Projectplan „Buren‟ Een vrolijke muziektheatervoorstelling naar een eenakter van Herman Heijermans.
Een productie van Vrienden van de Buren 1
Inhoudsopgave pagina 1. Inleiding
3
2. Missie
5
3. Artistieke onderbouwing
7
4. Organisatie/planning/traject/werkproces
8
5. Marketing/educatie
11
6. Medewerkers
11
2
1. Inleiding Buren In 1903 schreef Herman Heijermans de komedie Buren als aanklacht tegen de slechte sociale woningbouw en vooral de daaruit voortvloeiende geluidsoverlast. Nu, anno 2014, is dit thema nog steeds actueel en willen we er een voorstelling van maken met koor Voor de hele regio. De muziektheatervoorstelling Buren wordt een voorstelling voor jong en oud.
VOORBEELDSCENE 1
Proloog Publiek komt binnen, koor loopt met het publiek mee en gaat ook zitten. Op het toneel zitten Johanna en Barend. Johanna is aan het breien, Barend zit driftig te schrijven met een enorme stapel boeken voor z’n neus, het is duidelijk dat hij hard studeert. Er is een zacht licht op het toneel. Dan gaat het koor neuriën. Het koor neuriet een compositie, op maat voor dit toneelstuk gecomponeerd door Arie Perk, uitbeeldend ( met zeer veel dissonanten ) de spanning die voelbaar is en door de muziek versterkt wordt. Als het neuriën begint gaat het licht meer op en raakt Barend steeds meer geïrriteerd. Het koor zwelt aan met neuriën, het licht wordt feller
Scene 1 BAREND Chloornatrium, chloorkali, chloormagnesium, C6H6 + CL= CL+HCL, ongeduldig en steeds harder schreeuwend over het koor heen, hij schreeuwt ‘met zijn mond tegen de muur’)Plus HCL! Plus HCL, Dit is verschrikkelijk, niet uit te houen JOHANNA (sussend) Nou jongen, nou jongen….. BAREND Al mot ik zo weer een paar uur blijven staan! (luistert, het koor is gestopt) Nou merkt die halfgare kunstenaar dat we het niet opgeven Gaat weer aan tafel zitten werken, het koor zet weer in, kwaadaardig vliegt hij op, pakt z’n mobieltje en draait een nummer. Het koor blijft doorzingen, Barend loopt stampvoetend over het podium JOHANNA Barend! BENEDENBUURMAN (uit z’n humeur tegen barend!) Waar ben je mee bezig! Het is een schandaal, ik heb net m‟n kinderen in bed gelegd en het gedonderjaag begint weer! JOHANNA (koor zingt weer. Dezelfde muziek maar nu op vocalen om zodoende meer volume te kunnen produceren. ) U hoort het toch zelf, meneer…. BAREND Ze sarren zo, dat je moeite heb om geen ongeluk te begaan. 3
BENEDENBUURMAN (hoort het koor nu pas..) Wat kan jullie dat gezang schelen! Hinderen die mensen daar iemand mee? Voor mijn part zingen ze dag en nacht! Maar het is gekkenwerk om als je boven iemand woont, zo te lopen stampen en dan nog met zulke schoenen. Wijst op de schoenen van Barend (draagt legerkisten) En vanmiddag heb ik nog pianomuziek gehoord…. JOHANNA Ziet U nou meneer… BENEDENBUURMAN Ik heb het niet tegen U… ik heb het tegen je zoon, hij moet ophouen met dat gestamp! BAREND (veegt z’n bril af) Ik kan niet werken, as die mensen zingen- en zo vaak hetzelfde moppie- het is om gek van te worden als je voor een examen zit te blokken JOHANNA Ja meneer, het is niet om uit te houen, en as het nou nog een beetje mooi was, maar het is vals dat zingen BAREND Zingen! Ik kan het nog geen janken noemen. Waarachtig (koor zet weer in) Hoor dat nou es an…Hoe kan ik daarbij werken? BENEDENBUURMAN Is dat nou zo‟n misdaad, zo‟n mirakel dat de mensen schik in d‟r leven hebben? BAREND Ik kan op die manier me hersens niet bij me boeken houen….. JOHANNA Wees nou is redelijk meneer. U heeft as benejenbuur vroeger toch nóóit last van