Startnotitie ‘ondersteunende technologie’ Stichting De Lichtenvoorde 2008
Mevr. A.W.M. Scholten Dhr. G.J. Bannink Mevr. N.G.A. Dekkers-Pieper Dhr. R.J.J.M. Hulshof Dhr. A.B.M. Klein Gunnewiek Mevr. M.E. Vermeer Mevr. Drs. D. Wensink
December 2008
Inhoudsopgave 1. Samenvatting ..................................................................................................................... 3 2. Inleiding ............................................................................................................................. 5 2.1. Definitie ........................................................................................................................... 5 2.2. Doelstelling ..................................................................................................................... 5 2.3. Uitgangspunten .............................................................................................................. 5 3. Visie ................................................................................................................................... 6 4. Huidig gebruik ondersteunende technologie ..................................................................... 7 5. Technische mogelijkheden ................................................................................................ 7 5.1. Algemeen........................................................................................................................ 7 5.2. Entree ............................................................................................................................. 8 5.3. Inrichting algemene ruimtes ........................................................................................... 8 5.4. Inrichting appartementen cliënten .................................................................................. 8 5.5. Personenalarmering ....................................................................................................... 8 5.6. Observatie en registratie ................................................................................................ 9 5.7. Toelichting van de mogelijkheden .................................................................................. 9 6. Scholing ............................................................................................................................. 11 7. Inkoop en voorraadbeheer ................................................................................................ 11 7.1. Financiën / doelmatigheid…………………………………………………………………….11 7.2. Inkoop…………………………………………………………………………………………..12 7.3. Voorraadbeheer……………………………………………………………………………….12 8. Mogelijke financieringsvormen .......................................................................................... 12 9. Werkwijze binnen De Lichtenvoorde ................................................................................. 13 10. Werkwijze buiten De Lichtenvoorde ................................................................................ 14 11. Borging beleid ‘ondersteunende technologie’ ................................................................ 15 Bijlage 1: Leden expertgroep ‘ondersteunende technologie’ ................................................ 17 Bijlage 2: Checklist screening individuele woonwensen ....................................................... 18 Bijlage 3: Checklist aanwezigheid ondersteunende technologie .......................................... 19
2/23
1. Samenvatting Binnen De Lichtenvoorde wordt op steeds meer locaties gebruik gemaakt van ondersteunende technologie. Het doel van dit stuk is om eenduidig beleid op dit gebied te bewerkstelligen. Dit beleid wordt structureel geëvalueerd en zo nodig bijgesteld door de expertgroep ‘ondersteunende technologie’. Deze commissie bestaat uit de trajectbegeleiders, een teammanager en een manager. De manager is de voorzitter van deze expertgroep. Daarnaast is ‘ondersteunende technologie’ als product neergezet op regionaal, provinciaal en landelijk niveau. De cliënt staat centraal in dit beleid. De mens staat voorop, niet de techniek. Wij streven naar inclusie; alle doelgroepen in de samenleving optimaal kansen geven om mee te kunnen doen aan alle activiteiten die zij tegen komen in de dagelijkse gang van zaken. Met behulp van ondersteunende technologie en hulpmiddelen willen wij werken aan het ‘benutten van de mogelijkheden van het individu’ opdat zo inclusie van de mens met een beperking wordt verbeterd. Vanuit een visie op menselijk functioneren gaan we uit van het gebruik van eigen vaardigheden, ook om te voorkomen dat deze verloren gaan. De ondersteunende technologie moet aanvullend zijn, niet overnemen wat men zelf (nog) kan. De professional heeft hierin iets te leren in luisteren, respect en attitude. Op dit moment wordt op verschillende locaties gebruik gemaakt van ondersteunende technologie en hulpmiddelen. Deze middelen kunnen zijn ingezet om de kwaliteit van leven en/of zelfstandigheid van cliënten te vergroten. Soms worden zij ingezet vanwege ARBO-technische redenen. Voorafgaand aan de (ver)bouw van een voorziening dient er een Plan Van Eisen (hierna te noemen PVE) geschreven te worden met daarin de wensen van De Lichtenvoorde beschreven ten aanzien van het gebouw en de daarin verwerkte technologische ondersteuning en hulpmiddelen, afgestemd op de doelgroep en de individuele cliënt. Per project kiezen we die ondersteunende technologie en hulpmiddelen die aansluiten bij de betreffende doelgroep. Daarmee houden we rekening met een wisseling van cliëntgroep in de toekomst. De individuele screening van de cliënten bepaalt de uiteindelijke invulling van de ondersteunende technologie en hulpmiddelen. Hiertoe dienen de (on)mogelijkheden van de cliënten goed gekend te worden. De aangebrachte technologie zal aanvullend moeten zijn en de zelfstandigheid van de cliënten dienen te bevorderen. Het mag niet de bedoeling zijn dat ze overnemen wat de cliënt zelf (nog) kan. De trajectbegeleider neemt de voortrekkersrol in dit proces. De manager beoordeelt de financiële haalbaarheid van de voorgestelde aanpassingen. Er zijn verschillende financieringsmogelijkheden voor de bekostiging van ondersteunende technologie. Hiervoor is echter (nog) geen structurele financieringsvorm. Dit maakt dat wanneer een cliënt aanpassingen in dit kader nodig heeft, het creativiteit van de betrokkenen vraagt om de kosten hiervan afgedekt te krijgen. Afhankelijk van de cliëntsituatie kunnen de mogelijkheden van de bovenstaande financieringsvormen worden onderzocht. Om optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden die ondersteunende technologie biedt, moeten medewerkers weten hoe deze aanpassingen functioneren. Hierin krijgen de trajectbegeleiders een inspirerende en coördinerende rol. Zij zijn spin in het web wat betreft het (gebruik van) ondersteunende technologie. Trajectbegeleiders zullen contacten met leveranciers houden om voor in gebruik name van de aanpassingen een op maat geleverde scholing voor de medewerkers te organiseren. Indien medewerkers naast deze scholing zich onvoldoende bekwaam voelen om met de ondersteunde technologie om te gaan, kunnen medewerkers vanuit de organisatie die dagelijks gebruik maken van dergelijke apparatuur worden gevraagd om praktische tips te geven bij het gebruik.
