THEMA. Ondernemen in oud en nieuw Leiden Een kijkje achter de schermen van familiebedrijven

5eJAARGANG

No 03 2010

het magazine voor ondernemen in leiden

THEMA familiebedrijven Ondernemen in oud en nieuw Leiden Een kijkje achter de schermen van familiebedrijven Voor elk lid een interessante activiteit In gesprek met Reinier Asberg Kopduel: Vader versus zoon

de vele gezichten van het centrum voor talent ROC Leiden heeft talentvolle

analisten, applicatieontwikkelaars, autospuiters, bakkers, bejaardenverzorgenden, beveiligers, boekhouders, carrosseriebouwers, chauffeurs, commercieel medewerkers, directiesecretaresses, exportmedewerkers, frezers, gastheren/gastvrouwen, gezinsverzorgenden, horecaassistenten, ict’ers, installatiemonteurs, jongerenwerkers, juridisch medewerkers, koks,

Meer informatie?

Kijk op www.rocleiden.nl

laboranten, lassers, logistiek supervisors, managers, mediatechnologen, metaalbewerkers, monteurs, netwerkbeheerders, ondernemers, onderwijsassistenten, patissiers, pedagogisch werkers, pijpenbewerkers, programmeurs, reisbureaumedewerkers, scheepsbouwers, secretaresses, sociaal cultureel werkers, sportdocenten, straatmakers, tekenaars, technici, timmerlieden, verpleegkundigen, verwarmingsmonteurs, vliegtuigbouwers, werkvoorbereiders, zorghulpen, en nog veel meer…

ROC Leiden voor bedrijven U wilt uw eigen medewerkers laten bijscholen? ROC Leiden heeft ook een groot aantal maatwerk opleidingen, cursussen, trainingen en andere faciliteiten voor bedrijven en instellingen. Meer informatie? Bel 0800 76 25 34 336 of mail naar [email protected]. ROC Leiden Postbus 16158 2301 gd Leiden (071) 582 40 00

Inden beginne 2010 No 03

Colofon bv.leiden.nl Magazine wordt gratis verzonden naar de leden van bv.leiden.nl en verspreid onder externe relaties en diverse openbare lichamen in Leiden en de regio. Oplage: 2.500 exemplaren Frequentie: 5 x per jaar Secretariaat Postbus 258 2300 AG Leiden Tel : 088 - 588 83 53 Internet en e-mail www.bvleiden.nl [email protected] Redactiecommissie Martijn van Pelt Wim van der Greft Sanne Witkamp Rene van Leeuwen Niels Vreeling

Hoofdredactie Laura Vogels Redactie Drees Koren Marije den Breems Leontine de Reede [email protected] Fotografie johnbrussel.nl Vormgeving & opmaak azeta.nl Druk Karstens, Leiden Handling & verspreiding TMS, Zoeterwoude Advertenties azeta.nl Frank de Puijt Danny Noordermeer Tel : 071 - 589 00 84 [email protected]

www.bvleiden.nl

Elke keer als weer het verzoek van de redactie komt om een voorwoord aan te leveren, roept dat bij mij de ‘nu al?’-reactie op. Mocht u denken dat dit veroorzaakt wordt door de vluchtigheid van de tijd dan zit u ernaast. Nee, de nieuwe oplage dient zich niet eerder aan dan gewenst. Ik heb het over de tijdspanne tussen het schrijven en het lezen. Door e-mail, sms, Twitter en e-papers is een korte overdrachttijd ongemerkt gewoon geworden. Een moord is nieuws voordat het rechercheteam ter plaatse is en Griekenland is failliet voordat ze het geld hebben kunnen uitgeven. Met gedrukt nieuws is, op snelheid, bij voorbaat de strijd verloren. Het bestaansrecht van ‘de oude media’ heeft zich verplaatst naar een ander vlak: kwaliteit. Oud nieuws hoeft geen slecht nieuws te zijn. Kwaliteit in woord en beeld. Goede presentatie, mooie foto’s en artikelen met inhoud. Naar mijn mening zijn we met ons bulletin de juiste weg ingeslagen. Complimenten aan de redactie. Arjen Vels Voorzitter bv.leiden.nl

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

inhoud 05

Column Henriëtte v. Baalen

07

Column Ben Schuttenbeld

09|11

Cor Smit

12

Eten met bv.leiden.nl Magazine

13

In gesprek met Reinier Asberg

15

Naturalis over biodiversiteit

17|19

21

 o vader Z zo zoon

Wat zijn de succesfactoren?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Uitgeverij azeta.nl Mieke van Ulden Maresingel 4, 2316 HA Leiden Tel : 071 - 589 00 84 Fax : 071 - 589 51 51 www.azeta.nl [email protected]

Papieren nieuws is oud nieuws…

28 Kopduel Philippe Remmers en Henri Remmers

30

Column Ton van Raan

32

Ons kent ons

33

Nieuwe leden

33

Bedrijvenregister

5eJAARGANG

No 03 2010

Cover

John Brussel (fotografie) Jacky Weeber en Erwin Rozendal (Koetjes en Kalfjes)

het magazine voor ondernemen in leiden

THEMA fAmILIEbEdRIjVEn Ondernemen in oud en nieuw Leiden Een kijkje achter de schermen van familiebedrijven Voor elk lid een interessante activiteit In gesprek met Reinier Asberg Kopduel: Vader versus zoon

3

Meer tijd voor de leuke dingen... minder administratieve druk voor uw vereniging Quality Company Support: hét secretariaatsbureau dat uw verenigingsmanagement uit handen neemt.

Rijnsburgerweg 159 2334 BP Leiden T 071 - 517 47 47 F 071 - 517 58 35 E [email protected] I www.qualitycs.nl

Bestuursondersteuning • Financiële administratie • Ledenadministratie Secretariaatsvoering • Verenigingsstructuur

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

KORT Inleiden

‘Bedenk een plan om de biodiversiteit in je buurt te versterken’, dat is de oproep aan inwoners en bedrijven in Leiden en omgeving. Biodiversiteit is mooi, verrassend en dichtbij. Het is bovendien nuttig en noodzakelijk. Biodiversiteit, oftewel al het leven op aarde, kan zelfs goed zijn voor uw bedrijfsvoering. Het juiste groen in de omgeving bespaart bijvoorbeeld energie en kan wateroverlast voorkomen. Vandaar dat de gemeente Leiden en Milieudienst West-Holland in samenwerking met NCB Naturalis de prijsvraag Wilde Weelde uitschrijven. Bedenk een creatief plan dat uitvoerbaar en blijvend is zoals een groentetuin voor werknemers of een groener parkeerterrein. Het beste idee wordt uitgevoerd tegen een maximaal bedrag van maar liefst 20.000 euro, beschikbaar gesteld door de gemeente Leiden. De winnaars worden op 3 en 4 september bekend gemaakt tijdens het zomerfestival Life Live in de tuin van NCB Naturalis. Kijk op www.leiden.nl/wildeweelde om mee te doen.

Drogisterij Bik ontvangt predicaat hofleverancier De Leidse familiedrogisterij Bik heeft het predicaat ‘hofleverancier’ toegekend gekregen van koningin Beatrix. De bekende drogisterij aan de Doezastraat bestaat dit jaar 150 jaar en inmiddels is alweer de vijfde generatie Bik in het bedrijf aangetreden. Alhoewel een hofleverancier niet speciaal aan het hof hoeft te leveren, behoorden zowel koningin Beatrix als prins Willem-Alexander tijdens hun studententijd tot de vaste klantenkring van het bedrijf. Ook bleek uit oude kwitanties dat de Leidse drogist tijdens de Tweede Wereldoorlog onder andere vlooienpoeder leverde aan in Leiden gelegerde militairen. De vakkennis is van vader op zoon overgebracht en tot op de dag van vandaag worden nog veel ouderwetse familierecepturen gemaakt.

A genda

• 21 junteil 2w0ater10sportdag Rob M an

uur)

0 - 19.30 • 22 juni: (15h.0et technisch onderwijs naar de Tec hnopark leidtuwbouwlokatie ROC Leiden toekomst. Nie s/Kanaalpark Leiden. La mmensc han

2010 • 30 aezuoegukstus Bedrijfsb

vleiden.n l.

atie op www.b rm fo in r ee m r o Kijk vo

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Prijsvraag roept op om biodiversiteit te versterken

Wisselcolumn

Henriëtte van Baalen Advocaat – mediator – partner De Clercq Advocaten • Notarissen • Belastingadviseurs

Familie in bedrijf Het familiebedrijf. Ik ben ermee groot geworden. Een tuinbouwbedrijf in het Westland. Van mijn opa, mijn vader en later mijn broer. Het meewerken was vanzelfsprekend evenals de betrokkenheid. Maar wat is er zo bijzonder in het familiebedrijf? De arbeidsrechtelijke verhoudingen. De ouder die ook werkgever is, het kind dat werknemer is. Hoe verhoudt zich dat tot de andere medewerkers of de andere familieleden? Evenals het kind dat leidinggevende wordt. Hoe gaat dat ten opzichte van collega’s die het kind hebben zien opgroeien met het daarbij behorende gedrag van kleuter en puber? En dan het moment waarop het tijd wordt voor opvolging. Wie volgt op? De oudste zoon? Een van de andere kinderen? Hoe logisch is die keuze? Juist bij bedrijfsoverdracht spelen in het familiebedrijf bijzondere aspecten èn emoties, nog los van alle juridische onderwerpen. Kan de ouder wel loslaten? Doet het kind het goed genoeg, wil hij of zij eigenlijk wel? En hoe zit het met de schoonfamilie? Wordt het kind financieel bevoordeeld? Zijn de contracten en testamenten wel juist? Hoe zit het met de aandelen voor de overige familieleden en hun invloed? Vragen die vragen om een brede aanpak en advisering. Rekening houdend met de onvermijdelijke emoties en familierelaties. Gesprekken over mogelijke bedrijfsopvolging kunnen lastig zijn. Vaak biedt het praten onder leiding van een bemiddelaar met kennis van zaken uitkomst. De belangen zijn groot. Zowel op micro- als op macroniveau. Want wist u dat wij in Nederland zo’n 200.000 familiebedrijven hebben? Verantwoordelijk voor 40 procent van de werkgelegenheid en bijna de helft van het bruto nationaal product. Dat familiebedrijven in het algemeen winstgevender zijn dan niet-familiebedrijven en vaak langer bestaan. En dat het oudste familiebedrijf uit 1545 stamt. Al die aspecten maken ons werk weer zo leuk. • 5

ZORGELOOS VERZEKERD?

Als ondernemer wilt u zich geen zorgen maken over uw bedrijfsrisico’s. Daarom vertrouwt u op De Leeuw Assurantiën! De Leeuw Assurantiën is een van de grootste onafhankelijke assurantietussenpersonen van de regio en expert op het gebied van bedrijfsmatige verzekeringen voor het MKB. Bel (071) 405 16 16 voor meer informatie of een vrijblijvende afspraak.

Vraag naar de aantrekkelijke voorwaarden en tarieven van het ‘Zakenpakket’!

