ToonkunstStemmen
Toonkunstkoor Utrecht
OKTOBER 2012
najaar 2012
Redactioneel Inhoud
Met de werken die dit winterseizoen op het programma staan – het Gloria van Vivaldi, de Grote Mis van Mozart en de Mat-
2. Van het bestuur
thäus Passion van Bach – zal Toonkunst zeker voldoen aan de
wensen van ons ‘vaste’ publiek. Begin dit jaar werd er een
Sjoeke Verhave
enquête gehouden onder de bezoekers die de uitvoering van 4. Antonio Vivaldi’s Gloria
de Hohe Messe bijwoonden. Op de vraag naar welk repertoire
men het liefst luisterde, gaf bijna de helft van de responden-
Lex de Wever
ten aan een voorkeur te hebben voor de klassieke werken 5. Een mis voor Constanze
van Bach, Mozart, Händel e.d. Slechts 6% sprak een voorkeur
uit voor moderne muziek en 2% voor hedendaagse muziek.
Jaap van Vredendaal
Opvallend was echter dat ruim 40% van de respondenten 6. Griet De Geyter, sopraan
ook een combinatie van verschillende soorten muziek kon
Ties Verkerk
waarderen.
Annemieke de Voogd Willen we het publiek met modernere en onbekendere wer-
8. Herman Kernkamp
ken laten kennismaken, dan kan dat dus het beste door zulke
werken binnen één concert te combineren met een werk uit
Lex de Wever
het ‘ijzeren repertoire’. Het is een formule die Jos Vermunt in 9. Inleiding voor de Vrienden
de jaren van zijn dirigentschap al verschillende keren heeft toegepast. Denk aan het Requiem van Mozart en het Stabat
10. In memoriam Han Schipperheijn
Mater van Szymanovski (2008), het jubileumconcert in 2004
(Poulenc, Puccini en Kleppe), het Requiem van Fauré, de Al-
Herman Tonus
trapsodie van Brahms en de Cantico de le Creature van Van
11. Concertagenda
Doorn (2002) of Ein Deutsches Requiem van Brahms in combinatie met The Hollow Men van Kees van Baaren in 1993.
12. Collecteren voor (Toon)kunst
Wellicht zit zo’n combinatie er ook volgend jaar weer in.
Het plan is immers om ter gelegenheid van de viering van de
Jessica de Schipper
Vrede van Utrecht naast werk van Händel The Idea of Peace
15. Rossini in de Aloysius
uit te voeren, een compositie die in opdracht van Toonkunst
wordt gemaakt door Adrian Williams. U leest daarover meer
Ties Verkerk
in de bijdrage van onze voorzitter. 16. Colofon De belangrijkste resultaten van de dit voorjaar gehouden enquête kunt u overigens vinden op onze website www.toonkunst-utrecht.nl (zie onder ‘Toonkunst’ – ‘Nieuws’). Jaap van Vredendaal
1
Van het bestuur
Nazomeren…
2
Herkent u dat gevoel: het nog even willen vasthouden van de zomer maar
de komende jaren. Doel is het beleid
toch al actief bezig zijn met wat het najaar als seizoen te bieden heeft? Even
opnieuw te verwoorden en opnieuw te
lekker niets doen in de zon, buiten zijn en dan het najaar in, een andere
kijken naar de visie, de kernactiviteiten,
warmte opzoeken, meer naar binnen gekeerd.
de toekomst en een gezond financieel onafhankelijk beleid. Het advies, onder de
Ik blijf nog even stilstaan bij deze zomer.
Mozart. Maar 2013 staat al te trappelen.
naam ‘Toonkunstkoor Toekomstbesten-
De zomerperiode begon met het werk
Als
Toonkunstkoor
dig en Toonaangevend’, zal door het
van Rossini, de Petite Messe Solennelle
Utrecht op 19 september in Vredenburg
bestuur worden uitgewerkt tot een
in de Aloysiuskerk. Jammer dat er wat
Leidsche Rijn samen met de kinderen
beleidsplan.
minder bezoekers waren dan gedacht.
van de Kathedrale Koorschool Utrecht
De uitvoering was heel geslaagd, mede
de nieuwe compositie The Idea of Peace
Het uitbouwen van de Public Relations
dankzij de goede solisten en begeleiding
uitvoeren ter gelegenheid van de viering
en het gebruik van de nieuwe media
van harmonium en vleugel.
van 300 jaar Vrede van Utrecht. Ondanks
wordt gedragen door een enthousiast
het ongunstige financiële klimaat voor
team van vrijwilligers binnen het koor.
In ons koor gaan lief en leed vaak hand
de kunst in Nederland heeft Toonkunst
Velen gebruiken al Facebook en Twitter
in hand. Dat gaat over de seizoenen heen.
zelf het initiatief genomen om een
om flyers met de aankondiging van het
Deze zomer kondigde nieuw leven zich
compositieopdracht
concert naar vrienden door te sturen.
aan door de geboorte van een dochtertje
aan
bij een van onze sopranen. Tegelijkertijd
Williams. Dankzij een ruime financiële
hebben we afscheid moeten nemen
bijdrage van de Stichting Vrede van
van ons zeer gewaardeerde koorlid Han
Utrecht en de substantiële toekenning
Herman Kernkamp heeft aangegeven zijn
Schipperheijn. Hij laat een leegte bij
van fondsen kunnen we dit project
functie als voorzitter van de Stichting
ons achter. Als koor hebben we op zijn
realiseren. Koorleden droegen ook zelf
Vrienden Toonkunst dit najaar neer te
afscheidsbijeenkomst mogen zingen. Aan
aan dit project bij, door te collecteren
leggen. Sinds zijn aantreden in 2003 als
het einde van de herdenking zongen we
tijdens de collecteweek van het Prins
voorzitter heeft hij zich met veel kennis
het door hem zelf uitgekozen “Jauchzet,
Bernhardfonds. In het volgende nummer
en enthousiasme ingezet voor de relatie
frohlocket” uit het Weihnachtsoratorium.
van Toonkunststemmen zullen we meer
en binding van concertbezoekers met
Blijheid en dankbaarheid voor zijn leven.
vertellen over de Londense première
Toonkunstkoor Utrecht. Zijn betrok-
Ziekte en gezondheid, leven en dood
van The Idea of Peace, waaraan koor en
kenheid bij het Toonkunstkoor Utrecht is
maken we als leden regelmatig mee. We
kinderkoor op 4 juli tijdens het City
groot. Daar zijn wij als bestuur namens
zingen met elkaar, nieuwe jonge leden
of London Festival zullen meewerken.
