TOOLKIT Resultaat van een regioproject van de gemeenten Buren, Culemborg, Geldermalsen, Neder-Betuwe en Zaltbommel

TOOLKIT

Resultaat van een regioproject van de gemeenten Buren, Culemborg, Geldermalsen, Neder-Betuwe en Zaltbommel

INHOUDSOPGAVE

Toolkit Ervaringen uit het veld ..................................................................................... 1 Gebruik van deze toolkit .................................................................................. 5

Argumenten Waarom zou ik aan de slag gaan met MVP? ...................................................................................................................................................... 7

Wat levert MVP mij op ...................................................................................... 9

Aan de slag Hoe geef ik MVP vorm? .................................................................................. 11 Plan van aanpak ........................................................................................................................ 13

Instrumenten Criteria mantelzorgvriendelijk werkgeverschap ......................................................................................................................... 19 Onderzoek ...................................................................................................... 23 Personeelsbijeenkomst ......................................................................................................................... 27 De Caregiver Strain Index (CSI) ..................................................................... 37 De Ervaren Druk door Informele Zorg (EDIZ) ................................................. 41 De Werk/Mantelzorg Checklist (W/MC) .......................................................... 45 Aanvraagformulier voor een landelijke Erkenning ......................................................................................................................... 49 PR ................................................................................................................... 55

ERVARINGEN UIT HET VELD

“De directie hoefde er niet lang over na te denken. Het is iets dat we in de praktijk al doen en wat goed past binnen onze filosofie van goede zorg voor eigen personeel.”

“Hitachi betrekt niet alleen de eigen leidinggevenden bij de voorlichting over werk en mantelzorg, maar ook een vertegenwoordiging van de OR. Zo wordt de informatie via meerdere kanalen verspreid binnen het bedrijf.”

Toolkit Mantelzorg | pagina 1

“ElkWelzijn besteedt veel aandacht aan een goede sfeer tussen collega’s onderling. Medewerkers hebben geen moeite om over hun thuissituatie te vertellen en de bereidheid om samen flexibele oplossingen te regelen voor mantelzorgende collega’s is groot.”

.

“De Erkenning is natuurlijk leuk, maar zorg voor je personeel is iets wat je gewoon doet. Dat hoort bij goed ondernemerschap. En zo is het ook met mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid.”


“Wanneer je als bank de slogan voert ‘een aandeel in elkaar’ dan kan het ook niet anders dan dat je probeert een veilige omgeving te creëren voor je medewerkers waarin mantelzorgproblematiek benoembaar is. De oplossingen vergen flexibiliteit van zowel ons als werkgever als van onze medewerkers, maar zijn er heus. We hebben een mooi stuk aanvullend personeelsbeleid op kunnen stellen.”

“Samen met Spectrum hebben we de bestaande maatregelen aangevuld met onder meer een informatie-avond voor het personeel, opname van mantelzorg in de huisregels en als vast thema in de jaarlijkse gesprekken met de medewerkers. Zo voorkomen we zoveel mogelijk uitval en borgen we de aandacht ook voor de toekomst. We willen graag alle werknemers binnen boord houden en het hoort gewoon bij goed ondernemerschap om voor je personeel te zorgen.”


GEBRUIK VAN DEZE TOOLKIT

Deze toolkit bevat allerlei gereedschap om u te helpen mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid (MVP) in uw eigen organisatie vorm te geven. Het gereedschap is te verdelen in drie varianten: Argumenten

bieden goede redenen om MVP in te voeren.

Aan de slag

toont een plan van aanpak voor MVP.

Instrumenten

leveren handvatten voor MVP.

Zoals in iedere gereedschapskist kunt u ook grasduinen in deze toolkit. En er het stuk gereedschap uit opdiepen waar u op dat moment mee wilt werken. De ene keer heeft u immers meer aan een zaag dan aan een waterpomptang.

Waar nodig is een korte toelichting gegeven waar u het gereedschap voor kunt gebruiken. Steeds geldt dat u het naar eigen inzicht kunt inzetten en aanpassen. Daarom staat er bijvoorbeeld op sommige pagina’s [logo]

logo

of [naam]. Als u wilt kunt u hier het logo of de naam van uw bedrijf plaatsen.

Spectrum heeft deze toolkit in het najaar van 2015 ontwikkeld ter afronding van het project ‘Mantelzorgende Werknemers’. Het betrof een samenwerkingsproject van de gemeenten Buren, Culemborg, Geldermalsen, Neder-Betuwe en Zaltbommel in het kader van de Regionale Sociale Agenda van de Regio Rivierenland.

Voor vragen of advies kunt u contact opnemen met Spectrum: 026 – 352 3420 / [email protected]


ARGUMENTEN WAAROM ZOU IK AAN DE SLAG GAAN MET MVP? mzi- 1

Een op de zes werknemers biedt in de ‘vrije tijd’ zorg aan iemand in de naaste omgeving. Zij zijn zogeheten mantelzorgers. Hun mantelzorgtaken kunnen zowel positief als negatief van invloed zijn op hun werkprestaties en daarmee ook op uw organisatie.

U kunt er voor zorgen dat het gemakkelijker maken van het combineren van een baan met mantelzorgtaken in ieders voordeel werkt. Oog hebben voor de behoeften en mogelijkheden van mantelzorgende personeelsleden biedt vele kansen en vraagt doorgaans nauwelijks extra inzet of tijd. Vaak is met een kleine aanpassing in uw beleid al heel veel efficiëntie, gemak, plezier en ook financieel profijt te behalen waar alle partijen baat bij hebben.

Definitie

Wie zijn mantelzorgers? Mantelzorgers zorgen langdurig en onbetaald voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende naaste. Het kan daarbij gaan om een partner, ouder, kind, ander familielid, vriendin, vriend, buur of kennis. Mantelzorgers zijn geen professionele zorgverleners, maar zij verlenen zorg omdat zij een persoonlijke band hebben met de zorgbehoevende. Mantelzorg is meestal geen bewuste keuze. Mensen rollen er in en hebben vooraf geen idee hoe lang de zorg zal duren.


