Gebiedsdossier. Ameland Buren. Grondwaterbeschermingsgebieden in Fryslân Gebiedsdossier: een risico-inventarisatie van een drinkwaterwinning

Gebiedsdossier

Ameland Buren Grondwaterbeschermingsgebieden in Fryslân 2013

Gebiedsdossier: een risico-inventarisatie van een drinkwaterwinning

Ameland Buren Gebiedsdossier grondwaterbeschermingsgebieden in Fryslân

Provincie Fryslân 7 maart 2013 Definitief rapport 9W7289

HASKONING NEDERLAND B.V. RUIMTE & MOBILITEIT

Chopinlaan 12 Postbus 8064 9702 KB Groningen +31 50 521 42 14

Telefoon

+31 50 526 14 53

Fax

[email protected] www.royalhaskoning.com Amersfoort 56515154

Documenttitel

Ameland Buren Gebiedsdossier grondwaterbeschermingsgebieden in Fryslân

Verkorte documenttitel

Gebiedsdossier Ameland Buren

Status

Definitief rapport

Datum

7 maart 2013

Projectnaam

Gebiedsdossiers Fryslân

Projectnummer

9W7289

Opdrachtgever

Provincie Fryslân

Referentie

Auteur(s)

9W7289/R00026/ALO/Gron

ir. A. (Anke) Lodder, drs. C.M. (Carolien) Steinweg

Collegiale toets en vrijgave door Datum/paraaf

dr.ir. C. (Cors) van den Brink 7 maart 2013

A company of Royal Haskoning

E-mail Internet KvK

SAMENVATTING In het Waterhuishoudingsplan Fryslân 2010-2015 ‘Wiis mei Wetter’ is opgenomen dat de provincie Fryslân als Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) maatregel voor de twaalf Friese drinkwaterwinningen gebiedsdossiers zal opstellen. Een gebiedsdossier is een document dat een risico-inventarisatie bevat van (kwetsbare) drinkwaterwinningen. Het gebiedsdossier bestaat uit feiten over de winning en de aanwezige verontreinigingen en een analyse daarvan: een feitendocument. Dit feitendocument vormt de basis voor het formuleren van maatregelen en afspraken daarover om de risico’s voor de winning weg te nemen of te verminderen, om zo te komen tot de realisatie van de KRW en het provinciale grondwaterbeschermingsbeleid. Bij het opstellen van de gebiedsdossiers is een belangrijke rol weggelegd voor de waterleidingbedrijven en de gemeenten. Ook andere relevante partijen worden bij de gebiedsdossiers betrokken. In dit gebiedsdossier is voor de winning Ameland Buren alle relevante informatie verzameld en weergegeven, met vooral aandacht voor de verontreinigingsbronnen die de kwaliteit van de winning kunnen beïnvloeden. Deze informatie is geïnterpreteerd in termen van risico’s voor de winning. Een samenvatting van de bevindingen uit het gebiedsdossier is weergegeven in onderstaande tabel A.

Winning

Ruwwaterkwaliteit

Puntbronnen

Lijnbronnen

Samenvattende tabel analyse actuele risico’s Kwetsbaarheid winning

Ameland Buren

3

2

1

2

bronnen

Calamiteitenplannen

Belasting

Diffuse

Tabel A.

1

1

Toelichting op de resultaten van de analyse (tabel A) Geen probleem (1)

Aandachtspunt (2)

Actueel risico (3)

Kwetsbaarheid winning

Weinig kwetsbaar

Matig kwetsbaar

Kwetsbaar

Ruwwaterkwaliteit

Geen verontreinigingen in

Wel verontreinigingen in


het ruwwater aangetroffen. ruwwater, maar geen

ruwwater, overschrijding

overschrijding van de norm van de norm Belasting (puntbronnen,

Combinatie van

diffuse bronnen en

kwetsbaarheid en belasting het grondig volgen van de

Belasting is zodanig, dat

om de aard en omvang van

lijnbronnen)

leidt niet tot een knelpunt.

de bedreiging in te

ontwikkelingen onder en

Nader onderzoek gewenst

boven maaiveld voldoende schatten. Dit kan aanleiding zal zijn.

zijn voor het opstellen van maatregelenpakketten.

Calamiteitenplannen

Bescherming via de

Bescherming via de

Bescherming via de

calamiteitenplannen

calamiteitenplannen

calamiteitenplannen

voldoende gewaarborgd.

varieert per beheerder.

onvoldoende gewaarborgd.

Gebiedsdossier Ameland Buren Definitief rapport

-i-

9W7289/R00026/ALO/Gron 7 maart 2013

Op basis van dit gebiedsdossier kunnen in een vervolgfase maatregelen worden ontwikkeld die gericht zijn op preventie en risicobeheersing. Deze maatregelen kunnen worden opgenomen in een uitvoeringsprogramma. Hiermee vult het gebiedsdossier het bestaande grondwaterbeschermingsbeleid aan en geeft het invulling aan de KRWdoelstelling voor drinkwater.


- ii -


INHOUDSOPGAVE Blz. 1

INLEIDING 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

1 1 1 1 2 2

Aanleiding Doel Aanpak Gebruik Status

2

INVALSHOEKEN GEBIEDSDOSSIER 2.1 Inleiding 2.2 Invalshoek 1: Actuele risico’s 2.3 Invalshoek 2. Huidige kwaliteit ruwwater 2.4 Invalshoek 3. Staat van bescherming 2.5 Doorwerking invalshoeken in gebiedsdossier 2.6 Relatie tussen activiteiten aan maaiveld en de ruwwaterkwaliteit 2.7 Risico’s van verontreinigingen basis voor nemen van maatregelen

3

GRONDWATERBESCHERMINGSBELEID EN KADERRICHTLIJN WATER 3.1 Grondwaterbeschermingsbeleid 3.2 Kaderrichtlijn Water 3.3 Uitvoering KRW

9 9 9 10

4

KENMERKEN VAN DE WINNING 4.1 Huidige situatie en omgeving 4.2 Intrekgebied 4.3 Theoretische kwetsbaarheid van het watersysteem 4.4 Bewezen kwetsbaarheid van het watersysteem 4.4.1 Beschrijving ruwwaterkwaliteit en zuivering 4.4.2 Monitoring 4.4.3 Toetsing ruwwaterkwaliteit

13 13 17 18 22 22 23 23

5

KENMERKEN BELASTING VANAF HET MAAIVELD 5.1 Inleiding 5.2 Puntbronnen 5.3 Lijnbronnen 5.3.1 Aanwezige lijnbronnen 5.3.2 Rioolbeheer gemeente Ameland 5.4 Diffuse belasting door bestaande activiteiten 5.4.1 Bodemgebruik 5.4.2 Bestrijdingsmiddelengebruik gemeente Ameland 5.5 Beschermingsbeleid en -praktijk 5.5.1 Provinciaal en Rijksbeleid 5.5.2 Bestemmingsplan 5.5.3 Grondwaterbeschermingsgebied Ameland Buren 5.6 Lopende acties

25 25 25 27 27 28 29 29 31 31 31 32 32 32


3 3 3 5 5 6 6 7


6

ANALYSE RISICO’S 6.1 Inleiding 6.2 Risico’s puntbronnen 6.3 Risico’s lijnbronnen 6.4 Risico’s diffuse bronnen 6.5 Calamiteitenplannen 6.5.1 Algemeen 6.5.2 Regionaal Crisisplan Fryslân

33 33 33 35 37 39 39 39

7

SAMENVATTING ANALYSE 7.1 De resultaten in één oogopslag 7.2 Kwetsbaarheid 7.3 Ruwwaterkwaliteit 7.4 Puntbronnen 7.5 Lijnbronnen 7.6 Diffuse bronnen 7.7 Calamiteitenplannen

43 43 43 44 44 44 44 44

8

LITERATUURLIJST

47

BIJLAGEN 1. Scores diffuse belasting



1

INLEIDING

1.1

Aanleiding Aanleiding voor het opstellen van een gebiedsdossier is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW 2000/60/EG). Hoofdstuk 3 gaat verder in op de KRW. De KRW stelt dat water dat gebruikt wordt voor drinkwater met de toegepaste zuiveringsstappen moet voldoen aan de drinkwaterrichtlijn (98/83/EG). Daarnaast dienen waterlichamen beschermd te worden om achteruitgang van de kwaliteit te voorkomen en om het niveau van zuivering dat voor de productie van drinkwater is vereist te verlagen. Het gebiedsdossier is een instrument dat bijdraagt aan het realiseren van de KRWdoelstelling en vult hiermee het generieke grondwaterbeschermingsbeleid aan. Het is de basis voor het formuleren en implementeren van maatregelen.

1.2

Doel Doel van het gebiedsdossier is het scheppen van een gemeenschappelijk inzicht in de factoren die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken grond- en oppervlaktewater. Hierdoor ontstaat inzicht in de potentiële aanwezige bronnen van bedreigingen of verontreinigingen (punt, lijn, diffuus) en de daarbij behorende stoffen die het halen van de KRW-doelen kunnen belemmeren. In onderstaand tekstkader is de beschrijving voor gebiedsdossiers opgenomen, zoals geformuleerd door de VROM-werkgroep gebiedsdossiers. In een gebiedsdossier wordt door de betrokken partijen informatie verzameld die van belang is voor de waterkwaliteit ter plaatse van de drinkwaterwinning. Op basis van deze informatie worden mogelijke beschermingsmaatregelen, gericht op preventie en risicobeheersing, ontwikkeld. Vervolgens nemen de betrokken partijen – uitgaande van het gebiedsdossier - een besluit over de daadwerkelijk uit te voeren maatregelen.

1.3

Aanpak Het gebiedsdossier geeft inzicht in de aanwezigheid van bronnen van bedreigingen in de omgeving, inzicht in de huidige kwaliteit van de drinkwaterwinning en de planologische bescherming. In het gebiedsdossier zijn in ieder geval de volgende onderdelen gedocumenteerd. 1. Invalshoeken gebiedsdossier (hoofdstuk 2). 2. Beschrijving van het grondwaterbeschermingsbeleid en de Kaderrichtlijn Water (hoofdstuk 3). 3. Beschrijving van de winning (hoofdstuk 4). 4. Beschrijving van de bronnen van bedreigingen/verontreiniging (hoofdstuk 5). 5. Analyse van de risico’s (hoofdstuk 6).


9W7289/R00026/ALO/Gron -1-

7 maart 2013

1.4

Gebruik Het gebiedsdossier is op verschillende manieren in te zetten:    

1.5

Als communicatiemiddel om verschillende partijen inzicht te geven in de factoren die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken water en het geproduceerde drinkwater. Bij het ontwikkelen van effectieve maatregelen voor het bereiken van de KRWdoelstellingen voor wat betreft de bronnen voor drinkwaterbereiding. Als toetsingskader voor de drinkwaterfunctie bij de ontwikkeling van bijvoorbeeld ruimtelijke plannen. Bij de ontwikkeling van waterveiligheidsplannen door drinkwaterbedrijven voor het onderdeel bronnen.

