Twentse Taalbank
H. EITINK . .
·QET MIEN :JONGENS-. ,JAOREN · ·.... ;~ .
'
"'
. .
{
·:
,~".!~;
..
;·'fl·'1't
·'
.
.
r
'
Twentse Taalbank HENDRIK EITINK
OET MIEN JONGENSJAOREN
uitgave:
W . G. WITKAM / ENSCHEDE
1969
Twentse Taalbank
OET MIEN JONGENSJAOREN
AJ ZULM WAT OULDER WOT EN IEJ DEENKT IS TERUG an owwe jongsjaoren, dan kom iej pas tot 't begrip, dat dé tied de geneuglijkste tied van ow leewn is wes. Veural 'n vieftig jaor leen was 't veur jongs in Eensche 'n heel aander leewn dan vedaag. Wat kon wiej tog vriej .loopn op straot en ouweral, gin outo's en al dat spil; alleen nen bakker en nen melkboer, en keels met bakk'n en siensappel op 'n keutskn was allus waj zagn. Deenders warn de meer 'n stuk of zes en dé zag iej dan ok meer zo now en dan. Iej kunt dan ok wa begriepn, dat wiej veural saoms de haan vriej hadn urn allerhaand kattenkwaod oet te haaln. Veural de lateern opstekkers de mosn 't nog wa is kön'n. To haw nog lateerns met gaslecht en door zat 'n pinke an, wat ze omdreejn, en dan floepn 't lecht an. Wiej nam'n nen zwatn neidraod en beun'n dé an datpinkeen as hé now 'n lateern anstök en he was 'n paar trad fot, dan trok wiej hem weer oet, dat geung dan zo 'n paar maol, tot dat hé met 'n stok langs dát ddodke hen gong urn op te zeukn woor of dat van dan kwam, en dan worn 't tied veur oons urn de been te nemn. To was 't völ makiijker urn fot te komn, want 't was · nig as vedaag, dat ze ouweral de tuintjes apat han'n, o né, iej kon'n ouweral achter de huus langs komn, door ston oons niks in de weg. Och ja, wiej leupn wa is mangs met de been in ne mesput, meer dat was nig slim, achter dé oule ofdakswonning harn ze almaol ne reegnton staon, en door wassen wiej dan de kosjen . meer weer in oet. Kris Straatman, 'n ould wiefken, de won'n op 'n één, en dat was duur de baank oonze wasplaats. Of ze oet de reengton 'n aander dag water oet haaln urn koffie te zetn, door prakezeern wiej nig oawer, het zol ok wa nig heendern, want 't meenscheister wa ould urn worn. In de zulfde rieg won'n ok Plofnwilmn en Dreeumsjaan, 'n
5
Twentse Taalbank
6
paar venienige keelkes, deej veural oet de vinger meus'n blieuwn. Veural Plofnwilmn den meus 't aaltied kön'n. Den zat wiej mangs nen waskettel vol water tegn 'n dreumpel en met 'n tow an de kruk, en iej hoown meer éénmaal op de duur te slaon of hé kwam der al an, met geweeld trok hé de duur los, en dan vleug 'n waskettel met water oonderste bouwn en natuurlijk biej Wilmn in de kökn. Wiej de van duur, meer hé kreeg oons nooit in 'n duustern. Ik zal al 't katnkwaod meer nig veteln, want dan nemt de blaagn van vedaag der misschien ok nog wat van ouwer, want ze bint nog nig veul better as vroeger. Alleen: ze wot meer deur de politie op de vinger kekn. Miej ligt 't better urn is wat te veteln wat wiej vrooger almaol van spulkes deudn, völ aanders as vedaag, wiej mosn oons de tied kepot maakn met allerbaande spulkes op straot, knikkern dat zeej nog, meer we keent nog heupke op? Iej zeet 't nig meer. Weej nog ho of dat gung? Aj met zes jongs warn, dan zat iej zes heupkes op van veer knikkers, iej mosn der zes trad van of staon, en dan scheut iej met nen bikkelbal de heupkes um, tenmeenste dat probeern wiej, meer iej raaknok wa is niks; woor own'n bikkelbal tereg kwam worn nestreep trokn, en dan mog iej nog 'n maol van achtern scheetn, tot dat allus weg was schotn, kiek, dat was 'n mooi weerk. En dan ketsn, kent ze ok nig meer. Nen dikn soerkoolsteen op straot, nen klein'n steen der bouwn~ op en daorop nen ceent, dan meus iej met nen aandern stee ·• dan klein'n steen der of smietn. Achter den soerkoolsteen was 'n kuulken maakt, en as 'n ceent door now in kwam, dan was e veur ow, kwam den ceent nig in 't kuulke, dan mos iej van de plaats of woor own steen teregt was komn prebeern 'n ceent te raakn; raakn iej beur nig, dan was 'n aander weer an de buurt. De grote keels deun'n dat 'n heeln Zeundagmorgn, dat wil zegn, as ter nig biej Kesboersbet of biej Papgeit achter 't stelke haans gebiet was. Jong, jong, dat was 'n spil, dat gong haos aaltied um ne fles foesel, de haans warn hoas aaltied van dé Tweense griesn, dé barn ginnen kam, dat was better zéén ze. Now, dé haans kreegn ees 'n luk foesel in 'n haals en dan wogn ze eemn, en dan gung 't los: ze smeetn de haans op meka en dan an 't
Twentse Taalbank bietn, tot dat ter één of lé. Oet aandre buurten kwamn ze ok wa is met haans, en dan kwam der zon heel spil keels met en dan meer schreeuwn, en as 't eern haan'n dan won har, dan warn ze net gek. De fles foesel dé ze won'n harn, dé worn meer dereet soldaot maakt, meer an éne fles harn ze nooit genog, der worn nog 'n luk biehaald en dan op 't lange lest dreen'n 'top herrie oet. Dan kwamn de vrouwleu der tussen, de keels worn in hoeshaalden dan was 't feest weer ofloopn. De tiedn beent wa veraanderd, meer de vrowleu nig. As vedaag 't feest mooi an de gang is, komt de vrowleu der ok ait tussen, 't zit ter in. En dan strekklen, dat deudn zo ok völ meer, dat zeej vedaag ok nog wa hier en daor. Meer dat is almaol spul dat de keender vedaag nig meer kent, vedaag mot 't almaol vleegn op gleiers, fietsen en al dé dinge. Hakspion was ok zo mooi, dat was net ze ould as peerd spuln, ne vlag an 'n aarm, 'n tow urn 'n boek en dan 'n aander meer opvangn. Hakspion fluit is, reepn ze dan, iej fluitn 'n maol en dan wusn de aandern waor of iej warn. Dit spul gung ait deurn 'n stuk of wat straotn en iej mosn net zo lang vangn, tot daj der één biej harn en dé losn ow dan weer of. Dit spul en ok velosn gung ait soams in 'n duustern. Der was veur oons jongs toch ait zo vul te beleewn, veural biej Robers Bets an 'n ouwerweg veur an 'n Hoonderkolk Door kwamn alle boern urn de veerkns en kalver te laotn weegn, en het gebuurn toch zo vaak dat ter zon bölke los kwam, en dan wiej as jongs der achter an te schreewn, en dan worn dat dier meer al gekker en dan har wiej de grootste lol as ze hem nig weer kon kriegn. 'n Eendke verder was ok haos altied wat te kiekn. Door was 't Buschutn gengske tegn ouwer 't Weeshoes, en door won'n 't Haantje en de Hen en dé harn aaltied ruzie met Scheupke Bé, den har één'n arm, meer gin één van oons deuf in de buurt te komn, want hé har altied nen stok biej zich, en aj dicht biej hem kwamn, dan kreeg iej a nen mep, wiej warn der doodsbang veur. En dan Josepha Spits met zien'n plornzak op 'n nekkn, 'n klein jurke, den kon wiej better baas, wiej sprongen hem
7
Twentse Taalbank
8
bown op 'n plornzak en dan vleug é met 'n zak en al onderste bown. Och, der leupn in dé daag nog zo vul van dé teepn: de Moutjeer met peern, Oonwizn Aobram met ziene roedallies op 'n jas, den meen ait dat hé koning was, en dan kwam alle Zeundaagmiddag op 'n Soetn biej Papgeit Woor 'n Soetn was, dat zult ter nen hoop van owleu nig weetn. Dat is now de Laaresstraot en dé leup vrooger dood tegn rowlaand van boer Zeggelt, en door was nen pad langs tot 'n aapnhof, en dan kwam iej biej Robers zien Kleigat Zo, dat weej ok a weer. Door veur an 'n Soetn won'n Joan met 't halve oor of Riethennik, dat boemhoes steet ter now nog, door tegn ouwer ston'n ok van dé oule boernhuus, door won'n 'n Moesnpiats, Beimas wiefke en 'n Pouter. 'n Moesnpiats was 'n heel ould keelken, en den har 't hele hoes vol met witte muus loopn, ouweral woor of iej meer keekn leupn muus, op taofel en in de bersté zat 't vol, en steenkn dat ter deu, dat was slim; as jongs was wiej nig vies oetvaln, meer biej 'n Moesnpiats kwam wiej nig in hoes. Beimaswiefke barn 'n kloompweenkelke en door meus wiej ait hen kloomp haaln. De kloomp léédn op één'n hoop op zo'n klein zeulderke, en door kreup wiej met 'n ledderke op, zulf gung 't Beimaswiefke nooit met, en iej begriept wa, dat 't hele spil door duur meka lag. Wiej harn dan ok wa 'n half uur weerk urn 'n paar kloomp biej meka te zeukn, en veur 'n kwatje war wiej dan weer oonder de pan'n. Op 'n maol harn de jongs van 'n Kesboer ne dooie kat, en dé mos biej Beimaswiefke duur 'n schosteen. Wiej as kleine jongs kreegn nen ceent urn peppermeunkes te koopn, want dé har Beimaswiefke ook te koop. Wiej mosn 't meenske 'n luk an de praot hoaln, aans kreegn de jongs gin kaans urn op 't dak te komn. Aan de kaant van de Minkmaotstraot was 't dak zó leeg, daj der zo op kon'n klimn. To wiej efkes bin'n harn wes, kwam mij door op éénmaol dé kat duurn schosteen wei'n, precies in 'n pappot, dé op 't fenus ston. To has is wat mot'n heurn; Scheeln as 't Beimaswiefke deu, en wiej de van duur, wiej loopn nog fiêrder as de grote jongs dé de kat der duur barn smetn.
Twentse Taalbank n Jaor later is Beimaswiefke gaon verhuuzn, en to is 'n Pouter der in komn, der har ait in Ossel wont in ne keet. 't Eeste war wiej der van metmaakn was, to 'n Pouter der in trok. Veel spil har e nig, hé har allus op ne rl}leine waag, en 'n grootste stuk wat ter op lé was 'n keske. 'n :fiouter nam dat keske op 'n pokkel, en leup ter met fot. Now lé door nen dikn steen an 'n hook van 't hoes, en of hé den now nig zag, dat week nig, meer op éénmaol was miej door 'n geschreeuw veur gek en oonwies. Wiej 'n luk dichterbiej, en jaowa, door lé miej 'n Pouter oonder 't keske te scheeln en te schreeuwn, en Jannao ziene vrow dé wil helpn en pakn dat keske an de eene kant op, en 'n Pouter was ter half oonder fot of door scheut heer dat keske oet de vinger en 'n Pouter op de been. To har is wat heurn mot'n. Pouter dé proesn as ne raosende kat, hé kon der van helligbeid haos gin woord oetkriegn, en to Jannao 't keske weer op wol pakn, schreeuwn é: blief ter of verd ... wief, iej wilt miej kapot hemn, ik zal miej zulf wa redn; en Jannao met de haan in de zied, bleef meer doodbedaard der biej staon, en keek to, wo 'n Pouter oonder 't keske henkleijn. As jongs har wiej natuurlijk de grootste lol en dé intocht van 'n Pouter, door hew nog vaak lol urn had. 'n Pouter was hier in Eensche lang gin'n oonbekeenden, want hé leup de hele stad duur met zaand, en Jannao was ter ait biej, want dé paar ceent dé hé buurn, har hé nog wa 'n maol an foesel weer op. Weej wat hé ait reup: "Alo wieuw, zaand, mogn kom ik nig weer." De vrouwleu ging dan met 'n emmer nao de straot en vuur nen ceent kreegn ze dan ne schup vol wit zaand, veur veer cent haj 'n emmer vol, en de hele wek genog. Wat of ze met dat zaand deudn, woj wa weetn? Het was vrooger in Eensche biej de gewone leu nig zo kaant in hoes as vedaag. Mat'n of klé op de vloor dé ken ze nog nig, der worn ait zaand streu-jt. 's Middags nao 't etn gung'n ze dan heel dun met 'n bessum der oawer urn 't rowste der of te haaln, en dan streujn ze 'n paar haan vol frisch zaand ter biej oawer hen en klaor was de kukn weer. 's Zoaterdags gung der alus oet en dan worn de vloor schrobt en as de vloor weer dreug was, gung de weer niej zaand in en dan worn der met 't oale zaand alle kloomp schoert.
9
Twentse Taalbank
10
Ik wéér nog bes, as wiej an 't opvang warn urn de taofel, dan kreeg wiej ait nen striekert urn de oorn hen, want dan steuf 't zaandop en as tan de bordnop taofel ston'n, danknesgen ow met 't etn 't zaand tuschen de taan, en as tan de grootn in hoes kwamn, dan has 't spil an de gang. Wat war wiej as jongs bliej, to ze biej oons in hoes van dé fiene stromatn op de vloor kreegn, en ze met 't zaand oetschein'n. 't Was vroger ok a weer net as vedaag: Wat 'n één'n har, dat meus 'n aander ok hemn, to den één'n begon met matn, toen doer'n 't nig lang of zé begon'n der almaols met. Zaand begon zo langzamerhaond oet de mode te kom'n en to 'njaor of wat later de kokesmatn kwam'n, to worn 't hier in Eensche 'n raar spil, 'n hoop meensche begon'n miej warachtig ok aanders te praotn. De leu begon'n oons mooie plat ne onbeschofte taal te veen'n. Der warn de wat biej oons in de · straot, dé woln van de keender nig meer hem'n dat ze vaar en moor zegn'n. Het worn now pa en ma, en as wiej dat as jongs heurn, dan lachn wie oons kapot. As wiej as jongs der een Hollaansch heurn praotn, dan was dat biej oons ne zwatsök of nen kluun, en iej kon'n der vast op an, daw hem dan nao schreewn en hem oetscheuln vuur kluun, slipjas of gummiboordje. Achterof bekekn was dat natuurlijk nig good, meer in dé daag prakkezeern wiej door nig oawer, het was nen vrumdn en doormet oet, en as dé vrumde jongs oons oet deuwn te scheeln vuur braandstichter of krekkel, dan koj der vast van op an, daw der op vleugn as ne krolsche kat, en der met 'n kloomp of a spartreem beste striekes oet worn deeld. Zo ak a zeg heb, oonze platte taal worn onbeschoft, de leu begon' n al meer en meer Hollaansch te praotn, want aj matn of 'n kleed barn lign, dan koj toch niet meer plat praotn! Och meensche keender, zé zoln ow ja vuur oen kaffer anzeen, oe beur dan waj gin leu van staand. En weej now wat now 't gekste is, dat nao veloop van jaorn 'n hoop leu van staand, as ze in oe aandre plaats wont, in Amsterdam, 'n Haag of weet ik woor, ne club opricht, alleen meer urn is echt plat te kun'n praotn. Kiek, dat is now ouwe moodertaal!, ouwe moodertaal!, dé der vandaag oen hoop nig meed eezn kunt. Wat is dat jammer; hovul jaor zol 't nog doern dat ze 'tok nig meer praotn könt, wiej begeent geleuw
Twentse Taalbank ik, almaol a zo'n betke te vebasten. Vedaag biej geleuw ik, a 'n betke achterlijk, aj gin Engelse weur oet könt sprekn, der loopt der nen heeln hoop met Engelse zeekte roond, ok a weer net as vroger. Ze vestao~ zig sulms nig meer, ik deenk, dat ter gin Hollaansche weur genog meer beent; in ow daaglijkse leeuwn kom iej zovul van dé weur tegn, 't is slim, en aj zenig begriept, dan kiekt ze ow ok nog medliedent an; meer hebt ze wa in de gaat, dat ze zich zulms belachlijk maakt, urndat ze ere modertaal nig meer kent, of breg dat heem staand met? Joa, aj zo zit te schrieuw, dan geet ow toch zo vul door 'n kop hen, dan deenk iej an ow jongsjaorn, to ze nog almaol van dé mooie leedkes zongn, leedkes jaorn ould, dé iedereen begriepn kon, en vedaag heur iej leedkes, haos almaol Engels, en veural vuur de radio, en dan zit miej door ne hele zaal te klapn as gekn, en de helft hef ter gin woord van vestaon . Jongsjaorn, dan zeej de schutteriej weer loopn, éénmaol in de veertien daag nao Lönker, en wiej der achter an, probeern met oonze kotte been in de pas te blieuwn tot an 't Café van Saveniej, zé dat was nen mooijen Woonsdagmiddag. En dan eenmaol in de wek op Maondag kwamen Dutsche straatmuzikanten haos altied met 't zulfde deunke. Het speuit miej now nog duur 'n kop hen, ik weet now dat nen wals was, ik vin hem nog mooi. Jongsjaorn, gin film en gin radio, zo now en dan toneel, woor der aoltied 'n stuk of wat dood worn stokn, en dan leefst met ne veerknblaos achter 'n jas met 'n luk blood ter in, zé dat was echt. Now kuj wa zegn dat zon toneelstuk veur jongs nig wat was, meer ja, het kwam ok nig zo vaak veur en wiej warn 't nog wa 'n maol weer vergetn. Vedaag vin ik 't nog slimmer, de blaagn zeet ze vedaag biej hoonderden valn in de bioscoop, en dan wek in, wek oet. Vroger groezeln wiej oawer de hele hoet, vedaag veent ze 't heel gewoon. Jongsjaorn, wat heurn wiej vaak van speuke, wat weet ik nog nen hoop van dé vetelsekes. As mien moor oons dé saoms veteln, dan deuf wiej haos nig naor ber hen te gaon, wiej zagn en heurn oaweral wat. Och alus weerkn der ok an met.