3/23
Verwacht mag worden dat werknemers wanneer zij goed weten om te gaan met deze voorzieningen, ook meer tevreden zijn in hun werk. Ondersteunende technologie kan hiermee een verbetering zijn voor de arbeidsmarktproblematiek. Binnen De Lichtenvoorde wordt ervoor gekozen om, door middel van offerte traject, ondersteunende technologie en hulpmiddelen van een beperkt aantal leveranciers af te nemen. De keuze is gebaseerd op prijs en kwaliteit van zowel het product als het onderhoud. Hiertoe worden organisatiebreed meerjarige contracten afgesloten met de desbetreffende leveranciers omtrent de inkoop en het onderhoud van de verschillende producten. Door een beperkt aantal systemen te hanteren, kunnen de middelen op verschillende plekken binnen de stichting worden ingezet. Een software systeem inkoop en voorraadbeheer maakt het mogelijk om alles centraal te registreren en inzichtelijk te maken. Zo zou deze gebruikt kunnen worden, op het moment dat ondersteunende middelen op een bepaalde locatie tijdelijk niet meer worden gebruikt, maar dringend gewenst zijn op een locatie elders in de organisatie. Trajectbegeleiders beheren het systeem en zijn er verantwoordelijk voor dat de gegevens actueel zijn. Naast een eenduidige werkwijze binnen De Lichtenvoorde omtrent ondersteunende technologie, wil zij haar kennis en kunde ook beschikbaar stellen voor andere (zorg)organisaties. Dit bestaat uit het geven van presentaties en het geven van advies. In principe wordt dit gedaan door een van de leden van de expertgroep ‘ondersteunende technologie’.
4/23
2. Inleiding Binnen De Lichtenvoorde wordt op steeds meer locaties gebruik gemaakt van ondersteunende technologie. Met name ouderen en meervoudig complex gehandicapten maken hiervan gebruik. Ondersteunende technologie in de gehandicaptenzorg staat voor hoogtechnologische toepassingen in een woning ter ondersteuning van het langer zelfstandig blijven wonen. Ondersteunende technologie wordt ook wel domotica genoemd. Op dit moment worden woningen binnen De Lichtenvoorde op verschillende manieren aangepast met ondersteunende technologie waarbij de wensen van de cliënt het uitgangspunt zijn. Binnen het project ‘ondersteunende technologie’ zijn voorstellen ontwikkeld om dit eenduidiger te laten verlopen. Het beleid omtrent (de toepassing van) ondersteunende technologie staat in dit beleidstuk weergegeven. 1 2.1. Definitie Ondersteunende technologie betekent woonhuisautomatisering en vergroot het wooncomfort, welzijn en gemak en de veiligheid van cliënten. Meestal wordt dit toegepast om ouderen en mensen met een verstandelijke beperking in staat te stellen langer zelfstandig te wonen. Maar ook meer gangbare toepassingen vallen onder domotica, zoals een voordeur met intercom, brand- of inbraakalarm, nuttige maar vaak ook luxe extra’s. Met behulp van ondersteunende technologie zijn woonfuncties beter op de gebruiker af te stemmen. Dit kan op elke plek en op het tijdstip dat het de bewoner past, met een gemakkelijke bediening en desgewenst op afstand (De toegevoegde waarde van domotica, provincie Gelderland, 2008) 2.2. Doelstelling De doelstelling van dit stuk is te komen tot een eenduidig beleid binnen De Lichtenvoorde omtrent (de toepassing van) ondersteunende technologie. Dit beleid wordt structureel geëvalueerd en zo nodig bijgesteld door de expertgroep ‘ondersteunende technologie’. Deze commissie bestaat uit de trajectbegeleiders, een teammanager en een manager. De manager is de voorzitter van deze expertgroep. Daarnaast is ‘ondersteunende technologie’ als product neergezet op regionaal, provinciaal en landelijk niveau. 2.3. Uitgangspunten • • • • • • • • • • • •
1
Ondersteunende technologie is een middel om de zelfredzaamheid, het welzijn en het gevoel van veiligheid van de cliënt te vergroten. De mens staat voorop, niet de techniek Ondersteunende technologie kan de werkomstandigheden verbeteren Maatwerk, wat is nodig Privacy is gewaarborgd (observatie middels camera’s alleen wanneer hoogst noodzakelijk). Cliënt is baas in eigen huis Ondersteunende technologie is een middel, geen doel Ondersteunende technologie is een containerbegrip, bedoeld wordt de functionaliteit voor doelgroepen Ondersteunende technologie mag niet overdadig zijn, waardoor bijvoorbeeld de stimulans om te gaan bewegen zou worden weggenomen Bouwtechnisch moet het mogelijk zijn Ondersteunende technologie moet flexibel zijn Ondersteunende technologie moet kostenbesparend zijn (inzet zorg, energie etc.) Extramuralisering van zorg, uitgaande van zelfstandig wonen Bij het onderleggen van ondersteunende technologie wordt uitgegaan van een basisstation (home controll box) met mogelijkheden op allerlei gebied (energie, ventilatie,
Vanwege de leesbaarheid is in dit stuk de mannelijke vorm gebruikt. Waar hij staat kan ook zij worden gelezen.
