Resultaten Wat vindt de apotheker? Lifelong learning Nieuw in 2011 Bestuur en adviesraad Achter de schermen

AGENDA

2011

Resultaten Wat vindt de apotheker ? Lifelong learning Nieuw in 2011 Bestuur en adviesraad Achter de schermen

2010

cursusprogramma

Resultaten Pharmacy practitioners In 2009 zijn twee groepen Pharmacy practitioners gestart. Dit duidt op een duidelijke groei van deze nieuwe beroepsgroep.

In 2009 heeft PAOFarmacie 178 cursusdagen georganiseerd voor 1343 cursisten. In totaal zijn er 4240 cursusplaatsen verkocht. Een cursist volgt gemiddeld drie of meer nascholingsdagen bij PAOFarmacie.

Wat vindt de apotheker? Waarom volgen apothekers cursussen en wat vinden ze van PAOFarmacie? Om antwoord op die vragen te krijgen, zijn tijdens de wetenschappelijke voorjaarsdag van de KNMP 66 openbare apothekers ondervraagd. Daarnaast zijn 32 ziekenhuisapothekers telefonisch geënquêteerd. De resultaten laten zien dat 15% van de ondervraagde openbare apothekers heel erg tevreden en dat 70% voldoende tevreden was met het curriculum van PAOFarmacie. De belangrijkste reden om een cursus bij PAOFarmacie te volgen, was voor 94% van de openbare apothekers het handhaven van kennis. Het behalen van accreditatiepunten, werd in 68% van de gevallen net zo belangrijk gevonden. Actualiteit, persoonlijke interesse, netwerken, locatie en kosten, speelden een minder belangrijke rol in de motivatie een cursus te volgen. Verder bleek dat de klassieke colleges en interactieve workshops de voorkeur hadden boven andere leermethoden, zoals e-learning. Desondanks had 65% een positief gevoel bij e-learning. De resultaten uit de enquête van de ziekenhuisapothekers weken iets af. De ziekenhuisapothekers spreekt het curriculum van PAOFarmacie wat minder aan. Verder vinden de ziekenhuisapothekers accreditatie een belangrijker reden om een cursus te volgen, dan de openbare apothekers. Dit zou veroorzaakt kunnen worden doordat ziekenhuisapothekers wettelijk specialist zijn en accreditatiepunten belangrijk zijn om ingeschreven te blijven in het register.

Ten opzichte van 2008 is het aantal verkochte cursusplaatsen licht gedaald. De teruggang wordt voornamelijk veroorzaakt doordat minder openbare apothekers nascholingsdagen bij PAOFarmacie hebben gevolgd. Hoewel dit ook voor ziekenhuisapothekers geldt, wordt dit gecompenseerd door een hogere deelname aan de specialisatiefase. Dit is door een verandering bij de inschrijfprocedure, in 2009 beter geregistreerd.



Public pharmacists (%) n=66

Reason for post academic education Retaining expertise 94 Topicality 33 Personal interest 36 Accreditation points 68 Costs 14 Location 35 Social event 12

E-learning Ondanks de lichte teruggang van de nascholingsdagen, is er een toename van de nascholingsproducten die PAOFarmacie via internet aanbiedt. Zowel de e-modules als de interactieve farmacocasus tellen meer deelnemers. Deels wordt deze stijging verklaard, doordat deze producten steeds meer in combinatie met een nascholingsdag worden aangeboden, het zogenaamde blended learning.

2

Hospital Pharmacists (%) n=32

87 29 29 84 3 16 29

Lifelong learning Adviezen? “Ja, ik wil dat we op den duur ook advies kunnen gaan geven over welke scholing goed zou zijn. We kunnen dan afgezet tegen landelijke gemiddelden - tegen apothekers zeggen: op dit terrein gaat het goed en hier raden we nog een bepaalde nascholing aan. Dat is sturen in Lifelong learning.”

Voor deze PAO-Agenda vroegen we twee deskundige apothekers naar hun mening over Lifelong learning. Henk Buurma, directeur Vervolgopleiding tot openbaar apotheker/specialist van de KNMP en Eric Ackerman, opleidingsdirecteur NVZA.