DE LEEUW ASSURANTIËN B.V. LAMMERMARKT 206 LEIDEN | RIJNSBURGERWEG 100 RIJNSBURG (071) 405 16 16 WWW.DELEEUW.NL

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Column

KORT Inleiden

Op 29 april, de dag van de nationale lintjesregen, reikte burgemeester Henri Lenferink onder meer een ridderorde uit aan Mariëtte Barnhoorn en Leo van Velzen. Twee ondernemers die hun sporen in het Leidse hebben verdiend. De eerste burger van de stad deed dat met treffend gekozen woorden, ernstig, hilarisch en bovenal persoonlijk. Hij had ‘tot diep in de nacht’ aan de toespraken gewerkt. Al ver voor het tijdstip van de uitreiking wachtten familie, vrienden en belangstellenden prettig gespannen op de binnenkomst van de decorandi. Zij waren op voorhand met ‘list en bedrog’ naar de Hooglandse Kerk gelokt. Het college van wethouders, één dag eerder geïnstalleerd, kwam in cortège het zonnige Godshuis binnen, gevolgd door de zeventien mensen die door de burgervader gedecoreerd zouden worden. Dat alles op de klanken van een speciaal voor deze gelegenheid door Jos van Bueren gecomponeerde tune, uitgevoerd door de Frits Landesbergen Bigband. De naamgever, die meende met zijn musici louter en alleen geëngageerd te zijn voor de muzikale omlijsting, behoorde deze dag eveneens tot de door Beatrix uitverkorenen. Mariëtte Barnhoorn, die volgens Lenferink geholpen door ‘de combinatie sigaretten en wijn’ opklom tot topvrouw van Luba, werd benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Het aantal functies dat Mariëtte vervult en heeft vervuld is ontelbaar. Dat had de eerste burger van Leiden best mogen benadrukken. Leo van Velzen, in het verleden bestuurslid van de Kamer van Koophandel, voorzitter van CV de Hutspotten en penningmeester van de Bond voor Metaalondernemers, oud-CDAraadslid, oud-voorzitter Koninklijke Nederlands Ondernemers Verbond (KNOV, voorloper van MKB Leiden) en onder andere actief binnen de Vereniging Sociëteit Leiden en Club Old Recollections, werd lid in de Orde van Oranje-Nassau.

Leo van Velzen, terecht uitverkoren door koningin Beatrix tot lid in de Orde van Oranje-Nassau. (Foto Chris de Waard)

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mariëtte Barnhoorn en Leo van Velzen koninklijk onderscheiden

Ben Schuttenbeld (44) is directeur van de Kamer van Koophandel in Leiden. De column is op persoonlijke titel.

Stop met klagen over Leiden, nu! Leiden moet haar bedrijven – en zeker haar familiebedrijven – koesteren. Stel je Leiden voor zonder bedrijven: geen winkels, geen horeca, geen bioscience, geen autobedrijven, geen bouwbedrijven, geen ZZP’ers. Dat is toch ondenkbaar? Dan word je als stad een heel suf slaapstadje. Bedrijven maken de stad, geven identiteit en kleur. Zonder lakenindustrie en andere handelsactiviteiten was er niet eens sprake van het Leiden van nu. En zouden we zonder bedrijven topsport hebben zoals Zorg en Zekerheid Leiden Basketball of kan er 3 oktober gevierd worden zonder steun van bedrijven? Dacht het niet. Daarom is het goed om als stad je bedrijven te kennen en te weten wat hun behoeften zijn zodat je ze kunt binden aan je stad. Dat is belangrijk. En het zijn vaak de familiebedrijven die een stad extra kleur en profiel geven. Denk aan grote bekende familiebedrijven in de buurt zoals Van der Valk en Heineken. Maar ook typisch Leidse bedrijven zoals Burgy en Du Prie zijn familiebedrijven die bijdragen aan het beeld van Leiden. Of Kluivers Recycling en Sloos Grond- en Straatwerken, die Leiden schoon houden en van goede bestrating voorzien. In Nederland zijn zo’n 200.000 familiebedrijven actief die voor 40 procent van de werkgelegenheid zorgen en voor 50 procent van het Bruto Nationaal product. Het grote probleem bij familiebedrijven is vaak de bedrijfsopvolging. Wat te doen als je een incapabele opvolger in de familie hebt en een capabele kroonprins van buiten de familie? Menig bedrijf is eraan kapot gegaan. Veel gehoorde kreet is dat de eerste generatie het bedrijf opbouwt, de tweede het uitbouwt en dat de derde generatie het te gronde richt. Het lijkt me ook niet altijd eenvoudig als je als kleuter al je toekomst kent. De druk van je familie die helemaal lyrisch is over het bedrijf, jij bent de beoogde opvolger maar jij wilt veel liever balletdanser worden… Uit pure recalcitrantie ga je dan nog op balletles ook. Bij de Kamer van Koophandel Den Haag hebben we vaak te maken met bedrijfsoverdracht in de familie. Gespecialiseerde bedrijfsadviseurs kunnen daarbij onafhankelijk adviseren. Op 1 juni en 26 oktober hebben we weer de zogenaamde spreekdagen voor bedrijfsoverdracht waar de ondernemer in alle rust en privacy een dag lang gesprekken kan voeren met specialisten op dit terrein. Zo doen wij ons best om (familie)bedrijven te behouden voor de regio. Dat vinden wij belangrijk. • 7

093129-3 Arnold+Siedsma ad Link:ad 225 x 145,5 mm

14-08-2009

16:48

Pagina 1

Een goed idee verdient bescherming Een goed idee is soms meer waard dan u denkt. Of het nu gaat om een nieuw product, een nieuwe methode, een merk of een model, u wilt uw intellectuele eigendom omzetten in een exclusief commercieel succes. Arnold + Siedsma verzorgt octrooibescherming en merk- en modelregistraties. Daarnaast voeren onze advocaten civielrechtelijke procedures bij inbreuk op uw rechten wanneer dat nodig mocht zijn.

Den Haag München Antwerpen Octrooien

Merken en Modellen

Advocatuur

www.arnold-siedsma.nl

Op zoek naar personeel? Op zoek naar personeel?

Bent u op zoek naar personeel, maar wilt u in deze tijden niet zelf de risico’s nemen? Neem danBent contact Naast maar het werven of zelf vastdekantoorpersoneel kunnen u op met zoek ons naar op. personeel, wilt u in van dezetijdelijk tijden niet risico’s nemen? Neem wij door payrolling ook op. alleNaast arbeidsrechtelijke risico’s van u overnemen. dan contact met ons het werven van tijdelijk of vast kantoorpersoneel kunnen wij door payrolling ook alle arbeidsrechtelijke risico’s van u overnemen.

De Koning. Al 50 jaar dé specialist in kantoorfuncties De Koning. Al 50 jaar dé specialist in kantoorfuncties

50 jaar jaar ������������������������������������������������������������������������������������

������������������������������������������������������������������������������������ Kort Rapenburg 20, 2311 GC Leiden tel 071-5144143

[email protected] www.dekoning.eu

204, 2161 BP Lisse tel 0252-245444 [email protected] www.dekoning.eu KortHeereweg Rapenburg 20, 2311 GC Leiden tel 071-5144143 [email protected] www.dekoning.eu Heereweg 204, 2161 BP Lisse tel 0252-245444 [email protected] www.dekoning.eu

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ondernemen in oud en nieuw Leiden

Een kijkje achter de schermen van familiebedrijven In opdracht van MKB Leiden werkte historicus Cor Smit als inhoudelijk redacteur aan de uitgave van het boek ‘Van middenstander tot ondernemer, honderd jaar midden- en kleinbedrijf in Leiden’. Het bijna 200 pagina’s tellende naslagwerk, dat in 2005 werd uitgebracht, geeft een interessant kijkje achter de schermen bij de oudste (familie)bedrijven van Leiden. “Leiden was een fabrieksstad, maar wij hebben ons vooral gefocust op de kleine ondernemingen”, vertelt Smit. “Veel van deze bedrijven werden door families gerund. Van der Klugt is een goed voorbeeld van een familiebedrijf dat al sinds 1901 meedraait, maar ook het autobedrijf van de gebroeders De Jong (1897) en het verhuisbedrijf van Van Duuren (1901) bestaan al heel lang. Binnen deze bedrijven zie je sterk de trots en liefde voor de zaak. Ook heerst er vaak een drang naar het handhaven van kwaliteit en is er veel betrokkenheid bij zowel het bedrijf als de klantenkring. Die vertrouwdheid en persoonlijke service is aantrekkelijk voor klanten.”

Opvolgers en ondergang Tijdens het onderzoeken van de Leidse ondernemingen kwamen naast de romantische verhalen ook de gevaren die het voortbestaan van een onderneming binnen de familie kunnen bedreigen veelvuldig aan het licht. “Oude bedrijven hebben soms de angst om te vernieuwen. Er wordt vastgehouden aan dat wat goed was terwijl de markt volledig is veranderd. Problemen konden ook ontstaan doordat er,

vanzelfsprekend, een zoon aan het roer kwam die geen verstand van zaken had. Of, en dat zag je vooral bij de grote bedrijven, dat de luiheid en verwendheid van de opvolgers de ondergang voor het bedrijf betekende. Ze zeggen wel eens dat opa de zaak opricht, pa hem in bloei brengt en de zoon hem leeg vreet.”

Familiesolidariteit De belangrijkste voorwaarde bij het draaiend houden van een familiebedrijf is dat er steeds weer een geschikt persoon binnen de familie moet zijn die de zaak wil en kan overnemen. “Bij slagerij De Roode was dat een probleem”, weet Smit. “De zaak werd na bijna 80 jaar in 2005 gesloten omdat de derde generatie geen opvolgers had.” Volgens Smit heeft dit vooral te maken met de keuzevrijheid die kinderen nu hebben. “Die vanzelfsprekend is weg. Je kunt niet meer verwachten dat je zoon of dochter de zaak in de toekomst zal overnemen. Vandaag de dag werken jongeren alleen nog voor geld, maar vroeger stond je als kleine jongen al bij je vader in de zaak. Je >> hielp voordat je naar school ging en als je thuis kwam. Je

‘Opa richt de zaak op, pa brengt hem in bloei en de zoon vreet hem leeg’

9

Huur & Verhuur Koop & Verkoop Taxaties van:

het kitch& membership

KANTOREN • WINKELS • BEDRIJFSRUIMTEN

De restaurantpas waarmee je in de maanden

NEEM CONTACT MET ONS OP:

mei • juni • juli • augustus

per telefoon: 071 - 528 14 14

Met 10% korting geniet van een heerlijke avond uit!

per e-mail: [email protected]

Daarna elk kwartaal een nieuwe actie.

vraag snel de pas aan via: t. 071 513 77 67 | [email protected] | www.kitchen-leiden.nl

advertentie_kitch&_90x130_bv_nr3_def.indd 1

www. immo-rijnstede.nl

19-05-10 08:58

accountancy administratieve- en fiscale dienstverlening

Een krachtige en heldere aanpak Zijlbaan 44, 2352 BN Leiderdorp | Tel.: 071 - 7503285 | [email protected] | www.acadi.eu

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

>>

leerde het vak op de werkvloer en behaalde eventueel benodigde vakdiploma’s. Dat was de natuurlijke gang van zaken. Een treurig voorbeeld hiervan is de zoon van de familie De Koster. Hij vertrok naar het buitenland met een mooie carrière als consul in het vooruitzicht, ware het niet dat zijn broer overleed en hij daardoor teruggeroepen werd naar de meelfabriek. In ambachtelijke sferen gebeurde het vaak dat men dromen moest opgeven voor familiesolidariteit. Dat zou in deze tijd ondenkbaar zijn.”

‘Dromen moesten vaak wijken voor familiesolidariteit’ Regels en wetten

Ketens en de supermarkt

Niet alleen de levensstandaard en de vrijheid in het kiezen van studie of beroep zijn veranderd. De regels voor het runnen van een onderneming zijn sinds het begin van de 20e eeuw behoorlijk veranderd. In de jaren ’20 en ’30 begon iedereen ineens een handeltje als gevolg van de heersende werkeloosheid. Tussen de twee wereldoorlogen in werd het daardoor noodzakelijk geacht de regels aan te scherpen. “Beunhazen kregen hierdoor minder de kans”, legt Smit uit. “Kwaliteit werd gewaarborgd en de concurrentie kon niet uit de hand lopen door die afscherming. Er waren nog niet veel cao’s maar inmiddels wel een warenwet en een winkelsluitingswet. Vooral die laatste was niet populair. Er werd zelfs een partij tegen winkelsluiting opgericht, ” lacht Smit hoofdschuddend. “Niemand wilde zijn zaak op gezette tijden sluiten. Dat is nu precies andersom.”