Status Dit dossier kan gezien worden als een ‘feitendocument’. In dit document zijn de factoren die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken grondwater systematisch verzameld en geanalyseerd. Op basis hiervan bestaat inzicht in de mogelijk aanwezige aspecten die het halen van de KRW-doelstelling zouden kunnen belemmeren. Het ‘feitendocument’ is een basis om met relevante partijen afspraken te maken over maatregelen die effectief zijn voor de verbetering van de grondwaterkwaliteit ter plaatse van de drinkwaterwinning. De te nemen maatregelen worden samen met de betrokken partijen in een uitvoeringsprogramma opgenomen. Dit uitvoeringsprogramma wordt aansluitend op de vaststelling van de gebiedsdossiers opgesteld. Voor het actueel houden van de gebiedsdossiers wordt aangesloten bij de KRW-cyclus. Bij elke actualisatie wordt beoordeeld of de monitoringsinspanning voldoende is. Bij het actualiseren van de gebiedsdossiers wordt ook aandacht besteed aan de ruimtelijke ontwikkelingen en de relevantie daarvan. Conform de landelijke afspraken neemt de provincie het initiatief (minimaal 6-jaarlijks (KRW-cyclus) of zoveel vaker als relevant is) tot actualisatie van de gebiedsdossiers.


Gebiedsdossier Ameland Buren -2-

Definitief rapport

2

INVALSHOEKEN GEBIEDSDOSSIER

2.1

Inleiding De essentie van een gebiedsdossier bestaat uit drie verschillende invalshoeken: 1. Actuele risico’s. 2. Huidige kwaliteit ruwwater. 3. Staat van bescherming. De actuele risico’s (invalshoek 1) zijn in kaart gebracht door de theoretische kwetsbaarheid van het watersysteem te combineren met de mate van belasting van activiteiten aan maaiveld. Dit inzicht in risico geeft aanleiding tot maatregelen op basis van het voorzorgsprincipe uit het provinciale grondwaterbeschermingsbeleid en de voorkantsturing in de ruimtelijke ordening in intrekgebieden. De maatregelen worden ondersteund doordat een toetsing is uitgevoerd in het gebiedsdossier van de ruwwaterkwaliteit op basis van de drinkwaternormen (invalshoek 2). Een normoverschrijding voor antropogene stoffen kan gezien worden als een bewezen kwetsbaarheid van de winning. Tenslotte richt de staat van bescherming (invalshoek 3) zich op de planologische bescherming van de drinkwaterwinning. Rijk en provincies dienen het drinkwaterbelang ruimtelijk te verankeren in de eigen beleidsplannen en verordeningen. Onderstaand worden de drie invalshoeken verder uitgewerkt. De uitwerking is gebaseerd op Ten Heggeler, M et al., 2010. Gebiedsdossiers voor kwetsbare drinkwaterwinningen in Overijssel. H2O/6 – 2010.

2.2

Invalshoek 1: Actuele risico’s1 De eerste invalshoek brengt de actuele risico’s van bepaalde activiteiten voor de ruwwaterkwaliteit van een winning in beeld. Om deze risico’s te bepalen wordt eerst de theoretische kwetsbaarheid van de drinkwaterwinning onderzocht. De theoretische kwetsbaarheid is samengesteld uit een aantal kenmerken van de winning, namelijk de dikte van de slechtdoorlatende lagen, de kwetsbaarheid van de bovengrond voor infiltratie en de verblijftijden van het grondwater (‘afstand tot de winning in jaren’). Met deze benadering is het mogelijk voor een winning een ruimtelijk gedifferentieerd beeld van de kwetsbaarheid te maken. Dit zijn de REFLECT-kwetsbaarheidskaarten (zie box 2.1). Hoewel de scoretoedeling arbitrair is, en daarmee kwalitatief, is voor alle winningen dezelfde methode gehanteerd en kan de kwetsbaarheid van de winningen in Fryslân onderling vergeleken worden. De REFLECT-kwetsbaarheidskaart geeft een ‘theoretische’ kwetsbaarheid, op basis van een aantal kenmerken van de winning. Naast de theoretische kwetsbaarheid van de winning worden ook de verontreinigingen in het intrekgebied van de winning in beeld gebracht. Bij het in beeld brengen van de verontreinigingen is onderscheid gemaakt tussen puntverontreinigingen, lijnverontreinigingen en diffuse verontreinigingen. 1

Voor een uitgebreide beschrijving van de methodiek voor de actuele risico’s wordt verwezen naar het rapport ‘Risico-inventarisatie grondwaterbeschermingsgebieden in de provincie Drenthe, Royal Haskoning/Anantis, eindrapport 9S2683, 21 september 2007’.


9W7289/R00026/ALO/Gron -3-

7 maart 2013

Box 2.1 REFLECT (bron: Laeven et al., 1999)2 REFLECT is een risicobeoordelingsmethodiek waarmee het totale risico van (verschillende vormen van) grondgebruik voor een grondwaterwinning kan worden geschat. Het gaat om relatieve risico’s waarmee ruimtelijke differentiatie inzichtelijk wordt gemaakt en waarmee een afweging kan worden gemaakt bij functieverandering (is er sprake van verbetering of verslechtering?). Binnen REFLECT heeft het risico betrekking op de kwaliteit van de grondstof voor de drinkwatervoorziening. Het risico wordt ingeschat door de kenmerken van de functie te combineren met de kenmerken ondergrond c.q. de kwetsbaarheid van de winning: 

Kenmerken van de functie: een relatieve kans op een verontreiniging per type grondgebruik (functiegerelateerde belasting, gebaseerd op scores voor diffuse belasting, kans op calamiteiten en handhaafbaarheid).



Kwetsbaarheid: een relatieve score voor de fysische kwetsbaarheid van de winning op basis van de bodemopbouw, reistijden en reactiviteit van het afdekkend pakket – dit criterium geeft aan in welke mate het effect van een verontreiniging kan worden gereduceerd door processen tijdens de bodempassage, o.a. bepaald door de chemische samenstelling van de betreffende bodem.

De toepassing van REFLECT binnen de gebiedsdossiers betreft het inzichtelijk maken van de fysische kwetsbaarheid als kenmerk van de winning, en het gebruik daarvan bij de beoordeling van de risico’s van potentiële verontreinigingen. REFLECT is vooral bedoeld voor ‘eenvoudige’ situaties en geeft inzicht in het type risico en of er sprake is van een (kwalitatieve) verbetering of verslechtering. Het is daarmee voor gemeenten een handzaam instrument.

Door de theoretische kwetsbaarheid met de verontreinigingen te combineren, ontstaat inzicht in de risico’s van verontreinigingen voor de winning (zie figuur 2.2). Dit inzicht in risico’s geeft aanleiding tot maatregelen op basis van het voorzorgsprincipe uit het provinciale grondwaterbeschermingsbeleid en de voorkantsturing in de ruimtelijke ordening in intrekgebieden (zie figuur 2.2).

2

Laeven, M.P., Beekman, W., Drogendijk, L.J.L., van Bergen, P., Brink, C. van den, 1999. Functieverweving en duurzame waterwinning REFLECT: bepaling van risico’s van functies voor grondwaterwinningen. Kiwa in samenwerking met Iwaco. SWE 99.007.



Definitief rapport

Figuur 2.2

Schematisch overzicht aanpak opstellen gebiedsdossiers en maatregelenpakketten

Opstellen gebiedsdossiers

Bodemkaart bovengrond

Dikte slechtdoorlatende lagen Boven bepompt pakket

Kwetsbaarheidskaart winning (REFLECT-kaart)

Verblijftijdzonering grondwater

Analyse Actuele risico’s functies / landgebruik

Functies / landgebruik

Diffuse belasting

Puntbronnen

Risicovolle activiteiten voor grondwaterkwaliteit

Analyse puntbronnen

Risico’s per winning

Analyse lijnbronnen

Lijnbronnen

Kwetsbaarheidskaart winning (REFLECT-kaart) als onderlegger

Maatregelenpakket & uitvoeringsprogramma (Fase II)

2.3

Invalshoek 2. Huidige kwaliteit ruwwater Naast de theoretische kwetsbaarheid (eerste invalshoek), wordt in de tweede invalshoek de ‘feitelijke’ of ‘bewezen’ kwetsbaarheid in kaart gebracht. Hiervoor zijn de ruwwatergegevens van individuele winputten getoetst aan de normen die in het Waterleidingbesluit staan en (bij wijze van early warning) aan 75 procent van die norm. Deze normen gelden voor het water ‘uit de kraan’. Door het toetsen van het ruwwater aan deze normen wordt in beeld gebracht welke stoffen er door de zuivering minimaal uit moeten worden gehaald om te voldoen aan de drinkwaternorm. Of, anders gezegd, door deze toets wordt aangetoond of de winning feitelijk kwetsbaar is voor stoffen of stofgroepen afkomstig van antropogene activiteiten aan maaiveld uit het verleden. Maatregelen die worden genomen tegen deze stoffen en de achterliggende oorzaken verlagen dus in principe de zuiveringsinspanning.

2.4

Invalshoek 3. Staat van bescherming De derde invalshoek richt zich op de bescherming van de drinkwaterwinning. Rijk en provincies dienen het drinkwaterbelang ruimtelijk te verankeren in de eigen beleidsplannen (Nota Ruimte respectievelijk de provinciale Omgevingsplannen/ streekplannen) en verordeningen (AmvB Ruimte respectievelijk provinciale Omgevingsverordeningen). Dit sluit aan op de provinciale regels voor de aangewezen intrek- en beschermingsgebieden op grond van de Wet milieubeheer (Wm).


9W7289/R00026/ALO/Gron -5-

7 maart 2013

In de Wet milieubeheer is aangegeven welke aspecten geregeld kunnen worden in een provinciale verordening ter bescherming van de drinkwaterwinning. Monitoring van de kwaliteit en kwaliteitsontwikkeling van het grondwater dient onder meer inzicht te geven in de vraag of het ruimtelijke beschermingsbeleid aangepast dient te worden, bijvoorbeeld het evalueren van bepaalde activiteiten en functies binnen grondwaterbeschermingsgebieden, en het al dan niet verbreden van de activiteiten en functies die binnen die gebieden geweerd worden.

2.5

Doorwerking invalshoeken in gebiedsdossier In het gebiedsdossier worden de kenmerken van de winning beschreven aan de hand van de verschillende, hiervoor beschreven invalshoeken. In figuur 2.3 is de samenhang tussen de verschillende onderdelen schematisch weergegeven. Figuur 2.3

Overzicht doorwerking invalshoeken in het gebiedsdossier

Invalshoek 1: huidige kwaliteit ruwwater

Invalshoek 2: actuele risico’s

Invalshoek 3: staat bescherming

Bewezen kwetsbaarheid

Kenmerken winning: theoretische kwetsbaarheid (REFLECT)

Planologische bescherming

Kenmerken belasting: beschrijving bronnen van (mogelijke) verontreiniging

Analyse resultaten: actuele risico’s

Risico’s per winning Vergunningverlening Handhaving Monitoring

Opstellen maatregelen & uitvoeringsprogramma

2.6

Relatie tussen activiteiten aan maaiveld en de ruwwaterkwaliteit De kenmerken van het geohydrologische en geohydrochemische systeem in het intrekgebied van een drinkwaterwinning bepalen hoe kwetsbaar een winning is voor belastende antropogene activiteiten aan maaiveld. Deze kwetsbaarheid kan worden getypeerd door de reistijden van het grondwater vanaf maaiveld, tot in de winputten, en de spreiding daarvan. De reistijd bepaalt in combinatie met de stofeigenschappen en de reactiviteit van de ondergrond in grote mate hoe lang het duurt voordat een antropogene stof vanaf maaiveld in de winputten terechtkomt, en – wanneer omzettingsprocessen een rol spelen – in welke vorm en concentratie. De relatie tussen verontreinigingen en emissies aan maaiveld komt daarmee in veel gevallen vertraagd en/of gemaskeerd tot uiting in de ruwwaterkwaliteit. De samenhang tussen activiteiten aan maaiveld, het 9W7289/R00026/ALO/Gron 7 maart 2013


Definitief rapport

geohydrologisch systeem en de ruwwaterkwaliteit is schematisch weergegeven in figuur 2.4. Dit figuur geeft weer dat activiteiten aan maaiveld uit het verleden, in combinatie met de natuurlijke grondwaterkwaliteit, de huidige ruwwaterkwaliteit in de winputten bepalen. De huidige activiteiten aan maaiveld bepalen de toekomstige antropogene beïnvloeding van het ruwwater. Er zit een tijdspad tussen de activiteiten aan maaiveld en de ruwwaterkwaliteit. In die periode veranderen of verdwijnen belastende activiteiten aan maaiveld of is de belasting van de activiteit sterk veranderd. Dit maakt het in veel gevallen erg lastig om een causale relatie te leggen tussen de ruwwaterkwaliteit en activiteiten aan maaiveld. In specifieke gevallen en voor specifieke stoffen zijn wel voldoende gegevens en modelinstrumenten beschikbaar, zoals voor nutriënten, om een schatting te geven van de ontwikkeling van de ruwwaterkwaliteit. Voor deze gevallen kunnen specifieke maatregelen ten behoeve van het verbeteren van de ruwwaterkwaliteit aan maaiveld nader worden onderbouwd.