11
Twentse Taalbank 't Was nig zo lecht in huus as vedaag, wiej zatn aaltied biej de petrolem laamp, later kreeg wiej gas en in de biejkukn haw nen vleermoes, dat was ne brede gasvlam, door mos wiej dan van zeen. To wiej heel later electrisch ligt kreegn, was wiej zo beniejt, daw wa hoonderd maol 't knöpke umdrein, zo fijn von wiej dat, wie kon' n der met 'n kop nig biej. Jao, oonze jongsjaorn dé warn mooi, nen hoop tevreen meensche heel gewoon, nig as vedaag, dat iedereen meer wil liekn as dat te eiginlijk is. Ik zol ow nog nen hoop kön'n veteln oet miene jongsjaorn meer laok ter oet schei'n, want 't is bergaons tied. Sloap wal
12
Twentse Taalbank
HENDRIEN'N
'T OULE HENDRIEN'N ZAT STIL VEUR ZICH OET TE kikn met de haan oonder 'n scholdook, en de waarme stoaw oonder de veut. Joa, de stoaw was dan ok nog 't enigste, wat ze van 't hoes met har kregn, want de jonge vrowleu van vedaag broekt dee dingenig meer. Hendrien'n was in 't gesticht en door kon zenig oawer hen. Ho dat kom'n was, dat za'k ow is veteln. As fleenke boemdeern van vief en twintig joar was ze met Bolks Wilm trowt, en warn ze op 'n klein boem stieekn an de kaant van 't ven begon'n. En zo as dat vrooger was, op de schroale groond wat 't van smoorgens vroo tot soams laat 'n kleien van wat bun ie-j-mie-j. Zee ham 'n klein stukske grusgroond bie-j 't hoes, net groot genog urn een koo te houln. Meer Bolks Wilm was een keel dee nig op nen totas weerk keek, en to ze 'n paar joar boerket barn, was Wilm toch a zo wiet komn, dat hee der ne steerk biej an kon zetn. En 't was ter ok neudig, want der warn in dee tied ok a twee duftige bengels van jongs biej komn en as 't zo vedan gong, dan zol Wilm an dee twee beest ok nig meer genog hemn. Meer Wilm was nig bang vuur 't leewn en hee weerkn dan ok as nen ezel. Zo gong 't joarn vedan, en biej dee twee jongs was 't nig blewn, het warn der zes worn. Iej houwt nig te vroagn of Hendrien'n de haan vol har, het meensche was soms zó meu, dat zee hoas nig meerouwer 'n sul hen kon stapn. Zee har ait nog hop op 'n meekn; dee har heer toch zo mooi in de hoeshouit kön helpn, meer het mog schienboar nig zo ween. Now zat ze met zes van dee bössels van jongs, en dee gafn heer haan vol weerk. Wilm dee sprök ter zo now en dan wal is deur, at ze an 't doonderjaagn warn, meer 't meeste weerk was toch veur Hendrien'n. Zoo langsaam an was heer boemspil groter worn en was 't weerk der ook nig meender op worn en, weer of gin weer,
13
Twentse Taalbank
c-J
14
Wilm was an 't klei-jn an, en dat leup hem biej de rug op. Op nen oavend kwam Wilm in hoes, at 'n bod keernmelkse pap en kreup in ber. Dat was Hendrien'n nig van hem gewoon, en to hee 'n aandern morgn nig op ston, stuurn Hendrien'n een van de jongs noa 'n dokter hen, dat hee is biej Wilm mos komn kiekn. Zo tegn 'n merrag kwam 'n dokter der in en gong met zon heurnke met slangn der an, dee hee in de oorn stopn, Wilm van alle kaantn belostern. Zien gezicht worn al doonkerder en to hee weer in de kökn was, zee hee tegn Hendrien'n: het zut ter nig mooi oet, vrouw, de baas hef 't lilk te pakn, iej mot hem veural in ber hoaln, ik bin bang vuur pluuris. Hendrien'n schrok ter van. Is 't slim dokter, vreug ze? Dat kaank zo nig zegn, ik kom nog wa weer, meer houl hem veural in de weurmte, en disse mesien moj dereet op loat hoaln, en doar stapn hee met de deur oet. Hendrien'n deu wat 'n dokter zeg har en heul Wilm in ber. Meer hoogeet 't vaak, Wilm den weerkezzel..har gin rust in hoes en hee kon zich in ber nig eegn, der was ok zo vul te cloon in en urn 't hoes. Het mot zeg worn, de jongs heulpn heer moor good met, veural den ouldsten van viefteen joar kon a heel wat an de kaant zetn. De noabersleu kwam'n zo now en dan ok nog wa is kiekn, en tasn ok nog wa is nen merrag to. Wilm dee veuln zich met 'n veeteen daag a weer aardig op de lapn en hee meen'n dat 't wa weer gong. En of Hendrien'n now a zee: Wilm, nem diej in ach, het is völ te bruusterig boetn, Wilm dee mos en dee zol kiekn, hoo of 't spil der biej ston. Heetrok zich 't buis an en stapn noa boetn. Hé, dat deur hem nog is good, dee frisse weent, door knapn 'n meensenog is weer van op, en hee bleef langer boetn as good veur hem was. Met 'n paar daag worn Wilm weer zo beroert as ne kat en mos hee weer in ber blieuwn. Hee worn al zeeker en met 'n veerteen daag lee Wilm oonder de groond. Door zat Hendrien'n now te kiekn, zee wus nig of ze veur of achteroet meus. Meer op ne boerderiej köj nig lang met 'n kop in de haan goan zitn, door moj anpakn, aanders koomp der niks van terecht. De noabersleu heulp heer de eerst wekn van smoorgns tot soams en Hendrien'n was heer door dan ok meer
Twentse Taalbank as daankbaar veur, mee zee begreep wa, dat de noabers ok heer eign weerk barn, en zo langzaam an kwam ze dan ok wa zo wiet, dat ze zich der wal alleen met de blaagn deursleug. Zee was man en vrow tegeliek en har 't heele spil strabaant oonder 'n doem en gin een van de jongs har 't het in zien lief urn de moor tegn te sprekn. Zo gong het een achter 't aander joar fot. De keender worn groter, begon'n te vriejn, gong'n trown en Hendrien'n bleef op 't lest met 'n oulsten jong zitn. Ik loa de moor nig in 'n stek, was allus wat e zee, as de leu hem vreugn, of hee nog gin wich op 'toog har. Meer Hendrien'n worn der ok nig better op, want dee har zo langzaam an ok 'n hoopweerkin de but zitn en zee velang'n ok wa, dat ter ne jonge vrow in 't hoes kwam. Dat Wilm, zo hetn'n 'n ouldsten, hee was noa de vaar neumt, gin jong ding meer met kon kriegen, was te vuurzien, meer urn der een te veen'n die net biej hem pasn, dat veul ok nog lang nig met. Now har zien moor hem a wa is een aan de haan doan, dee 'n joar of wat aalder was as Wilm, meer doar har hee het toch nig recht op zitn. Meer Hendrien'n wus den jong op 't lange lest dan toch te beproatn en Wilmis met Rika trouwt. In 't begin was 't natuurlijk nog 'n neijleutke, meer noa 'n paar moand leu Rika zich van de rechte kaant zeen, en worn 't leeuwn op de boerderiej der nig better op. Het begon eest met 'n luk neuleriej, meer an 't lange leste kon Wilm gin good meer cloon en ok de oule moor zat heer nog a gauw in de weg. Ze wus wa, dat Wilm na gek met zien moor was en as Wilm der biej was, heul zee zich ok wa wiesselijk stil. Meer het kon nig lang meer doern, of iej barn gesmiet in de glaas los. Het begon a dat de moor nig meer veur neegn uur in de kökn meug komn. To Wilm'n keer an de moor vreug, of zenig good in de boet was, urndat ze zo lang in ber bleef lign, zee Hendrien'n: Nee jong, dat is 't nig, meer Rika wil nig hemn, da'k eer in de kökn kom. Het was Wilm net, of e nen klap veur 'n kop kreeg. Meer moor, is 't dan al zo wiet komn, dat dow ginboasmeer bis in eign hoes? Door za'k veraandring in brengn, dat louw ik tiej . An dat gedoonder mot toch meer is 'n moal 'neen an
15
Twentse Taalbank
16
komn. Rika mot now nig deenkn, dat ze hier cloon kan wat ze wil. Ach jong, maak urn miej toch gin drokte, win'n dus tow dat toch nig, ik bin 'n oold meenscheen ik heb mien tied nog wa 'n moal had, en dow mos met Rika vedan. Dow bis ter now eenmoal trowt en door met oet. Ik red miej wel, zee Hendrien'n. Op zo'n meneer wol ze de jong nog wa 'n luk daal daal proatn. Wilm deu 't zwiegn der too, meer het zin'n hem nig, dat koj an zien gezicht wa zeen. Hee leup noa boetn urn zich 'n kop is koult te maakn. 'n Paar daag later kreeg Rika wat in de gaat, dat ter wat te cloon was, want Wilm har al dee tied nog gin'n moond weer tegn heer losdoan. Hee was toch a nig spraakzaam, meer now proatn hee alleen nog meer tegn de moor. Woch meer, dach ze biej zich zulms, ik krieg ow waan 't praotn, zoo goed bin iej nig. Soams biej 't etn leu zee der moor der biej zitn en deu meer net of zee met Wilm alleen an toafel zat. Wilm zee niks, meer Hendrien'n vreug an Rika: "Zol ik ok astebleef 'n köpke koffie kön'n kriegn. En too basn 't onweer los, wat a 'n paar daag had zitn te breujen. In éénmoal slöt hee met de voes op taofel, dat de köpkes hoog opvleugn, sprong op en schreeuwn Rika to: Now is 'toet, begrepn, dat baas spöln en de moor an de kaant zetn is ofloopn. Ik zal diej now wal is an 't verstaand brengn, wee of hier de baas is, ik of dow. De moor zol in heer eigen hoes nog gin köpke koffie kön'n kriegn. Zo wiet koomp 't nooit, eer gees dow de deur oet, as dat de moor hier van astebleef motkomn. Hendrien'n zat liekwit an de toafel, zo har ze Wilm nog nooit heurn opspöln. Foj, foj, wat gong den jong te keer, zee bewwen oawer de hele hoet. Zee wol wat zegn, meer kon der gin woord oetkriegn. Rika keek ees ok nog wat 'n luk bedoonderd op. Ok zee har Wilm nog nooit zo zeen, meer zee was toch nig zo zeernoachtig as de moor. Zee gong vlak veur Wilm stoan en zee: As dow meens da'k op mor stapn, dan mos 't meer zegn. Mien olders hoes steet ait veur miej los; dan mot mooders
Twentse Taalbank jeunken zich meer zeen te redn. En met leup ze de dèl op. Wilm leu zich op 'n stool valn en gong met 'n kop in de haan zitn. Het was op éénmoal stil in de kökn, en op de dèl heurn iej niks aanders as gerammel van de beest an de reppels. Hendrien'n zat te huuln, de troan'n leupn ouwer 't gezicht; zee har nog meer verdreet ouwer Wilm as ouwer zich zulms, en het speet heer, dat ze de jong der too an harprouturn met Rika te trown. Zee har nooit weetn dat het zo'n lilk vrommes was. Rika ston zich in de melkkamer te vebietn van sagrijn, dat Wilm het met de moor heul. Dat wus ze wa, meer der kon gebeurn wat er wol, zee mos de moor de deur oet hemn, zo deu ze het nig langer vedan. Wilm dee zol ze wa klein kriegn, door was ze nig bang veur, mer ho kreeg ze dat veur meka, het zol nig zo maklijk goan. Dit en nog völ meer gong heer deur 'n kop hen. Noa as dit veur was valn, was 't plezeer in hoes fot en Rika prakezeern meer alns oet hoo zee de moor het leewn lastig kon maakn. Noa nen hoop herrie en ouwerleg met de breurs warn ze dan meer beslotn de moor noa 'n gesticht te cloon. Urn nog meer herrie te veurkomn veun de moor het ok wa good, zo was 't ok gin leewn. De aandre jongs kon'n heer ok nig hemn, 'n één har dit en 'n aander har dat, en Hendrien'n wus völ te good dat angetrowd nooit gin eign worn. Zo worn dan Hendrien'n op nen zoaterdagmorgen op 't melkkeurken zat en gong ze 't hoes woor ze vieftig joar har wont, veloatn. Wilm har nen knomn veur 'n haals zitn to ze wegveurn, en Rika ston achter de gedienkes van de herkamer foell te lachn. Zo, dat har ze wön'n en met Wilm kwam ze ok wa kloar. Zee was de baas in hoes en aanders gin een. In de boerschop worn der nog a deunig ouwer proat; de meeste leu dee veun'n het schaandweerk dat Wilm en Rika 't oule meensch noa 't gesticht harn doan. Zee harn keend nog kuukn en zee ken'n Hendrien'n völ te good, ze wusn wa dat 't gin lastig ould meens was. Ze har heer heele lewen hat kleyt urn de blaagn groot te kriegn en dit was now 'n daank ter veur. Eén van de noabers, Hoult Dieks, har Wilm dan ok ongezoutn de woarheid zeg en dat zat Wilm lilk dwars, want
17
Twentse Taalbank Dieks was urn de cloonder gin'n keel dee 'n blad veur 'n moond nam. Zo as te begriepn is, mos ter veur de moor betaald worn, en Wilm har met de breurs ouwerleg, dat hee iedere moand vuur zol scheetn, en dan kon'n ze later wal met hem afrekn. De eerste maanden gong dat ok nog wa good, meer zo langzaam an bleef 'n een'n achter 'n aander fot, en too Wilm is noa heer hen gong en zien geeld op wol hoaln kreeg hee nen ofjag, hee mos meer is weerkomn. Wilm har op 't lest in de gaat, dat zich der 'n stuk of wat op barn loatn drei-jn duur de vrowleu, meer door scheut Wilm niks met op, het geeld mos iedere moand betaald worn. Iedern Zeundagmiddag gong Wilm noa zien moor hen, en het veul hem iederpot op dat de moor achteroet gong. Den laatsten Zeundag har Wilm heer vrog of ze zich nig good veuln, en woor ze oawer prakezeern. Zee wol der in 't begin nig met loskomn, meer to ze eenmoal an 't proutn was, kwam 't vedreet los. Wilm, zee ze, ik bin mien hele leewn nog nig zo oongelukkig wes as tegnswoordig. 'n Boernmeensch in 't gesticht kan net zo good dood ween. Ik mor 't vee kön'n roek' n, Wilm, aanders heb ik gin leewn. Wilm, dow bis aaltied mien'n bestn jong wes, doot miej een plezeer en haal miej hier weer fot. En Wilm, hee zat ter met troan'n in de oogn biej. Eemn laterston hee op, pakn de moor biej de haan en zee: Mooder, al geet de hele boerderiej ok op 'n kop stoan, moorgnmiddag urn dree uur haal ik tiej met 't keurkn op.
18
Twentse Taalbank OPRUUMING
NOW HEK MI'J WEER LAOTN BEPRAOTN DUUR DE vrow, en het is eeuwig en aaltied 't zolfde, ik kom ait bedroagn oet! Zee hebt mi' j zo gek kregn, da'k met bin gaon nao de stad, want der was opruuming, en a'j ze heurn praotn dan most 't haost vuur niks wèèn. Och, het is jo wa zo, dat de keender en de vrow nog wa 'teen en aander gebroekn könt, meer ik vin a'j in de gewone tied nao 'n winkel gaot en i' j koopt wat, dan he' j der later aaltied verhaal op, en met ne opruuming mo'j ow meer stil hoaln as ter wat an mekeert. Nou ko'j met 't koopn wa oet kiekn, meer de vrouwleu hebt heer verstaand zo wat kwiet, as ze nen hoop lapn zeet lign. Ze scheet ter haost op 'n kop in, ze nemt ter a'voort 'n stuk of dree in de haan, dat 'n aander dee meer nig kan nemn, en as ze dan 'n kwarteer an't trekn hebt wes dan legt ze de lapn weer fot, want dan steed ter heer niks van an. Zo geet 'tok at ze een ni'j kleed mot hemn, dan wot ter wa'n vieftig anveuld en eindlijk hebt ze der 'n stuk of wat ouwer 'n aarm hangn, dan gaot ze der met nao zo'n hökske öm an te pasn, en at ze daor 'n kwarteer an't knooi'jn hebt wes, dan hebt ze in de gaatn dat 'n heere maot nig is. Zo gong 't mi'j ok, de vrow was met 'n stuk of wat kleer achter 'n gedienke kropn en ik leup meer 'n luk hen en wier en har al miene gedachten bi' j de vrowleu dee de boel daor oonderste boawn ston'n te trekn. Op één maol heurn ik roopn "Hennik kom is hier, kiek és"! ik leup op dat hökske of en leu mi'j verdwien'n achter 't gedienke waor ik doch dat het geroop van dan kwam ... Meer ik was ter nog meer good en wel achter, of door begon der mi'j dan toch éénte giln vuur oonwies - ik schrök ter zölf van - meer ik har gin tied öm lang te prakkezeern, want op éénmaol worn ik in 'n nekn grepn en trokn ze mi' j oet dat hökske.
19
Twentse Taalbank Ze heuln mi'j al duur meer vast, en der wern roopn "Bel de politie op". To worn 't mi'j dan toch 'n luk te gries, ik pleern 'n maol van mi'j of, en sleu dan keal kats fot achter zo'n gedienke. Meer hee was ter nog meer good en wal achter of hee kwam ok a wieröm, en de vrouw der achter an in 'n oonderrok en waor ze den man oaweral vuur oetmaakn, dat week nig meer, het gong der of, dat ow heurn en zéén vegong. To kreeg ik pas duur wat ter gaonde was, ik was natuurlijk met mien'n dom'n kop in 't verkeerde hökske stapt, waor ne aandre vrow zich an 't ömkleedn was. Den meneer den mi'j bi'j 'n kraagn har pakt, den zeg tegn mi'j "Wat moet u daar achter het gordijn? Weet u niet, dat u daar geen toegang hebt? Dat is uitsluitend voor dames". "Dat weet ik nig," zeg ik tegn hem, "daor steet niks van op en as miene vrouw röp, dan gao ik ter hen of 't ow aansteet of nig; is dat miene vrow of 'n own ?" "Trek ow an", zeg ik tegn de vrow, "wi'j gaot hier fot, ik heb ter genog van, dow mos di'j de oogn oet'n kop schaamn öm zo in 'n bostrok bi'j vrömde keals te gaon staon" . To har ze pas in de gaatn ho schandalig of ze der bi'j leup, en nog gowwer as ze der oet was komn, was ze weer achter 'n gedienke vezwon'n. Efkes later kwam ze der weer oet, en to wi'j heer. zagn begon'n wi'j te bruin van 't lachn, door har ze mi'j in de veraltereerdheid 'n kleed an trokn, dat heer völs te groot was, het slepn ouwer de groond, en an de boawnkaant kwamn de , mown van 'n bostrok der wa ne haanbreed oonder fot. Ze keek oons met nös en bek an, dar wi' j zo lachn en to har ze 't pas in de gaatn ho bedoonderd of zee der oet zag, en nog gowwer as de eerste maolleu ze zich vèdwien'n achter 't gedien'n. Jonge, jong wat nen toostaand en ik hoow ow nig te veteln, dar wi'j rap oet 'n weenkei warn vetrokn to ze heer aole spil wier an har. Ik bin heelmaols nig sagerijnig anleg, meer ik kan ow wa zegn, dar ik wadree meter vuur oet leup op de straot, 'n kop 20 zowat op de groond, want al dee grote letters, dee ik vuur
Twentse Taalbank de weenkels zag staon van "Opruiming" warn net grote kop dee mi' j almoal oetlachn. Ik kwam pas wier tot röst, to ik bi'j 't hoes kwam en de beest in de wei op nen ofstaand van 't schrikdraad zag staon, want dee weet wa, a'j eergns te dicht met 'n nös bi'j komt, da' j der nen tik ouwer hen kriegt.
