thema s:

in coproductie met

ZOON VAN DE HEMEL de tentoonstelling (10.10.2009 > 24.01.2010) Gedurende 4000 jaar was in China de macht in handen van koningen en keizers. Zij geloofden dat ze van de Hemel zelf de opdracht hadden gekregen op aarde te regeren. Als ‘Zonen van de Hemel’ waren ze verantwoordelijk voor de orde in hun rijk, dat ze als het middelpunt van de wereld beschouwden. Hun macht en prestige waren enorm. Ze woonden in prachtige paleizen en lieten zich omringen door de mooiste voorwerpen uit de fijnste materialen. Tweehonderdvijftig topstukken, speciaal voor deze tentoonstelling samengebracht, weerspiegelen China’s glorierijke verleden. De tentoonstelling is chronologisch opgesteld en neemt de bezoeker mee vanaf de opkomst van de eerste elite in het neolithicum (4e - 3e millennium v.C.), tot aan de pracht en praal aan het hof van de laatste dynastie, de Qing (1644 -1911). de lesmap Gedurende 4000 jaar volgden in China meer dan 200 ‘Zonen van de Hemel’, gespreid over een twintigtal dynastieën, elkaar op. Ze beschouwden zichzelf als de allermachtigsten op aarde. Naast politieke hadden ze ook religieuze en militaire macht. In deze lesmap zoomen we in op het fenomeen ‘macht’. Streven naar macht is van alle tijden en van alle culturen, het gebeurt in kleine kring en op wereldniveau. In China was dat niet anders.

We werken rond 6 vragen/thema’s: Per thema krijg je achtergrondinformatie en een aantal ideeën voor activiteiten. Die kan je aanpassen naargelang de leeftijd, de interesse en de achtergrond van jouw leerlingen. Er is ook telkens een verwijzing naar voorwerpen die in de tentoonstelling te zien zijn. Ideaal als voorbereiding op een bezoek. Veel plezier!

Hoe kwamen Chinese keizers aan hun machtspositie? ( De keizer en de Hemel ) Over wie oefenden ze macht uit? ( De keizer en zijn onderdanen ) Op welke manier maakten ze hun macht zichtbaar? ( De keizer en zijn rijkdommen ) Hoe probeerden ze hun macht uit te breiden? ( De keizer en zijn rijk ) Waarom vonden ze kennis belangrijk in hun positie? ( De keizer en zijn studies ) Hoe konden ze hun macht behouden over de grenzen van de dood heen? ( De keizer en de dood )

ACTIVITEITEN ALS INLEIDING OP HET THEMA CHINA Laat je leerlingen vertellen wat ze over China weten. Vraag hen iets mee te brengen dat met China te maken heeft.Bekijk de meegebrachte spullen samen in de klas en bespreek ze. Laat hen China zoeken op een wereldkaart of een wereldbol in de klas. Toon de Chinese wereldkaart (hieronder). Wat is er vreemd aan? Waarom zouden Chinezen de wereld op deze manier voorstellen? Is het fout of gewoon anders? Welk land zou centraal staan als de leerlingen zelf een wereldkaart mochten maken?

Het Chinese woord voor China is of Zhong-guo (uitspraak dzjong-kwo), wat letterlijk het ‘Rijk van het Midden’ betekent. Chinezen beschouwden hun land van oudsher als het middelpunt van de wereld en van de beschaving. Alle hen omringende volkeren zagen ze als barbaren.

Laat de leerlingen een kaart van China zoeken in hun atlas of op het internet. Van welke steden of streken hebben ze ooit gehoord: Peking (Olympische Spelen 2008), Shanghai (wereldtentoonstelling 2010), Urumqi (rellen met de Oeigoeren 2009), Sichuan (zware aardbeving 2008), Tibet (Kuifjesverhaal)…

WIST JE DAT… … Peking pas in de 13e eeuw voor het eerst hoofdstad werd van China. … men Peking soms ook Beijing noemt, dit is de Chinese naam (uitspraak peej-dzjing). … Beijing letterlijk ‘noordelijke hoofdstad’ betekent.

ACTIVITEITEN

ALS INLEIDING OP HET WERKEN ROND DE CHINESE KEIZERS Bekijk met de leerlingen fragmenten uit de film The Last Emperor van Bertolucci (1987). Als lid van de communistische partij kreeg deze Italiaan van de Chinese regering uitzonderlijk toestemming om in de echte Verboden Stad te filmen. Ondanks de rooskleurige afschildering van het communisme geeft de film een goed beeld van het leven in de Verboden Stad en van de lotgevallen van China’s laatste keizer*. Omdat hij nog een peuter was toen hij op de drakentroon gezet werd, raken ook jongere kinderen gefascineerd door zijn verhaal. (film op video en op dvd verkrijgbaar). *In 1911 viel het doek over het keizerrijk en werd China een republiek. Sinds 1949 is China een Volksrepubliek en is de macht in handen van de Communistische Partij. Zoek samen met de leerlingen naar sprookjes waarin de Chinese keizer een hoofdrol speelt. Wat kunnen ze uit de sprookjes afleiden over de rol van de keizer, zijn gedrag en zijn macht? Op de site www.beleven.org/verhalen/thema/china kan je heel wat Chinese sprookjes vinden.

THEMA 1

DE LEGITIMATIE VAN DE MACHT

TEMPEL VAN DE HEMEL (15e eeuw) In deze tempel in het centrum van Peking voltrok zich het belangrijkste staatsritueel. Ter gelegenheid van de winterzonnewende bracht de keizer offers aan de Hemel en bad hij voor een goede oogst.

Mensen die een machtspositie bekleden – of het nu gaat over een directeur van een school, een manager van een bedrijf of een regeringsleider – zoeken altijd een manier om hun positie te rechtvaardigen. Ze zijn ouder, hebben het juiste diploma, zijn democratisch verkozen of hebben in een lagere positie hun sporen verdiend… Bij de Chinese keizers was het niet anders. Alleen was daar ‘de wil van God’ of op zijn Chinees gezegd ‘de wil van de Hemel’ (de opperste god) in het spel.

DE KEIZER EN DE HEMEL: HOE KWAMEN CHINESE KEIZERS AAN HUN MACHTSPOSITIE? UITVERKOREN DOOR DE HEMEL Het Chinese keizerschap ging traditioneel over van vader op zoon of op een andere verwante weg indien er geen zoon was. Door dit erfrecht was er geen garantie dat de meest geschikte en deugdzame persoon op de troon belandde. Om hun positie te rechtvaardigen beriepen de Chinese keizers zich op de leer van het Hemels Mandaat*. Volgens deze theorie kreeg de stichter van de dynastie* van de Hemel de opdracht om op aarde te regeren. Hij kon dit mandaat doorgeven aan zijn opvolgers zolang de Hemel oordeelde dat zij het mandaat waardig waren. *mandaat: opdracht om een bepaalde functie te vervullen / *dynastie: een reeks van heersers uit dezelfde clan

VERANTWOORDELIJK VOOR HET WEL EN WEE IN DE WERELD Heerste er vrede in het land en waren er rijke oogsten, dan was dit een bewijs dat de Hemel het beleid van de keizer goedkeurde. Boerenopstanden en wanorde wezen op slecht bestuur en getuigden van een gebrek aan deugdzaamheid van de keizer. Zijn mandaat kwam dan op de helling te staan. Aardbevingen en andere natuurrampen waren tekenen van goddelijke woede. De keizer had de Hemel beledigd en zijn mandaat werd hem ontnomen. Het volk had het recht in opstand te komen en een nieuwe dynastie aan de macht te helpen. Dat betekende ook het begin van een nieuwe jaartelling en een nieuwe machtscyclus. ZOON VAN DE HEMEL Als ‘Zoon van de Hemel’ was de keizer de enige die met de Hemel mocht communiceren. Door te bidden en offers te brengen aan de Hemel en aan zijn in de hemel vertoevende voorouders waakte de keizer over de harmonie in zijn rijk. Deze offerrituelen waren van staatsbelang. Ze werden op geregelde tijdstippen gehouden en waren vaak dure aangelegenheden. Het correct uitvoeren van deze rituelen was een teken van goed bestuur. In de tentoonstelling zijn er enkele prachtige gewaden te zien die de Chinese keizer droeg tijdens die rituelen.

