuursakkoord Water is afgesproken dat een watertoets uitgevoerd zal worden bij alle ruimtelijke plannen (verbreding reikwijdte). Het lijkt de Unie een logisch moment om die afspraak nu in de Ow te laten landen. H4 Algemene regels voor activiteiten in de fysieke leefomgeving Algemeen In de waterschapsverodening kunnen met het oog op de doelen van de wet regels gesteld worden over activiteiten die gevolgen (kunnen) hebben voor de fysieke leefomgeving (art. 4.1). Art. 2.3, dat algemene criteria bevat over de verdeling van taken en bevoegdheden, is van toepassing. Artikel 4.3 biedt de grondslag om bij AMvB regels te stellen over activiteiten die gevolgen kunnen hebben voor de fysieke leefomgeving. De bevoegdheid tot het stellen van rijksregels is geclausuleerd tot in het artikel genoemde activiteiten. Voor waterschappen is relevant dat regels gesteld kunnen worden over lozingsactiviteiten op een oppervlaktelichaam of een zuiveringstechnisch werk (lid 1, sub c), wateronttrekkingsactiviteiten (lid 1, sub d) en beperkingengebiedactiviteiten met betrekking tot een waterstaatswerk (lid 1, sub f, onder 2) of een installatie in een waterstaatswerk (lid 1, sub f, onder 3). Bij het vaststellen van algemene regels worden de grenzen van art. 2.3, derde lid, in acht genomen. Het moet - kort gezegd - gaan over de aanwezigheid van een nationaal belang, het belang van een doelmatige of doeltreffende uitoefening van taken en bevoegdheden op grond van dit wetsvoorstel, of de uitvoering van een internationaalrechtelijke verplichting. Inhoud Algemene regels kunnen een verbod inhouden om zonder voorafgaande melding aan het bevoegd gezag een activiteit te verrichten (art. 4.4). Verder kunnen algemene regels in de waterschapsverordening een verbod inhouden om een activiteit zonder omgevingsvergunning te verrichten.

5

Maatwerkvoorschriften en maatwerkregels In bepaalde gevallen kan behoefte bestaan aan het stellen van maatwerkvoorschriften, zo nodig in afwijking van de toepasselijke algemene regels. Art. 4.5 maakt het mogelijk om in de waterschapsverordening onderwerpen aan te wijzen waarvoor maatwerkregels gelden. Op grond van art. 4.6, eerste lid, kunnen in een omgevingsverordening onderwerpen aangewezen worden waarvoor in de waterschapsverordening aanvullende of nadere regels kunnen worden gesteld, of kan worden afgeweken van de op grond van de omgevingsverordening gestelde algemene regels over activiteiten. De maatwerkregels moeten in het omgevingsplan of de waterschapsverordening zelf worden vastgesteld. Daarbij kan ook worden bepaald voor welke locaties de maatwerkregels gelden. Art. 4.6, tweede lid, biedt de grondslag om in rijksregels onderwerp aan te wijzen waarvoor in de (waterschaps)verordening aanvullende of nadere regels kunnen worden gesteld of kan worden afgeweken van de rijksregels. Dit lid bouwt voort op de mogelijkheden van art 6.6, derde lid, Wtw. Gelijkwaardigheid Uitgangspunt van de wet is dat het treffen van een gelijkwaardige maatregel is toegestaan. Wel moet het bevoegd gezag bij beschikking toestemming verlenen om de gelijkwaardige maatregel te treffen (art. 4.7). Bevoegd gezag De hoofdregel is dat het college van burgemeester en wethouders bevoegd is voor rijksregels. (art. 4.9). Voor de waterschapsverordening is het dagelijks bestuur van het waterschap het bevoegd gezag: (a) waaraan een melding wordt gedaan, (b) dat een maatwerkvoorschrift kan stellen, (c) dat beslist op een aanvraag om toestemming tot het treffen van een gelijkwaardige maatregel (art. 4.8). Een andere uitzondering op die hoofdregel vormt artikel 4.10, dat voorschrijft dat in het belang van een doelmatig waterbeheer, gevallen van het verrichten van wateractiviteiten worden aangewezen, waarin in rijksregels die gaan over wateractiviteiten, het dagelijks bestuur van het waterschap, gedeputeerde staten of de Minister van IenM als bevoegd gezag wordt aangewezen. Bij het aanwijzen van de gevallen zal, volgens de MvT, de huidige bevoegdheidsverdeling van de genoemde bestuursorganen ten aanzien van algemene regels over wateractiviteiten als uitgangspunt worden genomen. H5 De omgevingsvergunning en het projectbesluit Algemeen De omgevingsvergunning vormt een voortzetting en verdere uitbouw van de omgevingsvergunning uit de Wabo. Net zoals dat onder de Wabo het geval is, integreert ook een aantal vergunningstelsels uit lokale verordeningen in de omgevingsvergunning (o.a. de ‘keurvergunning’). De vergunningplicht kan alleen worden voorgeschreven wanneer: (1) dit vanuit het internationalrecht noodzakelijk is, of (2) het onderwerp niet doelmatig of doeltreffend via algemene regels kan worden behartigd. Het werken met algemene regels vormt de regel, de vergunningplicht is de uitzondering. Verbodsbepalingen Art. 5.1 bevat de kern van de regeling van de omgevingsvergunning, namelijk het verbod om zonder omgevingsvergunning de in dat artikel genoemde activiteiten te verrichten. De vergunningplichtige activiteiten zijn onderverdeeld in drie categorieën: 1. Activiteiten (die het waterschapswerk niet direct raken) waarvoor een vergunning nodig is, tenzij bij AMvB anders is bepaald (art. 5.1, eerste lid). 2. Activiteiten waarvoor bij AMvB een vergunningplicht is voorgeschreven (art. 5.1, tweede lid 2). Het gaat dan o.a. om lozingsactiviteiten op een oppervlaktelichaam of een zuiveringstechnisch werk (sub c), wateronttrekkingsactiviteiten (sub d) en beperkingengebiedactiviteiten met betrekking tot een waterstaatswerk (sub f, onder 2) of 6