2.7

Risico’s van verontreinigingen basis voor nemen van maatregelen De theoretische kwetsbaarheid van het watersysteem en de mate van belasting van activiteiten aan maaiveld kan wel kwalitatief in beeld gebracht worden. Door het combineren van deze gegevens in het gebiedsdossier is het risico van een bepaalde activiteit voor de ruwwaterkwaliteit in beeld gebracht. Dit inzicht in risico geeft aanleiding tot maatregelen op basis van het voorzorgsprincipe uit het provinciale grondwaterbeschermingsbeleid en de voorkantsturing in de ruimtelijke ordening in intrekgebieden. De maatregelen worden ondersteund doordat in het gebiedsdossier een toetsing is uitgevoerd van de ruwwaterkwaliteit op basis van de drinkwaternormen. Een normoverschrijding voor antropogene stoffen kan gezien worden als een bewezen kwetsbaarheid van de winning.


9W7289/R00026/ALO/Gron -7-

7 maart 2013

Figuur 2 2.4

Sam menhang ruim mtelijke afstem mming, tussen activiteiten in n de ondergro ond en aan het maa aiveld t.o.v. de e grondwaterk kwaliteit t.b.v. drinkwateron nttrekking

9W7289 9/R00026/ALO//Gron 7 maart 2013

Ge ebiedsdossier A Ameland Buren n -8-

Deefinitief rapporrt

3

GRONDWATERBESCHERMINGSBELEID EN KADERRICHTLIJN WATER

3.1

Grondwaterbeschermingsbeleid De bescherming van drinkwaterwinningen wordt op verschillende manieren beleidsmatig vastgelegd. Zowel de gemeenten als de provincies als het Rijk hebben hier een rol in. Op Rijksniveau is de bescherming vastgelegd in verschillende wetten, waaronder de Wet milieubeheer, de Waterwet en de Wet bodembescherming. Daarnaast geven de Kaderrichtlijn Water, het Besluit kwaliteitseisen en monitoring water (Bkmw) en de grondwaterrichtlijn aanwijzingen voor het provinciale beleid. De Kaderrichtlijn Water wordt nader toegelicht in paragraaf 3.2. De waterbedrijven zijn belanghebbenden bij een goede grondwaterkwaliteit. Daarom werkt de provincie samen met de waterbedrijven om het grondwaterbeschermingsbeleid uit te voeren. Op grond van de Waterwet en de Wet milieubeheer is de provincie bevoegd gezag voor de bescherming van de kwaliteit van het grondwater ten behoeve van de openbare drinkwatervoorziening. Daarnaast heeft de provincie als bestuursorgaan de zorg dat het veiligstellen van een duurzame drinkwatervoorziening in al zijn overige besluiten en beschikkingen wordt meegewogen (art. 2 Drinkwaterwet). Daarom hanteert de provincie, naast het generieke beleid voor de bescherming van het grondwater, aanvullend provinciaal beleid. Uitgangspunten bij het generieke beschermingsbeleid zijn:   

Rekening houden met de risico’s die de duurzame waarborging van de kwaliteit van het grondwater in gevaar kunnen brengen. Voorkomen dat schadelijke stoffen op of in de bodem terechtkomen. Voorkomen dat ingrepen in de bodem plaatsvinden.

De provincie Fryslân heeft de mogelijkheid om de grondwaterwinningen te beschermen via het Streekplan, de Verordening Romte Fryslân en de Provinciale milieuverordening Fryslân. Dit wordt nader toegelicht in paragraaf 5.5. Door vervolgens per grondwaterbeschermingsgebied maatwerk te leveren krijgt de bescherming optimaal invulling. Dit maatwerk wordt geleverd door het opstellen van gebiedsdossiers, waarvan dit document er één is.

3.2

Kaderrichtlijn Water De Kaderrichtlijn Water (KRW) is in de Nederlandse wetgeving verankerd met de Implementatiewet eg-kaderrichtlijn water (2005), de Waterwet (2009) en het Besluit kwaliteitseisen en monitoring water (Bkmw, 2009). Zowel de KRW (artikel 7, eerste, tweede en derde lid) als de Grondwaterrichtlijn (2006, overwegingen 1, 3, 15 en 22) vereist een specifieke bescherming van oppervlaktewateren grondwaterlichamen waaruit water wordt onttrokken ten behoeve van de bereiding van water dat is bestemd voor menselijke consumptie (drinkwaterwinning). Voor deze waterwinning gelden milieukwaliteitseisen en streefwaarden. Aan de milieukwaliteitseisen dient sinds 22 december 2009 te worden voldaan. Streefwaarden zijn er op gericht dat de kwaliteit van grondwaterlichamen waarin een waterwinlocatie Gebiedsdossier Ameland Buren Definitief rapport

9W7289/R00026/ALO/Gron -9-

7 maart 2013

voor de bereiding van drinkwater is gelegen, zodanig verbetert dat het niveau van zuivering van het onttrokken water kan worden verlaagd. De milieukwaliteitseisen en streefwaarden voor grondwater waaruit water wordt onttrokken voor de bereiding van drinkwater zijn vastgelegd in het Bkmw 2009 (Besluit kwaliteitseisen en monitoring water, besluit januari 2010). De oppervlaktewateren grondwaterlichamen met onttrekkingen voor menselijke consumptie (KRW, artikel 7) behoren tot de beschermde gebieden en zijn tevens opgenomen in het Nationaal Register Beschermde Gebieden (op grond van artikel 6 en bijlage IV KRW). Afgezien van opname in het register Beschermde gebieden komt het belang van grond- en oppervlaktewater voor de drinkwaterbereiding vooral tot uitdrukking in KRW artikel 7.3 (geen verdere verslechtering opdat de zuiveringsinspanning op termijn kan afnemen). Verder is er nationaal beschermingsbeleid van kracht. De KRW brengt in dit bestaande beleid geen verandering teweeg.

3.3

Uitvoering KRW Nederland is verdeeld over vier internationale stroomgebieddistricten: Rijndelta, Maas, Schelde en Eems. Tot een stroomgebieddistrict behoort niet alleen het water van de hoofdrivier, maar al het water in het betreffende gebied. De provincie Fryslân valt onder het stroomgebied Rijndelta, in het deelstroomgebied Rijn-Noord. Binnen een stroomgebied zijn oppervlaktewaterlichamen en grondwaterlichamen gedefinieerd. De waterwingebieden zijn een onderdeel van een grondwaterlichaam. De Ministerraad heeft 27 november 2009 het stroomgebiedbeheerplan (SGBP) Rijndelta 2009-2015 (Nederlandse deel) definitief vastgesteld. In een SGBP zijn doelen en maatregelen opgenomen ten behoeve van de verbetering van de waterkwaliteit. Een maatregel uit het SGBP is het aanleggen van gebiedsdossiers voor alle waterwinningen voor de openbare drinkwatervoorziening op basis van een gebiedsanalyse en een nadere detaillering van de beschermde gebieden. Deze maatregel dient voor de kwetsbare winningen per 2012 operationeel te zijn en per 2014 voor de niet-kwetsbare winningen. Onderstaande tabel 3.1 geeft voor de provincie Fryslân een overzicht van de grondwaterbeschermingsgebieden, indeling grondwaterlichamen en kwaliteitstoestand. Hierbij worden de bedreigingen vanaf maaiveld afgezet tegen de geohydrologische kwetsbaarheid. De scores op de kwaliteitscriteria zijn bepaald aan de hand van eerdere inzichten.


Gebiedsdossier Ameland Buren - 10 -

Definitief rapport

Overzicht indeling waterwingebieden naar deelstroomgebied en kwaliteitstoestand

Rijn-Noord

Garyp*

Fryslân

Rijn-Noord

Fryslân

Rijn-Noord

Fryslân

puntbronnen

Potentieel risico door

oppervlaktewater

vanuit

Potentieel risico

middelen

gewasbeschermings


nitraat landbouw

Winveld

Provincie Fryslân

Type winning

Kwaliteitscriteria

Stroomgebied

Karakterisering winningen


Tabel 3.1

I

0

0

0

0

Oudega

I

0

0

0

0

Spannenburg

I

0

0

0

0

Rijn-Noord

Nij Beets

II

1

1

1

1

Fryslân

Rijn-Noord

Oldeholtpade

II

1

1

1

1

Fryslân

Rijn-Noord

Terwisscha

II

1

1

1

1

Fryslân

Rijn-Noord

Vlieland

II

1

1

1

1

Fryslân

Rijn-Noord

Terschelling

II

1

1

1

1

Fryslân

Rijn-Noord

Ameland Hollum

II

1

1

1

1

Fryslân

Rijn-Noord

Ameland Buren

II

1

1

1

1

Fryslân

Rijn-Noord

Schiermonnikoog*

II

1

1

1

2

Fryslân

Rijn-Noord

Noardburgum*

III

2

1

1

1

3

At-risk: er zijn KRW-relevante knelpunten actueel aanwezig. Het treffen van maatregelen is noodzakelijk.

2

Possible at-risk: mogelijk ontstaat er in de toekomst (weer) een knelpunt. Actie gevraagd aan derden of treffen van interne maatregelen nodig.

1

Niet at-risk en geohydrologisch matig kwetsbaar tot kwetsbaar: geen knelpunten aanwezig.

0

Niet at-risk en geohydrologisch niet kwetsbaar

Indeling in categorieën In samenwerking met de 3 waterbedrijven (WMD, Waterbedrijf Groningen en Vitens) in Noord-Nederland zijn de winningen ingedeeld in een vijftal categorieën. De klasse indeling geeft een indicatie van de huidige kwaliteitstoestand en de potentiële gevoeligheid (kwetsbaarheid) voor verontreinigingen. Het betreft de volgende categorieën: I: Ruwwater is schoon; de winning is niet kwetsbaar. II: Ruwwater is belast met nitraat en/of gewasbeschermingsmiddelen; de waterkwaliteit verbetert, huidig beleid afdoende. III: Ruwwater is schoon; winning is kwetsbaar. Of de waterkwaliteit met het huidige beleid gaat verbeteren moet afgewacht en zorgvuldig in de gaten gehouden worden. IV: Ruwwater is belast; maatregelen zijn nodig om de waterkwaliteit goed te krijgen. V: Ruwwater is belast en de winning is dermate kwetsbaar dat ingrijpende maatregelen nodig zijn om de waterkwaliteit te verbeteren. * In het SGBP Rijn-Delta is Garyp evenals winning Noardburgum en Schiermonnikoog ingedeeld in categorie 2: risico op achteruitgang en noodzaak tot aanvullende maatregelen (tabel 6-3 op pagina 150 en kaart 9b). De reden is gelegen in verzilting.