MEESTER VAN DE KALENDER

© Pa lace M useu m

Om te weten wat de Hemel precies wilde, bestudeerden de Chinese keizers, bijgestaan door specialisten, de loop van zon, maan en sterren. De keizer moest immers elk jaar de kalender opstellen. Een kalender dient in China niet enkel om te weten welke dag het is. Hij geeft dagelijks aanwijzingen over wat je beter wel of niet kan doen. Het betreft onderwerpen als trouwen, verhuizen en varkens slachten, maar ook ploegen, zaaien en zaailingen uitplanten. Dat laatste was heel belangrijk voor de Chinese boeren. Was de timing goed, dan was de kans op een rijke oogst groot. Dat kwam dan weer de hele samenleving en dus ook de keizer ten goede.

ACTIVITEITEN BIJ DE KEIZER EN DE HEMEL

communicatie met hogere machten

Door te communiceren met goden en geesten probeerde men in het oude China geluk te verwerven en ongeluk af te wenden. Nu nog altijd geloven veel Chinezen dat de goden en vooral de geesten van hun overleden familieleden hun leven positief of negatief kunnen beïnvloeden. Het is hun plicht goed voor hen te zorgen. Door wierook of bloemen te zetten bij hun foto of beeld, hen te voorzien van eten en drank en door op tijd en stond namaakgeld en -spullen voor hen te verbranden houden ze hen te vriend. Alleen dan zullen zij hun familie beschermen. Bij verwaarlozing gaan ze zich wreken. In China heb je goden van verschillende rangen en standen. Alleen de keizer mocht als ‘Zoon van de Hemel’ communiceren met de hoogste goden. Dat ging gepaard met een hele ceremonie. Hij droeg speciale kleren, er was muziek en dans. Er werd wierook gebrand en offers gebracht. Offers waren een manier om contact te leggen met de wereld van de geesten. De bronzen pot van op de foto werd bij belangrijke rituelen gebruikt om vlees in te koken. De geur van het vlees moest de goden en geesten naar de aarde lokken. Pas dan zouden de levenden hun vragen en wensen tot hen kunnen richten.

OPDRACHT BASISONDERWIJS PRATEN Communiceren met goden of geesten noemen wij ‘bidden’. Wie van de kinderen bidt zelf wel eens? Waar, wanneer en tot wie bidden ze dan? Hebben zij zelf ooit geschenken, bloemen of eten gegeven aan god, een heilige of aan een overleden familielid? Waarom deden ze dat? Is dat ‘offeren’? Geloven zij dat goden of geesten van overledenen hun leven kunnen beïnvloeden? Waarom wel of waarom niet? GEUREN HERKENNEN voorbereiding Ga op zoek naar Chinese etenswaren met een sterke geur zoals geparfumeerde rijst, jasmijnthee, gember, sojasaus, sambal, Chinese azijn, geparfumeerde paddenstoelen, rijstwijn, een duizendjarig ei, ... en doe dit in kleine potjes. spel De kinderen zijn de vooroudergeesten. De leerkracht is hun familielid en probeert met hen in contact te komen door hen allerlei lekkers voor te schotelen. De geur stijgt op naar de hemel. Omdat de voorouders nog ver weg zijn, kunnen ze in het begin alleen de geur opvangen (ruiken zonder te kijken). Wie van hen kan het eerst een geur herkennen? Vinden ze het aroma fijn genoeg om naar de mensenwereld af te dalen? Als ze bijna op aarde zijn, mogen ze niet alleen ruiken maar ook kijken en eventueel voorzichtig proeven. Wat kennen ze en wat is nieuw? Wat vinden ze lekker, wat is vies? Wat zouden ze later als geest het liefst zelf voorgeschoteld krijgen? Om de verbroedering tussen levenden en doden te vieren, kan je samen een kopje Chinese thee drinken om het spel af te sluiten.

©

H

e

n na

M

um use

OPDRACHT SECUNDAIR ONDERWIJS PRATEN EN VERGELIJKEN De Chinese keizer was de hoogste politieke en religieuze leider. In de rol van hogepriester communiceerde hij met goden en geesten. Hij deed dat tijdens rituelen op vaste momenten. Laat de leerlingen de rol van de keizer tijdens die rituelen vergelijken met de rol van een katholieke priester tijdens een eucharistieviering (of een andere religieuze leider). Zijn erovereenkomsten? Wat is anders? PRATEN Trachten in contact te komen met de wereld van de geesten is iets van alle culturen en van alle tijden. Misschien hebben jouw leerlingen zelf al eens geprobeerd om geesten op te roepen. Laat hen over hun ervaringen vertellen. OPZOEKEN EN PRESENTEREN Kennen de leerlingen volkeren voor wie de geestenwereld belangrijk is? Laat hen een volk kiezen (vrij of uit het lijstje)* en daar meer informatie over opzoeken. Daarna kunnen ze het aan hun klasgenoten voorleggen. Enkele vragen om hen op weg te helpen: Door welke geesten wordt de geestenwereld van het door hen gekozen volk bewoond? Op welke manier proberen die mensen met hen in contact te komen? Waarom is die geestenwereld zo belangrijk in hun cultuur? *Aboriginals in Australië, Inca’s in Peru, Koreanen, Dogon in Mali, Dayak in Kalimantan (Indonesisch Borneo), spiritisten in het Westen, bewoners van het Paaseiland, …

In het oude China werden orakelbotten gebruikt om te communiceren met goden en voorouders. De botten, gemaakt van schouderbladeren van runderen of van schildpadschalen, werden eerst behandeld en dan bewerkt met een hete naald zodat er barsten ontstonden. De barsten

© CASS

Institu te of A r

cheo logy

werden door sjamanen geïnterpreteerd als antwoorden van de geesten die tijdens de rituelen werden opgeroepen. Vragen konden gaan over het weer, de oogst, ziekte, de geboorte van kinderen of aanvallen van de vijand…. Op een gegeven moment ging men de vragen en antwoorden in de orakelbotten kerven. Dit zijn de oudste Chinese schrifttekens (meer dan 3000 jaar oud).

THEMA 2

MACHT LATEN GELDEN

Confucius is de Latijnse naam die de jezuïeten gaven aan de Chinese filosoof Kong Fuzi, ‘meester Kong’. Hij leefde in de 6e eeuw v.C., een periode van grote politieke en maatschappelijke onrust. Respect voor gezag, voorouderverering en plichtsbesef was voor Confucius de basis van een harmonische samenleving. In de 2e eeuw v.C. werd het confucianisme staatsideologie en dat is het gebleven. Dus al meer dan 2000 jaar lang leren Chinezen van kindsbeen af dat ze het gezag dienen te gehoorzamen en zich moeten wegcijferen voor de gemeenschap.

