Achter de schermen van de OV-chipkaart

DE NIEUWSBRIEF VAN MX.SYSTEMS / APRIL 2009 / NR.2

INHOUD 1 — Achter de schermen van de OV-chipkaart —

2 — Voorwoord — SAMENWERking met SKF IT Services —



3 — Een team: de optimale verhouding Twee Rijkswaterstaters over MX.SYSTEMS —



4 — Presentatie in verschillende smaken Webservices, mashups en web mapping —



5 — Uit het oog, in het hart De keuzes van Bas van Adrichem —



6 — Cursuslokaal — Drugsinformatie en preventie voor jongeren —

Hoe de gehele keten van passagier tot verrekening getest wordt

Achter de schermen van de OV-chipkaart Om de invoering van de OV-chipkaart is veel te doen. Maar er moet ook veel aan gedaan worden. En dan vooral aan het systeem dat erachter zit. Bij het GVB van Amsterdam heeft MX.Systems de testfase van dat systeem gecoördineerd. Een complexe, maar daardoor ook interessante opdracht. Door al het politieke gekrakeel zou je bijna vergeten dat de OV-chipkaart op steeds meer plaatsen toch gewoon in de roulatie komt. Net zoals eerder in een aantal andere landen, waar juist de voordelen van precies dezelfde chipkaart veel meer in het oog springen. Inderdaad is fraude, net als bij de strippenkaart, niet uit te sluiten. Maar die fraude is via het achterliggende systeem direct te detecteren. Misdaad loont amper, als het om de chipkaart gaat. Vlekkeloos Dat achterliggende systeem is uiteindelijk ook belangrijker dan alle emotie om de kaart zelf. Om de voordelen van de OV-chipkaart optimaal te benutten, moet alle ondersteunende apparatuur namelijk vlekkeloos werken. Bij het GVB is daarom aan de invoering van de chipkaart een uit­voerige testfase voorafgegaan. Vanaf 3 november 2008 zijn alle trams en bussen van het nieuwe systeem gebruik gaan maken.

Het ov-chipkaartsysteem voor de Amsterdamse metro was al niet eenvoudig, maar de invoer in trams en bussen is nog wat ingewikkelder. Plaatsbepaling is hierbij namelijk van wezenlijk belang. Bij de metro zit de kaartlezer in het vaste poortje op het station. Maar de kaartlezers in de rijdende trams en bussen bevinden zich door verplaatsing steeds op een andere plek. Op basis van die geografische locatie wordt het tarief berekend. Studenten De hele interactie tussen kaart, apparatuur, plaatsbepaling, informatiesystemen en gebruikers is gefaseerd getest. Het begon met technische testen bij de leverancier van de apparatuur en bij het GVB. Daarna is een aantal studenten op pad gestuurd om het systeem uit te proberen. Ze moesten

“Het achterliggende systeem is belangrijker dan alle emotie om de kaart zelf” gewoon rond gaan rijden en precies vastleggen wat ze deden. Dergelijke praktijktesten zijn onmisbaar. Het moet onder andere bekend zijn in welke Amsterdamse straten GPS slecht werkt, wat er gebeurt als een bus een afwijkende route rijdt en of bijvoorbeeld de overstap van een Connexxion-bus op een GVB-voertuig met de chipkaart goed verloopt. pag.2 > < 1 >

Beste lezer,

> Vervolg van pagina 1

De afgelopen jaren lijkt het wel of we permanent gebombardeerd worden met negatieve K-woorden. Om er zomaar een paar te noemen: Klimaatverandering en Kredietcrisis. Over klimaatverandering hoor je direct minder als een ander K-woord z’n intrede doet: Kou. De kredietcrisis zal daarom ook bestreden moeten worden met een K-woord: Kopers. De financiële markt en het klimaat hebben elk hun eigen dynamiek en beide grootheden bewegen zich op geheel eigen wijze, met pieken en dalen. We zouden bijna vergeten dat er ook nog genoeg positieve K-woorden bestaan. Bij ons bedrijf zijn dat: Klanten, Kennis en Kwaliteit. Ook in deze nieuwe editie van MX.Press laten we klanten en medewerkers daarover aan het woord. Om onze K-woorden positief te houden, voeren we permanent kwaliteitsmetingen uit op de dienstverlening. Daarnaast houden we onze medewerkers met een intensief studieprogramma op de hoogte van de laatste ontwikkelingen in de IT en de relevante materiegebieden. Dat dit effect heeft, blijkt wel uit de cijfers die wij scoren in onze klant­ tevredenheidsonderzoeken. In die cijfers zien we geen pieken en dalen. Ze zijn net zoals onze zorg voor de beheersbaarheid van IT-omgevingen: van een constant hoog niveau.