Henk Buurma “Ik ben nu bezig met de modernisering van de tweejarige opleiding voor openbaar apotheker. Lifelong learning speelt hierin een belangrijke rol. Het idee is dat we altijd en overal moeten kunnen leren en bijleren, dus ook op de werkplek. Daar wordt dan ook getoetst, bijvoorbeeld over hoe je voorlichting geeft aan patiënten en hoe je een vergadering voorzit met dokters. De uitkomsten van die toetsen bewaar je in je portfolio.”

Eric Ackerman “Lifelong learning is essentieel. Als beroepsgroep van ziekenhuisapothekers wil je blijven anticiperen op ontwikkelingen en op vragen die ziekenhuizen, specialisten en patiënten stellen. Zo hebben we inmiddels een andere rol. We zijn niet meer een productgeoriënteerde, maar veel meer een dienstengeoriënteerde organisatie geworden. Ons werk zit nu dichter bij de behandeling en begeleiding van de patiënt, bijvoorbeeld rond de medicatie bij opname en ontslag. Die ontwikkelingen moet je niet alleen bijhouden, maar juist ook vóór zijn, want alleen daarmee kun je het Lifelong learning-concept effectief inrichten.”

Een portfolio, wat is dat? “Vergelijk het met een kunstenaar, die in een grote map zijn werk bewaart. Hij kan zo laten zien wat hij kan en is. Bij ons is het een virtuele map met educatief werk. Alles staat erin wat je hebt geleerd en bijgeleerd. Ook het centrale onderwijs en de resultaten van de toetsen. Het zijn de lerende prestaties in je werkzame leven als apotheker in één map, bijvoorbeeld ook lezingen en je cv. Je neemt het portfolio van de ene baan mee naar de andere.”

Hoe heeft u dat gedaan? In de nascholing zijn we drie belangrijke ontwikkelingen aan het uitwerken. De eerste is het behandelaarschap. Samen met de commissie FPZ van de NVZA maken we hiervoor een speciaal programma. Volgend jaar gaan we er resultaat mee boeken. Verder hebben we een onderdeel management development ontwikkeld. Ziekenhuisapothekers moeten immers leiding geven aan processen, afdelingen en de apotheekorganisatie. De derde ontwikkeling is een didactische, het toepassen van e-learning. Dit is van groot belang bij lifelong learning en hierbij spelen PUOZ en PAO een actieve rol.“

Waarom is dat zo belangrijk? “Een geregistreerd openbaar apotheker is een specialist, die constant zijn kennis moet bijhouden. Iedere vijf jaar is er een herregistratie, waarvoor accreditatiepunten gehaald moeten worden. Als wetenschappelijke vereniging moeten wij ervoor zorgen dat apothekers daar zelf voor kunnen zorgen. Dat doen we door een goed opleidingsaanbod en bijbehorende toetsen aan te bieden. En bijvoorbeeld ook door een hulpmiddel te ontwikkelen als een portfolio.”

Nascholing is dus veranderd? “Jazeker. Je ziet dat mensen nu meer gespecialiseerde cursussen op de medische vakgebieden volgen, bijvoorbeeld cardiologie- of oncologiecongressen. Dit loopt parallel aan de behoefte om de ontwikkeling van het behandelaarschap beter in te vullen. En omdat onze rol als ziekenhuisapotheker anders wordt, is ook het aandeel nascholing dat door anderen wordt verzorgd, toegenomen. Het is meer multidisciplinair.”

Wat is de rol van PAO hierbij? “Een deel van het scholingswerk gaat via PAOFarmacie. Daarom moet PAO ook herkenbaar zijn voor de beroepsgroep, als platform voor scholing en nascholing. Maar PAO moet ook nog wat extra accenten leggen, bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van zo’n portfolio en van kennistoetsen. En ook door in overleg met ons een nog gevarieerder aanbod te maken, dat goed aansluit bij de adviezen.“

3

En welke rol speelt PAO? “PAO ondersteunt ons in deze ontwikkelingen. De ideevorming komt uit de beroepsgroep zelf, maar PAO draagt inhoudelijk zeker bij, vooral in didactische zin. Maar ook praktisch, door het organiseren van cursusdagen en sprekers. Samen met PAO zullen we doelgericht blijven anticiperen op ontwikkelingen in onze omgeving. Het concept van Lifelong learning is daarbij esentieel. Voor ons is het een levend leerconcept, want door constant alert te zijn op nieuwe ontwikkelingen komen we tot een veiliger en doelmatiger gebruik van geneesmiddelen bij patiënten, in de behandeling door de specialist.”