Mensen die macht hebben, staan één of meer trapjes hoger op de maatschappelijke ladder dan hun ondergeschikten (de naam zegt het zelf). In theorie delen mensen die hoger staan bevelen uit, ondergeschikten gehoorzamen en voeren de bevelen uit. Als de machthebbers respect willen van hun ondergeschikten, mogen ze geen misbruik maken van hun macht. De keizers in China waren oppermachtig en gingen ervan uit dat hun onderdanen hen automatisch zouden gehoorzamen en respecteren als zij zelf een toonbeeld waren van goedheid.

DE KEIZER EN ZIJN ONDERDANEN: OVER WIE OEFENDEN DE CHINESE KEIZERS MACHT UIT? DE ONDERDANEN VAN DE CHINESE KEIZER Zien we de Chinese maatschappij als een piramide, dan stond de keizer helemaal bovenaan. Onder hem bevond zich de adel. Die bestond uit de leden van de keizerlijke familie en de hoge ambtenaren (mandarijnen) die de keizer hielpen bij het besturen van het rijk. Een trapje lager stond het gewone volk. Hiertoe behoorden de lagere ambtenaren, de kooplieden, de ambachtslui en de boeren. Helemaal onderaan stonden de slaven. DE PERFECTE SAMENLEVING NAAR CONFUCIANISTISCH MODEL De Chinese samenleving was strikt georganiseerd. Iedereen moest zijn plaats kennen en zich er naar gedragen, pas dan kon er orde en harmonie zijn. De keizer moest het goede voorbeeld geven. Zo getuigt volgend citaat van Confucius*: “De ideale vorst zet zijn onderdanen aan tot cultivering van hun goede inborst door zelf onbesproken gedrag aan de dag te leggen. Op een lager niveau heeft de plaatselijke bestuurder dezelfde plichten ten aanzien van diegene die hij bestuurt. En in de familie heeft de vader dezelfde verantwoordelijkheid jegens zijn kinderen. Indien iedereen diegene onder hem lief heeft en ondersteunt, en diegene boven hem gehoorzaamt, respecteert en eert, dan zal er een perfecte samenleving ontstaan.”

MACHT OVER ZIJN GEZIN De Chinese keizer stond aan het hoofd van zijn gezin. Hij had een officiële vrouw, ‘de keizerin’, een aantal bijvrouwen en tal van concubines (maîtresses). De vrouwen mochten het woongedeelte van het paleis nooit verlaten en de mannen die er werkten waren eunuchen (gecastreerde mannen). Dat gaf de keizer de zekerheid dat alle kinderen die in zijn paleis geboren werden de zijne waren. Keizer Kangxi die leefde in de 17e eeuw had er 56! De keizer was persoonlijk verantwoordelijk voor hun opvoeding. In de paleisschool leerden de jongens lezen, schrijven en rekenen, ze bestudeerden de werken van Confucius en ze werden onderwezen in geschiedenis, kunst en wetenschappen. Meisjes mochten niet studeren, zij moesten alleen leren hoe ze later hun man konden dienen. MACHT OVER ZIJN ONDERDANEN Van de Chinese keizer werd verwacht dat hij als een goede huisvader zorgde voor zijn onderdanen. Die waren op hun beurt verplicht om als goede kinderen de keizer te gehoorzamen. Zijn wil was wet. De keizer zelf was voor zijn daden alleen verantwoording verschuldigd aan de Hemel. Het gewone volk kreeg de keizer nooit te zien. De ministers, de prinsen en de ambtenaren die wel bij de keizer op audiëntie mochten komen, moesten verplicht een kowtow maken. Ze moesten knielen voor de keizer en driemaal met hun hoofd de grond raken als teken van onderworpenheid. In de tentoonstelling is er een prachtig beeld te zien van een man die een kowtow uitvoert.

anxi Archeological Insti tute © Sha

WIST JE DAT… … als de keizer iets fout deed, iemand anders in zijn plaats gestraft werd. … de keizer een speciaal woord had voor ‘ik’ en dat niemand anders dat mocht gebruiken.

… de draak het symbool was van de keizer, de feniks dat van de keizerin.

ACTIVITEITEN BIJ DE KEIZER EN ZIJN ONDERDANEN

machtsverhoudingen

© Palace Museum

De Chinese keizer was almachtig. Zijn bevelen moesten zonder morren door zijn onderdanen worden uitgevoerd. Misbruikte de keizer zijn macht echter, dan kreeg hij de woede van de Hemel op zijn dak. Er volgden natuurrampen en de onderdanen mochten iemand die wel rechtschapen was op de troon zetten. Gewone mensen kregen de keizer nooit te zien. Dat maakte dat ze geloofden dat hij niet zomaar een mens was, maar werkelijk de ‘Zoon van de Hemel’. De keizer zorgde ervoor dat de mensen die hem wel te zien kregen, behoorlijk onder de indruk waren van zijn verschijning.

OPDRACHT BASISONDERWIJS FANTASEREN EN PRESENTEREN De kinderen mogen voor één dag keizer zijn van de klas, hun medeleerlingen zijn hun onderdanen. Onderstaande vragen kunnen hen op weg helpen:

• Hoe zorg je ervoor dat iedereen die de klas binnenkomt begrijpt dat jij de baas bent? (kledij, troon, staf, de plaats waar je zit, je gelaatsuitdrukking, je lichaamshouding…)

• Hoe moeten je onderdanen je aanspreken en je begroeten als ze de klas



binnenkomen?

• Welke lessen moeten je onderdanen volgen?



• Welke regels wil jij invoeren wat betreft kledij, eten, drinken, praten … in de klas? • Wat zou je als ‘keizer van de klas’ nog graag veranderen?



Ga je jezelf nog bijscholen?

•

Pauzes, inrichting van de klas…

Opgepast! Bij machtsmisbruik hebben de klasgenoten het recht om in op stand te komen en een andere persoon als keizer aan te duiden. Laat de kinderen in een kringgesprek aan elkaar vertellen hoe zij het zouden aanpakken. Zouden ze zelf graag onderdaan zijn onder hun eigen keizerschap?

LUISTEREN EN BESPREKEN Lees het sprookje ‘Het Geheim Van De Keel Van De Nachtegaal’ van Peter Verhelst voor. Bespreek samen met de kinderen het gedrag van de keizer. Kan een almachtige keizer leven met de gedachte dat iets aan zijn wil ontsnapt?

OPDRACHT SECUNDAIR ONDERWIJS FANTASEREN EN BESPREKEN De leerlingen mogen voor één dag de keizer zijn van de hele school. De school is hun rijk, het personeel en de leerlingen zijn hun onderdanen. Laat hen nadenken over …

➢ ➢ ➢

• Zichzelf als keizer: hoe zouden ze door hun uiterlijk en hun houding respect kunnen afdwingen van personeel en leerlingen? Kantoor: waar zouden ze hun bureau willen en hoe moet dat er uitzien? Schooluren: op welke dagen is er les, om hoe laat beginnen de lessen, wanneer zijn ze gedaan, zijn er pauzes…

➢

• Curriculum: welke vakken zouden zij invoeren, schrappen, behouden…

➢

• Buitenschoolse activiteiten: voor welke activiteiten zouden ze hun school openstellen en welke zouden ze extra willen sponsoren?