ARGUMENTEN WAT LEVERT MVP MIJ OP? mzi- 2

Mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid is geen verkapte vorm van liefdadigheid of een noodzakelijk kwaad. Volgens diverse onderzoeken levert aandacht voor mantelzorgende medewerkers uw organisatie direct of indirect veel concrete voordelen op: 

besparing op de (grijze) ziekteverzuimkosten



daling van uitval en van personeelsverloop



besparing op wervings- en selectiekosten



verbetering van planningsmogelijkheden



behoud van waardevolle medewerkers, kennis en ervaring



duurzaam inzetbare medewerkers



een stimulans voor loyaliteit, collegialiteit en flexibiliteit



verhoging van productiviteit



verhoging van kwaliteit van werkzaamheden



een goed imago: sociaal en maatschappelijk verantwoord



een toekomstbestendige organisatie



aantrekkelijk werkgeverschap: meer tevredenheid en goodwill en minder stress

Het is nuttig om even bij MVP stil te staan, want het aantal mantelzorgende werknemers blijft stijgen in de toekomst. Actuele SCP-cijfers tonen het volgende: 

18% van alle werknemers is mantelzorger (13% in 2004) = 1 : 6



25% van de werkende vrouwen



13% van de werkende mannen

Bij een grote baan met intensieve zorg: 

7% stopt

 

17% werkt minder 24% verzuimt minstens 2 weken achter elkaar


AAN DE SLAG HOE GEEF IK MVP VORM? mzi- 3

Niet alle hierna genoemde onderdelen zullen van toepassing zijn op uw organisatie

of

op de

situatie

van

iedere

individuele

mantelzorgende

medewerker. Steeds gaat het er om de meest passende en efficiënte maatregelen in de dagelijkse werkpraktijk toe te passen. Om zo goed mogelijk tegemoet te komen aan de behoeften en mogelijkheden van zowel uw mantelzorgende medewerkers als uw organisatie.

5 stappenplan 1. Creëer draagvlak voor MVP bij management en personeel. 2. Onderzoek de bestaande situatie en beantwoord vragen als: Hoeveel mantelzorgers zijn er? Worden verlofregelingen toegepast? 3. Stel een concreet stappenplan op met een projectleider, een projectgroep, ambassadeurs en (financiële) middelen om het thema te agenderen. 4. Zoek met verschillende partijen naar praktische oplossingsrichtingen. 5. Leg afspraken vast met aandacht voor een structurele inbedding.


AAN DE SLAG PLAN VAN AANPAK mzi- 4

Breng iedereen in uw organisatie op de hoogte van MVP 



Stel mantelzorg als thema aan de orde bij werkoverleggen, teamoverleggen, lunchbijeenkomsten, functioneringsgesprekken (uiteraard zonder ongerechtvaardigde invloed op iemands beoordeling), themadagen, gesprekken wanneer iemand vertrekt en in de interne nieuwsbrief (klik hier voor enkele tekstvoorbeelden Personeelsbijeenkomst ).



Bied mantelzorgende medewerkers een bloemetje aan op de landelijke Dag van de Mantelzorg (10 november).



Voer een interne quickscan of een medewerkerstevredenheidsonderzoek uit (klik hier voor een voorbeeld Onderzoek).



Neem aandacht voor mantelzorg op in de zorgvisie over arbeidsvoorwaarden.



Benoem MVP in personeelsadvertenties.

Veranker MVP in de cultuur van uw organisatie 

Creëer betrokkenheid bij mantelzorg in alle lagen van uw organisatie: van het management tot aan de werkvloer en van de Ondernemingsraad tot de Raad van Bestuur.



Verwacht van leidinggevenden, P&O’ers, bedrijfsartsen, bedrijfsmaatschappelijk werkers en netwerkbeheerders dat zij signalen over mantelzorg opvangen.



Werk aan een veilige sfeer voor medewerkers, zodat zij durven te benoemen dat zij mantelzorgtaken hebben.



Bekijk als team hoe voor de verschillende functies flexibel naar oplossingen gezocht kan worden.



Maak liever kleine en haalbare afspraken in plaats van grote onhaalbare verwachtingen te scheppen, zodat wederzijds vertrouwen kan groeien.



Leg afspraken over oplossingen vast en evalueer en actualiseer deze regelmatig. Toolkit Mantelzorg | pagina 8

Maak flexibiliteit mogelijk in tijd Bijvoorbeeld door medewerkers de volgende opties te bieden: 

flexibele werktijden



’s avonds en in het weekeinde werken



flexibele begin- en eindtijden



vaste werktijden als onregelmatig werken lastig is



tijdige aankondiging van (wijzigingen in) werktijd, roosters en overwerk



meer uren werken in minder dagen om vrije tijd op te sparen



overuren sparen



een pauze verlengen



vakanties flexibel opnemen



(tijdelijk) minder werken



zelfroosteren door het team



urenregistratie niet in weken maar in langere periodes zoals in een jaarurenregistratie.

Maak flexibiliteit mogelijk qua locatie Bijvoorbeeld door medewerkers de volgende alternatieven te bieden: 

thuiswerken



telewerken. (Dit kan tevens uw huisvestingskosten verminderen.)

Maak flexibiliteit mogelijk qua werkinhoud en -zwaarte Bijvoorbeeld door tijdelijk: 

minder zware en veeleisende projecten toe te wijzen



het functiepakket aan te passen



minder te werken met tijdsdruk



jobrotation (van baan wisselen met een collega)



jobsharing (een baan delen met een collega)



overplaatsing naar een andere afdeling waar meer flexibiliteit mogelijk is.


Maak flexibiliteit mogelijk op andere manieren Bijvoorbeeld door: 

een parkeerplaats dicht bij de ingang



de mogelijkheid om in werktijd met instanties te kunnen bellen



schaduwfuncties te creëren zodat de taken van iedere medewerker door minstens één collega tijdelijk over te nemen zijn



ruimere openingstijden te bieden ten behoeve van andere mantelzorgers als u een publieksfunctie heeft.

Houd rekening met stereotype rolverdelingen 

Volg niet standaard het verouderde patroon van ‘vrouwen plooien het werk rondom zorgtaken’ en ‘mannen plooien zorgtaken rondom het werk’.



Maak schuldgevoelens over ‘moeten zorgen’ bespreekbaar met uw vrouwelijke mantelzorgende medewerkers.



Maak ‘niet zorgzaam mogen zijn’ en ‘stoer moeten zijn’ bespreekbaar met uw mannelijke mantelzorgende medewerkers.



Wees u bewust van de dubbele signalen die mantelzorgende medewerkers ontvangen.

Bekijk wat een mantelzorgende medewerker zelf wil 

Ga niet uit van standaardverwachtingen.