Toonkunstkoor
komen, oudere leden nemen vaak met
Meer over het project kunt u nu al
erkentelijk voor.
moeite afscheid, het samen musiceren
vinden op onze website, onder het kopje
bindt en geeft uiting aan vreugde en
“projecten”. Toonkunstkoor Utrecht is
Het nazomeren is voorbij, we kunnen
verdriet.
een actieve vereniging. De leden zijn zeer
met veel energie als koor verder.
hoogtepunt
de
Britse
zal
te
verstrekken
componist
Adrian
Ook voor het komende concert is er weer een prachtige poster ontworpen.
Utrecht
hem
betrokken en zo wordt er op het ogenblik In november is ons laatste concert van
door een beleidsgroep van actieve leden
Sjoeke Verhave
dit jaar, met werken van Vivaldi en
hard gewerkt aan een beleidsadvies voor
Voorzitter Toonkunstkoor Utrecht
zeer
Toonkunstkoor Utrecht
3
Vivaldi Gloria Mozart Mis in C minor Concerto d’Amsterdam Dirigent Jos Vermunt
Schilderij: Janny van der Werf
Sopraan Griet de Geyter Sopraan Caroline Stam Alt Esther Kuiper Tenor Marcel Reijans Bas Frans Fiselier
Zaterdag 17 november 2012 Vredenburg Leidsche Rijn Aanvang 20.15 uur Toegang € 27,- | CJP en U-pas € 22,- | Tot 16 jaar en studenten tot 30 jaar € 16,Prijzen zijn inclusief programmaboekje en een gratis consumptie Inlichtingen 030 243 62 36 | Kaartverkoop www.toonkunst-utrecht.nl
Toonkunstrepertoire
4
Antonio Vivaldi: Gloria RV 589 Bach van een zekere Antonio Vivaldi. Uit
onderzocht en bij gebleken echtheid van
studies van deze nalatenschap bleek de
een RV-nummer voorzien.
invloed die Vivaldi op Bach gehad moet hebben. De composities van Vivaldi wer-
Gloria
den aan het hof van Dresden bekend door
Van de 47 geestelijke werken die aan
toedoen van een Italiaanse violist Pisen-
Vivaldi moeten worden toegeschreven
del die goed bevriend was met Vivaldi.
behoort het Gloria (RV 589) tot de bekendste. Alhoewel er geen sluitend bewijs
Vivaldi is vooral bekend vanwege zijn
is, wordt toch aangenomen dat het in
Concerti Grossi en soloconcerten. Maar
opdracht is geschreven voor het huwe-
ook met geestelijke muziek heeft hij naam
lijk van de Franse koning Lodewijk XV in
gemaakt. Daarvan is het Gloria misschien
1725. Het werk is cantate-achtig gecom-
wel het bekendste. Zoals het Bach is ver-
poneerd en heeft de vorm van een Missa
gaan verging het ook Vivaldi. Tijdens
concertata. Het bestaat uit 12 delen. Het
zijn leven was hij succesvol en trad hij
is geschreven voor een orkest in kleine
ook in het buitenland op. Zo maakte hij
bezetttingen (orgel, 1e, 2e sopraan, alt en
Vivaldi werd geboren in Venetië in 1678.
concertreizen naar onder andere Wenen
koor). Vanwege enkele parallellen wordt
Zijn vader speelde in het orkest van de San
en Amsterdam. Ter gelegenheid van het
het vaak vergeleken met het Gloria uit de
Marcokathedraal. Zoon Antonio speelde
honderdjarig bestaan van de schouwburg
Hohe Messe van Bach. Maar een directe
als violist al met regelmaat in dat orkest
werd hij uitgenodigd om een toneelstuk
invloed van de compositie van Vivaldi op
mee toen hij pas 10 jaar was. Hij werd
van Pieter Langendijk muzikaal te omlijs-
die van Bach is echter niet aangetoond.
priester. Vanwege zijn rode haar stond hij
ten. Hij oogstte er veel lof mee. En dat ter-
bekend als de rode priester. In 1703 kreeg
wijl in Amsterdam die andere in zijn tijd
hij een vaste aanstelling als muziekleraar
bekende Italiaanse componist woonde:
in het Ospedale della Pieta, een weeshuis
Pietro Locatelli.
voor meisjes. De meisjes leerden zingen
Lex de Wever PS. Onlangs liep een repetitieavond van Toonkunst, gewijd aan het Gloria, op zijn
en een instrument te bespelen. Met grote
Ondanks dat Vivaldi bij leven goed ver-
eind. Dirigent Jos Vermunt was van mening
regelmaat gaven zij betaalde concerten.
diend moet hebben, was hij spilzuchtig.
dat de laatste twee delen nog even konden
Veel van de composities die zij uitvoer-
Hij overleed berooid in 1741 in Wenen.
worden doorgenomen in de paar minuten
den, waren van de hand van Vivaldi. En
Daar werd hij in een armengraf begraven.