ons gehad? We leven van ‟n pensioentje, van een klein pensioentje en daar maak ik geen geheim vanda‟s fatsoenlijk en dat mag gezegd worden- onze laatste spaarcentjes hebben we d‟r angegeven om onze jongen die zo zin in de apothekerij had te laten studeren. Heus meneer, dat kost wat al die boeken en wat „r zo nog bijkomt. Nou zit-ie voor z‟n laatste examen – dat steek ik ook niet onder stoelen of banken – waarvoor-ie al eens gezakt is. As-ie wéér zakt , nou dan, nou dan…. Dan kenne wij‟t net langer volhouden, dat zou een ramp zijn oh wat een ellende (begint te huilen) BAREND Nou moeder wat heb de buurman van beneden daar nou mee te maken. Koor zet weer in BAREND Hoor! (probeert er boven uit te komen, koor zwelt aan) We hebben het fatsoenlijk gevraagd! Maar die halve gare, die hoe noem je dat, die d‟r voor staat te zwaaien wilde niet luisteren BENEDENBUURMAN Waarom sla je hem dan niet op z‟n gezicht? As het sarren is. Zou‟k de armen van z‟n lijf breken , kan die helemaal niet meer zwaaien. JOHANNA Ssst , ze zingen niet meer BENEDENBUURMAN Wat zou dat? JOHANNA SSst, ik hoor ook geen piano meer, dan kunnen ze haast woord voor woord horen wat hier gesproken wordt. BENEDENBUURMAN (tegen Barend) 4
As ik jou was zou ik die dirigent bij z‟n nek nemen. JOHANNA Ach meneer, as hij U was, ja misschien, maar hij is afgekeurd voor militaire dienst, hij is sterker met z‟n hoofd dan met z‟n handen.- en – as je brilt leggen in minder dan geen tijd je brillenglazen in stukken. BENEDENBUURMAN En je man dan, die is toch onderofficier geweest? JOHANNA Ja da‟s waar, maar omdat ie gediend het, is ie bang om z‟n vingers te branden. Want dan worden het politiezaken of je mot naar een advocaat en advocaten kunnen wij niet betalen. BENEDENBUURMAN Dat zal ik niet tegenspreken. Róók ze weg! Dat maakt ten minste niet zo‟n hels spektakel! Doelstelling van de stichting Vrienden van de Buren De stichting heeft ten doel: het organiseren en (doen) uitvoeren van muziek- en/of theater projecten vooral op het gebied van koormuziek, al dan niet in combinatie met toneel uitvoeringen, en voorts al wat met een en ander of zijdelings verband houdt of daartoe bevorderend kan zijn, alles in de ruimste zin des woords. De stichting tracht haar doel te verwezenlijken door het organiseren van concerten al dan niet in combinatie met toneel uitvoeringen. Regisseur en dirigent zetten hun professionaliteit in om een voorstelling te maken met koor en goede amateurtoneelspelers. Met de voorstelling “Buren” willen we bijdragen aan een hoogwaardig artistieke familievoorstelling waarin het koor centraal staat. We werken samen met het Beauforthuis in Austerlitz dat een hoogwaardig artistieke programmering heeft. Dirigent en regisseur werkten eerder heel succesvol samen in de voorstelling Zilverwerk van STUT met ondersteuning van het Zeister mannenkoor. Première 31 oktober 2015 Beauforthuis Austerlitz In deze projectbeschrijving geven we weer wat onze plannen zijn en hoe we die willen verwezenlijken. Allereerst gaan we dieper in op de missie en doelstellingen van de stichting VRIENDEN VAN DE BUREN, die speciaal voor dit project is opgericht. Daarna beschrijven de plannen voor de voorstelling en de artistieke uitgangspunten. Vervolgens maken we duidelijk hoe we dit project organisatorisch in elkaar willen zetten. Voorts maken we duidelijk wat het maken van deze voorstelling betekent voor de ontwikkeling van ons gezelschap en we sluiten af met een korte beschrijving van onze marketing en educatieplannen.