een installatie in een waterstaatswerk (sub f, onder 5). De reikwijdte van deze vergunningplicht kan zich uitstrekken tot zowel wegen als waterstaatswerken die in het beheer zijn van het Rijk, als die in beheer zijn bij andere overheden. 3. Bepaalde Natura 2000- en flora- en fauna-activiteiten. Die activiteiten zijn uitsluitend omgevingsvergunningplichtig als er samenloop is met een of meer andere omgevingsvergunningplichtige activiteiten (art. 5.1, derde lid). Art. 5.2, eerste lid, maakt het mogelijk dat binnen de grenzen van art. 2.3, derde lid, activiteiten worden aangewezen waarin, binnen bij die maatregel aangegeven grenzen, in o.m. de waterschapsverordening van de aanwijzing kan worden afgeweken. Door een dergelijke bandbreedte te hanteren, kan maatwerk in de aanwijzing van vergunningvrije of vergunningplichtige gevallen worden geboden. Dit betekent dat op rijksniveau kan worden volstaan met de aanwijzing van standaardgevallen, die dan vervolgens bij de activiteiten waar dit aan de orde kan zijn, op het niveau van het waterschap naar boven of naar beneden kan worden bijgesteld. Waterschapsverordening Volgens art. 5.3 is het verboden zonder omgevingsvergunning een activiteit te verrichten wanneer dat in de waterschapsverordening is bepaald. Aanvraag los of gelijktijdig Uitgangspunt is dat de aanvrager mag kiezen om meerdere activiteiten in een aanvraag te combineren, of voor iedere activiteit een losse vergunning aan te vragen (art. 5.7, eerste lid). Op deze regel wordt voor watergerelateerde activiteiten een uitzondering gemaakt. In bij AMvB aangewezen gevallen moet de aanvrager vanwege het belang van een doelmatig waterbeheer een aparte aanvraag indienen (art. 5.7, tweede lid). Activiteiten in relatie tot de IPPC-richtlijn worden wel gelijktijdig aangevraagd, vergelijkbaar met de regeling van art. 6.27 tot en met 6.29 Wtw (art. 5.7, lid 3). Bevoegd gezag aanvraag één activiteit De hoofdregel is dat het college van burgemeester en wethouders bevoegd is om op een aanvraag om een vergunning te beslissen als die aanvraag betrekking heeft op één activiteit (enkelvoudige aanvraag) (art. 5.8). Een belangrijke uitzondering op deze regel vormt art. 5.9. Op grond van dat artikel worden bij AMvB gevallen aangewezen van wateractiviteiten waarin het dagelijks bestuur van het waterschap, provincie of de minister van IenM bevoegd is op de enkelvoudige aanvraag om een vergunning te beslissen. Bij de verdeling van de wateractiviteiten over de verschillende bestuurslagen zal de huidige bevoegdheidsverdeling uitgangspunt worden. Bevoegd gezag aanvraag meerdere activiteiten Als de aanvraag om een omgevingsvergunning betrekking heeft op meerdere activiteiten, dan beslist het bestuursorgaan dat bevoegd zou zijn te beslissen op tenminste één van die activiteiten (art. 5.12, eerste lid). De regel is dat als het college van burgemeester en wethouders bevoegd zou zijn te beslissen op tenminste een van die activiteiten, dat college beslist op de aanvraag. Tenzij bij AMvB een ander van de aangevraagde activiteiten betrokken bestuursorganen wordt aangewezen. In samenloopsituaties waarbij een omgevingsvergunning voor een watergerelateerde activiteit wordt verleend door een waterbeheerder en een omgevingsvergunning door burgemeester en wethouders, geldt de verbeterde coördinatieregeling (afd. 3.5) uit de Algemene wet bestuursrecht. De procedures worden dan op elkaar worden afgestemd (art. 16.7).

