Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang uitgave 1

www.pwc.nl

Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20 - 2013 uitgave 1

Bĳ PwC in Nederland werken ruim 4.600 mensen met elkaar samen vanuit 12 vestigingen en drie verschillende invalshoeken: Assurance, Tax & HRS en Advisory. We leveren sectorspecifieke diensten en zoeken verrassende oplossingen, niet alleen voor nationale en internationale ondernemingen, maar ook voor overheden en maatschappelĳke organisaties. PwC firms leveren sectorspecifieke diensten op de gebieden Assurance, Tax & HRS en Advisory om waarde toe te voegen voor klanten. Meer dan 169.000 mensen in 158 landen in firms binnen het PwC-netwerk delen hun gedachten, ervaringen en oplossingen om nieuwe perspectieven en praktische oplossingen te ontwikkelen.

2

Spotlight Jaargang 20 - 2013 uitgave 1

Inhoud Woord vooraf - Waar ligt u wakker van?

4

De snel veranderende wereld brengt risico’s met zich mee. De crisis leert ons dat zaken die voorheen geen risico vormden nu ineens een negatieve impact hebben. Een risicoanalyse maken is geen sinecure. De jaarverslaggeving geeft een uitgelezen mogelĳkheid om risico’s met alle belanghebbenden te communiceren. Huub Wüst Wet op het accountantsberoep: beperking andere dan controlediensten en verplichte kantoorroulatie

6 Toename van derivaten in de langdurige zorg

36

In aansluiting op het artikel hiervoor, ‘Invoering variabelenormvergoeding heeft invloed op verslaggeving instellingen in langdurige zorg’, behandelt dit artikel het toegenomen gebruik van derivaten door instellingen in de langdurige zorg. Inge Oudhuis 10

Naar verwachting komt in het eerste kwartaal van 2013 een tweede voorstel voor nieuwe verslaggevingregels van leaseovereenkomsten. De oorspronkelĳke voorstellen waren te complex. Inmiddels heeft de IASB water bĳ de wĳn gedaan. Maar het uitgangspunt blĳft dat alle leaseverplichtingen straks op de balans komen. Rik van Hal en Jay Tahtah Huidige marktomstandigheden hebben impact op hedge accounting 18 IAS 39 geeft aan wat de spelregels zĳn voor de waardering tegen reële waarde in geval van hedge accounting. Het is geen eenvoudige standaard. De huidige bĳzondere marktomstandigheden doen daar een schepje bovenop. De IASB is bezig met een project om de IAS 39 te vervangen, maar tot die tĳd moet de onderneming IAS 39 toepassen voor hedge accounting en hedge-accountingineffectiviteit. Kees-Jan de Vries IFRS 13: waarderingsuitdaging voor ondernemingen in 2013 24 IFRS 13 legt uit hoe de reële waarde bepaald moet worden. Voor ondernemingen ligt hier een uitdaging, want het kredietrisico moet in de berekening worden meegenomen. In de berekening van derivaten wordt niet alleen het risico van de tegenpartĳ meegenomen maar verwerkt de onderneming ook haar eigen kredietrisico. Jeffrey Bollebakker en Tom Hagenaars

28

Tot voor kort was de vergoeding voor kapitaallasten gegarandeerd door het Ministerie van VWS. Met ingang van 2012 geldt een variabele-normvergoeding per cliënt per dag. Deze wĳziging brengt veel risico’s met zich mee. Reden voor PwC om te onderzoeken hoe in 2011 verslag is gedaan over deze nieuwe kapitaallastenrisico’s in de jaarrekeningen van instellingen in de langdurige zorg. Inge Oudhuis

De Wet op het accountantsberoep regelt de formele oprichting van de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants, maar beperkt ook het leveren van andere dan controlediensten en verplicht kantoorroulatie bĳ organisaties van openbaar belang. De gevolgen hiervan zĳn verduidelĳkt in een NBA Alert. Peter Veerman en Lisette van der Weĳden De nieuwe IFRS leasestandaard: stevige wĳn of water?

Invoering variabele-normvergoeding heeft invloed op verslaggeving instellingen in langdurige zorg

Standard Business Reporting: samenwerken, digitaliseren, standaardiseren 40 Sinds 1 januari 2013 kan de onderneming haar aangiften IB en VpB alleen nog maar in SBR doen: Standard Business Reporting. Om SBR te laten slagen, is samenwerking van alle betrokkenen in de rapportageketen nodig. Daarom heeft de overheid het SBR Programma geïnitieerd. Willem Geĳtenbeek Kort nieuws

• • • • • • • • •

RJ-Uiting 2013-1 ‘Crisisheffing’ RJ-Uiting 2013-2 ‘Verwerken van kortingen op pensioenaanspraken c.q. pensioenrechten’ RJ-Uiting 2013-3 ‘Wet bestuur en toezicht’ RJ-Uiting 2013-4 ‘Kostprĳs-hedgeaccounting onder RJ 290’ IFRS-standaarden goedgekeurd NBA Alert ziekenhuizen Wet op het accountantsberoep aangenomen EU-actieplan ondernemingsrecht en corporate governance Nieuwe gedragscode VGBA voor accountants

46

Woord vooraf Waar ligt u wakker van? Heeft u dat ook weleens? U wordt ’s nachts wakker van een probleem dat ineens in zĳn volle omvang helder wordt. En weer inslapen lukt alleen maar als u het op een klein papiertje heeft geschreven. In deze Spotlight een aantal bĳdragen van collega’s over onderwerpen die momenteel veel aandacht opeisen. Niet alleen van verslaggevingdeskundigen, maar ook van het bredere publiek. De kranten staan er de laatste tĳd vol van. Waren het voorheen vooral bedrĳven in de financiële wereld en bedrĳven die aan de beurs genoteerd staan die op de voorpagina’s stonden, de laatste tĳd ook uit de publieke sector. Zou het morgen ook uw organisatie kunnen zĳn? De snel veranderende wereld brengt risico’s met zich mee. Dat de waarde van vastgoed kon dalen wisten we allemaal, maar dat het zo stevig en snel kon gaan, hadden we misschien niet bedacht. En weet ú of het einde al in zicht is? En de renteontwikkeling? Twintig jaar geleden vonden we het normaal dat de hypotheekrente rond de 10 procent schommelde en dat een spaarrekening nog een procent of 6 tot 8 gaf. Ik denk dat we nu beginnen te lachen als iemand die suggestie zou doen. Om maar te zwĳgen van de effecten op de pensioenfondsen, die nu massaal besluiten de uitkeringen te verlagen. Ook het politieke klimaat kan snel veranderen, waardoor overheidsafhankelĳke bedrĳven en instellingen van vandaag op morgen door één besluit hun inkomsten zien teruglopen, zoals de kinderopvang recent heeft ervaren. De crisis leert ons dat zaken die voorheen geen risico vormden nu ineens een negatieve impact hebben. Die risico’s zitten niet alleen besloten in activa

4 Spotlight Jaargang 20 - 2013 uitgave 1

en passiva op de balans, maar ook in de toekomstige kasstromen van uw onderneming. En ze liggen ook besloten in contracten die in een goede tĳd zĳn aangegaan, in een fase waarin de kans op een negatieve ontwikkeling door de meeste mensen als miniem is ingeschat. Waren de kleine lettertjes klein omdat ze niet belangrĳk werden gevonden, ze niet als erg waarschĳnlĳk geacht werden zich te materialiseren, of zĳn ze wellicht bewust klein gehouden? Deze kleine lettertjes blĳken ineens vervelende consequenties te hebben. En waar ligt u nog meer ‘s nachts wakker van? Wat zou u vervelend vinden om morgen op de voorpagina van de krant te lezen? Een risicoanalyse maken is geen sinecure. Enerzĳds is het niet eenvoudig om alle risico’s die op een onderneming af komen te overzien. Het is zaak veel belanghebbenden hierbĳ te betrekken. Anderzĳds is het zaak realistisch in te schatten welke effecten dergelĳke risico’s op de onderneming of instelling kunnen hebben. Een sensitiviteitsanalyse kan helderheid scheppen. Als de risico’s eenmaal in kaart zĳn gebracht kan de beheersing hierop worden ingericht. Stelt u zich voor dat u het wel allemaal bedacht heeft, maar de risico’s niet met alle belanghebbenden heeft gedeeld. Was dat achteraf wellicht niet beter geweest? De jaarverslaggeving geeft een uitgelezen mogelĳkheid om risico’s met alle belanghebbenden te communiceren. Het streven naar volledigheid in de verslaggeving maakt het voor de lezers ervan waarschĳnlĳk niet inzichtelĳk en leidt af van de echt belangrĳke risico’s, maar het is wel een basis om een goede selectie te maken.

Door de belangrĳke risico’s te koppelen aan de strategie van de onderneming en vervolgens de rapportage over de businessuitkomsten hierbĳ aan te laten sluiten, ontstaat een consistent geheel. Die uitkomsten kunnen zowel een kwalitatieve, een kwantitatieve als een financiële en niet-financiële focus hebben. U neemt de lezer op deze manier mee in uw denken over de besturing van de onderneming en de manier waarop u risico’s te lĳf gaat. Uiteindelĳk gaat het erom dat de belanghebbenden vertrouwen in uw onderneming hebben en gewaarschuwd zĳn voor eventuele tegenvallers. Ik wil niet zeggen dat een goede risicoanalyse of een goed jaarverslag te vergelĳken is met dat kleine papiertje aan het begin van dit Woord vooraf. Het betekent ook zeker niet dat u, nadat u de risico’s helder in kaart heeft gebracht, rustig achterover kunt gaan leunen. Maar hopelĳk draagt het wel bĳ aan een goede nachtrust. Huub Wüst, hoofd vaktechnisch bureau (National Office) - Assurance

Spotlight Jaargang 20 - 2013 uitgave 1 5

Wet op het accountantsberoep: beperking andere dan controlediensten en verplichte kantoorroulatie De Wet op het accountantsberoep regelt de formele oprichting van de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants, maar beperkt ook het leveren van andere dan controlediensten en verplicht kantoorroulatie bĳ organisaties van openbaar belang. De gevolgen hiervan zĳn verduidelĳkt in een NBA Alert. Peter Veerman - vaktechnisch bureau (National Office), Assurance Lisette van der Weĳden - vaktechnisch bureau (National Office), Assurance

1. Wet op het accountantsberoep NBA formeel opgericht Op 11 december 2012 is de Wet op het accountantsberoep (Wab) vastgesteld. Deze wet is van kracht per 1 januari 2013 en regelt de formele oprichting van de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants (NBA): een fusie tussen het Koninklĳk Nederlands Instituut van Registeraccountants (NIVRA) en de Nederlandse Orde van AccountantsAdministratieconsulenten (NOvAA).

Spotlight nummer 4/2012

6


De Wab vervangt de Wet op de Registeraccountants (WRA) en de Wet op de Accountants-administratieconsulenten (WAA). In Spotlight nummer 4/2012 is al uitgebreid stil gestaan bĳ de gevolgen van deze fusie. Daarom wordt hier in dit artikel geen verdere aandacht aan besteed. Wab meer dan alleen formele oprichting NBA Met de vaststelling van de Wab zĳn ook vier amendementen aangenomen: • verplichte kantoorroulatie; • scheiding controlediensten en andere werkzaamheden; • melding voorgenomen accountantsbenoeming door de opdrachtgever; • uitbreiding uitwisseling toezichtinformatie binnen de Autoriteit Financiële Markten (AFM) (opheffing van de zogenoemde ‘Chinese walls’).

Organisaties van openbaar belang (OOB): • ondernemingen met aan een Europese beurs genoteerde effecten; • banken; • verzekeringsmaatschappĳen.

Alleen van toepassing op OOB’s De wetsaanpassingen als gevolg van de eerste drie amendementen hebben in principe geen consequenties voor alle andere ondernemingen dan organisaties van openbaar belang (OOB’s), behalve wanneer deze ondernemingen onderdeel zĳn van een groep waarvan een OOB deel uitmaakt. Het vierde amendement raakt uitsluitend beursgenoteerde vennootschappen.

Invloed op accountantsorganisaties Vooral de bepalingen met betrekking tot verplichte kantoorroulatie en de scheiding van controlediensten en andere werkzaamheden kunnen van grote invloed zĳn op accountantsorganisaties die werkzaamheden uitvoeren bĳ een OOB. Deze bepalingen zĳn uitgewerkt in de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) met als doel de onafhankelĳkheid van de controlerend accountant van OOB’s te verhogen. In de hoofdstukken 2 en 3 wordt verder ingegaan op deze bepalingen en de gevolgen daarvan. De laatste twee amendementen, melding voorgenomen benoeming accountantsorganisatie en de opheffing van de Chinese walls, zullen in de regel minder grote gevolgen hebben voor zowel accountantsorganisatie als onderneming. Melding voorgenomen benoeming accountant De OOB moet de voorgenomen benoeming van een accountantsorganisatie voortaan melden bĳ de AFM, tegelĳkertĳd met het melden van de voorgenomen benoeming aan de algemene vergadering van aandeelhouders. De minister van Financiën stelt bĳ ministeriële regeling nadere regels over deze mededeling. Het is nog niet duidelĳk wat de betekenis van deze nieuwe verplichting zal zĳn. Opheffen van Chinese walls Met de invoering van de Wab zĳn ook de Chinese walls tussen de verschillende afdelingen van de AFM opgeheven. De AFM heeft verschillende afdelingen die ieder afzonderlĳk toezichthouder zĳn op een ander gebied. Het is nu mogelĳk om bĳvoorbeeld informatie die is verkregen uit hoofde van het toezicht op financiële verslaggeving te gebruiken bĳ het toezicht op accountantsorganisaties en andersom. Interpretatie verduidelĳkt in NBA Alert De formulering van de wet met betrekking tot de verplichte kantoorroulatie en de scheiding tussen controlediensten en overige werkzaamheden alsmede de uitleg die

hieraan is gegeven tĳdens de behandeling in het parlement (wetsgeschiedenis) hebben geleid tot vragen bĳ accountantsorganisaties en het bedrĳfsleven. Als reactie hierop heeft de NBA de NBA Alert ‘Scheiding controlediensten en andere werkzaamheden en verplichte kantoorroulatie’ (Alert) uitgebracht, waarin wordt beoogd antwoorden te geven op de belangrĳkste vragen.

2. Scheiding controlediensten en andere werkzaamheden In de wet is alleen het volgende opgenomen: “De accountantsorganisatie die wettelĳke controles verricht bĳ een organisatie van openbaar belang, verricht naast controlediensten geen andere werkzaamheden voor die organisatie”. Controlediensten Maar wat wordt er nu verstaan onder controlediensten? In een toelichting op de wet is een opsomming gegeven van werkzaamheden die nog wél mogen. Door de minister van Financiën en de Eerste Kamer is verduidelĳkt dat het hier gaat om “controlediensten gericht op het verstrekken van zekerheid over de door de gecontroleerde cliënt verstrekte informatie ten behoeve van de externe gebruikers van deze informatie en de raad van commissarissen”. Bĳ de afweging of een controledienst wel of niet is toegestaan moet er dus getoetst worden aan drie kernelementen: • verstrekken van zekerheid; • door de gecontroleerde cliënt verstrekte informatie; • ten behoeve van externe gebruikers of de raad van commissarissen. Alle werkzaamheden uitgevoerd door een accountantsorganisatie die de wettelĳke controle verricht bĳ een OOB die niet voldoen aan deze criteria, zĳn niet meer toegestaan.

Samenvatting Met de vaststelling van de Wab is de formele oprichting van de NBA per 1 januari 2013 een feit en zĳn de WRA en de WAA vervangen door de Wab. Aanname van de Wab betekent echter ook dat levering van andere dan controlediensten aan organisaties van openbaar belang (OOB’s) door de accountantsorganisatie die de wettelĳke controle verricht, wordt beperkt en dat per 1 januari 2016 kantoorroulatie bĳ OOB’s verplicht wordt na acht achtereenvolgende jaren. In dit artikel wordt ingegaan op de gevolgen van deze nieuwe bepalingen. De gevolgen van de oprichting van de NBA zĳn al behandeld in een eerder artikel.

toepassing met ingang van 1 januari 2013, tegelĳk met het inwerking treden van de Wab. Daarbĳ geldt er een overgangstermĳn van twee jaar voor opdrachten die al zĳn verstrekt en contractueel zĳn vastgelegd vóór 1 januari 2013. Deze diensten moeten dan wel uiterlĳk op 31 december 2014 zĳn beëindigd. Toegestane controlediensten door NBA vertaald naar NV COS De nieuwe wetgeving blinkt niet uit in duidelĳkheid. Om een uniforme wĳze van interpretatie van de nieuwe wet door accountants te bevorderen heeft de NBA in haar Alert een vertaalslag gemaakt naar de Nadere voorschriften controle- en overige standaarden (NV COS). In figuur 1 is weergegeven welke werkzaamheden, naar het oordeel van de NBA, in combinatie met de wettelĳke controle bĳ een OOB nog wel mogen worden uitgevoerd.

Overgangstermĳn van twee jaar Het verbod op het verlenen van andere werkzaamheden dan controlediensten is van


normenkader is waaraan de AFM kan toetsen.