2. Missie
Kunst raakt je in je hart én in je hoofd. Voorstellingen maken die gebaseerd zijn op de combinatie koormuziek en theater. Regisseur Anita van Soest maakt al vele jaren producties die het publiek beweegt, maar ook aan het denken zet. Daarbij is haar insteek altijd dezelfde: voorstellingen met als basis een 5
mixture van muziek en theater, gebaseerd op verhalen uit de (soms cultureel diverse) Nederlandse Maatschappij, op gelijkwaardige wijze ondersteund door muziek uit onze cultuur. Juist dat karakter maakt haar voorstellingen bijzonder. Gelaagd gevoelstheater Hoe raak je mensen? En met wat? Het antwoord op deze vragen vormt al jaren de inspiratiebron voor Anita van Soest. De regisseur vindt dat “het toneel” het ideale platform is om gevoelens openbaar te maken en over te brengen. Het gebruik van muziek is hierbinnen een essentieel gegeven. Muziek werkt immers, anders dan taal, vooral op de emotionele laag. Taal vraagt een intellectuele inspanning om gevoeld te worden. Muziek kan op veel meer niveaus beleefd worden. Anita streeft naar toegankelijkheid in haar voorstellingen zonder afbreuk te doen aan de muzikale of theatrale kwaliteit. De kenner geniet van de structuren en de muzikaliteit van de voorstellingen, en de leek wordt geraakt door de inhoud. Door muziek, taal en beeld op dramaturgische wijze met elkaar te verenigen, heeft zij een heel eigen vorm van muziektheater ontwikkeld. Het daarmee toegankelijk maken van deze kunstvorm betekent niet dat van Anita van Soest afstapt van het streven naar kwaliteit. Wij willen een artistieke kwaliteit die zorgt dat mensen niet alleen vermaakt, maar ook geraakt worden. Kwaliteit De artistieke kwaliteit zal worden gewaarborgd doordat wij hoge eisen stellen aan het niveau van de acteurs en het koor die aan deze productie meewerken. De acteurs moeten kunnen zingen en kunnen reageren op de muziek. Voor het koor geldt hetzelfde, met het verschil dat zij ook met de dirigent communiceren. De muziek wordt zodanig samengesteld en gecomponeerd dat er een integratie tussen tekst en muziek ontstaat. Ontwikkeling Een tweede doelstelling van Vrienden van de Buren is om de ontwikkeling van het Cantiamo koor te verdiepen. De samenwerking tussen regisseur Anita van Soest en dirigent Arie Perk is vruchtbaar gebleken en beiden hebben een groot netwerk in de regio waardoor we verwachten dat er veel amateuracteurs zullen reageren op de audities en de voorstelling een kwalitatieve injectie zal geven aan de koormuziek. Beide professionele medewerkers kunnen ook op maat componeren voor dit project. De voorstelling Synopsis Buren Barend, zoon van Piet en Johanna Brandsma studeert voor een belangrijk examen en wordt gestoord door het koor dat voor een belangrijk optreden repeteert. Daardoor wordt het hem onmogelijk gemaakt zich te concentreren. Verschillende argumenten worden gebruikt om het koor tot zwijgen te brengen, wat niet of nauwelijks lukt. Uiteindelijk komt Barend erachter wat een weldaad het is om te zingen, en dat zijn concentratievermogen verbetert als hij zich wijdt aan de oefeningen die de dirigent hem adviseert. Bovendien ontstaat er een betere sfeer als je zingend de ontmoeting begint. Uiteindelijk besluiten hij en zijn ouders lid te worden van het koor. En haalt hij zijn examen cum laude. 6