7

Toetsingskader, voorschriften en wijziging en intrekking  Art. 5.29 bepaalt dat de gronden waarop de omgevingsvergunning kan worden verleend of geweigerd voor een op grond van de waterschapsverordening benodigde omgevingsvergunning, in de verordening zelf moeten zijn opgenomen.  In art. 5.32 zijn regels opgenomen over de aan de vergunning te verbinden voorschriften. In de waterschapsverordening kunnen aanvullende bepalingen over deze voorschriften worden opgenomen.  Art. 5.37 verplicht het waterschap de voorschriften van een omgevingsvergunning te wijzigen of een omgevingsvergunning in te trekken, (a) in gevallen of op gronden die bij AMvB worden bepaald, of (b) voor een activiteit als bedoeld in art. 5.3, in gevallen of op gronden die in de waterschapsverordening zijn bepaald.  Art. 5.38 kent een analoge tekst, maar dan in de vorm van een bevoegdheid tot wijziging of intrekking. Projectbesluit Afd. 5.2 gaat over projectbesluiten. Het projectbesluit vervangt o.a. het huidige projectplan uit de Wtw, waarop de projectprocedure van toepassing is (par. 5.2 Wtw), en is daarmee vergelijkbaar. Rijk of provincie kunnen een projectbesluit vaststellen en kunnen daarbij de nog benodigde uitvoeringsbesluiten onder coördinatie brengen en hebben daarbij een doorzettingsmacht (art. 5.51, lid 3 en 4; vergelijkbare regeling als in de Wro). Het waterschap moet projectbesluiten vaststellen voor de aanleg, verlegging of versterking van primaire waterkeringen (art. 5.44, lid 2). Daarnaast kan het waterschap projectbesluiten vaststellen met het oog op de (overige) taken die bij hem berusten, namelijk het watersysteembeheer en de zuivering van stedelijk afvalwater (art. 5.42, lid 3). Als geen projectbesluit wordt vastgesteld, geldt voor het project het reguliere regime van een vergunning of algemene regels. Voor het projectbesluit van waterschappen is bepaald dat:  

Goedkeuring door de provincie nodig is (binnen dertien weken en kan niet worden verdaagd) (art. 16.70); Coördinatie plaatsvindt van besluiten die nodig zijn ter uitvoering van het projectbesluit door de provincie (art. 5.43 jo. art. 16.7) voor zover deze uitvoeringsbesluiten niet zijn opgenomen in het projectbesluit zelf. Bij projecten aan primaire waterkeringen is deze coördinatie verplicht, bij overige projecten is deze coördinatie facultatief.

Voor projectbesluiten geldt dat:     

Eerst een verkenning uitgevoerd naar aard opgave, relevante ontwikkelingen en mogelijke oplossingen (art. 5.46 jo. art. 5.45; kennis geven van voornemen verkenning en daarbij een ieder in de gelegenheid stellen mogelijke oplossingen voor te dragen); Eventueel een (politiek-bestuurlijke) voorkeursbeslissing genomen wordt, naar keuze (art. 5.47; met toepassing van afd. 3.4 Awb en geen beroepsmogelijkheid); Op de voorbereiding van het projectbesluit afd. 3.4 van de Awb van toepassing is: dus eerst een ontwerpprojectbesluit ter inzage leggen, waarbij zienswijzen door een ieder kunnen worden ingediend (art. 16.69 jo. art. 16.22); Eventueel later uitwerking binnen randvoorwaarden van het projectbesluit plaatsvindt (art. 5.52; afd. 3.4 Awb eveneens van toepassing); Het projectbesluit in beginsel een integraal besluit is, inclusief ‘planologische toestemming’ (wijziging omgevingsplan of omgevingsvergunning) en eventueel voor de uitvoering benodigde overige toestemmingen (art. 5.50);