De dreiging van het grootkapitaal waarvoor de winkeliers in de Tweede Wereldoorlog vreesden werd, volgens Smit, pas met het ontstaan van de supermarkten in de jaren ’60 reëel. “Het winkelwezen zelf is een uitvinding van het laatste kwart van de 19e eeuw. Versproducten werden verkocht in speciaalzaken. Ook ketens zijn er altijd geweest. Bijna gelijk met het ontstaan van het winkelwezen hebben de kleintjes al te maken gehad met grote (familie)zaken als Peek & Cloppenburg, V&D en Albert Heijn, die toen overigens nog een relatief ‘ongevaarlijke’ kruidenier was. De eerste AH werd in 1907 al geopend op de Haarlemmerstraat en Vroom & Dreesmann opende haar deuren aan de Aalmarkt in 1908. Middenstanders hebben pas meer concurrentie gekregen vanaf het moment dat de kruidenier veranderde in een supermarkt, die ook versproducten als brood, zuivel en groente en fruit (en later ook vleeswaren) begon te verkopen. Dat is cruciaal geweest voor de verdwijning van veel kleine MKB’ers.”

Tweede Wereldoorlog Ook de Tweede Wereldoorlog heeft een enorme impact gehad op het zakenleven. Tot 1943 bleef de levensstandaard nog redelijk overeind ondanks dat bepaalde importproducten niet meer verkrijgbaar waren. “Maar veel middenstanders begonnen zich bedreigd te voelen door het socialisme en het grootkapitaal, waardoor hun interesse in het fascisme werd gewekt. Nergens was de bijval groter dan onder het MKB.” Smit wijst naar een luik in de vloer van zijn werkkamer aan de Rijn en Schiekade. “Gelukkig was er ook een tegenbeweging. De familie Riedel van de limonadefabriek woonde in die tijd in dit huis en zij hebben hier tijdens de oorlog mensen verborgen gehouden. Een andere ondernemer die heel actief was in het verzet was Wim de Geus, die vroeger een melkhandel had in de Hoefstraat. Droevig is het lot van de Joodse winkeliers. Zij zijn op dat moment volledig uit het stadsbeeld verdwenen.”

Nieuwe kansen “Ondanks de verdwijning van veel (familie)bedrijven door de roerige jaren heen zijn er weer volop kansen om juist nu een bedrijf te beginnen”, aldus de optimistische historicus. “Leiden is altijd een arme stad geweest, maar de grote welvaart van de jaren ’80 en ‘90 heeft een behoefte aan speciaalzaken en niche-producten opgeroepen. Waar de traditionele ondernemers zijn afgehaakt, heeft de vercommercialisering ook weer een lichting nieuwe ondernemers voortgebracht”, besluit hij. “Je ziet steeds meer MKB’ers in de ICT, een sector die nog steeds enorm bloeit, en er komt ook meer plek voor ZZP’ers op de arbeidsmarkt. Maar of al die kleine ondernemingen ook weer familiebedrijven worden? Dat betwijfel ik.” • www.corsmithistoricus.nl

11

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Eten met bv.leiden.nl Magazine Restaurant Dende Dende is een opvallende verschijning aan de Nieuwe Rijn. Onderscheidend door onder andere wisselende kunstwerken en strakke zwarte en rode stoeltjes op de terrasboot. Speerpunten zijn de goede koffie, mooie huiswijn en de gevarieerde kaart. Maar om echt te ervaren wat Dende zo bijzonder maakt is het zaak te proeven van de creaties uit de keuken. Of u kiest voor de lamsrack met thijm, aardappelpuree met gepofte knoflook en gekarameliseerde venkel. Of voor de trio van tortellini: gevuld met paddestoelen, gorgonzola en ricotta en spinazie, geserveerd met truffelsaus en een rucolasalade. Dende is trots op de kwaliteit van haar producten en op de verse bereiding. Niks kant en klaar! Bij Dende is het nooit saai, maar altijd creatief, vers en gastvrij. Dende weet op haar eigen wijze precies de juiste snaar te raken, dat maakt Dende uitstekend geschikt voor lunch, bedrijfsborrels en presentaties.

Nieuwe Rijn 5 2312 JB Leiden T 071 - 512 69 15 E [email protected]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hometown lounge & restaurant Hometown lounge & restaurant heet u welkom op een plek in Leiden waar vanouds het bloed sneller stroomt. The Good old vibes zijn er nog steeds, maar nu in combinatie met eten en drinken op niveau. Verras uzelf en uw gasten in een omgeving die scoort. De Hometown Lounge is uitvoerig getest door ondernemend Leiden en helemaal goed bevonden! Maar niet alleen zakelijk ook privé kunt u zich hier volledig welkom voelen. Rob Reizevoort [email protected] Europaweg 1c 071 - 514 33 30 2381 GR Zoeterwoude www.hometownleiden.nl

• Lounge vol vibes voor 250 personen • Grote gastvrije bar • Luxe diners tot 60 personen • Grenzeloze menukaart • Complete evenementondersteuning, belichting, audio, video, fotografie en videocrew

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Restaurant De Troubadour Restaurant De Troubadour ligt op de Breestraat, midden in het oude stadshart en is omgeven door studentenverenigingen, een bioscoop, de Stadsgehoorzaal en de toeristische trekpleisters van de stad. De gasten van De Troubadour komen uit alle lagen van de bevolking. De menukaart is degelijk en uitgebreid, voor ieder wat wils. De inrichting van De Troubadour ademt een Bourgondische sfeer, veel hout en klassieke elementen. Het Restaurant beschikt over een aparte bovenzaal die zeer geschikt is om met een select gezelschap te dineren of te borrelen. U kunt in de bovenzaal van de Troubadour terecht voor een diner tot ± 32 personen of een borrel tot ± 60 personen. U heeft uw eigen bar, muziek en bediening en kunt zelf uw avond indelen. Wij zorgen graag voor een passend menu, waar wij een menukaart van maken zodat u op de avond zelf kunt kiezen uit het door u samengestelde menu. 12

Restaurant De Troubadour Breestraat 56 2311 CS Leiden 071 - 514 10 00 www.troubadour.nu

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Voor elk lid een interessante activiteit

In gesprek met Reinier Asberg De commissie Ledenbijeenkomsten en Evenementen is de grootste en meest actieve commissie van bv.leiden.nl. Sinds begin dit jaar trekt Reinier Asberg als voorzitter de kar. “Ons doel is elke maand een aansprekende activiteit te organiseren. Geen standaard netwerkbijeenkomsten maar gezellige en inhoudelijke activiteiten die voor elke doelgroep iets leuks te bieden hebben”, aldus Asberg. Het ledenbestand van bv.leiden.nl is ontzettend gemêleerd: van starter tot doorgewinterde ondernemer en van eenpitter tot multinational, in elke denkbare branche. “Elk lid heeft weer een andere behoefte. Het is natuurlijk leuk om elke maand gewoon te borrelen, maar je moet als vereniging meer te bieden hebben. Vandaar dat onze commissie hard werkt aan het organiseren van themabijeenkomsten waarin onderwerpen de revue passeren die leven onder onze leden”, legt Asberg uit. “Eind maart hielden we bijvoorbeeld een bijeenkomst over communicatie en nieuwe media die ontzettend goed bezocht is. Een aantal ondernemers realiseerde zich nog niet goed wat er online allemaal mogelijk is. De bijeenkomst leerde hen dat online aanwezigheid op een leuke en ongedwongen manier het uithangbord van je bedrijf kan zijn. Zonder daar veel tijd aan kwijt te zijn. Het aantal twitterende leden van bv.leiden.nl schoot omhoog. Dat is natuurlijk fantastisch”, vertelt Asberg enthousiast.

‘Borrelen is leuk maar je moet als vereniging meer te bieden hebben’ Ook serieuzere onderwerpen komen aan bod. “Binnenkort is er een themabijeenkomst voor oudere ondernemers die met pensioen gaan. Adviesbureau Claassen, Moolenbeek & Partners en De Clerq Advocaten leggen dan uit wat er allemaal komt kijken bij een overdracht”, aldus Asberg. “Onze commissie spreekt graag jonge leden aan, maar koestert daarnaast de oude leden. Elke fase van het ondernemerschap moet aandacht krijgen binnen onze vereniging.” En elk bedrijf moet de mogelijkheid krijgen zichzelf te presenteren. “Niet ieder bedrijf heeft de ruimte en middelen om een bijeenkomst voor 500 man te verzorgen. Vandaar dat we sinds kort de mogelijkheid bieden gezamenlijk als gastheer op te treden. Op die manier kunnen per keer vijf kleine bedrijven zichzelf presenteren. Een idee dat duidelijk aanslaat want in een mum van tijd was de eerste gezamenlijke bijeenkomst een feit en we krijgen zelfs al aanmeldingen voor oktober!”

Hoogtepunt van het activiteitenjaar is de Rob Mantel Watersportdag die dit jaar op 21 juni plaatsvindt. “De watersportdag is altijd razend populair. Maar ook met die activiteit willen we dit keer een bredere groep ondernemers aanspreken. Daarom nu geen puzzeltocht met sloepen maar waterskieën en wakeboarden voor de eerste twintig deelnemers en daarnaast een spannende zeilwedstrijd, gevolgd door een aangeklede bbq tot laat”, aldus Asberg. “Het is gewoon leuk om mensen te leren kennen op een andere manier dan de standaard netwerkborrel.” Daarbij is het wel van belang de activiteiten ruim van tevoren te communiceren. “Het Wereldhandelspel ging helaas niet door in april maar zal nu in oktober plaatsvinden. En we zijn al volop bezig met het bedenken van leuke activiteiten voor volgend jaar. Suggesties voor een thema horen we natuurlijk graag! In september willen we het programma voor 2011 rond hebben zodat er genoeg tijd is om verrassende locaties, aansprekende sponsors en interessante sprekers te regelen.” • 13

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Restaurant Koetjes en Kalfjes komt naar Leiden Het gaat goed met Koetjes en Kalfjes. Naast de vestigingen in Oegstgeest, Noordwijk, Haarlem, Zoetermeer, Den Haag en Amsterdam krijgt nu ook Leiden een eigen Koetjes en Kalfjes. Eind juni zal het restaurant haar deuren openen van het monumentale pand aan de Breestraat nummer achttien. Koetjes en Kalfjes heeft furore gemaakt met het eigenwijze concept ‘bistro met een vleugje chic’, wat resulteert in heerlijke gerechten, klaargemaakt met verse ingrediënten. Ook in de Leidse vestiging zullen de inmiddels bekende en geslaagde specials op de kaart staan. De linkerzijde van het pand is ingericht als knus restaurant waar ongeveer zeventig gasten kunnen dineren. De inrichting is verzorgd door Koetjes LABEL e!genw!jze styl!ng. Je vindt er zeker de stijl van de andere restaurants in terug, maar toch net iets anders: lichter met veel wit-accenten. Nieuw in het Koetjes en Kalfjes-concept is ‘Next door’, een brasserie en wijnbar aan de rechterzijde van het pand. Een wat informeler gedeelte waar je heerlijk kunt lunchen en borrelen. Ook is er een High Tea en kan hier een feestje gegeven worden. Koetjes en Kalfjes Leiden zal in het begin vijf dagen in de week open zijn, een rustige start zo vlak voor de zomervakantie. Na de vakantie komt er een spetterende opening en zal het restaurant zeven dagen per week open zijn. In alle Koetjesvestigingen is er van 11 juni tot 11 juli een speciale WK-actie: vier is drie. Eén couvert is dan gratis. Of de wedstrijden live uitgezonden worden, is nog niet bekend. Kom langs en ontdek het zelf! • 14