3. Artistieke onderbouwing. De voorstelling wordt geschikt geacht voor iedereen vanaf 8 jaar. Het publiek moet ervaren dat het midden in de voorstelling zit. Doordat het koor in de zaal zit en de dirigent als intermediair werkt, zal de intimiteit tussen spelers en publiek gewaarborgd zijn. Het publiek zit letterlijk in de koorrepetitie waardoor ze een kijkje krijgen in de inspiratie van het koor. Ze worden meegesleept in de voorstelling, waar het koor onderdeel van uitmaakt. Voor de koorleden is het een unieke kans op deze wijze mee te werken aan een voorstelling die op een geheel andere wijze concentratie vraagt, namelijk voor zowel het zingen als het acteren. Herman Heijermans Als makers zijn wij gefascineerd door deze Nederlandse volksschrijver. Wij willen de humor en de melancholie uit de eenakter buren muzikaal over het voetlicht brengen. Dit vraagt om een integere aanpak, omdat zijn werk uitermate populair en beschermd is. Transparante speelstijl In het stuk is een snelle afwisseling tussen dialogen en muziek ingebouwd. Dit vraagt om een manier van spelen en zingen waarbij de toeschouwer onderdeel van het gehele gebeuren wordt. Daarnaast zal het zo zijn dat sommige spelers meerdere personages spelen. Het wisselen van personages zal grotesk worden aangepakt, wat door de vormgeving wordt versterkt. De sfeer van het stuk wordt soms door de muziek en soms door de tekst bepaald. Interactie tussen muziek en tekst wordt op verschillende momenten krachtig aangezet. Het stuk wordt gespeeld in het hier en nu, met een eenheid in tijd, plaats en handeling. De mise en scène is zodanig dat het publiek de interactie tussen spelers en muziek kan meebeleven. Muzikaal concept en verbreding / verdieping van het koor: Voor de voorstelling „Buren‟ zijn koorcomposities gekozen ( en worden deels op maat geschreven ) die én uitermate geschikt zijn om de sfeer van het toneelstuk te versterken én van een niveau zijn waardoor het koor in kwaliteit kan groeien. Geprogrammeerd zullen worden: o Abschied vom Wald ( F. Mendelssohn ) o Mailied ( van de hedendaagse componist K. Demoet ) o Koorrap „Slap and clap‟ ( Henry O. Milsby ) o Neuriecompositie ( A. Perk ) Door mee te werken aan dit toneelstuk valt er voor het koor veel te leren; - door veel meer met dissonante muziek te gaan werken wordt het gehoor op een andere manier getraind. - Het nog beter naar elkaar luisteren wordt gestimuleerd door een andere kooropstelling ( de koorleden zitten verspreid tussen het publiek ). - Verder zal er ook thuis flink gestudeerd moeten worden vanwege het feit dat er verschillende koorwerken uit het hoofd gezongen moeten worden. 7
- Durf en training worden gestimuleerd doordat sommige koorleden solistisch van zich moeten laten horen. Als afsluiting van het toneelstuk zal het koor een miniconcert verzorgen ( ca. 30 minuten ): o Abschied vom Wald ( F. Mendelssohn ) (finale na de repetities) o Mailied ( K. Demoet ) (finale na de repetities) o Cantique de Jean Racine ( G. Fauré ) o Die Himmel ( uit de Schöpfung van J. Haydn ) o Delen uit de Zauberflöte ( W.A. Mozart )
Competentie toneelspelers Voor de voorstelling “BUREN” organiseren we audities voor de acteurs. Er worden ervaren amateurspelers gezocht. Tijdens de auditie zullen we ook motivatiegesprekken houden omdat er inspanning en inzet wordt gevraagd. Verder is het belangrijk dat er de spelers “gevoelige oren aan het hoofd hebben”. Sommige spelers zullen in meerdere rollen transformeren. Dat betekent dat het leerzaam zal zijn om een dergelijk project mee te doen. We gaan ook op zoek naar jonge acteurs die zich willen ontwikkelen, waarbij deelname aan dit project een mooie ervaring zal zijn. Zij zullen in het project “BUREN” leren wat het betekent om zo intensief in een muziektheatervoorstelling te spelen. Daarnaast is het een enorme uitdaging om met een professionele dirigent en regisseur te werken en betrokken te raken bij het maakproces.