Figuur 1. Toegestane werkzaamheden NV COS

NV COS Standaard Opdrachten tot controle van historische financiële informatie

100-999

Opdrachten tot beoordeling van historische financiële informatie

2000-2699

Assurance-opdrachten anders dan opdrachten tot controle of beoordeling van historische financiële informatie

3000-3850

Opdrachten tot het verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden met betrekking tot financiële informatie

4400

Bron: NBA Alert 27 Scheiding controlediensten & andere werkzaamheden en verplichte kantoorroulatie

Het samenstellen van jaarrekeningen (Standaard 4410) bĳ een OOB is dus bĳvoorbeeld niet meer toegestaan. Het zal in veel gevallen nodig zĳn de specifieke omstandigheden van een casus te beoordelen om te bepalen of een bepaalde niet-controledienst wel of niet is toegestaan. De accountantsorganisatie zal de afweging moeten documenteren. Verbod niet alleen van toepassing voor accountantsorganisatie en OOB De wet spreekt over de ‘accountantsorganisatie’. Maar volgens de Alert moet dit breder worden uitgelegd en zou het verbod ook gelden voor de andere onderdelen (zoals de belastingadviespraktĳk) van het Nederlandse netwerk van een accountantsorganisatie. Daarnaast is het verbod ook van toepassing bĳ Nederlandse ‘verbonden derden’ van de OOB. Volgens de onafhankelĳkheidsvoorschriften van de NBA zĳn dit “natuurlĳk of rechtspersonen die feitelĳk beleidsbepalend zĳn in de OOB, dan wel invloed van betekenis kunnen uitoefenen op het zakelĳke en financiële beleid van die OOB, alsmede de entiteiten waarin de OOB feitelĳk beleidsbepalend is, dan wel invloed van betekenis kan uitoefenen op het zakelĳke en financiële beleid”.

8


Extraterritoriale werking De Alert verduidelĳkt de Wab op een aantal punten, maar geeft nog geen definitief antwoord op alle vragen. Het belangrĳkste aspect dat vooralsnog onduidelĳk is, betreft de grensoverschrĳdende effecten van de Wab: heeft het verbod op het verrichten van andere dan controlediensten bĳ OOB’s ook betrekking op buitenlandse onderdelen van het netwerk van de accountantsorganisatie? Om deze vraag te kunnen beantwoorden voert de NBA in overleg met de Autoriteit Financiële Markten (AFM) nog nader onderzoek uit. Wanneer dit onderzoek zal worden afgerond is vooralsnog niet bekend. Er is namelĳk een artikel in de Europese Richtlĳn 2006/43/EG (Achtste Richtlĳn) dat bepaalt dat lidstaten bĳ de wettelĳke controle van een geconsolideerde jaarrekening met betrekking tot die controle geen aanvullende verplichtingen mogen opleggen aan een wettelĳke auditor of auditkantoor in een andere lidstaat van de Europese Unie die de wettelĳke controle van een dochteronderneming uitvoert. Onder deze verplichtingen vallen ook onafhankelĳkheidsverplichtingen. Maar er lĳken onafhankelĳkheidsregels in andere landen (bĳvoorbeeld Frankrĳk) te zĳn die wel grensoverschrĳdende effecten impliceren. De AFM zal niet handhavend optreden op dit onderdeel zolang het onderzoek loopt. Dit lĳkt ook niet mogelĳk, gezien er op dit punt nog geen (nieuw)

In haar Alert benadrukt de NBA nog wel dat, ondanks de onduidelĳkheid over grensoverschrĳdende effecten, bĳ de werkzaamheden die in het kader van de wettelĳke controle van de jaarrekening van de OOB worden verricht bĳ buitenlandse onderdelen van de gecontroleerde organisatie de onafhankelĳkheid van de buitenlandse accountant(sorganisatie) gewaarborgd moet worden, zoals voorgeschreven in NV COS Standaard 600. Deze standaard bepaalt dat de accountant die wil steunen op een accountant van een groepsonderdeel moet vaststellen of deze onafhankelĳk is. Aan welke regels deze onafhankelĳkheid vervolgens getoetst moet worden is niet expliciet vermeld. Omdat de AFM, zoals gezegd, niet handhaaft omdat het normenkader in de nieuwe regelgeving op dit punt nog niet definitief is, wordt geïmpliceerd dat de tot nog toe geldende regelgeving voor deze toetsing gehanteerd moet worden: de Code of Ethics van de International Ethics Standards Board for Accountants. In de situatie dat een buitenlands onderdeel van het netwerk van de accountantsorganisatie een opdracht tot het verrichten van andere werkzaamheden wil aanvaarden bĳ een (buitenlands) groepsonderdeel van een OOB, is het van belang de (internationale) netwerkregels na te leven. Zolang er geen duidelĳkheid bestaat over de uiteindelĳke uitleg van de mogelĳke extraterritoriale werking, is voorzichtigheid geboden ten aanzien van het afsluiten van contracten met een looptĳd langer dan enkele maanden. Ten slotte benadrukt de NBA in haar Alert nog dat het niet de bedoeling van de wet kan zĳn dat de accountantsorganisatie (en andere onderdelen van het Nederlandse netwerk) van de accountantsorganisatie andere diensten verleent bĳ buitenlandse groepsonderdelen van de OOB en dat een

buitenlands onderdeel van het netwerk van de accountantsorganisatie andere werkzaamheden verricht bĳ de OOB en Nederlandse groepsonderdelen van de OOB.

3. Verplichte kantoorroulatie Met de invoering van de Wab wordt, met ingang van 1 januari 2016, ook kantoorroulatie verplicht in Nederland. Accountantsorganisaties bĳ OOB’s worden dan verplicht te rouleren nadat zĳ acht aaneengesloten jaren de wettelĳke controle hebben verricht. Roulatie is ook verplicht bĳ een onderneming die slechts een deel van de achtjaarperiode als OOB kwalificeert. Volgens de Wta is verplichte kantoorroulatie alleen van toepassing voor de controlerende accountant van de OOB zelf en geldt dit dus niet voor eventuele groepsonderdelen. Echter, de NV COS Standaarden vereisen dat de controlerend accountant zelf voldoende controlewerkzaamheden heeft verricht. Daardoor is het mogelĳk noodzakelĳk (en efficiënt) dat ook bĳ (een aantal) groepsonderdelen roulatie zal plaatsvinden. Afkoelingsperiode Na roulatie geldt een afkoelingsperiode: de accountantsorganisatie mag in de twee (boek)jaren volgend op de periode van acht aaneengesloten jaren geen wettelĳke controles verrichten bĳ de OOB. Dit geldt ook wanneer de accountantsorganisatie een aanzienlĳk deel van de financiële administratie van de OOB heeft verzorgd of ingericht of de jaarrekening waarop wettelĳke controle wordt uitgevoerd heeft samengesteld. Overgangstermĳn van drie jaar Verplichte kantoorroulatie wordt van toepassing voor boekjaren die op of na 1 januari 2016 eindigen. Er is dus sprake van een overgangstermĳn van drie jaar zodat accountantsorganisaties en ondernemingen roulatie gefaseerd kunnen invoeren. Indien het eerste boekjaar van de OOB dat eindigt na 31 december 2015 minimaal het negende achtereenvolgende boekjaar zou zĳn waar dezelfde accountantsorganisatie bĳ die

OOB wettelĳke controles verricht, dan is kantoorroulatie verplicht met ingang van dat boekjaar. Controles over boekjaren die vóór of op 31 december 2015 eindigen, mogen in dat geval ook na deze datum nog worden afgerond. Verenigbaarheid met Europese wetgeving Medio 2015 zal de minister van Financiën de Eerste en Tweede Kamer per brief informeren over de voortgang van de Europese regelgeving met betrekking tot verplichte kantoorroulatie. Als dan blĳkt dat de Europese wetgeving wezenlĳk zal gaan afwĳken van de Nederlandse kan het Nederlandse parlement alsnog besluiten de wetgeving in Nederland aan te passen. Twee accountants in acht jaar De al bestaande wetgeving in Nederland dat een externe accountant bĳ een OOB na maximaal zeven jaar moet rouleren, komt voort uit Europees recht en blĳft ongewĳzigd van kracht. De accountantsorganisatie moet na maximaal acht jaar rouleren. Dit creëert dus de situatie dat een OOB, mits zĳ acht achtereenvolgende jaren gebruik blĳft maken van dezelfde accountantsorganisatie, met ten minste twee externe accountants te maken krĳgt.

4. Ten slotte Als gevolg van de inwerkingtreding van de Wab per 1 januari 2013 en daarmee het verbod op het verrichten van overige diensten bĳ OOB’s door de accountantsorganisatie die de wettelĳke controle verricht en verplichte kantoorroulatie per 1 januari 2016, zal de markt voor accountantscontrole en aanverwante diensten de komende jaren in beweging komen. Dit zal organisatorisch impact hebben op de accountantsorganisaties en de ondernemingen. Of de wet het gewenste effect zal opleveren, namelĳk het vergroten van de onafhankelĳkheid van de accountantsorganisatie en de externe accountant, is maar de vraag. Vooralsnog is de uitwerking van de wet nog niet op alle punten helder. Zo zal de NBA nog komen met de uitkomst van het onderzoek met betrekking tot extraterritoriale werking en worden de nieuwe wetsbepalingen door de NBA nog nader uitgewerkt in de onafhankelĳkheidsvoorschriften, waarmee de gevolgen van de nieuwe wettelĳke bepalingen duidelĳk zullen moeten worden.

Fusies en overnames Hoe de wetgeving met betrekking tot roulatie uitwerkt in een aantal bĳzondere situaties zoals een overname, een fusie tussen twee (of meer) ondernemingen in een nieuw opgerichte entiteit of een splitsing, is niet op voorhand duidelĳk. Indien een dergelĳke situatie zich voordoet, zal de OOB samen met de accountantsorganisatie aan de hand van de specifieke eigenschappen van de overname, fusie of splitsing moeten bepalen en rechtvaardigen of een nieuwe achtjaarperiode begint of dat de lopende periode wordt gecontinueerd.


De nieuwe IFRS leasestandaard: stevige wĳn of water? Naar verwachting komt in het eerste kwartaal van 2013 een tweede voorstel voor nieuwe verslaggevingregels van leaseovereenkomsten. De oorspronkelĳke voorstellen waren te complex. Inmiddels heeft de IASB water bĳ de wĳn gedaan. Maar het uitgangspunt blĳft dat alle leaseverplichtingen straks op de balans komen. Rik van Hal - Accounting and Valuation Advisory Services, Assurance Jay Tahtah - Accounting and Valuation Advisory Services, Assurance

1. Forse kritiek op eerdere leasevoorstellen grotendeels geadresseerd

Spotlight nummer 4/2010

In augustus 2010 heeft de International Accounting Standards Board (IASB) samen met de Financial Accounting Standards Board (FASB) een concept van de voorgestelde wĳzigingen omtrent de verwerking van leaseovereenkomsten in de jaarrekening uitgebracht. (Zie ook Spotlight 4/2010.) De belangrĳkste wĳziging is dat alle leaseverplichtingen in de balans verwerkt worden. Beide boards willen nog steeds tot één gemeenschappelĳke en internationaal aanvaarde standaard (onder International Financial Reporting Standards (IFRS) en US GAAP) voor verslaggeving over leases komen. Daarbĳ willen ze de bezwaren van de huidige standaarden inzake leaseaccounting wegnemen. 800 commentaarbrieven De IASB en FASB hebben 800 commentaarbrieven ontvangen op de exposure draft uit 2010. Zo vonden

10


de critici enkele elementen uit de 2010-voorstellen te complex. De voorgestelde wĳzigingen zouden ook een significante invloed hebben op het gepresenteerde vermogen en resultaat van ondernemingen die rapporteren onder IFRS. De kritiek richtte zich vooral op: • de verwerking van alle leases als 'financiering' in de winsten-verliesrekening (interest en afschrĳving); • het opnemen van verplichtingen voor waarschĳnlĳke verlengingsperioden; • het opnemen van verplichtingen voor variabele leasevergoedingen; • het onduidelĳke onderscheid tussen een lease en servicecontracten; • de verantwoording door lessors en consistentie met lessee-accounting. Tweede voorstel De IASB en FASB hebben mede op basis de commentaarbrieven en andere feedback nieuwe voorstellen gemaakt. Omdat de

kritiek op de eerdere voorstellen zo groot was, en omdat de nieuwe voorstellen op een aantal belangrĳke punten afwĳken van de eerdere voorstellen, heeft de IASB besloten de voorstellen nogmaals voor te leggen aan belanghebbenden. Naar verwachting worden de nieuwe voorstellen in het eerste kwartaal van 2013 uitgebracht. Hoewel de verwachting is dat het tweede voorstel water bĳ de wĳn doet door tegemoet te komen aan veel kritieken op het voorgaande voorstel blĳven ook de verwachte voorstellen niet onbekritiseerd. De beslissingen van de IASB zĳn publiek te volgen en er is wederom veel kritiek op het feit dat de IASB te veel compromissen heeft gedaan. Er zullen meerdere pragmatische oplossingen voorgesteld worden zoals het

Kritiek op voorstel verwerking leases als 'financiering' in de winst-en-verliesrekening Een van de 2010-voorstellen waar bezwaar tegen is, is het voorstel om alle lease- en huurverplichtingen in de balans op te nemen en leases als financiering te verwerken. Dit betekent dat huurkosten in de winsten-verliesrekening gesplitst worden in interestkosten op de leasefinanciering en afschrĳving van het gebruiksrecht, zoals bĳ de verwerking van een financiële lease of een aangeschaft actief met (hypothecaire) financiering. Alleen, onder de voorstellen in 2010 neemt een onderneming niet het onderliggende gehuurde actief op in de balans, maar een gebruiksrecht. Daarbĳ verantwoordt de onderneming niet alleen de basishuurperiode en vaste huurkosten, maar ook alle waarschĳnlĳke verlengingsperioden en variabele huren op de balans. Dit brengt veel subjectieve schattingen met zich mee. Schattingen die iedere rapportageperiode herbeoordeeld moeten worden.

Oproep van voorzitter IASB Hans Hoogervorst om IASB te steunen De IASB en FASB hebben niet alleen kritiek gekregen op de inhoud van de voorstellen tot op heden, maar ook op het proces. Zĳ hebben bĳvoorbeeld verschillende voorstellen gedaan en die vervolgens weer ingetrokken. Hieruit blĳkt dat dit een complex onderwerp is. Er spelen ook vele belangen. Hans Hoogervorst, voorzitter van de IASB, gaf aan dat de crisis is veroorzaakt door excessieve leverage en dat transparantie omtrent leases noodzakelĳk is. Daarom heeft hĳ nationale en internationale regelgevers en investeerders opgeroepen de IASB te steunen. Hĳ stelt dat in het verleden vergelĳkbare moeilĳke dossiers 'bevochten' zĳn die hebben geleid tot meer transparantie in financiële verslaggeving. Dit betreft zaken waarvan we het nu heel normaal vinden dat ze op de balans gepresenteerd worden. Denk aan pensioenverplichtingen en de verwerking van op aandelen gebaseerde beloningen.

Samenvatting De IASB en de FASB komen met aangepaste voorstellen voor de verslaggeving omtrent leaseovereenkomsten. Deze voorstellen wĳken naar verwachting sterk af van de eerder uitgebrachte voorstellen in 2010. Maar het principe dat alle leaseovereenkomsten op de balans verantwoord moeten worden is ongewĳzigd in de nieuwe voorstellen opgenomen. Belangrĳke wĳzigingen zĳn gelegen in de verantwoording van leaseovereenkomsten in het resultaat. Deze wĳzigingen kunnen voor zowel lessors als lessees resulteren in een beperkter gevolg voor het getoonde resultaat bĳ het toepassen van deze nieuwe voorstellen. Dit artikel gaat in op de verwachte wĳzigingen in de aangepaste voorstellen voor een nieuwe lease standaard. Het is gebaseerd op de voorlopige beslissingen van de IASB tot op heden (januari 2013).

handhaven van twee modellen voor de winst-en-verliesrekening, echter hiervoor ontbreekt het veelal aan een conceptuele grondslag binnen IFRS.

jaar. Hiermee lĳkt de ED 2013, hoewel pragmatischer in de praktĳk, inhoudelĳk complexer dan de ED 2010. Wel leiden de voorgestelde wĳzigingen tot een reductie van de complexiteit en kosten van de implementatie en toepassing van een nieuwe leasestandaard.

2. Significante verschillen tussen ED 2013 en ED 2010

•

Het tweede voorstel (exposure draft 2013, oftewel ED 2013) wĳkt naar verwachting op een aantal belangrĳke punten sterk af van de eerdere voorstellen (ED 2010). Dit betekent niet dat de ED 2013 minder ingrĳpende veranderingen voorstelt ten opzichte van de huidige IFRS-standaard voor leaseaccounting, IAS17 ‘Leases’. Uitgangspunt is nog steeds dat alle leaseverplichtingen op de balans verantwoord worden. Daarnaast komen er meerdere uitzonderingen zoals een vrĳstelling voor leases korter dan één

De belangrĳkste wĳzigingen betreffen: de verwerking van de kosten van een leaseovereenkomst in de jaarrekening van de lessee; • de verwerking van leases in de jaarrekening van de lessor; • de termĳn van de leaseovereenkomst; • de bepaling van de variabele en voorwaardelĳke leasevergoedingen; • de definitie van een leaseovereenkomst.