8

     

Projectbesluiten worden vastgesteld door het dagelijks bestuur van het waterschap (art. 5.42, lid 1 en 5.44, lid 2); Projectbesluiten zogenaamde omgevingsdocumenten zijn, die de vorm van een elektronisch bestand hebben en elektronisch beschikbaar worden gesteld via een landelijke voorziening. (art. 16.2 jo. art. 16.3; daarnaast op verzoek papieren afschrift); Bij AMvB kan worden bepaald dat andere bestuursorganen advies moeten uitbrengen over of instemming moeten verlenen met een projectbesluit (par. 16.2.3); Projectbesluiten in werking treden vier weken nadat van het besluit mededeling is gedaan (art. 16.76); Beroep tegen een projectbesluit en bijbehorende uitvoeringsbesluiten is in eerste en enige aanleg mogelijk bij de ABRvS (art. 16.85; beslissing binnen zes maanden); Impliciet uit de Ow valt op te maken dat een projectbesluit ook op aanvraag kan worden vastgesteld (art. 16.71).

De MvT geeft aan dat het projectbesluit niet van toepassing is op particuliere projecten (bouwen huis op dijk of aanleggen kabel); daarvoor is een omgevingsvergunning nodig. De toelichting vermeldt voorts dat het projectbesluit ook de maatregelen bevat gericht op het beperken of ongedaan maken van effecten op de leefomgeving. Het projectbesluit voor waterschappen is een volwaardig (integraal) projectbesluit; de goedkeuring door de provincie is daarom van belang voor met name de ruimtelijke aspecten. Ook de mogelijkheden voor advies of instemming van andere bestuursorganen (bij AMvB te bepalen) zijn van belang om het projectbesluit een volledig, integraal besluit te laten zijn, dus, waar mogelijk inclusief niet-water(schaps)gerelateerde toestemmingen (denk bijv. aan een omgevingsvergunning voor activiteit ‘bouwen’). H10 Gedoogplichten Gedoogplichten van rechtswege Een deel van de gedoogplichten gelden van rechtswege (afd. 10.2). Voor de waterschappen zijn vooral de volgende gedoogplichten van belang: 

voor wegen en waterstaatwerken (art. 10.2):  onderhouds- en herstelwerkzaamheden;  meetmiddelen, seinen, merken, verkeerstekens of andere tekens;  graaf- of meetwerkzaamheden voor het maken van ontwerpen;  elektrische geleidingen;  verkeerstekens op grond van de Scheepvaartverkeerswet.



voor waterbeheer (art. 10.3):  specie en maaisel;  grondwateronttrekkingen (en daarmee samenhangende infiltraties);  wateroverlast en overstromingen in oppervlaktewaterlichamen en bergingsgebieden.

De beheerder moet 48 uur van te voren schriftelijke melding doen van de voorgenomen, te gedogen werkzaamheden, tenzij dit vanwege het spoedeisende karakter niet mogelijk is (art. 10.4). Deze gedoogplichten zijn te vergelijken met de gedoogplichten uit de Wtw (art. 5.23 en artt. 5.25 t/m 5.27). De reikwijdte voor de te gedogen grondwateronttrekkingen (en daarmee samenhangende infiltraties) is verruimd. Ook meldingsplichtige onttrekkingen vallen onder deze gedoogplicht. In art. 10.5 is bevoegdheid tot het betreden van plaatsen geregeld, ten behoeve van de inspectie van watersystemen. In tweede lid is geregeld dat het waterschapsbestuur bevoegd is tot het geven van een machtiging waarmee ook zonder toestemming van de bewoner een woning kan worden 9