Laat uw eigen voorkeuren en vooroordelen los.



Probeer zicht te krijgen op de verwachtingen vanuit iemands omgeving en deze te bespreken.



Volg niet per se traditionele of culturele rolpatronen en verwachtingen.



Bied uw medewerker de ruimte om de eigen mogelijkheden en ook de eigen wensen en behoeften kenbaar te maken.



Maak gebruik van de CSI, de EDIZ en de W/MC.


Bespreek met de medewerker de consequenties van de afzonderlijke keuzemogelijkheden Bijvoorbeeld door per optie: 

naar de korte en de lange termijn te kijken



financiële gevolgen te bespreken



rekening te houden met loopbaan- en carrièrekansen



emoties en sociale gevolgen te bespreken.

Stimuleer

gebruik

van

verlof-,

calamiteiten-

en

andere

wettelijke

regelingen 

Bied voorlichting over de verschillende regelingen, zoals kortdurend zorgverlof, langdurend zorgverlof, calamiteitenverlof, de Wet aanpassing arbeidsduur en onbetaald verlof.



Zet de mogelijke regelingen flexibel en royaal in.



Kijk voor meer informatie op de website www.verlofregelingen.nl.

Maak gebruik van de praktische producten en aanbevelingen van www.werkenmantelzorg.nl Bijvoorbeeld van: 

de folder ‘Maak werk van mantelzorg’



de informatiebrochure P&O



de informatiebrochure directie



de informatiebrochure OR



de poster ‘Wij werken mantelzorgvriendelijk’



de CAO-monitor.


Maak gebruik van deskundigheid elders Bijvoorbeeld van: 

een mantelzorgmakelaar



een lokaal Steunpunt Mantelzorg



een van de onderstaande sites www.spectrumelan.nl www.expertisecentrummantelzorg.nl www.mantelzorgerbenjenietalleen.nl www.mantelzorgmakelaar.nl www.mezzo.nl www.werkenmantelzorg.nl

Kort maar krachtig Heb oog voor de individuele behoeften en mogelijkheden van een mantelzorgende medewerker om samen te komen tot de optimale situatie voor zowel uw medewerker als uw organisatie.


INSTRUMENTEN CRITERIA MANTELZORGVRIENDELIJK WERKGEVERSCHAP mzi- 5

Mantelzorgvriendelijk werkgeverschap voldoet aan drie criteria:

1. Mantelzorg is bekend en bespreekbaar (signaleren). 2. Leidinggevenden en medewerkers zoeken samen maatwerkoplossingen. 3. Oplossingen en verlofregelingen zijn bekend bij de medewerkers.

Per criterium zijn in het instrument op de volgende pagina’s enkele mogelijke activiteiten weergegeven voor een concreet plan van aanpak.


Criteria mantelzorgvriendelijk werkgeverschap

Criterium 1 Mantelzorg is bekend en bespreekbaar (signaleren) Activiteit

Voorbeelden

Creëer draagvlak bij management en personeel.

Personeelsbijeenkomst, workshop voor MT en training voor P&O’ers.

Zet een communicatieplan op.

Intranet, nieuwsbrief en mailing vanuit P&O.

Sluit aan bij bestaand beleid en gangbare overlegstructuren.

Levensfasebewust of duurzaam HR-beleid, werkoverleggen en functioneringsgesprekken.

Stel een concreet stappenplan op.

Met een projectleider, een projectgroep, ambassadeurs en beschikbare middelen.

Stippel de besluitvormingsroute uit voor de verschillende onderdelen.

Via de directie, de Raad van Bestuur, het management en de Ondernemingsraad.

Onderzoek de huidige situatie.

Van het aantal mantelzorgers en gebruik van verlofregelingen.

Borg aandacht voor het thema.

In het personeelsbeleid, op intranet en bij ambassadeurs.

Ga voor de Erkenning.

Klik hier voor het Aanvraagformulier.


Criterium 2 Leidinggevenden en medewerkers zoeken samen maatwerkoplossingen Activiteit

Voorbeelden

Bedenk mogelijke oplossingen voordat zich een situatie voordoet.

Per team, per werksoort en voor een afdeling als geheel.

Bedenk ad hoc mogelijke oplossingen.

Flexibiliteit in werktijden, werkplekken, werkinhoud en –zwaarte.

Criterium 3 Oplossingen en verlofregelingen zijn bekend bij de medewerkers Activiteit

Voorbeelden

Bied voorlichting over verschillende regelingen. Zet de mogelijke regelingen flexibel en royaal in.

Calamiteitenverlof, kort- en langdurend zorgverlof en de vitaliteitsregeling.


INSTRUMENTEN ONDERZOEK

Om inzicht te krijgen in het aantal mantelzorgers binnen uw organisatie kan het handig zijn een onderzoek onder alle medewerkers uit te voeren. In dit onderzoek kunt u allerlei vragen aan de orde stellen die u behulpzaam zijn voor eventuele aanpassingen van uw beleid. Door met enige regelmaat het onderzoek te herhalen, is te zien welke ontwikkelingen plaatsvinden.

Een onderzoek is ook een nuttig instrument om mantelzorg als thema onder de aandacht te brengen. De ervaring leert dat veel werknemers zichzelf tijdens het invullen van de vragenlijst pas voor het eerst als mantelzorger gaan zien. Het helpt hen dus in hun bewustwording.

Op de volgende pagina staan enkele voorbeeldvragen die u in uw vragenlijst kunt opnemen.

Leidinggevenden kunnen de vragen doornemen met een medewerker. Medewerkers kunnen de vragen als team met elkaar bespreken. Ook zijn de vragen met een enquête in de organisatie uit te zetten. Hiervoor kunt u gratis gebruik maken van: www.enquetemaken.nu www.survio.com www.surveymonkey.com

Als u het onderzoek wilt uitbesteden, kunt u hiervoor contact opnemen met Werk&Mantelzorg. Zij voeren dergelijke onderzoeken al enige jaren met succes uit. www.werkenmantelzorg.nl/aan-de-slag/onderzoek-werk-en-mantelzorg


Lijst van mogelijke vragen

Op welke afdeling ben je werkzaam?

Wat is je functie?

Hoeveel uur werk je per week?

Ben je mantelzorger? (Eventueel is hier de definitie Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.aan toe te voegen). Hoeveel uur per week besteed je aan mantelzorg?

Aan wie verleen je deze mantelzorg?

Waaruit bestaat de zorg of hulp?