Achter de schermen In Utrecht zetelt het bureau van PAOFarmacie. Het gonst er dag in dag uit van de activiteit. Bij de medewerkers staat kwaliteit hoog in het vaandel. Kijkt u even mee over hun schouders?

De medewerkers van PAOFarmacie werken op een open en respectvolle wijze met elkaar samen. Om het belang hiervan te onderstrepen, is het team dit jaar bijvoorbeeld naar een integriteittraining geweest. Daarnaast is ook een duidelijke structuur belangrijk om de interne organisatie goed te laten functioneren. PAOFarmacie heeft daarom begin dit jaar een MT gevormd, bestaande uit de directeur, de strategisch adviseur en het hoofd cursusmanagers. Dit bevordert effectieve besluitvorming.

Kwaliteit In 2009 heeft PAOFarmacie het ISO-certificaat ontvangen. Om dit kwaliteitsniveau te handhaven en verder te verbeteren, wordt het kwaliteitshandboek nageleefd, zijn er de externe en interne audits en worden evaluaties besproken. Daarnaast zoekt PAOFarmacie permanent naar mogelijkheden om het werk nog beter te doen.

Nieuwe website Aan openbaar apothekers en ziekenhuisapothekers is gevraagd naar wensen voor een nieuwe website. Het resultaat is dat de nieuwe website van POAFarmacie overzichtelijk en gebruiksvriendelijk is en dat hij een moderne uitstraling heeft. De uitgebreide zoekfunctie stelt de cursist in staat snel een geschikte cursus uit te zoeken. En certificaten kan een cursist na elke cursus nu zelf printen of in een digitaal archief opslaan. De nieuwe website zal binnenkort officieel gelanceerd worden.

Deskundigheidsbevordering Eén van de verbeteractiviteiten dit jaar was een bijeenkomst met Boerhaave Nascholing. Er werd kennis uitgewisseld en er werd gesproken over de informatievoorziening naar de cursisten, het gebruik van de website en de werkkwaliteit binnen de beide organisaties. Ook is er gezocht naar mogelijkheden om de samenwerking tussen Boerhaave Nascholing en PAOFarmacie uit te breiden, bijvoorbeeld door het organiseren van gezamenlijke cursussen voor apothekers en artsen.

Lustrum PAOFarmacie nadert het 10-jarig bestaan. Het eerste lustrum vierden we met het thema ‘Innovatie door kennisinteractie’. De viering van het tweede lustrum vindt plaats op 8 december 2011 en heeft als thema ‘de apotheker als lifelong learner’.

Openheid en structuur Een hoge werkkwaliteit kan alleen maar gerealiseerd worden als de samenwerking tussen medewerkers goed is en de organisatiestructuur dit ondersteund.

4

Lifelong learning in de praktijk Trends en de kennistoets Nascholing is belangrijk, maar er zijn ook talloze leermomenten in de dagelijkse praktijk, die mee zouden moeten kunnen tellen voor de herregistratie. PAOFarmacie onderzoekt daarom hoe de dagelijkse praktijk toetsbaar gemaakt kan worden, zodat hiervan gebruik gemaakt kan worden bij de herregistratie.

scholen. Dat dit erkend wordt door de beroepsgroep, blijkt wel uit de vele aanmeldingen voor de opleiding Pharmacy Practitioner. Door het succes van de basisopleiding is er een groeiende behoefte aan lifelong learning voor Pharmacy Practitioners, want ook voor hen stopt het leren in de praktijk niet na het volgen van het basisjaar. In 2011 geeft POAFarmacie hier op verschillende manieren vorm aan.

PAOFarmacie helpt ook bij het leren in de dagelijkse praktijk. Neem het bijhouden van de farmaceutische literatuur. Om te helpen bij deze vorm van leren in de dagelijkse praktijk, biedt PAOFarmacie een maandelijkse e-mailnieuwsbrief aan. De titel is Trends.