Overzicht van wijzigingen ED 2013 ten opzichte van ED 2010 en huidige leasestandaard ED2013

ED2010

IAS 17

Definitie van een

Deze is gelijk aan IAS 17 echter de definitie

Gelijk aan de huidige IAS 17.

Er is sprake van een leaseovereenkomst

lease

van een specifiek actief is nader verduidelijkt

indien:

en de definitie van het recht van gebruik

•

is aangescherpt door voor het begrip zeggenschap aan te sluiten bij de definities

•

zoals gehanteerd in de nieuwe standaard voor consolidatie en omzetverantwoording.

Lessee-accounting:

Alle leases worden in de balans verwerkt.

Alle leases worden in de balans verwerkt.

nakoming van de overeenkomst afhankelijk is van het gebruik van een specifiek actief; en de overeenkomst het recht van het gebruik van het specifieke actief omvat.

Alleen financiële leases worden in de balans

verwerking in de

verwerkt. Operationele leases worden niet in

balans

de balans verwerkt.

Lessee-accounting:

Leases waarbij alleen een insignificant

Alle leases leiden tot een combinatie van

Operationele leases leiden tot periodiek

verwerking in

gedeelte van het actief wordt verbruikt,

(lineaire) afschrijvingslast op het leaseactief

lineaire/constante leasekosten.

de winst-en-

leiden tot periodiek lineaire/constante

en interestkosten op de bijbehorende

verliesrekening

leasekosten.

leaseschuld.

Financiële leases leiden tot een combinatie van (lineaire) afschrijvingslast op het

Alle overige leases leiden tot een

leaseactief en interestkosten op de

combinatie van (lineaire) afschrijvingslast

bijbehorende leaseschuld.

op het leaseactief en interestkosten op de bijbehorende leaseschuld. Lessor-accounting:

Leaseovereenkomsten waarbij alleen een

Indien de onderneming significante risico’s

De baten uit operationele leases worden

verwerking in

insignificant gedeelte van het actief wordt

en significante voordelen behoudt dan past

lineair in het resultaat verantwoord.

de winst-en-

verbruikt, leiden tot periodiek lineaire/

deze de ‘performance obligation’-benadering

verliesrekening

constante leasebaten.

toe. Dit leidt tot interestopbrengsten op de

Financiële leases leiden tot rentebaten die

leasevordering, afschrijvingkosten op het

zodanig verwerkt worden dat een constant

Voor alle andere overeenkomsten

leaseactief en leaseopbrengsten gerelateerd

perioderendement (interestbate) behaald

verantwoordt de lessor (eventueel) een bate

aan de vrijval van de prestatieverplichting.

wordt.

voor het gedeelte van het leaseactief dat aan de lessee is overgedragen en behaalt

Voor alle andere overeenkomsten wordt de

deze een constante perioderendement

derecognitionbenadering toegepast. Hierbij

(interestbate) op de leasevordering.

verantwoordt de lessor (eventueel) een bate voor het gedeelte van het leaseactief dat aan de lessee is overgedragen en behaalt deze een constante perioderendement (interestbate) op de leasevordering.

Variabele/

In de waardering van de leaseverplichting

De onderneming maakt een inschatting van

Deze kasstromen zijn geen onderdeel

voorwaardelijke

worden alleen de volgende leasebetalingen

de verwachte variabele en voorwaardelijke

van de minimale leasebetalingen.

leasevergoedingen

opgenomen:

leasebetalingen en neemt deze mee in de

Restwaardegaranties afgegeven door de

•

bepaling van de leaseverplichting.

lessee zijn wel onderdeel van de minimale

• •

12

feitelijk vaste leasebetalingen die gestructureerd zijn als variabele leasebetalingen; betalingen afhankelijk van een bepaalde koers of index; of verwachte betalingen met betrekking tot een afgegeven restwaardegarantie.


leasebetalingen.

vermoeden bevatten dat leases van onroerend goed per definitie niet leiden tot de consumptie van een significant gedeelte van het leaseactief tenzĳ: • de leasetermĳn het grootste gedeelte van de economische levensduur van het leaseactief beslaat; of • de contante waarde van de vaste leasebetalingen nagenoeg gelĳk is aan de reële waarde van het leaseactief.

Figuur 1. Grafische weergave effectieve-interestmethode

Kostenontwikkeling

-220 -230 -240 -250 -260 -270

Het tegenovergestelde is het geval voor leases van activa anders dan onroerend goed. Hiervan zal de ED 2013 aangeven dat bĳ deze leaseovereenkomsten in principe altĳd een significant gedeelte van het actief geconsumeerd wordt tenzĳ: • de leasetermĳn een insignificant gedeelte van de economische levensduur van het leaseactief beslaat; of • de contante waarde van de vaste leasebetalingen insignificant is ten opzichte van de reële waarde van het leaseactief.

-280 1

2

3 4 Effect op de winst

Under the current standard

Verwerking kosten leaseovereenkomst in jaarrekening lessee Er worden voor de verwerking van de kosten van een leaseovereenkomst in de jaarrekening van de lessee een paar significante wĳzigingen voorgesteld. Leaseovereenkomsten in de balans Volgens de ED 2010 moest de lessee het in de balans opgenomen actief lineair afschrĳven en de interestkosten op de leaseschuld op basis van de effectieveinterestmethode verwerken (de ‘interest en amortisatie’-benadering). Deze verwerking zou leiden tot een ‘front-loading’ effect van de leasekosten. Hierbĳ zou het totaal van de afschrĳvingskosten en de interestkosten aan het begin van de leaseperiode hoger zĳn dan aan het einde van de leaseperiode. Naar verwachting moet deze methode ook volgens de ED 2013 toegepast worden. Maar wanneer een onderneming alleen een beperkt (insignificant) gedeelte van het leaseactief tĳdens de leaseperiode consumeert dan moet zĳ de ‘Straight Line Expense’-methode (lineaire-kostenbenadering) toepassen. Bĳ deze methode is het totaal van de afschrĳvingskosten en de interestkosten periodiek gelĳk. Ook worden de leasekosten (gecombineerde afschrĳvingskosten en

5

6

Under the new proposal

interestkosten) op één regel als lease-/ huurkosten verantwoord. Deze methode leidt tot een verwerking in de winst-enverliesrekening die vergelĳkbaar is met de huidige operationele leases. Bĳ beide modellen worden alle leaseovereenkomsten in de balans opgenomen. Dit is een significante wĳziging ten opzichte van de huidige standaard, waarbĳ alleen financiële leases in de balans van een lessee worden verantwoord.

Deze principes voor leaseclassificatie leiden voor de winst-en-verliesrekening tot een nieuwe scheidslĳn en ‘bright line’. Dit terwĳl het doel van de boards juist was om ‘bright lines’ te elimineren en te komen tot één model voor de verwerking van álle leaseovereenkomsten. Veel belanghebbenden zĳn ook van mening dat geen basis bestaat voor het onderscheid tussen onroerend goed en andere activa.

Nieuwe scheidslĳn en ‘bright-line’ in de winst-en-verliesrekening De ED 2013 zal tevens het weerlegbaar

Figuur 2. ‘Interest en amortisatie’-benadering Balans:

Huidige situatie

Toekomstige situatie

- Materiële vaste activa

x

- Leaseverplichting

(x)

Winst-en-verliesrekening: - Huurkosten

Huidige situatie


x

- Afschrijvingskosten

x

- Intrestkosten

x

* betreft een vergelĳking met operationele lease op basis van IAS 17


een leasevordering op die het recht vertegenwoordigt op leasebetalingen. De lessor beschouwt een gedeelte van het leaseactief als overgedragen aan de lessee.

Figuur 3. Voorbeelden van activa met een indicatie van de classificatie van de lease voor de verwerking in de winst-en-verliesrekening

Onroerend goed Commercieel onroerend goed (10 jaar)

LK

Op basis van deze benadering maakt ook de lessor net als de lessee een onderscheid tussen leases waarbĳ de lessee het leaseactief grotendeels consumeert en leases waarbĳ dit niet het geval is. Indien de lessee slechts een insignificant gedeelte van het leaseactief consumeert, behoudt de lessor het leaseactief in zĳn balans, en verantwoordt hĳ de omzet op een lineaire wĳze. Deze situatie is vergelĳkbaar met de verwerking van een operationele lease in de jaarrekening van de lessor onder de huidige standaarden (en verwerking door een vastgoedlessor). Indien de lessee meer dan een insignificant deel van het leaseactief consumeert, dan hanteert de lessor de ‘vordering en residu’-benadering (VRmodel). Deze benadering is grotendeels vergelĳkbaar met de ‘derecognition benadering’ in de ED 2010.

IA

Commercieel onroerend goed (30 jaar)

Overige activa Vrachtwagen

LK Schip (5 jaar)

IA

Vliegtuig

Schip (20 jaar) Auto

Insignificant Leasetermijn*

Significant Leasetermijn*

NCW leasebetalingen

NCW leasebetalingen

* Leasetermijn in verhouding tot de economische levensduur

Een belangrĳk verschil zal ontstaan bĳ huidige operationele leases voor activa anders dan onroerend goed. Een lease van een actief voor drie jaar met een economische levensduur van tien jaar zal naar alle waarschĳnlĳkheid classificeren als een operationele lease onder de huidige verslaggevingregels. Onder de aangepaste voorstellen zal naar alle waarschĳnlĳkheid de conclusie zĳn dat de lessee een meer dan insignificant deel van het actief consumeert gedurende de leasetermĳn. Daarom zal een dergelĳke overeenkomst verwerkt worden onder het ‘interest en amortisatie’- model in de winst-en-verliesrekening (als interest en afschrĳving). Ad Verwerking leases in jaarrekening lessor De ED 2010 bevatte een tweemodellenbenadering: de lessor hanteert de performance-obligationbenadering of de derecognitionbenadering. Indien de lessor bĳ het aangaan van een leaseovereenkomst zich bloot blĳft stellen aan significante risico’s en het recht behoudt op significante voordelen die met het geleased actief samenhangen gedurende of na afloop

14


van het leasecontract, dan hanteert hĳ de performance-obligationbenadering. Bĳ deze benadering neemt de lessor het geleasede actief en een leasevordering op. Hiernaast neemt de lessor een ‘performance obligation’ op. Deze geeft aan dat de lessor een verplichting heeft om de lessee het gebruik toe te staan van het leaseactief. In alle overige gevallen past de onderneming de derecognitionbenadering toe. Bĳ deze benadering neemt de lessor

Ad Termĳn leaseovereenkomst De termĳn van de leaseovereenkomst werd op basis van de ED 2010 gesteld op de verwachte leasetermĳn. Hierbĳ moest rekening worden gehouden met eventuele mogelĳkheden tot verlenging waarvan het bĳ het aangaan van de overeenkomst meer dan waarschĳnlĳk was (groter dan vĳftig procent) dat deze uitgeoefend wordt.

Figuur 4. De ‘vordering en residu’-benadering Balans:

Huidige situatie

- Materiële vaste activa


x

- Restant leaseactief (onderdeel MVA)

x

- Leasevordering

x

Winst-en-verliesrekening:

Huidige situatie

- Huuropbrengsten

x

- Resultaat op de desinvestering

x

- Intrestbaten * betreft een vergelĳking met operationele lease op basis van IAS 17


x x

In de ED 2013 sluit de leasetermĳn meer aan bĳ de huidige definitie. De leasetermĳn betreft de niet-opzegbare periode gedurende welke de lessee zich heeft verbonden het actief te leasen, samen met eventuele verdere perioden waarvoor de lessee het recht heeft om de lease te verlengen en significante economische motieven bestaan om deze verlengingsrechten uit te oefenen (dan wel dat significante economische belemmeringen bestaan om de verlengingsrechten niet uit te oefenen). Ad Bepaling variabele en voorwaardelĳke leasevergoedingen De ED 2010 vereiste dat een inschatting van alle variabele leasebetalingen en betalingen gerelateerd aan afgegeven restwaardegaranties en boetes voor vervroegde beëindiging in de waardering van de leaseverplichting meegenomen moesten worden. In de waardering van het leaseactief en de leaseschuld worden op basis van de ED 2013 alleen nog leasebetalingen opgenomen die: • feitelĳk vaste leasebetalingen zĳn maar gestructureerd zĳn als variabele leasebetalingen; en • afhankelĳk zĳn van een bepaalde koers of index; en • verwacht worden met betrekking tot een afgegeven restwaardegarantie. Variabele vergoedingen die afhankelĳk zĳn van het gebruik of de prestaties van het leaseactief (omzetgerelateerde huren, kilometergerelateerde leasebetalingen) behoren niet tot de leasebetalingen die in de waardering van de leaseverplichting worden opgenomen. Ad Definitie leaseovereenkomst In de ED 2010 was de definitie van een lease nagenoeg ongewĳzigd overgenomen uit IAS17. De ED 2013 zal een verbeterde definitie bevatten van een lease. De definitie van een ‘specifiek actief’ wordt verder

verduidelĳkt en het begrip ‘zeggenschap’ wordt verder uitgewerkt. Een specifiek actief zal gedefinieerd worden als een actief dat expliciet of impliciet identificeerbaar is. Een specifiek actief kan ook onderdeel zĳn van een groter actief (verdieping in een gebouw). Maar capaciteit op een niet identificeerbaar deel van een pĳpleiding is geen specifiek actief. Hiernaast is sprake van zeggenschap over een actief indien de lessee de mogelĳkheid heeft om het gebruik van het actief te bepalen en de voordelen van dit gebruik verkrĳgt. Deze gewĳzigde definitie van zeggenschap sluit aan bĳ de definitie van zeggenschap zoals opgenomen in de voorgestelde IFRS-standaard inzake omzetverantwoording en de nieuwe IFRSstandaard inzake consolidatie (IFRS 10). Het is de verwachting dat door de verdere aanscherping van de definitie minder overeenkomsten als een lease zullen worden aangemerkt ten opzichte van de huidige situatie onder IAS 17. Zo zullen sommige overeenkomsten inzake het beschikbaar stellen van capaciteit veelal niet als een lease beschouwd worden. Echter ook contracten waarbĳ een partĳ alle opbrengsten/productie afneemt terwĳl deze partĳ geen beschikkingsmacht heeft over hoe het actief gebruikt wordt zullen waarschĳnlĳk geen lease zĳn.

3. Leasevoorstellen hebben nog steeds forse impact Ook de aangepaste voorstellen voor een nieuwe leasestandaard zullen zowel financiële als bedrĳfsmatige gevolgen

hebben voor ondernemingen. Hierbĳ is de verwachting dat lessees het hardst geraakt worden omdat deze alle leaseovereenkomsten in de balans moeten verwerken terwĳl dit momenteel nog niet het geval is voor de operationele leases. De impact op de winst-en-verliesrekening hangt af van de classificatie van een lease onder de nieuwe regels. Financiële gevolgen lessees Lessees dienen net als bĳ de ED 2010 alle leaseovereenkomsten in de balans te verwerken. Dit principe was al in het discussiedocument uit 2009 opgenomen en is sinds die tĳd ongewĳzigd gebleven en wordt breed door de belanghebbenden gedragen. Het is dan ook de verwachting dat dit principe ongewĳzigd in een nieuwe standaard opgenomen wordt. Afhankelĳk van het aantal leases zal dit in veel gevallen een forse toename betekenen van het balanstotaal en schuldpositie. Dit heeft een negatief effect op de solvabiliteit van een onderneming. Of ook het resultaat van de onderneming beïnvloed zal worden is afhankelĳk van de nieuwe leaseclassificatie zoals weergegeven in figuur 5 (of de lessee het leaseactief nagenoeg consumeert) en de regels inzake de eerste toepassing voor een nieuwe leasestandaard. Financiële gevolgen lessor De gevolgen voor de financiële cĳfers van lessors zullen beperkter zĳn dan die van de lessees. Desalniettemin is de impact voor lessors nog steeds omvangrĳk. Vanuit het perspectief van de balans zullen de

Figuur 5. Overzicht van de impact op de winst-en-verliesrekening voor lessees in vergelijking met de huidige leaseclassificatie Classificatie op basis van de huidige leasestandaard

Classificatie op basis van de nieuwe voorstellen

Verwachte impact op resultaat

Operationele lease

Lineaire-kostenmodel

Laag

Operationele lease

Interest-en-amortisatiemodel

Hoog

Financiële lease

Interest-en-amortisatiemodel

Gemiddeld

Financiële lease

Lineaire-kostenmodel

n.v.t.