5/23
• • •
alarm, zorg etc.) Er zijn 3 basisonderdelen: toegankelijkheid, veiligheid en communicatie (onderverdeeld in observeren en communiceren) Technische aanschaf: 80% basisfunctionaliteit, 20% applicatie (software voor individueel maatwerk) IP gerelateerd oplossingsdenken. Integreren van energiemanagement, ventilatie, alarmering, zorgfunctionaliteit etc. De Lichtenvoorde moet bij de aanschaf/aanleg van ondersteunende technologie het beheer in eigen handen houden. De centrale is het kloppende hart (huis-serverdienstverlening/centrale)
3. Visie: weet wat er kan, dan kun je méér! (visie op het benutten van mogelijkheden van mensen met een beperking) De Lichtenvoorde is een organisatie die mensen met een beperking ondersteunt bij diverse aspecten van hun leven en daarbij uitgaat van hun mogelijkheden. Deze visie wordt organisatiebreed uitgedragen zowel naar de doelgroep als naar de medewerkers. Echter om deze mogelijkheden optimaal te benutten blijkt er veel creativiteit, doorzettingsvermogen en lef nodig te zijn. Binnen dit beleidstuk richten wij ons met name op de doelgroep van De Lichtenvoorde, de mens met de beperking. Wij streven naar inclusie; alle doelgroepen in de samenleving optimaal kansen geven om mee te kunnen doen aan alle activiteiten die zij tegen komen in de dagelijkse gang van zaken. Dit houdt in dat wonen, werken en vrijetijdsbesteding zo zelfstandig mogelijk geschieden, daar waar nodig en mogelijk met behulp van de juiste ondersteuning en hulpmiddelen. Bij de inzet van ondersteuning en hulpmiddelen komen wij de medewerkers tegen. Zij hebben kennis van de mogelijkheden die er op deze gebieden zijn. Maar wie is de eigenlijke deskundige? Is dat de mens met de beperking zelf? Uit ervaring blijkt dit regelmatig zo te zijn. De mens met de verstandelijke beperking weet vaak goed aan te geven wat hij wil, wat hem het gevoel van eigenwaarde geeft en waar hij in ondersteund wil worden op welke manier dan ook. De laatste jaren heeft de Lichtenvoorde zich verdiept in wat de mens nog meer nodig heeft in de ondersteuning van alledaagse dingen zoals het wonen. De toepassingsgerichte expertise heeft ons laten ervaren dat ondersteunende technologie werkelijk ondersteunend kan zijn voor de mens met een beperking. Geïnspireerd door de ervaring kunnen wij stellen dat de technologie niet leidend mag zijn maar juist aanvullend op het functioneren van de mens. Als wij ons verdiepen in de wereld van de technologie zien wij dat er veel technologie beschikbaar is die je bij het dagelijks functioneren kan ondersteunen en je beperking kan compenseren. Wij willen hiervan zo optimaal mogelijk gebruik maken. Wij gaan uit van eigen regie over je eigen leven, het heft in eigen hand houden, zolang als dat mogelijk is. Vanuit een visie op menselijk functioneren gaan we uit van het gebruik van eigen vaardigheden, ook om te voorkomen dat deze verloren gaan. De ondersteunende technologie moet aanvullend zijn, niet overnemen wat men zelf (nog) kan. Met behulp van ondersteunende technologie en hulpmiddelen willen wij werken aan het ‘benutten van de mogelijkheden van het individu’ opdat zo inclusie van de mens met een beperking wordt verbeterd. De professional heeft hierin iets te leren in luisteren, respect en attitude.
6/23
4. Huidig gebruik ondersteunende technologie Op dit moment wordt op verschillende locaties gebruik gemaakt van ondersteunende technologie en hulpmiddelen. Deze aanpassingen zijn gekocht of geleend van verschillende bedrijven met verschillende onderhoudscontracten. Deze middelen kunnen zijn ingezet om de kwaliteit van leven en/of zelfstandigheid van cliënten te vergroten. Soms worden zij ingezet vanwege ARBOtechnische redenen. Een overzicht van aanwezige hulpmiddelen is beschikbaar voor de trajectbegeleiders binnen De Lichtenvoorde. Jaarlijks screenen de trajectbegeleiders de aanwezigheid en gebruik van deze aanpassingen middels een checklist (zie bijlage).
5. Technische mogelijkheden Voorafgaand aan de (ver)bouw van een voorziening dient er een Plan Van Eisen (hierna te noemen PVE) geschreven te worden met daarin de wensen van De Lichtenvoorde beschreven ten aanzien van het gebouw en de daarin verwerkte technologische ondersteuning en hulpmiddelen, afgestemd op de doelgroep en de individuele cliënt. In dit voorbeeld PVE hebben we zo volledig mogelijk de voorzieningen beschreven die wij in onze gerealiseerde en lopende projecten zijn tegengekomen, om ook in de toekomst van de daarin opgedane expertise gebruik te kunnen maken. De genoemde voorzieningen zijn een opsomming van zaken waarin gekozen kan worden. Per project kiezen we die ondersteunende technologie en hulpmiddelen die aansluiten bij de betreffende doelgroep. Daarmee houden we rekening met een wisseling van cliëntgroep in de toekomst. De individuele screening van de cliënten bepaalt de uiteindelijke invulling van de ondersteunende technologie en hulpmiddelen. Hiertoe dienen de (on)mogelijkheden van de cliënten goed gekend te worden. De aangebrachte technologie zal aanvullend moeten zijn en de zelfstandigheid van de cliënten dienen te bevorderen. Het mag niet de bedoeling zijn dat ze overnemen wat de cliënt zelf (nog) kan. 5.1. Algemeen Basisinfrastructuur
Brandalarmering
TV aansluiting Telefoon aansluiting
Internet aansluiting Bediening media-apparatuur
Alle nieuwbouwlocaties zijn voorzien van basisinfrastructuur voor ondersteunende technologie en hulpmiddelen. Een aantal loze leidingen wordt opgenomen ten behoeve van uitbreidingsmogelijkheden in de toekomst. Brandmeldcentrale met doorschakeling naar de Gemeenschappelijke Meldkamer in Apeldoorn als de brandweer dit voor de beschreven woonvorm vereist (gebruiksvergunning) Mogelijkheid tot centraal regelen: 1 gemeenschappelijke aansluiting. Mogelijkheid tot centraal regelen: Huiscentrale met interne lijnen naar appartementen. In algemene ruimtes interne centrale telefoon Denk aan PC, TV, radio, telefoon etc.