Restaurant Koetjes en Kalfjes www.koetjesenkalfjes.com

Mijn werkplek

INTERIOR by | Fleur Verburgt

Hoe laat begint jouw werkdag? Soms heel vroeg. Tussen 6 en 9, ligt eraan waar in Nederland mijn afspraak is! Nog vreemde gewoonten ’s ochtends vroeg? Ik kijk altijd naar het ontbijtnieuws, en ik herhaal dit na het douchen, je weet maar nooit of je de eerste keer iets hebt gemist. Favoriete voorwerp op je bureau? Mijn telefoons, zowel zakelijke als mijn privé, kan niet meer zonder ze. Welk uitzicht heb jij vanaf je werkplek? Van de Leidse singel tot de Sint Servaasbrug in Maastricht, altijd weer verrassend wat ik onderweg tegenkom dus! Wie is je grote voorbeeld? Ach, heb ik niet echt. Van iedereen om me heen leer ik weer wat anders dat is juist zo leuk. Wat was je eerste bijbaantje? Durf het bijna niet te zeggen maar…bollenpellen…dat deed je

vroeger met je hele klas. Super gezellig, eerst met de hele bende minimaal een uur fietsen (anders telde je niet mee) naar een schuur waar je vervolgens met z’n allen rond een tafel je vingers tot bloedens toe werkte en dat voor een hongerloontje. Hoe ziet jouw favoriete lunch eruit? Maisbrood met Filet American, kappertjes, rood uitje, eitje, truffelmayo en wat sla…heerlijk! Keiharde muziek of doodse stilte als jij aan het werk bent? Heb altijd muziek aan, radio, cdtje, youtube…met geluid om me heen werk ik gewoon beter. In wat voor auto rijd je? Mini Cabrio, een zwarte. Helemaal te gek en rijdt als een tierelier! Wat denk je dat collega’s van je vinden? “Vraag maar aan Fleur, die regelt het wel!” Duidelijk toch! Belangrijkste advies dat je ooit gekregen hebt? Wees eerlijk!

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gezonder leven en werken

Prijsvraag om de biodiversiteit te versterken De VN heeft 2010 uitgeroepen tot het jaar van de biodiversiteit. Een kolfje naar de hand van Nederlands Centrum voor Biodiversiteit Naturalis, hét kennisinstituut op het gebied van biodiversiteit. “Wij pakken dit jaar graag aan om het begrip biodiversiteit eens goed onder de aandacht te brengen. Teveel mensen weten nog niet precies wat het inhoudt”, aldus communicatieadviseur Astrid Kromhout. “Biodiversiteit klinkt als een moeilijk onderwerp maar het is simpelweg al het leven op aarde. De samenhang tussen planten, dieren en hun ondergrond zit ingenieus in elkaar. Wanneer er een schakeltje wegvalt, kan dat het hele ecosysteem veranderen. Denk bijvoorbeeld eens aan de hoeveelheid groente, fruit of hout”, legt Kromhout uit. “Om kennis over biodiversiteit te vergroten, werken wij samen met de gemeente Leiden en Milieudienst West-Holland die een prijsvraag uitschrijven om duidelijk te maken dat natuur niet alleen mooi maar ook nuttig is. Biodiversiteit is bovendien dichtbij. Het gaat echt niet alleen om koraalrif en tijgers, maar ook om wat er onder de straatstenen leeft en in je eigen achtertuin”, vertelt Kromhout enthousiast. De opdracht in de prijsvraag Wilde Weelde is: ‘Bedenk een plan om biodiversiteit in je buurt te versterken’. En dat geldt zowel voor inwoners van Leiden en omstreken als bedrijven. Van beide categorieën zal het beste idee uitgevoerd worden

tegen een maximaal bedrag van maar liefst 20.000 euro, beschikbaar gesteld door de gemeente Leiden. “Biodiversiteit is niet alleen van belang voor een fijne leefomgeving, maar kan ook goed zijn voor je bedrijfsvoering. Het juiste groen in de omgeving kan energie besparen en wateroverlast voorkomen. Bovendien voelen werknemers en klanten zich beter in een groene omgeving. Een goed plan is bijvoorbeeld het vergroenen van het parkeerterrein met doorlaatbare stenen. Of het serveren van streekproducten in de bedrijfskantine. Meedoen kan tot 1 augustus dus bedenk een creatief plan dat uitvoerbaar en blijvend is. Op 3 en 4 september worden de winnaars bekend gemaakt tijdens ons zomerfestival Life Live in de tuin van NCB Naturalis. Het belooft een leuk spektakel te worden!” •

Meer inspiratie nodig of inschrijven? Kijk op www.leiden.nl/wildeweelde

15

Hangarweg 2 2241 TZ Wassenaar T 070 511 9999 F 070 511 9400 [email protected] www.dsginmarking.nl

Branding | Signing | Fleetmarking

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

AutoRent HuurMij breidt uit naar Alphen aan den Rijn

“Alphen aan den Rijn is een interessant en economisch sterk groeiend gebied dat mooi aansluit op ons bestaande rayon. Vandaar dat we er al geruime tijd op zoek waren naar een geschikte locatie. Met deze strategische schaalvergroting versterken we onze slagkracht in de regio en kunnen we uitgroeien tot dé mobiliteitspartner van het Rijnland”, aldus commercieel directeur Ralph Mors. Samen met directeur Koen van Ulden en zijn compagnon Fred van Meegen kijkt Mors uit naar de uitbreiding van het huidige wagenpark van 250 naar 350 voertuigen. Van personenauto’s en -busjes tot campers en van aanhangwagens tot de wel bekende bestelbusjes. AutoRent HuurMij voert het volledige assortiment, ook in Alphen aan den Rijn, en biedt daarmee voor elk mobiliteitsprobleem een passende oplossing. Niet alleen voor de korte termijn maar steeds vaker ook voor langere termijn tot zelfs 1-2 jaar, ook wel shortlease genoemd.

bundelen maar de frontoffice zal blijven zoals het is. Edwin Windhorst, die ruim 15 jaar ervaring heeft in de autoverhuurbranche, behoudt de bedrijfsleiding van de Alphense vestiging. Een vertrouwd gezicht die een uitdaging niet schuwt om zijn klanten mobiel te krijgen en/of te houden. Gedurende de maanden juni tot en met september zal er samen met alle filialen van Mc Donalds in Alphen, Leiden en Leiderdorp ruimschoots aandacht worden gegeven aan de uitbreiding onder de noemer “AutoRent Huurmij trakteert vanwege haar start in Alphen”. Laat u dus verrassen en meld u bij ons aan de J.P. Thijsseweg nr 11 op bedrijventerrein Molenwetering in Alphen. Uiteraard kunt u ook op onze andere filialen terecht in Leiderdorp en Leiden. •

Personenauto’s Vrachtvervoer Koelwagens Campers

Autoverhuur Alphen heet per 1 juni AutoRent HuurMij Alphen. Voor de klanten zal er niet veel veranderen. Het autoverhuurbedrijf voegt de backoffice wel samen om de krachten te 16

Leiderdorp • Leiden • Alphen a/d Rijn

www.huurmij.nl

Al meer dan 40 jaar is AutoRent HuurMij een vertrouwd adres voor autoverhuur in de regio Leiden. De herkenbare busjes rijden vanaf 1 juni echter ook in de omgeving van Alphen aan den Rijn. Vanaf die datum gaat Autoverhuur Alphen over in AutoRent Huurmij Alphen.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

thema

Familiebedrijven

Zo vader zo zoon in zaken Van Berge Henegouwen B.V. Elektronica, De Leeuw Adviesgroep B.V. en Drukkerij Van der Linden hebben elk een eigen product, markt en geschiedenis, maar één gemeenschappelijke deler: het zijn familiebedrijven. Wat betekent dat voor de Directeuren Junior? Familiebedrijven zijn goed voor mooie verhalen en familiegeschiedenissen, maar die gaan ook vaak over lang doorwerken en loslaten. “Mensen vragen soms nog steeds naar mijn oudtante, tante Annie,” lacht Richard van der Linden (37). In zijn drukkerij komen al 109 jaar lang dezelfde namen voorbij. “Eerst voor geboortekaartjes, later voor afstudeerprojecten of promoties, dan trouwkaarten en even later weer een geboortekaartje.” De ogen van moeder Thea van der Linden (62) glimmen bij de herinnering.

Geschiedenis Drukkerij Van der Linden, in 1901 opgericht door ‘overgrootvader’ E. J. J. (Eduard), is het oudste bedrijf in dit artikel. Richard en zijn broer Patrick staan tegenwoordig aan het roer, maar voor verhalen van vroeger moet je bij hun moeder zijn. Thea weet te vertellen dat ome Gé (de tweede generatie Van der Linden) ‘in het harnas’ is overleden. “Tijdens het bestellingen rondbrengen, stortte hij voor de deur in. Dood.” Op 86-jarige leeftijd verbrak hij ongewild de traditie van doorwerken tot je er letterlijk dood bij neervalt. Jongere generaties gaan nu op hun 65e met pensioen, ‘zoals het hoort’. Koen (25), de vierde generatie Van Berge Henegouwen, nam onlangs de zaak over, maar vader is er voorlopig nog te vinden. Jacques (59): “Ik blijf de administratie doen.” Koen: “Ik hoop wel dat je het me gaat leren.” “Zorg jij eerst maar dat de winkel blijft draaien,” wijst Jacques hem terecht. Dan, toegeeflijker: “Ik kan de winkel nog niet alleen laten, ik laat niet gemakkelijk los.” Het ‘jongste’ bedrijf van de drie is De Leeuw Adviesgroep, uit 1951. Volgens Wim De Leeuw is het uniek dat zijn bedrijf zelfstandig opereert, ‘terwijl veel anderen in de verzekeringsbranche opgeslokt zijn door grote jongens’. “Als familiebedrijf heb je een historie, maar ook een toekomstvisie en die richt zich op de lange termijn. Anderen hebben te maken met aandeelhouders die willen cashen. Bij ons gaat het om continuïteit en overleven in het algemeen. Wij hoeven niet

De Leeuw Adviesgroep B.V. Wim De Leeuw

‘Bij ons gaat het om continuïteit en overleven in het algemeen’ meteen te gaan snijden als het even wat minder gaat. En dat straalt uit naar het hele bedrijf. Dat is niet klef, maar wel betrokken.”

Ambitieuze kinderen Wie het bedrijf overneemt van zijn vader, geeft hem ook weer door aan zijn zoon. Hoe vanzelfsprekend is dat? Thea van der Linden: “De drukkerij was mijn mans levenswerk, hij zat er vanaf zijn zestiende in. Toch hebben wij nooit druk gelegd op onze kinderen om het voort te zetten.” Richard: “Ik heb rechten gestudeerd, dus het was niet de verwachting dat ik de drukkerij zou overnemen. Na mijn studie kon ik moeilijk werk vinden, dus deed ik als bijbaantje de administratie. Zodoende ben ik hier van lieverlee alsnog ingerold.” Ook Koen van Berge Henegouwen droomde er als kind niet van om de winkel van zijn vader over te nemen. Hoewel hij als puber al meehielp in de winkel, heeft hij als beroepsmilitair eerst nog een opleiding bij de geneeskundige troepen gedaan alvorens hij besloot senior op te volgen. “Mijn vader zei: ‘denk er goed over na, je moet hard werken voor weinig rendement’.” Als Koen niet doorgezet had, zou de zaak niet langer hebben bestaan. “Je kunt voor een winkel als deze geen koper vinden,” weet Koen. “Jonge ondernemers krijgen nooit een lening van een paar ton, die je nodig hebt voor de voorraden en het pand. En een groot bedrijf vindt het rende- >>

17

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

“Mensen vragen soms nog steeds naar mijn oudtante, tante Annie” Drukkerij Van der Linden Richard en Patrick van der Linden

>> ment te minimaal. Ik kan mijn vader gebruiken als onderpand.” Een grote verantwoordelijkheid voor de jonge Koen. Jacques: “Ja, maar afgezien daarvan: je helpt jezelf ook naar de knoppen als je het verpest.”