Figuur 6. De impact van de voorgestelde leasestandaard op de financiële cijfers van lessees Lineaire kostenbenadering

Interest-en-amortisatiebenadering

- Totaal van activa

©

©

- Totaal van passiva

©

©

- Leasekosten

=

ª

- Afschrijvingskosten

=

©

- Interestkosten

=

©

- EBIT

=

©

- EBITDA

=

©

- Cashflow uit operationele activiteiten

=

©

- Cashflow uit financieringsactiviteiten

=

ª

Balans

Winst-en-verliesrekening

Kasstroomoverzicht

wĳzigingen minder verstrekkend zĳn omdat lessors op dit moment al een materieel vast actief (operationele lease) of een leasevordering (financiële lease) op de balans hebben staan. Voor lessors die veelvuldig overeenkomsten aangaan die classificeren voor de ‘vordering en residu’-benadering, kunnen forse effecten verwachten op het getoonde resultaat. Dit omdat al een resultaat wordt behaald op het gedeelte van het leaseactief dat aan de lessee is overgedragen bĳ het aangaan van de leaseovereenkomst. Gedurende de leaseperiode zal de lessor dan alleen nog interestbaten verantwoorden voor

de leasevordering. Dit zal leiden tot forse volatiliteit in de resultaten van deze lessors. Maar als een lessor een overeenkomst aangaat waarbĳ de lessee niet meer dan een insignificant deel van het actief consumeert tĳdens de leaseperiode dan heeft dit geen effect op het getoonde resultaat.

4. IASB heeft nog lange weg te gaan naar definitieve standaard in 2014 Vanaf het uitbrengen van de ED 2013 kunnen belanghebbenden gedurende 120 dagen feedback geven. Mede op basis hiervan wordt een definitieve standaard opgesteld die wordt opgenomen in zowel IFRS als US GAAP. Een minderheid van de boardleden heeft al aangegeven dat ze niet alle voorstellen in de ED 2013 zullen onderschrĳven. Enkele van hen vinden dat de conceptuele basis ontbreekt voor de aanpassingen en ziet liever één model voor de verslaggeving van álle leaseovereenkomsten. Door enkele belanghebbenden in Europa is reeds kritiek geuit op de aangepaste voorstellen zoals de Engelse en Duitse nationale regelgevers (FRC en DRSC). Deze kritiek heeft grotendeels betrekking op de vraag of de voordelen van een nieuwe leasestandaard opwegen tegen de nadelen (en kosten). In Nederland heeft Eumedion, vertegenwoordiger van een groep gebruikers (institutionele beleggers), in een open brief aan de IASB steun geuit voor de koers van de IASB en Eumedion vindt dat de IASB met het leaseproject de goede kant opgaat. Gezien de vaak tegengestelde belangen en kritieken op de aangepaste voorstellen zal 2013 een belangrĳk jaar worden voor het leaseproject. Vooralsnog wordt een definitieve leasestandaard verwacht in 2014, maar de IASB zal nog diverse hobbels moeten nemen. Een nieuwe leasestandaard zal waarschĳnlĳk niet voor 2016 van kracht zĳn (met vergelĳkende cĳfers per 1 januari 2015).

Figuur 7. Overzicht van de impact op de winst-en-verliesrekening voor lessors in vergelijking met de huidige leaseclassificatie

Ondernemingen moeten nagaan wat de impact is op de eigen financiële cĳfers en de gevolgen daarvan voor financieringsovereenkomsten (convenanten), budgetten en langetermĳnplannen, bonus- en andere beloningsregelingen.

16


Classificatie op basis van de huidige leasestandaard

Classificatie op basis van de nieuwe voorstellen

Verwachte impact op resultaat

Operationele lease

Operationele lease

Laag

Operationele lease

Vordering-en-residubenadering

Hoog

Financiële lease

Operationele lease

Hoog

Financiële lease

Vordering-en-residubenadering

Gemiddeld

Er zal geen uitzondering gelden voor bestaande leases op moment van initiële toepassing. Dit is een belangrĳke overweging om mee te nemen voor contracten die nu worden aangegaan met een verwachte looptĳd tot na 2014. De nieuwe standaard zal naar verwachting wel enkele transitiebepalingen bevatten om de (retrospectieve) implementatie te vereenvoudigen.

5. Afsluiting Hoewel de IASB met de ED 2013 aan veel van de kritiek op de voorgaande voorstellen tegemoet is gekomen, bestaat ook al kritiek op de aangepaste voorstellen. De IASB en de FASB zĳn echter vastbesloten om met een nieuwe standaard voor leaseovereenkomsten te komen. Uitgangspunt daarbĳ is het elimineren van leases die momenteel buiten de balans blĳven. De aangepaste voorstellen,

hoewel daarin nog sprake is van veel onduidelĳkheden, lĳken het benodigde draagvlak te hebben binnen de grote groep van belanghebbenden. Ondanks de verwachting dat na het verkrĳgen van feedback op de ED 2013 mogelĳk nog aanpassingen zullen plaatsvinden, lĳkt consensus te zĳn bereikt op de voorgestelde modellen voor verwerking van leases in de jaarrekening van ondernemingen. Toegenomen transparantie door het op de balans brengen van de leases die nu nog buiten de balans blĳven staat nog steeds als een huis. De wĳze waarop dat gebeurt lĳkt echter van ondergeschikt belang voor de IASB gezien de vele (pragmatische) concessies aan de eerdere voorstellen. Het ontbreekt soms aan conceptuele basis voor de wĳzigingen, maar de rechten en verplichtingen uit hoofde van leases hebben een uniek karakter. De pragmatische insteek van de IASB leidt wel tot de vraag of

dit nog wel een verbetering is ten opzichte van de huidige verslaggeving en of dit de kosten van implementatie rechtvaardigt. Nogmaals, ook de aangepaste voorstellen zullen leiden tot het op de balans brengen van leases die momenteel nog buiten de balans blĳven. Dit zal de transparantie en het inzicht in verplichtingen van ondernemingen doen toenemen. De IASB heeft sinds de voorstellen in 2010 dus duidelĳk water bĳ de wĳn gedaan om tegemoet te komen aan alle bezwaren. Daarmee is het een wat minder stevige wĳn dan in 2010. Maar er is nog wel wĳn over; een lichte.


Huidige marktomstandigheden hebben impact op hedge accounting IAS 39 geeft aan wat de spelregels zĳn voor de waardering tegen reële waarde in geval van hedge accounting. Het is geen eenvoudige standaard. De huidige bĳzondere marktomstandigheden doen daar een schepje bovenop. De IASB is bezig met een project om de IAS 39 te vervangen, maar tot die tĳd moet de onderneming IAS 39 toepassen voor hedge accounting en hedge-accountingineffectiviteit. Kees-Jan de Vries – Accounting and Valuation Advisory Services, Assurance

1. IAS 39 is een complexe standaard De hoofdregel van IAS 39 is helder: de onderneming verwerkt alle derivaten tegen reële waarde (‘fair value’) in de balans. Als zich veranderingen voordoen in de reële waarde, dan verantwoordt de onderneming deze in de winsten-verliesrekening. Daarop geldt één uitzondering, namelĳk wanneer de onderneming gebruik maakt van hedge accounting. In de uitwerking in praktĳk kan IAS 39 echter veel minder helder en zelfs complex zĳn. Dit komt enerzĳds doordat IAS 39 veel gedetailleerde regels bevat om misbruik te bepalen. Anderszĳds zĳn in de huidige markt een aantal waarderingsinconsistenties ontstaan waarmee bĳ het aangaan van hedgerelaties in het verleden geen rekening is gehouden. In bepaalde gevallen kan dit leiden tot onvoorziene effecten in de winst-en-verliesrekening.

2. Er zĳn verschillende modellen voor hedge accounting IAS 39 beschrĳft dat de onderneming

18


onder zeer specifieke voorwaarden de resultaten van reële-waardeveranderingen van derivaten op hetzelfde moment in de winst-en-verliesrekening tot uiting mag laten komen als die van het onderliggende hedged item. Wil de onderneming hedge accounting toepassen dan moet zĳ hedge-documentatie opstellen en periodiek vaststellen dat de hedge-relatie effectief was en zal zĳn. Hiervoor kan de onderneming drie modellen toepassen: • kasstroomhedge-accounting; • reëlewaardehedge-accounting; • hedge van een netto-investering in een buitenlandse eenheid. Op dit model gaat dit artikel niet nader in. Ad Kasstroomhedge-accounting In het kasstroomhedge-accountingmodel worden variabele kasstromen gefixeerd. Denk hierbĳ bĳvoorbeeld aan het afdekken van het variabele renterisico in een lening door middel van een swap. Stel dat een onderneming een vĳfjarige lening aangaat waarop 3-maands Euribor plus een kredietopslag wordt betaald. De onderneming kan het variabele renterisico afdekken door een swap aan te gaan

waarop vĳf jaar lang 3-maands Euribor wordt ontvangen in ruil voor het betalen van een vaste rente zoals 4,0%. De lening zal in de balans worden opgenomen tegen (geamortiseerde) kostprĳs en de swap tegen reële waarde. Als de hedge-relatie aan de vereisten voldoet (hedge-documentatie bĳ het aangaan van de hedge-relatie en een periodieke effectiviteittest) dan kan de onderneming de reële-waardemutatie van het derivaat uitstellen in een separate component van het eigen vermogen, de kasstroomhedgereserve. Ad Reëlewaardehedge-accounting Bĳ een reëlewaardehedgeaccountingrelatie hedget de onderneming de mogelĳke veranderingen in de reële waarde van een onderliggend hedged item met een derivaat. Denk hierbĳ aan een onderneming die een vastrentende lening aangaat waarop jaarlĳks een vaste jaarlĳkse couponrente van 5% moet worden betaald. (Het zou kunnen dat de onderneming deze vaste rente wil veranderen in een variabele rentelast bĳvoorbeeld

omdat de onderneming van mening is dat haar opbrengsten in lĳn bewegen met de marktrente. De onderneming zou dit kunnen bewerkstelligen door het aangaan van een renteswap waarop 6-maands Euribor wordt betaald en een vaste rente van bĳvoorbeeld 4% wordt ontvangen (het verschil tussen de 5% op de leningen en de 4% van de renteswap is de kredietopslag die op de lening wordt betaald).) Voldoet de hedge-relatie aan de vereisten dan mag de onderneming de waardering van het hedged item aanpassen voor het risico dat zĳ gehedged heeft. Zĳ boekt de aanpassing van de lening via de winst-en-verliesrekening. De verandering van de reële waarde van het derivaat wordt eveneens via de winst-enverliesrekening geboekt en heft daarmee de waardeaanpassing van het hedged item op voor zover er sprake is van een volledige effectieve hedge-relatie.

3. Hedge-relatie bepalen vóór toepassing hedge accounting Als de onderneming hedge accounting wil toepassen, moet zĳ onder IAS 39 eerst analyseren of de hedge-relatie effectief is. Keuze effectiviteittest hangt af van soort hedge-relatie en de betrokken derivaten Er zĳn verschillende testen om de (in)effectiviteit van de hedge-relatie te analyseren. Effectiviteit testen onder IAS 39 is een tweetrapsraket. In eerste instantie moet bepaald worden of de test überhaupt effectief is. Hiervoor moet aangetoond worden dat de hedge-relatie zich binnen een hedge-effectiviteit van 80 en 125% beweegt. Dit mag op basis van een gewone ‘cumulatieve dollar offset’-test of met een meer geavanceerde test zoals een regressieanalyse (zie kader). Welk type van test de onderneming hiervoor het beste kan toepassen, is sterk afhankelĳk van het soort hedge-relatie en de derivaten die in die hedge-relatie betrokken zĳn. Over het algemeen geldt dat hoe meer verschillen er zĳn tussen hedged item en hedginginstrument, hoe geavanceerder de test moet zĳn om hedge accounting te mogen toepassen. Daarna moet worden bepaald

hoe groot een eventuele accountingineffectiviteit is die in de winst-enverliesrekening moet worden geboekt als de uitkomst van de effectiviteittest niet precies 100% is. Deze zogenaamde accountingineffectiviteit wordt bepaald met een ‘cumulatieve dollar offset’-test. Hierbĳ moet worden opgemerkt dat hoe geavanceerder de test is om te kĳken of de hedge-relatie tussen 80 en 125% blĳft, en dus hoe meer hedge-relaties effectief zĳn, hoe groter de kans op accountingineffectiviteit als gevolg van de ‘cumulatieve dollar offset’-test is.

Twee veelgebruikte effectiviteittesten • ‘Cumulatieve dollar offset’-test De onderneming berekent de (in)effectiviteit door de verandering in reële waarde van het derivaat te delen door de verandering in reële waarde van het hedged item. De uitkomst van deze deling moet (in absolute termen) binnen 0,80 en 1,25 blĳven. • Regressieanalyse De onderneming analyseert de regressie op reëlewaardeveranderingen van derivaat en hedged item. Deze test is vooral aan te raden bĳ hedge-relaties waar het hedging-instrument niet gelĳk is aan het hedged item. Deze test is veel stabieler dan het vergelĳken van twee reële waardes op een bepaald moment in de tĳd.

4. Accounting-ineffectiviteit

Samenvatting Onder IAS 39 worden derivaten tegen reële waarde in de balans verwerkt. De regels voor het toepassen van hedge accounting zĳn complex en omvangrĳk. Om hedge accounting te kunnen toepassen, moet de onderneming analyseren of de hedge-relatie effectief is. Als het hedged item niet meer gelĳk is aan het hedging-instrument, is er sprake van accounting-ineffectiviteit. Ook het kredietrisico heeft impact op de effectiviteit van accounting. Een complicerende factor hierbĳ is dat er op dit moment in de markt een aantal bĳzondere omstandigheden spelen die van invloed zĳn op de waardering van derivaten. Deze kunnen een invloed hebben op de verslaggeving van derivaten in de balans en de winst-enverliesrekening. De IASB is op dit moment bezig met een project om IAS 39 te vervangen door IFRS 9, en IFRS 13 over het bepalen van reële waarde is ook van kracht geworden. Beide standaarden verduidelĳken nog verder hoe er met deze bĳzondere marktomstandigheden in waarderingen moet worden omgegaan.

dollar offset’-berekening. In deze berekening vergelĳkt de onderneming de cumulatieve verandering in reële waarde van het derivaat sinds de inceptie van de hedge-relatie met de cumulatieve waardeverandering van het hedged items sinds de inceptie van de hedge-relatie. De reële-waardeverandering van het derivaat mag vervolgens tot de laagste van deze twee bedragen worden uitgesteld in de kasstroomhedge-reserve.

Als de onderneming heeft kunnen vaststellen dat de hedge-relatie binnen de vereiste 80-125% bandbreedte blĳft, bepaalt zĳ vervolgens of er sprake is van accounting-ineffectiviteit. Zoals gezegd moet dit voor een kasstroomhedge-relatie altĳd gedaan worden met de ‘cumulatieve


Voorbeeld accounting-ineffectiviteit Moment 1: De cumulatieve waardeverandering van het derivaat is 90 euro. De cumulatieve waardeverandering* van de variabel rentende lening die wordt gehedged is (100) euro. Voor de kasstroomhedge-relatie maakt de onderneming de volgende journaalpost**: Derivaat EUR 90 @ Kasstroomhedge-reserve EUR 90*** Moment 2: De cumulatieve waardeverandering van het derivaat is 110 euro. De cumulatieve waardeverandering van de lening is (104) euro. De onderneming maakt deze journaalpost: Derivaat EUR 110 @ Ineffectiviteit (w & v) EUR 6 @ Kasstroomhedge-reserve EUR 104*** * De cumulatieve waardeverandering van de variabel rentende lening wordt gemodelleerd als een hypothetisch derivaat, waarbĳ het renterisico van de lening dat wordt gehedged wordt voorgesteld als het risico dat de variabele rente gaat bewegen ten opzichte van een vaste ‘benchmark’rente. ** Er wordt uitgegaan van een systeem waarbĳ boekingen na jaareinde worden teruggedraaid en boekingen in het geheel opnieuw worden gemaakt. *** Hier moet ook nog latente belasting op worden geboekt, waar in dit voorbeeld niet op wordt ingegaan.

Voor reële-waardehedge-relaties geldt dat accounting-ineffectiviteit ‘automatisch’ in de winst-en-verliesrekening tot uiting wordt gebracht omdat zowel de reëlewaardeveranderingen van het derivaat als die van het hedge-item in het geheel in de winst-en-verliesrekening worden verantwoord.

5. Een referentie naar de markontwikkelingen Vanwege de recente marktomstandigheden ontstaan er een paar bronnen van hedge(accounting)ineffectiviteit, waaronder: • currency basis spread; • Overnight Index Swap (OIS); • kredietrisicowaardering en debetwaardering.