Zo kon het GVB de hele keten nagaan, van passagier tot het TLS in Amersfoort. Daar komt de informatie van alle Nederlandse OV-chipkaarten bijeen en wordt de verrekening uitgevoerd. Die verrekening is overigens ook een van de grote voordelen van de OV-chipkaart: als je de kaart bijvoor-

“Het chipkaartsysteem loopt goed en er gaan steeds meer mensen gebruik van maken” beeld oplaadt bij de Rotterdamse RET en vervolgens gaat reizen bij het GVB, dan komt het geld aan het eind precies op de goede plek terecht. Met een strippenkaart is dat onmogelijk.

Paul Hilkhuysen, Directeur MX.Systems

Samenwerking met SKF IT Services MX.Systems is een samenwerking aangegaan met SKF IT Services, dienstenleverancier op het gebied van netwerkbeheer en ICT-infrastructuren. Doel van de samenwerking is de klant volledig te ‘ontzorgen’ en daardoor een belangrijke meerwaarde te bieden. In de volgende editie van deze nieuwsbrief zal er uitgebreid aandacht zijn voor SKF IT Services en onze samen­werking. Wie alvast informatie wil, kan contact opnemen met de afdeling Sales.

Relatie MX.Systems heeft de gehele testfase gecoördineerd. Er was al een langere relatie met het GVB, omdat de vervoersdatabase sinds enige jaren beheerd en onderhouden wordt. Die database bevat allerlei informatie over dienstregelingen, lijnen en haltes. Het gaat hier om het meer gebruikelijke werk van MX.Systems: zorgen dat het systeem goed draait en met zo min mogelijk hinder aanpassingen doorvoeren en functionaliteit bijbouwen. Een goed voorbeeld daarvan zijn de aanpassingen die nodig zijn omdat met de chipkaart de bepaling van het tarief op basis van afstand gebeurt. Nu er geld bij betrokken is, zijn de kwaliteitseisen bij de afstandbepaling een stuk hoger geworden. Er is dus veel werk verzet bij het GVB. Gebruikelijk werk en een geheel nieuw soort opdracht. Een opdracht waarvan het resultaat ten slotte maar op een manier vast te stellen is: het nieuwe OV-chipkaartsysteem loopt echt goed in Amsterdam en er gaan steeds meer mensen gebruik van maken.

< 2 >

Twee Rijkswaterstaters over MX.Systems

Een team: de optimale verhouding Functies aan afzonderlijke partijen toekennen is soms riskant. Maar als de onderlinge relatie en communicatie in orde zijn, levert het vooral voordelen op. De applicatie WVO-info is daar een goed voorbeeld van, vinden RWS’ers Theo Robbertsen (Waterdienst) en Marco Meijerink (Data-ICT-Dienst).

Marco: “We zijn in feite een multifunctioneel team. Dat is de optimale verhouding.” Gaat er dan nooit iets mis? Marco: “Geen grote dingen in ieder geval. Waar we soms wat last van hebben, is een ándere functionele taakverdeling. Bij Rijkswaterstaat is er nu namelijk een centrale dienst voor de inkoop. Het zit dus niet meer bij de afzonderlijke diensten.

Wat is WVO-info? Theo: “Het is een systeem dat alle handelingen ondersteunt die voortkomen uit de Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren (WVO) en uit de Algemene Maatregelen van Bestuur die een relatie hebben met die wet. Alle regionale diensten van Rijkswaterstaat kunnen met WVO-info vergunningen, vergunningsprocedures, lozingseisen en rapportageverplichtingen vastleggen. Verder geeft de applicatie informatie over de handhaving van de wet; er zitten bijvoorbeeld ook afvalwateranalyses in, van afvalwaterstromen die op het oppervlaktewater worden geloosd.” Hoe is de taakverdeling bij het beheer en onderhoud? Marco: “Die is duidelijk: de Waterdienst doet zelf het functioneel beheer, de DID is verantwoordelijk voor het applicatiebeheer, de hardware en infrastructuur. De DID besteedt het applicatiebeheer uit aan MX.Systems. Rijkswaterstaat heeft er dus voor gekozen om het werkveld te spiegelen aan het drielagenmodel van professor Looijen.” Theo: “De Waterdienst heeft in het verleden ook wel het beheer van applicatiesoftware gedaan, maar daardoor legden we ons wat betreft het functioneel beheer toch iets te veel beperkingen op. Nu vragen we ons alleen nog maar af: ‘Wat willen de gebruikers?’ Die wensen dienen we in bij Marco, waarna we, meestal samen met MX.Systems, gaan kijken wat er mogelijk is.” Hoe gaat dat? Theo: “Het verloopt heel goed. We hebben een relatie van opdrachtgever en opdrachtnemer, maar we zien het zelf meer als een samenwerking.”