7/23
5.2. Entree Camera Toegangscontrole Elektrische deuren
Zelfsluitende deuren
Bij entreedeur in verband met videofoon of anderszins gewenste toegangscontrole. Entreedeur ‘s nachts gesloten, toegang via sleutel en/of paslezer. Deurdrangers, infrarood ontvangers bij de deuren ten behoeve van een afstandbediening, paddenstoelknoppen, elleboogschakelaars, afstandbediening etc. In verband met de brandveiligheidseisen (gebruiksvergunning) dienen wegens compartimentering sommige deuren zelfsluitend te zijn. Keuze drangers aanpassen aan de doelgroep (denk aan kinderen, ouderen, rolstoelgebruikers)
5.3. Inrichting algemene ruimtes Ringleidingsysteem Liftaanpassing Tillift Baden Toilet
Infrarood bediening of bijvoorbeeld bediening d.m.v. spraakherkenning Plafondlift met overpak mogelijkheid naar appartementen van de individuele cliënten Eventueel in hoogte verstelbaar en automatisch bedienbaar Eventueel een toilet met automatische spoel en föhnfunctie.
5.4. Inrichting appartementen cliënten Toegang Nachtoriëntatie-verlichting Bediening middels afstandbediening Automatisch UIT-functie CV - thermostaat regeling Tillift Keuken(blok)
sleutel, paslezer, afstandbediening (infrarood). Bijvoorbeeld routeverlichting van slaapkamer naar sanitaire ruimte. Elektrische bedienbare gordijnen, ramen, zonwering, lampen, TV etc. Via domotica op bijvoorbeeld de TV (WCD) uit na bepaald tijdstip. Centrale regeling of standaard regeling. Railplafondsysteem in appartementen, ook slaapkamer en sanitaire ruimte. (automatisch) in hoogte verstelbare aanrechtbladen en kastjes in de appartementen.
Mogelijkheid tot aan / uitzetten keuken Zonwering Automatisch op lichtgevoeligheid. Bedienbaar middels afstandbediening. 5.5. Personenalarmering Videofoon Personen Alarmering
Op appartementen en slaapwachtkamer. Desgewenst op rolstoelhoogte monteren. Halszender, zwanenhals aan het bed, akoestifoon, epilepsie alarmering, knop, bewegingsmelder per appartement in- en uitschakelbaar, mogelijkheid tot afstemmen op individuele cliënt
8/23
Dwaaldetectie
Kan aangebracht worden rondom een pand met lussen in de grond, of bijvoorbeeld middels een zender die de cliënt bij zich draagt en die melding geeft bij verlaten van het pand.
5.6. Observatie en registratie Observatie Babyfoon Zwerfalarmering Bewegingsmelding Visualisatie Zorgtelefoon Tele Medicine Zorgcomputer
Camera bewaking in appartement
Koppeling op alarmering Beeldschermweergave van bewonersactiviteit wat domotica betreft
Koppelen aan systeem van hulpoproep. Gemaakte meldingen worden geregistreerd en kunnen op elk gewenst tijdstip opgevraagd worden.
5.7. Toelichting van de mogelijkheden Zwerfalarmering Dit is een aandachtspunt wanneer van een cliënt bekend is dat hij regelmatig of incidenteel zwerfgedrag vertoont. Niet altijd zal dit hoeven te leiden tot directe alarmering maar dient het wel opgemerkt te worden. Een situatie- en tijdskoppeling instelbaar per woning en het gehele complex is dan gewenst. Koppeling op afstand wellicht in de toekomst. Of een dergelijke zwerfregistratie gekoppeld moet worden aan de toegangscontrole is een bespreekpunt. Brandalarmering Naast de reguliere brandmeldpunten vraagt bijvoorbeeld excessief rookgedrag om extra meldpunten in de diverse ruimtes per woning. Bij de inrichting is het raadzaam brandvertragende materialen toe te passen. Visualisatie Voor een individuele cliënt kan het van belang zijn de (in-)activiteit te kunnen opmerken. Niet altijd is het noodzakelijk dit middels camera observatie te registreren. Uit privacy overwegingen is dit ook niet altijd gewenst. Om toch een indruk te krijgen van het handelen binnen de woning en het gehele complex kan registratie van gebruik van toilet/douche, verlichting, deuren en ook activiteit en inactiviteit middels een schermweergave op pictogramniveau op indirecte wijze inzicht verschaffen voor de begeleiding. Doorkoppeling naar andere locaties is op den duur wenselijk. Observatie Middels camera observatie wordt de begeleiding in staat gesteld de activiteit van een bewoner visueel te controleren. Op welke ruimte(s) observatie nodig is dient nader bepaald te worden. Niet alle bewoners zullen op deze wijze continu geobserveerd dienen te worden. Incidentele inzet dient mogelijk te zijn. Observatie in combinatie met de toegangscontrole en zwerfalarmering dient bekeken te worden. Actieve alarmering Een deel van de bewonersgroep is in staat zelfstandig hulp in te roepen. Voor hen is een draadloze hals-/alarmzender geschikt. De alarmoproep brengt een spreek-/luisterverbinding met de hulpverlener tot stand ongeacht de plaats binnen het complex. Het uitbreiden met een extra aansluiting voor directe alarmering middels bedienelementen maakt activering mogelijk in die situaties waar een draadloze alarmzender niet gedragen wordt. Te denken valt aan verblijf in bed, toilet, douche.