9W7289/R00026/ALO/Gron - 11 -

7 maart 2013



Definitief rapport

4

KENMERKEN VAN DE WINNING

4.1

Huidige situatie en omgeving De waterwinning Ameland Buren ligt ten noordoosten van de plaats Buren op Ameland, in de Buurderduinen (figuur 4.1). De winning Buren bestaat uit twee aparte waterwingebieden, die beide een apart grondwaterbeschermingsgebied hebben. Waterbedrijf Vitens heeft voor beide waterwingebieden een vergunning, maar gebruikt alleen het oostelijke puttenveld. De waterwinning in Ameland Buren wordt getypeerd door een freatisch tot semigespannen onttrekking, wat betekent dat het gewonnen water afkomstig is uit een gedeeltelijk afgesloten watervoerend pakket. De winning van het grondwater in Ameland Buren is gestart in 1960. De onttrekking vindt plaats op een diepte van circa 20 tot 40 meter beneden maaiveld (m-mv). Na de aanleg van een drinkwatertransportleiding door de Waddenzee in 1991 is de vergunningscapaciteit van het wingebied verlaagd tot maximaal 100.000 m3 op jaarbasis. De werkelijk onttrokken hoeveelheden grondwater lagen in de periode 2004 2009 tussen de 90.000 en 100.000 m3/jaar. Sinds de nieuwe vergunning in 1991 verstrekt is, zijn er geen knelpunten als gevolg van de onttrekking meer geconstateerd. Wel is leveringszekerheid een aandachtspunt. Hiervoor is de zuivering op Ameland aangepast en zijn de langzame zandfilters vervangen door membraaninstallaties en snelfilters. Dit om snel te kunnen inspelen op calamiteiten met de wadleiding. De wadleiding is nog steeds operationeel. Het ruwwater bij Ameland Buren wordt gewonnen uit kalkrijke watervoerende pakketten en is anaeroob (met hier en daar sporen van aerobie). De ruwwaterkwaliteit wordt getypeerd als brak water. Onttrekking in de duinen betekent per definitie een verziltingsrisico, maar de ontwikkeling van het chloridegehalte is stabiel. De verhoogde chloridegehaltes zijn waarschijnlijk een gevolg van de invang van verstuivend zeewater. Het grondgebruik in het gebied bestaat uit natuur (duingebied).


9W7289/R00026/ALO/Gron - 13 -

7 maart 2013

Figuur 4 4.1

Top pografie winning Ameland B Buren

ed Onderrzoeksgebie In het g gebiedsdosssier van Ameland Buren n wordt het onderzoeksg o gebied gebrruikt als buitenccontour voorr het in kaarrt brengen va an de risico''s voor de winning. w Binnnen het onderzzoeksgebied d vallen het waterwingeb w bied, het gro ondwaterbes schermingsggebied, de bereke ende 100-jaa arszone vanaf maaiveld en de berekende 25-ja aarszone in hhet bepom mpte pakket (zie ( figuur 4.2). De bere ekeningen hiervoor zijn uitgevoerd u m met behulp van ee en grondwate ermodel.

9W7289 9/R00026/ALO//Gron 7 maart 2013

Ge ebiedsdossier A Ameland Buren n - 14 -


Opgemerkt wordt dat het huidige grondwaterbeschermingsgebied is gebaseerd op grondwatermodelberekeningen, die zijn uitgevoerd voor het bepompte pakket. De 25jaarszone (de basis voor het grondwaterbeschermingsgebied) is zodanig gedefinieerd dat de stroomlijnen in deze zone er 25 jaar of minder over doen om de pompputten te bereiken. Uitgangspunt bij de berekeningen is de vergunde onttrekkingshoeveelheid van 100.000 m3/jaar, verdeeld over beide puttenvelden. Momenteel wordt het volledige debiet onttrokken uit het oostelijke puttenveld. Dit is ook de basis voor de stroombanenberekening die in figuur 4.2 de ligging van de 100-jaarszone bepaalt. Om onzekerheden in de thans beschikbare berekeningen te ondervangen ligt het onderzoeksgebied ruim rond de 100-jaarszone vanaf maaiveld en 25-jaarszone in het bepompte pakket. Het onderzoeksgebied kan gezien worden als het zoekgebied voor bedreigingen. Door het onderzoeksgebied ruim te nemen worden alle mogelijke bedreigingen voor de winning in kaart gebracht. Het onderzoeksgebied is volledig gelegen binnen de gemeente Ameland.


9W7289/R00026/ALO/Gron - 15 -

7 maart 2013

Figuur 4 4.2 Onderzoek ksgebied Ame eland Buren

er betreft een n beschrijvin ng van de hu uidige situattie en de huiidige Het gebiedsdossie md op de rissico’s vanaf maaiveld, door menselijijke risico’ss. Hierbij wordt ingezoom activite eit. Toekomsstige ontwikk kelingen wo rden alleen aangeduid. Daaruit vooortkomende risico’ss voor de win nning worde en meegeno omen in de re eguliere actualisatie vann het gebiedsdossier (ee ens per 6 jaa ar of zoveel vaker als nodig).

9W7289 9/R00026/ALO//Gron 7 maart 2013



4.2

Intrekgebie ed Het bereken nd intrekgeb bied vanaf m maaiveld staa at in figuur 4.3. 4 Figuur 4.3

Berekend d intrekgebied d vanaf maaive eld

h intrekgeb bied vanaf maaiveld m ligtt binnen eenn gebied me et een De 100-jaarrszone van het straal van 3 kilometer ro ond het putttenveld. Op basis van het ‘berekendd intrekgebie ed vanaf maaivveld (100-jaa arszone)’ is een zonerin ng gemaakt ‘100-jaarszoone vanaf maaiveld’ waarbij w het be erekende in ntrekgebied zoveel z moge elijk weergeegeven is als s een Gebiedsdossie er Ameland Buren Definitief rappo ort

9W77289/R00026/A ALO/Gron - 17 -

7 ma aart 2013

aaneen ngesloten ge ebied. Hierd door kan hett ‘berekend intrekgebied i d vanaf maaaiveld’ afwijke en van de ‘10 00-jaarszone vanaf maa aiveld’. Bij de w winning Ame eland Buren n heeft bijna 100% van het h volume opgepompte o e water een verblijfttijd van mind der dan 50 jaar. Dit is aff te leiden uit de respon nscurve uit dde factsheet Amelan nd Buren va an Vitens (fig guur 4.4). De e winning ka an daarmee aangemerkkt worden als zee er kwetsbaar voor bedre eigingen van naf maaiveld d. Figuur 4 4.4

4.3

Res sponscurve va an de winning g Ameland Buren (Vitens, 20 010)

Theore etische kw wetsbaarheid van het watersyste eem De theoretische kw wetsbaarheid van een w winning is afhankelijk van de geohyddrologische w van het watersysteem m. Hieronderr worden de geohydrologische kenm merken van opbouw de winn ning Amelan nd Buren be esproken, op p basis van het geohydrrologisch proofiel van de winning g (figuur 4.5 5). Het feitt dat de winning freatisc ch tot semi-g gespannen is, i duidt op de d aanweziggheid van (zeer d dunne) slech htdoorlatend de gedeelten n. Deze laag g is zo beperrkt aanwezigg, dat het geohyd drologisch profiel p de laa ag niet weerg geeft. Waars schijnlijk kom men er in dee scheiding tussen de beide watervoerend de pakketten n gedeelten voor die sle echtdoorlatennd zijn. d formatie van Naaldw wijk bevinden n zich de filteers van de Onder het fijne duiinzand van de g Ameland Buren. B De filters bevinde en zich tuss sen de 20 en n 40 m-mv. D De winning winning vindt plaats in één watervoere end pakket. D Dit grof zand dige pakket bestaat uit dde formaties s aaldwijk (zan nd) en Drentthe (zand). van Na

9W7289 9/R00026/ALO//Gron 7 maart 2013



Onder de winning w ligt een slechtdo orlatende la aag. Dit is ee en kleilaag uuit de formattie van Peelo. Mogelijk bevindtt zich boven in deze laag g nog keileem uit de form matie van Drenthe D ei. – Gieten kle Figuur 4.5

Geohydrologisch proffiel Ameland Buren B

De naamge eving in het figuur f is nog g volgens de e oude naam mgeving van de lithostra atigrafie eenheden. Deze D naamg geving is in 2003 gewijz zigd. In tabel 4.1 staat zzowel de nieuwe als de oude e naamgevin ng van de forrmaties die in het geohy ydrologischee profiel van n Ameland Bu uren staan. Tabel 4.1

Oude en nieuwe name n van de litho ostratigrafie ee enheden

Naamgeving in figuur (oude e

Nieuwe naam mgeving

naamgeving)) Formatie van Westland (zand d)

Formatie van Naaldwijk

Formatie van Westland/Drenthe

Formatie van Naaldwijk/Form matie van Drenthhe (zand)

Formatie van Drenthe/Peelo

Formatie van Drenthe -Giete en klei/Formatie van Peelo (kleii)

baarheid van n het waters systeem is geschat op bbasis van de De theoretissche kwetsb REFLECT methodiek. m De bodemkkaart, de diktte van de sle echtdoorlate ende lagen boven b putfiltters en de reistijden va anaf maaiveld zijn beoorrdeeld en ge ecombineerd d. Uit deze vverschillende kaartbladen n is een kwetsbaarheidsskaart berekend (zie figu uur 4.6).