1. Specialisatie. De eerste specialisatiemodule over oncologie is geïntroduceerd en zal jaarlijks aangeboden worden. Inmiddels is ook de module Interacties en clinical rules beschikbaar. Per jaar zal een nieuwe module ontwikkeld worden en worden minimaal twee specialisatiemodules aangeboden. 2. Symposiumdag. Ieder jaar in oktober wordt er een symposiumdag georganiseerd voor de Pharmacy Practitioners en hun praktijkbegeleiders/teammanagers. Op deze dag worden algemene thema’s behandeld en is er ruimte voor het uitwisselen van ervaringen. 3. Trends, kennistoets en casus. Om alle Pharmacy Practitioners een constant laagdrempelige nascholing te bieden, wordt er een abonnement ontwikkeld op PP-Trends, PP-kennistoets en PP-casus. Dit betekent dat per kwartaal een specifieke PP-Trends uitkomt met een bijbehorende kennistoets en een interactieve PP-casus.

Trends geeft een overzicht van relevante farmacotherapeutische literatuur, die is opgesteld door Frits Moolenaar, docent aan de RUG. Trends geeft verder een compact overzicht van nieuwe inzichten gepubliceerd in het Pharmaceutisch Weekblad, Geneesmiddelenbulletin, PharmaSelecta, NTvG enzovoort. In Trends wordt de essentie van de artikelen gegeven, maar door linkjes kunnen lezers ook direct doorklikken naar het oorspronkelijke artikel. Sinds deze zomer biedt PAOFarmacie bij Trends een kennistoets aan. Hiermee kan het lezen van Trends getoetst worden en daarmee geaccrediteerd. Trends en de kennistoets komen 10 keer per jaar uit. De kennistoets is geaccrediteerd voor twee punten. Opleiding Pharmacy Practitioner Met alle nieuwe ontwikkelingen binnen de ziekenhuisfarmacie is het belangrijk om ook apothekersassistenten te

Kijk voor verder informatie en inschrijving op

www.opleidingpharmacypractitioner.nl

5

Wie zijn wij?

Op het bureau van PAOFarmacie werken tien mensen. Op de foto ontbreken Saskia Schiffelers-Leijsen en Biny Blijdorp.

De medewerkers zijn : Sharon Schouten-Tjin A Tsoi Anneloes Sonneveldt Saskia Schiffelers - Leijsen Alice Bruggeman Hans Noordhuis Luciënne Nagtegaal Ans Jacobs Andrea Beunk Miriam Huisman Biny Blijdorp

Apotheker en Directeur Apotheker en Strategisch adviseur Hoofd cursusmanagers Cursusmanager Cursusmanager Cursusmanager Bureau-assistente Directiesecretaresse Studiecoördinator (org.) Pharmacy Practitioner Studiecoördinator (inh.), Pharmacy Pactitioner

“Hallo, ik ben Miriam Huisman, studiecoördinator van de opleiding Pharmacy Practitioner. De Pharmacy Practitioner wordt ook wel ‘de spin in het web’ genoemd. Hij of zij is de spil tussen de ziekenhuisapotheker, patiënt, arts en verpleegkundige. Als medicatieveiligheidsfunctionaris maakt de Pharmacy Practitioner onderdeel uit van een team dat de medicatieveiligheid van de patiënt bevordert. Ik maak ook deel uit van een team. Het PAOFarmacieteam! Wij zetten ons in om de Pharmacy Practitioners en de (ziekenhuis)apothekers de mogelijkheid te bieden zich na te scholen. Zo kunnen ze hun kennis up to date houden. Dat ik een klein spinnetje in dit web ben, maakt mijn functie interessant en uitdagend. In 2011 gaan wij er weer volluit tegenaan. U ook?“

PAOFARMACIE Nationaal PostAcademisch Onderwijs Centrum Farmacie sinds 2001 bezoekadres: Sorbonnelaan 16, Utrecht • postadres: postbus 80082, 3508 TB Utrecht • antwoordnummer 57511, 3507 WB Utrecht tel 030 - 253 69 75 • fax 030 - 253 69 29 • www.paofarmacie.nl • e-mail: [email protected]