Ad Currency basis spread Wereldwĳd bestaat er zorg over de euro en het al of niet uiteenvallen van de Europese monetaire unie. Dit heeft tot gevolg dat een investeerder van buiten de eurozone (laten we zeggen een Amerikaan) niet snel bereid zal zĳn om USD uit te lenen aan iemand in de eurozone zonder een opslag. Daarom zal de Europeaan die tĳdelĳk USD wil hebben

20


van de Amerikaan en daarvoor EUR in onderpand geeft, ‘iets extra’s’ moeten doen voor de Amerikaan. Dat kan door hem meer dan USD Libor te betalen op de USD-lening, of hem minder dan EUR Euribor te laten betalen op het EUR-onderpand. Currency basis spread van belang voor discount curve Dit verschĳnsel komt tot uiting in de waardering van variabel naar variabel rentende cross-currencyswaps: de zogenaamde cross-currencybasisswap. In de huidige marktomstandigheden komt een cross-currencybasisswap waarin 3-maands EUR Euribor-rente wordt uitgewisseld tegen 3-maands USD Libor-rente niet zonder een spread (opslag) tot stand vanwege het hiervoor genoemde ‘wantrouwen’ jegens de EUR. Deze spread is een opslag op de USD-rente of een afslag op de EURrente. Dit wordt ‘currency basis spread’ genoemd. Omdat deze currency basis spread in de markt wordt meegenomen voor de waardering van nieuwe swaps, moet deze ook worden toegepast bĳ de waardering van bestaande swaps. Voor de waardering van derivaten die een cross-currency-element bevatten moet de onderneming daarom in de gehanteerde discount curve(s) rekening houden met deze currency basis spread. Accounting-ineffectiviteit door onbalans hedged item - hedging-instrument Op zich bestaat deze currency basis spread al langer, maar eind 2011 begon die als gevolg van de onrust binnen de eurozone enorm op te lopen. In december tot wel 125 basispunten, afhankelĳk van de looptĳd. Dit kan een groot effect hebben op de waardering van (met name) cross-currencyswaps, waardoor hedgeaccountingineffectiviteit kan ontstaan. Zeker voor reële-waardehedges lĳkt het niet verdedigbaar dat de veranderingen in de currency basis spread een impact hebben op het hedged item. Immers, een vastrentende USD-schuld kent geen EUR-component en is daarom niet gevoelig voor veranderingen in de currency basis spread. Voor het hedging-instrument (derivaat) geldt dat die

impact er wel is en derhalve zal het hedged item niet meer gelĳk zĳn aan het hedginginstrument. Dit resulteert in accountingineffectiviteit. Ad Overnight Index Swap In de huidige crisisomstandigheden is het veelal gebruikelĳk dat de waardering van renteswaps waarbĳ met een tegenpartĳ is afgesproken dat er onderpand wordt uitgewisseld, begint af te wĳken van de waardering van renteswaps waarbĳ geen onderpand wordt uitgewisseld. Dit komt doordat er over het ontvangen of betaalde onderpand over het algemeen een zeer lage overnight rente, Eonia, wordt vergoed. Dit heeft tot gevolg dat de financieringskosten (‘cost of funding’) van het aanhouden van onderpandswaps lager is dan de in de swap overeengekomen Euribor. LCH Clearnet, het clearing instituut dat het merendeel van de banken gebruikt voor het clearen van onderlinge posities, hanteert de OIS-waardering voor het bepalen van de onderpandverplichtingen voor aangesloten leden (financiële instellingen). Omdat LCH Clearnet dit doet, hanteren financiële instellingen, die van de diensten van LCH Clearnet gebruik maken, in de markt OIS voor het prĳzen van renteswaps. Dit betekent dat onder IFRS onderpandswaps veelal gewaardeerd moeten worden op basis van OIS. Een soortgelĳk effect doet zich voor vanwege het feit dat op dit moment de 1-maands, 3-maands en 6-maands Euribor-tarieven uiteenlopen. Vanwege de sterke voorkeur in de markt voor korte renteperiodes is de 3-maands rentecurve substantieel lager dan de 6-maands curve. Omdat in de swapmarkt veelal de 6-maands Euribor-curve wordt gehanteerd voor het prĳzen en verhandelen van renteswaps leidt dit ertoe dat 3-maands swaps moeten worden gewaardeerd met discountfactoren gebaseerd op de hogere 6-maands rentecurve. Dit effect is onder meer zichtbaar in de 1-maands – 3-maands basisswaps die op dit moment worden afgesloten en waarbĳ de onderneming een spread ontvangt op de 1-maands rentepoot van de swap. Dit verschĳnsel

Ontwikkelingen van invloed op hedge accounting • IFRS 13 IFRS 13 is een nieuwe standaard en is van kracht voor boekjaren die op of na 1 januari 2013 beginnen. Deze standaard geeft voor alle posten binnen IFRS die tegen reële waarde worden gewaardeerd aanvullende richtlĳnen met betrekking tot het bepalen van die reële waarde. Voor derivaten geeft IFRS 13 expliciet aan dat het effect van kredietrisico moet worden meegenomen in de reëlewaardeberekening ervan. Dit geldt niet alleen voor het tegenpartĳrisico maar ook voor het effect van (veranderingen in) het eigen kredietrisico. Het zal voor veel ondernemingen een behoorlĳke klus zĳn om de hiervoor benodigde informatie en de berekeningsmodellen te ontsluiten. Zie ook het artikel ‘IFRS 13: waarderingsuitdaging voor ondernemingen in 2013’, op pagina 24 van deze Spotlight. • IFRS 9 De IASB gaat IAS 39 vervangen door IFRS 9. Deze vervanging gebeurt noodgedwongen in een aantal fases, waarvan de regels met betrekking tot hedge accounting er één is. De IASB heeft in september 2012 een voorstel van deze nieuwe hedge-accountingregels gepubliceerd die naar verwachting onverkort zullen worden aangenomen, en die afhankelĳk van acceptatie door de EUR op zĳn vroegst vanaf 2015 van kracht zullen worden. De reden voor de herziening van de hedge-accountingregels is dat de IASB IAS 39 complex vindt en IFRS 9 meer wil laten aansluiten op het risicomanagement van de individuele onderneming. Hedge accounting wordt hiermee weer meer principle based. Dit betekent dat een aantal zaken die economisch gezien als ‘logisch’ worden ervaren, maar onder IAS 39 niet of moeilĳk onder hedge accounting gebracht kunnen worden, wel weer voor hedge accounting in aanmerking komen onder IFRS 9. Dit geldt bĳvoorbeeld voor hedging van niet-financiële onderliggende risico’s, denk bĳvoorbeeld aan het oliecomponent in de prĳs van kerosine. In het huidige IAS 39 is het niet toegestaan deze oliecomponent separaat aan te merken als hedgerisico, en mag alleen het gehele risico van veranderingen in de prĳs van kerosine als hedge-risico worden aangemerkt. Omdat de kerosineprĳs van meer zaken afhankelĳk is dan alleen olie leidt dit tot hedge-accountingineffectiviteit. Ook wordt hedge accounting voor netto-posities mogelĳk en wordt het makkelĳker om een portefeuille van posities die gezamenlĳk worden gemanaged onder hedge accounting te brengen. Een ander belangrĳk aspect is dat de 80-125% bandbreedte verdwĳnt. Wat blĳft bestaan is dat alle ineffectiviteit in een hedge-relatie in de winst-en-verliesrekening tot uiting gebracht moet worden. IFRS 9 geeft nadere aanwĳzingen over wat er als ineffectiviteit moet worden verantwoord. Expliciet worden kredietrisico en de currency basis spread genoemd. Dit geldt zowel voor kasstroomhedges als voor reële-waardehedges. Dit betekent dat in 2015 beide nog meer dan nu tot accounting-ineffectiviteit zullen leiden.


staat bekend als de ‘inter-tenor adjustment’. Vanuit een hedge-accountingperspectief kan dit betekenen dat er ineffectiviteit optreedt. Voor OIS geldt met betrekking tot kasstroomhedges dat het risico op veranderingen in OIS ook aanwezig is in Euribor en dat daarom de omvang beperkt is, mits goed gedocumenteerd. Voor reëlewaardehedges zal OIS tot accountingineffectiviteit kunnen leiden. Ad kredietrisicowaardering en debetwaardering Ook het kredietrisico speelt een steeds grotere rol in de waardering van derivaten. Het kredietrisico dat een onderneming als gevolg van een ‘uncollaterlised’ swap (waarbĳ geen onderpand wordt uitgewisseld) heeft op een tegenpartĳ kan significant zĳn op het moment dat het derivaat een grote positieve reële waarde heeft. Dit kan zich bĳvoorbeeld voordoen bĳ derivaten met een lange looptĳd of een grote hoofdsom (‘notional’). Het ingewikkelde bĳ het bepalen van kredietrisico in een renteswap is het feit dat de rente kan stĳgen maar ook (verder) kan dalen waardoor het niet te voorspellen is wat op het moment van een eventuele ‘default’ van de tegenpartĳ het uitstaande ‘exposure’ is. In principe moet de onderneming daarom bĳ het bepalen van de geschatte toekomstige ‘exposure at default’ rekening houden met de volatiliteit van de onderliggende marktrentes. In de praktĳk blĳkt dat er vooral voor renteswaps al diverse aanbieders van marktdata zĳn die het waarderen van kredietrisico mogelĳk maken. Ook is het mogelĳk om bĳ de waardering te werken met een kredietopslag die bĳ de specifieke tegenpartĳ en de mate van achtergesteldheid van een derivaat past en deze in de discountcurve te gebruiken. De tegenovergestelde kant van het waarderen van kredietrisico is het aanpassen van de reële waarde voor derivaten met een negatieve


marktwaarde voor veranderingen in het kredietrisico van de onderneming zelf. Ook kredietrisicowaardering en debetwaardering leiden tot accountingineffectiviteit want voor het hedged-item is de impact van kredietrisico per definitie anders dan voor het hedging-instrument.

6. Conclusie Onder IFRS moeten alle derivaten altĳd tegen reële waarde in de balans verwerkt worden. De standaard die hier richting aan geeft, IAS 39, is complex en omvangrĳk. Een aantal marktomstandigheden die zich voordoen als gevolg van de crisis moeten meegenomen worden in de waardering van derivaten. Voorbeelden hiervan zĳn de currency basis spread, de OIS-curve, de kredietrisicowaardering en debetwaardering. Deze factoren kunnen leiden tot aanpassingen van de reële waarde van derivaten die niet aanwezig zĳn in het onderliggende dat met de derivaten wordt gehedged. De gevolgen hiervan kunnen zĳn dat er meer accountingineffectiviteit in de winst-en-verliesrekening moet worden verwerkt.


IFRS 13: waarderingsuitdaging voor ondernemingen in 2013 IFRS 13 legt uit hoe de reële waarde bepaald moet worden. Voor ondernemingen ligt hier een uitdaging, want het kredietrisico moet in de berekening worden meegenomen. In de berekening van derivaten wordt niet alleen het risico van de tegenpartĳ meegenomen maar verwerkt de onderneming ook haar eigen kredietrisico. Jeffrey Bollebakker - Accounting and Valuation Advisory Services, Assurance Tom Hagenaars - Accounting and Valuation Advisory Services, Assurance

1. IFRS 13 houdt rekening met markt en tegenpartĳ

IFRS 13 beschrĳft dat de onderneming de reële waarde in vier stappen bepaalt. Allereerst bepaalt zĳ de kenmerken van het actief of de verplichting die invloed hebben op de reële waarde. Vervolgens definieert zĳ de relevante markt en de karakteristieken van de marktpartĳ. Voor niet-financiële activa wordt de optimale aanwending bepaald. Tot slot wordt op basis van marktgegevens en/of waarderingstechnieken de reële waarde bepaald. Hierbĳ hanteert de onderneming een reëlewaardehiërarchie.

IFRS 13 ‘Fair Value Measurement’ is een nieuwe standaard die algemene richtlĳnen geeft voor het bepalen van de reële waarde (fair value) voor accountingdoeleinden. De standaard is in 2013 van kracht geworden. Volgens de EU zĳn er geen significante wĳzigingen ten opzichte van de fair-valuebepalingen in IAS 39, maar in de veel meer gedetailleerde uiteenzetting van IFRS 13 zitten een aantal complexe elementen. Zo schrĳft IFRS 13 voor om het eigen kredietrisico en dat van de tegenpartĳ in de reële-waardewaardering te verwerken. Kredietrisico is het risico op verliezen veroorzaakt doordat tegenpartĳen niet aan hun betalingsverplichtingen voldoen. Het kwantificeren van het kredietrisico is zeer complex.

24


•

De waardering is op de markt gebaseerd In IFRS 13 is een raamwerk opgenomen aan de hand waarvan de onderneming de reële waarde en de vereiste toelichtingen inzake de waardering tegen reële waarde kan bepalen. De standaard omschrĳft reële waarde op basis van het ‘exit price’-begrip. De exit-price van een instrument is de

waarde die een instrument opbrengt als deze per direct op de open markt verkocht wordt. Op basis van deze richtlĳn ontstaat er zodoende een waardering die op de markt gebaseerd is, in plaats van een waardering die entiteitgebonden is. Dat wil zeggen, een waardering die door de betreffende onderneming werkelĳk gerealiseerd kan worden.

•

IFRS 13 neemt gevolgen kredietrisico mee IFRS 13 beschrĳft bovendien hoe een onderneming de reële waarde van OTC-derivaten (‘over the counter’), zoals interest rate swaps, vreemdevalutacontracten en grondstofcontracten, berekent. Wanneer de onderneming zich blootstelt aan het kredietrisico van de tegenpartĳ, of andersom: als de tegenpartĳ zich blootstelt aan het kredietrisico van de onderneming, dan moet de onderneming de gevolgen hiervan meenemen in de bepaling van de reële waarde. Er zĳn regelingen (zoals het netto verrekenen van contracten

en uitwisselen van collateral) die de blootstelling aan kredietrisico beperken wanneer er sprake is van wanbetaling. De onderneming neemt de gevolgen van deze beperking mee in de kwantificering van het tegenpartĳrisico. Dit houdt in dat er in deze gevallen per tegenpartĳ moet worden gekeken. Waar IFRS in andere standaarden het contract als uitgangspunt neemt, wordt bĳ de berekening van het kredietrisico in IFRS 13 uitgegaan van het risico per tegenpartĳ. Wanneer er juridisch te verrekenen posten (activa en passiva) zĳn, dan is het resterende risico niet meer toe te kennen aan een individueel instrument.

•

Ook risico van niet-presteren wordt meegenomen in reële-waardebepaling Als de onderneming met tegenpartĳen handelt, kent de onderneming ook het risico van ‘niet presteren’. Zowel het risico dat zĳ zelf haar verplichtingen aan de tegenpartĳ niet nakomt (het eigen kredietrisico), als het risico dat de tegenpartĳ niet voldoet aan haar leveringsverplichtingen jegens de onderneming. IFRS 13 beschrĳft dat de onderneming deze risico’s moet meenemen in de bepaling van de reële waarde van een verplichting. Daarmee wordt inzichtelĳk wat het effect is als een contractuele verplichting niet wordt nagekomen.

2. IFRS 13 heeft impact op de verslaggeving Onder IFRS 13 moet dus zowel het risico dat de onderneming niet voldoet aan haar verplichtingen, als het risico dat de tegenpartĳ niet aan haar verplichting voldoet, in aanmerking worden genomen bĳ de bepaling van de reële waarde. Het eerste risico leidt tot een aanpassing van het debetsaldo, het tweede risico leidt tot een aanpassing van het creditsaldo. Voor de onderneming ligt hier een uitdaging. Het houdt namelĳk in dat zĳ haar eigen kredietrisico verwerkt in de waardering van haar verplichtingen. De impact hiervan verschilt per instrument (actief versus

passief, grondstofcontract versus derivaat). Daardoor kan IFRS 13 ook van invloed zĳn op het toepassen van hedge accounting. De effectiviteit van een hedge-relatie wordt onder IAS 39 over het algemeen bepaald als zĳnde de reële-waardeontwikkeling van de afgedekte post gedeeld door de reële-waardeontwikkeling van het afdekkingsinstrument. Het is niet toegestaan om het kredietrisico buiten de bepaling van de waardeontwikkeling op afdekkinginstrumenten te laten. Maar de additionele waardeontwikkeling die wordt veroorzaakt door het meenemen van het kredietrisico wordt niet gespiegeld in de waardeontwikkeling van de afgedekte post. Hierdoor kan hedge-ineffectiviteit ontstaan. (Zie ook het artikel van Kees-Jan de Vries op pagina 18, over de impact van de huidige marktomstandigheden op hedge accounting.) Ondernemingen zullen op basis van een initiële analyse duidelĳk moeten maken of IFRS 13 een significante impact kan hebben op de reële-waardeberekeningen in de jaarrekening alsmede de reëlewaardeberekeningen die zĳn opgenomen in de toelichting. Voor ondernemingen die de verwachting hebben dat de impact van IFRS 13 significant is, is het raadzaam om een projectplan op te stellen. Hierin zal aandacht moeten worden besteed aan: • het proces van het bepalen van de exposures per tegenpartĳ; • het berekenen van de reële-waardeaanpassing als gevolg van het eigen kredietrisico en dat van de tegenpartĳ; • het automatiseren van het proces van bepalen van de exposure en het berekenen van de reëlewaardeaanpassing. Verwachte blootstelling aan risico van belang bĳ berekening tegenpartĳrisico Wat is nu het tegenpartĳrisico en hoe wordt dat bepaald? Als uitgangspunt wordt

genomen het verwachte te vorderen of te betalen bedrag per tegenpartĳ. Hierbĳ mag de onderneming rekening houden met onderpand en recovery rates. Kortom, het verschil tussen de waarde van een financieel instrument, ervan uitgaande dat de tegenpartĳ zal betalen, en de waarde die het wanbetalingsrisico van de tegenpartĳ weergeeft. De meest ingewikkelde factor waarmee de onderneming rekening moet houden bĳ het berekenen van het kredietrisico is de berekening van de verwachte blootstelling aan het risico. De verwachte blootstelling is namelĳk niet gelĳk aan de reële waarde op balansdatum. De onderneming berekent de verwachte blootstelling aan de hand van de toekomstige kasstromen die zĳ verwacht op basis van de derivaatcontracten. Er zĳn verschillende technieken om de kasstromen te benaderen, zoals de Monte Carlosimulatie en het Black & Scholes-model.