21
Twentse Taalbank
KIEK AN'N DIEK
KIEK AN'N DIEK, ZO NEUMN WIE} DAT OALE WIEFKE, dat biej oons in de buurt won'n, want het ston haost 'n heeln dag an de straot te koekeloern, of wiej biej heer in de heg zatn, of biej heer op 't laand leupn. Dat wiefke ston biej oons helemaol nig hoog anschréwn, want het kon gin keender zeen, of het begon te bekn. Het har één'n zön, den heetn Crisjan, en den meug met oons nooit spöln, öm daw zukke straatjongs warn, en zat ait in hoes te kiekn, meer wiej woln hem ok nooit met hem'n, aw an 't velosn warn, of aw spion deudn (dat kent ze now nig meer) want het was 'n eigenwies petret. En zo as jongs beant, as wiej Kiek an 'n diek kon'n pestn, dan leu wiej dat ook nig, wiej kreupn boawn in de heg dee daor bie'jt hoes ston en dat was wá n paar meter hoog, en gongn dan an 't schommeln en an 't zingn, dan doern het nig lang of Kiekan 'n diek dee kwam der an met de greep, en deu niks as stekn of ze oons ook raakn kon, meer dat lukn heer nooit, daor zat wiej völs te hoog vuur. Meer 'n maol har ze één van oons toch te pakn, want zee kwam der an met nen bak met héét zeepnwater, en smeet een van de jongs "Kneels" liek in de oogn. Grut te grut, wat gong miej den Kneels te keer, hee kon niks meer zeen, en met meka hew hem oet de heg holpn. Meer daor was 't drama nog nig met oet, want dat zow heer betaald zetn. Eerst kreeg den Crisjan 't spier op de böt, net of hee der wat an cloon kon, den leup bleernd nao hoes, en het doern dan ook meer eamn of zien moor ston á an de straot te schreeuwn, en wiej natuurlijk de grootste lol. 'n Aandern dag ston ze achter 't hoes met nen iezern pot te schoern, dat hoes was ne eindwonning en daor koj zo achter loopn, want 'n hék of zo dat was ter nig. Kneels was den bak met zeepnwater nog lang nig vegetn; to hee Kiek an 'n diek daor zo zag staon met 'n pot, nam
23
Twentse Taalbank
24
hee op een maol nen dikn soerkoolsteen (dat warn van dee dikke vealdkei'jn, dee de leu op 'n inmaakpot leadn, as ze snieboon'n of soerkool inmaakn) leup op 't meansche of, en vuur dat ze der earg in har smeet hee heer den dikn steen in 'n pot, dat was nen iezern pot met zonne heng der an, den pot vleug wa in vief stukn oet meka. Jonge, jong, to ha'j wat zeen motn, eerst ston ze eamn bedoonderd te kiekn, meer to kwam ze los, scheeln, scheeln, wiej dachn, dat ze der haost in stikn. Dat wiefke ken'n oons allemaol wá, en bin'n de kotst mögelijke tied was ze dan ook biej Kneels zien moor in hoes, en gong daor te keer as 'n oonwies meansche. Kneels zien moor was ook nig een van de bangstn en har nog lang nig vegetn wat ze met dat zeepnwater har daon, want Kneels har 'n paar daog met rooi oogn loopn, as 'n wit knien'n. Kneels zien moor zea nig völ, meer greepn bessem en hef miej Kiek an 'n diek 'n gaank oet timmerd, dat 't meer as lefebriej was. En of het now á schreeuwn: ik haal de politie der biej, Kneels zien moor, dee trok heer leenks en rechts, met 'n bessem oawer de hoet hen, tot ze biej heer zölms weer achter 't hoes was. En to begon ze tegn de buurvrow los te trekn, miej köj wá de baas, meer iej zol den keal van ow, den zoeplap, meer met 'n bessem oawer de ribn hen trekn luij wief: den keal van ow löp met de koont duur de boks hen, daor zoj hem meer is 'n stuk in zetn, dat was ow better, betaal oawe schoold meer is in 'n weenkel, daor köj a gin weenkeiwaar meer kriegn, smereg loeder! En to de buurvrow 'n paar tred op heer of gong, to was ze nog wa 'n maol röakeloos de achterduur in. Ie könt begriepen, da wiej meer ston'n te joeln en te schreewn, en wiej zoln heer nog wá is 'n maol weer te pakn nemn. En dee geleagnheid kwam á gow. Wiej warn op nen aomnd an 't velosn, en zo as dat vroger gong, koj oaweral achter de huus komn, wiej sprongn oawer 'n peundroad, leupn oawer 'n laand, en steln alnsin 't weark om own maot, dee an 'n lanteernpaol ston, te velosn duur hem eamn an te tikn. Now was dat nig zo gemaklijk, want
Twentse Taalbank as ze ow an zagn komn, dan vleugn ze op ow of, en as ze ow te pakn kreegn, dan kreeg iej dree tikn op de ruw, en dan waj der ook biej en meusn an 'n paol staon, en dan meer schreewn: velos, velos, der staot ter twee an 'n pos. Der wam twee clupn van vief of zes, de eene clup leup fot, en de aandem meusn opvangn. Now begriep iej wá, daw alns in 't weark steln, öm zo gow möglijk fot te komn, wiej sprongn oaweral oawer hen, keekn nig waor of iej leupn, en zo kwamt, dat een van de jongs tot an 'n boek in ne mestpad sprong. Iedereen har 'n stuk laand, en al het ofval, de ton (W.C.) en al dat spil, wom daor in smetn, en dat neumn ze de mestpad of gewoon de pad. Now snap iej ook wà, dat den jong stoonk as nen otter, to hee daor weer oet was kleijt. Wat now? meer daor wom nig lang oawer praot; de boks en de kowsn oet, één haaln stiekem nen haandook oet 't hoes en heel zachtjes, 't was á duuster, bie'j Kiek an 'n diek op de reagnton op of, dee daor achter 't hoes ston. De boks en de kowsn, wom in de ton oetspeult, Wilm wasschen de been of, en to gong 't naor 'n Soetn hen (Laaresstr.), daor was nen grootn kleibearg, daor wom in 'n gat vuur maakt, en zo wom de boks en de kowsn dreug maakt. En of de moor now 'n aandem dag an 't scheeln gong, dat 't hele hoes nao rook stoonk, daor trok wiej oons niks van an. Now moj weetn, dat ze in dee aole wonning gin waterleiding ham, ze ham vuur 't hele blok wá ne put, meer dat water was te schroa, dus al het water wat ze neudig ham, vuur de koffie, of eerappel kokn kwam oet de reagnton. Now geleuw iej ook wá, dat Kiekan 'n diek, 'n aandem dag lekkere koffie hef droonkn, en dat heem duurpot (stamppot) ook wá lekker hef smaakt. Wiej ston'n 'n aandem dag wá te loem, en ham de grootste lol, dat Kiek an 'n diek, heem waterkettel vol schepn met dat heerlijke water, woar vast en zeker het aroma van de mestpad an hef zetn. Meer het hef heer schienbaor gin kwaod daon, want 't maensche is nog wá heel oald wom. 25
Twentse Taalbank
NEN DAG NAO DE PRUUS
WI-J GAOT A WIER AORIG OP 'N HEERFST OP OF, EN dan is 't vuur bi-j 't hoes ok á wier 't meeste weerk achter de ruw. De row is bi'n en de knoln beent á wier zei-jt, jao,
dat is ne mooie tied, as ow weerk van 't hele jaor beloond wot met nen goei'n oogst, het is toch zo'n naar mooi gezicht a'j de grote rowmietn bi'j 't hoes zeet staon, dan veul i'j ow zo geboorgn vuur de weenterdag. En ak dan achterdeploog gao urn 't rownlaand urn te smietn, en ik zee de dikke vette groond oawer het bieenkende ploogiezer glien'n, dan veul ik m'j daankbaar da'k boer bin, en der an met mag wearkn, dat meansche en dear wat te ettn krig; want ettn daor drei'jt toch alns urn. Vuural de beest hebt de weenterdag nen hoop neudig en a'j trad vuur trad oawer het boonkige laand gaot, en i'j laot met breedn aarrozwaai het knolnzaod urn ow hen wei'n, dan hop i'j in ow hét, dat ieder keurnke op mag komn, al zölt de wipstetkes der nog wa is wat van op pikkn. Al dat weerk ha'w wier achter de ruw, en het worn is tied, dat de vrow en ik der is nen dag oet kwamn en wat kö'j nog better cloon, as met de bus der op oet trekkn; i'j könt vedaag an 'n dag vuur 'n paar ceent ik weet ja nig ho wiet fot kommn. En zo besleut de vrow en ik urn is nen dag naor de Pruus te gaon, want a'j van 't vlakke laand komt, dan wi'j ok wa is nen fleenkn beult zeen, en met 'n paar uur rien'n van Ensche oet, zit i' j der zo miln in. Om kot te gaon, ik har mi'j bi'j oons in 't doorp opgewn en de neudige riksdaalders der to tealt en met 'n breefke in 'n tuk vuur mi'j en de vrow bi'w eenkele daag later op stap gaon. En urn a'j nig weet wat ow kan oawerkomn, haw de tassche van de vrow aarig vol stopt, dat kaank ow zegn, en zo te zeen haw wa dree daag genog. Aanders krieg i'j meer een'n tukdook in de veerteen daag, meer now har de vrow der wá veer in de tassche daon. Ik
27
Twentse Taalbank
28
zeg "Meensche, wat mot dat• toch allemaol, niks as meer slepperi'j ; en wee'j wat ze to tegn mi'j zee? "Do-W. mos mi'j nig waogn um in de bus 'n doem tegn nös te zettn ~n van di'j of blaozn, as nen dröppel an nös hes, dan dos dat met nen tukdook en aans neergens met, ik wil nig vuur schandaal in de bus zittn, begreppn!" Ik deu 't zwiegn der meer to, aans ha's 't èèn der nog nig van zeen. 's Maondags bi'w dan wegveurt op de greens an, want wi'j gongn nao 't Teutobeurgerlaand en Osnabrück. Den choffeur begon a voort te praoten vuur dat sprekheurnke; hee vetölln wee of hee was en weanschen oons nen plezerigen dag to. Now, reup ik, ik ken ow nig meer ik weensch ow 't zölfde to; meer ik was nog nig oetpraot of ik kreeg á nen stöt in de ribbn van de vrow, ik keek oet ziet en daor zat ze mi'j met nen rooi'n kop as nen legnde hen smerig an te kiekn. Ik zeg: "Wat hes toch, het is nig meer as ne kwepsie van fesoen'n ak den man ok nen plezerigen dag toweens". "Dow zos dien fesoen hoaln en meer nig", zeg ze. Ik zeg: "Dat dook, wat wis dow dan nog meer"; ik was bli'j da'k hölp kreeg van den meneer dee achter mi'j zat, 'want dee zee der derct boawn op: "Meneer heeft gelijk, zo hoort het, een klein applausje". Der klappn der 'n stuk of wat in de haan, en ik greujn as nen rooien kool, en de vrow was vuur 't eerste uur geneezn, dat har ze nig dag! Wi'j warn nog wá maol reukeloos de greens oawer, en to gong 't al wieder de Pruus in, ik zal ow alus meer nig vèteln wa'w te zeen kreegn, want dan wot mien'n breef te lang. Meer eenkele dinge mo'k ow toch veteln, en as ik leeg dan lög den choffeur ok, want ik schriew 't net zo op as hee het veteeld hef. Van wietn kwam wi'j langs 'n cementfabriek en to zee è: Dames en Heren, links van U ziet u een cementfabriek met op de achtergrond de mergelgroeven, waaruit het mergel gehaald wordt, waar ze de cement uit branden. De mergel is ontstaan duizenden jaren terug, toen hier alles zee was, en miljoenen en miljoenen schelpdieren zich vastzetten op deze plaatsen; toen later de zee plaats maakte voor land, zijn deze schelpdiertjes versteend en zo is het mergel ontstaan.
Twentse Taalbank Ik reup: "Ho kan dat now, door begriep ik niks van". Meneer, zeg é, dat is toch gemakkelijk genoeg te begrijpen. Een klein voorbeeld. U kent toch zeker allemaal de Boekelosche Zoutindustrie, waar ze het zout uit de grond halen; nu dit is op dezelfde wijze ontstaan. Daar was vroeger ook zee. Toen de zee ook hier plaats maakte voor land, zijn er miljoenen en miljoenen zoute haringen omgekomen, het zout uit deze haringen is versteend en nu maakt men het zout weer vloeibaar, het wordt opgepompt, het water wordt verdampt en het zout blijft over. Now kon ik dat allemoal nig zo gow verweerkn, meer ik geleuw nooit dat hee de waorheid sprokkn hef, want der zattn der nen hoop in de bus te lachn. Ik kreeg weer nen stöt in de ribbn en to wös ik wà weer ho laat of 't was. Dan wi'k ow nog een ding veteln, wa'k zölms met heb maakt, to wi'j oonderweg 'n uurkn stil heuln. Het leup al aarig nao 'n merrag en too wi'j in ne heerbeerg zattn oonderweg, begon het daor toch zo lekker te roekn nao waarm ettn, da'k ter zölms ok zin an kreeg. Ik reup den bedeender dee daor roondleup en vreug hem of z' ok soep harn, want daor beenk gek op. Doch! zeg e, Wunderscheune Soeppe. Fain, zeg ik, breng mi'j maar 'n pensjen. Eemn later kwam hee der met zo'n pötke an, smeet 'n wit papier oawer de taofel en zat dat penke met 'n paar teelders vuur oons daal. Gutn aptiet! zeg è. Van 't zölfde, zeg ik, laot 't ow smekn. Wi'j deudn oons 'n luk op 'n teelder en ik wol der net an begin'n too de vrow mi'j oonder de taofel tegn de been an schoppn. Ik zeg: "Wat hes?" "Roek i'j niks?" zeg ze. Roekn, wat roekn, zeg ik, 't is gin boonsoep in hoes, dit is Duutsche soep en dee rok aanders as bi'j oons, en de kluur is ook aanders, kniep de oogn en 'n nös meertoen et. Ik tasn ok to, meer 'n eersten leppel dee'k in moond stak vleug ter mi'j ok zo wier oet. Dat ko'j nig ettn, zonnen viezen smaak, ik worn der haost beroerd van, en de vrow trok nog net op tied 'n leppel truw.
29
Twentse Taalbank
30
Ik reup den bedeender en to hee bi' j oons kwam zee ik "Preeuw is!" "Wat is er loos?" zeg è. "Preuw is! Katzendrek!" zeg ik. "Maar mineer, dat is ja onherheurd", zeg è. Ik zeg: "Preuw is! Daor geet 'n zwien nog kapot van; waoris own baas?" To worn hee geleeuw ik 'n betke bang; hee gong is met 'n nös boawn de pan en sleu haos steil achteroawer. "Das verstee ik nig!" zeg è, "kom mit". Hee greep dat penke en ik achter hem an; hee leup regelrecht nao de kökn, waor 'n stuk of wat wichter stön'n te lalkn. To hee met dat penke in de kökn kwam, worn ze op eenmaol stil. "Wer hat die Soeppe gekocht", begon é tegn de wichter. "Nun? Spreche! Wat is door van gemuuse der in!" Ze keekkn öm zich hen en daor op eenmaol zagn ze 'n böske greun liggn. "Dort liegt es", zeg een van de wichter. Den bedeender gong der op af, greep dat böske greun in de haan, reuk ter an, en steuf as nè dolle koe op de wichter of en sleu ze leenks en rechts öm de orn, en wat è almaols zee begreep ik niks van. Ik begreep ter eerst niks van; Meer to hee bi'j mi'j kwam en mi'j an dat greun leu roekn, worn mi'j alns duudlek. Wat barn de vrowleu daon? Met al heer lachn en gigeln barn ze meer zo greun nomn wat op de taofel lee en in de soeppot smet' n en barn heelrnaels nig in de gaotn had dat het greun was van Afrikaantjes. Jonge, jong, wat gong 't ter daor of in de kökn; 'n een' n nao 'n aander gong der tusschen oet, en to ze almaol weg warn, wös den bedeender nig wat te an mi' j zol cloon. "Zie kriegn andere Soeppe", zeg è. Ik zeg: "Nee meneer, nooit gin soppe weer in de Pruus; ge'w mi'j meer gow 'n glas bier, da'k den smaak weer fot krieg". "Das zoln sie haben zoviel sie wollen!" zeg è. Now dat har hee ginnen doown zeg; ik bin met hem nao 't schap gaon, en ik kan ow vèteln da'k eerst nao 't viefde glas bier den smerigen smaak weer kwiet was.
Twentse Taalbank De vrow zat mi'j van wietn al te weenkn, da'k bi'j heer mos komn, meer ik deu meer net of ik nig goed wies was en wuivn meer aiduur tegn heer; ik kon toch ok nig duur de zaal schreuw dat 't vuur niks was, öm da'k sappe har had van Afrikaantjes. Ik kan ow nog wá völ meer vetelln van den dag, want wi'j hebt nog wá meer metmaakt, meer a'k eenmaal an 't vetelln bin dan dook duur; want oawer zo'n oetstapje kö'j nog wa nen halm dag praotn, want ik heb ow nog nig ees vèteeld van den reifekoekn, die wi'j daor getn hebt, dat was ok zo plezérig; meer dat doow 'n aander maol!
31
Twentse Taalbank
'NTRACTOR
NE! HET HAR DE LAATSTE TIED NlGMEER BOTTERD tusschen 't Oale Beemd en de jongs. Nig dat ze now ruuzie barn, nee, zo slim was 't nig! Meer zee wam 't lang nig eens met meka, en ze leupn 'n luk met stieuwe köp teng meka ante kiekn. Ie'j weet wá ho of dat geet, dat jonge spil van vedaag, dat har meer leerd as de oale leu van vroger en dee barn zodeunig nen heeln aandern kiek op 'n boemspiL Der wot heer vèdaag leerd dat ne boerderie' j vol meer op kon brengn, a' j meer gebroek maakn van mesien'n dee in de helft van de tied 't weerk kon'n cloon, zoodat ter vuur 't aander weerk, waor ze vroger nooit an te pas kwamn, now volop tied oawer was. As ze zoo met méka zat'n te kuiern oawer 't een en aander, dan mos 't oale Beemd de jongs an 't lange lest toch wá geliek gewn, meer vuur as 't zo wiet was, dan was ter heel wat gebuurd, de beuk worn der mangs bie'j haald, want de beide grote jongs Bennat en Jan barn allebei nao de Landbouwschool gaon, en door barn ze heer allebei aardig klook maakt. En dan 't radio nig te vegètn, door zat'n ze alle mèraag nao te luustern. 't Oale Beemd mos van al dat spil nig zo völ hemn; dee keels vuur 't radio, dee barn better praotn leerd as boernweerk, zee Beernd aait, want as 't wèèrklijk boernleu warn, dan woln ze vuur zo'n ding nig staon te praotn. Meer vaar, zei'j de jongs dan, dee leu hebt door studie van maakt, en dee weet 't wä, dee hebt allus presies oetreknd, dee leu geet niks mis. Ach wat, zee 't oale Beemd dan, ik mag ter niks van heurn, ik heb nig studeerd en ik weet 't ok wä. En rekn he'k mien hele leeuwn ok motn, aans wa'k nig zo wiet komn, en as ik wat vekoch, dan wös ik wa op 'n ceent nao wa'k buurn mos. Das almaol wa waor, vaar, zee'n de jongs dan, meer dow hes nog nooit oet kön'n rekn, was dow meer van de boerderiej of kons haaln as a daon hes.