die restten. Vivaldi had er immers zelf ook
met zijn werken had hij succes; een suc-
Zijn werk werd al snel nauwelijks meer
niet veel tijd aan besteed. Hij was er aan
ces dat niet langer tot Venetië beperkt
gespeeld tot de herontdekking door Men-
het begin van een avond voor het diner mee
bleef. Zeker toen hij zijn compostities in
delssohn cs. In de jaren 1926-1930 wer-
begonnen, aldus Jos. Mevrouw Vivaldi had
Amsterdam liet drukken werd zijn werk
den door twee Italiaanse musicologen vijf
naar boven geroepen: ‘Antonio, het eten is
ook elders in Europa bekend. Mendels-
verzamelbanden met geestelijke muziek
klaar’. En Antonio riep terug: ’Ik kom zo,
sohn, de herontdekker van Bach, vond in
ontdekt, hoofdzakelijk van de hand van
want ik ben bijna klaar.’ Geen wonder ook:
de nalatenschap van de meester uit Leip-
de componist uit Venetië. De musicoloog
de muziek van deel 11 is gelijk aan die van
zig ook composities en bewerkingen door
Peter Ryom heeft al het werk van Vivaldi
deel 1!
najaar 2012
Een mis voor Constanze
5
Over Mozarts Mis in C-klein Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) trouwde op 4 augustus 1782 met Constanze Weber. Zijn vader had hem van het voorgenomen huwelijk willen afhouden, omdat hij vreesde dat een huwelijk de carrière van zijn zoon in de weg zou staan. Misschien was dat de reden waarom Mozart nog geen half jaar later trots in een brief aan zijn vader meldde dat hij zijn ‘grote mis’ al voor de helft had voltooid. Mozart had namelijk kort voor zijn huwelijk beloofd dat hij als eerbetoon aan Constanze een grootschalige miscompositie zou maken.
Deze mis, die nu bekend staat als de Grote Mis of Mis in c-klein, werd op 26 oktober 1783 uitgevoerd in Salzburg, tijdens een verblijf van Mozart bij zijn vader. De compositie was echter nog niet helemaal af. Uitgevoerd werden daarom al-
zelfs geen enkel origineel blad van Mo-
sopranen. Het Quoniam tu solus heeft
leen het Kyrie, Gloria, Sanctus, Osanna
zart over. Dankzij een – weliswaar niet
de vorm van een terzet, en wel voor
en Benedictus.
al te beste – kopie van het handschrift,
twee sopranen en een tenor. Het deel In-
gemaakt door pater Matthäus Fischer
carnatus est is weer een sopraansolo en
Helaas is de mis daarna nooit meer uit-
(1763-1840), konden deze delen worden
het Benedictus ten slotte is een kwartet
gevoerd en heeft Mozart ook nooit meer
gereconstrueerd.
voor twee sopranen, tenor en bas. Voeg
de pen opgepakt om het werk af te ma-
Van het Credo en het Incarnatus est,
daarbij nog het door de sopraansoliste
ken. Wel heeft hij de muziek van het Ky-
de delen die Mozart zelf nooit heeft
gezongen Christe eleison in het Kyrie
rie en Gloria gebruikt voor zijn Italiaan-
afgemaakt, ontbreken stukken van de
en het zal duidelijk zijn dat Mozart de
se oratorium Davidde penitente. Mozarts
instrumentale partijen. Deze zijn door
Grote Mis in de allereerste plaats heeft
Grote Mis is dus onvoltooid gebleven
de uitgevers van de partituur zelf aange-
geschreven om Constanze te laten schit-
en deelt wat dat betreft hetzelfde lot als
vuld in de stijl van de rest van de mis.
teren.
Bij de uitvoering in Salzburg nam Con-
Jaap van Vredendaal
zijn laatste meesterwerk, het Requiem. Een extra probleem is dat de delen die
stanze een van de sopraanpartijen voor
Mozart wel voltooid had, niet com-
haar rekening. De sopraansolo’s nemen
pleet zijn overgeleverd. Zowel van het
in het werk een bijzondere plaats in.
Literatuur:
Sanctus als van het Osanna zijn alleen
Het eerste solodeel, Laudamus te, is een
Veel gegevens zijn ontleend aan de inleiding bij
de partijen voor blazers en slagwerk be-
sopraanaria. Het tweede stuk voor solis-
het klavieruittreksel, uitgegeven door Richard
waard gebleven. Van het Benedictus is
ten, Domine Deus, is een duet voor twee
Maunder, Oxford University Press 1989.
Met medewerking van...
6
Griet De Geyter, sopraan
Op 17 november a.s. zingt Griet De Geyter de soli voor sopraan
lessen - met als voorlopig hoogtepunt een uitvoering
1 in het Gloria van Vivaldi en de Mis in c-klein van Mozart, in
van ‘Als hij kon toveren’ van Herman van Veen.
beide stukken een belangrijke partij. Reden voor de redactie om de telefoon te pakken en een gesprek te hebben met deze
Inmiddels is Griet een veelgevraagd solist in zowel
Vlaamse zangeres.
oratoria, opera en lied. Desgevraagd vindt ze het lastig een voorkeur voor een van deze genres aan te geven.
Toen Griet De Geyter zes jaar was geworden, mocht ze
Ze beleeft plezier aan het acteerwerk in opera, maar
eindelijk op muziekles. Harp, had ze bedacht. Helaas
ook met ‘alleen’ zingen kan ze zich muzikaal uiten.
werd dat instrument aan de muziekacademie in Den-
Bij een recital ligt het aantrekkelijke in de uitdaging
dermonde nu net niet aangeboden....
om ‘in je eentje met een pianist een hele avond lang
Dan maar blokfluit, besloot haar vader – dat paste ook
mensen te boeien’ – in oktober geeft ze twee recitals
eigenlijk veel beter bij zo’n klein meisje. Zelf had hij
(met twee verschillende pianisten), met onder meer
zangles, en de kleine Griet zat vaak bij hem in de les te
werken van Schubert, Schumann, R. Strauss, en Rossi-
wachten tot die klaar was. En zo kreeg haar muzikale
ni. In oratorium heeft Toonkunst Griet eerder dit jaar
toekomst vorm. Want de menselijke stem, dat vond ze
al leren kennen bij haar prachtige vertolkingen van de
eigenlijk nog een veel mooier instrument. Er was wat
Hohe Messe-aria’s.