Met wie kun je de mantelzorg delen?

Waar ga je het eerst naar toe als je hulp bij de mantelzorg nodig hebt? Ben je bekend met het steunpunt mantelzorg [voeg naam in] of met de website van het landelijke Werk&Mantelzorg?


Maak je gebruik van hun aanbod?

Wat vind je prettig aan het combineren van je baan met mantelzorg?

Wat vind je onprettig aan het combineren van je baan met mantelzorg?

Kun je eventuele problemen met je leidinggevende bespreken?

Van welke onderstaande mogelijkheden maak je gebruik om je werk en mantelzorg te combineren? [Voeg bestaande oplossingen in, zoals flexibel werken en verlofregelingen.]

Van welke onderstaande mogelijkheden zou je gebruik willen maken om je werk en mantelzorg beter te kunnen combineren? [Voeg bestaande oplossingen in, zoals flexibel werken en verlofregelingen.]

Welke nog niet bestaande oplossing zou jou het beste helpen om je werk en mantelzorg te kunnen combineren? Ruimte voor toelichting.


INSTRUMENTEN PERSONEELSBIJEENKOMST mzi- 6

Tijdens een personeelsbijeenkomst kunt u aandacht vragen voor het combineren van het werk met mantelzorgtaken. In een paar minuten kunt u bijvoorbeeld vertellen dat u als bedrijf belang hecht aan de rollen die medewerkers in de bredere maatschappij vervullen. En dat u het belangrijk vindt dat mensen hier met elkaar het gesprek over aangaan. Wanneer dat nodig mocht blijken, kunnen ze dan immers samen naar oplossingen zoeken.

Tijdens een personeelsbijeenkomst kan een mantelzorgende medewerker gevraagd worden om iets te vertellen. En de nadruk kan dan vooral gelegd worden op de manieren waardoor het gemakkelijker is geworden om zowel het werken als het mantelzorgen op een prettige manier te blijven doen.

Uw bedrijf kan er ook voor kiezen om MVP op een uitgebreidere manier onder de aandacht te brengen. Deze tool beschrijft in een aantal stappen een voorbeeld om dit te doen. Het betreft een bijeenkomst voor alle MT-leden om bij hen aandacht te vragen voor de mantelzorgende collega’s in hun team.


Bijeenkomst MT over MVP 1

Tijd

Activiteit De tijden zijn bij benadering. Er wordt sterk ingespeeld op de situatie/ behoeften.

10:00 Opening door de directeur, HR-manager of een andere collega

10:10 Likes/ Voorstelronde Introductie om aan te geven dat MVP past binnen goed werkgeverschap. Iedere deelnemer krijgt een formulier met een Like-handjeFout! Verwijzingsbron niet gevonden. Wie wil mag beginnen. Om de beurt stellen alle deelnemers zich voor en vertellen over een situatie waarbij op een goede manier omgegaan is met een mantelzorgsituatie. Daarna schrijven ze deze situatie in steekwoorden plus hun naam op de voorkant van het Like-handje en leggen deze op de rode loper, die midden op de tafel ligt. Wellicht zijn zij zelf mantelzorgers? Van de volle loper wordt een foto gemaakt om te verspreiden via intranet, twitter, een mailing of een nieuwsbrief. Nodig: aantal deelnemers x formulier Like-handje stiften een stuk rode vloerbedekking fototoestel

10:40 De cijfers  Definitie mantelzorg  Statistiek  18% van alle werknemers is mantelzorger = 1 : 6  25% van de werkende vrouwen en 13% van de werkende mannen Bij een grote baan met intensieve zorg:  7% stopt  17% werkt minder  24% verzuimt minstens 2 weken achter elkaar Herkennen de deelnemers dit? Hoeveel mantelzorgers kennen zij?  Voordelen MVP voor werknemer èn werkgever


 De MVP checklist  Signaleren: is mantelzorg bekend en bespreekbaar?  Mantelzorgers vinden de zorg gewoon en benoemen het vaak niet. Schaamte. Baanverlies. Ook: cultuur, sfeer, veiligheid en openheid.  Oplossingen bedenken: flexibiliteit en maatwerk.  Doorverwijzen: intern en extern.  Borgen: onafhankelijk van likeability, structureel, meer op proces vastleggen dan op oplossingen.

10:45 Toekomst: mijn oudere ‘ik’ De deelnemers worden uitgenodigd een fotokaart van zichzelf te pakken die het meest in de buurt komt van hoe zij zichzelf zien als ze 80+ zijn. Vragen die zij zich hierbij stellen zijn:  Welke mantelzorg hoop ik te krijgen als ik oud ben?  Wie gaat mij die mantelzorg bieden?  Wat hebben mijn mantelzorgers nodig vanuit hun werk? Enkele deelnemers worden plenair bevraagd op hoe zij de situatie van hun oudere ‘ik’ en hun mantelzorgers voor zich zien. Nodig: fotokaarten

11:05 Nu: ik als leidinggevende Als je zo je oudere ‘ik’ en je mantelzorgers van de toekomst in je achterhoofd houdt, wat kun je als leidinggevende dan regelen voor deze mantelzorgers?  Signalering: Hoe kom je er überhaupt achter dat er sprake is van een mantelzorgsituatie? Hoe creëer je een veilige sfeer om dat bespreekbaar te maken? Formeel en informeel?  Oplossingen: Welke concrete oplossingen zijn er te bedenken? Voor zowel op kantoor, als op de werkvloer? Baliemedewerkers? Allerlei werksoorten? Nu wordt vaak verlof ingezet, maar dat is eigenlijk pas een laatste redmiddel.  Doorverwijzing: Wat is intern en extern de routing?  Borging: Hoe zorgen jullie dat MVP in de drukte van alledag niet van de agenda af rolt? En niet afhankelijk is van aardig gevonden worden? Toolkit Mantelzorg | pagina 21

Terwijl de deelnemers hierover het gesprek aangaan, noteert iemand de concrete stappen, bijvoorbeeld de HR-manager. Hierbij wordt onderscheiden wat de organisatie als geheel kan doen en wat een individuele leidinggevende zelf concreet kan doen. Nodig: schema met concrete acties