9/23
Video-intercom systeem met deuropen mogelijkheid Om bezoek toegang tot de woning c.q. het complex te verschaffen kan gebruik worden gemaakt van een video-intercom systeem. Hiermee kan de bewoner zien wie er voor de deur staat en zelf beslissen de deur te openen. Ook ten behoeve van de begeleiding is een videofoon intercom aansluiting soms van belang. Afhankelijk van de cliëntgroep dient de bediening in- en uitschakelbaar (tijdsafhankelijk) te zijn. Niet elke bewoner wordt in staat geacht verantwoord bezoek toe te kunnen laten tot het complex en/of de woning. Internetaansluiting Veel cliënten maken gebruik van een PC en het internet. Het reeds voorzien van de woning van een loze leiding voor data verkeer is aan te bevelen. Elektrische deuren Voor een aantal cliënten is het toepassen van elektrische deuropeners actueel in verband met beperkte mobiliteit. Daarom bij de relevante toe- en doorgangen voorzieningen rekening houden met montagemogelijkheden van een deuropener, deurkwaliteit en aansluiting op het elektriciteitsnet middels loze aansluitpunten en blinde wandschakelpunten ten behoeve van deuropen functie (afstandsbediening). Afhankelijk van de mate van zelfstandigheid waarin de cliënten in hun woning verblijven dient het gebruik van elektrische slotontgrendeling te worden overwogen. Koppeling van de woningvoordeur op het videofoon intercomsysteem ligt in het verlengde hiervan. Toegangscontrole Onderdeel van een open structuur in de woonomgeving zal het zelfstandig kunnen verlaten en betreden van de diverse woningen zijn. In hoeverre hier ook de centrale toegang toe behoort, is een aandachtspunt. Uit het oogpunt van veiligheid en controle is soms cameratoezicht bij de inen uitgangen van het wooncomplex gewenst. Koppeling met zwerfalarmering en visualisatie kan nodig zijn. Ringleiding systeem Aandachtspunt tijdens het inventariseren van de samenstelling van de cliëntgroep is ook te kijken naar eventuele beperkingen op het auditieve vlak. Wellicht is het raadzaam een ringleidingsysteem aan te laten leggen. Woning/complex rolstoeltoegankelijk Bekijk of het gebruik van rollator, duwrolstoel, elektrische rolstoel, scootmobiel etcetera valt te verwachten. Ook voorzieningen als douchebrancard en tillift zullen mogelijk ingezet gaan worden. De doorgangsbreedte van deuren, de draairichting dient dan aangepast te zijn. De standaard draaicirkels die architecten toepassen voor rolstoelen komen vaak niet overeen met de afmetingen van de vaak behoorlijk grote elektrische rolstoelen die onze rolstoelafhankelijke cliënten gebruiken. Tillift mogelijkheid slaapkamer – natte cel Bij afnemende mobiliteit zal de zorg intensiveren. Transfer van en naar slaapkamer en natte cel vereist dan veelal het gebruik van een tilliftsysteem. Gekozen kan worden voor een mobiele tillift en een plafondrail systeem. Voor de laatste is bouwkundige voorbereiding noodzakelijk. Het voorzien van een elektra aansluiting en op welke plaats is afhankelijk van gekozen systeem. Elektrisch bedienbare gordijnen Bij afnemende mobiliteit zullen dagelijkse handelingen problematisch worden. Het zelfstandig openen en sluiten van gordijnen is in deze gevallen mogelijk op afstand wenselijk. Als voorbereiding hierop kan volstaan worden met het aanleggen van een loos aansluitpunt voor elektra en bedienmodule.
10/23
Bediening op afstand Bij afnemende motorische vaardigheden kunnen problemen ontstaan bij het zelfstandig bedienen van een groot aantal activiteiten zoals ramen, deuren, gordijnen en verlichting. In de basisinfrastructuur dient hiermee rekening gehouden te worden. De bediening is op afstand mogelijk via aangepaste afstandbedieningen danwel centraal te beheren.
6. Scholing Om optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden die ondersteunende technologie biedt, moeten medewerkers weten hoe deze aanpassingen functioneren. Hierin krijgen de trajectbegeleiders een inspirerende en coördinerende rol. Zij zijn spin in het web wat betreft het (gebruik van) ondersteunende technologie. Deze functionarissen onderhouden contacten met de medewerkers, managers, woningcoöperaties en leveranciers van deze ondersteunende technologie. De trajectbegeleiders hebben een belangrijke rol in het stimuleren van medewerkers om innovatief en kritisch te blijven denken wat betreft ondersteunende technologie en de mogelijke toepassingen ervan. Mogelijkheden van ondersteunende technologie zijn divers en de ontwikkelingen hierin blijven doorgaan. De vraag van de cliënt dient in een continu proces te worden onderzocht. Trajectbegeleiders zullen contacten met leveranciers houden om voor in gebruik name van de aanpassingen een op maat geleverde scholing voor de medewerkers te organiseren. De organisaties die de aanpassingen leveren, verzorgen in principe de instructie voor de medewerkers. Ook zijn deze bedrijven een vraagbaak waar praktische vragen omtrent het gebruik van deze aanpassingen kunnen worden gesteld. Het doel van deze instructies is dat medewerkers op de juiste manier omgaan met de aanpassingen, zodat hun arbeidsomstandigheden zo optimaal mogelijk zijn. Indien medewerkers naast deze scholing zich onvoldoende bekwaam voelen om met de ondersteunde technologie om te gaan, kunnen medewerkers vanuit de organisatie die dagelijks gebruik maken van dergelijke apparatuur worden gevraagd om praktische tips te geven bij het gebruik. Dit wordt gedaan in de vorm van training on the job. Indien mogelijk wordt hiervoor gebruik gemaakt van collega’s op de eigen locatie. Verwacht mag worden dat werknemers wanneer zij goed weten om te gaan met deze voorzieningen, ook meer tevreden zijn in hun werk. Ondersteunende technologie kan hiermee een verbetering zijn voor de arbeidsmarktproblematiek.