lobbywerk van haar vader voor nodig, want zanglessen voor kinderen waren er eigenlijk niet, maar vanaf
Dat haar sterke kanten liggen bij barok en klassiek
haar tiende kreeg Griet naast de blokfluit ook vocale
werd geleidelijk duidelijk tijdens haar studies, eerst
najaar 2012
7
aan het Lemmensinstituut in Leuven en later bij de Dutch National Opera Academy, een samenwerkingsverband tussen de conservatoria van Amsterdam en Den Haag. ‘Als student probeer je eerst nog alles’, maar al gauw bleek dat ze qua stem èn postuur (ze is 1 m 60) beter tot haar recht kwam in Mozart, Bach en Händel dan Wagner en Verdi. Steeds vaker werd ze gevraagd voor concertjes en projecten, wat ze een prettige manier vond om geleidelijk het vak in te rollen. Nadat ze cum laude haar master in opera had behaald, kreeg ze een ‘Ruim baan voor Talent’-beurs en zette haar studie voort bij Jard van Nes en Margeet Honig. Over Purgatorio Griet is naast haar solo-activiteiten ook enthousiast lid
Er zijn wandelingen die lijken op boeken. Er zijn
van diverse gezelschappen. Zo zingt ze onder andere
ook boeken die lijken op wandelingen. Het mooiste
geregeld in Collegium Vocale Gent, en is ze de vaste
voorbeeld daarvan is Dante’s Divina Commedia.
sopraan van Bl!ndman, een saxofoonkwartet dat graag
Voor Purgatorio (het tweede deel van hun Dante-
grenzen opzoekt en oude en nieuwe muziek combi-
trilogie) verlaten Vincent Dunoyer en Rudi Meu-
neert. Momenteel is ze druk met het project ‘Purgato-
lemans de traditionele theaterruimte en nodigen
rio’, een voorstelling in het Paleis voor Schone Kun-
de toeschouwers uit Dante’s plezier te delen in
sten in Brussel, waarin het gebouw wordt geïntegreerd
het construeren, aankleden en bevolken van een
in het verhaal van een reis van hel naar hemel. Het pu-
wereld waarin hij zelf kon rondlopen. Purgatorio
bliek wandelt mee, van diep in de catacomben steeds
wordt gemaakt vertrekkende vanuit de mogelijk-
een verdieping hoger, om via Griet in de grote rode
heden die het Paleis voor Schone Kunsten, het
trappenhal uiteindelijk uit te komen op het dak.
iconische gebouw van Victor Horta, aanreikt. Wie dwars door het gebouw loopt, beklimt zonder het
Op 17 november verleent ze als solist medewerking
goed en wel te beseffen een berg: de Kunstberg. In
aan het Mozart & Vivaldi-concert. Griet vindt het al-
totaal telt Horta’s Paleis maar liefst acht niveaus.
tijd leuk om in Nederland te zingen – al is het maar
De toeschouwers leggen een parcours af als meta-
vanwege het gemak waarmee koorleden hier praatjes
foor voor de beklimming van de louteringsberg.
aanknopen met solisten – en wij zijn erg blij haar op-
Het is een spirituele wandeling. Lichamen en
nieuw te kunnen verwelkomen!
stemmen worden architecturale elementen. Het gebouw wordt de voorstelling. Vincent Dunoyer
Ties Verkerk en Annemieke de Voogd
& Rudi Meulemans nodigen musici, beeldende kunstenaars, dansers en acteurs uit om mee te werken. Voorstellingen van 7 t/m 11 november 2012
Vrienden
8
Herman Kernkamp stopt als voorzitter Vrienden van Toonkunst Op 17 november zal Herman Kernkamp afscheid nemen als voorzitter van de Stichting Vrienden van Toonkunst. Hij heeft deze functie ruim negen jaar uitgeoefend. Voor informatie over de wijze waarop wij afscheid van hem nemen verwijzen we naar de mededelingen voor de Vrienden op pagina 9. De redactie van Toonkunststemmen zocht de heer Kernkamp thuis op. Het resultaat van dit gesprek treft u hieronder aan.
In het voorjaar van 2003 werd Herman Kernkamp benaderd door de toenmalig voorzitter van de Stichting Vrienden, Ineke Herweijer, met de vraag namens het bestuur of hij bereid was haar op te volgen. Ze kenden elkaar van de locale politiek in Utrecht, waarin ze allebei als wethouder actief waren geweest. Herman Kernkamp stemde in met het verzoek. Hij kende het koor. Als wethouder had hij enkele malen de Gemeente Utrecht vertegenwoordigd tijdens concerten van Toonkunst. Hij herinnert zich nog goed een kadeconcert begin jaren ’90, toen hij samen met burgemees-
In de jaren dat Herman Kernkamp voorzitter was, wer-
ter Lien Vos-van Gortel een optreden van Toonkunst
den in goede onderlinge harmonie in het bestuur van
meemaakte in de Carmina Burana van Carl Orff.
de Vrienden een aantal goede resultaten behaald. Het ledental steeg van ca. 100 naar 170. De inleidingen bij
Bij de start van ons gesprek vertelt deze geboren en
de concerten trokken steeds meer mensen, waaronder
getogen Utrechter dat de stad over een brede muzi-
ook hoofdsponsor de Rabobank.
kale infrastructuur beschikt met een conservatorium, orkesten, en veel goede koren, waarbinnen Toonkunst
In de eerste jaren van zijn voorzitterschap droegen de
een bijzondere plaats inneemt. Hij gelooft stellig in
Vrienden nieuwe sponsoren aan (waaronder de Rabo-
het nut van een steunstichting die de Stichting Vrien-
bank) en werden bestaande contacten van het bestuur
den is, die ook kan helpen om het hoge niveau van
met Fondsen zoals VSB, KF Hein Fonds en Carel Nen-
het koor te behouden. De Stichting Vrienden van
german Fonds benut. Sedert enkele jaren onderhoudt
Toonkunst ondersteunt het koor financieel en met
het bestuur van het koor die contacten.
raad en daad. Vrienden genieten enkele belangrijke voordelen. Zij worden als eersten voorzien van twee
Herman Kernkamp zelf heeft in al die jaren de con-
goede plaatsen in de concertzalen en kerken waar het
tacten met de provincie en vooral de gemeente on-
koor optreedt. Zij worden uitgenodigd om de inlei-
derhouden. En menig keer leidde dat tot een ruimere
ding voorafgaand aan een concert bij te wonen. En ze
financiële ondersteuning voor het koor dan verwacht.
ontvangen Toonkunststemmen.