binnengetreden, als die woning deel uitmaakt van een waterstaatswerk of daarmee rechtstreeks in verbinding staat. Gedoogplicht bij beschikking In afd. 10.3 zijn de gedoogplichten geregeld, die bij beschikking worden opgelegd, voor werken van algemeen belang. In deze afdeling zijn de gedoogplichten uit diverse wetten, zoals de Belemmeringenwet Privaatrecht en de Wtw, samengevoegd, vereenvoudigd en geharmoniseerd. Algemeen geldt dat een gedoogplicht duurzaam of tijdelijk kan worden opgelegd, dat eerst geprobeerd moet worden tot minnelijke overeenstemming te komen met de rechthebbende, dat het gebruik van de onroerende zaak niet meer zal worden belemmerd dan redelijkerwijs nodig en dat de belangen van rechthebbende redelijkerwijs onteigening niet vorderen. In par. 10.3.3 zijn bepalingen opgenomen over de gedoogplichtbeschikking, onder andere over de inhoud van de beschikking. Voor het waterschap zijn vooral de gedoogplichten voor waterstaatswerken (art. 10.17) van belang. Deze gedoogplichten zijn te vergelijken met de gedoogplichten uit de Wtw (art. 5.21, 5.22 en 5.24). De voorbereiding, de procedure en de rechtsbescherming bij gedoogplichtbeschikkingen is geregeld in H16 (art. 16.31) en in de Awb. Voor een gedoogplichtbeschikking voor de aanleg of wijziging van een waterstaatswerk en de daarmee verband houdende werkzaamheden is afd. 3.4 Awb van toepassing. Dit geldt niet voor gedoogplichtbeschikkingen voor het doen van onderzoeken. Blijkens de toelichting zal tegen gedoogplichtbeschikkingen direct beroep open staan bij de ABRvS. Gedoogplichtbeschikkingen zijn direct uitvoerbaar, tenzij een voorlopige voorziening wordt toegewezen. Schadevergoeding Er is een algemene bepaling opgenomen over het recht op schadevergoeding (art. 10.29). H15 over schade(vergoeding) moet nog worden ingevuld. H16 Procedures Dit hoofdstuk bevat bepalingen over de totstandkomingsprocedure van vergunningen en projectbesluiten. Elektronisch verkeer Vergunningaanvragen en meldingen kunnen - in sommige gevallen is sprake van moeten elektronisch worden gedaan, voor zover dat bij AMvB is bepaald (art. 16.1). Dit vormt een afwijking van art. 2:15 Awb. Het huidige (digitale) Wabo-loket, het Omgevingsloket Online, zal voor de afhandeling van omgevingsvergunningen en meldingen op basis van de Ow geschikt gemaakt c.q. uitgebreid moeten worden (art. 16.4). De vaststelling van omgevingsvisies, programma’s, gemeentelijke omgevingsplannen, waterschapsverordeningen, provinciale verordeningen en projectbesluiten worden elektronisch vastgesteld (art. 16.2 en art. 16.3). Bij AMvB kunnen aan deze opsomming nog andere besluiten worden toegevoegd. De elektronische beschikbaarstelling wordt geregeld in art. 20.12, dat de basis biedt voor RO-online. Van het elektronische document wordt ook een papieren versie gemaakt. Dit zal voor de uitvoeringspraktijk zeker een verandering betekenen. Onderzoeksgegevens Uitgangspunt in het kader van onderzoeksgegevens is slechts die informatie wordt verzameld die nodig is voor een zorgvuldige besluitvorming. Onderzoeksgegevens die niet ouder dan twee jaar zijn in ieder geval mogen worden gebruikt (art. 16.5).