Gebiedsdossie er Ameland Buren Definitief rappo ort

9W77289/R00026/A ALO/Gron - 19 -

7 ma aart 2013

De kwetsbaarheidsscore met behulp van REFLECT2 is als volgt berekend:

Kwetsbaarheidscore =

(score voor bodemtype + score voor slechtdoorlatende laag + score voor reistijd vanaf maaiveld) 3

Score voor het bodemtype: hierbij wordt het bodemtype omgezet in een score voor de kwetsbaarheid. Bijvoorbeeld het bodemtype met code2 = hVc (koopveengronden op zeggeveen, rietzeggeveen, of mesotroof broekveen) krijgt een kwetsbaarheid van 3.2. Hn23 (laardpozolgronden; lemig fijnzand) krijgt een score van 7.5. Oppervlaktewater krijgt een score van 9.5. Deze hoge score voor oppervlaktewater wordt veroorzaakt doordat er geen bodemprocessen zijn die een eventuele verontreiniging kunnen vasthouden en/of afbreken. Score voor de slechtdoorlatende lagen: hiervoor zijn de geohydrologische regis II kaarten gebruikt (kaarten die onderscheid maken tussen slechtdoorlatende lagen (sdl) en watervoerende pakketten (wvp)). Binnen de onderzoeksgebieden is gekeken hoe dik de slechtdoorlatende lagen zijn die boven de bovenkant van de filters liggen. Hierbij is aangenomen dat, als de bovenkant van een scheidende laag boven de bovenkant van de filters ligt, de gehele dikte van de scheidende laag boven de filters ligt. Deze aanname kan gedaan worden doordat er geen filters worden geplaatst in slechtdoorlatende lagen. De volgende indeling voor de dikte en bij behorende score is aangehouden: Dikte van slechtdoorlatende laag

Score voor slechtdoorlatende laag

(m) 0

10

0 – 0,5

9

0,5 – 1,0

8

1,0 – 2,0

7

2,0 – 4,0

6

4,0 – 7,0

5

7,0 – 10,0

4

10,0 – 15,0

3

15,0 – 20,0

2

> 20,0

1

Score voor reistijden. Voor de reistijd vanaf maaiveld is de volgende indeling gebruikt: Reistijd

Score

0 – 10 jaar

8

10 – 25 jaar

5

25 – 50 jaar

4

50 – 100 jaar

3

Overig

1

Met deze benadering is het mogelijk voor een winning een ruimtelijk gedifferentieerd beeld van de kwetsbaarheid te maken. Hoewel de scoretoedeling arbitrair is, en 9W7289/R00026/ALO/Gron 7 maart 2013


Definitief rapport

daarmee kw walitatief, is voor v alle win nningen dez zelfde metho ode gehanteeerd en kan de kwetsbaarheid van de winningen w o nderling verrgeleken worden. De kw wetsbaarheid dskaart heoretische’’ kwetsbaarh heid, op bas sis van een aantal a kenm merken van de d geeft een ‘th winning. Vo oor de kleurto oekenning g geldt: hoe ro oder de kleur, des te kwe wetsbaarder het gebied. Figuur 4.6 Theoretische kw wetsbaarheid

Gebiedsdossie er Ameland Buren Definitief rappo ort

9W77289/R00026/A ALO/Gron - 21 -

7 ma aart 2013

De gebieden met een score 1, 2 en 3 worden beschouwd als niet kwetsbaar. De gebieden met een kwetsbaarheid in de klassen 4 t/m 7 worden beschouwd als matig kwetsbaar. De gebieden, die in kwetsbaarheidsklassen 8 t/m 10 vallen, worden beschouwd als zeer kwetsbaar. De wingebieden op Ameland bevinden zich “buitendijks”, buiten de zogenaamde primaire waterkering. Binnen deze kering geldt een maximale veiligheidsgarantie en zijn partijen juridisch en technisch gezien aanspreekbaar in het geval de primaire kering niet meer aan de te stellen eisen voldoet. In het buitendijkse duingebied ligt dat allemaal wat minder duidelijk. Wel zijn er door het rijk afspraken gemaakt voor de instandhouding van de basiskustlijn (de hoeveelheid zandvolume in de zeereep). Overstroming, inundatie van de wingebieden met zout zeewater heeft verzilting van het zoete grondwater tot gevolg en zal voor een langere tijd desastreuze gevolgen hebben voor de drinkwatervoorziening. De “buitendijkse ligging” van deze wingebieden is derhalve een risico door de theoretische bedreiging van een mogelijke inundatie. Het wingebied Buren op Ameland loopt het grootste risico gezien de korte afstand tot de Noordzee en de dunne zeereep. Winning Hollum is verder van zee gelegen en loopt minder risico. De winning Ameland Buren is in grote delen van het grondwaterbeschermingsgebied zeer kwetsbaar, zie figuur 4.6. Dit komt doordat een afdekkend pakket vrijwel afwezig is, de zandige bodem kwetsbaar is en doordat de reistijden kort zijn. De kwetsbaarheid is het grootst binnen de 100-jaarszone van het intrekgebied vanaf maaiveld. Hier buiten is het gebied matig kwetsbaar. De kwetsbaarheid in het onderzoeksgebied als geheel is een ‘actueel risico’.

4.4

Bewezen kwetsbaarheid van het watersysteem

4.4.1

Beschrijving ruwwaterkwaliteit en zuivering Het grondwater wordt onttrokken uit één watervoerend pakket. Filters liggen op een diepte van 20 tot 40 m-mv. Het water dat onttrokken wordt is gering antropogeen belast, anaeroob (enkele sporen van aerobie), kalkrijk en brak. De verhoogde chloridegehaltes zijn waarschijnlijk een gevolg van de invang van verstuivend zeewater. De ontwikkeling van de chloridegehaltes is stabiel. Onttrekking in de duinen betekent echter per definitie een verziltingsrisico. De kleur, de hardheid en TOC (totale organische koolstof) zijn aandachtspunten in relatie tot de zuivering. De verhoogde kleurwaarnemingen worden veroorzaakt door geoxideerd ijzer (combinatie van aeroob en anaeroob water). Na ingebruikname van de membraanfiltratie is kleur geen aandachtspunt meer. Het onttrokken ruwwater wordt ter plaatse door Vitens gezuiverd. Een deel van het water wordt gezuiverd door middel van beluchting/ontgassing en snelfiltratie, nogmaals beluchting/ontgassing en snelfiltratie en UV-desinfectie. Het andere deel door nanofiltratie, beluchting/ontgassing en snelfiltratie, nogmaals beluchting/ontgassing en snelfiltratie en UV-desinfectie. Daarna wordt het water van deze twee zuiveringsmethoden weer gemengd. Met de zuiveringen worden de van nature aanwezige stoffen (zoals ijzer, natrium, chloride en hardheid) verwijderd. Het geproduceerde reinwater (leidingwater) voldoet daarmee aan de wettelijke vereisten.



Definitief rapport

4.4.2

Monitoring Het grondwaterkwaliteitsmeetnet voor de winning Ameland Buren is operationeel sinds eind 80er jaren. Het ontwerp is beschreven in de Iwaco rapporten ‘Grondwaterkwaliteitsmeetnet drinkwaterwingebieden in de Provincie Friesland’ 20.119 (Eindrapport, 1988) en 20.306 (Aanvullend onderzoek: Waddeneilanden, 1989). Het meetnet is gericht op het monitoren van mogelijke toestroming van brak of zout grondwater en op de bedreigingen vanaf maaiveld in de omgeving, waaronder een zomerhuisjesterrein.

4.4.3

Toetsing ruwwaterkwaliteit De kwaliteit van het ruwwater in individuele pompputten is getoetst aan de drinkwaternorm. Het doel van deze toetsing is het beoordelen van de antropogene (menselijke) beïnvloeding van het ruwwater. Als gevolg van een eventuele antropogene beïnvloeding kan extra zuivering nodig zijn om drinkwater te produceren dat aan de drinkwaternorm voldoet. De toetsing van het ruwwater is uitgevoerd op basis van de ruwwaterrapportage van Vitens uit 2010. In deze rapportage wordt per pompput een waarde gegeven voor de gemeten parameters in de periode 2000-2010. De periode is gelijk aan de KRW periode 2000-2010. De waardes in deze rapportage zijn getoetst aan de wettelijke drinkwaternorm en 75% daarvan (early-warning). De resultaten van deze toetsing staan in tabel 4.2. Tabel 4.2

Stoffen die in het ruwwater van de winning Ameland Buren de wettelijke norm of 75% van de wettelijke norm overschrijden voor de KRW-periode 2000 – 2010 Aantal winputten met

Aantal winputten met

een overschrijding van

een overschrijding van

de norm

75% van de norm

Ammonium

7

7

0,2 mg/l

IJzer

6

7

0,2 mg/l

Mangaan

6

7

0,05 mg/l

Dinoseb

1

1

0,1 μg/l

Stof

Drinkwaternorm

Uit tabel 4.2 blijkt dat in het ruwwater stoffen aanwezig zijn die de wettelijke norm of 75% van de wettelijke norm overschrijden voor de KRW periode 2000 - 2010. De wettelijke norm van deze stoffen wordt door vier stoffen overschreden. De analysefrequentie van organische microverontreinigingen in de winputten is vierjaarlijks. Voor dit gebiedsdossier betekent dit dat er per winput 2 à 3 analyses zijn gedaan. Bovendien is het analysepakket in de laatste jaren flink uitgebreid, wat betekent dat sommige stoffen nog slechts één keer zijn geanalyseerd. Een vermelding van de vondst van een stof in het gebiedsdossier kan dus op slechts één analyse gebaseerd zijn.


9W7289/R00026/ALO/Gron - 23 -

7 maart 2013

IJzer, mangaan en ammonium komen van nature voor in het grondwater in gehalten boven de drinkwaternorm. De normoverschrijdingen van deze stoffen wisselen tussen net de normwaarde tot meer dan 2x de norm waarde. Een standaard grondwaterzuivering is er daarom op ingericht om deze stoffen te verwijderen. Dinoseb is een bestrijdingsmiddel dat in één pompput boven de norm is aangetroffen. Door de menging van het water uit verschillende pompputten ligt de concentratie van dinoseb in het ruwwater ruim beneden de drinkwaternorm. Het aantreffen van dinoseb in een van de pompputten toont aan dat de winning Ameland Buren kwetsbaar is voor verontreinigen van af maaiveld. De ruwwaterkwaliteit is dan ook een aandachtspunt.



Definitief rapport

5

KENMERKEN BELASTING VANAF HET MAAIVELD

5.1

Inleiding In dit hoofdstuk worden kenmerken van de belasting vanaf maaiveld beschreven. De volgende typen bedreigingen worden onderscheiden:    

Puntbronnen (hoofdstuk 5.2). Lijnbronnen (hoofdstuk 5.3). Diffuse bronnen (functies) (hoofdstuk 5.4). Planologische bescherming (hoofdstuk 5.5).

Hieronder worden deze typen bedreigingen verder uitgewerkt voor het onderzoeksgebied Ameland Buren.

5.2

Puntbronnen Een overzicht van het onderzoeksgebied Ameland Buren met daarin de locaties met potentiële verontreinigen is weergegeven in figuur 5.1, op de volgende pagina. De puntbronnen zijn ontleend aan het Nazca-i bestand van de provincie Fryslân. Dit bestand bevat een overzicht van alle locaties die potentieel verontreinigd zijn. Locaties die potentieel verontreinigd zijn, zijn onderverdeeld in zogeheten UBI-klassen, de Uniforme Bron Indeling potentieel bodemvervuilende activiteiten. De UBI-klasse is een indicatie van de kans dat er op een locatie daadwerkelijk sprake is van verontreiniging van het grondwater: hoe hoger de UBI-klasse, hoe groter de kans op verontreiniging. Dempingen worden vaak meegenomen als potentiële puntbronnen. De provincie heeft de dempingen nader onderzocht. Zij beschouwt de dempingen niet als potentieel risico voor de bodem- en grondwaterkwaliteit. De dempingen vormen daarmee ook geen risico voor de winning. De rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI) van het Wetterskip Fryslân zijn ook in de legenda opgenomen, omdat ook deze mogelijke puntbronnen zijn. In het onderzoeksgebied van de winning Ameland Buren is geen RWZI aanwezig.


9W7289/R00026/ALO/Gron - 25 -

7 maart 2013

Figuur 5 5.1

Potentiële puntbrronnen in het onderzoeksgebied Amelan nd Buren

In para agraaf 6.2 wordt nader in ngegaan op p de risico’s van de punttbronnen.

9W7289 9/R00026/ALO//Gron 7 maart 2013



5.3

Lijnbronnen

5.3.1

Aanwezige lijnbronnen De belangrijkste lijnbronnen in de omgeving van de winning Ameland Buren zijn weergegeven in figuur 5.2. Binnen het onderzoeksgebied zijn de volgende lijnbronnen relevant, voornamelijk lokale wegen:     

Strandweg. Grootvaarwaterweg. Jan Sietjespad. Noorderweg. Een hoofdwatergang.