Hij denkt ook met veel plezier terug aan de goede sa-
najaar 2012
9
menwerking die hij had met de beide voorzitters met
Hij is bijzonder verheugd over de samenwerking met
wie hij te maken had, Fred Moen en Sjoeke Verhave.
het USKO en de sterke toename van het aantal jonge
Door die samenwerking is veel tot stand gebracht.
Toonkunstleden.
Bijzonder was de uitnodiging die het Bestuur van de
In verband met zijn leeftijd (Kernkamp is van 1940)
Vrienden ontving om een concertreis naar Brno mee
treedt hij terug als voorzitter van de Stichting. Van
te maken. Herman Kernkamp was aanwezig bij de eer-
enkele andere verenigingen heeft hij al afscheid ge-
ste gezamenlijke repetitie van de beide koren in een
nomen. Hij wil nog meer van zijn vrijheid genieten,
snikhete zaal en raakte onder de indruk van de gele-
samen met zijn vrouw, drie dochters en negen klein-
verde prestatie.
kinderen. Musiceren, lezen, cursussen volgen en vaker op Texel verblijven, zijn een aantal plannen die hij
Als muziekbeoefenaar (hij speelt niet onverdienstelijk
daarbij in gedachten heeft. Het zij hem gegund!
cello) is hij ook geïnteresseerd in nieuwe compositieopdrachten, zoals die aan Adrian Williams in het kader van de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht.
Lex de Wever
Inleiding Vrienden en afscheid Herman Kernkamp Voorafgaande aan het concert op zaterdag 17 november zal de bekende presentator van Radio 4, Mark Brouwers, een inleiding op het concert geven. Tevens
Inleiding voor de Vrienden van Toonkunst
willen wij als bestuur van de Stichting Vrienden die avond afscheid nemen van onze voorzitter, mr. Herman Kernkamp. Wij nodigen u als Vriend van Toonkunst Utrecht van harte uit om de inleiding bij te wonen. Vanaf 19.00 uur staat de koffie klaar in de Bovenfoyer van Muziekcentrum Vredenburg Leidsche Rijn. Om 19.15 uur zullen wij de heer Kernkamp kort toespreken. Om ca. 19.30 uur begint Mark Brouwers met zijn inleiding. Na afloop van het concert is er gelegenheid de heer Kernkamp de hand te drukken. Daarvoor nodigen wij u uit in een duidelijk gemarkeerde hoek van de Benedenfoyer.
In memoriam
10
Dag Han
Op 22 augustus overleed ons erelid Han Schipperheijn. Op dinsdag 28 augustus werd in zijn woonplaats Vianen een afscheidsbijeenkomst gehouden waaraan ons koor op verzoek van Han zijn medewerking verleende. Bij die gelegenheid sprak zijn vriend en medetenor Herman Tonus onderstaand in memoriam uit. Toen ik de laatste keer bij Han op bezoek was (we wisten allebei dat dit het laatste bezoek zou zijn), vroeg Han mij om bij zijn afscheid iets namens Toonkunst te zeggen. Ik denk dat ik namens alle Toonkunstleden, de dirigent en begeleider spreek, als ik zeg dat we Han enorm zullen missen. Enkele gedachten over de periode waarin ik Han heb leren kennen: Een flamboyante man, een uitstekende tenor, een geheugen als een ijzeren pot, die het liefst uit de oudste partijen van zijn muziekbibliotheek zong, maar vooral een man die met hart en ziel aan zijn Toonkunst was verbonden. Dat moge
fiteren nu nog van zijn mensenkennis en inzicht. Han
ook wel blijken uit de twee perioden dat hij voorzitter
was een fantastische voorzitter. Als waardering voor
was. In de laatste periode dat Han voorzitter was, werd
het bestuurswerk nodigde hij het bestuur met partners
ik gevraagd als bibliothecaris in het bestuur te komen.
meermalen uit op zijn ‘buiten’, om informeel samen
Vanaf toen kwam ik er achter dat Han een geboren re-
te zijn. Samen met Gudrun maakte hij er een feestje
gelaar, manager en bestuurder was. Bergen werk heeft
van. Zo goed verzorgd!
hij verzet, met name de public relations in stad en provincie. Hij was praktisch, denk aan de uitvoering van
Toen Toonkunst in 1989 160 jaar bestond, is er een
de Sint-Nicolaascantate van Benjamin Britten in de
herdenkingsboekje uitgegeven waarin Han de geschie-
Nicolaïkerk in 1989. Er was niets, een kale lege kerk.
denis van de afdeling Utrecht heeft beschreven. Tal
Wat er fout ging tussen podiumbouwer en bestuur
van historische bijzonderheden over de Utrechtse
weet ik niet meer. Wel dat we in één dag, vlak voor de
muziekgeschiedenis en het ontstaan van de afdeling
uitvoering, een podium hebben gebouwd.