De Monte Carlosimulatie De Monte Carlosimulatie is een simulatiemethode waarbĳ een bepaald proces, bĳvoorbeeld koersontwikkelingen in de tĳd, vele malen gesimuleerd wordt. Het doel is het opbouwen van een verwachting van de mogelĳke uitkomsten van dat proces. Monte Carlosimulaties worden bĳ reële-waardebepalingen gebruikt om ontwikkelingen van onderliggende waarden als rentes, valutakoersen en grondstofprĳzen na te bootsen. De uitkomsten van deze simulaties vormen de belangrĳkste invoer in de bepaling van kredietrisico. Het uitvoeren van een Monte Carlosimulatie kost veel rekenkracht en vereist gedetailleerde kennis van simulatiemethoden in het algemeen en van de te modelleren parameters in het bĳzonder. Aan de hand hiervan kan de onderneming het verwachte rendement van de activa bepalen.


zekerheden. Per tegenpartĳ moet bepaald worden wat de verwachte exposures zĳn. Wanneer er sprake is van salderingsovereenkomsten zal moeten worden bepaald wat er per tegenpartĳ wel en niet mag worden gesaldeerd. Dit kan er dan toe leiden dat bepaalde posities als netto-exposure worden gezien terwĳl voor andere instrumenten die niet onder de nettingovereenkomst vallen de aanpassing voor de individuele instrumenten moet worden berekend.

Andere aandachtspunten voor berekening tegenpartĳrisico Om met succes het tegenpartĳrisico te waarderen en te beheren, doet de onderneming naast de berekening van de verwachte risicoblootstelling, het volgende:

•

•

analyseren welke gegevens (verwachte exposures, nettingovereenkomsten enzovoort) relevant zĳn bĳ de benadering van de verwachte blootstelling; inschatten wat de impact is van nieuwe standaarden voor de jaarrekening; denk aan IFRS 9 ‘Financial instruments’ en IFRS 13;

•

bepalen wat het effect is op effectiviteittesten voor het toepassen van hedge-accounting;

•

berekenen van de aanpassing op de reële waarde als gevolg van het kredietrisico van de tegenpartĳ in activa of instrumenten die kunnen leiden tot een actief. Veranderingen in het creditsaldo leiden tot volatiliteit van de resultatenrekening. De reële waarde die gecorrigeerd is voor het creditsaldo is gevoelig voor prĳsvolatiliteit aangezien een dergelĳke marktvolatiliteit van invloed is op de mate waarin een derivaat een potentieel actief in de toekomst kan worden. Daarom heeft de prĳsvolatiliteit invloed op de verwachte blootstelling en het risico van wanbetaling. Hierdoor zĳn berekeningen van het creditsaldo gevoelig voor dergelĳke volatiliteit;

•

•

berekenen van de aanpassing van de reële waarde als gevolg van het eigen kredietrisico in passiva of instrumenten die kunnen leiden tot een passief. IFRS 13 vereist expliciet dat het eigen kredietrisico in de reële waarde van alle verplichtingen wordt opgenomen, inclusief derivaten; inschatten wat de impact is van de salderingsovereenkomsten en


3. Ook IT-processen moeten aangepast worden IFRS 13 vereist niet alleen aanpassingen vanuit operationeel perspectief. Ook zal de onderneming veranderingen moeten doorvoeren in haar IT- en bedrĳfsprocessen om deze informatie op een juiste en efficiënte manier te kunnen bepalen. De aanpassingen op het berekenen van fair values zit niet in de huidige treasurysystemen. Daarnaast is het in deze systemen nog niet mogelĳk om instrumenten aan elkaar te koppelen zodat de netto-exposure kan worden bepaald per tegenpartĳ. Het is raadzaam dat de onderneming in een vroeg stadium het implementatieproces in gang zet en alle belanghebbenden erbĳ betrekt.

4. Conclusie IFRS 13 heeft gevolgen voor alle ondernemingen die rapporteren onder IFRS. Het naleven van de regelgeving binnen de wettelĳk vereiste termĳn zal de aandacht van het management vereisen, zowel vanuit operationeel als IT-perspectief. De onderneming doet er goed aan om vroegtĳdig te beginnen met voorbereidingen, zoals:

•

het opstellen van een projectplan en een proces voor de naleving van IFRS 13. Dit proces moet zorgen voor adequate reële-waardeberekeningen, inclusief de aanpassing op de reële waarde als gevolg van het eigen kredietrisico en de aanpassing als gevolg van het kredietrisico van de tegenpartĳ;

•

het verzamelen van gegevens voor de berekening van de te verwachte blootstelling en van de credit- en debetsaldo per tegenpartĳ;

•

het opstellen van een plan voor het optimaliseren van de interne en externe verslaggeving;

•

het in gang zetten van het implementatieproces voor de IT- en bedrĳfsprocessen.


Invoering variabelenormvergoeding heeft invloed op verslaggeving instellingen in langdurige zorg Tot voor kort was de vergoeding voor kapitaallasten gegarandeerd door het Ministerie van VWS. Met ingang van 2012 geldt een variabelenormvergoeding per cliënt per dag. Deze wĳziging brengt veel risico’s met zich mee. Reden voor PwC om te onderzoeken hoe in 2011 verslag is gedaan over deze nieuwe kapitaallastenrisico’s in de jaarrekeningen van instellingen in de langdurige zorg. Inge Oudhuis - vaktechnisch bureau (National Office), Assurance

1. Gegarandeerde vergoeding kapitaallasten vervangen door variabelenormvergoeding Medio 2011 is de gegarandeerde vergoeding voor kapitaallasten in de langdurige zorg vervangen door een systeem van een variabele-normvergoeding per cliënt per dag (de zogenaamde normatieve huisvestingscomponent). Dit is een van de laatste stappen in de richting van een volledige prestatiegerichte bekostiging van de AWBZ-sector. Deze ingrĳpende wĳziging brengt nieuwe risico’s voor de instellingen met zich mee en heeft onder meer gevolgen voor de verwerking en waardering van vaste activa in de jaarrekening 2011. Balans instelling langdurige zorg bestaat vooral uit materiële vaste activa Instellingen in de langdurige zorg zĳn kapitaalintensieve ondernemingen. Veel patiënten in de langdurige zorg worden ‘intramuraal’ gehuisvest: zĳ verblĳven

28


voor langere tĳd bĳ de zorginstelling ‘in huis’. Een belangrĳk deel van de balans van een zorginstelling in de langdurige zorg bestaat daarom uit materiële vaste

activa (vooral grond, gebouwen, inrichting gebouwen). Deze worden meestal grotendeels gefinancierd met langlopend vreemd vermogen. Zie figuur 1.

Figuur 1. Balans ‘verpleging, verzorging en thuiszorg’-sector (VVT) en balans gehandicaptenzorgsector (GHZ) (alleen geselecteerde instellingen) Gemiddelde balansverhouding geselecteerde VVT-instellingen Materiële vaste activa

74%

Vermogen

24%

Overige activa

26%

Langlopende schulden

50%

Kortlopende schulden

26%

Balanstotaal

100%

Balanstotaal

100%

Gemiddelde balansverhouding geselecteerde GHZ-instellingen Materiële vaste activa

82%

Vermogen

23%

Overige activa

18%


44%


33%

Balanstotaal

100%

Balanstotaal

100%

Kapitaallasten niet langer gegarandeerd vergoed De vergoeding voor kapitaallasten van instellingen in de langdurige zorg bedraagt ongeveer € 2,6 miljard per jaar. Dit is 11% van de totale kosten van het Ministerie van VWS voor de langdurige zorg. Onder kapitaallasten verstaan we de rente en afschrĳvingskosten van investeringen in gebouwen en grond. Zowel in eigendom- als huursituaties is sprake van kapitaallasten. Tot voor kort was de vergoeding voor afschrĳvingskosten, huurkosten en rentelasten van via de WTZi en WMG gefinancierde vergunningsplichtige vaste activa gegarandeerd door het Ministerie van VWS. De enige voorwaarde hiervoor was het aanvragen en verkrĳgen van een vergunning van het College Bouw Zorginstellingen. Zorginstellingen liepen daarom geen risico over het terugverdienen van deze kosten. Overige vaste activa werden niet op nacalculatiebasis vergoed. Dit bekostigingssysteem van op basis van nacalculatie vergoeden van vooraf goedgekeurde investeringen is nu verlaten en omgezet naar vergoeding van een variabele-normvergoeding per klant per dag (de normatieve huisvestingscomponent, als onderdeel van de integrale tarieven voor de zorgzwaartepakketten).

Overgangsperiode: 2012 - 2017 Om de risico’s van de overgang naar de nieuwe bekostigingssystematiek enigszins te verzachten en instellingen in staat te stellen hun vastgoedbeleid aan te passen aan de nieuwe regelgeving geldt een overgangsregeling. De overgangsregeling loopt van 2012 tot en met 2017. In deze periode wordt het verschil tussen de oude en de nieuwe bekostigingssystematiek stapsgewĳs in de budgetten van de instellingen verwerkt.

Instellingen dragen nu zelf lusten en lasten van investeringsbeslissingen Aan de nieuwe bekostiging ligt de gedachte ten grondslag dat instellingen zelf de lusten en lasten van hun investeringsbeslissingen dragen en zo een intrinsieke, economische prikkel hebben om beter in te spelen op de individuele zorgvraag en op generieke ontwikkelingen in die zorgvraag.

Samenvatting In 2011 is de bekostiging voor de vergoeding van kapitaallasten voor de langdurige zorg ingrĳpend gewĳzigd. Onder kapitaallasten wordt verstaan de rente en afschrĳvingskosten van investeringen in gebouwen en grond. Hierdoor lopen de betreffende instellingen sindsdien risico over het vastgoed. PwC heeft onderzoek gedaan naar het effect van deze wĳziging. Dit onderzoek is gebaseerd op de informatie uit twintig jaarrekeningen 2011 van grote instellingen in de sector voor verpleging, verzorging en thuiszorg, en tien jaarrekeningen 2011 van grote instellingen in de gehandicaptenzorg. Conclusie is dat de wĳzigingen in de bekostiging een belangrĳk effect kunnen hebben op het vermogen en het resultaat van een zorginstelling in de langdurige zorg. Er zĳn diverse aandachtspunten en aanbevelingen voor de financiële verantwoording over zorgvastgoed.

2. Nieuwe risico’s voor instellingen langdurige zorg De wĳziging in de bekostiging brengt voor instellingen in de langdurige zorg nieuwe risico’s met zich mee. Zoals hiervoor beschreven kreeg een instelling voorheen alle kosten van het vastgoed vergoed. In de nieuwe situatie is de vergoeding voor kapitaallasten onder meer afhankelĳk van de omvang van de normatieve huisvestingscomponent in de integrale tarieven per zorgzwaartepakket. De normatieve huisvestingscomponent is een genormeerd bedrag, waarin veronderstellingen zĳn gehanteerd over bĳvoorbeeld: • de gebruiksduur van het vastgoed; • de instandhouding (kosten van onderhoud en renovatie); • de rentelasten; • het bezettingspercentage. Of de ontvangen bekostiging voor kapitaallasten uiteindelĳk voldoende is hangt nu dus af van hoe de werkelĳke gebruiksduur, instandhoudingskosten, rente en bezettingspercentage zich verhouden tot de genormeerde veronderstellingen. Liep een instelling in het verleden geen enkel risico omtrent het terugverdienen van de vergunningsplichtige vaste activa, in de nieuwe situatie ligt dit risico, en daarmee het risico van bĳzondere waardeverminderingen van het zorgvastgoed, volledig bĳ de instelling zelf. Vergelĳkbare risico’s gelden voor huurcontracten voor zorgvastgoed. In het geval een instelling niet zelf eigenaar was van zorgvastgoed, maar dit vastgoed huurde, gold ook hiervoor een bekostiging

op nacalculatiebasis. Bovendien werden de (grotendeels met het vastgoed verbandhoudende) financieringskosten op nacalculatiebasis vergoed. Ook voor deze kosten gelden inmiddels genormeerde vergoedingen als onderdeel van een integraal tarief per zorgzwaartepakket.

3. Gevolgen voor financiële verslaggeving De gevolgen voor de financiële verslaggeving van instellingen in de langdurige zorg zĳn als volgt samen te vatten.

•

Schattingswĳziging Vóór de wĳziging was het zorgvastgoed nacalculeerbaar en werd het afgeschreven op basis van de voorgeschreven gebruiksduur/ afschrĳvingspercentages. In de nieuwe situatie schrĳft de instelling het zorgvastgoed af op basis van de werkelĳke verwachte gebruiksduur van de activa. Het kan zĳn dat de ingeschatte


gebruiksduur of restwaarde anders is dan de voorheen voorgeschreven gebruiksduur en restwaarde. In dat geval wĳzigt de jaarlĳkse afschrĳvingslast.

•

Impairmenttoets In de nieuwe situatie moet de instelling nagaan of zĳ de boekwaarde van het voorheen nacalculeerbare zorgvastgoed nog kan terugverdienen uit de toekomstige kasstromen.

•

Compensatieregeling Omdat de instelling geen vergoeding meer zal ontvangen voor specifieke kosten voor zorggebouwen die (gedeeltelĳk) leegstaan, kon zĳ tot 1 juni 2012 compensatie vragen bĳ de Nederlandse Zorgautoriteit. Het ging onder meer om de boekwaarde van op 31 december 2011 leegstaande gebouwen, resterende boekwaardes van

al gesloopte gebouwen, extra plankosten door wĳzigingen in het bouwplan opgedragen door het Ministerie van VWS en kosten van asbestverwĳdering. Dit vertaalt zich in het financiële verslag omdat de onder de compensatieregeling gehonoreerde kosten alsnog op basis van nacalculatie zullen worden vergoed. Over deze kosten loopt de instelling dan geen impairmentrisico.

4. Dertig grote zorginstellingen onderzocht Aardig wat veranderingen dus. De vraag is nu of de nieuwe kapitaallastenrisico’s invloed hebben gehad op de verslaggeving in de langdurige zorg. Om antwoord op deze vraag te krĳgen, onderzocht PwC twintig jaarrekeningen van grote zorgaanbieders in de VVT-sector en tien jaarrekeningen van grote zorgaanbieders in de GHZ-sector. Zie figuur 2.

Niet alle afschrĳvingskosten werden op nacalculatiebasis vergoed. Daarom is onderscheid gemaakt in de ‘nacalculeerbare’ afschrĳvingskosten en de totale afschrĳvingskosten. De nacalculeerbare afschrĳvingskosten bedragen bĳ de geselecteerde VVTinstellingen gemiddeld 51% (variërend van 49% tot 71%) van de totale afschrĳvingskosten, en bĳ de geselecteerde GHZ-instellingen gemiddeld 38% (variërend van 12% tot 43%).

5. Helft van onderzochte instellingen past gebruiksduur aan (‘schattingswĳzigingen’) Uit het onderzoek blĳkt dat 14 van de 30 geselecteerde zorginstellingen de gebruiksduur van de materiële vaste activa in 2011 hebben aangepast: 40% van de VVT-instellingen en 60% van de GHZ-instellingen. In bĳna alle gevallen

Figuur 2. Kerncijfers 2011 kerncijfers 20 grote VVT instellingen (Bedragen x 1.000)

Balanstotalen

Cumulatief

Resultaat boekjaar

Nacalculeerbare afschrijvingskosten

% van totale afschrijvingskosten

Totale afschrijvingskosten

Vermogens

Bedrijfsopbrengsten

3.274.046

771.633

3.594.319

60.440

106.762

51%

207.884

Gemiddeld per instelling

163.702

38.582

179.716

3.022

5.338

51%

10.394

Bandbreedte: van

121.149

21.742

102.350

-2.579

586

49%

1.206

- tot

322.119

63.938

468.175

7.625

13.341

71%

18.838

Vermogens

Bedrijfsopbrengsten

2011 kerncijfers 10 grote GHZ instellingen (Bedragen x 1.000)

Balanstotalen

Cumulatief

2.173.169

490.844

2.696.771

57.713

53.196

38%

140.001

Gemiddeld per instelling

217.317

49.084

269.677

5.771

5.911

38%

15.556

Bandbreedte: van

128.754

31.783

140.509

43

790

12%

6.572

- tot

490.977

77.666

595.320

12.212

12.840

43%

30.070

Resultaat boekjaar

Nacalculeerbare afschrijvingskosten*

% van totale afschrijvingskosten

Totale afschrijvingskosten

* Bij 1 GHZ instelling is de betreffende informatie niet beschikbaar, daarom zijn de nacalculeerbare afschrijvingen gebaseerd op (een totaal van) 9 instellingen.