Andere lijnbronnen komen in het onderzoeksgebied niet voor.


9W7289/R00026/ALO/Gron - 27 -

7 maart 2013

Figuur 5 5.2

Lijn nbronnen in de e omgeving va an de waterwinning Amelan nd Buren

agraaf 6.3 wordt nader in ngegaan op p de risico’s van de lijnbrronnen. In para 5.3.2

Rioolbe eheer geme eente Ameland In het o onderzoeksg gebied Ame eland Buren ligt geen rio oolstelsel. Alleen aan dee westrand van he et gebied ligtt een stelsel. Het betreftt hier een va acuümriool, gemaakt va n PVC en aangelegd in het begin b van de e jaren 80. D De ondergrond bestaat uit u zand. Dee riolering ligt

9W7289 9/R00026/ALO//Gron 7 maart 2013



onder asfaltverharding. Er komen uit dit gebied geen klachten van bewoners en gebruikers.

5.4

Diffuse belasting door bestaande activiteiten

5.4.1

Bodemgebruik Het huidige landgebruik in omgeving van de winning Ameland Buren staat in figuur 5.3. Deze kaart is gebaseerd op de CBS bodemgebruikskaart uit 2006. De bodemgebruikklassen uit de CBS kaart zijn gekoppeld aan een belastingsscore. De belastingsscores voor de verschillende bodemgebruikklassen zijn opgenomen in bijlage 1.


9W7289/R00026/ALO/Gron - 29 -

7 maart 2013

Figuur 5 5.3

Bod demgebruik in n het onderzoe eksgebied van n de waterwinning Ameland d Buren

In de g grondwaterbeschermingsgebieden kkomen geen n activiteiten voor die eeen hoge diffuse belasting ve eroorzaken. Binnen n het onderzzoeksgebied bevindt zich h een wegve erkeersterre ein, namelijkk de parkee erplaats bij Strandhotel S ‘Buren aan Z Zee’ met de aanvoerweg naar dit teerrein. Deze functie zorgt niet voor v een hog ge diffuse be elasting.

9W7289 9/R00026/ALO//Gron 7 maart 2013



5.4.2

Bestrijdingsmiddelengebruik gemeente Ameland Het onderzoeksgebied rondom de waterwinning Ameland Buren is geen eigendom van de gemeente Ameland. De gemeente is niet verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud. Mocht dit in de toekomst veranderen, dan het gebruik van bestrijdingsmiddelen zich beperken tot kleine hoeveelheden ratten- en distelgif. Zelfs deze kleine hoeveelheden zullen echter waarschijnlijk niet worden gebruikt.

5.5

Beschermingsbeleid en -praktijk

5.5.1

Provinciaal en Rijksbeleid Provincie De provincie kent de volgende mogelijkheden om de grondwaterwinningen te beschermen: het Streekplan, de Verordening Romte Fryslân en de Provinciale milieuverordening Fryslân. Streekplan/structuurvisie Het beleid met betrekking tot grondwaterbescherming is verankerd in het Streekplan. Provinciale Staten van Fryslân hebben op 13 december 2006 het Streekplan voor Fryslân vastgesteld. Het plan is de schakel tussen het abstracte rijksbeleid en het concrete karakter van gemeentelijk ruimtelijk beleid. In het streekplan worden ondermeer de milieubeschermingsgebieden vastgelegd en onderdeel hiervan zijn de grondwaterbeschermingsgebieden. Verordening Romte Fryslân Op 15 juni 2011 hebben Provinciale Staten de Verordening Romte Fryslân vastgesteld. De verordening stelt regels die ervoor moeten zorgen dat de provinciale ruimtelijke belangen doorwerken in de gemeentelijke ruimtelijke plannen. Met betrekking tot de bescherming van de drinkwaterwingebieden zijn in deze verordening geen nadere eisen opgenomen. Provinciale milieuverordening Fryslân (PMV) Om de drinkwaterwinning te beschermen zijn grondbeschermingsgebieden ingericht en vastgelegd in de Provinciale milieuverordening Fryslân (PMV). De bevoegdheid van de provincie om zaken in de PMV te regelen staat in de Wet milieubeheer. De provincie mag binnen grondwaterbeschermingsgebieden een aantal zaken regelen: instructiebepalingen, verboden bedrijven en stoffen, regels aan activiteiten binnen en buiten inrichtingen etc. Van al deze bevoegdheden is in de Wet milieubeheer aangegeven hoever ze gaan, dus waar de grens voor de provincie ligt. Bij alle bevoegdheden die de Wet milieubeheer aan de provincie geeft om zaken in de PMV ten aanzien van inrichtingen binnen grondwaterbeschermingsgebieden te regelen is aangegeven dat het moet gaan om inrichtingen waarvoor het verbod op grond van artikel 2.1, eerste lid, onder de Wabo geldt. In de PMV worden dus alleen eisen opgenomen die gelden voor het milieudeel van de omgevingsvergunning. In de PMV zijn geen weigeringsgronden opgenomen voor het bouwdeel van de omgevingsvergunning. Een aanvraag om omgevingsvergunning die strijdig is met de PMV kan door GS alleen geweigerd worden voor het milieuonderdeel van de omgevingsvergunning. Voor het overige heeft GS geen bevoegdheid. Gebiedsdossier Ameland Buren Definitief rapport

9W7289/R00026/ALO/Gron - 31 -

7 maart 2013

Voor het weigeren van het bouwdeel van de omgevingsvergunning is het bestemmingsplan bepalend/van toepassing. Uit toetsing aan het bestemmingsplan moet blijken of voor het bouwwerk al dan niet een omgevingsvergunning verleend kan worden. Rijk Vanuit het Rijk worden via de Drinkwaterwet regels en kaders voor een duurzame veiligstelling van de drinkwatervoorziening gesteld. Dit moet zorgen voor een hoge kwaliteit van het drinkwater en leveringszekerheid. 5.5.2

Bestemmingsplan De planologische instrumenten die de gemeenten ter beschikking staan zijn de structuurvisie en het bestemmingsplan. Hiervan is het bestemmingsplan het belangrijkste instrument, welke ook juridisch bindend is. Regels met betrekking tot grondwaterbeschermingsgebieden mogen evenwel niet gesteld worden in een bestemmingsplan. Het is niet toegestaan voor een lagere overheid om zaken te regelen die al door een hogere overheid (PMV) zijn geregeld, tenzij in de hogere regelgeving specifiek wordt vermeld dat de lagere overheid dat moet doen. Het grondwaterbeschermingsgebied aangeven op de juridisch geldende planverbeelding is strikt gezien bedoeld als signalering. Daarbij is het wenselijk (sinds de komst van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening zelfs verplicht), dat regels zijn verbonden aan iets dat is vermeldt op de juridisch geldende planverbeelding. Wanneer dat niet is gebeurd, dan is de aanduiding op de kaart een loze verwijzing en dat is niet toegestaan.

5.5.3

Grondwaterbeschermingsgebied Ameland Buren Gezien het feit dat het westelijk gelegen puttenveld niet meer wordt gebruikt, verschuift met de huidige/nieuwe berekeningen ook de 25-jaarszone in het bepompte pakket (zie figuur 4.2). Hierdoor strekt de 25-jaarszone in het bepompte pakket zich nu uit tot buiten het grondwaterbeschermingsgebied. De provincie zal de zonering evalueren en eventueel aanpassen aan de nieuwe situatie.

5.6

Lopende acties Er is één project bekend binnen het onderzoeksgebied Ameland Buren: 

Opstellen Natura 2000-beleid voor het gebied Duinen Ameland.



Definitief rapport

6

ANALYSE RISICO’S

6.1

Inleiding In dit hoofdstuk wordt de beschrijving van de winning (hoofdstuk 4) gecombineerd met de beschrijving van de belasting vanaf maaiveld (hoofdstuk 5). Met deze analyse wordt specifiek voor een drinkwaterwinning de belasting vertaald in risico’s voor de grondwaterkwaliteit. Figuur 6.1

Schematisch overzicht van analyse van diffuse belasting (functies), puntbronnen en lijnbronnen

Kwetsbaarheidskaart winning (REFLECT-kaart) Analyse / Actuele risico’s functies / landgebruik Functies / landgebruik

Diffuse belasting

Puntbronnen

Puntbronnen met risico’s voor grondwaterkwaliteit

Analyse / puntbronnen

Analyse / lijnbronnen

Lijnbronnen

Kwetsbaarheidskaart winning als onderlegger (REFLECT-kaart)

6.2

Risico’s puntbronnen Voor Ameland Buren zijn de puntbronnen geselecteerd die liggen binnen het onderzoeksgebied (zie figuur 6.2).


9W7289/R00026/ALO/Gron - 33 -

7 maart 2013

Figuur 6 6.2

Ges selecteerde po otentiële punttbronnen, gecombineerd me et de theoretissche kwe etsbaarheid va an de winning g Ameland Buren

n het onderzzoeksgebied komt één p potentiële pu untbron voorr. Een inschaatting van Binnen de risicco’s van dezze puntbron is gemaakt door de ken nmerken van n de puntbroon te combin neren met de e kwetsbaarrheid van de e winning (uitgedrukt als s de REFLE CT-score).

9W7289 9/R00026/ALO//Gron 7 maart 2013



Hierdoor is het mogelijk op een kwalitatieve manier de potentiële puntbronnen te groeperen in:   

Potentiële puntbronnen die mogelijk een actueel risico vormen. Dit zijn locaties met een potentiële verontreiniging in een gebied met kwetsbaarheidscore >7 (rood: actueel risico). Potentiële puntbronnen die een aandachtspunt vormen. Dit zijn locaties met een potentiële verontreiniging in een gebied met kwetsbaarheidscore 4 - 7 (geel: aandachtspunt). Potentiële puntbronnen waarvan verwacht wordt dat het risico beperkt is, vanwege de kenmerken van de bron en/of kenmerken van de winning (groen: geen probleem).

Aan deze risico-indeling kan bij het opstellen van de maatregelen in het uitvoeringsprogramma een tijdspad gekoppeld worden waarin de potentiële puntbronnen worden onderzocht. Tabel 6.1 geeft een overzicht van de relevante potentiële puntbronnen voor Ameland Buren, gegroepeerd volgens de bovenstaande beschrijving. Tabel 6.1

Beoordeling van de risico’s van potentiële puntbronnen als functie van de kwetsbaarheid Kwetsbaarheidscore Weinig kwetsbaar

Matig kwetsbaar

Kwetsbaar

(score 1 - 3)

(score 4 - 7)

(score >7)

UBI 1 t/m 4

0

0

0

UBI 5 en 6

0

0

0

UBI 7 en 8

0

0

0

Onbekende UBI

0

1

0

Belastingscore puntbron

Er is in een matig kwetsbaar gedeelte van het onderzoeksgebied één potentiële puntbron aanwezig, aan de buitenrand van het gebied, op ruime afstand van het grondwaterbeschermingsgebied. De belasting met potentiële puntbronnen is gezien het karakter en de mate van kwetsbaarheid van de winning beoordeeld als ‘geen probleem’.

6.3

Risico’s lijnbronnen Figuur 6.3 geeft een overzicht van aanwezige lijnbronnen die liggen in het onderzoeksgebied, gecombineerd met de theoretische kwetsbaarheid van het gebied.