7. Inkoop en voorraadbeheer Wonen wordt steeds meer een kwestie van persoonlijke keuzes, we willen tegemoet komen aan de individuele woonwensen en behoeften van bewoners die in uiteenlopende omstandigheden verkeren. De Lichtenvoorde is in dat opzicht een zorgorganisatie die veel kennis heeft vergaard in ondersteunende technologie, waardoor het wooncomfort van bewoners wordt vergroot, maar ook het welzijn, gemak en de veiligheid. Ook in het kader van ondersteunende hulpmiddelen heeft De Lichtenvoorde de laatste jaren fors geïnvesteerd. Samen met o.a. verschillende woningbouwcorporaties en bedrijven wordt er getracht om speciale projecten te laten slagen, waarbij er keuzes gemaakt worden in techniek, middelen, en materialen. 7.1. Financiën/doelmatigheid Voor wat betreft ondersteunende technologie wordt er een complete infrastructuur aangelegd, zodat allerlei toepassingen zonder hak- en breekwerk aangebracht kunnen worden. Al deze ontwikkelingen hebben echter als gevolg dat betrokken partijen ook financieel fors moeten investeren. Belangrijk is dan dat binnen De Lichtenvoorde gekeken wordt naar het efficiënt
11/23
inzetten van technieken en middelen. De doelmatigheid is groter wanneeer producten makkelijk te verplaatsen zijn. Het managen van deze processen speelt binnen onze organisatie een grote rol, door de toenemende druk wat betreft de financiële middelen. De diverse clusters binnen onze organisatie werken samen wat betreft keuzes in technieken en ondersteunende middelen. 7.2. Inkoop De Lichtenvoorde investeert in strategische inkoop. Ook kunnen, door middel van een centraal systeem, prijzen en specificaties per leverancier inzichtelijk gemaakt worden. Met name het maken van gezamenlijke keuzes wat betreft technieken en middelen zal er toe bijdragen dat deze ook efficiënter ingezet kunnen worden binnen onze organisatie. Binnen De Lichtenvoorde wordt ervoor gekozen om, door middel van een offerte traject, ondersteunende technologie en hulpmiddelen van een beperkt aantal leveranciers af te nemen. De keuze is gebaseerd op prijs en kwaliteit van zowel het product als het onderhoud. Hiertoe worden organisatiebreed meerjarige contracten afgesloten. Door een beperkt aantal systemen te hanteren, kunnen de middelen op verschillende plekken binnen de stichting worden ingezet. 7.3. Voorraadbeheer Een software systeem inkoop en voorraadbeheer maakt het mogelijk om alles centraal te registreren en inzichtelijk te maken. Zo zou deze gebruikt kunnen worden, op het moment dat ondersteunende middelen op een bepaalde locatie niet meer worden gebruikt, maar dringend gewenst zijn op een locatie elders in de organisatie. Concreet staan in dit software pakket de volgende punten: • Overzicht van alle bestaande en nieuwe projecten met ondersteunende techniek • Overzicht van alle gebruikte hulpmiddelen en tilsystemen, met hun onderhoudscontract • Overzicht van alle mogelijke hulpmiddelen en tilsystemen met hun prijzen • Archief van gemaakte projectkosten • Overzicht van de op dat moment niet gebruikte hulpmiddelen, inclusief onderhoudsgegevens De trajectbegeleider met aandachtsgebied ondersteuende technologie beheert het systeem en is er verantwoordelijk voor dat de gegevens actueel zijn. De te behalen efficiëntieslagen en besparingen op het managen van inkoop en services zijn kansen om als organisatie hieruit het maximale rendement te halen.
8. Mogelijke financieringsvormen De Lichtenvoorde heeft grofweg 4 soorten dienstverlening. Het eerste is ambulante dienstverlening, waarbij een beperkt aantal uren zorg per week wordt gegeven bij zelfstandig wonende cliënten. Het tweede is zorg aan cliënten met functie verblijf. Het derde is kort verblijf, waarbij cliënten gedurende korte periode(n) 24-uurs zorg wordt verleend, waarbij ook hun verblijf wordt verzorgd. Het vierde is dagbesteding. Indien een cliënt die zelfstandig woont en ambulante begeleiding ontvangt, ondersteunde technologie nodig heeft, dan zijn verschillende financieringsvormen mogelijk om de benodigde ondersteunende technologie te bekostigen.
12/23
Dit zijn: • • • • •
Cliënt zelf Ziektekostenverzekeraar WMO Woningcoöperaties en projectontwikkelaars, bijvoorbeeld in het kader van levensloopbestendig wonen Fondsen
Indien De Lichtenvoorde voor een cliënt zorg met functie (langdurend of kortdurend) verblijf verzorgd, dan zijn verschillende financieringsvormen mogelijk om de benodigde ondersteunende technologie te bekostigen. Dit zijn: • Basisinfrastructuur in samenwerking met de eigenaar van het gebouw • Cliënt zelf • AWBZ • Ziektekostenverzekering • Provincie, bijvoorbeeld in het kader van ontgroening en vergrijzing • VWS, bijvoorbeeld innovatiegelden of gelden in het kader van ict-ontwikkeling • Woningcoöperatie • Fondsen Indien de cliënt een PGB (persoonsgebonden budget) heeft dan dient de cliënt zelf voor de financiering van de ondersteunende technologie zorg te dragen. Hij kan daarbij mogelijk een beroep doen op WMO middelen. Er zijn verschillende financieringsmogelijkheden voor de bekostiging van ondersteunende technologie. Hiervoor is echter (nog) geen structurele financieringsvorm. Dit maakt dat wanneer een cliënt aanpassingen in dit kader nodig heeft, het creativiteit van de betrokkenen vraagt om de kosten hiervan afgedekt te krijgen. Afhankelijk van de cliëntsituatie kunnen de mogelijkheden van de bovenstaande financieringsvormen worden onderzocht.