‘In een familiebedrijf heb je je compagnon niet te kiezen’ Compagnons Je familie kies je niet, dus als je de zaak van je vader overneemt, krijg je ook je partners cadeau. De broers Van der Linden runnen de drukkerij samen en verdelen de taken. Patrick de creatieve, technische kant en Richard de administratieve, bedrijfsmatige. “Ieder moet een specialiteit hebben en zijn eigen ding kunnen doen.” Fijn, want ‘je botst op een andere manier dan onder ‘gewone’ collega’s of werknemers, en dat kan er heftig aan toe gaan.’ Jacques van Berge Henegouwen kan daarover meepraten: “In een familiebedrijf heb je je compagnon niet te kiezen. Normaal gesproken als je een bedrijf begint, zoek je iemand met eigenschappen die bij je passen. Maar als Koen niet precies die eigenschappen had, zou hij hier niet staan. Hij is communicatief, vriendelijk, en wil graag. Het verrast mij dat hij altijd vrolijk is, wat er ook gebeurt. Ik kan dat niet,” vertelt zijn vader bewonderend. “En hij haalt kwajongensstreken uit met zijn collega’s.” Koen: “Mijn vader is een echte directeur, een harde ondernemer. Als je A doet, vraagt hij: ‘waarom niet B?’, en andersom. Ik probeer vooral het team vast te houden.” Wim de Leeuw heeft wel degelijk zijn eigen compagnon gekozen. Terry Bloemert is geen familie maar ‘het voelt wel zo’, vinden beide partners. Wim: “Het deed ook wel recht aan zijn positie in het bedrijf. Terry was al zo lang manager. Een

18

echte leider, die de ideeën van mijn vader realiseerde.” En het aangenomen lid van de familie is blij dat hij welkom geheten werd, vooral door moeder De Leeuw. “Die blijft toch een soort moeder overste.”

Naam en faam What’s in a name? De achternamen van Wim, Koen, Richard en Patrick staan niet alleen op visitekaartjes, ze zíjn het visitekaartje. Iedereen kent hen. Maar hoe herken je een Van der Linden? “Ik zie geen écht Van der Linden-karakter in de zaak terug,” peinst Richard. “Jawel, jullie zijn harde werkers,” corrigeert zijn moeder. Richard vult aan: “Klantgerichtheid, dat hebben we ook geërfd. Het ouderwetse ‘klant is koning’ staat nog steeds hoog in het vaandel. Mensen zeggen ‘Van der Linden zal het wel kunnen’, want ‘nee’ bestaat niet bij ons.” Dat gevoel voor service zit niet alleen bij de Van der Lindens, maar bij ook de De Leeuwen en de Van Berge Henegouwens in het bloed. Jacques: “Mijn oma zei altijd: service houdt langer vol dan de prijs.” Maar Koen houdt niet alleen de tradities van zijn overgrootmoeder hoog, hij ziet ook commerciële voordelen: “Door de vergrijzing zullen servicebedrijven als de onze blijven bestaan, daar kan het internet niet tegenop.” Wim de Leeuw trekt het breder, en noemt de fundering van zijn familiebedrijf ‘normen en waarden’. Hij somt op: “Toewijding, loyaliteit, trots. Je merkt gauw genoeg of een medewerker bij de ‘familie’ past.”

Toekomst Een vertrouwde naam kan een oubollige bijsmaak hebben, maar daar hebben De Leeuw, Van Berge Henegouwen en Van der Linden geen last van. Van Berge Henegouwen heeft onbedoeld een voordeel aan het nieuwe pand op de Lange Mare, waar Koen direct zijn stempel op heeft gedrukt door bijvoorbeeld klein huishoudelijke apparatuur uit het assorti-

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

‘Mijn oma zei altijd: service houdt langer vol dan de prijs’ ment te halen en inbouwapparatuur op te nemen. Van der Linden huist juist op een monumentale locatie, maar het machinepark is voorzien van de laatste snufjes. Daar hebben vader en moeder Van der Linden hun best voor gedaan. “Toen mijn man de zaak overnam, was het erg verouderd,” weet Thea nog te goed, dus die fout maakte ze bij haar eigen kinderen niet. De Leeuw is enkel conservatief als het gaat om de eerder genoemde normen en waarden. Bloemert: “We kunnen talloze innovatieve voorbeelden noemen. We waren bijvoorbeeld de eerste makelaar met een website en we zijn graag informeel. Gewoon Wim en Terry. Alleen Wims ouders zijn altijd meneer en mevrouw De Leeuw gebleven.”

Werk en privé Werk en privé gescheiden houden is in een familiebedrijf bijna niet te doen. Zo hield mevrouw De Leeuw vanuit haar keukenraam in de smiezen wie het makelaars- en assurantiekantoor in of uit liep. Iedereen moest haar wakend oog passeren voor hij met de directeur, haar man, aan tafel, haar eigen keukentafel, plaats kon nemen. Die keukentafel is herkenbaar voor alle familiebedrijven in dit artikel. Daar werd drukwerk van Van der Linden aan vergaard of de dag van Van Berge Henegouwen geëvalueerd. Maar als de familie huis en haard verlaat, laat hij ook de zaak achter. Zo sloten Thea en haar man de drukkerij

toen het bedrijf honderd jaar bestond, om met het team naar Disneyland Parijs te gaan. En toen een van de directeuren van De Leeuw overleed, reed het voltallige personeel naar de begrafenis. De winkels gingen dicht.

Nieuwe koers Zodra nieuwe generaties aan het roer staan, zal het bedrijf een nieuwe koers gaan varen. De oude kapiteins hebben het nakijken. Of staan de beste stuurlui aan wal? Thea van der Linden: “Kinderen maken andere keuzes. Dat moet je kunnen loslaten.” Koen, Wim, Richard en Patrick hebben het gevoel dat zij hun eigen stempel op de onderneming kunnen drukken. “Mijn vader bemoeit zich niet meer met de zaak,” vertelt Wim de Leeuw. “Maar,” voegt hij grijnzend toe, “hij vindt het verschrikkelijk als er een woning in zijn omgeving bij een andere makelaar te koop staat. Dan hangt hij aan de telefoon.” Nu jobhoppen de trend is, lijkt het alsof familiebedrijven als De Leeuw, Van der Linden en Van Berge Henegouwen uitsterven. Maar ze hebben een lange adem. “Logisch,” vindt Jacques van Berge Henegouwen, “want het is iets van jezelf. Je hebt er keihard voor gewerkt en je vader ook.” Wim de Leeuw: “Familiebedrijven moeten voorzichtig manoeuvreren mét de medewerking van hun mensen. Ze zeggen altijd dat het MKB de motor van de toekomst is, maar volgens mij speelt het familiebedrijf daar een belangrijke rol in.” •

Van Berge Henegouwen B.V. Elektronica Jacques en (zoon) Koen van Berge Henegouwen

19

direct mail is

databasebeheer print- en reproservices mailhandling fulfilment

advies en portobemiddeling

Total Mail Service BV Industrieterrein Grote Polder Energieweg 41b 2382 NC Zoeterwoude T +31 (0)71-581 47 90

www.totalmailservice.nl

Almere - Leiden - Zoeterwoude

webshopservices Scheepswerf 46 | 2315 MT Leiden | Postbus 43 2300 AA Leiden | t: 071 - 5235070 | f: 071 - 5235338 e: [email protected] | i: www.boogaardtaxiservice.nl

De kracht van familiebedrijven

Wat zijn de succesfactoren? Familiebedrijven zijn van groot belang voor de Nederlandse economie. Ruim tweederde van de Nederlandse bedrijven met personeel is een familiebedrijf. Deze bedrijven zijn verantwoordelijk voor 53 procent van het Bruto Nationaal Product en 49 procent van de werkgelegenheid. Maar liefst 4,3 miljoen mensen werken voor een familiebedrijf. Zo blijkt uit onderzoek van Roberto Flören, hoogleraar Familiebedrijven en Bedrijfsoverdracht van Nyenrode. Maar wat is precies de kracht van familiebedrijven? “Nederlandse familiebedrijven zijn de laatste jaren in een positiever daglicht komen te staan. Ze blijken succesvoller te zijn dan niet-familiebedrijven en in deze tijden van economische neergang blijken ze beter bestand tegen de gevolgen van de crisis. Ook zullen zij eerder interen op hun eigen vermogen dan werknemers ontslaan, waarmee ze een betere garantie vormen voor werkgelegenheid”, aldus Flören. Zijn onderzoek ‘Familiy business in the Netherlands. Characteristics and success factors’ geeft verschillende verklaringen voor het succes van familiebedrijven. Belangrijk blijken onder andere de langetermijnvisie van soms wel een hele generatie, de kleine groep aandeelhouders en de grote betrokkenheid en aanwezigheid van de directeur en meewerkende familieleden. Daarnaast kenmerken familiebedrijven zich door een hoge solvabiliteit omdat vele voor het overgrote deel met eigen vermogen gefinancierd zijn.

‘Familiebedrijven zijn bij uitstek in staat om zich voortdurend opnieuw uit te vinden’

Lee (1545) en Koninklijke Tichelaar Makkum (1594) na meer dan vier eeuwen nog een succesvol bestaan hebben. Ze hebben de tachtigjarige oorlog overleefd, recessies en armoede doorstaan en zich op de juiste manier aangepast aan de vele economische, technologische en maatschappelijke ontwikkelingen. “Familiebedrijven zijn bij uitstek in staat om zich voortdurend opnieuw uit te vinden”, legt Flören uit. De bijzondere levenskracht van familiebedrijven is dus ook het gevolg van een bovengemiddeld vermogen om zich te blijven vernieuwen.