Bestuur en adviesraad Het Nationaal PAO-centrum Farmacie verzorgt hoogwaardig, onafhankelijk postacademisch onderwijs voor apothekers. Het centrum wil een bijdrage leveren aan ‘life long learning’ en verdere professionalisering van apothekers in Nederland. Het Nationaal PAO-centrum Farmacie (PAOFarmacie) is een samenwerkingsverband tussen de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP), de Vereniging Nederlandse Industrie Apothekers (NIA), de Nederlandse Vereniging voor Ziekenhuisapothekers (NVZA), de faculteit Farmacie (Universiteit Utrecht) en het Universitair Centrum voor Farmacie (Rijksuniversiteit Groningen). De samenwerking heeft gestalte gekregen in de vorm van een stichting. Vertegenwoordigers van de genoemde partijen vormen samen het bestuur van de stichting. Het bestuur Prof. dr. A. de Boer Drs. F. Molenaar Drs. R.J. Wolters Prof. dr. A.F.A.M. Schobben Drs. G.M. Baljet Drs. M.M. Tjoeng

voorzitter secretaris penningmeester bestuurslid bestuurslid bestuurslid

“Wij zijn als ziekenhuisapothekers niet meer de specialisten die alleen geneesmiddelen uitleveren. Behandelaarschap, daar draait het nu om. We zijn veel sterker betrokken bij de patiënt. Samen met de specialist zijn we verantwoordelijk voor de behandeling. We denken mee, lossen op en zeggen nooit nee. Dat is onze nieuwe rol, zo worden we gezien. Maar dit stelt ook andere eisen aan onze professionaliteit. Onze kennis en kunde moeten we vanuit die nieuwe rol verder ontwikkelen. Daarom ben ik blij met PAOFarmacie, want voor het behandelaarschap heeft PAOFarmacie met PUOZ nieuwe nascholingsmodules ontwikkeld. Dat is vooruitkijken, nieuwe ontwikkelingen zien aankomen en zorgen dat tijdig nascholing beschikbaar is. Voor Lifelong learning zit je bij PAOFarmacie dus goed. Een werkzaam leven lang.”

Wetenschappelijke Adviesraad evrouw drs. J.A.M. Wessels lid namens de PUOZ M Prof.dr. A.C.G. Egberts lid namens de NVZA Prof.dr. J.J. de Gier voorzitter en lid namens de RuG Dr. T. Schalekamp lid namens docenten UU positie vacant lid namens de NIA Mevrouw dr. J.G.C. Omtzigt lid namens de StRIA Mevrouw dr. K. Taxis lid namens de RuG Dr. F.J. van de Vaart lid namens de KNMP Mevrouw drs. A. de Nooij lid namens de KNMP Dr. H. Buurma lid namens SIR Dr. B.J.F. van den Bemt lid namens NVPF

Mathieu Tjoeng Ziekenhuisapotheker Bestuurslid

“Als apotheker moet je gedurende je hele loopbaan je deskundigheid op peil houden. Dat spreekt vanzelf, vind ik. Nieuw in deze tijd is wel, dat je dat planmatig doet. En ook vinden we het tegenwoordig belangrijk om regelmatig te toetsen op competenties en om feedback te krijgen vanuit je omgeving. Ik juich die ontwikkeling van harte toe. Lifelong learning dus, maar dan wel planmatig en met regelmatige externe toetsing”. Frans van de Vaart Apotheker Directeur KNMP/Wetenschappelijk Instituut

7

Nieuw in 2011 De nieuwe nascholing rond ketenzorg van PAOFarmacie en Domus Sanitas, maakt gebruik van Blended learning. Dit wil zeggen, dat u drie vormen van nascholing krijgt aangeboden rond het thema Ketenzorg COPD.

Op deze pagina geven we u een korte vooruitblik op enkele van de nieuwe cursussen die PAOFarmacie in 2010 en 2011 aanbiedt. Voor nadere informatie over de inhoud, docenten, data, locatie en prijs, kunt u op de achterkant van deze Agenda het cursusprogramma 2011 raadplegen. En als u als cursist ideeën heeft over nieuw te ontwikkelen cursussen, laat het ons vooral weten en mail naar [email protected].