33
Twentse Taalbank
34
As 't oale Beernd ter nig met oet kön, dan heult 't zich wieselijk stil, meer in zien hèt mos 't de jongs toch wà geliek gewn, en oawer eene kaant was 'tok nog wa blie'j, dat de jongs zo good bie'j warn. 't Oale Beernd har zich a meerrnaoio laotn bepraotn, en iederpot har 't fleenk in de buul moto tasn, want alus wat ter nie'js was komn op de boerderie'j dat reuk almaol nao geeld. De jongs warn al begon'n dat ter oaweral electrisch legt mos kom'n, dat geslep met den stoarmlanteern oaweral hen dat was ja niks, en to 't Oale Beernd soams in de schop met 't vearknvoarn zich de schen'n kapot har loopn tegn 't inspan van de stötkaor, to was 't dan toch wà 'n maol zo wiet komn, dat ter oaweral legt kwam. En zo was 't met 'n heeln hoop dinge gaon; der was ne electrische hakselmesien komn, nen heujbloazer, ne waterpoomp en ne breutmesien. Ie' j kunt begriepn, dat met al dat spil wa ennige jaorn gemeujd warn, vuur as 't zo wiet was. Het mos almaol vedeend worn, meer 't Oale Beernd mos to gewn, dat het nig meer zo had mos klei'jn as vuur ennige jaoren terug, en dat ter ook meer geald in de kökn kwam. Meer wat de jongs zich now in 'n kop harn haald, dat was ter heelmaols biej hen. To de jongs der het eerste maol met de vaar oawer sprokn harn, was 't Oale Beernd hellig de kökn oetloopn. Ze woln zich nen tractor anschafn. Gin één van bei'jn dof ter oawer te begin'n en ieder pot as ter is 'n plaatje in de kraant ston, van de een of aandere demonstratie, dan harn ze de vaar al is anpord urn is met te gaon kiekn, meer zo wied harn ze hem nog nooit kregn'. Het kan almaol wa waor wèèn, dat dee dinge na stark beent, en da' j der nen hoop met keunt cloon, meer gew mie' j meer 'n peerd, door köj met praoten. Al dat mesien'n spil dood weerk en aanders niks. Ik heb a zeg, ruuzie kwam der nig van, meer het stak de jongs toch wa, dat de vaar zo eignwies was, en dat ze hem nig zo wied kon kriegn, dat hee is met gong kiekn nao zönne demonstratie. De moor was 't nog wa met de jongs eens, al was 't ök nog
Twentse Taalbank alleen meer urn de vaar: want zee har a wa zeen, dat 't almaol vól gemakiijker gong, en dat 't oonwize geklei, zo as zee ait daon ham, 'n heel stuk meender was wom. Ze praoten met de jongs wä vaak oawer 'n tractor, meer zee har der 'n zwaor heufd in, as ze heum wat of zo'n ding wä kosn, en der bie'j, 't peerd was ok nog lang nig vesletn, en de moor heul ok heel völ van 'n broen'n en zee wös wa, dat de vaar ok na gek met 't peerd was. Het was toch ok zo'n leef deer, ie'j kon'n der met praoten as met 'n meensche, hee begreep alus. En as de vaar of de moor 's moorgns op de dél kwamn, dan was 't 'n broen'n dee heer met 'n blie'j gehinnik 't eerste goei'jn moorgn zee. En as de vaar hem dan met 't speentvat 'n luk hawer in 't rog smeet, dan grömken hee van plezeer. Nee! 't peerd dat heum bie'j de hoesbeuling an en zo lang as zee der wat an cloon kon'n gong 't peerd nig fot. "Koomp tied, koomp raod" dachtn de jongs, en met de tied kwam dan ók wä de oplossing in de voorm van ne feestvergadering van 'n Boembooncl. De vaar sloog disse vegadering nooit oawer, en disse keer ham de jongs geluk dat ter op de vegadering nen film wom ofdreyt oawer de tractors. Jonge jong, het was lefebriej a'j zagn wat of ze met zo'n klein ding kon'n klaor maakn. Het ploogn veer, vief voor te geliek of 't niks was, en het waandein met het zwaarste voor heuj duur de slechtse weg, net of ter 'n melkkeurken achter zat. 't Oale Beemd wom der stil van to hee dat zag, en de jongs zat'n zich now en dan al is an te stootn, want zee zagn wä, dat de vaar heelrnaals oonder 'n indruk was. To den film of was loopn, zee Jan tegn de vaar: Now! wat döcht die'j der van, dat ding dat kleistert ter duur, wat? Oonbegriepelijk, zee 't Oale Beemd. A'k 't nig met eign oogn zeen har, dan koonk 't nig geleuwn; dat könt nog gin dree peer trekn, wat dat kleine ding döt, en ik zee wä, a' j der nen reem op doot, dan köj der ok alus nog van laotn drei'jn. Ik zal den keel is hier laotn komn, zee Jan, dan köw der is met praotn, dat kost niks. Jan stëweln nou vuurt, ston 'n luk met den keal te praoten, deen den film of har drei'jt, en eewn later has den keal bie'j
35
Twentse Taalbank
36
de vaar zitn proatn. En rojaal as den keal was, het ene rondje achter het aander gong der an, en met al zien rondjes gewn kwam hee zo wiet dat é met 't Oale Beernd vuur meka kreeg urn de wek ter op is met zo'n ding op de boerderie te komn, de jongs warn haos duur 't dolle hen, eindlijk barn ze 't dan zo wiet, as 't ding eenmaol bie'j 't hoes ston, dan kwam 't aander van zölms wa. De wek ter op, op Doonderdag, warn de jongs vuur dag en dow al in de been, want vedaag was 't 'n grootn dag, dat vuur 'teerst nen tractor bie'j heer op 't èèrf zol staon. Het ploog'n was a 'nacht daag oet stèèlt, want de vaar wo'l op zien eig'n groond zeen wat of dat ding klaor zol maakn. Zien eign beste, zwaore groond, dee 't Oale Beernd oet de kiek ken'n en waor van hee presies oet kon rekn hoo lang of 't ploogn doern. Hee zölf kon 'tin een dag nig klaor spöln met 't peerd, want 't deer mos ok röst hem'n, want as 'n broen'n langzamer begon te stapn, dan wös Beernd wa, dat 't tied was van oetschein'n en ie'j hoowt nig te geleuwn dat Beernd ter nog ene voor bie' j nam. "Kom an jong", zee 't Oale Beernd dan, "'t is mooi wes vedaag, wie'j gaot op 't hoes an", en as 'n broen'n kot bie'j hoes kwam, dan hinneken is 'n maol, net of é zegn wol, wie' j komt ter an. De moor zoorgn vuu de tied wa, dat zien'n trog vol was en ik kan ow wa zegn, datzenig op 'n gapse vol hawer keek, 't peerd mos eerst wat hemn en dan de maanleu, en dat dee nig vègetn worn, dat köj 'j wa zeen an den grootn teelder vol spekpannekook, waor de boembotter op ston te glimn as 'n speegelken. Zo meust 't eigenlijk ok in 'n leemn wèèn, dat de péér, dee 'n hawer verdeend barn, hem ok kreegn, meer daor koomp duurgaons nig völ van terech, dee 't hadste weerkt, wont in de kleinste huusken. Meer laok wieder veteln. Zo tegn 'n uur of acht heurn ze van wietn 'n geplofke, dat meus 'n tractor wèèn en op éénmaolleupn ze almaol te geliek nao boetn, zo nie'jsgierig warn ze.
Twentse Taalbank Jaowa, ze barn 't wa bie'j 'n rechtn één, daor kwam dat rooie duuwelken an höppln, het daans'n en sprong as nen jongn sik. En now der voort meer an, zee de vaar, ik bin benie'jd, wat of ie'j klaor maakt, de ploog met vief mesn der an, worn der an koppeld, en daor gung 't hen. Het was lefebrie'j zo as dat ding der duur gong, de zwatte vette groond dee léé zich öm as nen tukdook en het gong almaol zo gemakklijk in zien wèèrk, het was onbegrieplijk. To der 'n stuk ploogd was mosn de jongs urn buurt ter op, en ik mor eerlijk zegn, het gong der duur of ze der al jaorn met öm barn gaon. Der worn beslotn, dat 'n tractor 'n paar daag op de boerderie'j zol bliewn urn te probeern. Het leek 't Oale Beernd almaal zo gemakklijk, ie'j hoown nig in te span of niks, ie'j gong der meer op zit'n, trapn op zonne pin en daor gong 't hen. Zo kwam 'n tweedn dag dat 'n tractor op 't erf ston, de jongs warn der oet nao ne brulft hen, ze zoln as ze weer kwamn het ding wa op de dil zetn. 't Oale Beernd vertrown dat nig; as de jongs weer kwamn, dan barn ze de hoed vol bier, en dat leek hem nig good, hee zol 't zölms wa is eemn cloon, want hee wös wa presies hoo 't almaol in zien weerk gong. Hee prakezeern der nig lang oawer, deu de nienduur losenkreup op 'n tractor, èèmn later har hee 't ding an 't loopn, hee trapn de pedaal in en nao 'n luk geveul an dee stang, leu hee in een maol 'n voot van de pedaal of vliegn en door göng 't hen, meer het göng hem toch wa 'n luk te har, remn dag hee, want dat har é van de jongs ok wa zeen. Meer in plaats van te remn, trapn hee op de gaspedaal en daor scheut Beernd hen, de dèl oawer, steil op 't fenuus an en met nen oonwiesn klap vleug hee der hoog tegn op. 't Fenuus vleug van de been en Beernd scheuf met 't fenuus en al dwas duur de muur de kökn in, het ding leup meer al duur, meijn de taofel fot, flak vuur de moor langs en Beernd scheuf met 't fenuus en taofel en al duur de boetnmuur, en kwam in 'n hof tegn nen dikn appelboom tot stilstaand. Door ston Beernd, 'n kop kepot en bloodn as 'n vèèrkn; van oonder tot boawn dik oonder 'n kalk, de moor lee op 'n boek
37
Twentse Taalbank in de kökn, en de hoond ston te göln dat ow heum en zeen vègeung. Beemd stroompeln op 't hoes an en veul as 'n liek zo wit op 'n stool daal. To, de moor zag dat de vaar oonder 't blood zat, sleu heer fènaol 'n schrik in de been, en zee wös nig wat ze 't eerste of laatste an zöl pakn. Van veraltereerdheid nam ze 'n bak met ofwassewater en wassen 't Oale Beemd 't gezicht of. Door zat natuurlijk Abro of zo iets in, want 't Aole Beemd dat schreeuwn as 'n mager veerkn, want zien'n kop dee schrien'n hem of ze hem met gleunig heet water in harn smeerd. Van sagereinigbeid meijn hee van zich of en 'n bak met ofwassewater zeiln duur de kökn. Wat nen toostand; de moor leu zich van schrik op 'n stool valn boawn op de kat, ie'j harn nog nooit van ow leewn 'n deer zo heum angaon, en de moor bleef meer zitn. Meer op éénmaol vleug ze op, want de kat har heer van schrik de nègel in de basn slaon. Ze vleug dwas duur de kapotte muur nao boetn hen. 't Aole Beemd zat met nen vuurrooijn kop steil vuur zich oet te kiekn; eindlijk kwam hee langzaam in de been en leup nao boetn hen, waor de moor met traon'n in de oogn bie'j 'n tractor ston te kiekn. To Beemd dat zag gong hee nao heer hen en zee: "Mooder, zo völ jaom hew met meka 'n geneuglijk lèèwn had, en zöl dat smerige rooie ding dan now de schoolt ter van ween das tow vedreet hes? Niks ter van. Ik beloaw die'j eerlijk, dat moorgn dat ding fot geet. De jongs keunt net zo had opspöln as ze weelt, door trek ik mie'j niks van an. Zolang as ik lèèw koomp hier ginoen tractor weer op 't eerf. En 't was net of 't 'n broen'n 't vestaon har, want zee heurn hem op éénmaol blie'j hinnèkn in 'n stal. To beent ze meer met heer beidn de dèl op stapt, en met de haan op 'n snoetn van 't peerd hebt Beemd en de vrow de röst weer voon'n, de röst dee aaltied op de boerderie'j was en dee haos duur den tractor vuur aaltied bedoarwn was.
38
Twentse Taalbank
TAPIJTKEVERS
I'J KöNT MI'J GELUWN OF NlG, MEER MET 'N PLEZEERIG gemood en 'n luk geald in 'n tuk, kan 't leawn toch wa na mooi wean. Ik wil daor nig met zegn dat bi'j 'n mooi leawn ait geald bi'j mot komn, ok zoonder geald kan 'n meansche wà good te pas wean, want der is nog zo völ in 't leawn dat ow plezeer kan gewn zoonder dat i' j door vuur hooft te betaaln. Rekn now meer is al dee mooie daag dee wi' j achter de ruw hebt, en kiek now nog is öm ow hen in de natuur now de blare zo mooi kluurt, dat kost ow niks; gaot is op nen zeundagmoorgn boetn de stad zo öm 'n uur of acht, nig op nen brommert meer op de fiets of loopn, dan köj uurn lang profiteern van al het moois wat daor te zeen is zoonder da'j nen ceant oet hooft te gewn. Meer a'j dan nao 't hoes hen gaot, mo'j oonderweg nig oaweral anlegn, want dan wot 't ow nog duur; meer jà, daor is ok wà wier wat vuur tezegn, want nen natuurleefhebber haolt ok van natuurproductn en heurt zo'n betke bie' j mekà. Meer ja, alns wat oet de natuur koomp, kö'j toch ait nig van hoaln, en dat za'k ow veteln waoröm nig. l'j weet, het geet zo langzaam an wier op 't weenter op of, en zo as dat geet, het wöln spil koomp wier vuur 'n draod, dikke sökn, wöln oondergood, haansche en al zök spil meer. En zo as nè nette hoesvrow dot, in 't vuurjaor wot al dat spil met 'n luk steenkeri'j der in, in de kastn of in de kistn pakt. Now he'j duur 'n regel nig zo völ da'j kastn vol hebt hangn, meer dat kleine betke wa'j hebt daor bi'j dan toch nog wà 'n luk wies met. Meer 'n meansche hef alns nig zölms in de haan, en zodeunig kom i'j in 't leawn wà is bedroogn oet, dat heb wi'j bi'j oons in 't hoes dit naojaor wa oondervoondn. Zo a'j weet wot 's moorgos en saoms a mangs lilk vrisch, en a'j dan op 'trad fot mot, dan kö'j à best 'n paar haansche an
39
Twentse Taalbank
40
hemn, en ik har de vrow dan ok zeg, zee zol mi' j de haansche is vuur 'n draod haoln, want ik mos ter saoms oet. Miene vrow dee weet precies waor of 't spil lig, en to ik der dan saoms an to was om fot te gaon, gong ze noa de kast en haaln mi'j 't spil der oet, de haansche en mien'n haalsdook. Zoonder te kiekn slao ik mi'j 'n dook om 'n haals, pak de haansche en gao fot. Boetn in 'n cloonkern doo'k de haansche an en zal net op 't rad springn, to ik veuln dat 't mi'j koalt om de vinger poesn; ik deenk: hek ze now an of nig. Ik kiek is good en daor zee ik mi'j, dat an de ene haansche nog meer twee vinger zit en an 'n aandern zag ik heelrnaals niks meer zitn. Ho kan dat now, doch ik, doar mok meer van weetn, ik 't hoes wier in en oonder de laamp. Meer 't kwam wa oet zo ak zeen har, de vinger warn fot, wegvretn! Ik reup de vrow der bi'j en meansche sloog haost steil achteroawer. Ho kan dat now, zeg ze. Ik zeg; ja, ho kan dat now! Dat heb ik ok a dach. Ze ston eemn betoeterd te kiekn, to zeg ze: woch is eemn, grip de kraant, geet an 't leasn en zeg: Astebleef, hier steed 't, tapijtkevers! Ik zeg: wat! Tapijtkevers! dat kan nig, dee hew hier nog nooit had, waor gin tapijtn zeent, beent ok gin kevers. Meer hier steet 't, kiek dan zolms, ik vertrow 't hele spil nig meer. Ik haal moorgn alns oet de kastn, misschien zit ter nog wat meer van dat tuug in te vretn, ik wil 't weetn. Ho is 't met dien haalsdook, laow is kiekn. Ik doo mien'n dook of, bekiek hem en begin had te lachn. Wat is ter te lachn, zeg de vrow. Ik zeg: kiek is wat nen mooin dook, 't is net 'n gedienn, gat an gat. Tapijtkevers, zeg ze, aanders niks, meer wat daor noe an te lachn is, begriep ik nig, 't is om te huuln. Och vrow, loaw 't meer van de plezeerige kaant bekiekn, zeg ik, der is toch niks an te cloon,, kapot is kapot, en bot brekn is ait nog slimmer.
Twentse Taalbank Dow hes good praotn, zee ze, now hek dee haansche en 'n haalsdook a meenstens acht jaor bewaard, zoonder slèt of brók, en op éénmaol he' j dat tuug in de kast zitn en vret ow alns kapot en daor steeds dow óm te lachn, 't is net of oons 't geald op de ruw wast. Maanleu hebt nog vuur gin twee ceant vestaand van de hoeshoulding. 't Is schaanweerd en met leup ze fot. Dat wi'j maanleu gin vestaand van de hoesbeuling hebt, dat is te begriepn, want dat hebt ze oons in de loop van 't trown wa ofleerd. Want a'j ow eergens met bemeujt, dan krieg e'j nen tik oawer 'n nös hen, en 't eerste wat ze zeg dat is: daor heb i'j maanleu toch gin verstaand van. As mien vaar 't oawer de vrowleu har, dan zee hee altied: jong maak ter ow nig dik oawer, het hef nog nooit aanders wes, laank haor en 'n kot vestaand. Meer ik pas wa op da'k 'tin hoes nig zeg, want dan hes nog nooit zo'n spil beleewd. Dit wee'k wa, wat ze an 't vestaand te kot komt, dat maakt ze met 'n rebbel wa weer klaor, waor of nig! Ik bin later zoonder haansche meer fot gaon, ik har in mi' j sólms wil dat ze dee tapijtkevers hier hen hebt laotn komn, en nog wa net tegn Sunneklaos, want now he'j kaans dar ik nog 'n maol wat ni'js krieg, nao acht jaor. As dee tapijtkevers de nig warn wes, dan hak de eerste vief jaor der nao kón'n fluitn en daorum zeg ik meer, maanleu, a'j dee kevers in hoes hebt, dan kaank ow feliciteern, want dan kom i'j nog 'n maol van 'n oaln pröttel of. En he' j ze nig in hoes, dan weet ik nog wa ne aandre weg óm ll:n wat ni'js te komn, hier of daor wat laotn lign, dan bi'j der ok of. I'j hebt dan we 'n luk bekkeri'j a'j in hoes komt, meer as dan zeet da' j de vingers boond en blow hebt van de keulte, dan kriegt ze wa medliedn met ow, en dan koomp 't wa vuur meka, daor kó'j van op an. Want as 't knip en weer knip, den beent ze nog wa gek met oons, al laot ze 't ait nig bliekn.
41
Twentse Taalbank 'T HöFKE VAN FEMIA
DE BESTE INSTELLING VUUR DE BOERNLEU, EN VEVRAL
vuur de wichter, is de hoeshouldschool. Wat ze daor almaal leert, das onbegrieplijk. Kokn en wasschen, kleer heel maakn, en veural greunte vebouwn, veur iedre tied van 't jaor. Iej könt dan ok wa begriepn, dat de meeste boernleu, dé ne dochter hebt, dat wich naor dé school hen doot. Zo was ok Femia, de dochter van de Weul op zonne school en iej könt dan ok wa begriepn, dat 't wich 'n na mooi höfke biej 't hoes har, waor ze dan ok van alns in verbown. 't Wich was ter toch zo na gek met, dat heer vaar der nog nig in meug komn. Der ston'n peulkes eum hen met hoondergaas ter langs, en as de hoond meer nen poot bin 't peurtke deuf te zetn, dan kreeg hé a nen kloetn zaand naor n kop hen. En iej könt wa deenkn, dat op nen goei'n moorgn 't hoes te klein worn, to Femia biej 't höfke kwam, en zag, dat 'n hoondergaas onderste boown lé, en de beest 't hele höfke harn vertrapt; 't wich ston der biej te böln van helligheid, as nen bezetn vleug ze op 't hoes op an, leup de moor haos van de been of, zag n hoond nig lign en scheut ter ouwer hen met n kop tegn de duur an, en met nen dikn bloodnus veul ze de vaar in de aarmn. Van veraltereerèlheid leutdeoale Weul de kips met eier valn, dé hé net oet 't heuj har haald, presies op de veut van Femia. Wat zich to ofspuln, zak ow mere bespoorn, meer 'teen van t leedke was, dat ter nen hoop bekkeriej kwam en Femia met boekseert de bedstee in kreup. Daor zat miej deoale Weul met de haan in 't hoor. Hé prakezeer' n zich n kop gek, ho hé dat now veraandern zol, dat de beest nig meer in t höfke kwamn. Op 't lange lest nam hé zie'n naober in n aarmn, den mos hem dan meer oetsloetsel gemn, en dat deure ook. Schrikdraad zeg é, Weul, schrikdraad en aanders niks, het kost tiej wa dre stuuwer meer, dan bis ok van alle narigheid
ot
43
Twentse Taalbank
44
Zo e zeg, zo e daon, de Weul gong n aandern dag naor de stad hen um 't spil te besteln en gong zo bliej as n keend naor 't hoes, dat 't höfke van Femia now gin last meer zol hemn. En met n paar daag kwamn doorn stuk of wat van dé maanleu au met 'n hoop draoden n heel spil van dé witte pötkes, en door gung 't hen. De keels ham te nogwan maol reukeloos um hen, door gung 'n draod naor t hoes hen, ze knooin an t lektties en klaor was 't. De Weul worn der biej haald en ze vetöln hem presies ho of he drein'n meus um n stroom der op te kriegn. De Weul knikn meer met n kop as nen ekkelworm, jao, jao, hé har 't wa begrepn. n Aandern dag zal 't spillos gaon, de beest worn in de wei jag, en de Weul met de vrow ston'n van wiet'n te kiek'n ho of dat of zolloop'n. 't Duurn a nig lang of één van de beest har de niejegheid in de gaat, hé leup ter op of, reuk ter is n maol an ...... en jaowa, door has 't spil an de gang. De koo sprong ne één achteroet, n stet in heugt en daor fot, loopn! zo hes te nig. De aandere beeststoknok an, en door hat 't hele spil aan 't draawn, links en rechts duur de maot. De Weul lagn zich slap, meer Dika, ziene vrow, kwam oet nen heen aandern hook en begon te scheeln dat 't lefebriej was. Dow gekn keel, hes tiej door wat wies laotn maakn, met dien'n draod, 'n paar daag wieder en wiej hebt ginnen dröppel melk meer. "Drei dat ding um op de del" zeg diej dat geet verkeerd. En de Weul, ok a net as alle maanleu, de dél op en dreij'n an n knop. Meer of hé now één of twee maol meus drei'n, dat wus é nig meer, he dreijn'n n maol of wat en zeg tegn de vrow: 't is vuu meka, Dika, 't spil is ter of, der kan niks meer gebuur' n. 't Weerk gung zien'n gewoon'n gang, Dika an 't wassen en de Weul gong 't höfke van Femia weer vuur meka maken. Noa n tiedke har Dika n paar stuk schoon en leup ter met op de lien of, meer to ze dé mooie strakke dreutkes zag zitn, doch ze biej zich zölm: daor kon ik ok wa gebroek van maakn. Zé der op of, nam zonne dikke oonderboks van de Weul en
Twentse Taalbank zol dé op n draod hangn. Meer och leewe tied, met dat de boks an n draod koomp, krig miej dat meense nen hoop stroom deur de hoed hen, dat ze steil achterouwer op de grond slöt. Daor lei ze, iej zagn niks as 't wit van de oogn, en ze hegn as n ould peerd, geluud kwam der eerst nig oet, meer to dat weer kwam, begon ze miej dan toch te schreeuwn, veur oonWies. De Weul, dé in t höfke was, schrok zich kapot, hé smeet de kloomp oet en door op Dika of, greep heer oonder de aarm, zat heer op n één, deu nen trad achteroet, bleef met de been in de boks zitn, dé op de groond lee, met eene piep nog aower n draod hen, kreeg miej nen klap van n stroom, en veul met Dika bouwn op zich miln in de beezenböske. Meensche keender, wat nen toostaand. Dika scheeln, 't was bar, de Weul n kop kapot van de beezenböske en de hele hoed vol deurn. En of hé now a schreeuwn, het hölp hem niks, he kon dat zwaore meense nig van zich of kriegn. Dika wassen de kloomp oetvloogn, en deur heer spatteln kwam ze miej ok nog n maol met de teen an n draoden door has 't zulfde gedoonder weer an de gang. Meer de Weul har geluk. Deur den klap van n stroom vleug Dika in de heugte en de W eul kon der oonderhen komn. Op 't lange lest bint ze op 't hoes an krömmeld, glad oet n biestern, meer nao n stuk of veer ~ömkes koffie kwam ze weer n luk biej. 'n Aandern dag meus de Weul naor de stad hen urn de keels weer op te halen, want n draod mos ter of. Want Dika zé: "Dat spil biej 't hoes fot, of ik gao fot". Ja, en wat zuj der dan nog van zegn. Ne vrouw is toch meer weerd as n paar kropkes slaot oet 't höfke van Femia. Waor of nig.