9W7289/R00026/ALO/Gron - 35 -

7 maart 2013

Figuur 6 6.3

Lijn nbronnen, gec combineerd m met de theoretische kwetsba aarheid van dee winning Ameland Buren

De enig ge lijnbronnen zijn een viertal lokale e wegen en een legger watergang iin en aan de e rand va an het onderzoeksgebie ed. De belassting met lijn nbronnen is gezien het ty type bronne en en de ma ate van kwetsbaarheid vvan de winning beoordee eld als aanddachtspunt.

9W7289 9/R00026/ALO//Gron 7 maart 2013



6.4

Risico’s diffuse bronnen In het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie Fryslân wordt onderscheid gemaakt tussen drie soorten gebruiksfuncties aan maaiveld (zie ook bijlage 1):   

Functies die samengaan met de drinkwaterwinning, zogenaamde harmoniërende functies (score 1). Functies die mogelijk een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit (score 2). Functies die waarschijnlijk een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit (score 3).

Uitgaande van de CBS bodemgebruikskaart is een inschatting gemaakt van de actuele risico’s door de beoordeling van de diffuse belasting te combineren met de theoretische kwetsbaarheid van de winning. Een ruimtelijk overzicht van de actuele risico’s staat weergegeven in figuur 6.4.


9W7289/R00026/ALO/Gron - 37 -

7 maart 2013

Figuur 6 6.4

Actuele risico’s door d diffuse b bronnen, gerellateerd aan he et huidige land dgebruik voorr w Ameland Buren de winning

n locatie in het h onderzoe eksgebied iss sprake van n een potenttieel risico vvoor de Op één drinkwa aterwinning. Een hoge diffuse d belassting in com mbinatie met de kwetsbaaarheid van het geb bied geeft ee en score 3 ter t plaatse vvan het wegv verkeersterrrein bij het S Strandhotel. De aan nwezigheid van v dit terrein vormt een n actueel ris sico. In de g grondwaterbeschermingsgebieden zzelf vormt de e diffuse bellasting geenn probleem. In het o onderzoeksg gebied vorm mt de diffuse e belasting overwegend o ‘geen probleeem’. 9W7289 9/R00026/ALO//Gron 7 maart 2013



Vrijwel het gehele gebied is N2000-gebied, waarin alleen met waterwinning harmoniërende functies voorkomen. Dit geeft een score 1 op diffuse belasting. Het feit dat vrijwel in het hele onderzoeksgebied de diffuse belasting een score 1, ‘geen probleem’, heeft, maakt dat de risico’s van diffuse bronnen voor de winning Ameland Buren worden beoordeeld als ‘geen probleem’.

6.5

Calamiteitenplannen

6.5.1

Algemeen Risico’s voor de drinkwatervoorziening door lijnbronnen zijn deels gerelateerd aan de continue belasting door een dergelijke bron, maar deels ook aan calamiteiten. De calamiteiten die voor de belasting van het grondwater relevant zijn, zijn calamiteiten op vaarwegen, het spoor en wegen. De beschikbaarheid van een calamiteitenplan draagt bij aan het beheersen van dergelijke risico’s. De hulpverlening in geval van calamiteiten wordt gecoördineerd door de veiligheidsregio’s. Deze veiligheidsregio’s hebben een werkwijze waarin afstemming met betrokken partijen – waaronder provincie, waterschap, Rijkswaterstaat, gemeenten – geregeld is. In aanvulling hierop hebben regionale brandweerkorpsen een ambtenaar gevaarlijke stoffen in dienst die adviseert in geval van calamiteiten met gevaarlijke stoffen. Indien sprake is van verspreiding – of er een vermoeden bestaat dat dit aan de orde is – wordt de bevoegde of beherende instantie(s) geïnformeerd waarvan mogelijk belangen geschaad kunnen worden. Dit betreft in de regel de milieupolitie (overigens geen bevoegde of beherende instantie in dit kader) en/of de grondeigenaar, het waterschap en Vitens. De calamiteit wordt vervolgens, voor wat betreft de dreiging ‘waterverontreiniging’ conform het calamiteitenplan van de betrokken beheerder of bevoegd gezag aangepakt. Het borgen van het grondwaterbelang en/of de drinkwaterfunctie van grond- of oppervlaktewater moet dan ook in deze (onderliggende) plannen geregeld worden. Alle lokale wegen in het onderzoeksgebied zijn in beheer bij de gemeente Ameland. Er lopen geen waterwegen door het gebied. Voor de drinkwaterwinning Ameland Buren is dan ook de gemeente Ameland de enige beherende instantie. De gemeente Ameland werkt volgens het Regionaal Crisisplan Fryslân.

6.5.2

Regionaal Crisisplan Fryslân Het antwoord op de vraag ‘wie doet wat tijdens een crisis in onze Veiligheidsregio’ is terug te vinden in het regionaal crisisplan. Meer concreet bevat het crisisplan een overzicht van de verantwoordelijkheden en bevoegdheden, alsmede de organisatie van de maatregelen en voorzieningen die genomen kunnen worden in geval van een crisis. Voor specifieke risico’s is vereist, dat het crisisplan nader wordt uitgewerkt in rampbestrijdingsplannen. In overleg met de gemeenten is er ook een aantal incidentbestrijdingsplannen in Fryslân. Deze plannen zijn qua opzet gelijk aan rampbestrijdingsplannen maar hebben geen wettelijke grondslag. Op grond van het


9W7289/R00026/ALO/Gron - 39 -

7 maart 2013

risicoprofiel wordt beoordeeld voor welke risico’s een incidentbestrijdingsplan van meerwaarde is. In het beheersen en bestrijden van crisissituaties hebben veel partijen een taak. De gemeenten in Fryslân hebben de coördinatie van en sturing op de besluitvorming en uitvoering gebundeld in de Veiligheidsregio. Crises voelen zich niet gebonden door de grenzen van een gemeente, regio of land. In het crisisplan wordt ook de positie van de Veiligheidsregio toegelicht bij incidenten met een bovenregionaal of nationaal karakter. Het crisisplan is breder te benutten dan uitsluitend in de acute fase van een crisis. Ook in situaties waarin nog geen sprake is van een calamiteit, maar wel van een concrete dreiging kan conform de beschreven structuur gewerkt worden. Vergelijkbaar hieraan is ook in de periode ná een crisis behoefte aan coördinatie en sturing. Het Crisisplan bestaat uit 2 delen. In deel I wordt de crisisorganisatie beschreven. In deze beschrijving is ook het beheer van de Waterkwaliteit en Waterkwantiteit opgenomen. Beheer Waterkwaliteit Het Wetterskip en Rijkswaterstaat zijn de verantwoordelijke partners voor de kwaliteit van het oppervlaktewater volgens vastgestelde normen en waarden. Deze organisaties nemen de maatregelen wanneer:  

De waterkwaliteit wordt bedreigd door verontreiniging van olie, bluswater, (nucleaire) besmetting, of bacteriën als blauwalg, botulisme of; Het gebruik van het water wordt beperkt door andere (opdrijvende) stoffen en objecten.

Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor de kwaliteit van het buitenwater, het Wetterskip voor het binnenwater, inclusief het zuiveren van het afvalwater. Beheer Waterkwantiteit Het Wetterskip Fryslân en Rijkswaterstaat zorgen voor het beheersen en het verminderen van bestaande risico’s op overstromingen, wateroverlast, verdroging en watertekorten. Bij crises nemen zij de maatregelen om de effecten voor mens, dier en milieu te beperken. Zij zijn verantwoordelijk voor de regulatie van het watersysteem, peilbeheer. Dit omvat het aanvoeren, bergen en het op peil houden van het oppervlaktewater, afgestemd op de functies van het water. Het beheer van de primaire waterkeringen houdt in het in goede staat houden van het waterkerend vermogen overeenkomstig de veiligheidsnormen. De duinen langs de noord westelijke kust (de Friese Waddeneilanden) maken deel uit van het waterkeringbeheer waar Rijkswaterstaat verantwoordelijk voor is. Het grootste deel van de dijken, het waterkeringbeheer, valt onder de verantwoordelijkheid van het Wetterskip Fryslân.

In deel II van het Crisisplan worden onder andere per kolom de deelprocessen verder uitgewerkt. De kolom Bevolkingszorg is het meest relevant in het kader van dit gebiedsdossier. In deze kolom vallen de deelprocessen Ruimtebeheer en Milieubeheer, waarin bescherming van de waterkwaliteit en -kwantiteit nader is uitgewerkt. In de deelprocessen zijn onder andere de volgende maatregelen genoemd:   

Het zo nodig afsluiten van riolen, met het oog op het vrijkomen van gevaarlijke stoffen. Het beheren van de openbare ruimte. Het ondersteunen bij het gebruik en/of de afzetting van de openbare ruimte.



Definitief rapport

  

Het nemen van maatregelen die verdere verspreiding van gevaarlijke stoffen, besmetting via stof of door afstromen van (blus)water via riool of oppervlaktewater voorkomen. Het nemen van maatregelen om besmetting en besmette materialen weg te nemen en besmette materialen in te zamelen. Het nemen van maatregelen om bodem, waterbodem, water, rioleringssysteem en rioolwaterzuivering te saneren.

In de deelprocessen zijn ook de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de taakorganisatie vastgelegd. Er wordt in het gehele Regionale Crisisplan Fryslân geen aandacht specifiek aan het grondwater besteed, maar de beschreven maatregelen zorgen wel voor bescherming van de bodem en daarmee ook van het grondwater. Op grond van de aspecten met betrekking tot de calamiteitenplannen en de borging ervan wordt dit beoordeeld als ‘geen probleem’.


9W7289/R00026/ALO/Gron - 41 -

7 maart 2013



Definitief rapport

7

SAMENVATTING ANALYSE Het gebiedsdossier geeft inzicht in de aanwezigheid van bronnen van bedreigingen in de omgeving en inzicht in de huidige kwaliteit van de drinkwaterwinning.

7.1

De resultaten in één oogopslag Onderstaand wordt een samenvatting van de resultaten van de analyse weergegeven (tabel 7.1 en 7.2), gevolgd door een toelichting op de resultaten.

Winning

Ruwwaterkwaliteit

Puntbronnen

Lijnbronnen

Samenvattende tabel analyse actuele risico’s Kwetsbaarheid winning

Ameland Buren

3

2

1

2

Tabel 7.2

bronnen

Calamiteitenplannen

Belasting

Diffuse

Tabel 7.1

1

1

Toelichting op de resultaten van de analyse (tabel 7.1) Geen probleem (1)

Aandachtspunt (2)

Actueel risico (3)

Kwetsbaarheid winning

Weinig kwetsbaar

Matig kwetsbaar

Kwetsbaar

Ruwwaterkwaliteit

Geen verontreinigingen in



het ruwwater aangetroffen. ruwwater, maar geen

ruwwater, overschrijding

overschrijding van de norm van de norm Belasting (puntbronnen,

Combinatie van

Belasting is zodanig, dat

diffuse bronnen en

kwetsbaarheid en belasting het grondig volgen van de

om de aard en omvang van

lijnbronnen)

leidt niet tot een knelpunt.

de bedreiging in te

ontwikkelingen onder en

Nader onderzoek gewenst

boven maaiveld voldoende schatten. Dit kan aanleiding zal zijn.

zijn voor het opstellen van maatregelenpakketten.

Calamiteitenplannen

7.2

Bescherming via de

Bescherming via de

Bescherming via de

calamiteitenplannen

calamiteitenplannen

calamiteitenplannen

voldoende gewaarborgd.

varieert per beheerder.

onvoldoende gewaarborgd.