1. TE-learning module. In deze module krijgt u een samenvatting van het theoretische kader van zowel de ketenzorg als het ziektebeeld COPD. Vervolgens krijgt u helder inzicht in het perspectief van de andere zorgverleners in de keten. De module wordt afgesloten met een praktijkopdracht, die bestaat uit het maken van een wijkscan ten behoeve van de ketenzorg COPD. 2. Seminar. Hier komen alle vertegenwoordigers van de ketenzorg aan het woord. Ze geven u een kijkje in de keuken van hun belangen, handelswijzen en doelstellingen met de COPD-patiënt. 3. Praktijkcarrousel. Deze unieke module wordt op regionaal niveau georganiseerd in het ziekenhuis. De longarts, de longfunctieassistente, de longverpleegkundige, de fysiotherapeut en de diëtist, nemen u mee en laten u kijken door de ogen van de patiënt.

HARM-Wrestling cyclus Naar aanleiding van het in 2009 verschenen HARM-Wrestling rapport van de Expertgroep Medicatieveiligheid, heeft PAOFarmacie in samenwerking met prof. dr. P. De Smet van de KNMP een collegecyclus ontwikkeld. HARM staat voor Hospital Admissions Related to Medication. In het in 2006 verschenen HARM-onderzoek van Van den Bemt, Egberts, en Leendertse, werd aan de hand van internationale criteria beoordeeld in hoeverre waargenomen geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnamen potentieel vermijdbaar waren geweest. In het vorig jaar verschenen HARM-wrestling rapport heeft een multidisciplinaire expertgroep aanbevelingen gedaan over concrete interventies, die op korte termijn tot meetbare verbeteringen zouden kunnen leiden. U leert in de nieuwe collegecyclus de theoretische achtergrond van de interventies uit het HARM-wrestling rapport en kunt u ze daarna toepassen in uw praktijk. De cyclus wordt ingeleid door prof.dr.P.de Smet zelf. Verder werken mee prof. dr. A. De Boer, prof. dr. A.F.A.M. Schobben, dr. Patricia van den Bemt en vele anderen.

Richtlijn medicatieoverdracht Per 1 januari 2011 zal de implementatie van de richtlijn Overdracht van medicatiegegevens, door de Inspectie voor de Gezondheidszorg gehandhaafd worden. Dit betekent dat een voorschrijver bij elk patiëntencontact moet beschikken over een actueel medicatieoverzicht. De rol die de apotheker hierbij heeft, is dat hij het proces zodanig organiseert, dat het medicatieoverzicht bij elk overdrachtsmoment actueel is. Bij de KNMP en NVZA is sinds april dit jaar een projectteam bezig met de ontwikkeling van een toolkit, die de apotheker helpt bij de implementatie van de richtlijn medicatieoverdracht. Deze toolkit is inmiddels gereed. PAOFarmacie zal in samenwerking met de KNMP een nascholing ontwikkelen. Tijdens de nascholing leert de apotheker hoe hij het beste de intake, het meegeven van een medicatieoverzicht aan risicopatiënten en verwerken van ontslaginformatie, kan regelen. Bij de ontwikkeling en het geven van de nascholing worden ook praktijkmensen betrokken, zoals poliklinische apothekers en ziekenhuisapothekers. Hierdoor wordt voor de cursist de brug naar de praktijk goed geslagen.

Hoe verover ik mijn plek in de keten? De patiënt centraal is tegenwoordig het motto in de zorg. In uw apotheek staat de patiënt ongetwijfeld al heel lang centraal en uw kijk op de patiënt is helder. Maar hoe zien de andere zorgverleners de patiënt? Die vraag is vooral van belang als u samenwerkt in de ketenzorg. Vergroot daarom uw inzicht in het denken en handelen van de andere zorgverleners in de ketenzorg rond onder meer COPD-patiënten (en later Diabetespatiënten). Begrijp wat andere zorgverleners rond COPDpatiënten doen, pas uw diensten daarop aan en wordt als apotheker een belangrijke speler in deze ketenzorg.

8