Utrecht zijn hierin te lezen. Hiervoor zat Han dagen in de gemeentelijke archieven van Utrecht en Amster-
In die tijd, 1991, vond er een dirigentwisseling plaats,
dam om al dat materiaal te rubriceren.
waarin Han een belangrijke rol heeft gespeeld. We pro-
Toen ik in 1996 een telefoontje kreeg van iemand uit
najaar 2012
11
niszak vol met historisch materiaal van de oprichting
A. Vivaldi – Gloria
van de ‘Maatschappij tot bevordering der Toonkunst’,
W.A. Mozart – Mis in c-klein
zijn Han en ik naar Ede gegaan. Niemand wist tot dan
Zaterdag 17 november
toe van het bestaan van dit materiaal af. In eerste in-
Vredenburg Leidsche Rijn
stantie voelde Han er niets voor om dit nieuwe mate-
Aanvang: 20.15 uur
riaal toe te voegen aan hetgeen al bekend was. Eind
m.m.v.
oktober 2003 reden Han en ik terug van Den Haag,
Griet de Geyter, sopraan 1
waar we hadden geparticipeerd als tenoren bij het Re-
Caroline Stam, sopraan 2
sidentie Bachkoor. Ik heb hem toen kunnen overhalen
Esther Kuiper, alt
om in het zicht van ons 35e lustrum toch weer een
Marcel Reijans, tenor
historische schets toe te voegen aan hetgeen reeds be-
Frans Fiselier, bas
kend was. Han stortte zich erop alsof hij – om zijn
Orkest: Concerto d’Amsterdam
woorden te gebruiken – ‘in het klooster ging’. Het resultaat was verbluffend.
J.S. Bach – Matthäus Passion
De speld die hij kreeg behorende bij het erelidmaat-
Zaterdag 23 maart
schap was dan ook meer dan verdiend. Op de vraag
Vredenburg Leidsche Rijn
wat hij hierna binnen Toonkunst zou gaan doen ant-
Aanvang: 19.30 uur
woordde hij: ‘Zingen, zingen en zingen.’ Dit heeft hij tot begin van dit jaar gedaan. Was altijd als eerste aan-
Dinsdag 26 maart
wezig en sloeg geen voorrepetitie of repetitie over.
Grote Kerk Breda Aanvang: 19.00 uur
Beste Han, we waren maatjes, samen met Bert. We trokken samen op, bij studieweekenden, concertreizen
m.m.v.
en als versterking bij andere koren. Het zal ons allen
Nico van der Meel, evangelist
zwaar vallen je niet meer bij ons te hebben.
Anthony Heidweiller, Christus Keren Motserie, sopraan
Requiescat in pace: hoe dikwijls heb je dat niet gezon-
Wilke te Brummelstroete, alt
gen? Bedankt voor je vriendschap, rust in vrede.
Robert Buckland, tenor Martijn Cornet, bas
Herman Tonus
Kinderkoor Kathedrale Koorschool Utrecht (zingt in Utrecht) Jongenskoor Sacramentskoor Breda (zingt in Breda) Orkest: Florilegium Musicum Alle concerten staan onder leiding van Jos Vermunt.
Concertagenda 2012-2013
Ede, die mij vertelde in het bezit te zijn van een vuil-
Uit het koor
Collecteren voor (Toon)kunst
12
Afgelopen mei gingen 35 Toonkunstleden op
len .We kregen veel reacties als: ‘Wat
mentele kunst dat net te horen had
pad voor de Anjercollecte. Met succes, want
moedig dat jullie nu aan het collec-
gekregen dat ze het dit jaar met min-
er werd ruim 2250,- euro opgehaald, waarvan
teren zijn’, ‘Ah, wat zielig’. Mooiste
der dan de helft van hun gebruikelijke
een derde (750,-) voor de koorkas. Gezellig
reactie voor mij was de meneer die zei:
subsidie moesten doen... Hij borrelde
was het ook. Bij een kop soep vooraf of een
‘Wij geven normaal alleen via de giro,
over van verontwaardiging en passie,
glaasje wijn (achteraf) was er vaak een aan-
maar deze keer maak ik een uitzonde-
en trok zijn portemonnee. Dankzij dat
genaam gesprek. Jessica de Schipper maakte
ring’. (Hester van Drongelen)
gebaar sloeg de stemming op het ter-
onderstaande samenvatting van de ervarin-
Collecteren voor cultuur tijdens een
ras om van `ik zit rustig aan het bier,
gen die enkele collectanten op papier hebben
zomers noodweer heeft onverwachte
laat me maar’ tot `het is ook te gek
gezet.
voordelen. Op zoek naar een plek om
ook’. En toen het droog was, gingen
te schuilen, belandden we onder de
we met een aanmerkelijk zwaardere collectebus verder. We wensen de jonge dichter een enorm verkoopsucces toe! (Jacqueline Hulst) Hier en daar is sprake van enig wantrouwen bij het publiek: Een man van rond de 40 jaar, vraagt, naar de collectebus wijzend: “en dat brengt U straks naar de Maliebaan (“daar zit het hoofdkantoor”, zegt hij)? Nou daar liep ik pas binnen en ik zakte haast weg in het hoge tapijt wat ze daar hebben!” Toch deed hij nog 2 euro in de bus. (Bétha Wits) Even later bel ik aan bij een galerijflat.
Het mooie weer eind mei wordt
brede luifel van het drukste café aan
Gestommel in de gang. Man opent de
soms onderbroken door hevige
het pleintje. Niet eens met de voorge-
deur in blote bast. Duidelijk zeer veel
stortbuien. Dat heeft zo zijn
nomen bedoeling om daar geld op te
gedronken, enorme kegel en vette boer.
voordelen:
halen, dat gebeurde eigenlijk vanzelf
Ik hang mijn keurige verhaal op van
Onze (Martha’s en mijn) ervaring was
via een gesprek met een jonge man die
het Prins Bernhardfonds. Of ik wel
natuurlijk vooral heel nat. Precies toen
er overduidelijk al een poosje zat. Hij
wist dat die Bernhard een enorme
het noodweer losbarstte boven Utrecht
was zeer begaan met kunst en cultuur,
(…..niet voor herhaling vatbaar) was
Oost, begonnen we met collecteren.