➢

• Eten en drinken op school: automaten, refter,…

➢ ➢

• Kledingvoorschriften: Wat is toegelaten en wat niet? Uniform? Rest van het schoolreglement….

Laat de leerlingen fantaseren en laat hen in een kringgesprek hun ideeën naar voor brengen. De macht zal hen waarschijnlijk naar het hoofd stijgen en hun regels zullen de schoolgemeenschap niet altijd ten goede komen. Confronteer hen pas daarna met het gegeven dat het personeel, de leerlingen en hun ouders, net als in de Chinese keizertijd, het recht hebben de keizer af te zetten als ze van oordeel zijn dat zijn beleid niet deugdzaam is. Kan hun plan nog doorgaan of zijn er toch een aantal maatregelen die ze moeten aanpassen? Leerlingen zullen zelf ondervinden dat het niet gemakkelijk is een goed leider te zijn. En dit is nog maar een school… Wat moet het zijn om manager te zijn van een groot bedrijf, de president van een land of een wereldleider? Wie van hen droomt er van zo’n carrière? Waarom wel, waarom niet?

THEMA 3

MACHT VISUALISEREN

Mensen in een machtspositie proberen door de kleren die ze dragen, de auto waarin ze rijden, het huis waarin ze wonen, bewondering en respect af te dwingen van hun omgeving. Ook de Chinese keizers wilden indruk maken. De buitenlandse gezanten die door de keizer ontvangen werden in de Verboden Stad waren erg onder de indruk van al die pracht en praal. Als je ooit zelf hebt rondgewandeld in het kasteel van Lodewijk XIV in Versailles, dan weet je hoe klein en nietig je je voelt in zo’n enorm paleis.

DE KEIZER EN ZIJN RIJKDOMMEN: HOE MAAKTEN DE CHINESE KEIZERS HUN MACHT ZICHTBAAR? © Bishushanzhuang Museum

KEIZERLIJK PALEIS, STATUSSYMBOOL BIJ UITSTEK Om aan de buitenwereld te laten zien hoe machtig en rijk ze waren, lieten de Chinese keizers zich omringen door de mooiste voorwerpen uit de kostbaarste materialen. Maar het indrukwekkendst waren toch hun enorme paleiscomplexen, die ze luxueus lieten inrichten. Het best bewaarde complex is de Verboden Stad in Peking, zo genoemd omdat gewone mensen zelfs niet in de buurt van de paleispoorten mochten komen. DE VERBODEN STAD De Verboden Stad werd gebouwd in het begin van de 15e eeuw. Het was een reusachtig paleisdomein (72 ha), eigenlijk een echte stad in een stad. Achter de hoge muren en de grachten lagen 999 gebouwen te midden van prachtige tuinen en binnenhoven. De keizer woonde er met zijn familie en zijn personeel ver weg van het gewone volk. In het hoogste gebouw in het midden van de Verboden Stad stond de drakentroon. Daar werd de kroningsceremonie gehouden en hield de keizer audiëntie. In totaal hebben 24 keizers hier op de drakentroon gezeten. Rond de Verboden Stad lag de Keizerlijke Stad. Daar bevonden zich de stallen, de keizerlijke ateliers en de winkels waar het personeel van de keizer inkopen kon doen. Ook die was verboden voor buitenstaanders. KEIZERLIJK BUITENVERBLIJF De keizer had een buitenverblijf in het noordwesten van Peking, ‘het Zomerpaleis’. Tijdens de hete zomer verhuisde de keizer met zijn gevolg daarheen om verfrissing te zoeken bij het water en in de prachtig aangelegde tuinen. In de tentoonstelling is een keizerlijke troon uit dit Zomerpaleis te zien.

WIST JE DAT … … al in de Han-periode (3e eeuw v.C.-3e eeuw n.C.) minstens de helft van het grondgebied van de toenmalige hoofdstad ingenomen werd door keizerlijke paleizen. … er jammer genoeg geen oude paleizen bewaard zijn (m.u.v. de funderingen) omdat de structuren van hout waren. … als een keizer van bij zijn geboorte elke dag in een andere kamer van de Verboden Stad zou slapen, hij bijna 28 jaar zou nodig hebben. … er geen enkel gebouw in de hoofdstad hoger mocht zijn dan het dak van het belangrijkste gebouw in de Verboden Stad; zelfs de bomen in de keizerlijke tuinen werden geknot opdat ze niet boven de daken zouden uitsteken. … die regel pas in de jaren 70 van de vorige eeuw werd doorbroken met de bouw van het Peking Hotel.

ACTIVITEITEN BIJ DE KEIZER EN ZIJN RIJKDOMMEN

statussymbolen

Door te wonen in een reusachtig paleis en zich te laten omringen door de mooiste en duurste voorwerpen wilde de Chinese keizer aan de buitenwereld laten zien hoe uniek hij wel was. Ook bij ons zijn er mensen die graag pronken met hun rijkdom. Ze kopen een villa, een luxeauto, een jacht in Saint-Tropez, gaan shoppen in New York of Hongkong…. omdat ze vinden dat dat bij hun status past.

OPDRACHT BASISONDERWIJS KNIPPEN EN PLAKKEN materiaal tijdschriften met reclamefoto’s, tekenpapier, potloden, scharen, lijm Leg aan de kinderen uit wat statussymbolen zijn. Kijk samen in boeken, naar een filmfragment of op internet en probeer uit te zoeken welke voorwerpen in de tijd van de Chinese keizers statussymbolen waren (een indrukwekkend paleis, een mooie draagstoel, een vergulde drakentroon, zijden kleren met gouddraad versierd…). Als de Chinese keizers nu zouden leven, zouden ze een oubollige indruk maken. Ook statussymbolen gaan immers mee met hun tijd. Laat de kinderen een grote tekening maken van een Chinese keizer of een afbeelding zoeken op het internet en die uitprinten. Laat hen uit glossy tijdschriften voorwerpen uitknippen die in de 21e eeuw als statussymbolen beschouwd worden en laat hen die op hun tekening plakken. Hang alle collages op in de klas en bespreek de resultaten. Misschien zit er wel een keizer met een iPhone bij! INLEVEN Macht en rijkdom gaan vaak samen. Geluk en rijkdom niet altijd. De Chinese keizers woonden dan wel in een paleis met 9999 kamers en werden op hun wenken bediend door duizenden dienaren, toch werden het leven in de Verboden Stad en al de verplichtingen die het ‘keizer-zijn’ vereiste, door sommige keizers als verstikkend ervaren. Ze noemden de Verboden Stad hun ‘gouden kooi’. Zouden de kinderen het leuk vinden om koning(in), keizer(in) of prins(es) te zijn? Wat zijn de voor- en de nadelen van zo’n leven? Zou de koning van België gelukkig zijn? En wat als prinses Elisabeth, die ooit haar vader zou moeten opvolgen als staatshoofd, nu eens liever rockzangeres wordt?