11:40 Goede voornemens De deelnemers worden uitgenodigd om op de achterkant van het formulier met het Like-handje drie concrete acties op te schrijven voor zichzelf. Kleine haalbare en concrete stappen. Ze mogen daarbij putten uit het overzicht, uit alles wat gezegd is en natuurlijk ook uit wat ze in de tussentijd zelf bedacht hebben. Wat gaan zij doen om MVP verder mogelijk te maken? Vervolgens worden zij gevraagd om deze taken voor henzelf te ruilen met een collega. Op die manier ontstaan buddyconstructies om met elkaar te sparren. De HR-manager zal over twee maanden nog eens een berichtje sturen om te bekijken hoe MVP handen en voeten krijgt binnen de organisatie. Mensen worden gevraagd of ze bijzondere taken/ activiteiten op hun verkregen lijstjes zien staan. En of er wellicht nog iets nodig is om daadwerkelijk met MPV of een onderdeel daarvan aan de slag te gaan. Eventueel wordt aan de directeur of aan de HR-manager gevraagd welke concrete stappen zij voor de organisatie als geheel gaan zetten. Nodig: formulier met Like-handje


11:55 Afsluiting Het programma van de bijeenkomst wordt kort doorgelopen. We zijn begonnen met te benoemen wat al goed gaat binnen de organisatie. Op de Like-formulieren zijn hier goede voorbeelden van genoemd. Vervolgens hebben de deelnemers zichzelf als oudere ‘ik’ als maat genomen. En bekeken wat hun toekomstige mantelzorgers nodig hebben. Daarna hebben ze zichzelf als maat genomen door te bekijken wat zij als leidinggevende kunnen betekenen voor de huidige mantelzorgers in hun team. Vragen hierbij zijn geweest:  Hoe kunnen we mantelzorgers signaleren?  Welke oplossingen kunnen we samen bedenken?  Welke doorverwijsmogelijkheden zijn er?  Hoe kunnen we beleid goed borgen?  En natuurlijk zijn we geëindigd met de concrete acties voor onszelf om hier vorm aan te geven. Wil iemand tot slot nog iets zeggen of vragen? Heel hartelijk bedankt allemaal!

12:00 Afronding


Like-handje

logo

Like-handje 1

Naam:

logo

Naam:


Goede voornemens

  

Goede voornemens

  


MVP: concrete acties

logo

Individu

Signalering

Oplossing

Doorverwijzing

Borging


Organisatie

INSTRUMENTEN DE CAREGIVER STRAIN INDEX (CSI) mzi- 7

De ‘Caregiver Strain Index’ is net als de EDIZ een instrument om de belasting te meten die een mantelzorger ervaart. De mantelzorgende medewerker kan de CSI-vragenlijst zelf invullen. Een leidinggevende kan deze CSI ook tijdens een gesprek samen met deze medewerker doornemen. Eveneens is het mogelijk om tijdens een teamoverleg alle mantelzorgende medewerkers de vragenlijst in te laten vullen.

De vragenlijst bestaat uit dertien eenvoudige stellingen en het invullen ervan kost weinig tijd. Als meer dan zeven stellingen van toepassing zijn, is er sprake van een (te) hoge belasting.

De CSI kan de basis vormen om een gesprek aan te gaan over de ervaren belasting. En vooral ook een aanleiding om gezamenlijk naar oplossingen te zoeken. Deze CSI is door Spectrum aangepast naar: ‘Validation of a Caregiver Strain Index’ van B. Robinson (in: Journal of Gerontology, 1983). In Nederland is de CSI bestudeerd door dr. A. Visser-Meily van het Universitair Medisch Centrum Utrecht.


Caregiver Strain Index (CSI)

logo

Nee 1.

Mijn nachtrust is verstoord. (bv. de zorgvrager moet vaak in en uit bed geholpen worden of is ’s nachts veel uit bed)

2.

De mantelzorg brengt nogal wat ongemak met zich mee. (bv. het helpen kost veel tijd of de mantelzorger moet er veel voor reizen)

3.

Ik vind de mantelzorg lichamelijk zwaar. (bv. de zorgvrager moet in en uit een stoel geholpen worden of er is veel concentratie nodig)

4.

De mantelzorg beperkt me in andere dingen die ik wil doen. (bv. weinig vrije tijd of nergens meer op bezoek kunnen)

5.

Ik heb mijn dagelijkse manier van doen moeten aanpassen. (bv. een inbreuk op de dagelijkse routine of een gebrek aan privacy)

6.

Ik heb mijn plannen moeten wijzigen. (bv. een baan moeten weigeren of niet op vakantie kunnen gaan)

7.

Er zijn ook andere zaken waaraan ik mijn tijd moet besteden. (bv. aandacht en tijd hebben voor andere gezinsleden)

8.

Emotioneel gedragen we ons anders ten opzichte van elkaar. (bv. vanwege een nieuwe taak- of rolverdeling)

9.

Het gedrag van mijn zorgvrager maakt me soms van streek. (bv. de zorgvrager heeft moeite om zich dingen te herinneren of beschuldigt anderen)

10.

Het is pijnlijk te moeten zien dat deze een ander persoon is geworden. (bv. vanwege ander gedrag dan voorheen)

11.

Ik heb mijn werk/ baan moeten aanpassen aan de situatie. (bv. verlof nemen of minder werken)

12.

Ik leef onder financiële druk. (bv. vanwege de hoge ziektekosten of de extra kinderopvang- en reiskosten)

13.

Ik word geheel door deze situatie in beslag genomen. (bv. vanwege het zorgen maken over de situatie of over de vraag of de zorg vol te houden is)

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: [Contactgegevens medewerker]


Ja

INSTRUMENTEN DE ERVAREN DRUK DOOR INFORMELE ZORG (EDIZ) mzi- 8

De checklist ‘Ervaren Druk door Informele Zorg’ is net als de CSI een instrument om de belasting te meten die een mantelzorger ervaart. De mantelzorgende medewerker kan de EDIZ-vragenlijst zelf invullen. Een leidinggevende kan deze EDIZ ook tijdens een gesprek samen met de medewerker doornemen. Ook is het mogelijk om tijdens een teamoverleg alle mantelzorgende medewerkers de vragenlijst in te laten vullen.

De vragenlijst bestaat uit negen eenvoudige stellingen waarbij de score kan worden aangegeven in vijf categorieën. Het invullen ervan kost weinig tijd en geeft in een oogopslag weer of er sprake is van een (te) hoge belasting.