4. Organisatie/Planning/traject/werkproces Personeel Motivatie Arie Perk: In 2007 werkte ik in het toneelstuk „Zilverwerk‟ samen met regisseuse Anita van Soest. In dat toneelstuk was een prominente rol weggelegd voor een koor en Anita benaderde mij met de vraag om met een van mijn koren mee te spelen in dat toneelstuk. Het werd een groot succes. De koorleden genoten ervan om op een andere manier met koormuziek bezig te zijn en leerden erg veel van dit project; o.a. „timen, voordragen, uit het hoofd zingen en acteren‟. Begin 2014 ontmoette ik Anita van Soest weer en ik stelde voor om een nieuw toneelstuk op de planken te brengen waarbij een koor nodig is, denkend aan mijn koor Cantiamo; een koor dat de laatste jaren in kwaliteit aan het groeien is en zeker toe is aan zo‟n mooie uitdaging als deze. Motivatie bestuur Cantiamo Met het aantrekken van Arie Perk in augustus 2010 wilde het bestuur een hoger niveau bereiken. Het koor zat met de dirigent van toen een beetje aan haar plafond. De afgelopen 4 jaar is dit zeker gelukt. Het koor zingt nu stukken die een echte uitdaging zijn voor de koorleden en daarmee is het repertoire en de kwaliteit duidelijk toegenomen. Dat dit door het publiek niet onopgemerkt gebleven is, getuigen de toegenomen bezoekersaantallen en de positieve kritieken die van het publiek komen.
8
Het bestuur vindt nu dat een verdere verbreding en verdieping gepast is. Over 2 jaar hoopt Cantiamo haar 95ste jubileum te vieren en daar past een mooi, uitdagend concert bij. Ter voorbereiding op dit lustrum is het nodig om de kwaliteit verder te verhogen. Dit project past daar goed in en wij hopen dat middels de te ontvangen sponsorgelden dit kan worden gerealiseerd. De uitdaging zit in het uit het hoofd leren van muziekstukken, het zingen van stukken samen met nieuwe solisten uit ons eigen koor en zeker zo belangrijk het creëren van meer stemvastheid omdat de koorleden nu niet meer direct naast elkaar staan maar onder het publiek verdeeld zijn. Een ander afgeleid doel dat het bestuur hoopt te bereiken is een verdere toename van het aantal jongere koorleden. Het koor kent een groot aantal oudere koorleden, maar om de kwaliteit op termijn te behouden is een aanwas van wat jongere koorleden mede gewenst. Het dorp Austerlitz staat bekend om zijn actief verenigingsleven. Meer dan 10 verenigingen huizen in Austerlitz terwijl het maar ongeveer 1500 a 1600 inwoners kent. Het onlangs opgerichte Austerlitz Zorgt met als doel ervoor te zorgen dat ouderen zolang mogelijk in de eigen leef omgeving kunnen blijven wonen, maar er ook voor gezinnen en jongeren wil zijn geeft aan dat de cohesie onder de bewoners sterk is. Een goed en kwalitatief hoogstaand koor valt daar zeker binnen. Een verjonging van de gemiddelde leeftijd op termijn is daarom meer dan gewenst. Motivatie enkele koorleden van Cantiamo Hieronder vermelden wij enkele opmerkingen van een aantal leden van het koor Cantiamo. “Het project maakt het voor ons koor Cantiamo mogelijk om ons te verkennen op een bijzonder vakgebied voor een koor, namelijk het spelen van een koor in een toneelstuk. Als onderdeel van het toneelstuk zal het koor als acteur fungeren en niet slechts voor de muzikale ondersteuning zijn. Hierdoor zal het koor als geheel professionaliseren en zullen individuele koorleden zich begeven op voor hun nieuwe terreinen. Daarnaast zal dit stuk een aanzuigende werking hebben op nieuwe leden. Zelf lijkt het mij heel leuk en leerzaam om middels zang in een toneelstuk te mogen spelen. Een combinatie die volgens mij niet vaak opgevoerd wordt en daarom vernieuwend is in de culturele wereld” Jaap Logge “Allereerst heerlijk te zingen. Daarbij toneel, wat mij meestal ook interesseert. Wat ik zo goed vind is dat we tussen het publiek gaan zitten waardoor ieder van ons koor