OPDRACHT SECUNDAIR ONDERWIJS OPZOEKEN EN VERGELIJKEN Laat de leerlingen uitleggen wat zij onder statussymbolen verstaan. Geef hen de opdracht om op het internet of in boeken te zoeken wat de statutssymbolen waren uit de tijd van de Chinese keizers. Wijs de leerlingen erop dat ook de materiaalkeuze van belang was (jade, brons, fijn porselein, bloedkoraal…). Laat hen vervolgens uitzoeken wat moderne Chinezen als statussymbool beschouwen (een grote hond, één of meer maîtresses, een witte huid en volgens sommige Sjanghaiers zelfs ‘het in pyjama over straat lopen’). Vergelijk de statussymbolen van de moderne Chinees met die van een moderne Belg. Statussymbolen zijn immers niet alleen tijdsgebonden, maar ook cultuurgebonden. Ga samen met de leerlingen na op welke manier de leden van ons koningshuis hun macht en rijkdom tonen. KNIPPEN EN PLAKKEN materiaal tijdschriften met veel reclamefoto’s, tekenpapier, potloden, scharen, lijm Geef de leerlingen glossy tijdschriften waarmee ze een collage maken van een menselijk figuur die opgebouwd is uit statussymbolen. Bv. een tas van Delvaux als hoofd, golfsticks als armen, twee Tag Heuer horloges als borsten. Ze mogen hun fantasie de vrije loop laten!

THEMA 4

MACHT BEHOUDEN en UITBREIDEN

Machtige mensen zijn vaak zo ambitieus dat ze hun macht niet alleen willen behouden, maar die het liefst ook nog willen uitbreiden. Op kleine schaal droomt een onderdirecteur ervan om ooit zelf directeur te worden; op wereldschaal proberen de leiders van de supermachten hun invloedssfeer te vergroten. De huidige president van China, Hu Jintao, is één van hen. Maar ook zijn voorgangers in de keizertijd waren erop uit hun grenzen te verleggen en steeds meer volkeren aan hun gezag te onderwerpen.

DE KEIZER EN ZIJN RIJK: HOE PROBEERDEN DE CHINESE KEIZERS HUN MACHT UIT TE BREIDEN? DE KEIZER ALS MILITAIR De Chinese keizer was ook de opperste legeraanvoerder. Zijn troepen moesten beletten dat de vijand China binnenviel. Bovendien moest hij proberen nieuw grondgebied in te lijven. Het waren vooral de nomadenvolkeren in het noorden die een bedreiging vormden voor het Chinese Rijk. Sommige keizers trokken zelf mee tegen hen ten strijde; anderen gingen ter plaatse om zich persoonlijk op de hoogte stellen van de militaire operaties van hun troepen.

DE EERSTE KEIZER VAN CHINA

©Q in S hih ua

T ng

e rr

*Qin: uitspraak ‘tsjin’; ons woord ‘China’ is daarvan afgeleid

DE GROTE MUUR Om af te rekenen met de invallen van de barbaren liet hij bestaande verdedigingsmuren in het noorden van zijn rijk verbinden, zodat er één lange Muur ontstond. Honderdduizenden Chinezen werkten hier verplicht aan mee. Het was zwaar en gevaarlijk werk, velen stierven van ontbering. De doden werden gewoon in de muur ingemetseld. Daarom wordt de Grote Muur ook wel eens het langste graf ter wereld genoemd. BARBAREN OP DE DRAKENTROON De Grote Muur werd gebruikt om militair materiaal en troepen snel te verplaatsen. Op de Muur hielden soldaten de wacht. Toch heeft men de nomadenvolkeren niet kunnen tegenhouden. Twee keer in de Chinese geschiedenis zijn barbaren erin geslaagd de Muur over te steken en de drakentroon op te eisen: de Mongolen in de 13e eeuw (1279-1368) en de Mantsjoes in de 17e eeuw (1644-1911).

WIST JE DAT… … Chinese keizers in tijden van vrede hun strijdkunsten bleven oefenen door te gaan jagen in één van hun jachtdomeinen. … de Grote Muur meer dan 6500 km lang is, 7 à 8 m hoog en ongeveer 6 m breed. … je uit het bouwmateriaal van de Grote Muur een kleine muur van 2,5 m hoog en 1 m dik rond de evenaar zou kunnen bouwen. … het een fabeltje is dat je de Chinese Muur van op de maan kan zien. … de eerste Chinese astronaut in de geschiedenis dat in 2003 zelf heeft toegegeven. … Mulan uit de Disneyfilm echt bestaan heeft. Verkleed als man trok ze ten strijde tegen de barbaren ten noorden van de Muur. … de huidige Chinese president ervan droomt om na Hongkong en Macao ook Taiwan weer bij China te laten aansluiten.

arrior Museum tta W aco

Eén van de beste legeraanvoerders uit de Chinese geschiedenis was wellicht Qin shi Huangdi. Hij wist als leider van de staat Qin* alle omliggende rijkjes te veroveren en zo voor het eerst China één te maken. In 221 v. C. riep hij zichzelf uit tot ‘eerste keizer van een verenigd China’. Om handel en verkeer in zijn verenigd rijk te vergemakkelijken, voerde hij voor het hele land dezelfde munteenheid in, dezelfde maten, gewichten en schrifttekens. Zelfs de breedte van wagens werd bij wet vastgelegd. Op organisatorisch vlak was hij een genie, op menselijk vlak een tiran. Hij maakte strenge wetten, inde veel belastingen en eiste regelmatig mannen op om mee te helpen aan grote werken zoals de aanleg van wegen en kanalen, de bouw van zijn mausoleum en van de Grote Muur.

ACTIVITEITEN BIJ DE KEIZER EN ZIJN RIJK

machtsstrijd

In de hele Chinese geschiedenis hadden keizers af te rekenen met nomadenvolkeren uit het noorden die China geregeld binnenvielen. De Grote Muur heeft hen niet kunnen tegenhouden.

OPDRACHT BASISONDERWIJS BUITEN SPELEN materiaal

krijtjes, vouwmeter, linten (zoveel als er kinderen zijn) voorbereiding

Laat de kinderen in het midden van de speelplaats de Grote Muur tekenen (min. 3 m breed). Laat hen aan één kant van de Muur op een afstand van ca. 5 m een groot vierkant tekenen met minimum 49 vakjes (=China), aan de andere kant op dezelfde afstand een grote rechthoek waar minstens 15 kinderen in kunnen staan (=Barbarenland). Verdeel de klas in 2 groepen. Groep 1 zijn de Chinese soldaten. Zij krijgen een paardenstaart (een lint vanachter in de kraag van hun trui). Groep 2 zijn de Barbaren. Volgens de Chinezen hadden ze geen cultuur en kon je ze best vergelijken met apen. Zij krijgen dus een apenstaart (een lint vanachter aan hun broek of rok). Ze krijgen ook een krijtje. De Chinese soldaten gaan tussen de twee lijnen van de Grote Muur staan en moeten ook tijdens het spel tussen die lijnen blijven. De Barbaren beginnen in hun eigen land (in de rechthoek). spel

Na het startsein moeten de Barbaren proberen de Muur over te steken en een stukje van China te veroveren door met hun krijtje een kruis te zetten in 1 van de 49 vakjes. Bij het oversteken van de Muur moeten ze ervoor zorgen dat de Chinese soldaten hen niet te pakken krijgen (hun staart afpakken). Gebeurt dat toch, dan worden ze ingelijfd bij het Chinese leger. Ze leveren hun krijtje in en verplaatsen hun staart van hun broek naar hun trui om dat duidelijk te maken. Vanaf nu helpen ze de Chinese soldaten. Als ze er wel in slagen om de Muur over te steken zonder gepakt te worden en een stuk van China te veroveren, moeten ze eerst terug naar hun land om dat goede nieuws te melden vooraleer ze weer een nieuw stuk kunnen veroveren. Ook bij hun terugreis kunnen ze nog gepakt worden door de Chinezen. De Barbaren kunnen eveneens Chinese soldaten aanvallen door hun paardenstaart af te trekken. De Chinezen worden krijgsgevangenen en versterken dan de Barbaren. Ze mogen een krijtje halen en verplaatsen hun staart van hun trui naar hun broek. Het spel is gedaan als de Barbaren erin geslaagd zijn heel China te veroveren (een kruis in alle 49 vakken) of als er nog alleen Chinezen of nog alleen Barbaren over zijn.