“We zijn opdrachtgever en opdrachtnemer, maar we zien het zelf meer als een samenwerking” Dat is voor Rijkswaterstaat als geheel goed. Maar als we bijvoorbeeld een opdracht voor een release geaccordeerd willen hebben, kan dat door die extra tussenstap vertraging opleveren. Gelukkig is MX.Systems al vanaf het begin in 1994 bij WVO-info betrokken. Ze hebben zo veel kennis van het systeem en van het werkveld, dat we uiteindelijk vaak toch maar weinig tijd verliezen.” Hoe ziet de toekomst eruit? Theo: “We blijven WVO-info ontwikkelen, zodat de interface steeds beter aansluit op wat de gebruikers willen. Verder moeten we periodiek aanpassingen doorvoeren, bijvoorbeeld als er een nieuwe Algemene Maatregel van Bestuur is. En ten slotte treedt in december 2009 de Waterwet in werking. Zo’n beweging moet je volgen op het niveau van de applicaties. Daar zijn we bij Rijkswaterstaat nu mee bezig. Er komt of één groot systeem, of de huidige systemen in kwestie worden zodanig geclusterd dat de gebruiker ze als één systeem ervaart.” Marco: “We kijken trouwens ook met één oog naar de waterschappen. Die doen voor een deel hetzelfde werk als de gebruikers van WVO-info, maar gebruiken er een ander systeem voor. Er is al wat voorzichtige toenadering. Wij zouden het in ieder geval een goed idee vinden om meer samen te gaan werken.”

< 3 >

“Hoe kan een organisatie zich beperken tot het leveren van basisgegevens?”

Webservices, mashups en web mapping

Presentatie in verschillende smaken

Deze geïntegreerde applicaties heten ‘mapping mashups’. Het deel van funda.nl waar geografisch gezocht kan worden naar een huis, is hier een goed voorbeeld van.

Expertise en ontwikkeling zijn in de IT-wereld vrijwel synoniem. Wie ontwikkelingen niet volgt, verliest expertise. Daarom zit MX.Systems altijd bovenop actuele onderwerpen, zoals webservices, mashups en web mapping.

MX.Systems heeft oog voor de mogelijkheden van mashups. Zo is er een webapplicatie met actuele meetgegevens ontwikkeld, op basis van Google Maps. Google biedt kaartjes als webservice aan en stelt een programmeer-interface beschikbaar, waarmee die kaartjes met eigen geo-informatie te combineren zijn. Het resultaat is een mashup van een landkaart en meetwaarden voor waterhoogte, watertemperatuur en windrichting, die per minuut geactualiseerd worden. Bijkomend voordeel van de Google Maps is natuurlijk, dat de ‘look and feel’ bij vele mensen al bekend is. Met dit soort initiatieven komt er in feite geleidelijk een nieuw soort GIS (Geo Informatie Systeem) tot stand.

Webservices Webservices zijn standaardmethoden waarmee losse applicatiecomponenten aangeroepen kunnen worden. Een bekend voorbeeld daarvan zijn de meteorologische data van het KNMI, die buienrader.nl met groot succes via een webservice aan het grote publiek presenteert. De voordelen van webservices liggen voor de hand; informatie die vanaf een ander platform op te roepen is, hoef je zelf niet te beheren. Zo is het voor vliegwinkel.nl niet nodig om de gegevens over de beschikbare hotels actueel te houden. Dat gebeurt gewoon op het platform waar die gegevens vandaan komen. Een ander voordeel is dat je met een webservice alle kanten op kunt, want ze zijn met behulp van een groot aantal programmeertalen op verschillende platformen toe te passen. Webservices geven MX.Systems de mogelijkheid nieuwe diensten aan te bieden. Voor partijen als Rijkswaterstaat is het bijvoorbeeld interessant om te zien hoe de organisatie zich kan beperken tot het leveren van basisgegevens. De markt kan zich dan richten op de verwerking, presentatie en beschikbaarstelling aan professionals en het publiek.