45
Twentse Taalbank
Zé HEBT 'T MAAKT EN IK HEB 'T ZEEN
WIS EN WAARACHTIG, IK HEB 'T ZEEN, 'T HELE SPIL zo as 't er steet. De laatste tied heurn iej ja niks aanders as van 'n F.F. in de kraant, op straot, in de heerbeerg, op 'n Boerboond, ouweral woor of iej ok kwamn, 't was 'n F.F. De vrow dé zé, het was meest veur de boern, want F.F. betekent niks aandersas "Vee en Rund". Meer de meester, den zo veul is as vuurzitter van 'n boond, den zé, dat was latien en dat beteekn niks aanders as "Ze hebben het gemaakt". To ik dat in hoes veteln zé de vrow: dat hooft ze mig nig te veteln, want van zulfs koomp ter zo'n spil nig.
De eerste daag zun wiej der nig hen gaon, want iej mot eerst weetn wat 'n aander de van zeg, of 't geeld weerd i_s of nig. Wat ston der toch 'n spil van in de kraant en veural van dé opening. Den burgemeester van Eensche den kan 't met 'n grepke zo na mooi zegn, en nen goei'n vestaander hef meer 'n half woord neudig, en door in 'n Haag schientze an halve weur genog te hemn. Ik vin dat vuur 'n Burgermeester nog wa maklek, den kan zich zodeunig 'n hoop praotn bespoorn. Alleen begriep ik nig, woor of ze zich zo drok veur maakt; as ik 't eerlijk zeg'n mag, ik veur mien pat vin meer zo, iej hebt meer an hoonderd boernop 'n F.F., as an één menister. Meer ja, 'n meensche wil ok wa is 'n betke eer van zien weerk hernn, ik bedoel 'n betke wandeerd worn, want 'n batlijk woord dut 'n meensche toch vaak zo good, meer hatlijke weur schient heel meujlijk oet te sprekn te ween, want iej beurt ze meer heel zeelden. Now, ik bin der dan met de vrow op af trokn. Urn 10 uur gong 't los en urn half tien ston ik veur de poort. Meensche keender wat 'n drokte, en drukn, 't was slim, ik har wa 'n luk met de elmboomn wil' n weerken, meer ik deuf de haan nig oet 'n tuk te cloon, want der har iederpot in de kraant staon van "Pas op de zaknrollers", en door dag ik an to ik door
47
Twentse Taalbank
48
ston. Ik dach: der kan gebuum wat ter wil, meer de haan komt nig oetn tuk. De vrow heul miej an 'n jas vast, di gong dan wal op de zog met, door ha'k ging'n angst veur. To dat hek los gung, reup ik achterum: vashouln Dien'n, nig los laotn, meer to hast 't an de gang, ik gong 't eene hek duur en Dien'n 't aander, de slip van mien'n jas kwam achter 't peulke en ik vleug achteroet, inplaats van veuroet, en 't har nig vul scheeld, of ik was steil achterauwer slagn. Laot dan toch los, meensche, schreeuwn ik, dow treks mien rugnstraank haos oet meka, dow liks was nig wies. Meer Dien'n heul vast en de meensche achter heur dé drukn meer vedan, en of ik wol of nig, ik meus achterwaats duur 't hekske. Ik dach biej miej zulms: as dat vedaag zo deur mot gaon, dan belew iej nog wat Hennek. To 'k de deur was zé Dien'n: "was dat vasthouln of nig!, jao war ik eenmaol in de vinger heb, koomp ter nig weer oet' '. En dat is woor, want tow krigs ter gin cent van los. Now den ingang was prachtig, almaol speegels an de kaant en aj der inkeekn, was 't net of iej ow zulms tegemeut kwamn. To kwamn wiej biej 't boemhoes, en 't eeste wak zag was nen hoond an de ketn. Dat ha'k op ne tentoonstelling now helemaol nig verwocht, sinds jaor en dag maakt ze van de dierenbescheerming 'n bezwoor tegn kettingheun, en as 't now de bedoeling is urn al dé boem dé daor langs loopt, te laotn zeen ho beroerd of zo'n deer der an to is, urn daor 'n heeln dag an de ketting te zitn, dan kaank door nog wa met investaon, meer as ze dat doot urn 't boemspil egter te maakn, dan kaan'k door nig met accoord gaon. Now, wiej naor bin'n, de dèl op, dat was nog is 'n echt boemspil, staank en rook, 'n paar oale boem, en strabaant meensche vuur de bersté, iej zoln der bang vuur wom, zo gremiet keek dat meensche van zich of. Ik zé derect, Dien'n kom an, want vrowleu nemt nog wa gow wat van meka oawer, en door mo'k niks van hemn, ik was bliej da'k weer boetn was. 'n Eenke wieder kwamn wiej langs nen oaln smid, door ko'j 'n gelukshoofiezer koopn, en der wam ok nog van dé gekn dé kofn zo'n ding. Der beent aait nog leu, dé meent, dat ze 't geluk kunt koopn, meer geluk is nig te koop, al bin iej zo riek.
Twentse Taalbank Van door kwam iej in zonne hele grote teent, och, och, wat gedo, dat leup en dat dreijn tegn meka an, weewtöw, spoolmezien'n en nog meer van dé dreidingem te veul urn op te neuron. Biej één zo'n ding dat nen hoop weend maakn, greep Dien'n miej in éénmaal biej de aarmen schreeuwn meer niks aans as: fot hier, fot hier, ik gao in de heugte. Now hef ze nog a na lange rök an, en door is heer de weend oonder komn, en now kuj 't geleuwn of nig, Dien'n kwam fenaol met de been van de groond of en zweemn wa nen halm meter boawn de groond. Ik greep en to ha'k genog van al dat mesien'n spul en wiej beent meer heer met beije haand biej de hupn en drukn heer weer nao daaltn, gow wieder gaon in ne aandre teent. Het was net nen doolhof woor wiej deur mossen, der kwam gm een an. Wao al dat mooie goed hung, was Dien'n nig weg te hown, wiep maanleu kunt oons door now nig zo in vegneugn, meer toch kön wiej as meensche hier oet 'n achterhoek der groot op gaon dat ze hier in oonz Tweente zulk mooi spil kunt maakn. Daor in dé teent met al dat goed, mosn 'n paar grote F.F. letters staon, wa van vier meter hoog, want door zeej eerst dat ze 't weerklijk maakt hebt. Wiej mosn meer al wieder deur 'n doolhof, en aj als bekiekt, dan begriep iej ok nog nig, wo ze 't almaol bie meka hebt slept. Biej één zo'n teentke woln ze Dien'n ne kom soep cloon. Ik zeg: nig anpakn heur, iej weet nooit wat 't is, ze maakt miej veul te veul drokte met dé hoondersoep, der könt wa voöggelpesthoonder in zitn, en vedaag of morgen hej 't zulmok biej 't hoes; ik zeg, Dien'n nig ter zo kot langs, iej könt 't an de rök a wa met slepn. Met Amerika geleuw ik dat 'tok nig al te best geet, dé stön'n daor ok a reclame te maakn, en das ait 'n heel slecht teekn, den Marshal mot aans wa nen goeien koopman ween, nen slimn dog miej, he gaf miej te veul veur niks fot, en dan moj veurzichtig ween. Meer ja, wat kan oons now gebeurn, aj niks hebt kuj ok niks veleezn, zeg Dien'n aaltied. Kiek, en door bin ik 't now nig met eens. Aj niks hebt is beroerd, meer aj niks hebt en ow vriejheid biej kwiet, das dubbel
49
Twentse Taalbank
50
beroerd. Meer met al dé slepperiej begon ik na meu te worn, en to wiej dan ok an 't leste 'n gat zagn woor wiej deur kon'n kroepn, war wiej dan ok nog wa 'n maol reukeloos boetn. Ik zeg, Dien'n, now gouw der eerst een koopn, wiej 't gebow in en ik besteln twee börrelkes, en dat smaakn oonz beiden zó good, daw 't nog 'n keer oawer deudn. Dien'n wol nig meer hemn, meer ik nam der miej nog één biej, ik deenk, dat been ter view en dat reknt ok makleker. Wiej kwamn aorig weer biej en ik reup den bedeender um of te rekn. Ik smeet twee geuln op taofel, meer den bedeender bleef meer aldeur staon kiekn, ik zeg, wiej 't nig hem, wo zit dat. Jaowa, zege, meer door mot nog 'n luk biejkomn. Wat zeg iej, is dat nig genog, het beent ter meer view. Dat weet ik, zege, meer view börrelkes met bedeen'n is dree geuln en vieftig ceent. Now, het was net of ik nen klap veurn kop kreug. Ik zeg, magt ze dat hier zo meer nemn, is hier dan gin priesbeheersing. Né, zeg é, dat schient wa van nig. Dien'n steut miej a is 'n maol in de ribn en zegt: "Allo, wiej stapt op". Wat meus ik to, dré en halmn geuln betaaln en aanders niks. "Daank ow wa, meneer", zeg den bedeender en smeern hem fot, meer dat meneer kosn miej meenstens nen daalder, dan köj nog better hemn dat ze niks zegt. Ik was me daor as ne rot in de val loopn, meer ik kan ow zegn, dat miej dat op de F.F. nig weer gebeurd is. Ik heb later wa vrog, of ter veur gewone leu ginne goedkope gelegenheid was um 't börrelke of gleeske beer te drinken, meer dat was ter nig, zé harn daor geleuw ik nig op gewoon volk rekkend. Ik dach: het beer is weer best, meer iej mot ter op letn: op 'n breefke van nen geuln koj net twee gleeskes op zetn. Met schrik in de been ouwer dé dure börrelkes en met 't vuurnem'n, de knip 'n luk vaster in de boks te houln, bin ik met Dien'n "Bootn Hook", introkn. Eerst kwam wiej oonder zonne hele groote poort duur, almaol van biertönkes, door beenk dan toch eemn stil blieuwn staon. Wat hes toch, zeg Dien'n, wat stees toch te kiekn. Ja, dat zak tiej zegn, ik stao net te deenkn, ho lang of één man wa tied zol hemn um al dé veetkes leug te dreenkn. Now zeg Dien'n, met dé dreuge leewer van diej zoj der nog wa 'n maol duur
Twentse Taalbank komn. Ik heb miej to meer stil hoaln, want aj door op duur gaat, dan dreit op bekkeri-j op oet, en dan dooj 't wieste urn meer niks te zegn. Now, den boontn hook, daar ston genog urn 't geeld kwiet te worn, wiej beent daar meer gow oauwer hen loopn, want der was nog vul meer te kiekn. 't Eerste waar wiej an kwamn was biej zon kreumke, door war'n ze miej waarachtig an 't pöt maakn, ik heb met mien volle vestaand staan te kiekn, ho den keel door pötRes maakn. Now, ik heb hem de kunst wa ofkikn en ik wil ow wel veteln, dat ik gin pöt weer koop, ik maak ze now zulf. Makkelijk genog, 'n luk klei-j, 'n dreirat, de voes ter in en iej hebt nen pot, niks an! Tokwam wiej biej ne teent, door ston op "Zuiderzeewerken" en met dak ter in wol gaan trok Dien'n miej an 'n jas en zeg: "Wat wis door now in?" Ik zeg: "Kiekn wat aanders. Gao meer met, dow sas ter wa weer met dreuge veut oetkomn", want ik wus wa wat ze har. Ze hef is 'n keer met miej naar Zandvoort hen wes en to is ze met de been in 't water komn, en now kaank ow wa veteln, dat 't meensche nooit aandersmet de veut in 't water koomp, as dat ze zich is 'n maal in 't half jaar de neegels van de teen mot knipn , en dan mot ze zich van aarmood de veut wasschen, aanders kan ze de neegel nig veen'n. Ik leup meer deur en ze kwam wa achter mig an, want ze was veul te bang, dat ze miej kwiet raakn. Wiej kwamn biej zon groot roond ding, en door koj precies zeen wat ze van de Zuuderzee barn maakt, 't was na mooi urn te zeen, meer ik vun der nig vul an. Wiej slungeln meer vedan en door ston miej zon heel spil van 't Spoor, iej kon door op zon knöpke drukn en dan leup 't spoor van de één naar de aandre kaant. "Interessant", zeg zonne meneer, dé door ok biej ston te gaopn, meer wat ten der now van interessants in zag, dat was miej nig duudelijk, want aj biej 't Statsjon staat ziej 't zulfde. Meer aan de aandre kaant, door ston miej dan toch 'n volk te kiekn, bar. Ik drukn miej door is tusschen in en wat ik to zag, dat was dan toch zo na mooi, dak miej de oogn oetkeek. Door zag ik miej 'n stuk van oonz mooie Tweente en door tusschen duur almaal bussen van 'n T.E.T. Dat leup en dat
51
Twentse Taalbank
52
dreiën, links en rechts, waor of iej ok keekn, ik begreep ter niks van. Ik deenk biej miej zulm, door mok meer van weetn, en zon wichke met zon mooi pekske an, dat door biej ston, dat heulp miej nog wa 'n maol oet dreum. Dat kon miej precies veteln, waor dit was en ho ofdat was, en ik wol heer net vraog waor of dat van leup, to ik op eenmaol nen keel met nen rooin kop der oonder weg zag kroepn, en to wus ik bescheet: dat spil dat mosn ze stokkern, want den keel met den rooin kop den har net veur 't vuur staon, meer dat leek miej toch nig maklijk aj op 'n boek mot lign weerkn. Door leup ok nog zon klein autotje tusschen duur, en to ik an dat wich vreug wat of dat ding door tusschen meus, to zé ze tegn miej, dat is nen oawervalwaagn, en to ze dat zé, scheut 't miej op eenmaol in de been en ik dochn weer an de Pruus en ik bin met Dien'n meer gow naor boetn hen gaon, want ik mos frissche lugt hemn. Meer ik kwam bedroogn oet, want net to ik boetn kwam, steuf miej dat oale Spoor de langs en kreeg ik miej dan toch nen hoop kolndaamp in 't gezicht, dak niks meer zag en met 'n kop tegn een paol an leup, dat 't miej greun en gel vuur de oogn worn. Ik deu natuurlijk 'n trad achteroet en precies op de teen van zo'n jufferke, dat miej begon te schreewn as 'n mager veerkn. "Boer", zeg ze "Kijk toch uit". Ik zeg, kijk uit, kijk uit, kijk jij oet. Wat do jij met zulke schoon an, jij hebt ouwwe tenen der boetn stekn. En dat was ok zo, of dat wich now de schoon te klein har, dat 't zich daor later 'n stuk of har snen, dat week nig, meer de teen stokn der wa dree vinger breed oet, en hakn zatn der ok nig m. Ik was miej daor waarachtig met 'n kop tegn zonne paol an loopn van 't statsjon van 'n Aorend, en dach, net as biej 't nieje statsjon, door hebt ze de peul ok zo gevuurlijk oonder staon. Ik geleuw, dat ze door wa op reknd harn, dat de leu der met 'n kop tegn an kon'n loopn, want der vlak biej ston zonne teent van eerste hulp biej ongelukn van de bierbroweriej de Klok, en door bin ik dan ok meer dereet op af stapt, en hebt miej door behaandeln laotn. Ik deenk, dat ter wa meer tegn de peul warn loopn, want der zatn der wa meer met medesien'n.
Twentse Taalbank In den hook hak miej a genog metmaakt, en wiej beent dan ok meer gow wieder gaon op de bloomn op of. Wat was dat mooi al dé bloomn, zo prachtig in bleuj, kiek, aj door tusschen duur loopt, dan woj toch eemn stil, dat is toch heel wat aans as dat mesien'n spul, en al de klooke leu op de weeld könt dan toch meer ginne bloomn maken. En to kwam wiej in de bloomntent, och, och, wat nen pracht en de stukn dé ze maakt barn, kiek, dat beent now vakleu, 'n na mooi vak. Door ston'n ok bloomn met 'n stuk van 'n gedien der an, en ik zeg a tegn de vrow: zoln dé gin tow meer hemn had, dat ze dat met 'n stuk van 'n gedien an meka mot been'n, dat kaank nig mooi veen'n. Ach dul, zeg Dien'n, das now 'n trowboket, kiek dat geet zo. As de braedegom 't wich van 't hoes geet haaln, dan breg e bloomn met, he gef ze dan an de broed en dé mag ze dan hoaln, zee, en as ze dan later 't gedien kapot hebt, dan könt ze dat daor met heel maakn. 't Kan wa woor ween, zeg ik, mer ik vin 't flauwekul. Van dé bloomnteent kwam wiej biej Fruit, en 't eerste wak zag was zo'n groot ding, door knepn ze al 't sap oet de appel, en dat sap dat koj koopn vuur 15 ceent 'n glas, kiek, dat was nog ees goedkoop. Dien'n en ik hebt ter dan ook veer glaas van opdronkn. To ik dé mesien bekeek, dag ik biej miej zulms, door mus now Liefting op staon, want den knip oe net zo lang tot der ginnen druppel meer in zit. Alleen, der was één verschil, hier was 't de kleine man, dé 't meeste sap kreeg, en biej Liefting is 't net andersum, door geet 't sap de aandre kaant op. Dat was now net ne teent veur miej, keel keel, wat 'n mooi fruit en greunte, door koj as boer ow bat now is recht an ophaaln. Meer met ak door stao te kiekn, beur ik miej door op eenmaal: Hallo, hallo, de dame, die het dichtst bij den heer Meijerman staat, kan een fruitmand in ontvangst nemen. Wat wus ik now van Meijerman, meer Meijerman wus wa wat van oons, want op éénmaol keump door een op Dien'n afstapn, en zeg: asteblief dame, dit is veur ow, en den man drukn Dien'n door 'n groote maan in 'n aarm met appel, wiendruuw en als ter in. Dien'n was ter veraltereerd van en wus nig wat ze zegn meus. Ik heb tomeer zeg van: daank ow, Meijerman, tot 'n aander maol. Door stapn wiej hen, Dien'n koorfan aarm met de appel der
53
Twentse Taalbank
54
in en ik nen trad der achter. Meer ho 'n nog kwam dat week nig, meer op éénmaol scheut de heng van 'n koorf of, ik keek net de aandre kaant op en ston op éénmaol met 'n één'n voot miln in de wiendruuw. To has 't an de gang. Suffert, kiek dan toch oet, zeg Dien'n, dow traps miej door 't hele spil an plorn. De leu dé achter oons leupn, lachn zich kapot, want 't hele mandje was plat. Ik wol miej ok nig laotn ken'n, ik trok de tukdook oet de boks, schraapn 't spil biej meka en leup deur of ter niks gebuurd was. Dien'n leup achter miej an te foetern en te scheeln, meer ik deu net of ik niks heurn ie'j mot dan de slot van rekning ow staand as man toch ok nog ophoaln. 'n Eenken wieder leup miej zonnen heeln grootn beer in 'n hok en den likn zich meer al vedan um 'n bek. Ik dach, wat zol dat deer toch hemn? Eers dach ik an Dien' n, want dé ston neugns miej, meer to hak 't wa in de gaat, het lelm miej meer aiduur oet 'n tukdook en dat reuk dat deer. Ik heb to 't hele spil meer biej den beer in 't hok smetn en was bliej dak ter of was. Op eenmaol heur ik miej 'n geschreew en 'n merakel veur gek en oonwies, door mos ik 't miene natuurlijk ok van hemn. Ik op 't geschreeuw of, en door zag ik zo'n heel spil van de zwartn. 'n Eén'n sleu op ne trom, 'n aander op 'n koffiebuskeen éèn ston der biej met 'n paar kallebassen aan 'n paar stökskes en den drei-jn met de hoed of e van oonder tot bouwn oonder 't oongemak zat, en 't hele spil schreewn of ze gek warn. Dat warn Surinamers, zé zonne juffrow. Ik zeg, now de leu praot nog wa is van emigreern, meer aj dan toch in zo'n spil terecht komt, dan zoj dan toch stapelgek worn; loat miej dan meer in Tweenthe. Ik zeg tegn Dien'n, kom an, now is 't genog, now hek genog van 't P.F. zeen, wiej gaot op 't hoes op an. Van al dat gesjow wak dan toch meu worn, dak eerst met Dien'n in 't grus bin gaon zitn, en to wiej 'n luk bekom'n warn, biw meer op 'n oetgang op of sloft en ik was bliej daw weer op straot ston'n. 'n Kwateer later zat wiej biej meka op zon zacht kusn van ne T.E.T.-bus, en ik was bliej dak weer op 't hoes op of gong'n.