Geduldig kapitaal Onderzoeksbureau Nyfer onderstreept deze bevindingen. De tien snelst groeiende en meest innovatieve ondernemingen in de Nederlandse maakindustrie zijn zonder uitzondering familiebedrijven. Innovatie gedijt het beste in een omgeving waar bestuur en een meerderheid van het eigendom samengaan. Familiekapitaal is nu eenmaal geduldiger kapitaal, zo redeneert Nyfer. Familieleden hechten meer belang aan de continuïteit van het bedrijf en zijn daarom eerder bereid te investeren in projecten die op de lange termijn renderen. Daar komt nog bij dat het management van een familiebedrijf veel langer aanblijft dan dat van niet-familiebedrijven. Gemiddeld is een directeur van een niet-familiebedrijf ongeveer zeven jaar in functie, terwijl bij familiebedrijven dit gemiddelde boven de twintig jaar ligt. Bij 30 procent van alle familiebedrijven is de algemeen directeur ten minste twintig jaar in functie. Onder niet-familiebedrijven komt dit slechts bij 5 procent voor. Een duidelijke succesfactor want het lang aanblijven van een directeur creëert de mogelijkheid voor het langetermijnperspectief waar familiebedrijven om bekend staan. Bij investeringsbeslissingen kan daarom soms een termijn van een gehele generatie mogelijk zijn. •

Succesfactoren van familiebedrijven

Blijven vernieuwen

• Langetermijnvisie

Familiebedrijven hebben over het algemeen een veel langere historie dan niet-familiebedrijven. Vooral in het midden- en kleinbedrijf. Zo bestaat 61 procent van alle familiebedrijven met minimaal tien werknemers al langer dan dertig jaar, terwijl slechts 37 procent van alle niet-familiebedrijven meer dan dertig jaar geleden is opgericht. In onderzoek van Roberto Flören en Stefan Jansen van Berk Accountants & Belasingadviseurs naar de oudste familiebedrijven van Nederland bleken vooral open communicatie, realiteitszin en het vermogen om kordaat moeilijke beslissingen te nemen van belang. Een combinatie van deze factoren leidde ertoe dat familiebedrijven als Touwfabriek G. van der

• Kleine groep aandeelhouders • Grote betrokkenheid en aanwezigheid • Hoge solvabiliteit • Open communicatie • Realiteitszin • Kordaat beslissingen nemen • Blijven vernieuwen • Investeren in langetermijnprojecten • Lang aanblijven van directeur

21

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Huschka Beveiligers

Van ‘berucht en beroemd’ naar ‘innovatief en transparant’ Vraag een Leidenaar op straat naar Huschka en hij begint spontaan te praten. Het lijkt wel of in de afgelopen zestig jaar uit elke familie wel iemand bij Huschka heeft gewerkt, bij de familie Huschka in de straat woonde of bij de zonen van Jan Huschka in de klas heeft gezeten. En anders, dan kwam men in één van de kroegen of de zonnestudio. Iedereen kende Huschka en familie Huschka kende iedereen. En de opmerking ‘berucht en beroemd’, die hoef je nooit toe te lichten. Huschka Beveiligers is nog steeds een familiebedrijf, alleen sinds oktober 2005 is de familie Huschka niet meer verbonden aan het bedrijf. Emill de Waal en Reinier Asberg namen toen het bedrijf over. Emill is getrouwd met de zus van Reinier en daarom is het nog steeds een familiebedrijf. Er veranderde nog wel wat meer. Op zijn tijd veranderen is goed voor een organisatie en de generatiewisseling was ook goed voor het beveiligingsbedrijf. De spelregels in de beveiliging waren aan het veranderen. Er kwamen nieuwe eisen vanuit de klant, het personeel, de vakbonden en de overheid. Zoals dingen vroeger gedaan werden, dat ging niet meer.

‘Er kwamen nieuwe eisen vanuit de klant, het personeel, de vakbonden en de overheid’

Huschka Beveiligers Weversbaan 11a 2352 BZ Leiderdorp T 071 40 20 401 E [email protected]

22

Gelukkig kenden Emill en Reinier het vroeger niet. Ze kwamen niet uit de beveiligingsbranche, hadden niet al jaren gewerkt in het bedrijf. Ze konden blanco beginnen en dat deden ze ook. De contouren van het bedrijf werden de kernwaarden die geformuleerd werden. Ze lijken open deuren, maar toch spreken maar weinig bedrijven ze uit. De belangrijkste kernwaarden bleken: we zijn integer, van hoog tot laag zetten we altijd een stapje extra, onze klanten, collega’s en medewerkers staan centraal en we zijn open over de fouten die we maken en proberen ervan te leren. Vanuit die kernwaarden is de transformatie van Huschka in oktober 2005 begonnen. In een bedrijfstak waar je niet een week het bedrijf dicht kan doen omdat je wilt verbouwen, is dat vooral een permanente balanceeract. Het gaat 24/7 door en tussendoor moet de koers verlegd worden. Dat verleggen van die koers is een traject van vallen en opstaan. Sommige dingen lukken wel, andere dingen kosten meer tijd en soms gaat het ook gewoon niet zoals je zou willen. Eén van de zaken die een groot succes zijn geworden is mijn. huschka. Het heeft onze werkzaamheden voor onze klanten volledig transparant gemaakt. De werkzaamheden op kantoor zijn veel eenvoudiger geworden en daarmee kunnen we in deze tijden van recessie ‘lean en mean’ opereren. Terwijl de totale beveiligingsmarkt aan het krimpen is, groeit Huschka tegen de stroom in rustig door. Meest zichtbaar zijn onze surveillance-auto’s die niet meer uit het Leidse straatbeeld zijn weg te denken. Het imago van ‘berucht en beroemd’ dat is vijf jaar ná de overname echt verleden tijd. Het is nu ‘innovatief en transparant’. •

Mijn werkplek Credifixx | Joost van der Helm Hoe laat begint jouw werkdag? Zo’n beetje 8.40 uur na de kinderen naar school te hebben gebracht. Al sinds de kinderen naar de peuterspeelzaal gaan is er geen dag geweest dat ik ze niet naar school heb gebracht. Nog vreemde gewoonten ‘s ochtends vroeg? De dag begint met een heerlijk koud blikje Cola Zero, voor mij gewoon maar voor mijn omgeving onbegrijpelijk. Favoriete voorwerp op je bureau? De rekenmachine en het Groene Boekje van de Nederlandse Taalunie ideaal voor als je het even niet meer weet. Welk uitzicht heb jij vanaf je werkplek? De kruising Gooimeerlaan/Ketelmeerlaan, een lastige verkeerssituatie gezien de duizenden euro’s blikschade die ik en mijn collega’s inmiddels hebben zien ontstaan. Wie is je grote voorbeeld? Niet 1 specifiek persoon, ik krijg

inspiratie van verschillende ‘grote voorbeelden’. Wat was je eerste bijbaantje? Schoenensjouwer bij Bristol op de Herengracht. Hoe ziet jouw favoriete lunch eruit? Sinds Credifixx Utrecht geopend is ben ik vaak te vinden in het AC langs de A2, de uitsmijter classique royale is niet te versmaden. Keiharde muziek of doodse stilte als jij aan het werk bent? Radio verboden, doodse stilte dus. In wat voor auto rijd je? Mijn zakelijke ritjes doe ik in een mooie compacte Fiat 500, met deze auto is parkeren geen probleem meer. Wat denk je dat collega’s van je vinden? Ik heb geen idee en daarom heb ik het ze zojuist gevraagd..alle duimen gingen omhoog!!! Belangrijkste advies dat je ooit gekregen hebt? If it ain’t broken, don’t try to fix it!

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mijn werkplek Wijnkoperij Henri Bloem | Ernst ten Haaf Hoe laat begint jouw werkdag? Om 9.45u van huis weg en om 10.00u gaat de winkel open. Nog vreemde gewoonten ‘s ochtends vroeg? Niet echt heel vroeg maar regelmatig wijnproeven. Gaat het beste ‘s ochtends. Proeven he, niet drinken. Neem je veel meer geuren en smaken waar. Favoriete voorwerp op je bureau? Foto van mijn kinderen en mijzelf op een prachtig plein in Venetië. Een vakantie vol herinneringen over het goede leven met veel Italiaanse wijn. Welk uitzicht heb jij vanaf je werkplek? Kijk uit op een 1100 verschillende wijnen die op velerlei wijzen gepresenteerd staan in de winkel. Wie is je grote voorbeeld? Goh, heb niet echt iemand waar ik me aan vergaap maar Richard Branson met zijn Virgin company spreekt me aan. Creatief, ondernemend, niet bang om fouten te maken en succesvol natuurlijk. Wat was je eerste bijbaantje? In de

ploegendienst van de Philips glas­ fabriek in Eindhoven. Pakte ik de beeldschermen in die van de lopende band rolde om later in TV’s geplaatst te worden. Hoe ziet jouw favoriete lunch eruit? Liefst een lichte broodlunch met iets van verse vis gecombineerd met een mooie bijpassende lichte stijl witte wijn. In werkelijkheid meestal 2 plakken brood met kaas zonder iets te drinken. Keiharde muziek of doodse stilte als jij aan het werk bent? Grappig maar geen van beiden. Het leukst is het geluid van straatleven binnenkomend door de open deuren. Belangrijkste advies dat je ooit gekregen hebt? Geluk in je leven komt bijna nooit vanzelf maar kun je wel zelf afdwingen. Betekent dat je dingen los moet kunnen laten die lange tijd een vast ankerpunt vormden. In mijn geval was dat mijn goedbetaalde werknemersrol omruilen voor het ondernemerschap.

23

(Onze zuinigste advertentie ooit)

• 30 km rijden op 1 liter • Slechts 87 gram CO2-uitstoot • 14% Bijtelling • BPM-vrij • Geen wegenbelasting

De nieuwe Polo BlueMotion. U least de Polo BlueMotion al vanaf  299,- p/m. Brandstofverbruik: ø 3,3/100 km (1L op 30,3 km), CO2-uitstoot: ø 87 g/km.

Voorschoten, Hofweg 39. Tel. 071 - 5 794 794 Alphen a/d Rijn, Curieweg 5. Tel. 0172 - 427 427 Noordwijk, Hooge Krocht 109. Tel. 071 - 40 63 600 www.kamsteeg.nl

Leiden, Rooseveltstraat 49. Tel. 071 - 7 505 505 www.kamsteegautolease.nl

Er is al een Polo BlueMotion vanaf € 16.290,-. Vanafprijs is incl. BTW, excl. verwijderingsbijdrage en kosten rijklaar maken. Leaseprijs vanaf € 299,- per maand o.b.v. Full Operational Lease via Volkswagen Leasing, 48 maanden/20.000 km per jaar, excl. BTW en brandstof. Wijzigingen ook in uitvoeringsdetails voorbehouden. Getoonde afbeelding kan meeruitvoeringen bevatten.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DISCUSSIE

Zeven Leidse ondernemers en bedrijfsdeskundigen aan het woord

‘Prachtige bedrijven gaan vaak ten onder omdat goede opvolging moeilijk te vinden is’ Michael Baken Syntens Bedrijfsopvolging is hot. Veel babyboomondernemers gaan stoppen en bij familiebedrijven komen al snel de kinderen, neven of nichten in beeld. Dat vereist goede begeleiding en communicatie is cruciaal. Als een opvolger uit eigen kring aan het veranderen slaat, roept dat vaak flinke emoties op. Want dat is niet hoe vader, moeder of oom het deden.

Joep van Ginderen Eerlijke Kansen Gelukkig heb ik hier geen ervaring mee, maar als je het positief bekijkt zal een verdwijnend bedrijf ook een klantengroep achterlaten met een bepaalde behoefte. Hierdoor hebben nieuwe ondernemers de kans zich weer te bewijzen. Ik zie een ten onder gaand bedrijf dan ook niet per se als een negatief iets hoewel het voor de ondernemer in kwestie natuurlijk dramatisch kan zijn.

Roberto Flören Nyenrode Business Universiteit De gemiddelde leeftijd waarop de ondernemer de leiding overdraagt is 62 jaar. Maar 32 procent van de onder­ nemers draagt de leiding van het familiebedrijf pas na zijn 65e over. Na al die jaren vol energie werken aan de opbouw van het familiebedrijf rest hen de belangrijke taak om de continuïteit van het bedrijf te garanderen door de

opvolging zorgvuldig te regelen. Toch blijkt dat slechts 29 procent van alle familiebedrijven de opvolging heeft geregeld. Opvallend hierbij is dat nagenoeg dezelfde percentages gelden voor familiebedrijven met meer dan 100 werknemers.

Frans van der Linde Matchcare Een prachtig bedrijf is als een mooie vrouw. Iedereen wil een afspraak met haar en bij voldoende wederzijdse interesse komt daar iets moois uit voort. Met andere woorden, volgens mij heeft een prachtig bedrijf geen opvolgingsprobleem.

wordt veroorzaakt door een slechte of totaal afwezige planning van de opvolging. Hiermee is het ontbreken van een goede bedrijfsopvolging de op een na belangrijkste reden van failissement in Europa.