had er zelf ook veel belang bij. Zijn
en dat hij helemaal niks met cultuur
Zelfs een paraplu hielp niet veel. Ge-
eerste dichtbundel was een paar weken
had. Ik antwoord heel ad rem, dat ik
lukkig bleek natgeregend zijn (en lief
ervoor uitgekomen, en goede vrienden
zeker wist dat prins Bernhard mis-
lachen) wel te helpen bij het inzame-
werkten bij een centrum voor experi-
schien niet veel met cultuur had maar
najaar 2012
13
wel veel andere hobby’s had. Daar
tweede keer. Gelukkig zie ik de man
Wytske en ik collecteerden in hartje
kon meneer erg om lachen en dit le-
des huizes mijn richting op kijken en
stad, ieder aan één kant van de straat.
verde mij toch weer 6 klinkende Euri
knikken. Even later komt een dreumes
En collecteren is echt dé leukste ma-
op…(Jannelies Dolmans)
van amper twee jaar aangewaggeld.
nier om een stad te leren kennen, heb
Ze moet op haar teentjes gaan staan
ik ontdekt. We zijn in studenten- en
En anderen zijn op uiteenlopen-
om de klep van de brievenbus te ope-
yuppenhuizen binnen geweest, in
de manieren bot:
nen en zegt: “Papa zegt we doen van-
hofjes, binnentuinen, architectenbu-
…….de kroegen en restaurants op het
daag een keertje de deur niet open!!!”
reaus, kindercrèches, winkels, studen-
Janskerkhof lieten het vies afweten.
(Jannelies Dolmans)
tensociëteiten en diverse universitaire
De bedrijfsleiding gaf geen cent en
en andere instellingen. Hoewel ik er
collecteren op het terras mocht ook al
Een collecte brengt je op
wekelijks langs fiets, had ik geen idee
niet. Maar één restaurant gaf wat en
plaatsen waar je nog nooit bent
van wat er zich allemaal achter die
daar hebben we dan ook een heerlijk
geweest:
gevels verborg. (Mirjam de Jong)
pilsje gedronken (uit eigen zak be-
De foto’s bij dit artikel hebben we
taald!). Soms moest je wel tegen een
gemaakt tijdens het collecteren. We
En sommige plaatsen leer je er
stootje kunnen. Bij sommige studen-
stonden heel mooi hoog en hadden
beter door kennen:
tenhuizen viel ik op de drempel al on-
uitzicht op de Dom, de Jacobi en de
Ik vond het vooral ook erg leuk om in
geveer flauw van de zweetvoetenstank
Molen! Toen hadden we al een idee
mijn eigen straat te collecteren! Kon
en andere ondefinieerbare luchten die
dat dat wellicht een mooi plaatje zou
ik mooi binnenkijken bij mijn buren
me tegemoetkwamen. Anderen lieten
zijn voor Toonkunststemmen en daar-
en gelukkig bleken ze vrijwel allemaal
me op de stoep minuten wachten om
bij was het leuk een herinnering te
iets voor cultuur over te hebben. Als ik
vervolgens tot de conclusie te komen
hebben aan een gezellige avond met
nu door mijn buurt fiets, weet ik hoe
dat ze geen geld wilden geven. Een
z’n drieën. Iets later begonnen door
het er achter die voordeuren uitziet :)
enkeling was ronduit grof. (Mirjam
de hoosbui, maar daarna met frisse
(Sophie Heringa)
de Jong)
moed de ronde gemaakt door mijn eigen buurt. Leuk om overal even stie-
Als collectant tref je mensen
Dinsdagavond 22 mei, 17.30 uur.
kem binnen te kijken.
soms ook op bijzondere en
Linde en ik lopen te collecteren in de
Sommige mensen van bovenwo-
kwetsbare momenten:
wijk Voordorp. Aangezien veel huizen
ningen hadden geen zin om naar
Je valt van de ene verbazing in de an-
daar tuinen hebben, zitten veel men-
beneden te lopen met het geld en
dere; na een paar deuren achter elkaar
sen ver van de voordeur te genieten
gooiden het uit het raam. Een leu-
niets gekregen te hebben gebeurt het
van de zon. Dit betekent voor ons als
ke techniek die prima werkte. Een
volgende. In een flat staat een van de
collectant dat we vaak lang moeten
man deed voor de zekerheid nog
voordeuren open. Ik bel er aan en roep
wachten voordat men de deur opent.
wel een zakje om het geld heen.
“Joehoe!! Collecte!!” Het is duidelijk
Ik sta voor een deur en zie voor het
En na het harde werken hebben
dat er een verhuizing gaande is. De
raam een familie in de tuin. ‘Zeker
we onszelf nog even verwend met
nieuwe bewoners zijn met dozen in de
de bel niet gehoord’, denk ik als er
een ijsje van Il Mulino. (Anneloes
weer in de hitte. ‘Zal wel niet veel wor-
niemand open doet. Dus ik bel een
Doolaard)
den’, denk ik nog. Komt een jongeman
Uit het koor
14
aan. Hij vat mijn praatje kort samen.
Het collecteren leidt tot bijzon-
om onze klus af te maken namen we
“Cultuur zei je?” Pakt zijn portemon-
dere ontmoetingen:
afscheid van hem.
nee en trekt er een blauw briefje van
Ik had nog nooit gecollecteerd in mijn
Bert en ik eindigden uiteindelijk in de
20 uit! Yes!!! (Jannelies Dolmans)
leven omdat ik er tegen op zag om
kroeg. Maar de eerlijkheid van Bert
bij wildvreemde mensen te moeten
kennende ben ik er zeker van dat hij
Ik ben niet echt een ervaren collectant
schooien. Ter wille van ons koor heb
zijn eigen en mijn bus veilig en vol bij
en was bij de eerste twee huizen nog
ik mij gemeld. En het was een bijzon-
je heeft afgeleverd. Ik verheug mij op
aan het zoeken wat ik het beste kon
dere ervaring. Ik was aangenaam ver-
een volgende keer. (Lex de Wever)
zeggen. Bij het derde huis dacht ik het
rast door het feit dat de meeste mensen
te weten ..... Er werd door een vrouw
spontaan gaven zonder veel vragen te
… Ik stond stomverbaasd over hoe
open gedaan die enigszins verbaasd
stellen, laat staan door vervelende op-
aardig en hartelijk de meeste mensen
keek. Ze zei (op een vriendelijk toon)
merkingen. Integendeel. Veel mensen
waren. Studenten uit een studenten-
dat haar hoofd er niet naar stond om
vonden het belangrijk dat kunst en
huis haalden al hun munten van 5
dat haar man aan het overlijden was.