Twentse Taalbank 'n F.F. was prachtig mooi, meer der geet toch niks veur ow eign huske.
55
Twentse Taalbank
HET PETRET EN 'N HAAN'N
ZIEZO, WI'J STAOT WIER AARIG MET BEI'JE BEEN IN 't Ni'je Jaor, het is soams a wier n luk langer legt, en zo heandig an loop wi'j wier op 't vuurjaor op of, het kan oons misschien nog wá n luk op n emmer vreezn vuur aw zo wiet zeent, meer het koomp, daor köj vast van op an. Ik heb 't al is eerder schrewn:
Al lik het weenter ok wat laank, 't Wot vuurjaor ok in Eensche Vèbi'j is köölt en reagn. Tevrean is now weer meensch en dier, Ze hopt op ni'jen zeagn. Ni'jn zeagn, dee wi'j mèka an 't begin van 't ni'je jaor zoo vaak hebt toweanst, en dee ik hop da' j ok volop kriegt, en da' j dan tevrean zeent. Ik geleuw nig dat er tegnwoordig völ meansche beent dee tevrean zeent; het is al meer duur 'n jachtern nao meer van hoog tot leag, meer, meer, meer, en a'j now könt vetèln, waor of dat meer ophölt, dan bi'j nen knappn kop. As wi'j almaol bli'j en tevrean warn met oonz'n grootsten riekdom dee wi' j hebt, oonze gezoondheid, dan warn wi' j al nen beeln èèn op weg öm nè tevrean weald te kriegn. Meer laot ik daor meer nig wiè' der oawer praotn, want ze beent a watwee doezend jaor gangs öm de meensche aanders te maakn, meer het is heer tot n<:>w to nog nooit elu!;:t. Ik zal ow is wat aanders vetèln, wat ik disse daag weer met heb maakt. Het was gelukkig nig bi'j mi'j in hoes, meer bi'j mien'n naober. Den hef nen heeln hoop hoonder, en daor hefenen keal van nen haan'n bi'j loopn, en zo a'j wa weet, zoorgt nen goei'jn haan'n ok good vuur de hoonder. Now, dat döt den van mien'n naober ook. A'j an de hoonder komt, dan vlög e dereet op ow of; meer het is zo gek, vuur de maanJeu geet hee
57
Twentse Taalbank nog wa is n maol oet de ziet, meer tegn vrowleu is hee zo krankiel, daor vlög e dereet op of. En zo as dat geet, a'j n luk meddagetn oawerhoalt, dat wot dan nog wà is vuur de hoonder smetn, en zo deu dat de naobersvrow de vurige wek ook, en now har ze 't oongeluk dat ze de voork leu valn. To ze dee op wol kriegn, meen'n den haan'n natuurlijk dat ze hem an de hoonder wolln komn. Op èènmaol vlö è tegn miene naobersvrow op, het meensche schrok zich kapot, en wol der vanduur gaon. Meer in heern schrik kik ze nig oet, en blif met de been achter n zaadbak zitn, en vaalt mi'j langoet tusschen de hoonder.
58
To ha'j 't spil an de gang, den haan'n vleug boawn op heer en deu meer niks as bietn en slaon met de peut, de hoonder vleugn van schrik hoog op duur 't schot en het was mi'j n spiktakei vuur gek en oonwies. En of de vrow à van heer ofsleug, het hölp heer niks. Op 't lange lest begon ze te schreewn, en wi'j dee der 'n èèndke afwoont, kon'n heer bi'j oons in hoes heurn schreewn. Ik sprong in de been en leup zo had as ik kon der op of. Meer 'n naober had 't ok à heurd en wi'j kwam'n tegeliek bi'j 't schot an. Jonge, jonge, wat 'n gezicht. De vrow vuuroawer met n kop in 't zaand, 't haan'n der boawn op en de hoonder as gekn an 't vleegn duur 't schot, dat de veern der afsteuwn. Now i'j könt begriepen wat ter to gebuurn . De naober was as kalk zo wit van heiligheid. Hee vlög in 't schot en gef den haan'n nen oplawaaiiër, dat è in n hook van 't schot terecht kwam. Meer den haan'n was ok duur 't dolle hen en vleug weer op 'n naober op of, hee achter n haan'n an, kik nig waor of e löp, en trapt ziene vrow boawn op de hoed. Och meensche nog an to, a'j to dat gejammer ham heurd, dan wa' j der net zo good as ik, der naa van worn. Ik har met 't meensche te doon, want het zal ow meer gebuurn, as ze met 'n paar van dee grote kloomp ow boawn op de ribn gaot staon. De naober wos nig ho gow hee an de zied mos komn. Hee sprong an de kaant, vaalt met 't gezicht tegn 't draod an en leup eemn later met 'n stuk of zes van dee
Twentse Taalbank grote rooië streepn oawer 't gezicht hen, op 't hoes an, en keek zich nao de hele vrow nig meer öm. Ik heb to 't meansche meer in de been holpn en zo gong dee met de bei'je haan in de ruw, krönkent as ne oale schoefkaor, der achter an. To ik eemn later bi'j heer in 't hoes kwam, zat'n ze as 'n paar èèn'nkuukn dee in de dösschemöl hebt zet tegn meka an te kielrn. Zo langzaam an kwamn ze weer 'n betke bi'j blood en nao 'n luk prooteri'j zat wi'j der eemn later batlijk öm te lachn. Meer daor was 't probleem van 'n haan'n nog nig met oplost. Den haan'n meus an de vrow gewoon worn. Ik heb heer to nen vuurslag daon, en nao 'n luk hen en wier gepraot, gong' n ze daor op in. Op zo'n idee mo'j natuurlijk meer opkomn. Wee'j wat ik heer vuur hebt slaagn? Zee mosn 't petret van de vrow in 't hoonderschot hang'n, dan worn den haan 'n luk an heer gewoon. Tokwam 't grote problemm van 't petret. Zee barn de wa een, meer dat was van heer trown, daor ston'n ze allebei op, meer daor wös ik wà raod op. Wi'j hebt to 'n stuk papier der oawerhen plakt, dat den haan'n . alleen de vrow meer kon zeen. Wi'j met oons drieën nao 't hoonderschot öm 't petret op te hangen, en zeen wo of den haan'n zich heul, en jaowà, het hong der nog meer good en wal, of den haan vleug ter al op of. Meer de naober gaf hem 'n paar striekes, en to bleef è à op nen ofstaand staon te kiekn. Het haank ter now à 'n wek of dree en het is now zo wiet, dat de vrow röstig in 't schot kan komn. Ik heb ow dit meer vetèèld öm ow is te laotn zeen, da'j met 'n betke oawerleg nen lilkn haan'n nog wà zo wiet könt kriegn, dat hee zich netkes gedreg. Mog i'j soms nen lilkn haan'n hem'n, waor de vrow bang vuur is: 't petret in 't schot en i'j beent van nen hoop eleande of.
59
Twentse Taalbank 'T OULE GRAATS
HET LEUP TEGN PAOSCHEN, EN 'T VUURJAOR ZAT DIK IN DE
loch. Iej kon'n an alus zeen, dat 't leente was. 'n Geeteling dé alle jaor in de oule schop zien nust har, zat te drein'n met nen oetgespreidn stet veur zien wiefke, dat ne leewe lost was, en an zien proonken koj wa zeen, dat 't nig lang meer doern, of ze zoln wa begin'n met grei te slepn, vuur 't nieje nust. Bouwn in 'n kesnboom zat ne heetmussche te tiere-liern van woonder en geweeld, zien spitse snevelken stak oetdaagnd in de heugte, net of 't zegn wol: kom nich te dicht in de neugte van mien wiefke, want dan krieg iej met miej te cloon, hier bin ik de baas. Het was 'n bliej gedo, ouweral, en an de leu koj ok zeen dat ze better te sprekn warn, iedereen was bliej dat dee nare, bedoompn weentertied weer achter de ruw was. · En toch warn ze almaol nig bliej. 't Oule Graads zat stil veur zich oet te kiekn, vuur 't raam van de kukn, en de gelle schellemom dee vuur 't raam langs vleug, kon Graats ziene gedachtn nig veraandern. Het was Graats gaon as zo völ oule leu, waor der een van fot is komn, 'n anhaolt was e kwiet, as de moor der nig meer is dan is de aardigheid fot, dan won iej, um met Graats te sprekn - in 'n leug hoes. Dan komt de nie'je bleadkes weer, Meer lao ik ow is van vuurn of an veteln, woorum Graats zo vedreetig was, en hoe hé der later weer bouwn op kwam en weer plezeer an 't leeuwn kreeg. Graats ziene vrow was al 'n jaor of zes dood, en 'n boemspil zoonder vrow is net nen leugn mostetpot, door zit gin krach meer in. Now har Graats meer één'n zön, dè nog 'n half jaor 'n luk vriejn met 'n wich oet de naoberschop, dat zich Liesbet leu neumen, zo te zeen , wa 'n kreggel ding, meer na pinnig. Graats zag nig geern, dat de jong met Liesbet leup, meer um de rost in hoes te hoaln, heul hee zig meer stil. Meer to hem de moor ofsteurf, meus Graats wa oet 'n aander
61
Twentse Taalbank veetke begin'n te tap'n en to ze nao de groow weer in hoes wam, en de naobers zo'n één nao 'n aander weer op warn stapt, zee Graats, met nen deepn zucht; Jong, daor zit wiej now alléén te kiekn, now mow meer zeen, daw oons eegn pötke klaar kriegt' '. Jao vaar, zeg Beemd, wat möw toch begin'n. Ik weet 't nig jong, oons pötke zöw umsgelieks nog wa klaor kön kriegn, meer 't aander spil, tuug en al dat spil, dat kön wiej nig klaor houln, door mot ne vrowschoan ouwer gaon. Disse daag he'k miej a van alus in'n kop haold, en ik bin nig wieder komn as Liesbet Lietbet! Vaar, wat hes door dan met vuur! Kiek is jong, zeg Graats, ik har zo dach: Liesbet koomp vanaowend hier, en now wok ter met eer oawer praotn of zee hier daags nig oawer de vloor wol komn. Is Liesbet dat good, dan gao ik morgen nao de oale leu van Liesbet, urn is verder met eer of te praotn. Beemd, now mos miej eerlik zegn, wat ofs tow daor van degs. Jao Vaar, wat za'k tiej zegn. Ik heb jo wa geem dat Liesbet alle daag hier oawer de vloor koomp, meer het lik miej ok 't beste, dat Liesbet zulros mot besloetn. Door zatn ze dan now beien, met 'n bedroofd gemood 'n aownd of te wogn, met de stille hop, dat Liesbet meer jao zol zegn.
62
En saomns hef Liesbet jao zeg, as 't deoale leu 't good veun'n. 'n Aandem dag har Graats met de oale leu van Liesbet praot. De vaar van Liesbet veun 't nog wa 'n maol good, meer Liesbets moader har nog wal 't één en aander in te breng. "Dat jonge greij", zee ze, "n heeln dag biej meka in 't zulfde hoes, gaf niks as däweln, ik bin bang daw der niks as naarheid van kriegt." "Dat zal nog wa losloopn", zee Graats, "ik beloaw diej, da'k de döp los zal cloon, en da'k Beemd nog wal ees de boks op zal been'n. Zo was Liesbet dan biej Graats oawer de vloor komn en het mot zeg wom, het wich zag nig op nen totas weerk, het glom en het bloank ow almaal tegn. Graats misn de moor nog wa as eis 't één en 'taander meus
Twentse Taalbank
besloetn, meer hé kon saoms tevreen vuur de niendeur zit'n en zien piepke rookn. Dat gung zo eenkle maond good, meer op 't laatst kreeg Graats toch wa in de gaat, dat de jong meer weerk in hoes har as boetn, iederbod meus é hem roopn as ter wat te cloon was. En de oale leu van Liesbet meusn ~I meer duur vaker lign te scheeln, dat ze te laat in hoes kwam. De oale leu ham van weerskaant wa in de gaat, dat ter is wat aanders gebuum meus, en zo kwam 't dan zo wiet, dat ter op 'n oamnd ne vesiet worn hoaln, woor ze tot 't besloet kwamn, dat de jonge leu ho eer ho better meer an 't trown mosn, dan har Graats ok weer 'n vrowmeensch op de stee. De jonge leu wam door natuurlijk met inverstaan en het doem dan ok nig lang of Beemd en Lietbet wam man en vrow. Het leewn op de boeëriej gong rustig zien'n gang, zo als dat biej de meeste boemleu geet. Beemd en Liesbet kon't good met meka veen'n en 't oale Graats har 'n mooi en rustig leewn. Veural to 't eerste kleine Greetsken kwam, was Graats zien geluk nig te beschriewn. Der was weer jong leewn op de boeëriej en 't was net of 't hele hoes veraanderd was. En as Graats met de peer der oetgong, dan knaln hee met de zwöp duur de loch, zo hat, dat de maarkloawn in 'n dannbosch met eer gekriesche 't hele spil in de buurt waarschown, dat ze op meusn pasn. Dan lachn Graats stil vuur zich hen, urndat 't leewn toch zo mooi was. Zo gong 't eene jaor achter 't aander fot en biej dat een Greetske was 't nig blewn, want der kwam zowat ieder jaor der een biej en Graats was a viefmaal Grootvaar wom. Liesbet har op de boeëriej de boks an en Beemd deu alus wat ziene vrow zee en hee har nig in de gaat, dat ok zien vaar zo langzaaman oonder 'n doem van Liesbet was komn te zitn. To ze dan ok op 'n maol biej Beemd kwam en hem zee dat de vaar meer oet ziene slaopkamer meus, urndat ze gin ruumte veur de blaagn har, to deuf Beemd door niks tegn in te brengn. Hee zee alleen meer: "Waor mot de vaar dan slaopn?" Vrögs dow dat nog? dow wees toch wa dat ter 'n kemerke
63
Twentse Taalbank is neungs 'n perestal, dat is groot genog vuur de vaar, door kan e best lign. Beernd wol nog wat zegn, meer zee leut hem nig ees an 't woord komn. "Toe meer, scheet meer op, en pak den rommel der oet, en gao der 'n maol met 'n bessem duur, dan köw 't ber der voort inbreng." En zo gebuurn 't. De vaar zien ber worn in 't kleine kemerke brach en Graats zee meer niks, urn gin herrie in de kukn te maakn. To 't bergaonstied was en Beemd zien vaar de duur neungs 'n perestal in za gaon, kon hee der gin woord oet kriegn, to de vaar tegn hem zee: "Beemd, mien jong, slaop wa!" Zo har dan 't oule Graats 'n eesten nacht in zien kemerke neust 'n perestal slaopen, ach jao van slaopn was nig völ komn, door was hem den nacht toch zo völ duur 'n kop gaon, slimste was vuur hem dat e gin baas meer was in eign hoes. Beernd den har door tegn op motn komn, den kon umsgelieks nog better wat zegn, als hee zölms.
64
Den nacht ton veuln Graats pas wat of 't zegnwolof de vrow kwiet ham. Het wom dan ook nog meer good en wal lecht of Graats kreup ter oet, hee kon 'tin ber nig meeroet houln, hee mos 'n kop is eest 'n luk koald maakn. Ok Beernd har de rust nig had, en hee heum dan ok wa dat de vaar vuur dag en dow a an 't rameenten was, het doem dan ok nig lang of Beernd kreup ok nog wal 'n maol in de bokse, hee zol vuur de vaar is gow 'n köpke koffie zetn. In 'n tied van niks har Beemd 't oule fenuus an op de del, en nao 'n paar minuten ko'j de koffie a deur 't hele hoes roekn. Now gow de vaar geropen, de in 't blote bomserom vuur 't hoes in 'n hof leup. Graats zat grote oogn op, dat Beernd ok a in de been was. Wo hes ter toch met jong, lups tow der ok a, dow has ja nog wa 'n uur kun lign. Dat wee'k wa vaor, meer ik har diej a heurd, en och ik kon ok nig meer lign net as tow; hes good slaopn vaor? Best jong, best, ik lig door good, het vaolt miej har met, meer wat roek ik, hes de koffie a klaor, das ja mooi. Jao, vaor, ik wol diej is 'n plezeer cloon, steet diej dat an of nig.
Twentse Taalbank Beemd, jong! Was alus wat Graats zee, en hé gaf hem nen klap op de schoolder. Emn later zatn ze tegn ouwer meka met ne grote kom koffie vuur zich, en gin een van beijen zee wat, het was good zo, ok zoonder praotn begreepn ze meka wa. Meer de koffielacht was ok biej Liesbet in de bersté terecht komn, ze sneuf al is 'n paar maol en het doem nig lang of ze zat al op 't gat in ber. Zo vro en dan a ne koffielocht, de vaor zol zich toch nig in 'n kop haaln urn vuur dag en dow a koffie te zetn. Dan zol zee hem dat wa is aanders an 't vestaand brengn, zo goedkoop was dat spil vedaag ok nig. Ze kleijn dan ok nog wa 'n maol oet beren loem is achter de duur hen, wat of door gebuum in de kukn. En door zag ze miej Beemd zittn met de vaor, allebei ne grote kom koffie in de haan. Ze gun'n zich gin tied, urn zich is eest an te trekn, en zo in 't nachtjak stapn ze de kukn in. Geet dat hier zo, was 't eeste wat ze zee, het kan zeker nig op, aj dan maar weet dat 't now nog gin tied van koffiedreenkn is, as ter koffie mot zat worn dan kan ik dat wa, door hek nog gin maanleu biej neudig begrepn? Dat was Beemd dan toch te völ, hee leup rood an en sleu met de voes op taofel. Eén ding wik tiej zegn Liesbet, as ik vuur de vaor koffie wil kokn dan donk dat, al is 'tok tien maol op 'n dag, dat wik tiej zegn, dow meus diej schaamn urn zon spiktakei te maakn urn 'n kumke koffie. Dat geneul met de vaor mot is 'n maol of ween lopn, foj wat bis 'n oondaankbaar schepsel. Het was Liesbet of z' et in Köln huum doondem, zo har ze Beemd nog nooit los zeen trekn. Keender, keender, eegt ow toch, smeet de vaor de tusschen, 't is de meuit van 't praotn nig weerd, maakt urn miej toch gin ruuzie. Ik dreenk wat, as ik dat wil, en ak tiej koffie wil cloon vaor, dan dook dat, en dan laot ik miej duur gin meensche der of hoaln, ok duur Lietbet nig, en door met oet. To leup Beemd de kökn oet en heepleem met de duur, dat de hele vuurkökn de van schodn. Liesbet heul zich wieselijk stil en leup sliepstetnt de kökn oet.