De EDIZ-vragenlijst kan de basis vormen om een gesprek aan te gaan over de ervaren belasting. En vooral ook een aanleiding om gezamenlijk naar oplossingen te zoeken. De EDIZ is door Spectrum aangepast naar: ‘Ervaren druk door informele zorg; constructie van een schaal’ van A.M. Pot, R. van Dyck en D.J.H. Deeg (in: Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 1995).


Ervaren Druk door Informele Zorg (EDIZ)

logo

Nee!

Nee

1. Door de situatie van mijn zorgvrager kom ik te weinig aan mijn eigen leven toe.

2. Het combineren van de verantwoordelijkheid voor mijn zorgvrager en de verantwoordelijkheid voor mijn werk en/of gezin valt niet mee.

3. Door mijn betrokkenheid bij mijn zorgvrager doe ik anderen tekort.

4. Ik moet altijd maar klaarstaan voor mijn zorgvrager.

5. Mijn zelfstandigheid komt in de knel. 6. De situatie van mijn zorgvrager eist voortdurend mijn aandacht.

7. Door mijn betrokkenheid bij mijn zorgvrager krijg ik conflicten thuis en/ of op mijn werk.

8. De situatie van mijn zorgvrager laat mij nooit los.

9. Ik voel me over het geheel genomen erg onder druk staan door de situatie van mijn zorgvrager.



Min of meer

Ja

Ja!

INSTRUMENTEN DE WERK/MANTELZORG CHECKLIST (W/MC) mzi- 9

In het schema op de eerste pagina van de ‘Werk/Mantelzorg Checklist’ (W/MC) kan een leidinggevende tijdens of na afloop van een gesprek met een mantelzorgende medewerker aanvinken welke oplossingen zij samen bedacht hebben om de balans tussen werken en mantelzorgen in evenwicht te houden.

Indien gewenst kan het schema op de tweede pagina van de checklist worden ingevuld met nadere informatie over de werk/ mantelzorgsituatie.

De W/MC kan dienen als richtlijn om te bekijken welke oplossingen er voor eventuele problemen al gevonden zijn. En welke oplossingen daar nog aan toegevoegd kunnen worden.

De W/MC is geen statisch eindpunt. De checklist kan in het dossier van de medewerker opgenomen worden om met enige regelmaat opnieuw met elkaar te bekijken wat er in de nieuwe situatie wenselijk is.

Spectrum heeft de W/MC ontwikkeld om op een eenvoudige manier afspraken te kunnen registreren voor het dossier van de werknemer. Met enige regelmaat kunnen de afspraken worden bijgesteld.


Werk/Mantelzorg Checklist (W/MC)

logo

Datum Werkmomenten Ruilen van vaste werkdagen Minder uren werken in meer dagen Meer uren werken in minder dagen Compensatie en verlofregelingen Uren compenseren Overuren sparen Opnemen vacantie-/ CAO-uren Senioren-/ leeftijdsverlof Loopbaanbudgetregeling Kortdurend zorgverlof Langdurend zorgverlof Ander verlof bv. ouderschaps- of calamiteitenverlof Werkdruk Minder taken met tijdsdruk Minder zware/ veeleisende taken Aanpassing functiepakket Jobrotation (werk ruilen met een collega) Werkduur Minder werken Jobsharing (werk delen met een collega) Extra afspraken Tijdens kantooruren instanties kunnen bellen Thuiswerken Back-up voor taken regelen (met collega’s) Inzet andere partijen Binnen de organisatie, nl: Andere mensen uit het netwerk van de zorgvrager Thuiszorg Steunpunt Mantelzorg Anders, nl.:


Aandachtspunten

Omschrijving

Afspraken

Situatieschets

Ervaringen omtrent de zorgsituatie en verwachtingen over de eigen rol bv. schuldgevoelens of zorgplicht

Verwachtingen vanuit de omgeving bv. traditionele of culturele rolpatronen

Gevolgen op korte en lange termijn van meerdere oplossingsrichtingen bv. sociaal, carrière of financieel

Interne doorverwijzing bv. netwerkbeheer, P&O of MT

Externe doorverwijzing bv. Steunpunt Mantelzorg, bedrijfsarts of huisarts

Overige opmerkingen (evt. meegegeven informatie)



INSTRUMENTEN AANVRAAGFORMULIER VOOR EEN LANDELIJKE ERKENNING mzi- 10

Werkgevers

die

mantelzorgvriendelijk

werken,

kunnen

een

zogeheten

‘Erkenning’ aanvragen. Daarmee kunnen zij intern en ook naar buiten uitdragen dat zij hier waarde aan hechten. De Erkenning wordt uitgereikt door de landelijke Stichting Werk&Mantelzorg.

Werk&Mantelzorg streeft na dat de combinatie van werk en mantelzorg net zo gewoon en bespreekbaar wordt als de combinatie van werk met de zorg voor kinderen. Om dit te bereiken werkt de stichting samen met werkgevers, gemeenten, belangenorganisaties en met werkende mantelzorgers.

Met de Erkenning 'Wij werken mantelzorgvriendelijk' erkent Werk&Mantelzorg dat u goed bezig bent met het thema werk en mantelzorg. De Erkenning is geen certificaat of keurmerk, maar een blijk van waardering en een bevestiging dat u aandacht heeft voor het onderwerp. De Stichting beoordeelt één keer uw activiteiten/ aanpak en u bent er vervolgens zelf verantwoordelijk voor dat u een mantelzorgvriendelijke organisatie bent en blijft.

Om in aanmerking te komen kunt u het aanvraagformulier op de volgende pagina’s invullen. Voor inspiratie voor aanvullende oplossingsrichtingen kunt u gebruik maken van het Plan van aanpak en de W/MC. Het ingevulde formulier kunt u vervolgens opsturen naar: [email protected].


Format ten behoeve van de Erkenning

Achtergrondgegevens: Naam organisatie: Branche (vink aan): □ zakelijke dienstverlening

□ financiële dienstverlening

□ MKB

□ overheid, semi-overheid

□ ziekenhuizen

□ zorg, welzijn, vvt

□ belangenorganisaties

□ verzekeraars

□ bouw

□ metaal&techniek

□ productie&installatie

□ anders, nl:………………………

Korte intro over organisatie (dienstverlening/ missie/ visie, max 3 regels):

Datum bekendmaking Erkenning: Aantal medewerkers binnen uw organisatie/ vestiging: Hoeveel vestigingen telt uw organisatie? Wat is de hoofdvestiging? Hoeveel vestigingen zijn met het thema bezig indien van toepassing: Logo organisatie: Contactgegevens ten behoeve van vermelding op website Werk&Mantelzorg: Naam: Functie: Mail of telefoon: Websitepagina (als er een pagina op uw website specifiek gaat over dit thema deze hier vermelden. Is er geen specifieke pagina dan alleen homepage-adres vermelden):

Stichting Werk & Mantelzorg is een initiatief van Mezzo, de landelijke vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg en Qidos, HR advies- en trainingsbureau.