Open source web mapping Informatie met kaarten weergeven kan uiteraard ook wel op andere manieren. Bijvoorbeeld met een flexibel samengestelde applicatie, waarbij met een kaartbeeld gegevens via internet gepubliceerd worden. Dit wordt ook wel web mapping genoemd. Een goede keuze hierbij is om gebruik te maken van volwassen open source-software. Die is betrouwbaar, innovatief, gemakkelijk uitbreidbaar en er zijn geen licentiekosten aan verbonden. Met open source is als volgt een applicatie op te bouwen: je neemt een betrouwbare open source-database, zoals PostGIS/PostgreSQL, een succesvolle open source-kaartenlezer zoals MapServer, en ten slotte aan de kant van de client een ‘viewer’ als OpenLayers die een kaartbeeld à la Google kan presenteren in een internetbrowser.

Mashups MX.Systems ziet daarnaast mogelijkheden in het gebruik van webservices. Ook dat is logisch: het mooie van webservices is dat informatie vanuit allerlei verschillende bronnen relatief eenvoudig bij elkaar te voegen is. De naam voor deze geïntegreerde applicaties is ‘mashup’. Sinds de komst van Google Maps, Microsoft Virtual Earth and Yahoo Maps zijn vooral mapping mashups populair geworden. Van al deze sites kan het kaartbeeld, in de vorm van een webservice, gebruikt worden om eigen data te publiceren.

Het is maar een voorbeeld; per situatie kan er voor een andere oplossing gekozen worden. Wat wél voor alle klanten geldt, is dat MX.Systems op basis van de aanwezige expertise kan adviseren over de integratie en verbetering van het gebruik van geo-informatie. De keuze zou dan kunnen vallen op standaard GIS-oplossingen, eventueel met open source-software. Maar maatwerkapplicaties ontwikkelen en implementeren behoort ook altijd tot de mogelijkheden. Waar de keuze op valt, is uiteindelijk maar van één ding afhankelijk: de wensen van de klant. < 4 >

“Je krijgt de kans om allerlei dingen uit te proberen”

De keuzes van Bas van Adrichem

Uit het oog, in het hart Hij had academicus kunnen worden. Of ambtenaar. Maar Bas van Adrichem werd, net als z’n vader, IT’er. Het was een keuze die nu nog steeds goed uitpakt, hoewel ze hem op kantoor niet vaak meer zien. Voor een MX’er in hart en nieren bezoekt Bas van Adrichem het kantoor in Rijswijk maar weinig. Daar is een goede reden voor: “Ik ben al geruime tijd gedetacheerd bij het GVB van Amsterdam. Ik leid daar een team van testers dat bezig is met de invoering van de OV-chipkaart. Als je dan een week hard gewerkt hebt, wordt de drempel wel hoog om vrijdag dwars door de file naar de MX-borrel te gaan.” Lesgeven Toch zijn projecten zoals die bij het GVB juist de reden waarom Bas bij MX.Systems werkt. “Na m’n studie wiskunde en informatica in Utrecht heb ik een tijdje lesgegeven aan de universiteit. Toen ik vervangende dienstplicht moest doen, hebben ze me wel gevraagd te blijven. Maar ik hoorde dat ze bij de Dienst Informatievoorziening van Rijkswaterstaat iemand zochten. Daar heb ik toen voor gekozen.”

Bas is nog net even ambtenaar geweest, want al snel na z’n komst privatiseerde de DIV en nog wat later werd het onderdeel van het internationale EDS. Hij was er niet rouwig om: “Ik vond de overheid nogal verspillend, hoewel dat tegenwoordig een stuk beter is. Verder was zo’n startend bedrijf voor mij ook erg aantrekkelijk. Je krijgt dan toch de kans om allerlei dingen uit te proberen.” Doorgronden Dat heeft hij dan ook gedaan. Bij EDS was hij accountmanager Water, totdat in 2000 het roer omging. “Bij de start van MX.Systems ben ik alle interne processen gaan regelen. Toen dat was afgerond, ben ik weer projecten gaan