Steef Klop PricewaterhouseCoopers Directeur-grootaandeelhouders (dga’s) en directieleden van Nederlandse familiebedrijven steken massaal hun kop in het zand als het gaat om hun opvolging. Ruim de helft (55 procent) van de Nederlandse familiebedrijven heeft geen concreet bedrijfsopvolgingsplan klaarliggen en 59 procent heeft nog geen opvolger gekozen. •

Marlies Haazebroek Sport Business en Media Travel Dat is altijd al zo geweest, mijn eigen vader heeft het zelfs al ervaren toen hij 50 jaar was in 1975.

Theo Hoogwout Erasmus Universiteit Een van de meest kritische fasen voor de continuïteit van veel bedrijven is de overdracht van het bedrijf en de opvolging van de directeur of ondernemer. Indien de bedrijfsoverdracht niet goed verloopt, kan dat onder andere ten koste gaan van de werkgelegenheid en leiden tot kapitaalvernietiging. Uit onderzoek van de Europese Commissie blijkt dat ten minste 10 procent van alle faillissementen van Europese bedrijven

De volgende uitgave van bv.leiden.nl Magazine heeft als thema ‘Leiden Communicatiestad’. Wil je meediscussiëren over dit onderwerp? Dat kan via de LinkedIn-groep Ondernemersvereniging bv.leiden.nl of stuur een e-mail naar [email protected].

Wil je meediscussiëren in één van de volgende uitgaven van bv.leiden.nl Magazine? Meld je dan aan: [email protected]

25

‘Turbine’ heet de prachtige ruimte in het Huis van de Communicatie in Nieuwe Energie welke in gebruik is voor zelfstandige ondernemers (freelancers, zzp’ers, etc.) in de communicatiesector. In deze grote, lichte, open ruimte met uitzicht op de Maresingel kun je één van de achttien volledig ingerichte werkplekken huren voor een vast bedrag per maand. In Nieuwe Energie zijn diverse kleine en middelgrote bedrijven gevestigd uit de communicatie- en mediasector. Nieuwe Energie biedt daarnaast ook onderdak aan Portaal Leiden, het ROC en stichting De Binnenvest. • Ben jij een startende ondernemer of werk je reeds een paar jaar voor jezelf? • Komen de muren van je zolderkamer op je af en heb jij de behoefte en de wil om samen te werken met andere bedrijven in jouw sector? • Heb jij de behoefte je verder te ontwikkelen als ondernemer en door te groeien op kwalitatief en financieel vlak?

Dan zijn wij op zoek naar jou!

Huur De werkplekken zijn te huur voor 2 dagen of meer in de week. Uiteraard kun je ook een partner zoeken en de huur + dagen onder elkaar verdelen. Prijzen vanaf 185 euro per maand exclusief BTW. Heb je interesse in het huren van een werkplek in deze inspirerende werkomgeving? Neem dan voor meer informatie en de voorwaarden contact op met Portaal Leiden telefoonnummer 0800 - 767 82 25 of mail naar [email protected]. Wil je meteen meer weten? Bel dan met Bart Muller tel. 06 - 511 090 83 Kijk voor meer informatie zoals een impressie van deruimte en de prijzen op www.nieuweenergieleiden. nl. Om de onderlinge samenwerking tussen de ondernemers optimaal te maken, streeft de initiatiefnemer naar een gezonde balans tussen de verschillende creatieve disciplines. Bij de selectie wordt daar rekening mee gehouden.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

nieuwe leden Met meer dan 385 leden is bv.leiden.nl op weg om de grootste ondernemersvereniging te worden van Leiden en omstreken. Elke maand melden zich nieuwe leden aan. Ook in 2010 presenteren we weer een aantal nieuwe leden. Meer informatie over onze nieuwe leden? Kijk op www.bv.leiden.nl.

Matchcare Leiden Training Advies Begeleiding de heer F. van der Linde Gangetje 14 2311 ER LEIDEN T 071 - 888 17 03

[email protected] B-Techniek

Schoonmaakbedrijf Zuid-West B.V.

Onderwijs/Opleiding

Schoonmaakbedrijf

de heer B. Schippers

mevrouw K. Onderwater

Mezenstraat 7 2333 VT LEIDEN

Tieleman en Drosweg 5 2314 xw LEIDEN

T 087 - 874 04 11

T 071 - 589 71 43

[email protected]

[email protected]

EerlijkeKansen

Made2host

Projectontwikkeling

IT-oplossingen

de heer J. van Ginderen

de heer M. Dofferhoff

Stieltjesstraat 57 2313 SJ LEIDEN

Aert van Neslaan 511 2341 HS LEIDEN

T 06 - 226 995 88

T 06 - 200 652 99

[email protected]

[email protected]

Boogaard Taxi Service B.V.

St. Leiden Communicatiestad

Taxi centrale

Stichting

de heer M. Boogaard

de heer P. Duijvestein

Postbus 43 2300 AA LEIDEN

Herengracht 48 2312 LE LEIDEN

T 071 - 523 50 70

T 071 - 516 20 51

[email protected]

[email protected]

Cowork Company

Aviva IT

Verhuur onroerend goed

Automatisering & IT

de heer B. van den Elshout

de heer H. Borghardt

Stationsweg 26 2312 AV LEIDEN

Haagsche Schouwweg 8 2332 KG LEIDEN

T 071 - 887 1999

T 071 - 535 17 30

[email protected]

[email protected]

Interactive Perception

Intrim Specialists

Internet oplossingen

Interim Management

de heer B. Bakker

de heer M. C. Los

Langeweg 50 2371 EJ ROELOFARENDSVEEN

Ommevoort 1 2341 VV Oegstgeest

T 06 - 142 253 95

T 071 - 888 49 50

[email protected]

[email protected]

27

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

KOP-DUEL

Vader versus zoon Binnen twee jaar is het museum Corpus uitgegroeid tot een echte publiekstrekker. Jong en oud komt naar de opvallende zittende man langs de A44 bij Oegstgeest om daar een reis door de mens te maken. Weinigen weten echter dat het bedrijf erachter gerund wordt door een familie. Vader en algemeen directeur Henri Remmers bedacht het concept en zowel zoon Philippe, director of operations, als dochter Anouck, manager marketing, pr en sales, zijn werkzaam bij RECO Productions International. Een duidelijke succesformule, maar zijn vader en zoon twee handen op één buik? Of heffen zij de vuisten?

Philippe Remmers

Een familiebedrijf is beter bestand tegen de gevolgen van de crisis. Philippe: “Nee, elk willekeurig bedrijf kan slachtoffer worden van de crisis. Een familiebedrijf springt misschien sneller in op een situatie en neemt gemakkelijker besluiten. Maar als de crisis eenmaal hard toeslaat, valt daar weinig tegen te beginnen.” Henri: “Je pakt ’s avonds gemakkelijker de telefoon om een en ander nog even door te spreken. Wij praten ook bij na kantooruren, uit pure betrokkenheid. Niet dat een familiebedrijf meer betrokken is, maar wel op een andere manier. Ons bedrijf bestaat echter niet alleen uit familieleden, ons hele team is betrokken.”

Door met meerdere generaties in hetzelfde familiebedrijf te werken, bouw je aan een krachtige langetermijn visie. Henri: “Ja, dat klopt. Wij gaan nu weliswaar de eerste generatie in, maar het doel is dat het bedrijf in de familie blijft. Daardoor word je gedwongen verder vooruit te kijken. Bovendien helpt de volgende generatie ook bij het bepalen van de koers. Iedereen heeft weer zijn eigen ideëen vanuit een andere opleiding en achtergrond.” Philippe: “Je groeit er simpelweg mee op. Net zoals mijn kinderen er ook mee zullen opgroeien. Als zij het willen en het bij hen past, komen ook zij in het bedrijf werken.” Henri: “Als het bij hen past inderdaad. Maar het moet wel uit eigen beweging gaan, anders werkt het niet. De kinderen zijn natuurlijk vrij om hun eigen toekomst te kiezen.”

Het nadeel van een familiebedrijf is het vervagen van de grens tussen werk en privé. Philippe: “De grenst vervaagt wel, maar ik zie dat niet als een nadeel. Het familiebedrijf maakt nu eenmaal onderdeel uit van mijn leven en ik heb er geen problemen mee het er thuis ook over te hebben. Mijn zus en moeder houden werk en privé liever gescheiden, maar wij praten er tijdens het eten graag nog even over door. Voor de aanhang is dat misschien nog wel het lastigst.” Henri: “Ik vind het absoluut geen nadeel, misschien zelfs eerder een voordeel. Zolang je maar aanvoelt wanneer je het er wel en wanneer niet over moet hebben. Dat gaat bij ons vrij goed.”

Het is lastig om een familiebedrijf te professionali­seren. Henri: “Elk bedrijf moet professioneel zijn anders werkt het niet. Als Philippe en Anouck niet geschikt zouden zijn, werkten ze hier niet. Ze hebben gewoon moeten solliciteren. En dat waren zware gesprekken. De eisen voor familie zijn vele malen hoger dan voor iemand van buiten omdat de risico’s groter zijn.”

28

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Philippe: “Het informele karakter van een familiebedrijf opent juist de deuren naar professionaliteit. Er is een hechtere band, ook met de medewerkers die geen familie zijn. Iedereen is gelijk in het bedrijf en we moeten allemaal presteren.” In een familiebedrijf moeten de familieleden duidelijk afgebakende taken hebben, bemoeizucht ligt altijd op de loer. Henri: “Dat is waar. Je hebt altijd de neiging de ander sneller terecht te wijzen. Maar ik denk wel drie keer na voor ik dat echt doe anders krijg je direct die vader-zoonrelatie terug en dat is niet mals. Je wilt elkaar niet kwetsen maar het werk moet goed gedaan worden.” Philippe: “Onze familie is pittig en eigenwijs, maar je moet vertrouwen in elkaar hebben als collega’s. Bemoeizucht ligt inderdaad op de loer en daar moet je mee leren omgaan.” Henri: “Ik kan het steeds beter loslaten en onze managementoverleggen zijn bovendien zo ingericht dat we bijna nooit met z’n drieën tegelijk zitten. Het belang van het bedrijf moet bovenaan staan, boven familie.”

Philippe: “Het lastige van ons familiebedrijf is dat wij niet slechts één product neerzetten, zoals Heineken of Duinrell, maar aan special project development doen. Corpus hebben wij in eigen beheer maar dat kan bij een volgend project weer heel anders zijn.” Henri: “Creativiteit en zakelijkheid is bij het voortbestaan van ons bedrijf heel belangrijk. Ik denk er regelmatig goed over na of ik die eigenschappen in mijn kinderen terugzie. Gelukkig hebben ze het in zich.” •

Henri Remmers

Door met een hechte familie een bedrijf te runnen, zijn innovatieve projecten gemakkelijker te verwezenlijken. Philippe: “Een familiebedrijf kan alleen maar gerund worden door een hechte familie. Met een deuk in de familie is dat niet te doen. Daar hebben wij duidelijke afspraken over gemaakt. Zodra er een kink in de kabel komt, zet je namelijk niet alleen het bedrijf maar ook de familie op het spel. Een hecht familiebedrijf kan echter bergen verzetten. Alle projecten zijn dan gemakkelijker te realiseren. Innovatief of niet.” Henri: “Kwaliteit gaat boven alles. Een project moet altijd goed en haalbaar zijn. Of dat nu bedacht wordt door een familielid of door iemand buiten de familie. Wel zijn binnen een familiebedrijf de lijnen korter.” Philippe: “Ik bel jou ’s avonds regelmatig met nieuwe ideëen.”