cultuur in deze tijd werden gesteund.
cent (een stuk of honderd) te voor-
Tja dan sta je even met een mond vol
Samen met Bert Schalkx, die voor de
schijn om in de collectebus te doen, een aardige mevrouw gaf spontaan 20 euro, de studenten van de Hogeschool van de Kunsten keerden op een grasveld hun portemonnee om toen ik ze zei dat ik ook voor hun “Kunsten” toekomst aan het collecteren was. …... Ik belde bij een huis aan en daar bleken mensen te wonen die een maand of wat geleden koffie bij me thuis gedronken hadden. Een zwerver sloeg zijn armen om me heen en heeft me verteld wat een geweldig wijf ik was. Ik kwam een oude non van een medische missieorde tegen die me van tientallen jaren geleden kende en helemaal ontroerd was dat ze me zag.
tanden. Even kort wat ondersteunen-
tweede avond liep, kwamen wij bij een
Al met al, ik had het voor geen geld
de woorden gesproken en mijn route
oude man die voor zijn huis zat. Op
willen missen! (Mirjam de Jong)
vervolgd. Wat zou mij nog meer te
de gevel had hij namen van compo-
wachten staan. (Jozé van Kooten
nisten en operazangers aangebracht.
Niekerk)
Met hem hebben we wel een kwartier over deze zangers en componisten gesproken. Omdat wij verder moesten
Jessica de Schipper
Terugblik
najaar 2012
15
Rossini in de Aloysius Op 8 juni jl. voerde Toonkunst Rossini’s Petite Messe Solennelle uit in de Aloysiuskerk in Utrecht. Hieronder enkele impressies van de klankrepetitie voorafgaande aan het concert en van het applaus na afloop.
Dirk Luijmes achter het harmonium
Dirigent Jos Vermunt
De achterste rij
Dirigent, solisten, instrumentalisten en koor nemen het applaus in ontvangst
16
Het Toonkunstkoor
Colofon
Het Toonkunstkoor Utrecht is een groot concertkoor dat
ToonkunstStemmen is een uitgave van de Maatschappij tot
streeft naar uitvoeringen van hoge kwaliteit. Naast eigen
Bevordering der Toonkunst, afdeling Utrecht.
uitvoeringen in Muziekcentrum Vredenburg en de Utrechtse kerken verzorgt het koor ook concerten op uitnodiging van
Bestuur
andere instellingen.
Voorzitter
Sjoeke Verhave
030 2817916
Vice-voorzitter
Liesbeth Kuyvenhoven
030 2733056
Secretaris
Sophie Heringa
06 46615064
Penningmeester
Anneloes Doolaard
06 53813508
Ledenadministratie
Emmy Theron Mulder
033 4948632
Concertorganisatie
Hans Wijsman
033 4943125
PR-commissie
Job Haug
030 2623240
Alg. bestuurslid
Ina Bakker
030 2724080
Toonkunst Utrecht brengt bekende en minder bekende koorwerken ten gehore van zowel oude meesters als hedendaagse componisten. Hoogtepunten worden vaak gevierd met composities in opdracht. Het koor bestaat uit 125 ervaren zangers en zangeressen uit de stad Utrecht en omgeving. Sinds 1991 is de muzikale
Postadres
Toonkunst Utrecht
leiding in handen van Jos Vermunt, daarbij op de piano
Postbus 713
terzijde gestaan door Wouter van Belle.
3500 AS Utrecht
Gironummer 470003
Door de jaren heen heeft ‘de Utrechtse afdeling van de
ten name van penningmeester
Maatschappij tot Bevordering der Toonkunst’ grote bete-
te Driebergen
kenis gehad voor het Utrechtse muziekleven. Zo zijn de
Website
www.toonkunst-utrecht.nl
Redactie
Ties Verkerk
Annemieke de Voogd
[email protected]
Jaap van Vredendaal
Lex de Wever
muziekschool en het conservatorium ontstaan uit initiatieven van Toonkunst Utrecht. Het koor bestaat 180 jaar, maar blijft verrassend jong en vervult een belangrijke plaats in het Utrechtse muziekleven. Voor informatie over het lidmaatschap kunt u contact opnemen met Emmy Theron Mulder (zie colofon).
[email protected]
[email protected] [email protected]
Bestuur Stichting Vrienden van Toonkunst Herman Kernkamp
voorzitter
Vrienden van Toonkunst
Ghislaine Dolmans
vice-voorzitter
De Stichting Vrienden van Toonkunst steunt de activiteiten
Bettina Tuinstra
secretaris
van de Vereniging Toonkunstkoor Utrecht door het werven
Lex de Wever
penningmeester
en beschikbaar stellen van financiële middelen. Vriend van Toonkunst bent u al voor 25 euro per jaar. Daarvoor ont-
Contactadres Stichting Vrienden van Toonkunst
vangt u tijdige uitnodigingen voor de concerten zodat u van
Lex de Wever, Weesdijk 7, 4132 BK Vianen 0347 372541
goede plaatsen verzekerd kunt zijn, ontvangt u tweemaal
Gironummer 3005146 t.n.v. penningmeester te Vianen
per jaar Toonkunststemmen en wordt u uitgenodigd voor lezingen en openbare repetities. Voor bedrijven bestaat een
ToonkunstStemmen
verschijnt 2x per jaar
speciaal donateurschap. Voor meer informatie kunt u con-
Abonnementen en
Toonkunst Utrecht
adreswijzigingen
Postbus 713 3500 AS Utrecht
Vormgeving
[email protected]
Reproductie
De Kopijwinkel-Utrecht
tact opnemen met Lex de Wever (zie colofon).