65
Twentse Taalbank Iej keunt wa begriepn, dat den moorgn 't plezeer wa wiet te zeukn was, en hier deur kwamt ok, dat 't oule Graats den moorgn zo vedreetig vuur 't raam zat te kiekn. Och, och, wee had 't van zien leewntoch met maakt dat ze zon drokte kon'n maakn, urn 'n kömpke koffie, meer in de hoed was Graats toch bliej, dat Beemd is 'n maol van zich of har betn.
66
Meer toch, was Graats ter nig gerust op, Liesbet was hem te stil fot slepn, en dat was heem aard nig, as ze met Beemd alleen was, kreeg ze hem wa zo stiekum weer, oondem 'n doem, want door was hee nen völ te grootn sul veur. Graats zat zo stil vuur zich oet te kiekn, dat hee der helemaols gin eergin har, dat de duur los was gaon, en hee schrok op, to der op eenmaol, "gemoogn" wom zeg. Door zag e vuur zich 't oule Efkram staon, oet de stad. Efkram was nen veekoopman en har a jaorn biej Graats ouwer de vloor loopn en zodeunig ken'n de beijen mekaar a jaomlang. Efkram zag a wa voort, dat 't met Graats nig regt bottern, wanthee was van Graats nig gewoon, dat hee op dizze tied, zo stil vuur zich oet zat te kiekn. Wo hek 't now met ow Graats, wat biej stil, hej 't nig good in de hoed, keerl, waor prakkezeer iej ouwer, der is toch niks in hoes, met de jonge vrow, of met Beemd, of met de kleine wichter. Och man, zwieg miej der van stil, gezoond bi'w almaol nog wa, dat is 't nig, meer ik heb gin plezeer meer in 't leewn rechtevoort, wiej boert nog wa good, door hek nig ouwer te klaagn, maar het steet miej hier in hoes nig meer an de laatste ti ed. Graats, zeg Efkram, wiej keent meka a zovöl jaom, iej mot miej dan toch is veteln, wat ow schot, ik heb ow a vaker goon raod gemn, wee weet, meschien kaank ow now ok wa helpen. Kom an, zeg Graats, laow nao boetn hen gaon, dan kuw rustig praotn, ik mor mien gemood is luchtn, meschien daj miej helpn keunt, twee weet ait meer as een, meer ik zeg diej Efkram, 't is meuilijk. Zo leupn ze dan met heer beijn fot, en wat dee beidn door met meka besprokn hebt, dat kaank ow, zo in een, twee dree nig veteln, meer het doem nig lang, of Graats sleu zich mangs op de basn van 't lachn.
Twentse Taalbank Meer lao'k ow wieder veteln, dan zu' j van zölms wa zeen woorum die beijn zulke foele lol hadn. Zo te zeen vuur nen boetnstaonder, gong 't op de boereëriej het weerk van ale dag, zien'n gewoon'n gang. Meer Graats, dee der nog a van heul öm vro nao ber te gaon, gong de laatste tied der al meer en meer oet, en het wom wal is ouwer tien'n, veur as hee weer in hoes kwam. Vuurase dan weg gong, dan wasschen hee zich as ter to, trok 't beste boeserom an, smeet dekloompin 'n hook en trok zich de schoon an. Liesbet en Beemd ham zich meka al is ieder bod an kekn as de vaor zich opknapn, meer zee deuwn niks te vraogn, en de vaor zee ok niks. As de vaor dan fot was, dan ko'n ze het nig meer _oet houln, en dan kwam der an 't gepraot gin eend. Liesbet dach dit en Beemd weer dat, meer zee kwamn der nig oet, meer Liesbet dee mos en dee zol der wal achter komn, waor of de vaor soams aaltied oethangn. 'n Aandem dag, zol ze wa is nao 't doorp gaon en hier en door is 'n preutke maakn. Beemd was ter wal met in vestaon, want ok hee was a net zo niejsgierig as Liesbet. To Liesbet 'n aandem dag der oet gong, op 't doorp an ston 't oule Graats deur de glieuwn van de schop te loem, en grien'kn vergeneugd in zich zölms. Het har wa lang doerd meer now leek ter toch 'n schot in te komn. Nao 'n paar uur kwam Liesbet weer op 't hoes an, en zee was nog nig in hoes of vreug direct woor Beemd was. Too Graats eer har zeg, dat Beemd op 'n houltwal was, gong zee derekt der op of. Ze har nen rooien kop van 't loopn, too ze biej Beemd kwam. Beemd, wat hek ow nen hoop te veteln, was 't eerste wat ze zee, ik weer haos nig ho 'k mor begin'n, 't is te bar, iej geleeuwt 't nig. Kalm an vrow, dow dus ja net of tien leewn op spul steet. Mien leewn, mien leewn, oonze hele hoesbeuling zit her an vast, mos toch is heum Beemd, de vaor hef verkering. Ha, ha, ha, lachn Beemd, Liesbet, ik wol diej toch wiezer hemn, de vaor verkering! dow bis ja nig wies. 't Is wisse waor Beemd, ze hebt de vaor a 'n maol of wat zeen, met 'n vrowmeensch, en ze leupn stief tegn meka an.
67
Twentse Taalbank
68
Now week ok, waorum he zich iederbod opknapt, he geet hen vriejn, iej zoln ow ja dood eergern, zonnen ouln keerl, hee maakt oons gewoon te schaan in de hele boerschop, ik schaam miej kapot. Ho bis ter achter komn Liesbet, ik kan 't nog nig geleuwn. Dat zak tiej zegn Beemd, to ik vemiddag op thoes an gong, kwam miej 't oule Efkram achterop en begon met miej te kuiern, dow wees wa ho of dat geet, hee vreug nao diej en nao de beest, en de kleine wichter. En op eenmaal zeg 't tegn miej: ho is 't met de vaor, wil e weer wat in ber hemn. Ik zeg, Efkram bis to wa wies, het slöt miej ja haos in de been, ho koomps tow toch an de preutkes? Preutkes, zeg 't, dat beent gin preutkes, das de waarheid, ze hebt hem a wa 'n maol of vief zeen, biej veer verschillende boem hek 't a heurd, ik kom ja ouweral, en 'n één'n weet dit ter van te veteln en aander dat, de leu hebt ter oonder meka a de grootste wil urn. Beemd, ik ben stil blieuwn staon, ik gong haos duur de groond hen, ik zeg Efkram wat wees ter meer van, vetel op ik mor der meer van weetn, wat veteelt de leu? Ja Liesbet, zeg 't jörke, dat dook leewer nig, ik wil de zegsman der nig van ween, ik heb ait met 't oule Graats good op kän'n scheetn, nee ik houl miej der leewer boetn. Dan hes 'n laatstn stuuwer biej oons vedeend, dat kaank tiej wa zegn, zee'k tegn hem, gin ko of kalf kaans meer biej oons koopn. Too hak hem eewn raakt Beemd en too begön 't te praotn. Efkram zee, praotn de leu nig al te mooi ouwer oons, de vaor har gin plezeer meer in hoes, ik was de baas, dow leus diej ouwer 'n kop loopn, de kleine wichter sleupn in de mooie slaopkamer en de vaar lee in 'n perestal, en ze kon'n zich nig begriepn, das dow dat almaal to koons laotn en ze gawn de vaar groot geliek. Beemd wat zegs miej door now van, zój nig oet ow vel springn? Beemd was gaan zit'n op 'n wal met 'n kop in de haan en keek meer strak vuur zich oet, ziene grote boskas gung op en daal, en 'n paar maal schudn hee met 'n kop. Liesbet keek op hem daal, en wos nig wa ze zegn meus, zee har wa duur, dat ze Beemd lilk raakt har. Op eenmaal sprong Beemd op, en gong wiedbeens vuur Lies-
Twentse Taalbank bet staan, heekeek heer liek in de oogn en zee tegn heer, Liesbet, zo waor as ik hier vuur die stao, ik bezweer diej dat 't aanders wot. Dachs tow dat ik met schaan duur de boerschop wil gaon? De vaar en de moor hebt heer leewn van vroon moorgn tot 'n laatn oamd kleijd, urn miej groot te breng, oons boemspil, dat mag zeen worn, wiej hebt ait nen goon naam had, in de hele boerschop, en as daank vuur dit álns, zal de vaar vuur 'n pa snotblaagn neust 'n perestal slaopn, nee Liesbet, dow kaans hoog of leeg springn, het wot aans, en van vedaag of slup de vaar weer in ziene eign slaapkamer, en door met oet. Liesbet keek hem met nus en bek an, zovöl weur har ze Beernd nog nooit achter meka heurn zegn. Meer de keender dan? waogn Liesbet nog te zegn. Praat miej der nig meer van, de vaor geet vuur de keender; ik heb miej a völs te lang stilhouln, ik weensch mien'n boemkop rech op te kun'n dreegn, ik zol miej later de beur oet 'n kop trekn, as de keender met oons, net zo zoln cloon. Dan meus wiej 'n kop laotn hang, want dan haw 't vedeend. Liesbeth, kreeg de traon'n in de oogn, zo har ze Beernd nog nooit heurn praotn en inweendig was ze bliej dat ter zo'n good het in Beernd zat. Op eenmaal pakn ze Beernd urn haals en gaf hem nen dikn smakket op 'n stoppelboord en to leup ze fot op 't hoes an. Achter de schop, ston Graats en Efkram, met meka te lachn, ze barn allebei foele lol. 't Oule Graats heul zich van 'n domn toe in hoes kwam, meer he zag a wa, dat Liesbet hem völ aanders ankeek. 's Merrags meus Graats ter oet, en hee zag nig, dat de bern versjouwd worn, van de een, nao de aandre kamer. To Graats saoms zien kemerke op wol zeukn neust 'n perestal, gung Beernd en Liesbet vuur de duur staan en heuln hem tegn. Wat is 't now keender, mag'k ter nig meer in? Ne vaor, dat kan nig meer, zeg Liesbet, hier slaopt de keender now, ik heb dien ber, weer in diene kamer zat, dat leek oons better. Graats wös nig watte heurn, urn de buurt keek e van 'n een naor 'n aander en to ze hem allebei lachend ankeekn, kwamn
69
Twentse Taalbank hem 'n paar dikke traon in de oogn en hee was bliej, dat het preutke, wat Efkram oet har dach, hem de keender, en de battelijkbeid weer har'n gemn. Want Graats veuln meer al te bes, dat oule leu neergensmeer behoofte an hebt as an battelijkbeid van de keender, het is vuur oule leu gould weerd, en toch zo goedkoop!
70
Twentse Taalbank
TILEVISIE
WA'] HEBT, DAT HE'], EN VUURAL AS ZO'N DING öM DE DOO-
zend geuln kost, dan doo'jt nig maklijk wier fot. Meer as ik alus vuuroet weetn har, dan was dat ding nooit bi'j mi'j in de kökn komn, want i' j hebt ter niks as eelean van! Dat was 't aantwoord van Derk, to ik hem vreug hoo of 't hem met 'n ni'je tilevisie gong. Ik zeg zo! De meeste leu beent ter bli'j met, en i'j hebt ter nen hekel an, dat begriep ik nig. Och, zeg e, a' j alns wösn, dan praotn i' j wa aanders. Ik dach da'k 't plezeer der met in hoes haaln, meer ik heb ter meer verdreet as plezeer van, 't gef nen hoop herrie in de kökn. Herrie in de kökn? Dat begriep ik nig! Hennek, zeg è, lao'k ow meer is veteln wat ter almaol gebuurd is, dan zö'j wa aanclers praotn. I'j weet zölms, dat wi'j boernleu gek met beest zeent, en as ter wat van op 't tilevisie koomp waor beest bi'j te pas komt, dan drei'j ik dat ter vuur. Now, de vuurige wek warn de keals vuur met schaopheun. De vrow en ik zatn geneuglijk te kiekn nao dat spil, to der op eenmaol 'n geblaos achter oons los gong van woonder en geweald; ik kiek öm, en dao steet mi' j de kat met nen kromn pokkei en de haor steil op de röw boawn op de taofel nao den hoond te kiekn op 't tilevisie, op eenmaol neamp e nen sproonk en vlög hoog tegn 't tilevisie op. Ik deenk, hee vlög ter dwas duur hen, meer dat gong nog good, he doondern op de groond, en daor zat e te kiekn as 'n door hoonderkuukn. To ik van 'n eerstn schrik bekomn was, worn ik zo vals, da'k 'n kloomp van de veut nam, en der met op de kat smeet. Och, leeuwe tied, ha'k dat meer nig daon; den tilevisie hew op 'n iezern teufelke staon, en den kloomp vlög mi'j daor net tegn den gladn poot an, spreenk teruw en precies tegn de schen van de vrow an. 0, Hennek, dat ha'j met motn maakn, wat 'n spil. Het meen-
71
Twentse Taalbank
72
sche begon mi'j te göln as nen jongn hoond, zee har de oogn heelrnaals verdrei'jt in 'n kop staon en sloog met bei'je aarm hoog in de löcht en keek mi'j an of ze mi'j wa op wol vretn. Ik zeg, meensche, doo toch heandig an, dow rnaaks ja 'n roerakel of 's duur de hakselmöl hen vlögs, het was meer nen kloomp en meer ok nog niks. Achterof bekekn was 't meer better wes da'k mi'j stil har hoaln, want zee neerop 'n kloomp op, en smit mi'j der met tegn kop an. Now Hennek, i'j könt begriepn, to was 't doondern in de hut, want den kloomp was aardig ankomn, en wa'k aanders nooit doo, ik spring op, mei'j van mi'j of, de vrouw spreenk oetziet, ik slao mis, en in een'n pleer slao 'k de koffiekan en de köpkes en 'n heeln kraom dee op de taofel ston, vuur 'n groondhoald. I'j könt begriepn, Hennek, wat nen toostaand of het to was: 'n pröttel kapot op de groond, de vrow dee ston te bleern of heer 't hèt oet 't lief meus, en de kat dee zat in 'n hook te knipoogn, net of e zegn wol "dat he'j der now van". Op dat momeant, Hennek, ha'k 't hele tilevisie wà kepot kön'n hown, meer bi'j mi'j doert dat nig zo lang. Ik bin der nog wa 'n maol wier oawerhen, ik heb dan ok meer gow 'n bézem grepn en heb 't hele spil bi'j meka strekn, en dach, ziezo, dat dreuge ofwasschen is wier achter de ruw, en eemn later beenk meer in ber kropn. Kiek, Hennek, zo kö'j met den heeln tilevisie van alns metmaakn. Nen tied treuw ha'k ok wier zo wat; nig dat ter howeri'j bi'j te pas kwam, meer da'k mi'j heb zitn te eergern. I'j zolt wa in de kraant hebn leazn, dat ze nen hoond in zo'n reket hebt stopt, en in de locht hebt schotn, en dan zöj ok wal hebn leazn, dat ter nen hoop diernvreenden der tegn op beent komn, dat ze daor nen hoond vuur gebroekn. Now, en to was ter in oons laand, ik geleuw in Amsterdam, ne bioscoop, dee nen film ofdreijn, waor den hoond op te zeen was, en too mogn de heun oet Amsterdam vuur niks met de keender nao de bioscoop öm dat te zeen. Now vraog ik ti'j Hennek, is 't dee leu now in de plet slaagn of nig. Wat hef zonnen hoond dao now van verstaand van, en dat spil harn ze ok nog op 'n tilevisie. Ik hebt zeen, dee
Twentse Taalbank keender kwamn almaol met de heun an 't tow der oet; meer der was ter nog gin een bi'j, dee de traon'n in de oogn har. Ik kon wa zeen, dat ze bli' j wam, dat ze wier in de frische loch kwamn. Kiek, Hennek, an zölke dinge kaank mi' j an eergem, dat ze gek zeent met beestn dat kaank mi' j begriepn, dat bin wie ok, meer dat ze zökke gekke dingen oethaalt, nee dat wil der bi' j mi'j nig in. Vetoonderstel is, Hennek, dat wi'j ow zoo gek wam, en zeundaagns met de beest an 't tow de keerk in stapn, dan zo'j is wat heum. Nee, Hennek, as dee leu door in Amsterdam toch vuur niks wilt drei'jn, dan laot ze dat meer cloon vuur aarme keender, dee hebt ter meer an as dee heun. Ik heur wa, Derk, zeg ik tegn hem, da'j nog wa 'teen en aander metmaakt in hoes, en de vrow, mag dee der ok geem nao kiekn. 0 jaowa, Hennek, meer toch mo'k zer nig ait bi' j hemn zitn, want war ik nooit weetn heb, zee is ok nog zo jeloers as ne jonge meid. Jeloers, Derk, hozo? Dat za'k di'j veteln, Hennek. Vuur 'n paar wek was ter zo'n mooi vuur, zingn, meziek, daansen en zowat, dat neumt ze geleuw ik revu'j of zo iets, meer dat döt ter ok nig to. Het was daor 'n plezeerig spil; ik zat ter geneuglijk nao te kiekn, meer dat doem nig lang; op eenmaol kwamn der 'n stuk of tieen vrowleu vuur 't tilevisie met lange blote been en dee gong daor an 't daansn, het was 'n plezeer öm der nao te kiekn. To de vrow zag dat ik daor wil an har, steed ze op en dre'jt mi'j warachtig 'n knop öm; fot was 't. Ik zeg, wat beent dat van ni'je flantuutn, wat is ter los. Drei'j den knop wier öm, en derect! Zoolang-as dat schandalige spil de vuur is, blif 't oet, verstaan, zeg ze, dow aolen gek, dat is nig wat vuur di'j. Now, i'j könt begriepn, Hennek, da'k nog wa, 'n maol in de been was öm den knop wier öm te drei'jn. Meer niks heur, ik kwam der nig bi' j, zee gong met de hele hoed der vuur staon. Ik zeg, gao fot! Dat dook nig, zeg ze.
73
Twentse Taalbank Woch meer, dog ik, ik zal di'j de keunstn wa ofleern. Ik zee niks en gong fot. Now hew vlak bi'j de berrekamer 't electris zitn, mos weetn. Ik ter hen en drei'j mi'j den stopn der oet en kreup in ber. Meer too good en wal 't lecht oet was, gong 't leewe leawn a los: schreeuwn en angaon vuur oonwies, zee leup oaweral tegn op, want ze kon gin haan vuur de oogn zeen. Bom! daor doondern 't bloomteufelke met alns wat ter op ston oonderste boawn, eemn later nun gil oet de kökn dat kwam van de kat, want dee ston ze boawn op de hoed te trappn, en daor tusschen duur bekn en raggein en Derk roopn, meer ik bleef in ber; ik kwam nig vuur 'n draod. To dat zo'n menuut of vief doerd har, was ze zo wiet komn, dat ze bi'j de betkamerduur was, en now hoow ik di'j nig te veteln, Hennek, dat ter het eerste half uur an slaopn nig te deenkn veul. Waor ze mi'j almaol vuur oet hef maakt dat week nig, meer vrownbeul was ter ok bi' j, en to heb ik zeg, dat zee nen mannbeul was, ha'k daor geliek an of nig, Hennek? Ik zeg: Derk, volkomn geliek, want jaloersche vrowleu en raozende katn kö' j nig met öm gaon. Net was zegs, Hennek, en daoröm dach ik: dereet ofleern; zee hef an 'n knop nog nig wier an wes. Meer dow heurs wa, Hennek, dat 't tilevisie ait nog gin plezeer metbreg, der koomp nog heel wat bi'j kiekn. En daoröm wil ik nog meer eemn wochn ömder mi'j een an te schafn, want vree in de kökn is ok wat weerd.