OPDRACHT SECUNDAIR ONDERWIJS DENKEN EN SPELEN

De generaals van de Chinese keizer moesten zelfs in moeilijke situaties hun hoofd koel weten te houden. Maar nu kunnen ze toch wat hulp gebruiken! voorbereiding

Kopieer de spelbijlage voor elke leerling. Laat hen het speelvlak en de figuren op een dik karton plakken en die met een breekmes voorzichtig uitsnijden. Het kleine prentje dient om de figuren op de juiste plaats te zetten voor het begin van het spel. spel

De grote Han-generaal Cao Cao (3e eeuw n.C.) is in de val gelopen. De leerlingen moeten hem helpen ontsnappen. Geen gemakkelijke klus, als je weet dat hij bewaakt wordt door de ‘vijf tijgergeneraals’* en door 4 soldaten van het vijandige koninkrijk Shu. Door de figuren te verschuiven zoals in een gewone schuifpuzzel moeten de leerlingen proberen de generaal naar de plaats te loodsen van waaruit hij kan ontsnappen (beneden op het speelvlak). Dit spel is niet gemakkelijk. Als er iemand in slaagt Cao Cao te bevrijden, mag hij aan de anderen uitleggen welke strategie hij gebruikt heeft. *de vijf tijgergeneraals zijn Zhang Fei, Guan Yu, Zhao Yun, Ma Chao en Huang Zhong

THEMA 5

KENNIS IS MACHT

In onze geschiedenis was leren lezen en schrijven lange tijd een voorrecht voor de elite. Ook in het oude China konden alleen zonen van rijke families gaan studeren. Ze hoopten ooit te behoren tot het selecte clubje van literaten (geleerden). Literaten waren ‘mensen met cultuur’. Muziek, poëzie, schilderkunst en kalligrafie maakten deel uit van hun opleiding. De Chinese keizer had de rol van superliteraat en moest dus zowel geleerd als kunstzinnig zijn. © Dan s L’

im ité de C la

int ité erdite, p.57.

DE KEIZER EN ZIJN STUDIES: WAAROM VONDEN CHINESE KEIZERS KENNIS BELANGRIJK IN HUN POSITIE?

int

WETENSCHAPPEN

De Chinese keizer moest op de hoogte zijn van de structuur van het universum, de beweging van de sterren en de relatie tussen kosmologie en landbouw. Hij had die kennis nodig bij het opstellen van de kalender. Was de kalender correct, dan werd er door de boeren op het juiste moment gezaaid en geplant. Dat betekende betere oogsten, minder honger, minder ontevredenheid onder de onderdanen en dus meer rust en vrede in het rijk. Dat was dan weer een bewijs dat de keizer het ‘Mandaat van de Hemel’ waardig was (zie thema 1). De laatste Chinese keizers lieten zich bij het opstellen van de kalender bijstaan door Europese missionarissen die goed op de hoogte waren van astronomie en wetenschappen. Er werden zelfs jezuïeten benoemd aan het hoofd van het astronomisch bureau, en sommige keizers gingen bij hen in de leer. Als ‘alwetende vorst’ konden ze dan hun kennis tonen aan hun onwetende ministers en ambtenaren. Dat verhoogde hun aanzien.

KENNIS VAN DE KLASSIEKE WERKEN

Van de keizer werd ook verwacht dat hij zijn klassieken kende. Hij moest de werken van Confucius en de commentaren daarop bestuderen. Aan het hof kwamen er geregeld geleerden langs die de keizer uiteenzettingen gaven over bepaalde passages. KUNSTEN

Verder moest de keizer als ‘man van cultuur’ ook zelf gedichten schrijven, musiceren en kalligraferen. Maar artistiek talent laat zich niet dwingen. Over de artistieke kwaliteiten van de keizers wordt nu vaak smalend gedaan. Een uitzondering is keizer Huizong uit de Song-dynastie (960-1279). Hij was een zeer goed kalligraaf. Zijn werk wordt in artistieke kringen nog steeds gewaardeerd. Al waren de artistieke creaties van de keizers niet altijd van hoog niveau, een aantal van hen heeft wel degelijk een bijdrage geleverd tot de promotie van de Chinese kunsten en het behoud van het culturele erfgoed. Ze verzamelden modelkalligrafieën, schilderijen, boeken, bronzen, jaden en porseleinen stukken uit de verschillende dynastieën. Een aantal topstukken uit hun verzamelingen zijn in de tentoonstelling te zien. KENNIS IS MACHT

In het oude China werd de techniek om brons te gieten en jade te bewerken (twee kostbare materialen gebruikt voor het maken van rituele voorwerpen), bewust in kleine kring gehouden. Zo bleef de toegang tot de rituele objecten beperkt en was alleen de elite in staat om via die rituelen met de goden te communiceren. Dat legitimeerde en bestendigde hun macht.

WIST JE DAT… … er van keizer Qianlong (18e eeuw) 45.000 gedichten bewaard zijn, maar dat ze volgens de publieke opinie maar ‘zeer middelmatig’ zijn. … diezelfde keizer Qianlong van over het hele land 10.000 zeldzame boeken liet bijeenbrengen en er 3461 uitkoos en die met de hand zevenmaal liet overschrijven om ze daarna over bibliotheken op verschillende plaatsen in China te verspreiden. … de belangrijkste leraar van keizer Kangxi (17e eeuw) een Vlaamse jezuïet was die Ferdinand Verbiest heette. … Ferdinand Verbiest voor de keizer astronomische instrumenten bouwde waarvan je er eentje kan bewonderen in de tentoonstelling.

ASTRONOMISCH INSTRUMENT van Verbiest

© Palace Muse

um

ACTIVITEITEN BIJ DE KEIZER EN KUNST EN WETENSCHAPPEN

kalligrafie

Jonge prinsen leerden in de paleisschool lezen en schrijven. Gewoon schrijven was niet voldoende, ze kregen les in kalligrafie (schoonschrift). Daarvoor gebruiken Chinezen traditioneel een penseel en inkt. Zij vinden een evenwichtig geschreven karakter even mooi als een schilderij. Als je tijd hebt, kan je samen met je leerlingen uitzoeken hoe het Chinese schrift in elkaar zit. Chinezen hebben geen alfabet maar een karakterschrift van wel 80.000 tekens! Kinderen van de basisschool moeten er zo’n 2500 kunnen lezen en schrijven, die van de middelbare school ongeveer 4000. Heb je er al eens bij stil gestaan hoe Chinezen zonder alfabet in een woordenboek opzoeken, sms’en, namen rangschikken in een telefoonboek… of hoe een oude Chinese typemachine eruit ziet? Meer info over het schrift op www.geledraak.nl (> cultuur en geschiedenis > taal en literatuur > karakterschrift), op www.schooltv.nl/beeldbank/po (>het Chinese schrift) of op www.teleac.nl/chinees.