wel heel zeker moet zijn van wat er van ons verwacht wordt: de tekst goed kennen en stemvast zijn, omdat er niet altijd iemand van je stemsoort in de buurt staat. Dus flink studeren en nog beter worden. Ook heb ik het idee dat mensen in de zaal ook de 'zangkriebels 'krijgen en zich bij een koor willen aansluiten. En het geheel is leerzaam door de samenwerking” Jos van de Bovenkamp “We verbreden ons als koor, door mee te doen aan zo'n project. Toneelspel met zang, een dubbel genoegen voor oog en oor. Een heel nieuwe manier , van je presenteren. Verrassend,ook nog moeilijk voor te stellen, hoe het wordt, maar de moeite waard ,om ons er voor in te zetten” Hennie Keijning- van der Linden
9
“Het koor slaat daarmee een geheel nieuwe weg in. Een weg waarop we plezier kunnen beleven en dat is het belangrijkste. We doen het omdat we het leuk vinden. Het zal van het koor in eerste instantie geconcentreerdheid vragen om die nieuwe weg succesvol af te lopen. Die extra aandacht, al vaak door de dirigent gevraagd, wordt zo behoorlijk opgelegd en zal de zangkwaliteit verbeteren. Om bij de les te blijven moeten we dus goed naar de dirigent kijken. We moeten ook alert blijven om de samenhang met het toneel goed te houden. Omdat we een gezamenlijke uitvoering brengen bepalen de componenten van het geheel ieder de kwaliteit, dat is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Ook dat zal het niveau van het koor verbeteren want we willen iets goeds brengen. En als alles loopt zoals we hopen dan geniet ons publiek en ook dat is goed voor onze motivatie. Al met al een win, win situatie. De steekwoorden zijn dus: Plezier; concentratie; kijken en luisteren naar elkaar; alertheid en verantwoordelijkheid. Tenslotte met inzet en gevoel zingen.” Frans Emmink. Planning 2014 Nov/dec
subsidie aanvragen VSB Fonds, Rabobank en andere kleine fondsen
2015 Jan
Pr. Bernhard Cultuurfonds, Fonds 21, diverse kleine fondsen
Mrt
Begin script en muziek 1e versie.
April
Subsidie aanvraag Fonds voor de Cultuurparticipatie (als gevolg van specifieke eisen van het fonds), diverse kleinere fondsen
Mei
Audities toneelspelers
Juni-juli
Repetities acteurs en koor (afzonderlijk)
Juni
Definitieve beslissing doorgang project nav toegewezen subsidies
Sept 7
Try-out op de basis school in Austerlitz?
29 okt
20:00 voorpremière in het Beauforthuis
31 okt
20:00 Première in Beauforthuis
1 nov
voorstellingen 13.00u en 16.00u Beauforthuis te Austerlitz
21 nov
voorstellingen 14:30 en 20:00 Van Kouwenhovenzaal Paasheuvel te Austerlitz
Productie Voor de uitvoering van dit project heeft de stichting Vrienden van de Buren het Beauforthuis benaderd.
10
5. Marketing/educatie De voorstelling Buren zal in première gaan in het Beauforthuis in Austerlitz. Samen met het Beauforthuis zal een speciale marketingstrategie worden ontwikkeld om de bewoners uit Austerlitz en de aangrenzende gemeenten te helpen „hun eigen‟ publiek aan te spreken. Het is de bedoeling een gratis try-out in het Dorpshuis te verzorgen voor de bovenbouw van de basisschool in Austerlitz Op deze manier wordt de dorpsjeugd betrokken bij dit project.; Er zal een bureau benaderd worden voor productie, marketing en publiciteit. Middels een nog op te zetten website zal ervoor gezorgd worden dat dit project bekendheid krijgt in de gehele regio. Verder bekendheid via Twitter en Facebook. De stichting heeft verder de culturele ANBI status aangevraagd.
6. Medewerkers Muziek: Arie Perk en Anita van Soest (samenstelling en composities) Schrijvers: Anita van Soest en Anita van Soest en Gerardjan Rijnders. Acteurs: 5 amateurs (audities) Piano: Nog in te vullen Regisseur: Anita van Soest Dirigent: Arie Perk Vormgeving: n.t.b. (Theo Tienhooven of Irma Heijns) Zakelijke leiding: Ron van der Velde Productie: Beauforthuis- Lidwien Vork
11