De technische kennis van Bas gaat trouwens verder terug dan z’n studie. Het kan bijna niet anders of hij is enigszins erfelijk belast. “Mijn vader was ook IT’er. In een tijd dat er eigenlijk nog geen opleiding voor was. Hij heeft zichzelf alles geleerd. Het gevolg was wel, dat hij bij elke baan snel aan z’n plafond zat. En dan wil je doorgroeien.” Het resultaat was dat Bas in zijn jeugd achtereenvolgens in Utrecht, Leeuwarden, Apeldoorn en Terneuzen heeft gewoond. Kinderopvang Tegenwoordig is Woerden de thuis­ basis. Daar woont hij met zijn vrouw en twee kinderen. “In Woerden heb ik nog lang in het bestuur gezeten van

“Ik kan vrij snel onbekende systemen doorgronden; zien waarom ze doen wat ze doen” doen.” Die combinatie van inhoudelijke en organisatorische kennis komt hem tegenwoordig als testcoördinator goed van pas: “Ik kan vrij snel onbe­ kende systemen doorgronden; zien waarom ze doen wat ze doen. Maar ik heb ook zicht op de praktijk. Dat is nodig, want je moet het altijd uit kunnen leggen als er technisch iets misgaat door wat er in de praktijk gebeurt. Die vertaling kan ik goed maken.”

< 5 >

een organisatie voor kinderopvang. Daar was ik medeverantwoordelijk voor zo’n driehonderd man personeel. Maar daar ben ik mee opgehouden. Verder doe ik eigenlijk niet zo veel spannende dingen.” Dat kun je hebben, als je overdag weliswaar niet bij, maar wel vóór MX.Systems werkt.

AAN- OF AFMELDEN VOOR MX.PRESS: [email protected] ONDERWERP: ‘NIEUWSBRIEF’

COLOFON UITGAVE MX.SYSTEMS PATRIJSWEG 32 2289 EX RIJSWIJK (ZH) T 070 307 37 37 F 070 307 37 00 WWW.MX-GROEP.NL TEKST KEES KAPTEIN TEKSTEN, RIJSWIJK ONTWERP STUDIO KOELEWIJN, DEN HAAG DRUK ANDO, DEN HAAG

Cursuslokaal Dat MX.Systems een skilled helpdesk heeft, is bij velen inmiddels bekend. Minder bekend is, dat er ook cursussen worden gegeven en dat er een speciale cursusruimte is, voorzien van alle moderne middelen, inclusief snelle werkstations.  In deze ruimte worden vele cursussen gegeven, door medewerkers met goede didactische vaardigheden en een grondige kennis van het onderwerp. Dit kan een applicatie zijn die in huis ontwikkeld is of beheerd wordt, zoals WVO-info of het Multifunctioneel Presentatiestation (MFPS). Maar er worden ook regelmatig gebruikerscursussen SIMONA gegeven, een systeem dat bij Deltares in beheer is. Het cursuslokaal is ook in gebruik voor het testen van applicaties. Onze relaties kunnen ook gebruikmaken van deze ruimte voor het geven van opleidingen of uitvoeren van testactiviteiten. Het gebruik van de opleidingsruimte bij MX.Systems is een complete service, dus inclusief koffie, thee, drankjes en lunch.

Drugsinformatie & Preventie voor Jongeren Nieuwsgierige, experimenteergrage jongeren afhouden van het eerste druggebruik. Dat is het doel van de stichting Drugsinformatie & Preventie voor Jongeren. Goed voorbeeld is een recent filmproject van de stichting: “Cannabis, de fabels en de feiten”, waarin gewaarschuwd wordt voor de extreem sterke nederwiet. Die is al bijna als een harddrug te beschouwen en kan leiden tot psychoses en vormen van schizofrenie. Films van de stichting worden als dvd-box beschikbaar gesteld aan scholen en diverse instellingen van politie en justitie. MX.Systems sponsort de stichting al enkele jaren. “We vinden het goed dat ze zaken aankaarten die momenteel niet zo in de picture zijn”, zegt directeur Paul Hilkhuysen. “Het is een onderwerp waar nogal makkelijk

< 6 >

overheen gestapt wordt. Ik waardeer het dat deze mensen daar met al hun optimisme iets aan willen doen.” Meer informatie over deze stichting is te vinden op www.stichtingdpj.nl.