10

Voorbereidingsprocedure omgevingsvergunning Uitgangspunt is dat de reguliere procedure (afd. 3.5) van de Awb van toepassing is (art. 16.7). In de Awb wordt een verbeterde coördinatieregeling opgenomen, die via een afzonderlijk wetsvoorstel, maar gelijktijdig met de Ow in procedure zal worden gebracht. De regeling voorziet in een standaardprocedure voor de voorbereiding, totstandkoming en rechtsbescherming van samenhangende besluiten. Betrokkenheid andere bestuursorganen Art. 16.14 heeft betrekking op advisering over de aanvraag of het ontwerpbesluit aan het bevoegd gezag. Bij AMvB worden bestuursorganen of andere instanties als adviseur aangewezen. Een dergelijk advies heeft de status van een zwaarwegend advies, waar het bevoegd gezag alleen gemotiveerd van kan afwijken. In art. 16.15 komen die gevallen aan de orde waarin, als vervolg op het advies als bedoeld in art. 16.14, het adviserend bestuursorgaan ook met het voorgenomen besluit moet instemmen. Ook hier geldt dat deze gevallen bij AMvB worden bepaald. Zonder instemming (een besluit in de zin van de Awb) komt er geen vergunning tot stand. Dat geldt evenzeer als er niet binnen de daarvoor gestelde termijn van vier weken met het voorgenomen besluit is ingestemd (geen fictieve instemming). De beslistermijn is in beginsel acht weken, met de eenmaal de mogelijkheid de beslistermijn met zes weken te verlengen (art. 16.62). De lex silencio positivo is niet van toepassing op de voorbereiding van de beslissing op aanvraag. Wat de inwerkingtreding betreft, omgevingsvergunningen treden twee weken na bekendmaking of mededeling in werking (art. 16.77). Voorzien is in automatische schorsing wanneer tijdig een verzoek om voorlopige voorziening is gedaan, waardoor extra rechtsbescherming wordt geboden vanwege onomkeerbare gevolgen van sommige activiteiten. Voor ondermeer de totstandkoming van omgevingsvisies, programma’s, verordeningen en gedoogplichtbeschikkingen geldt de uniforme openbare voorbereidingsprocedure van afd. 3.4 van de Awb (afd. 16.3). Tegen een besluit dat met toepassing van afd. 3.4 Awb is voorbereid, kunnen zienswijzen in beginsel naar voren worden gebracht door een ieder (art. 16.22). Bezwaar en beroep Ten aanzien van bezwaar en beroep wordt aangesloten bij het algemene bestuursprocesrecht. In par. 16.7.3 worden enkele aanvullingen op of verbijzonderingen van dit regime gegeven. H17 Adviesorganen en adviseurs Bij AMvB kunnen adviesorganen worden ingesteld met een nader omschreven adviserende taak op het terrein van de fysieke leefomgeving. De Commissie voor de milieueffectrapportage (art. 17.5) en de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (StAB) (art. 17.10) worden concreet als adviesorgaan resp. adviseur genoemd. H18 Bestuursrechtelijke handhaving Net als onder de huidige regelgeving is de bevoegdheid om te handhaven gekoppeld aan de bevoegdheid om een vergunning te verlenen en een projectbesluit te nemen. Toedeling Art. 18.2 kent de volgende toedeling: 1. Als sprake is van een activiteit waarvoor algemene regels zijn gesteld (par. 4.1.1) berust de bestuursrechtelijke handhavingstaak bij het voor die activiteit aangewezen bevoegde gezag (lid1). 2. Als voor een activiteit een omgevingsvergunning is vereist, berust de bestuursrechtelijke handhavingstaak bij het op grond van par. 5.1.2 voor die omgevingsvergunning aangewezen bevoegde gezag (lid 2). 11

3. 4.

Als sprake is van een projectbesluit berust de bestuursrechtelijke handhavingstaak bij het orgaan dat dat besluit heeft vastgesteld (lid 3). In de overige gevallen berust de bestuursrechtelijke handhavingstaak bij het college van burgemeester en wethouders, tenzij die taak bij AMvB is opgedragen aan een ander bestuursorgaan (lid 4). Deze ‘restcategorie' betreft de gevallen waarvoor algemene regels zijn gesteld zonder meldingsplicht of waarvoor geen mogelijkheid geldt van maatwerkvoorschriften. Verder valt hieronder ook de algemene zorgplichtbepaling uit afd 1.3. Zo zal bv voor zover de zorgplicht betrekking heeft op water, de handhavingstaak worden belegd bij de waterbeheerder.