9. Werkwijze binnen De Lichtenvoorde Twee keer per jaar wordt het zorgplan geëvalueerd door de persoonlijk begeleider met cliënten en/of diens verwanten. Als blijkt dat de gezondheidstoestand of woonwens van de cliënt is veranderd meldt de persoonlijk begeleider dit bij teammanager en trajectbegeleider. De behoefte aan technische ondersteuning is een item in het zorgplan. De trajectbegeleider beoordeelt de situatie en vult de checklist in. Indien de trajectbegeleider zelf de situatie niet volledig kan beoordelen, geeft hij de teammanager het advies een deskundige in te schakelen. In eerste instantie wordt hiervoor de cliënt en diens verwanten ingeschakeld. Daarnaast valt te denken aan GZ-psycholoog, orthopedagoog, ergotherapeut, deskundige op het gebied van het zien of het horen. Vervolgens doet de trajectbegeleider samen met de teammanager een voorstel aan de manager welke ondersteunende technieken gewenst en noodzakelijk zijn. De manager bepaalt welke aanpassingen worden gerealiseerd en accordeert financiële consequenties. De trajectbegeleider zorgt ervoor dat aanpassingen worden gerealiseerd. Allereerst bekijkt hij of de aanpassingen nog op voorraad zijn. Zo niet, dan zal hij ze aanschaffen bij een van de gecontracteerde aanbieders. De trajectbegeleider zal met de cliënt en de persoonlijk begeleider evalueren of de aanpassingen naar wens functioneren. De actuele procedure staat in het documentkwaliteitssysteem en procesmanager van De Lichtenvoorde.
13/23
Verandering gezondheidstoestand/ woonwens cliënt
Melding teammanager en trajectbegeleider
Door persoonlijk begeleider
Beoordelen situatie en invullen checklist screening woonwensen
Door trajectbegeleider
Voorstel aanpassingen en financiële consequenties
Door trajectbegeleider en manager
Aanpassingen definitief
Aanpassingen gerealiseerd
Door manager
Door trajectbegeleider
10. Werkwijze buiten De Lichtenvoorde De Lichtenvoorde wil hun kennis en kunde op het gebied van ondersteunende technologie beschikbaar stellen aan andere (zorg)organisaties. Het beoogde doel hiervan is dat De Lichtenvoorde zich hiermee regionaal, provinciaal en landelijk profileert. Daartoe worden medewerkers binnen De Lichtenvoorde vrijgemaakt. In eerste beginsel zijn dit de leden van de expertgroep ondersteunende technologie. Daartoe zal de manager met het aandachtsgebied ondersteunende technologie de vragen voor advies beoordelen en bepalen welk lid van de expertgroep hiervoor het meest geschikt is. De werkwijze is tweeledig: a) De Lichtenvoorde presenteert zich op symposia, beurzen e.d. b) De Lichtenvoorde geeft gericht advies aan organisaties op basis van hun vragen. Ad a) presentatie De boodschap die De Lichtenvoorde daar wil neerzetten, is: - wij hebben een degelijk beleid omtrent ondersteunende technologie - wij hebben veel ervaring met de inzet van ondersteunende technologie - wij stellen de cliënt centraal - ondersteunende technologie kan de kwaliteit van leven verbeteren van de cliënt, maar ook verzuim van medewerkers tegen gaan - wij willen onze kennis en kunde delen met anderen De Lichtenvoorde zal, indien mogelijk, ingaan op verzoeken van externen om deel te nemen aan symposia, informatiemarkten e.d. Tevens zal zij zoveel mogelijk ingaan op verzoeken voor het geven van presentaties, gastcolleges en dergelijke. Bij de start van de implementatie van het beleid ‘ondersteunende technologie’ van De Lichtenvoorde zal De Lichtenvoorde zelf een symposium organiseren waarbij externe partijen zullen worden uitgenodigd.
14/23
Ter ondersteuning van de presentatie is er een themaboekje, powerpoint-presentatie en film ontwikkeld door de expertgroep ondersteunende technologie. Ad b) advies De Lichtenvoorde wil ook andere organisaties adviseren bij de inzet van ondersteunende technologie. Het advies zal op maat worden gegeven. Afhankelijk van de vraag zal een vervolgtraject worden opgezet. De manager zal de kosten hiervoor bepalen. De ervaringen uit deze trajecten zullen binnen de expertgroep worden besproken. Een vraag voor advies omtrent ondersteunende technologie komt bij BB
Vraag wordt neergelegd bij clustermanager met het aandachtsgebied
Door medewerkers Bedrijfs- en Bestuursbureau
Beoordelen vraag en bepalen welk lid van expertgroep vraag verder oppakt
Door clustermanager aandachtsgebied ondersteunende technologie
Contact met adviesvrager en afspreken vervolgtraject
Door lid expertgroep
Afstemming vervolgtraject
Bepalen kosten advies en facturering
Vervolgtraject volgen
Evaluatie advies, afsluiting traject en terugkoppeling expertgroep
Door manager en lid expertgroep
Door manager
Door lid expertgroep
Door lid expertgroep
De actuele procedure staat beschreven in het documentkwaliteitssysteem (DKS) en de Processmanager van De Lichtenvoorde.
11. Borging beleid ‘ondersteunende technologie’ Vanaf mei 2008 tot maart 2009 heeft het project ‘ondersteunende technologie’ het beleid vorm en inhoud gekregen. De ontwikkelingen op dit gebied staan echter niet stil. Om het beleid actueel te houden en verder te ontwikkelen is het nodig dat de zaken die zijn ontwikkeld binnen het project te borgen. Hiertoe zal de expertgroep ‘ondersteunende technologie’ worden ingesteld. In deze expertgroep hebben de trajectbegeleiders, een teammanager en clustermanager met het aandachtsgebied ondersteunende technologie zitting (zie voor de samenstelling, bijlage 1). De expertgroep komt minimaal 4 keer per jaar bij elkaar. De voorzitter hiervan is de manager.