Opvolging is binnen familiebedrijven altijd een hekel punt. Henri: “Opvolging is inderdaad een moeilijk onderwerp. Ik weet bijvoorbeeld nog precies hoe ik het bedrijf vanaf de grond heb opgebouwd. Daar heb ik lang en hard voor gewerkt. Het schizofrene is nu dat ik mijn kinderen aan de ene kant een gemakkelijkere weg gun, terwijl ik gelijktijdig denk: iedereen moet hard werken. Ik probeer in ieder geval zoveel mogelijk dingen neer te zetten die voort kunnen blijven bestaan.”

29

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

column

Ton van Raan, juni 2010 Hoogleraar Ontwikkeling van wetenschap en technologie, Universiteit Leiden

Grachtje graven Het ‘ontdempen’, dat wil zeggen weer opengraven van eertijds gedempte grachten, is de laatste tijd weer sterker onder de aandacht gebracht. Het gaat dan vooral om de

‘De belangrijkste troef van Leiden op het gebied van cultureel erfgoed zit niet in het water’

30

Stille en de Lange Mare. Er zijn in Nederland succesvolle voorbeelden van ontdempen. Vaak wordt naar de Binnendieze in ’s Hertogenbosch verwezen, maar dit is meer grachtherstel dan grachtontdemping geweest. Niettemin een buitengewoon geslaagde operatie die ’s Hertogenbosch een zeer aantrekkelijke aanwinst heeft opgeleverd. Een opmerkelijk voorbeeld van echt ontdempen is Breda. Daar is een volledig verdwenen gracht die dwars door de binnenstad liep over een lengte van meer dan een kilometer opengegraven. In volle glorie hersteld, het ‘nieuwe water’ omzoomd met imponerende grachtenhuizen. Een complete metamorfose van een stadsdeel dat daarvoor niet erg aantrekkelijk was. Zeker in Breda heeft ontdemping geleid tot versterking van de stedelijke kwaliteit. Terug naar Leiden. Stelt u zich voor dat een groep buitenlandse bezoekers de Leidse binnenstad verkent. De stad heeft zo veel aan stedeschoon met water te bieden dat een open Mare werkelijk niets kan toevoegen. Ook de vaak genoemde versterking van het cultureel erfgoed is nauwelijks aan de orde. De belangrijkste troef van Leiden op het gebied van cultureel erfgoed zit niet in het water, maar in de vele historische gebouwen en instanties zoals de universiteit, de musea en de Hortus. Leiden Stad van Ontdekkingen, ga geen miljoenen uitgeven om er weer een kleine gracht bij te krijgen. Ontdempen is niet alleen het opengraven van de Stille en Lange Mare en aansluiten op de Korte Mare die op de singel uitkomt. In de Langegracht zal een forse brug moeten komen om probleemloos van de Nieuwe Rijn naar de singel te varen. Het waterkruispunt bij Annie’s Verjaardag zal in de zomermaanden nog veel chaotischer worden dan het nu al is. Laat je niet verleiden door lieden die vertellen dat je de benodigde miljoenen na een aantal jaren zult terugverdienen. Dat zal best voor de steden gelden waar het water gewoon weg was, zoals ’s Hertogenbosch en Breda. Niet voor het waterrijke Leiden. Daarom is ook het argument dat het openen van de Mare zo belangrijk is voor de stedelijke waterhuishouding zwak. Eenieder kan uitrekenen hoeveel de paar honderd meter smalle gracht aan wateropneemcapaciteit zou toevoegen aan de vele kilometers waterwegen die Leiden al rijk is. De stad heeft andere prioriteiten. De Aalmarkt ziet er nog belabberd uit. Van de mooie plannen om het gebied rond de Lakenhal te restaureren, vooral de Lammermarkt, is niets terechtgekomen. Wegens geldgebrek. Deze stad heeft moderne parkeervoorzieningen nodig, meer winkelkwaliteit, betere uitgaansmogelijkheden voor jongeren en ouderen, hotels van goed niveau. En een moderne, comfortable tramverbinding die de historische binnenstad verbindt met de kust, via de voorzieningen die garant staan voor de toekomst van deze stad, de kennisinstellingen en kennisbedrijven in het Science Park. Zet in op het verwerven van de status van UNESCO werelderfgoed voor de Pieterswijk met de Sterrewacht, het Kamerlingh Onnesgebouw, Academiegebouw en de Hortus als bakermat van de Leidse ontdekkingen. Leiden, zet nou eens door op de wegen die al voorzichtig ingeslagen worden maar waar nog forse slagen gemaakt moeten worden. Laat je nu niet afleiden door weer eens een grachtje open te graven. •

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ronald McDonald Business Breakfast Wanneer & waar: 27 mei 2010 bij azeta.nl Verslag: Het RMBB werd deze keer verzorgt door Ntouch en azeta.nl. Alle gasten werden uitgenodigd om het eerste WK duel van Nederland bij te wonen bij azeta.nl4oranje. Onder de genodigden werden vier VIP arrangementen verloot. De gasten ontvingen het mooie Verleidelijk Leiden mee naar huis.

Onder het genot van een kopje koffie en thee even bijpraten

Brian Isaac legt het Ntouch concept uit

Aad v/d Luit, Frank de Puijt en Danny Douwens

Ton Bakker luistert aandachtig

Een update over het huis van de Voorzitter rmbb.nl

Sanne Witkamp, Hennie Hendriksen en Mieke van Ulden

Ron van Eijk in gesprek met Diederick van Eeden

31

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ons kent Ons Algemene Ledenvergadering Wanneer & waar: 12 april, museum van Volkenkunde Verslag: René van Leeuwen is tijdens de ALV gehuldigd als erelid van de vereniging. Als nieuwe bestuursleden traden aan Sabine van der Klugt, Thea Dickhoff, Irene Overvliet, Brigitte Verdegaal, Steven den Ouden en Onno Laarhoven.

Steven Engelsman (adjunct directeur museum van Volkenkunde)

Steven den Ouden en Ron Hogeboom

Erelid René van Leeuwen

BioScience park in gesprek met de Clercq en BW advocaten

32

Arjen Vels bespreekt het jaarverslag

Irene Overvliet, Brigitte Verdegaal, Rick Kamps en Joost Verbaas

De vergadering was druk bezocht

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

bedrijvenregister Acadi Accountants B.V.

basis bedrijfshuisvesting b.v.

huurmij autorent

Richard Jochems AA Zijlbaan 44 | 2352 BN LEIDERDORP T 071 - 750 32 85 F 071 - 750 32 86

Sander Zwaan Partner, Makelaar-taxateur o.g. Vrijheidslaan 35 | 2321 JR Leiden T 071 - 523 32 77 | F 071-5212494

Koen van Ulden Lijnbaan 12-A 2352 CK Leiderdorp T 071 - 582 08 20

www.acadi.nl

www.basis.nl

www.huurmij.nl

All Class Catering

Bitter Sweet bar services

Rob Reizevoort Europaweg 1C | 2381 GR Zoeterwoude T 071 - 514 33 30

Peter van Ingen

F 071 - 512 84 25

Edwin de Vries & Saskia Dekker T 06 235 536 43 06 489 663 97 E [email protected]

Hypodomus

www.allclasscatering.nl

www.bitter-sweet.nl

www.hypodomus.nl/leiden

Erkend Hypotheekadviseur / Vestigingsmanager

Rijnburgersingel 59 | 2316 XX Leiden T 071 - 820 00 11

backup service

De partij

Jan Kees de Vries Fruitweg 24 b | 2321 GK Leiden T 071 - 572 72 49 E [email protected]

Marcus Rooijakkers T 071 - 566 18 68 E [email protected]

Bert van der Velden Haagweg 51 | 2321 AC LEIDEN T 071 - 528 14 14 F 071 - 528 14 11

IMMO Rijnstede BV

www.backup.nl

www.departij.nl

www.immo-rijnstede.nl

barnhoorn

Geelkerken Linskens Advocaten

Aad Baarnhoorn Schipholweg 57 | 2316 ZL Leiden T 071 - 305 02 00 E [email protected]

mr. R.O. Tefij Noordeinde 2A | 2311 CD LEIDEN T 071 - 512 44 43 E [email protected]

Edgar van der Geest Flevoweg 9M | 2318 BZ Leiden T 071 - 707 81 70 E [email protected]

www.barnhoorn-info.nl

www.gl-advocaten.nl

www.inident.nl

Inident

33

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

bedrijvenregister kerstpakketten: Kado Buro

Media Design B.V.

vdw finance

Lireweg 74 | 2153 PH Nieuw-Vennep T 0252 - 62 69 21 F 0252 - 68 29 74 E [email protected]

Chris de Waard Evertsenstraat 69 Y | 2301 CA Leiden T 071 - 523 32 58 | F 071 - 523 32 54 E [email protected]

Paul van der Werf Hooigracht 30B | 2312KT LEIDEN T 071 - 751 11 22 E [email protected]

www.kadoburo.nl

www.md.nl

www.vdw-finance.nl

VDW

Finance Consul

Kerkvliet Makelaars

Ntouch

RC Promotions

Hans Kerkvliet De Sitterlaan 89 | 2313 TL Leiden T 071 - 514 14 89 | M 06 124 812 47 E [email protected]

Sanne Witkamp Postbus 7 | 2200 AA Noordwijk T 06 - 191 623 99 E [email protected]

Robert Paul Hartwijk Troelstraplein 14 | 2314 EK LEIDEN T 071 - 512 27 61 | F 071 - 512 02 03 E [email protected]

www.kerkvlietmakelaars.nl

www.ntouch.nl

www.rcpromotions.nl

Promotions Coaching of Loopbaancoaching

prokwadraat-groepswijzer.nl

welkomnl gastvrijheidtrainingen

Leni Minderhoud

T 06 202 275 58

Frank van Leeuwen T 071 - 523 34 85 F 071 - 523 61 43 E [email protected]

Ronald Walgreen Orteliusstraat 218 hs | 1056 PG Amsterdam [email protected] 06 - 212 017 35

www.leniminderhoud.nl

www.prokwadraat.nl

www.welkomnl.nl

Loopbaan en reintegratie coach 45plus Parmentierweg 81 | 2316 ZN Leiden

Pro

2

2

2

PROKWADRAAT

Marketing & Events

GROEPSWIJZER.NL Voor al uw groepsuitjes en arrangementen

34

restaurant la plancha

Total Mail Service Leiden

Miquel Fernandez Morsstraat 55 2312 BL Leiden T 071 - 513 42 62

Peter Jan van der Giessen Energieweg 41 B | 2382 NC Zoeterwoude T 071 - 581 47 90 F 071 - 541 04 18

Neem contact op met: Frank de Puijt T 071 - 589 00 84 E [email protected]

www.laplancha.nl

www.totalmailservice.nl

www.azeta.nl

Vermelding in bedrijvenregister?

[email protected] T 070 413 08 00 2491 BG Den Haag Rijn 22 (Forepark) RS Drukkerij bv

Met ons kun je alle kanten op! hooigracht 35 2312 kn leiden postbus 164 2300 ad leiden telefoon 071 514 32 44 e-mail [email protected]

onderdeel van de rs-groep

“Familiebedrijven kiezen vaak voor Berk. Het voelt een beetje alsof we zelf ook deel uitmaken van zo’n familie.”

www.berk.nl/familiebedrijven Berk Accountants en Belastingadviseurs is dé specialist in de begeleiding van familiebedrijven. Bijvoorbeeld bij vraagstukken als bedrijfsopvolging en -overdracht. Onze adviseurs beschikken over de juiste kennis en ervaring om familiebedrijven optimaal te begeleiden. Bent u geïnteresseerd? Bel dan eens met Marcel Burgy, Jochem Beekhuizen of René van Leeuwen van onze vestiging in Leiden: (071) 305 00 00.

An Independent Member of Baker Tilly International