Niet alle afschrĳvingskosten werden op nacalculatiebasis vergoed. Daarom is onderscheid gemaakt in de ‘nacalculeerbare’ afschrĳvingskosten en de totale afschrĳvingskosten. De nacalculeerbare afschrĳvingskosten bedragen bĳ de geselecteerde VVTinstellingen gemiddeld 51% (variërend van 49% tot 71%) van de totale afschrĳvingskosten, en bĳ de geselecteerde GHZ-instellingen gemiddeld 38% (variërend van 12% tot 43%).

30


leidde dit tot hogere afschrĳvingskosten in 2011. De (twee) gevallen van iets lagere afschrĳvingskosten waren vooral een gevolg van het incalculeren van restwaardes. Dit heeft geleid tot een gemiddeld 20% lager resultaat over 2011, en hogere nacalculeerbare afschrĳvingslasten. Bĳ VVT-instellingen stegen de nacalculeerbare afschrĳvingslasten met ongeveer 10%, en bĳ GHZ-instellingen met ongeveer 50%. Figuur 3 geeft een samenvatting van de effecten bĳ de geselecteerde instellingen, en de bandbreedte waarbinnen de schattingswĳzigingen zich begeven.

Voorgeschreven afschrĳvingstermĳnen in veel gevallen niet representatief voor werkelĳke gebruiksduur De meeste instellingen die een schattingswĳziging hebben doorgevoerd houden nu rekening met een kortere gebruiksduur dan 50 respectievelĳk 40 jaar en met restwaardes aan het eind van de gebruiksduur. Dit kan het gevolg zĳn van de gewĳzigde bekostiging, waarin geen extra geld meer beschikbaar wordt gesteld voor jaarlĳkse en incidentele instandhouding (renovatie). Daarnaast heeft zo’n 50% van de instellingen gebruik gemaakt van de compensatieregeling. In veel gevallen was dit voor resterende

boekwaarden van gebouwen die niet langer in gebruik zĳn. Hieruit is op te maken dat de voorgeschreven afschrĳvingstermĳnen onder de oude bekostigingsregels in de praktĳk in veel gevallen niet representatief waren voor de werkelĳke gebruiksduur. Een paar instellingen hebben in de jaarrekening 2011 specifiek aangegeven de gebruiksduur van de activa niet te hebben herzien. De redenen hiervoor zĳn genoemd in het kader op pagina 32. Twee instellingen zullen de gebruiksduur van de activa in 2012 alsnog herzien. In 2012 bestaat de mogelĳkheid bĳ wet niet

Figuur 3. Effecten schattingswijziging 2011 kerncijfers 20 grote VVT instellingen (Bedragen x 1.000)


Effect schattingswijziging op nac. afschrijvingskosten

Effect op afschrijvingskosten in %

Resultaat 2011

Effect op resultaat in %

8 instellingen

8 instellingen

8 instellingen

48.560

5.361

22.189

6.070

670

12%

Bandbreedte: van

333

8%

11%

- tot

-1.738

48%

98%

Cumulatief Gemiddeld per instelling



Effect schattingswijziging op nac. afschrijvingskosten

Effect op afschrijvingskosten in %

2.774

Resultaat 2011

19%

Effect op resultaat in %

6 instellingen

6 instellingen

6 instellingen

29.375

9.517

32.399

5.875

1.903

48%

Bandbreedte: van

150

2%

1%

- tot

-4.100

519%

84%


6.480

23%

* Bij 1 GHZ instelling is de betreffende informatie niet beschikbaar, daarom zijn de nacalculeerbare afschrijvingen gebaseerd op (een totaal van) 5 instellingen in plaats van 6. Alle oranje getallen geven een negatief effect weer.

De schattingswĳziging leidde bĳ de VVT-instellingen gemiddeld tot een 19% lager resultaat over 2011. Het gemiddelde bedrag van de schattingswĳziging was € 670.000. Dit bedrag varieert van een positief effect van € 333.000 tot een negatief effect van € 1.738.000. De nacalculeerbare afschrĳvingslasten bĳ VVT-instellingen zĳn ongeveer 10% hoger uitgevallen. De schattingswĳziging leidde bĳ de GHZ-instellingen gemiddeld tot een 23% lager resultaat over 2011. Het gemiddelde bedrag van de schattingswĳziging was € 1.903.000. Dit bedrag varieert van een positief effect van € 150.000 tot een negatief effect van € 4.100.000. De nacalculeerbare afschrĳvingslasten bĳ VVT-instellingen zĳn ongeveer 50% hoger uitgevallen.


hebben blĳkt dit niet expliciet uit een aparte regel in de resultatenrekening, maar alleen uit de toelichting op de resultatenrekening. Derhalve ligt hier een belangrĳk verbeterpunt voor de verantwoording in de jaarrekening.

Redenen gegeven door instellingen om de gebruiksduur van de activa niet te herzien (4 instellingen: 3 x VVT en 1 x GHZ) Nog onvoldoende informatie voorhanden, de schattingswijziging zal in 2012 worden doorgevoerd. De gebruiksduur is niet herzien omdat met ingang van 2011 rekening gehouden wordt met tussentijdse renovatiekosten, waardoor de oorspronkelijke gebruiksduur gehandhaafd kan blijven.

De verwerkte impairments leiden slechts in één geval tot een negatief resultaat. In de meeste gevallen is het resultaat in 2011 ná impairment hoger dan het resultaat in 2010.

Zolang de mogelijkheid bij wet nog bestaat zullen de NZA-afschrijvingstermijnen gehanteerd blijven. Er is geen aanleiding om de gebruiksduur van het zorgvastgoed aan te passen.

meer om de NZA-afschrĳvingstermĳnen te blĳven hanteren. Eén instelling heeft gekozen voor een alternatieve, passende wĳze van verwerking. Zĳ houdt rekening met hogere toekomstige renovatiekosten en heeft hiervoor aanvullend gedoteerd aan de voorziening groot onderhoud.

Figuur 4. Afwaardering bij bijzondere waardevermindering

Impairment Een impairment is een extra waardevermindering van een actief naast systematische waardeverminderingen (afschrĳvingen). Er is sprake van een bĳzondere waardevermindering als de boekwaarde van een vast actief hoger is dan de realiseerbare waarde. Dit betekent feitelĳk dat de instelling de investering niet helemaal zal terugverdienen. Het deel dat zĳ niet zal terugverdienen, moet zĳ afwaarderen.

Wat verder opvalt is dat in de toelichting het effect van de schattingswĳziging op de toekomstige jaren meestal niet wordt vermeld.

Boekwaarde actief

hoogste van:

6. Een derde van onderzochte instellingen verantwoordt impairment 13 van de 30 geselecteerde zorginstellingen verantwoordt een impairment (bĳzondere waardevermindering) op de materiële vaste activa in 2011. Figuur 4 geeft de impairmenttoets schematisch weer. De afwaardering leidt in 2011 tot een fors lager resultaat bĳ de instellingen (gemiddeld 55% lager dan zonder afwaardering). De overheid vergoedt deze extra kosten niet. Daarom drukken ze extra op de exploitatie van de zorginstellingen. Een impairment moet worden gepresenteerd op een specifieke regel in de resultatenrekening: ‘overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa’. Bĳ een derde van de instellingen die een impairment verwerkt

32


Realiseerbare waarde actief

VS.

Opbrengstwaarde (verkopen) (externe marktwaarde: reële waarde -/- verkoopkosten)

Bedrijfswaarde (contante waarde kasstromen bij voortgezet gebruik)

1) Arm’s length transactie (gangbare biedprijs) minus kosten van afstoten 2) Indien 1) niet voorhanden: meest recente vergelijkbare transactie minus kosten van afstoten 3) Indien 1) en 2) niet mogelijk: best beschikbare info omtrent realiseerbare bedrag minus kosten van afstoten

a) Schatten van de toekomstige in- en uitgaande kasstromen bij voortgezet gebruik van een actief en bij uiteindelijke afstoting aan het eind van de levensduur; en b) Toepassen van passende disconteringsvoet op deze kasstromen

• • •

realiseerbare waarde: dit is de hoogste van de opbrengstwaarde of de bedrĳfswaarde opbrengstwaarde: dit is de marktwaarde bĳ verkoop, rekening houdend met de verkoopkosten die daarbĳ zouden komen kĳken. Hierbĳ is het niet relevant of de instelling daadwerkelĳk van plan is om het actief te verkopen bedrĳfswaarde: dit is de contante waarde van de toekomstige kasstromen bĳ voortgezet gebruik

Is de opbrengstwaarde of de bedrĳfswaarde hoger dan de boekwaarde, dan kan de boekwaarde worden terugverdiend en is geen sprake van een bĳzondere waardevermindering (impairment).

Figuur 5 geeft gedetailleerder inzicht in de resultaten met betrekking tot de over 2011 verantwoorde impairments. Een aantal instellingen heeft in de jaarrekening 2011 specifiek aangegeven geen impairment te hebben verantwoord. In het kader op pagina 34 staat wat de redenen hiervoor waren.

Vanaf 2012 is impairmenttoets pas verplicht Zeven instellingen geven aan een impairmenttoets te hebben uitgevoerd, waaruit is gebleken dat zĳ geen afwaardering hoeven te verantwoorden. Dit is een terechte reden. Het is onduidelĳk waarom een paar instellingen aangeven dat zĳ in de gewĳzigde bekostigingsregels geen

triggering event zien voor een bĳzondere waardevermindering (zie het kader rechts met redenen). Dit blĳkt onvoldoende uit de toelichting van de betreffende jaarrekeningen. De toelichting schiet op dit punt dan tekort. Daarom is niet na te gaan of deze twee instellingen terecht geen impairmenttoets hebben uitgevoerd. Eén instelling geeft expliciet aan de impairmenttoets te hebben verricht

Figuur 5. Effecten impairmenttoetsen

2011 kerncijfers 20 grote VVT instellingen (Bedragen x 1.000)



Effect bijzondere waardevermindering

Resultaat boekjaar 2011

Gemiddeld effect impairment op resultaat 2011 in %

Gemiddeld effect impairment op nacalculeerbare afschrijvingskosten in %

7 instellingen

7 instellingen

7 instellingen

10 instellingen

51.601

21.561

23.131

29.744

7.372

3.080

3.304

60%

42%

Bandbreedte: van

420

0%

0%

- tot

8.120

124%

226%

Effect bijzondere waardevermindering

Gemiddeld effect impairment op resultaat 2011 in %



Claims compensatieregeling


Resultaat boekjaar 2011

Gemiddeld effect impairment op nacalculeerbare afschrijvingskosten in %

2.974

Claims compensatieregeling

6 instellingen

6 instellingen

6 instellingen

5 instellingen

27.913

24.943

32.773

28.110

5.583

4.989

6.555

43%

89%

Bandbreedte: van

712

0%

0%

- tot

12.400

99%

268%

5.622

* Bij 1 GHZ instelling is de betreffende informatie niet beschikbaar, daarom zijn de nacalculeerbare afschrijvingen gebaseerd op (een totaal van) 5 in plaats van 6 instellingen. Alle oranje getallen geven een negatief effect weer.

• • •

13 van de 30 geselecteerde zorginstellingen verantwoordt een impairment (bĳzondere waardevermindering) op de materiële vaste activa in 2011: 7 VVT-instellingen en 6 GHZ-instellingen. Het verantwoorde verlies bĳ de VVT-instellingen varieerde van € 420.000 tot € 8.120.000. De afwaardering leidde gemiddeld tot een 55% lager resultaat. Het gemiddelde bedrag van de impairment is € 3 mln. Het verantwoorde verlies bĳ de GHZ-instellingen varieerde van € 712.000 tot € 12.400.000. De afwaardering leidde tot een gemiddeld 56% lager resultaat. Het gemiddelde bedrag van de impairment is € 5 mln.


volgens de aanwĳzingen van het Ministerie van VWS. Eind 2011 is namelĳk een wĳziging in de RvW (Regeling verslaggeving WTZi) gepubliceerd die zegt dat de impairmenttoets niet per kasstroomgenererende eenheid hoeft te worden verricht, zoals in reguliere verslaggevingregels voorgeschreven is, maar mag worden gedaan op het niveau van de totale organisatie. Dit laatste leidt ertoe dat de kasstromen van de ene onrendabele kasstroomgenererende eenheid kunnen worden gecompenseerd met kasstromen van andere rendabele kasstroomgenererende eenheden. Er zal dan dus minder snel een impairment tot uitdrukking komen. Vanaf de jaarrekening 2012 mag deze specifieke uitzonderingsbepaling niet meer worden toegepast. Feitelĳk is het jaar 2011 dus geen representatief jaar voor het bepalen van het effect van impairments op het vermogen en resultaat van instellingen in de langdurige zorg. Vanaf 2012 zullen deze zorginstellingen moeten voldoen aan de reguliere verslaggevingregels voor impairments, waardoor er waarschĳnlĳk bĳ meer zorginstellingen een impairment moet worden verwerkt. De in het kader rechtsboven genoemde voorziening voor te lage kapitaallastendekking lĳkt niet binnen de geldende verslaggevingregels te passen. Het is niet mogelĳk om een impairment te vervangen door het vormen van een voorziening. Uit figuur 6 blĳkt op welk niveau de impairmenttoetsen zĳn uitgevoerd. Slechts de helft geeft niveau aan Opvallend is dat in de helft van de jaarrekeningen waarin een impairment is verantwoord, niet is toegelicht op welk niveau van kasstroomgenererende eenheden de toets is verricht. De toelichting voldoet op dit punt dan niet aan de eraan te stellen eisen. Doordat deze informatie in veel gevallen ontbreekt is ook niet goed aan te geven in hoeverre gebruik gemaakt is van de speciale faciliteit van het Ministerie

34


Redenen gegeven door instellingen om geen bijzonder waardeverminderingsverlies te verantwoorden (11 instellingen: 7x VVT en 4x GHZ)

%

Nee, er is geen aanwijzing voor een bijzondere waardevermindering (geen ‘triggering event’)

18%

Nee, zolang de mogelijkheid bij wet nog bestaat zullen de NZAafschrijvingstermijnen gehanteerd blijven

9%

De instelling heeft een voorziening voor te lage kapitaallastendekking en voor additioneel groot onderhoud opgenomen waardoor een impairment niet nodig is

9%

Nee, er is geen aanleiding voor een bijzondere waardevermindering omdat de realiseerbare waarde hoger is dan de boekwaarde Totaal

van VWS om in 2011 nog te mogen volstaan met een impairmenttoets op het niveau van de stichting in zĳn geheel. Indien veel instellingen gebruik hebben gemaakt van deze faciliteit is mogelĳk een deel van de impairments nog niet tot uitdrukking gekomen. Ook zĳn de toelichtingen van de parameters die bĳ de bedrĳfwaardeberekening gehanteerd zĳn, voor verbetering vatbaar. Bovendien moet worden toegelicht hoe de parameters zich verhouden tot de parameters die in het voorgaande jaar zĳn gehanteerd, en waarom parameters zĳn gewĳzigd. Dit laatste is vooral relevant voor jaarrekeningen 2012.

64%

100%

Na 2011 nemen impairmentrisico’s toe Inmiddels heeft de overheid voor de jaren na 2011 diverse nieuwe maatregelen afgekondigd die ertoe leiden dat de impairmentrisico’s voor instellingen in de langdurige zorg zullen toenemen. Te denken valt aan de verdere extramuralisering van de zorg en de invoering van het ‘scheiden van wonen en zorg’. Dit heeft gevolgen voor de instroom van nieuwe patiënten bĳ instellingen in de langdurige zorg. Deze instroom zal afnemen, omdat meer patiënten extramuraal of ambulant verzorgd zullen moeten worden. De financiële gevolgen hiervan zullen pas in de komende jaren zichtbaar worden.