Binnen een mantelzorgvriendelijke organisatie: 

is bekend wat mantelzorg is



is bekend dat u belang hecht aan een goede werk-privé balans, ook van uw mantelzorgers



is bekend wat de regelingen en faciliteiten zijn die u biedt om de combinatie werk en mantelzorg te optimaliseren



is bekend wanneer hier gebruik van gemaakt kan worden



is het thema bespreekbaar in het team / op de afdeling



is er een open cultuur waarin men zich veilig voelt om er over te praten



zijn de kernwoorden aandacht, begrip, vertrouwen en er voor elkaar zijn van toepassing



zoeken leidinggevenden en mantelzorgers samen naar maatwerkoplossingen

Inhoudelijke informatie: Welke concrete acties heeft uw organisatie uitgevoerd om medewerkers bewust te maken van het thema? (Bijvoorbeeld: 

Onderzoek/nulmeting naar beleving combinatie werk en mantelzorg op werkvloer



Berichten op intranet, in nieuwsbrieven



Bijeenkomst



Brochures verspreid



Posters over het thema opgehangen door de organisatie)

In uw organisatie: 

…..



…..



…..



…..

Hoe bevordert u de dialoog tussen leidinggevenden, mantelzorgers en collega’s? (Bijvoorbeeld: 

Thema wordt besproken in het functioneringsgesprek



Thema wordt besproken in het teamoverleg /afdelingsoverleg



Workshops voor leidinggevenden / workshops voor werkende mantelzorgers)


…..



…..



…..



……



Welke maatwerkoplossingen zijn in de organisatie mogelijk en hoe is dit geregeld? (Bijvoorbeeld: 

Leidinggevende en mantelzorger zoeken samen naar maatwerkoplossingen



Flexibele werktijden, afhankelijk functie



Verlofsparen



Tijdelijk minder werken



Thuiswerken)


…..



…..



…..



……

Welke concrete stappen hebt u gezet om het thema te implementeren en te borgen in de organisatie: (Voorbeeld van een organisatie uit de praktijk: 

heeft het Arbeidsreglement gewijzigd en een nieuwe mantelzorgvriendelijke passage opgenomen.



gaat met nieuwe medewerkers het gesprek aan over hun thuis/zorgsituatie. Daarbij wijzen ze de nieuwe medewerker op de mogelijkheden in het arbeidsreglement.



maakt mantelzorg bespreekbaar tijdens functioneringsgesprekken.



gaat zo snel mogelijk met de medewerker in gesprek wanneer bekend wordt dat hij/zij mantelzorgtaken heeft. Er wordt dan besproken of de combinatie werk en mantelzorg te combineren is of dat er aanpassingen nodig zijn.



jaarlijks aandacht voor thema rondom de Dag van de Mantelzorg)


….



….



….



….

Hartelijk dank voor uw toelichting! De door u verstrekte informatie wordt tevens gebruikt om op de website van Werk&Mantelzorg aandacht te besteden aan uw inzet op het gebied van mantelzorgvriendelijk beleid, ter inspiratie van anderen.



INSTRUMENTEN PR mzi- 11

Misschien wel het allerbelangrijkste onderdeel van MVP is bewustwording. Eenvoudigweg aandacht schenken aan dit thema maakt al zoveel verschil. Weten dat er over gesproken kan worden, biedt immers ruimte om naar oplossingen te zoeken.

Om die reden showt deze laatste tool een bundeling van enkele teksten, die gedurende het project op verzoek geschreven zijn, om aandacht voor MVP te vragen.

De teksten dienen vooral ter inspiratie. U kunt er uit knippen en plakken voor een nieuwe tekst die past binnen uw eigen organisatie.


Persbericht over de uitreiking van de Erkenning aan een gemeente Gemeente Neder-Betuwe ontvangt Erkenning ‘Wij werken mantelzorgvriendelijk’ Opheusden, 21 april 2015 Zodra mantelzorg op de werkvloer bespreekbaar is, lukt het medewerkers beter om op een prettige manier te mantelzorgen èn te blijven werken. Daar plukken de medewerkers de vruchten van, maar de werkgever net zo goed. Samen met vier buurgemeenten is Neder-Betuwe daarom een project gestart om werkgevers meer mantelzorgminded te maken. En de gemeente geeft zelf het goede voorbeeld: afgelopen dinsdag ontving ze de landelijke Erkenning als mantelzorgvriendelijke werkgever. Vaak is met een klein beetje aandacht veel op te lossen voor mantelzorgers. Op de werkplek moet er ‘gewoon’ een beetje oog voor ontstaan. Dit geldt voor de managers maar ook voor de collega’s onderling. Dat is de belangrijkste boodschap van Burgemeester Veerhoek tijdens de overhandiging van de Erkenning. Soms kan het iemand heel erg uit de brand helpen om een uurtje later te mogen beginnen. Bijvoorbeeld om met een zieke partner naar het ziekenhuis te kunnen gaan. Of juist om in het weekeinde wat werk in te kunnen halen om door de week eerder weg te kunnen en te koken voor een dementerende vader. Zulke oplossingen zijn het beste op de werkvloer zelf te bedenken. Veerhoek kreeg de Erkenning overhandigd door Ursela van Dijk. Met haar collega’s van Spectrum bezoekt zij werkgevers in de regio om mantelzorg bij hen onder de aandacht te brengen. Van

Dijk:

“Vaak

denken

leidinggevenden

dat

mantelzorgvriendelijk

personeelsbeleid veel aanpassing vereist. Maar de kracht zit ’m juist in het aansluiten bij wat er al is. En het is elke keer opnieuw prachtig om te zien hoe er binnen een bedrijf als vanzelf flexibele oplossingen ontstaan wanneer mantelzorg eenmaal op de agenda is gezet.” Er aan toevoegend: “En dat is geen overbodige luxe. Ruim 1 op de 6 werknemers is ook mantelzorger. Voor werkgevers loont het om daar alert op te zijn. Het levert immers productieve medewerkers op, die minder verzuimen of uitvallen.” Toolkit Mantelzorg | pagina 39