OPDRACHT BASISONDERWIJS KALLIGRAFEREN materiaal

kopies van Chinese tekens, wit tekenpapier, penselen, zwarte verf of Chinese inkt, oude kranten, schaar, lijm of plakband, touw De kinderen kiezen één van onderstaande tekens en maken hiermee een rolschilderij. Met een penseel en verf of inkt schrijven ze het teken zo nauwkeurig mogelijk over, in het midden van hun blad. Daarna maken ze 2 kokers van krantenpapier met een diameter van ongeveer 2 cm (iets breder dan hun blad, ongeveer 2 cm aan elke kant). Als de verf of inkt droog is, kleven ze één koker vast aan de bovenkant van hun blad, de andere aan de onderkant. Dan nemen ze een stuk touw en binden ze de uiteinden ervan aan de uitstekende delen van de bovenste koker. Hiermee kunnen ze hun rolschilderij ophangen.

Ter info In de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel loopt van 14.10.2009 tot 31.01.2010 een mooie tentoonstelling over Chinese kalligrafie ‘Het orchideeënpaviljoen. De kunst van het schrift in China.’

   

            
  


           liefde liefde liefde liefde

lang leven lang leven langleven leven lang

gezondheid gezondheid gezondheid gezondheid

vrede vrede vrede vrede

liefde

© Bishushanzhuang Museum

gezondheid

rijkdomrijkdom rijkdom rijkdom

lang leven

liefde

liefde

geluk geluk geluk geluk

gezondheid

vrede

gezondheid

liefde lang leven

lang leven geluk

gezondheid geluk rijkdom

geluk

OPDRACHTvrede SECUNDAIR vrede ONDERWIJSrijkdom

vrede

rijkdom

AMSTEMPE L NA

©

B is

hush

anzhuang Mus

eu m

TEKENEN materiaal

wit tekenpapier, potloden, lat, Chinese inkt, penseel Laat de leerlingen met behulp van een vertaalprogramma de Chinese karakters voor liefde, geluk en harmonie opzoeken. Misschien herkennen ze een aantal tekens van tatoeages. Laat hen er een uitkiezen en uitprinten. Dat kleine karakter tekenen ze in het groot over met behulp van een rastersysteem (eerst in potlood, daarna kunnen ze het inkleuren met inkt). Het karakter moet precies in het midden van het blad komen. Om het helemaal af te maken kunnen ze nog een naamstempel ontwerpen en de afdruk daarvan op hun werk zetten als een soort handtekening. materiaal

rode verf, aardappels, aardappel- of linoleummesjes Op de site www.mandarintools.com/chinesename kunnen ze hun naam laten vertalen in het Chinees. Die moeten ze dan met een mesje in spiegelbeeld kerven in hun stempel (aardappelblokje). De afdruk van hun naamstempel maken ze met rode verf.

lang leven

geluk

rijkdom

THEMA 6



ONSTERFELIJKE MACHT

Mensen met veel macht willen die bij hun dood niet verliezen. Koningen en keizers uit het verleden spaarden geld noch moeite om reusachtige grafmonumenten voor zichzelf te laten bouwen. Iedereen kent de piramides van de Egyptenaren, maar ook het graf van China’s eerste keizer (en dan vooral het leger dat zijn graf bewaakte) krijgt in het Westen meer en meer bekendheid. Zijn enorme mausoleum moest een weerspiegeling worden van zijn macht.

DE KEIZER EN DE DOOD: HOE KONDEN DE KEIZERS HUN MACHT BEHOUDEN OVER DE GRENZEN VAN DE DOOD HEEN? © Qin Shihuang Terracotta Warrior Museum

LEVEN NA DE DOOD

In het oude China geloofde men dat het leven na de dood een voorzetting was van het aardse leven. Daarom moest alles wat iemand nodig had, met hem meegegeven worden in het graf. Alleen dan zou hij in de wereld aan de overkant zijn status en levensstandaard kunnen behouden. Koningen en keizers kregen niet alleen voedsel, huisraad en kledij mee, het personeel dat hen gediend had, werd gedood en mee in het graf gelegd. Zo’n 2500 jaar geleden werd deze praktijk opgegeven. Levende mensen en dieren werden vervangen door (miniatuur)beelden van stro, klei of hout. GRAFGIFTEN: BRON VAN INFORMATIE

De oudste voorwerpen in de tentoonstelling werden bijna allemaal in graven gevonden. In de oudste graven kreeg de dode vooral rituele voorwerpen mee. Later kwam de nadruk te liggen op luxevoorwerpen die de macht en de rijkdom van de overledene moesten demonstreren. Deze grafgiften vormen samen met de tekeningen op de muren van de grafkamers een belangrijke informatiebron voor archeologen.

HET TERRACOTTALEGER, SLECHTS HET TOPJE VAN DE IJSBERG

Het meest spectaculaire graf dat ooit in China werd ontdekt is dat van Qin shi Huangdi, China’s eerste keizer. Als ‘Zoon van de Hemel’ vond hij dat hij recht had op een comfortabel onderkomen in het hiernamaals en liet een indrukwekkend mausoleum bouwen. Tot nu toe is enkel het leger dat zijn graf moest bewaken (gedeeltelijk) blootgelegd en deed men een aantal opgravingen in bijgraven in de buurt van zijn graf. Al is men aan het graf van de keizer nog niet begonnen, toch trekt de site jaarlijks al miljoenen toeristen. Als Qin shi Huangdi de bedoeling had onsterfelijk te worden, dan is hem dat toch maar mooi gelukt! MISSIE GESLAAGD!

Ook de koningen voor hem en de keizers na hem hebben hun uiterste best gedaan opdat hun naam en faam na hun dood niet zouden verdwijnen. De tentoonstelling ‘Zoon van de hemel’ is het mooiste bewijs dat hun droom werkelijkheid is geworden.

WIST JE DAT… … 700.000 mensen gedurende 40 jaar gewerkt hebben aan het graf van de eerste keizer van China (3e eeuw v.C). … het terracottaleger pas in 1974 toevallig ontdekt werd door boeren die een waterput wilden graven.

ACTIVITEITEN BIJ DE KEIZER EN DE DOOD

drang naar onsterfelijkheid

Chinezen geloofden dat ze na de dood verder zouden leven in een andere wereld. Om zeker niets tekort te komen, namen ze alles mee: voedsel, drank, meubels, dienaren, soldaten, paarden. Deze grafgiften vertellen ons meer over het leven van de eigenaar en over de tijd waarin hij leefde.

OPDRACHT BASISONDERWIJS FILOSOFEREN

Filosofeer met de kinderen over wat er na de dood gebeurt. Geloven zij dat ze na hun dood in een andere wereld zullen verderleven? En als dat zo zou zijn, welke spullen zouden zij dan meenemen naar die andere wereld? Stel dat een archeoloog in 3009 hun graf opgraaft. Wat zou hij te weten komen over hun leven aan de hand van de voorwerpen die hij vindt? Tegenwoordig laten veel mensen zich cremeren zonder grafgiften. Is dat dan een spijtige zaak voor toekomstige archeologen? KNUTSELEN materiaal

groot karton, dikke stift en klei, papier-maché of zoutdeeg Toon aan de hand van prenten dat een graf in het oude China eigenlijk een ondergronds paleis was voor het hiernamaals. Vraag de kinderen samen één Chinees keizersgraf te maken in miniatuur. Eerst bedenken ze welke kamers er nodig zijn en hoe ze die gaan opvullen. Op een groot karton tekenen ze de plattegrond; de voorwerpen of personages maken ze van klei.