74
Twentse Taalbank
VAN 'T BUSSTATSJON
MOORGN, MENEER!
Dag juffrouw, zegt 't meer is. Jao kiek, ik wol nao Bookel, hek dat good, öm vief minuutn vuur tien'n; hé wat her 't hier lekker waarm ;is dat now zon'n nie' jo öliekàchel? Nee, dat is gas. Jao, dat bedoel ik, gasölie, van dee niej-mootse kachels. Nee, gin gasölie, dit is gas van 't gasfabriek. 0, van 't gasfabriek, door bie'j 'n Kuupersdiek fot, jao dat week wa. Juffrow, dow has 't net oawer dee bus, dee geet öm twee minuutn vuur tien'n. 0, en ik zee vief minuutn vuur tien'n. Laow is kiekn, dat scheelt meer dree minuutn, is ok nig slim, ik heb de tied wa. Fo'j wat is 't hier lekker waarm. Mag ik hier zo lang bliewn zittn, want ik bin der à vroo oet wes! 0 jao? Ho laat wa'j dan à in de been? Vief uur à, jao dat mo'j wa bie'j oons; 't vee dat kan nig wochn, dat mot bie'j tieds ziene verzoorgn hem'n. Zoo? Hej dan nog zo völ öm haan das der zoo vroo bie'j mos wéén? Jao, twaalf beest, en dee mo'j 's moorgens a bie'jtieds melkn, en dan koomp 't voorn der nog bie'j, en dan de veerkns, door hew der ok nog 'n veertig stuks van en dee hebt 's moorgos ok à smagt, en a'j dan nao 't stad weelt, dan kom ie'j nog tied te kot. Jao, op 'n boer vaalt 't nig met; meer ik dach da'j 't de weenterdag nog wa an kon'n brengn. Och jao, dat sprek van zölms, meer de zommerdag kö' j better geworn, ie' j hebt nig zo völ kleer öm de hoed hen hangn, ie' j könt better oet de stiee komn, laok meer ze go. Dow sas wa nig völ nao de stad hen gaon, vuural de weenterdag nig.
75
Twentse Taalbank Och nee, het is mie' j ok te völ ömstaand a' j fot mot, ie' j mot ait de veut wasschen a'j nao de stad gaot. Veut wasschen? Das ja vols te koald in 't weenter. Jao, dat kaans wa zegn, dat dook toch ait a'k nao de stad gao, want ie'j könt nooit weetn wat öw oawerkoomp. Ja, zeg now zölms, ik hop ja nooit dat miej wat oawerkoomp, meer ie'j mot tegnswoordig toch oaweral op vedach wèèn, waor of nig. Och, daor hoows die' j nig naar oawer te maakn, as die' j wat gebuurt, dan wasschen ze die'j de veut wa in 't zeeknhoes, en dan hes de zeep oetwon'n. 0 foj, praot mie'j der nig van, ik ma'j der nig an deenkn. Hes dat klöksken op tied wat door haank? Vief minuutn vuur tien'n, dan wot tied da'k opstap. Now meneer, bedaankt vuur de wörmte; foi, door beenk heelmaols van opknapt. Now, zee das in hoes koomps, Veget diene tasch nig, aanders koomps zoonder boschopn in hoes. Now dat zol nig good wéén, want dan mos ik ok nog wierom. Now meneer, bedaank heur, het beste. Juffrow, van 't zölfde, laot 't die'j good gaon. Dat wi'k hopn. Ajuu!
76
Twentse Taalbank
BOTTER TEUNKE
HET LEUP IN 'T NAOJAOR, DE TIED DAT TER MENnig veerkn het tiedelijke met het eeuwige mot verwesseln. En zo as dat geet bie'j de boem en in de deurpkes, is dat zonne'n dag 'n heel gebeurn, en zoonder foesel is ne slachtvesiet nig in te deenkn, der wot best van get'n en nog meer droonkn. Bie'j Toon van Nös Hennek barn ze den dag ok 'n veerkn kield, en dat was nig zoonder protest van 't veerkn ziene kaant veloopn. En nao 't geschreeuw te heurn in de boerschop, worn der hier en door nog wa een kould maakt. Toon was a bie'j tieds opstaon urn 'n fenuspot an te maakn, want hee har nen duftigen bengel in 't schot lign, en door was nog wa 'n luk heet water vuur neudig, en as Botter Teunke kwam, dan mos 't spil klaor ween, want aanders foetern het alus an meka. Botter Teunke was de man, dee in de boerschop en in 't doorp de veerkns slachtn en zo deunig har het daag der bie' j, dat het tot nao 'n merrag ik weet nig ho drok was. De leu mogn hem almaol geern, want het was ne praotboks, en duur dat hee ouweral kwam, wös 't keelke nen hoop te veteln. En ze heuln Botter Teunke wal is vaak langer an de praot dan good veur hem was, want as 't fot wol gaon dan scheunken ze hem 'n börrelke weer in en Botter Teunke brak nog leewer 'n been, asdat 't ne borrel leu staon. Iej begriept wa, as Botter Teunke nen drokn dag har had, dat hee der verscheidn achter de kneup har zitn. As 't zo wiet met Teunke was, dan har 't plezeer as gin aander en deu 't niks as zingn. Het har ne stem as ne krei'j en veeldwachter Blankvoort, dee in ziene vrieje tied nog wal is op 't harmonika spuln, meen'n dat e nog wa aarig muzikaal was en har Teunke a meermaoln anhouln en hem zeg dat hee met dat gekrei-j op meus houln. Botter Teunke van ziene kaant meen'n, dat héé nog wa beheurlijk veur 'n draod kon komn, wat ziene zingerie-j an
77
Twentse Taalbank
78
betrof, en at ze hem door wat van zeedn, worn het zo vedreit as ne bottersopn. En zo was het dit keer ook weer. Teunke har 't laatste kuurkn ofweerkt, en urn dat het 't laatste was, har hee nig op 'n bonelke kekn, en het was zo plezeerig as te too, do hee op 't hoes an gong. Eén van de jongs van de Grieper was met hem met loopn, want dee mos in 't doorp nog nebosschop cloon, en zo deunig worn ik later wies, wat ter verder gebuurd is. Teunke har wil vuur twee en het zong zien hoogste deunke oet, met ne stem dee nig was an te heurn. Vlak bie'jt doorp komt ze mie'j door tot ouwermaot van raamp 'n veeldwachter tegn. To Teunke vlak bie'j hem was, stopn hee beide vinger in de oorn en trok 'n gezicht, of hee met alle vinger tussen de duur zat. Now, helliger ha'j Botter Teunke nig kön'n maakn. Het begon te proesn van helligheid. " W at heb ie'j, steet ow mien zingn nig an, dan mo'j 't meer zegn, a'j wilt dan kaank 't nog we harder". "Teunke", zee 'n veeldwachter, "ik mag die'j wa na geern heurn, meer het is veboun urn op de openbare weg te schreeuwn en lawa'j te maakn". "Dow aakligen hond van ne keel, wos tow mie' j oet maakn vuur nen schreeuwet, ik zal die'j , en met deu hee nen trad op 'n veeldwachter of. Wat Botter Teunke daor zee en deu, daor was now 't èèn van fot, en dat brok hem ok bie'j de ruw op. Want 'n veelclwachter pakn hem bie'j 'n kraagn en zee tegn hem: "Teun, ik arresteer ow, want ie'j hebt 't openbaar gezag beledigd en ne dreigende houlding annomn, en dee keunsten zul wie' j ow wa is ofleern; met nao de Burgemeester. En of Teun now ok nog zo tekeer gong, het heulp hem niks. As 'n veeldwachter ow in 'n kraagn har, kwam ie'j nig weer los. Botter Teunke mos met nao 'n Burgemeester en hee wom veurloopig oonder 'n toorn stopt, tot 'n aandern moorgn. Meer de jong dee met hem met was loopn, Wilm van de Grieper, har 't heele spil met maakt, en to hee ziene bosschopn har daon, gong Wilm zich nog eest in de heerbeerg 'n glas beer koopn, en door veteln hee 't hele spil wat hee oonder-
Twentse Taalbank weg met har maakt. Der zatn nog 'n stuk of veer jonge keels bie' j meka, en dee zatn met heer hele vestaand nao Wilm te luustern, en to Wilm veteln dat 'n veeldwachter Botter Teunke met har nomnen en dat Teunke later oonder 'n toorn was stopt, stakn de jonge keels de köp bie' j meka. Het doern nig lang of zee barn met meka beslotn urn Botter Teunke oet 'n toorn te haaln. "Meer ho kom wie'j der in", zee Grieper Wilm, want dee was natuurlijk ok dereet van de partie' j. "Laot mie'j meer eemn gaon", zee Krukn Bets, "ik weet ter wa raod op, ik bin der zoo weer". Oonderwiel dat Bets fot was, namn ze zich ter nog almaol een, urn zich 'n luk mood in te dreenkn, en 'n kastlein, dee zich 't hele spil an har heurd en der met het en zeel vuur was, dat ze 'n veeldwachter ne hak kon'n zet'n, dee zee: "Jongs, as ow dat lukt urn Teunke der oet te haaln, en ie'j komt met hem hier, dan he'j venaomd bie'j mie'j vrie'j dreenkn". Iej keunt begriepn, dat ter to heelrnaals gin houln meer an was. Eemn later kwam Krukn Bets ter weer in met Bennat, 'n zun van 'n veeldwachter. "Now mo'j is luustern jongs", zee Bets, "ik heb Bennat 't hele spil oetleg en hee was ter dereet vuur te veen'n. Laot is zeen, Bennat, wa'j hebt", reup Bets. "Dat wi'k wa, zee Bennat, "meer ie' j mot mie' j belouwn, dar ie'j der niks van los laot, want aanders heb ik ter 't èèn nog nig van zeen". "Het sprek van zulms, dat ze hem dat almaal belouwn. To haaln Bennat met 'n greuts gedoo 'n slöttel van 'n toorn vuur 'n draod. Ie'j keunt begriepn, dat de jongs de grootste wil barn, en dat ze, vuur ze fot göngn, van 't kastlein der nog eest een in kreegn. "Now heendig an", zee Bets, "dat ze oons nig in de gaat kriegt, aanders löp 't hele spil in 't hoonderd". Ze leupn achter meka, op 'n toorn opan, en Bennat, die 'n toorn good ken'n, dee zol de duur los maalm. Der gong der 'n paar op 'n oetkiek staon en Bennat en Bets leupn stil op de deur op of, vezichtig urn zich hen kiekend. Bennat maokn de duur los en reup: "Teunke, Teunke woor bie'j, zeg is wat", reup Bennat
79
Twentse Taalbank
80
"Jao, wat is ter", heurn ze in 'n duuster, "wat wi'j ?" "Stil Teunke", zee Bets, "wie'j woln die der oet haaln, koman, meer stil, aanders heurt ze oons. De kloomp oet en hier op an". Dat leu Teunke zich gin tweemaol zegn, en door kwam 't an-loopn, op de kousnveut. "Wee of ie'j bint, dan kaank nog nig zeen, meer ie'j harn mie'j gin groter plezeer kön'n cloon, want ik bin zoo kould as nen bot, en dös da'k heb, oonwies". Bets dee neum'n zien'n naam en too wus Teunke, dat e met good volk te cloon har. "Laow maakn daw fot komt", zee Bennat, "want ie'j kunt nooit weetn of ter ok een ankoomp". "Jongs", zee Teunke, "zuw is wil hemn; ik weet wat moois: ik heb bie'j de bakker hier neust, vandaag 'n veerkn slacht en dat meus wie'j weer in 'n toorn stopn, dan zu'j moorgn 'n veeldwachter is zeen kiekn, ie'j lacht ow kapot". Better har Teunke heer nig vuur kön'n steln. Jonge, jong, ne mooiere grap harn ze nog nooit oet haald. Meer volgens Teunke zien zegn, was 't nog a 'n zwaor veerkn wes, door mosn ze hulp bie'j hemn. "Wocht meer eemn", zee Bets, "ik haol der zo wat op". Hee leup fot en kwam eemn later met de aandere jongs ter an. En urndat ze natuurlijk gin drokte mogn maakn, trokn ze de kloomp oet, en gongn met meka stiekum bie' j de bakker achter 't hoes. Meensche keender, daor ston mie'j dan toch ne schilderiej, zoo mooi, dat ze der haost nig an dosn komn. Pak an, fluustern Teunke, buur op, en met meka worn 't hele veerkn met de ledder en al, oppakt, en leupn ze der zachtjes met fot. Bets har 't hele spil haost kapot maakt, want to hee met de veut in de göt stapn, dee vol water ston, harre haos 't hele spil laotn valn. Houl vast, oongeluk, ie'j zoln haos 't hele zaakje bedeerwn, vasthouln, zee Teunke. 'n Oognblik later kwamn ze dan toch zoonder oongelukn bie'j 'n toorn an, en worn 't veerkn netkes rechtop tegn de muur an zat, now de duur op slot en klaor was Kees. Now de kloomp in de haan en dan fot, nao de heerbeerg. To de jongs met Teunke bin'n kwam'n, was 't vuur meka, en gong 't ene glas beer achter 'taander der achter.
Twentse Taalbank Ze zoln zo'n half uur zetn hemn, toderop eenmaal 'n spektakel op straat kwam van wat bun ie'j mie'j. Teunke, dee 't zaakje nig vetrouwn, scheut a gow nao achtem hen, bie'j 'n kastelein in de kökn, en dat was meer goed ook, want het was good en wal in de kökn, of door kwam de bakker an, met de knecht. Ze hebt mie'jt veerkn ofstoln, was 't eerste wat e zee. Vuur 'n dik half uur ston 't nog achter 't hoes, en now 't bin weelt zetn is 't fot; begriep ie'j der wat van, spoorloos vedween'n, ongeleuwlijk. To de bakker Bennat zag zitn, vreug e hem: Jong, waoris de vaar, wie'j hebt a bie'j ow an 't hoes wes, meer hee was ter nig. Ik zol 't nig kön'n zegn, bakker, ik bin 't laatste uur nig in hoes wes, zee Bennat 't Is wat moois, zee de bakker, wat doo'j met zunne veeldwachter, a'j nog gin veerkn achter 't hoes keunt hemn staon. Kom met, Jan, zee e tegn de knecht, 't veerkn zeukn. Teunke kwam weer oet de kökn, het har 't hele drama wal heurd, en het sleu zich op de knee van 't lachn. Het worn vuur Bennat tied, dat e weer op 't hoes an gong, want 'n slöttel van 'n toorn meus weer op de plaats, vuur dat de vaar in hoes kwam. Hee was ok niks te vroo weggaon, want hee was nog meer good en wal in 't hoes, of door kwam de vaar an. Hee zag a wa an zien gezicht, dat ter wat gebuurd was. Is ter wat bezoonders vaar, dow kiks zo doonker, zee Bennat Jao, jong, ik heb de bakker sprokn, en now kaans dow nig raon, wat ter gebuurt is. Ze hebt de bakker 't veerkn, wat hee vedaag hef laotn slachtn, achter 't hoes fothaald : stoln! Dat lugs toch vaar, ho kan dat, dat is hier ja nog nooit gebuurd; ik begriep 't nig, za'k tie'j is helpn zeukn, vaar, zee Bennat Nee jong, laow meer wochn tot moorgn, want ik mor de toch bie'j tieds oet, want ik heb Botter Teunke ook nog oonder 'n toorn zittn en den mök bie' j tieds losloutn. Botter Teunke, vaar, wat hef den dan daon? Och, dat aaklige keelke kwam mie' j door vanmerrag weer an te loln en to heb ik hem zeg, dat e oet meus scheidn met dat geschreeuw en to wolt mie'j waarachtig anpakn. Ik heb
81
Twentse Taalbank
82
't meer in 'n kraagn pakt en metnomn nao de Burgemeester, en now mot 't vuur straf meer is ne nacht in 'n toorn zitn, door zal 't wa van opknapn. Is dat nig te slim, vaar, vuur 'n betke zingn? 'n Betke zingn, zeg ie'j. De peer slaotter van op hol, as dat keelke 'n haals los trekt. Het mot weetn, as 't de hoed vol foesel hef, dat 't zich kadoek mot houln, en door met oet, en now nao ber, moorgn zuw wa wieder kiekn. En door was 't gesprek met ofloopn en Bennat kon zich haos van 't lachn nig in houln, as hee der an dag, dat de vaar moorgn vroo de duur van 'n toorn losmaakn. Meer metmaakn wik't, dach Bennat, al za'k ok 'n heeln nacht wakker lign. Wakker leegn har Bennat nig, meer to de vaar 'n aandern moorgn duur 't hoes hen leup, was Bennat ok klaor wakker. A'k ter oet gao, dach Bennat, dan zal de vaar wa raar opkiekn, want aanders beenk nooit zo vro vuur 'n draod. Meer das niks, ik zeg gewoon da'k liefzeert heb en da'k nig meer lign kan. Eemn later kreup er der oet en leup de kökn in, waor de vaar zich an 't wasschen was. Wat is ter toch now te cloon, jong, bis tow der now a oet, zee de vaar, tot hee Bennat zag. Och, vaar ik heb toch zo'n liefzeert had venacht, ik wol is geern eemn de frisse logt in. Jao, dat kon best ween as door 'n luk van opknapn. Wees wat, gao meer met mie' j met, want ik mor toch nao 'n toorn en dan köw is meteen kiekn, of wie'j ok nog wat keunt veen'n van dee grapperie'j bie'j de bakker. Mooier hat 't Bennat nig kön'n hemn en heeston dan ok nog eerder boetn as de vaar. Kom an jong, laow meer gaon, eest nao 'n toorn, dan zuw Botter Teunke is duur meka schudden, het zal venacht wal nig te vul weurmte hemn had. De veel clwachter met plietsiepak an, leup vuurop, 'n grootn slöttel in de haan en Bennat bleef wiesdijk een paar trad achter, want hee was völ te bang, dat hee zich verraon zol, as de duur van 'n toorn losgong. 'n Veeldwachter dee de duur los, meer hee gong de nig in, want het was hem door völ te duuster. Teun, reup e, Teun, der oet, dow kaans nao hoes hen gaon.
Twentse Taalbank Héé'j vestao ie'j mie'j nig, ie'j kunt nao hoes hen gaon. Meer hee heurn niks en Bennat wus nig waor hee kroepn meus van 't lachn. Hee heurt tie'j nig, vaar, zee Bennat, dow most harder roopn. As hee mie' j nig heurt, dan zak hem wa is bie' j de kladn pakn. Wat vebeeld zich dat keelke wa, met zien'n foesel in de hoed. A'j hem laot lign dan slöp e van merrag nog. De veeldwachter stapt nou bin'n hen urn Teunke wakker te maakn, meer löp met zien gezicht tegn den kouln vuurpoot van 't veerkn an, en slöt van schrik achterouwer. Eemn later slöt ede oogn weer op en zeg: Bennat, jong, haal 'n dokter, Botter Teunke hef zich ophangn, ik bin tegn ziene koule haan anloopn. 0, grutte grut, wat nen tostaand. En Bennat, hee begon mie' j ha top te lachn, dat de vaar de bedoonderd van opkeek. Jong, wat he'j te lachn, bie'j nen doodn; schaam ie'j ow nig. Vooruit, haal 'n dokter. Och vaar, kiek now toch is better to. Zus tow dan nig wat dat is, door haank ja 'n veerkn an de ledder. To hee dat heurn, wös hee helemaal nig meer, ho hee ter met har. Hee leup vuuroet, bekeek zich 't veerkn en deu niks meer as met 'n kop schudn. Hoo kant 't toch, hoo kant 't toch, was allus wat hee der oet kon kriegn. 'n Tiedke later begon 't tot hem duur de dringen dat 't veerkn van de bakker was, en dat Botter Teunke hem smeerd was, en hee is ter nooit achter komn, wee hem dee streek har leewerd. Meer as hee Botter Teunke vebie'j kwam, dan bleef e staon en keek hem nao zo ver as hee hem zeen kon. Dan schodn hee de voes en moppern in zich zulms: as mie' j ooit weer in de vinger keums, dan rekn ik met die af, dow ousbalg.
83