Bij deze bestuursrechtelijke handhavingstaak taak gaat het om: (1) het houden van toezicht, incl. het registreren van informatie over de naleving, (2) het behandelen van klachten over de naleving en (3) het bestuursrechtelijk sanctioneren (art. 18.1). Bij AMvB kan aan het bestuursorgaan dat op basis van art. 16.15 instemmingsbevoegdheid heeft bij de vergunningverlening, de bevoegdheid worden gegeven zelfstandig handhavend op te treden (art. 18.3). Aanwijzing toezichthouders Art.18.6 schept de grondslag voor het aanwijzen van toezichthouders. Het gaat hier om ‘personen’ (en niet om ‘ambtenaren’). Daarnaast regelt de afd. 16.3 enkele bevoegdheden die niet in de Awb zitten (binnentreden zonder toestemming bewoner). Bestuurlijke sancties Het bevoegd gezag heeft de mogelijkheid om in art. 18.10 bepaalde gevallen een verleende beschikking geheel of gedeeltelijk in te trekken. Dat bepaalde komt overeen met art. 5.19 Wabo. Wetsvoorstel VTH Afdeling 18.3 ‘Kwaliteitsbevordering en afstemming’ is gereserveerd. Het aanhangige wetsvoorstel VTH (Kamerstukken II 2013-2014, 33872, nr. 2) wordt weliswaar separaat behandeld, maar moet een plek krijgen in de Ow. H19 Bevoegdheden in bijzondere omstandigheden Ongewoon voorval De regeling van ongewone voorvallen (art. 19.1 t/m 19.7) sluit aan bij de bestaande regelingen uit de Wm en de Wtw (zie art. 5.15 e.v. voor waterbodems) en zet het bevoegd gezag, waaronder het waterschapsbestuur, tot actie aan. Een bijzondere bepaling is art. 19.6, dat het bevoegd gezag verplicht de kosten van eventuele maatregelen te verhalen op de veroorzaker. Dat is immers makkelijk gezegd, maar in de praktijk lang niet altijd eenvoudig (zoals de ervaringen van het Waterschap Brabantse Delta met Chemie-Pack duidelijk hebben uitgewezen). Overschrijding alarmeringswaarden De regeling inzake de alarmeringswaarden (art. 19.10 t/m 19.12) sluit nauw aan bij de huidige regeling van art. 3.3 Wtw. Hoogstens is de regeling minder concreet aangezien nadere regeling bij AMvB zal plaatsvinden. Niettemin mag ervan uitgegaan worden dat de waterschappen per saldo dezelfde informatie door het Rijk zullen krijgen aangereikt. Gevaar voor waterstaatswerken De in de art. 19.13 t/m 19.16 opgenomen regeling is vrijwel letterlijk overgenomen uit de Wtw (art. 5.28 t/m 5.32). De beheerder blijft verplicht oefeningen te houden en om een calamiteitenplan vast te stellen. Voorts blijft hij bevoegd alle maatregelen te treffen die hij nodig oordeelt, zo nodig in afwijking van wettelijke voorschriften, met uitzondering van de Grondwet of internationaalrechtelijke verplichtingen. In de AgT wordt (terecht) gewezen op de bevoegdheden die de waterschapsvoorzitter op grond van art. 96 Waterschapswet toekomen in geval er geen tijd is om 12

het waterschapsbestuur bijeen te roepen. Overigens blijkt uit de MvT (p. 218) dat er momenteel een interdepartementaal onderzoek loopt naar de modernisering van het staatsnoodrecht. H20 Monitoring en informatie Algemeen Monitoring is een vorm van informatievoorziening waarbij gedurende langere tijd op systematische wijze gegevens over de fysieke leefomgeving of onderdelen daarvan worden verzameld, bewerkt en gepresenteerd met het oog op het beoordelen of de beleidsdoelstellingen of (internationaalrechtelijke) verplichtingen zijn of worden gerealiseerd. Beleidscyclus en het onderdeel monitoring en evaluatie De opbouw van het wetsvoorstel volgt een beleidscyclus die ontleend is aan EU-richtlijnen op het gebied van milieu en water. Een belangrijk onderdeel van de beleidscyclus vormt monitoring en evaluatie. De beleidscyclus bestaat uit de volgende onderdelen: a) beleidsontwikkeling (omgevingsvisie, -waarden, instructieregels); b) beleidsdoorwerking (programma, programmatische aanpak); c) uitvoering (algemene regels, projectbesluit, omgevingsvergunning); d) terugkoppeling (toezicht, handhaving, monitoring en evaluatie). Het belang van informatie Hoewel betere beschikbaarheid van informatie kan bijdragen aan snellere en betere besluitvorming is in het wetsvoorstel gekozen voor het codificeren van de bestaande situatie. De vastlegging van de bestaande situatie vormt daarmee het wettelijk minimumniveau. Drie typen informatie worden onderscheiden: 1. informatie over de toestand van de fysieke leefomgeving (feitelijke informatie benodigd voor o.a. het nemen van besluiten of het indienen van aanvragen, voldoen aan EU-richtlijnen zoals de KRW); 2. informatie over activiteiten en hun gevolgen voor de fysieke leefomgeving (w.o. slootdempingen,dijkversterkingen etc.); 3. informatie over de geldende rechtstoestand (geldend beleid en regels, genomen besluiten, wettelijke beperkingen. Er lijkt geen behoefte te bestaan aan nieuwe informatieverplichtingen, tenzij gekozen zou worden voor het vaststellen van meer omgevingswaarden dan de wettelijk vereiste. De behoefte richt zich primair op het beter beschikbaar maken van bestaande gegevens. Wijzigingen ten opzichte van de huidige situatie en effecten  Een uniforme opzet voor de totstandkoming en beheer van gegevens, de toegang tot gegevens en het vaststellen van gegevensproducten;  Beschikbaarstelling van alle openbare gegevens mogelijk maken die door de overheid worden gebruikt om te voldoen aan informatieverplichtingen over de fysieke leefomgeving. Oftewel bevordering hergebruik van gegevens;  Inhoudelijke wijzigingen zijn op dit moment nog niet uitgewerkt, maar komen pas aan de orde bij het uitwerken van de uitvoeringsregelgeving;  Door meer gebruik te maken van AMvB's is het stelsel flexibeler aan te passen aan m.n. digitale ontwikkelingen en EU-verplichtingen.