Regio Rivierenland – met de deelnemende gemeenten: Buren, Culemborg, Geldermalsen, Neder-Betuwe en Zaltbommel – wil een handreiking doen naar de eigen ondernemers door advies op maat aan bedrijven kosteloos beschikbaar te stellen met als doel een mantelzorgvriendelijk arbeidsklimaat. Spectrum zorgt voor het nodige inhoudelijke advies aan de werkgevers en de praktische coördinatie van het project. Denkt u dat u of uw werkgever hier belang bij zou kunnen hebben? Neem dan contact op met Spectrum: Marjan Wellink ~ 06 42 580 286 /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Noot voor de redactie, niet voor publicatie Bijgaand de foto van de uitreiking Onderschrift foto: Burgemeester Veerhoek ontvangt uit handen van Ursela van Dijk (Spectrum) de plaquette ‘Wij werken mantelzorgvriendelijk’. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Spectrum: Marjan Wellink Ursela van Dijk [email protected] [email protected] 06 – 42580286 06 – 51637697


Websitetekst voor een gemeente

Mantelzorg op het werk Veel mensen zorgen als vanzelfsprekend graag voor anderen. Van het wekelijks doen van de boodschappen tot het geven van een bijna fulltime verzorging. Mantelzorg is inmiddels onmisbaar geworden. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat mensen zich hierdoor overbelast gaan voelen. Hoe kunnen we er met elkaar voor zorgen dat naast alles wat ze doen, de mantelzorg geen ‘last’ wordt? Het is de kunst om enige ruimte te creëren voor een mantelzorger, flexibel te zijn. De mogelijkheid om een uurtje langer door te kunnen werken, waardoor ’s morgens wat ruimte ontstaat. Of omgekeerd ’s morgens een uurtje eerder te beginnen om wat vroeger naar huis te kunnen. Ook de zekerheid dat een collega je taken kan waarnemen als je weggeroepen wordt als mantelzorger, geeft al de nodige rust. Als we hier met elkaar over praten, kunnen we met elkaar oplossingen vinden!


Nieuwsbrieftekst voor een bedrijvenkring

Waarom aandacht voor mantelzorg op het werk? a) Verzuimreductie b) Kostenbesparing c) Productieve medewerkers d) Goed werkgeverschap e) Alle vier de antwoorden zijn goed “Vaak vragen werkgevers me waarom ze zich in alle drukte ook nog eens bezig zouden moeten houden met mantelzorg”, zegt Marjan Wellink van het project Mantelzorgende Werknemers in Rivierenland. “En dan is het bijna lastig om te kiezen met welke voordelen ik zal beginnen. Want met een klein beetje aandacht voor de mantelzorgtaken van je werknemers valt zoveel winst te behalen.” Soms worden medewerkers zo in beslag genomen door hun zorgsituatie dat ze zich maar moeilijk kunnen concentreren op het werk. En soms melden ze zich ziek omdat ze geen vrij durven te vragen om voor iemand anders te zorgen. Of ze worden zelf ziek omdat het niet meer lukt om alle ballen in de lucht te houden. Dat is de verzuimkant van het verhaal. En daar valt dus flink wat te besparen. “Maar daarmee beweer ik niet dat mantelzorgers er maar de kantjes af lopen” reageert Wellink snel. “Ze doen juist ontzettend hun best op alle fronten.” Haar collega Ursela van Dijk vult aan: “En door in werksituaties te bekijken waar er rek zit, kan dat veel gemakkelijker worden.” Dit is geen overbodige luxe, want gemiddeld 1 op de 6 medewerkers is ook mantelzorger. Bovendien groeit dit aantal alleen maar de komende periode omdat we steeds meer een beroep gaan doen op mensen in onze omgeving. “Mantelzorg is een fact of life”, stellen de twee experts. “Het gaat er om dat je hier met flexibiliteit op kunt reageren. Juist ook op de werkvloer.” Wellink en Van Dijk zijn ingeschakeld door enkele Rivierenlandse gemeenten om werkgevers te helpen die flexibiliteit op het werk voor elkaar te krijgen. Ze benadrukken dat het er niet om gaat om een grootschalig nieuw ‘mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid’ op te tuigen. Door in bestaand beleid oog te krijgen voor de mantelzorgtaken van medewerkers – zoals dat een tijd geleden ook gold voor de zorgtaken voor kinderen – lukt het beter om werk en mantelzorg in balans te houden. Toolkit Mantelzorg | pagina 42

Intranettekst voor een zorginstelling

Mantelzorg op het werk? Zodra het woord ‘mantelzorg’ valt, denken we onmiddellijk aan de familie en andere mensen in het netwerk van onze cliënten. We zijn steeds alerter op hun rol binnen de zorg. Maar heel veel van onze collega’s bieden zelf ook mantelzorg aan mensen in hun omgeving. Daar staan we doorgaans niet zo bij stil. We zijn het zo gewend om voor anderen te zorgen, even dit te regelen, even dat te doen. Misschien ben je zelf ook wel mantelzorger. Mantelzorg is een fact of life. Bijna iedereen krijgt er wel een keer mee te maken. Zeker met onze zorgachtergrond is die kans heel erg groot. En meestal gaat het prima om alle ballen in de lucht te houden. Maar het is goed om hier bij elkaar en bij onszelf alert op te zijn. Want het is natuurlijk niet de bedoeling dat het tot overbelasting leidt. Het werk en de mantelzorg moeten wel in balans blijven. Samen kunnen we heel veel oplossingen bedenken. Wanneer je ’s avonds een paar uur langer door kunt werken, kun je overdag bijvoorbeeld met je zieke vader mee naar de oncoloog. Als je ’s ochtends een uur eerder kunt beginnen, kun je tussen de middag zorgen voor het eten van je dementerende moeder. En als een collega jouw taken kan overnemen, hoef je je geen zorgen te maken dat het werk stil ligt op het moment dat je weggeroepen wordt naar je broer met een spastische aanval. In de Werk/Mantelzorg Checklist (W/MC) op intranet staan nog veel meer oplossingen die kunnen helpen. Vaak is onderling van alles te regelen. Maar dan moeten we er wel weer even oog voor hebben.


TOOLKIT Resultaat van een regioproject van de gemeenten Buren, Culemborg, Geldermalsen, Neder-Betuwe en Zaltbommel

Recommend Documents