15/23
Zij rapporteren eenmaal per jaar aan het managementteam van De Lichtenvoorde. In deze rapportage staan de volgende punten beschreven: - advies voor bijstelling van het beleid omtrent ondersteunende technologie - huidige stand van zaken inzet ondersteunende technologie binnen De Lichtenvoorde - financiële consequenties - aantal scholingen medewerkers - aantal verzoeken en honoreringen voor presentaties - aantal adviesvragen en ingezette trajecten voor advisering
16/23
Bijlage 1: Leden expertgroep ‘ondersteunende technologie’ Mevr. A.W.M. Scholten, clustermanager cluster Oost Gelre, voorzitter Dhr. G.J. Bannink, trajectbegeleider cluster Winterswijk Mevr. N.G.A. Dekkers-Pieper, teammanager Anke Marjolein Dhr. R.J.J.M. Hulshof, trajectbegeleider cluster Berkelland en Lochem Dhr. A.B.M. klein Gunnewiek, trajectbegeleider cluster Oost Gelre Mevr. M.E. Vermeer, trajectbegeleider cluster Achterhoek Zuid West Mevr. Drs. D. Wensink, trajectbegeleider cluster Oost Gelre
17/23
Bijlage 2: Checklist screening woonwensen Het is de individuele screening van cliënten die de uiteindelijke invulling van de voorzieningen bepaalt. Hieronder beschrijven we een aantal aandachtspunten bij specifieke beperkingen. Verstandelijke beperking Basisinfrastructuur is in principe voldoende. Mobiliteitsproblematiek Denk aan op afstand bedienbare toepassingen: elektrische deuren, ramen, gordijnen, personenalarmering. Aanpassingen te bedienen via infrarood. Bewegingsbeperking door bijvoorbeeld spasmen of tremoren Denk aan op afstand bedienbare toepassingen: elektrische deuren, ramen, gordijnen, personenalarmering. Pas afstandsbedieningen aan op bewegingsmogelijkheden van de cliënt. Mogelijkheden zijn bijvoorbeeld het gebruik maken van zwanenhalsconstructie of spraakherkenning. Visusproblematiek (blindheid, slechtziendheid) Denk aan auditieve toepassingen: akoestifoon, intercom. Indien er tevens ook problemen zijn met het gehoor denk dan aan gecombineerde toepassingen (visus en auditieve toepassingen). Gehoorbeperking (doofheid, slechthorendheid) Denk aan toepassingen gebruikmaken van visus: Knipperende lichtsignalering voordeurbel, fototelefoon (intercom NIET), ringleiding. Indien er tevens ook problemen zijn met het gehoor denk dan aan gecombineerde toepassingen (visus en auditieve toepassingen). Problematiek rondom het geheugen Denk aan zwerfalarmering/dwaaldetectie, automatische verlichting in verband met nachtelijke toiletgang. Epilepsie Denk aan valzender (halszender) tbv alarmering. Ook bestaan er bedmatten die reageren op beweging en gekoppeld kunnen worden aan een hulpoproepsysteem.
Het gebruik van observatiemiddelen Met het gebruik van observatiemiddelen wordt terughoudend omgegaan. Alleen toepassen wanneer dit noodzakelijk is. Dit dient eerst besproken te worden met cliënt, verwanten en manager.
18/23
Bijlage 3: Checklist aanwezigheid ondersteunende technologie Checklist ondersteunende technologie Locatie: Gebruiker trajectbegeleider t.b.v. jaarlijkse veiligheidsscan Checklist afvinken VC= veiligheid cliënt VP= veiligheid personeel (ARBO) ZR= zelfredzaamheid cliënt Slimme techniek Hoofdtoegang Belplateau Deurbel Infrarood aansluiting Video intercom Elektrische deur Deurdrangers Paddenstoelknop Elleboogschakelaar Sleutel Pasje Toegangsdeur verblijfsruimte Sleutel Pasje Paddenstoelknop Elleboogschakelaar Afstandsbediening Individuele appartementen Bewegingsdetectie Deurbediening Nachtoriëntatie verlichting Gordijnbediening Raambediening Bediening zonwering Dwaaldetectie Personenalarmering knop Personenalarmering halsketting Spreek-luisterverbinding Bediening media-apparatuur Audioapparatuur Televisie Computer Telefoon Grote knoppen Spraak Beeld Foto
aanwezig
VC
VP
ZR
19/23
Slimme techniek (vervolg) Verlichting Tijdschakelaar Bewegingssensor Keuken Kookplaat beveiliging Aanrecht in hoogte verstelbaar Installaties Brandalarm Inbraakalarm Hulp-oproepsysteem Camerabewaking
aanwezig
VC
VP
ZR
20/23
Checklist praktische hulpmiddelen Locatie: Gebruiker trajectbegeleider t.b.v. jaarlijkse veiligheidsscan Checklist afvinken VC= veiligheid cliënt VP= veiligheid personeel (ARBO) ZR= zelfredzaamheid cliënt Hulpmiddelen Hoog-laag bed Bedhek Papegaai Rollator Looprek Rolstoel Scootmobiel Douchestoel elektrisch Douchestoel mechanisch Wanddouche-stoel Douche-brancard Verhoogd toilet Po-stoel Relaxstoel (sta-op) Liften Actieve lift (sta-lift) Passieve plafond lift Mobiele passieve lift Sta-op hulp (Bea) Veiligheid Traphekje Wandbeugels Wandleuningen Trapleuningen weerszijden Toiletsteunen Zweedse band Intercom Deurdranger (mechanisch) Babyfoon Brandveiligheid Branddeken Brandblusser Rookmelders Koolmonoxide melders
aanwezig
VC
VP
ZR
21/23
Gebruiker trajectbegeleider t.b.v. jaarlijkse veiligheidsscan Checklist afvinken VC= veiligheid cliënt VP= veiligheid personeel (ARBO) ZR= zelfredzaamheid cliënt Aanvullingen
Aanwezig
VC
VP
ZR
22/23
23/23