OPDRACHT SECUNDAIR ONDERWIJS DEBATTEREN

Het graf van China’s eerste keizer (3e eeuw v.C.) is zo indrukwekkend dat het wel eens het 8e wereldwonder wordt genoemd. Een tiental jaren geleden barstte er in China een hevig debat los over het lot ervan. Er waren plannen om de site te laten uitbaten door private ondernemers. De provinciale toeristische diensten waren hevige voorstanders. Er zouden meer toeristen komen, de lokale economie zou er wel bij varen en een deel van de winst zou kunnen terugvloeien naar verdere opgravingen. De centrale overheid, wetenschappers en ambtenaren uit de sector Cultureel Erfgoed wilden er niet van weten. Zij vonden dat zo’n kostbaar cultureel erfgoed niet in handen mocht komen van private ondernemingen. Die zouden toch vooral op geld uit zijn en een te grote toevloed van toeristen zou het fragiele erfgoed kunnen beschadigen (Bron: China Daily, January 16, 2002) Onderwerp: Mag cultureel erfgoed in handen komen van private ondernemingen? Verdeel de klas in twee kampen: de ambtenaren van de dienst Toerisme en de ambtenaren van de dienst Cultureel Erfgoed. Laat hen eerst argumenten zoeken. Wijs een moderator aan en het debat kan beginnen.

OVERZICHT CHINESE DYNASTIEËN DE 3 DYNASTIEËN • 2100-221 V.C. • XIA 2100-1600 v.C. De Xia-dynastie werd oorspronkelijk als legendarisch beschouwd, maar de ontdekking van haar hoofdstad Erlitou heeft daar verandering in gebracht. Prachtige rituele voorwerpen van brons en jade uit die periode zijn bewaard gebleven. • SHANG 1600-1027 v.C. Tijdens de Shang was de macht in handen van sjamaankoningen die voor regeringsbeslissingen beroep deden op waarzeggers. Die interpreteerden de barsten in verhitte beenderen of schildpadschalen en krasten hun bevindingen erin. Dit leidde tot een sterke ontwikkeling van het schrift. In deze periode kende China ook een belangrijke vooruitgang van de metallurgie (ritueel bronzen vaatwerk). • ZHOU 1027-221 v.C. In deze woelige tijd bestreden verschillende rijkjes elkaar voortdurend. Men had nood aan mensen met nieuwe ideeën om uit de impasse te raken. De 2 belangrijkste Chinese filosofen leefden in deze periode: Laozi, grondlegger van het taoïsme, en Confucius, stichter van het confucianisme (6e-5e eeuw v.C.). HET CHINESE KEIZERRIJK • 221 V.C.-1911 NA CHRISTUS • QIN 221-206 v.C. De leider van de Qin-clan wist alle omringende rijkjes te veroveren. Hij riep zichzelf uit tot eerste keizer van een verenigd China. Hij standaardiseerde maten, gewichten, munten en het schrift. Ook liet hij de verschillende verdedigingsmuren aan de noordelijke grens samenvoegen tot de ‘Grote Muur’ om invallen van barbaren te voorkomen. • HAN 206 v.C. tot 220 n.C. De dynastie van de Han wordt beschouwd als de periode waarin de grondvesten werden gelegd van de Chinese cultuur. Het rijk werd in deze periode flink uitgebreid. Via de pas geopende zijderoute werd er handel gedreven met het Westen. Het was een bloeiperiode voor kunst, cultuur en wetenschap. • PERIODE VAN VERDEELDHEID 220-581 Het boeddhisme dat in de eerste eeuw n.C. vanuit India naar China was gekomen, kreeg meer en meer aanhang. • SUI 581-618 China werd na drie eeuwen van verdeeldheid opnieuw herenigd. Men begon met het aanleggen van het ‘Grote Kanaal’, dat de Gele Rivier in het noorden met de Yangzi in Centraal China moest verbinden.

• TANG 618-907 Tijdens de Tang floreerde de handel op de zijderoute. Kunst, cultuur en wetenschap bloeiden volop.

• 5 DYNASTIEËN 907-960 China viel uiteen in verschillende koninkrijkjes.

• SONG 960-1279 China werd opnieuw eengemaakt in 979. De Songperiode was een bloeiperiode op vlak van schilderkunst en filosofie. • YUAN (Mongoolse dynastie) 1279-1368 De Mongoolse leider Kublai Khan verovert China en sticht er de Yuan-dynastie. Peking werd voor het eerst hoofdstad van China. Marco Polo reisde vanuit Italië naar China. • MING 1368-1644 In Peking werden de Verboden Stad en de Tempel van de Hemel gebouwd. De grote Muur werd gerestaureerd. De Chinese vloot o.l.v. Zheng He bereikte de kust van Oost-Afrika. De eerste missionarissen kwamen in China aan omstreeks 1600. • QING (Mantsjoe-dynastie) 1644-1911 De Mantsjoes grepen de macht en breidden het rijk aanzienlijk uit. Toch slaagden ze er niet in een antwoord te bieden op het steeds agressievere optreden van de westerse machten op het Chinese grondgebied (opiumoorlogen, bokseropstand…). Het keizerrijk loopt op zijn laatste benen.

INTERESSANTE BOEKEN DREESEN K., Ik ga naar China en ik neem mee, Lannoo 2007 (Kinderuniversiteit) SCARPARI M., Het oude China, Zuid Boekprodukties 2000 MARTELL H., China, in de tijd van de keizers, Ars Scribendi 1998 (Terugblik) GANERI A., Erfenis van het oude China, Ars Scribendi 2000 VERHELST P., Het geheim van de keel van de nachtegaal, De Eenhoorn 2008 DUTRAIT L.&N., La Chine et Les Chinois, Milan 2005 (Les Encyclopes) STEELE P., Vivre comme les Chinois, La Martinière Jeunesse 1999 ALBERT J.P., Voyage dans la Chine des Empereurs Mantchous, Hachette Jeunesse 1988 (Voyages dans l’histoire du monde.) ELISSEEFF D., La Vie Privée des Hommes au temps des Empereurs Tang, Hachette Jeunesse 1990 MACDONALD F., La Chine à l’époque du 1er Empereur, Larousse 1989

INTERESSANTE WEBSITES http://www.geledraak.nl/html/page36.asp http://webinstit.net/fiche%20par%20theme/chine/chine_recap.htm http://www.tomlitoo.com/lireenfete/chine/ http://www.chine-informations.com/guide/civilisation-chinoise_1667.html http://nl.wikipedia.org/wiki/Categorie:Keizer_van_China http://fr.wikipedia.org/wiki/Empereur_de_Chine http://www.beleven.org/verhalen/thema/china http://www.contes.biz/contes_enfant-15-conte_chinois.html

Redactie: Elfi Vansteenkiste - Lay-out: Françoise Beck

b

atie siu n i eg

SPELBIJLAGE