13

Monitoring en inzameling van gegevens Het wetsvoorstel bevat:  voor omgevingswaarden een algemene plicht tot monitoring om te zien of aan de vereisten van een omgevingswaarde wordt voldaan (huidige toestand en toekomstige toestand);  een mogelijkheid om bij AMvB, provinciale verordening of omgevingsplan de hoofdlijnen van het systeem van monitoring vast te leggen en te bepalen welke bestuursorganen de monitoring uitvoeren (w.o. monitoring regionale wateren en primaire waterkeringen);  een uitwerking bij Ministeriële regeling van allerlei technische kwesties (meetmethoden, kwaliteitsborging);  voor alarmeringswaarden een rechtstreekse verplichting tot monitoring;  de mogelijkheid om meet- en rekenmethoden en daaruit voortkomende gegevens te toetsen en te corrigeren in geval van rijksomgevingswaarden en verplichte provinciale omgevingswaarden (zie Richtlijn overstromingsrisico's). Gegevensbeheer en toegang tot gegevens Het wetsvoorstel voorziet in:  een mogelijkheid waarmee beschikbaarstelling kan worden voorgeschreven van alle gegevens uit monitoring, inclusief monitoring door decentrale overheden en andere gegevens over de fysieke leefomgeving.  een mogelijkheid om vormvereisten te stellen, w.o. het gebruik van open standaarden voor documenten;  een mogelijkheid om bij AMvB een verplichting op te leggen aan het uitvoerend bestuur om het publiek te informeren als dreigt niet te worden voldaan of niet wordt voldaan aan een omgevingswaarde. De meeste informatie wordt weliswaar via internet gepubliceerd (open data, toegankelijke registers), maar er blijft behoefte aan informatie ter plaatse (informatiepanelen, -borden). H23 Overige en slotbepalingen Experimenteerbepaling De experimenteerbepaling van art. 23.3 maakt het mogelijk dat tijdelijk van bepalingen van de Omgevingswet kan worden afgeweken. Deze regeling bouwt voort op artikel 2.4 van de Crisis- en herstelwet. Als het experiment is afgelopen, wordt in beginsel weer teruggevallen op het algemene regime van de Omgevingswet. Een experiment wordt alleen aangewezen als dit, met het oog op duurzame ontwikkeling, beoogt bij de te dragen aan het nastreven van het bereiken en in stand houden van een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit (art. 23.3, tweede lid). Internetpublicatie Art. 23.4 geeft uitvoering aan art. 8 van het verdrag van Aarhus over inspraak van het publiek bij onder meer de voorbereiding van ontwerpregelgeving. Het artikel bepaalt dat iedereen in de ontwerpfase kan inspreken op regelgeving met mogelijk aanzienlijke gevolgen voor het milieu. Daaraan kan op verschillende manieren invulling worden gegeven; via internetconsultatie (lid 1), maar ook op een andere geschikte wijze, bijvoorbeeld door overleg via representatieve overlegorganen (lid 2). Voorhangprocedure Art. 23.5 regelt de parlementaire betrokkenheid bij de totstandkoming van AMvB’s op grond van de Omgevingswet, via de voorhangprocedure. Hiermee wordt de parlementaire sturing en democratische controle gewaarborgd bij o.a. de uitwerking van de normstelling en de uitwerking van procedurele waarborgen.

14

Inwerkingtreding Inwerkingtreding gebeurt bij een bij Koninklijk Besluit te bepalen tijdstip. Voor een zorgvuldige invoering van de stelselherziening kan het aangewezen zijn om onderdelen op een later tijdstip in werking te laten treden (art. 23.8).

15