Kwetsbaarheid De winning Ameland Buren is in grote delen van het grondwaterbeschermingsgebied ‘zeer kwetsbaar’, zie figuur 4.6. Dit komt door de afwezigheid van een afdekkend pakket, de kwetsbare zandige bodem en de korte reistijden. De kwetsbaarheid is het grootst binnen de 100-jaarszone van het intrekgebied vanaf maaiveld. Hier buiten is het gebied ‘matig kwetsbaar’. De “buitendijkse ligging” van het wingebied Ameland Buren is een risico door de theoretische bedreiging van een overstroming en mogelijke inundatie met zout zeewater, waardoor het zoete grondwater kan verzilten. De kwetsbaarheid van het onderzoeksgebied als geheel is een actueel risico. Gebiedsdossier Ameland Buren Definitief rapport

9W7289/R00026/ALO/Gron - 43 -

7 maart 2013

7.3

Ruwwaterkwaliteit Uit de inventarisatie van de huidige kwaliteit van het ruwwater, blijkt dat de winning kwetsbaar is voor activiteiten aan maaiveld. In het ruwwater is norm overschrijding van het bestrijdingsmiddel dinoseb in een van de pompputten geconstateerd. Het grondwaterbeschermingsgebied en het onderzoeksgebied bestaan voornamelijk uit natuurgebied. Desondanks wordt toch een normoverschrijding van een bestrijdingsmiddel geconstateerd. Dit toont aan dat de ruwwaterkwaliteit een aandachtspunt is.

7.4

Puntbronnen Kwetsbaarheidscore Weinig kwetsbaar

Matig kwetsbaar

Kwetsbaar

(score 1 - 3)

(score 4 - 7)

(score >7)

UBI 1 t/m 4

0

0

0

UBI 5 en 6

0

0

0

UBI 7 en 8

0

0

0

Onbekende UBI

0

1

0

Belastingscore puntbron

Er is in het onderzoeksgebied slechts één potentiële puntbron aanwezig, die aan de buitenrand van het gebied ligt, op ruime afstand van het grondwaterbeschermingsgebied, in een matig kwetsbaar gedeelte. De belasting met potentiële puntbronnen is gezien het karakter en de mate van kwetsbaarheid van de winning beoordeeld als ‘geen probleem’.

7.5

Lijnbronnen De enige lijnbronnen zijn een viertal lokale wegen en een legger watergang in en aan de rand van het onderzoeksgebied, in het matig kwetsbaar gedeelte. De belasting met lijnbronnen is gezien het type bronnen en de mate van kwetsbaarheid van de winning beoordeeld als aandachtspunt.

7.6

Diffuse bronnen De diffuse belasting binnen het onderzoekgebied is overwegend ‘geen probleem’. Er is één locatie die mogelijk een risico vormt voor de drinkwaterwinning, het parkeerterrein aan de westrand van het onderzoeksgebied, bij het Strandhotel. De diffuse belasting wordt door het feit dat vrijwel het gehele onderzoeksgebied de score 1, ´geen probleem´, heeft, beoordeeld als ‘geen probleem’.

7.7

Calamiteitenplannen De calamiteiten die voor de belasting van het grondwater relevant zijn, zijn calamiteiten op vaarwegen, het spoor en wegen. De beschikbaarheid van een calamiteitenplan draagt bij aan het beheersen van de risico’s. In het onderzoeksgebied komen alleen wegen voor, die alle in beheer zijn bij de gemeente. De gemeente heeft samen met de provincie en de overige Friese gemeenten het Regionaal Crisisplan Fryslân opgesteld. In dit plan wordt aandacht besteed aan het 9W7289/R00026/ALO/Gron 7 maart 2013


Definitief rapport

beheer van waterkwaliteit en waterkwantiteit. In de deelprocessen Ruimtebeheer en Milieubeheer zijn als ‘Throughput’ verschillende acties opgenomen die de waterkwaliteit en waterkwantiteit moeten beschermen. Er wordt in het gehele Regionale Crisisplan Fryslân geen aandacht specifiek aan het grondwater besteed, maar de beschreven maatregelen zorgen wel voor bescherming van de bodem en daarmee ook van het grondwater. Op grond van de aspecten met betrekking tot de calamiteitenplannen en de borging ervan wordt dit beoordeeld als ‘geen probleem’.


9W7289/R00026/ALO/Gron - 45 -

7 maart 2013



Definitief rapport

8

LITERATUURLIJST    

            

Laeven, M.C., W. Beekman, L.J.L. Drogendijk, P. van Bergen en C. van den Brink [1999]. Functieverweving en duurzame waterwinning. REFLECT: bepaling van risico’s voor grondwaterwinningen. KIWA/IWACO rapport no. SWE 99.007. Ministeries van LNV, V&W en VROM [2008]. Ontwerp Besluit kwaliteitseisen en monitoring water. Ministerie van V&W [2008]. Stroomgebiedbeheerplan Rijndelta. 22 december 2008. NWO [2010]. Afspraken invoering gebiedsdossiers waterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening (16 juni 2010), opgesteld door de projectgroep gebiedsdossiers waterwinning bestaande uit vertegenwoordigers van provincies, Rijkswaterstaat, gemeenten, waterschappen, drinkwaterbedrijven, het ministerie van VROM (initiatiefnemer en voorzitter) en het RIVM (penvoerder). Provincie Fryslân [2011]. Verordening Romte Fryslân, door GS vastgesteld 15 juni 2011. Provincie Fryslân [2010]. Provinciale milieuverordening Fryslân, door GS vastgesteld 1 oktober 2011. Provincie Fryslân [2009]. Waterhuishoudsplan Fryslân 2010 – 2015, ‘Wiis mei Wetter’, door PS vastgesteld op 7 november 2009. Ten Heggeler, M et al. [2010]. Gebiedsdossiers voor kwetsbare drinkwaterwinningen in Overijssel. H2O/6 – 2010. Van den Brink, C. en M. Buitenkamp [2005]. Gebiedsdossiers als instrument voor gebiedsgericht grondwaterbeschermingsbeleid. Haskoning/Anantis rapportno. 9P9795 in opdracht van de provincie Overijssel. Van den Brink, C. en M. Buitenkamp [2006]. Vernieuwing grondwaterbeschermingsbeleid. Haskoning/Anantis rapportno. 9R9684 in opdracht van VROM. Van den Brink, C., M. Buitenkamp en J. van Grootheest [2007a]. Risicoinventarisatie grondwaterbeschermingsgebieden in de provincie Drenthe. Haskoning/Anantis rapportno. 9S2683 in opdracht van de provincie Drenthe. Van den Brink, C. en M. Buitenkamp [2007b]. Vaststellen maatregelenpakket grondwater KRW. Haskoning/Anantis rapportno. 9S6231 in opdracht van de provincies Drenthe, Groningen, Fryslan, Overijssel en Gelderland. Van den Brink, C., M. ten Heggeler en J. van Essen [2012]. Uitvoeringsprogramma gebiedsdossiers in Overijssel. H2O, 14/15, 2011, pp. 22-23. Van Veen, R. en C. van den Brink [2008]. Actualisatie gebiedsbeschrijving RijnNoord. Royal Haskoning rapportno. 9T2681 in opdracht van de provincies Drenthe, Groningen, Fryslan, Overijssel en Gelderland. Van den Brink, C. en J. van Essen [2010]. Beoordelen drinkwaterwinningen. Position paper in opdracht van de provincies Drenthe, Groningen, Fryslân en Overijssel. Royal Haskoning rapportno. 9W0979. Vitens. Factsheets en overige data betreffende de drinkwaterwinningen. Wuijts, S., H.F.M.W. van Rijswick en H.H.W. Dik [2007]. Gebiedsdossiers voor drinkwaterbronnen; Uitwerking van risico’s en ontwikkeling van maatregelen. RIVM rapportno. 734301032/2007 in opdracht van VROM.


9W7289/R00026/ALO/Gron - 47 -

7 maart 2013

Bijlage 1 Scores diffuse belasting



Scores diffuse belasting De scores die zijn toegekend aan de diffuse belasting/landgebruikfuncties staan in onderstaande tabel. Tabel B.1

Toegekende score aan de diffuse belasting van landgebruiksfuncties

Functie- hoofdaanduiding

Omschrijving

Score

Bebouwd

Woongebied

2

Bebouwd

Detailhandel en horeca

2

Bebouwd

Openbare voorziening

2

Bebouwd

Sociaal-culturele voorziening

2

Bebouwd

Bedrijfsterrein

3

Semi-bebouwd

Stortplaats

3

Semi-bebouwd

Wrakkenopslagplaats

3

Semi-bebouwd

Begraafplaats

3

Semi-bebouwd

Delfstofwinplaats

3

Semi-bebouwd

Bouwterrein

2

Semi-bebouwd

Semi verhard overig terrein

2

Recreatie

Park en plantsoen

1

Recreatie

Sportterrein

2

Recreatie

Volkstuin

2

Recreatie

Dagrecreatief terrein

2

Recreatie

Verblijfsrecreatie

2

Landbouw

Glastuinbouw

2

Landbouw

Overig agrarisch gebruik

2

Bos & natuur

Bos

1

Bos & natuur

Droog natuurlijk terrein

1

Bos & natuur

Nat natuurlijk terrein

1

Binnenwater

Randmeer

2

Binnenwater

Spaarbekken

2

Binnenwater

Water met recreatieve functie

2

Binnenwater

Water met delfstofwinningsfunctie

3

Binnenwater

Vloei- en/of slibveld

3

Binnenwater

Overig binnenwater

2

Score 1/groen = ‘toegestaan’ Score 2/geel = ‘onder voorwaarden toegestaan’ Score 3/rood = ‘verboden’ Daarnaast worden binnen REFLECT een aantal bronnen onderscheiden die formeel een lijnbron zijn, maar een zodanig oppervlak hebben dat ze (ook) bijdragen aan een diffuse belasting. Deze staan weergegeven in tabel B.2.


Bijlage 1 -1-


Tabel B.2 Toegekende score aan de diffuse belasting van grote lijnbronnen Functie-

Omschrijving

Score

hoofdaanduiding Verkeer

Spoorweg

3

Verkeer

Autoweg (incl. parkeerterrein en

3

transferia) Verkeer

Vliegveld

3

Waterweg

Overig binnenwater

3

Buisleidingen

Belangrijke leidingtracés

3

Score 1/groen = ‘toegestaan’ Score 2/geel = ‘onder voorwaarden toegestaan’ Score 3/rood = ‘verboden’ Deze score toekenning is gebaseerd op de REFLECT-scores (KIWA/IWACO, 1999), waar nodig aangepast door de begeleidingsgroep. In geval van twijfel is steeds gekozen voor de score ‘2’ (onder voorwaarden toegestaan) om de feitelijke beoordeling van een functie of ontwikkeling gevalsgericht en afhankelijk van de specifieke situatie te kunnen maken en zo min mogelijk functies op voorhand toe te staan dan wel te verbieden.



Definitief rapport

Gebiedsdossier

Ameland Buren Grondwaterbeschermingsgebieden in Fryslân 2013

Gebiedsdossier: een risico-inventarisatie van een drinkwaterwinning

Gebiedsdossier. Ameland Buren. Grondwaterbeschermingsgebieden in Fryslân Gebiedsdossier: een risico-inventarisatie van een drinkwaterwinning

Recommend Documents