Figuur 6. Het uitvoeringsniveau van de impairmenttoets Op welk niveau hebben de instellingen de impairmenttoets uitgevoerd (13 istellingen: 7 x VVT, 6 x GHZ)

%

Op het niveau van de stichting in totaal

7,7%

Op het niveau van de kasstroomgenererende eenheden (gedefinieerd als een werkmaatschappij)

7,7%

Op het niveau van de kasstroomgenererende eenheden (gedefinieerd als een locatie)

23,1%

Op het niveau van de kasstroomgenererende eenheden (gedefinieerd als een segment in de jaarrekening)

7,7%

Op het niveau van de kasstroomgenererende eenheden, niet nader gedefinieerd

7,7%

Niet toegelicht

46,1%

Totaal

100%

7. De helft van de onderzochte instellingen maakt gebruik van compensatieregeling Een deel van de terugverdienproblematiek van de bestaande boekwaardes van vaste activa die voorheen werden nagecalculeerd is gefaciliteerd door de overheid middels de eerder genoemde compensatieregeling. De helft van de geselecteerde instellingen heeft aangegeven gebruik te hebben gemaakt van de compensatieregeling. De geclaimde vorderingen uit hoofde van de compensatieregeling bedraagt voor de geselecteerde VVT-instellingen in totaal ca. € 30,8 mln en voor de geselecteerde GHZ-instellingen in totaal ca. € 28,1 mln. Dit bedrag is bĳ de geselecteerde VVTinstellingen zelfs hoger dan de verwerkte impairments. Bĳ de GHZ-instellingen gaat het om een vergelĳkbaar bedrag als de verwerkte impairments. Indien de compensatieregeling niet was ingesteld, hadden de instellingen voor de omvang van de geclaimde bedragen een aanvullende afwaardering moeten nemen. Claims zĳn op verschillende manieren verwerkt Bovendien is interessant te vermelden dat zorginstellingen de claims uit hoofde van de compensatieregeling op verschillende manieren hebben verwerkt in de jaarrekening: • als vordering onder de financiële vaste activa (en kortlopend deel onder de vorderingen); • als aparte categorie onder de materiële vaste activa; • alleen vermeld in de toelichting. Een deel van de materiële vaste activa waarvoor compensatie is geclaimd is nu dus onder de financiële vaste activa verantwoord. Onder de reguliere verslaggevingregels is het niet toegestaan om resterende boekwaardes van al gesloopte gebouwen, vorderingen voor extra plankosten in opdracht van het Ministerie van VWS en vorderingen voor kosten van asbestverwĳdering te activeren onder de materiële vaste activa. Op basis van generieke verslaggevingregels

presenteert de instelling dit soort posten onder de financiële vaste activa, voor zover deze activa ten minste voldoen aan de activeringscriteria (economische voordelen zullen toevloeien aan de rechtspersoon en de omvang kan op betrouwbare wĳze worden geschat). Voldoet het actief niet aan de activeringscriteria, dan zal de instelling het actief moeten afwaarderen. Informatie over honorering claims kan beter Nog niet alle claims in het kader van de compensatieregeling zĳn gehonoreerd. Uit de jaarrekening is niet altĳd op te maken of ze zĳn gehonoreerd of niet. Indien de claim niet voldoet aan de strikte voorwaarden van de compensatieregeling zal deze worden afgewezen. Dan zal waarschĳnlĳk alsnog een impairment moeten worden verwerkt. Voor gebruikers van de jaarrekening is het daarom zeer relevant om geïnformeerd te worden over de mate waarin de claims zĳn gehonoreerd. Dit is een belangrĳke verbetermogelĳkheid in de jaarrekeningen.

8. Conclusie De wĳzigingen in de bekostiging kunnen een belangrĳk effect hebben op het vermogen en het resultaat van een zorginstelling in de langdurige zorg. In 2011 hebben diverse instellingen schattingwĳzigingen en impairments verantwoord. Deze extra kapitaallasten hebben een negatief effect op het vermogen en resultaat omdat de toekomstige kasstromen om deze kapitaallasten terug te verdienen, naar verwachting niet toereikend zullen zĳn. Voor een substantieel deel van de boekwaardeproblematiek was tot 2012 verhaal mogelĳk op de overheid via de compensatieregeling. Voor investeringen vanaf 1 januari 2012 geldt de compensatietoeslag niet meer.

bedoelde specifieke regel in de resultatenrekening, de toelichting omtrent het niveau waarop instellingen de impairmenttoets hebben uitgevoerd, de toelichting van de belangrĳkste parameters die zĳn gehanteerd bĳ het bepalen van de bedrĳfswaarde en de mate waarin de geclaimde bedragen voor de compensatieregeling zĳn gehonoreerd. Voor jaarrekeningen 2012 is daarnaast relevant toe te lichten hoe de in 2012 gehanteerde parameters zich verhouden tot die in 2011, en waarom eventuele aanpassingen zĳn gedaan. De lezer van dit artikel moet zich realiseren dat 2011 geen representatief jaar is voor het meten van de effecten van impairmentrisico’s op het vermogen en resultaat van zorginstellingen in de langdurige zorg. Enerzĳds omdat in 2011 soepelere regels golden voor het bepalen van de omvang van de impairments en anderzĳds omdat de overheid inmiddels diverse nieuwe maatregelen heeft afgekondigd die er toe leiden dat de impairmentrisico’s voor instellingen in de langdurige zorg toenemen. De financiële gevolgen hiervan zullen in de jaarrekeningen vanaf 2012 zichtbaar worden. De aanbevelingen uit dit onderzoek zĳn daarom zeer relevant voor de komende jaren.

In het artikel hierna wordt stilgestaan bĳ het effect van het toegenomen gebruik van derivaten door instellingen in de langdurige zorg.

Op diverse aspecten zĳn verbeteringen van de toelichtingen in de jaarrekening mogelĳk. Te denken valt aan het effect van doorgevoerde schattingswĳzigingen op toekomstige jaren, het presenteren van een impairment op de daarvoor


Toename van derivaten in de langdurige zorg Het artikel hiervoor (pagina 28) laat zien wat het effect is van de invoering van de variabele-normvergoeding voor zorginstellingen op de verantwoording van vastgoed in de jaarrekeningen. Dit artikel gaat over het toegenomen gebruik van derivaten door instellingen in de langdurige zorg. Inge Oudhuis - vaktechnisch bureau (National Office), Assurance

Voorbeeld derivaten en risico’s Een zorginstelling heeft een lening met een variabele rente afgesloten. De zorginstelling verwacht dat de rentestand rond haar laagste punt is en wil graag deze lage rente blĳven betalen over de gehele looptĳd van de afgesloten lening. Ze besluit tegelĳkertĳd een renteswap af te sluiten zodanig dat de variabele rente wordt omgezet in een vaste rente tot het einde van de looptĳd van de lening. Daarmee dekt zĳ het risico in van de mogelĳkheid dat de variabele rente weer gaat stĳgen. De swappartĳ kiest doorgaans een dusdanige vaste rente, dat de initiële investering van het swapcontract voor de zorginstelling nihil is (de kostprĳs is dus nul). De zorginstelling besluit hedgeaccounting toe te passen en zorgt voor hedge-documentatie inclusief een effectiviteitstoets. Dit zorgt ervoor dat de instelling het derivaat (de renteswap) op kostprĳs mag blĳven waarderen, ook als de marktwaarde van de renteswap negatief is. Daarmee voorkomt de zorginstelling dat waardemutaties van de renteswap zelf in de winst-en-verliesrekening verantwoord moeten worden.

36


1. Steeds meer derivatencontracten In de private sector is het gebruik van derivaten de afgelopen vĳftien jaar fors toegenomen. En ook in sommige delen van de (semi-)publieke sector, zoals door woningcorporaties, worden derivaten op grote schaal gebruikt. Reden om eens na te gaan in hoeverre in de langdurige zorg gebruik wordt gemaakt van derivatencontracten en de wĳze waarop hierover verslag wordt gedaan. Derivaten brengen nieuwe risico’s mee Derivaten kunnen risico’s beperken maar ook nieuwe risico’s met zich meebrengen. De risico’s die met derivaten samenhangen zĳn afhankelĳk van de specifieke bepalingen in het derivatencontract en van de mate waarin de hegde-relatie effectief en stabiel is. De marktwaarde van een renteswap is afhankelĳk van de ontwikkeling van de marktrente. Als de marktrente zich gunstig ontwikkelt voor de instelling (in het voorbeeld in het kader is dit als de variabele rente stĳgt), dan zal de waarde van de renteswap zich ook positief ontwikkelen (de renteswap vertegenwoordigt een waarde omdat de instelling met de renteswap per saldo een lagere rente betaalt dan in het geval zĳ de variabele rente moest blĳven betalen).

Andersom kan het zĳn dat de variabele rente tegen de verwachting van de instelling in daalt. Dan ontwikkelt de waarde van de renteswap zich in dit voorbeeld negatief. Het was dan namelĳk eigenlĳk voordeliger om variabel te blĳven lenen, waardoor de eerder afgesloten renteswap feitelĳk een ongunstig effect heeft en daardoor ook een negatieve marktwaarde. Als geen kostprĳs-hedgeaccounting toegepast wordt, moet de renteswap óf tegen reële waarde (marktwaarde) gewaardeerd worden óf tegen kostprĳs/ lagere marktwaarde. Toepassing van kostprĳs-hedgeaccounting zorgt ervoor dat de schommelingen in de marktwaarde van de renteswap niet in het resultaat van de instelling tot uitdrukking hoeven te komen. Wel moet een eventueel lagere marktwaarde worden toegelicht, zodat duidelĳk is wat het effect is op vermogen en resultaat als de hegde-relatie tussentĳds wordt verbroken. Specifieke voorwaarden renteswap Maar aan een renteswap zĳn vaak specifieke voorwaarden verbonden. Een voorwaarde kan bĳvoorbeeld zĳn dat de swappartĳ (tegenpartĳ) het derivatencontract eenzĳdig kan openbreken (een zogenaamde eenzĳdige

‘break clause’). Als de swappartĳ hiervan gebruikmaakt, moet de instelling de marktwaarde van de swap vaak op dat moment ineens afwikkelen. In die situatie heeft de instelling het opwaartse variabele renterisico dus ingeperkt, maar daarvoor in de plaats heeft zĳ nieuwe liquiditeitsrisico’s op zich genomen. Daarnaast moet de instelling aan het eind van elk verslaggevingmoment vaststellen dat de hegde-relatie nog steeds effectief is. Een van de aandachtspunten daarbĳ is dat de leningovereenkomst en het derivatencontract twee afzonderlĳke overeenkomsten zĳn. Er kunnen bĳvoorbeeld specifieke voorwaarden in de leningovereenkomst voorkomen, waardoor de leningovereenkomst ophoudt te bestaan. Een voorbeeld kan zĳn dat in de leningovereenkomst is bedongen dat de lening moet worden geherfinancierd als de zorginstelling gaat fuseren met een andere instelling. Dit betekent dat in geval van fusie de bestaande leningovereenkomst komt te vervallen, terwĳl de hieraan gekoppelde renteswap blĳft doorlopen. Op dat moment heeft de instelling een los derivatencontract dat moet worden gewaardeerd tegen kostprĳs of lagere marktwaarde. Een eventuele negatieve marktwaarde van de renteswap moet dan toch weer in de winst-en-verliesrekening tot uitdrukking komen. Er worden meer toelichtingen verlangd Het toegenomen gebruik van derivatencontracten moet leiden tot meer toelichtingen in de jaarrekening, onder meer over het beleid op het gebied van risicobeheersing bĳ het gebruik van financiële instrumenten, het hedgingbeleid, de gekozen waarderingsgrondslagen voor de derivaten, en de belangrĳkste voorwaarden uit de derivatencontracten (zoals voorwaarden waardoor extra zekerheden moeten worden verstrekt of waardoor de hedge-relatie ineffectief kan worden). Toepassing van hedge-accounting leidt bovendien tot nog meer toelichtingen. Dit omdat kostprĳs-hedgeaccounting alleen

mag worden toegepast onder strikte voorwaarden. Kostprĳs-hedgeaccounting zorgt er namelĳk voor dat negatieve waardemutaties van derivatencontracten niet in het vermogen en resultaat tot uitdrukking komen. Dit is alleen toegestaan als de hegde-relatie waarvoor kostprĳshedgeaccounting wordt toegepast daadwerkelĳk het betreffende risico afdekt. De extra verplichte toelichtingen bĳ toepassing van kostprĳs-hedgeaccounting hebben onder meer betrekking op: • de relatie tussen de afgedekte positie en het derivatencontract en de effectiviteit van deze hedge-relatie; • toelichting over het deel van de eventuele negatieve marktwaardes van derivatencontracten die niet in het vermogen en resultaat tot uitdrukking zĳn gekomen.

2. Dertig grote zorginstellingen onderzocht PwC onderzocht dertig jaarrekeningen van grote zorgaanbieders. Twintig van instellingen in de ‘verpleging, verzorging en thuiszorg’-sector (VVT) en tien van instellingen in de gehandicaptenzorgsector (GHZ). Het betreft een onderdeel van het onderzoek dat in het artikel hiervoor is behandeld.

Samenvatting PwC heeft dertig jaarrekeningen van grote aanbieders in de langdurige zorg onderzocht. Het onderzoek betreft een onderdeel van het onderzoek dat in het artikel hiervoor is behandeld. Wat de derivaten betreft, is de conclusie dat er diverse aandachtspunten en aanbevelingen zĳn voor de toelichtingen in de jaarrekeningen.

3. Balans bestaat voor de helft uit langlopende schulden Instellingen in de langdurige zorg hebben over het algemeen een relatief grote leningenportefeuille. Uit het onderzoek van PwC blĳkt dat de balans van de twintig VVT-instellingen gemiddeld voor 50% uit langlopende schulden bestaat. Van de tien GHZ-instellingen is dat zo’n 44%. Zie figuur 1. Instellingen maken vaak voor (een deel van) de langlopende leningen gebruik van borging van het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ). Geborgde leningen kennen verhoudingsgewĳs een lager

Figuur 1. Langlopende schulden in de langdurige zorg Gemiddelde balansverhouding geselecteerde VVT-instellingen Materiële vaste activa

74%

Vermogen

24%

Overige activa

26%


50%


26%

Balanstotaal

100%

Balanstotaal

100%

Gemiddelde balansverhouding geselecteerde GHZ-instellingen Materiële vaste activa

82%

Vermogen

23%

Overige activa

18%


44%


33%

Balanstotaal

100%

Balanstotaal

100%


rentepercentage, omdat banken minder risico lopen over deze door het WFZ geborgde leningen.

4. Steeds vaker derivaten De instellingen in de langdurige zorg maken ook steeds vaker gebruik van derivaten. Een paar instellingen vermeldt expliciet dat zĳ geen gebruik maken van derivaten (20%). Bĳna een derde maakt gebruik van derivaten. In alle vermelde gevallen zĳn renteswaps afgesloten. De instellingen doen dit om het risico van rentefluctuaties op enkele variabel rentende leningen in te dekken. Eén instelling trok derivaten aan om het renterisico voor toekomstige financiering voor geplande nieuwbouw af te dekken. In alle gevallen zĳn de derivaten gewaardeerd tegen kostprĳs en bĳna alle instellingen passen kostprĳshedgeaccounting toe. Als een instelling gebruik maakt van borging door het WFZ, dan mag zĳ geen derivatencontracten met collateralverplichtingen (margin calls, zogenaamde bĳstortverplichtingen) afsluiten. Dit zĳn derivatencontracten die vereisen dat bĳ bepaalde condities een zorginstelling extra liquide middelen afstort bĳ de swappartĳ. Een conditie kan bĳvoorbeeld zĳn als de marktwaarde van het derivaat een bepaalde (negatieve) waarde bereikt. Het WFZ stelt deze eis zowel voor derivatencontracten die zĳn gekoppeld aan door het WFZ geborgde leningen als aan niet geborgde leningen van de bĳ het WFZ aangesloten zorginstelling. Het lĳkt daarom logisch te veronderstellen dat dergelĳke voorwaarden (bĳstortverplichtingen) in derivatencontracten bĳ zorginstellingen minder zullen voorkomen. Overigens is een relevant aantal zorginstellingen (nog) niet aangesloten bĳ het WFZ. Dus deze beperkende voorwaarden gelden niet voor de niet-aangesloten instellingen.

38


5. Vaak ontbreken er toelichtingen Bĳ veel instellingen die renteswaps hebben afgesloten is uit de voorgeschreven leningoverzichten in de jaarrekeningen vaak niet af te leiden dat sprake is van leningen met variabele rente. Dit heeft te maken met het feit dat deze leningoverzichten zĳn bedoeld voor de nacalculatie van de rentelasten, waarbĳ een vaste rente mag worden gehanteerd in het geval de variabele rente via een swap is vastgezet. Maar op grond van de geldende verslaggevingregels zou uit de jaarrekening duidelĳk moeten blĳken dat het om variabel rentende leningen met een hieraan gekoppelde renteswap gaat. Deze constatering roept de vraag op of er nog meer instellingen zĳn die effectief beschikken over derivatencontracten, zonder dat dit uit de jaarrekening blĳkt. Regelmatig ontbreken ook de volgende toelichtingen:

•

beschrĳving van het onderliggende hedge-risico en de reden waarom derivaten zĳn aangegaan;

•

de toelichting van de reële waarde van de renteswaps die op kostprĳs gewaardeerd zĳn (oftewel de reële waarde van de renteswaps waarvoor kostprĳs-hedgeaccounting is toegepast);

•

toelichtingen van de belangrĳkste

voorwaarden van de derivatencontracten, zoals looptĳden, hoofdsom (‘notional’), contractuele rente, voorwaarden waardoor het derivatencontract kan worden beëindigd (break clauses), eventuele risico’s van bĳstortverplichtingen/ risico’s wanneer extra zekerheden moeten worden verstrekt. Toelichting op derivatencontracten vaak onder ‘niet uit de balans blĳkende verplichtingen’ Wat verder opvalt is dat de toelichting op derivatencontracten vaak is opgenomen onder de niet uit de balans blĳkende verplichtingen. Dit terwĳl het in de meeste onderzochte gevallen om derivatencontracten gaat die tegen kostprĳs (vaak nihil en daardoor niet zichtbaar) in de balans zĳn opgenomen. Een toelichting als onderdeel van de toelichting op de balans zou derhalve logischer zĳn.

6. Toepassing van kostprĳshedgeaccounting en bestuur en toezicht De Raad voor de Jaarverslaggeving heeft in een Uiting van januari 2013 nogmaals benadrukt wanneer en op welke wĳze kostprĳs-hedgeaccounting mag worden toegepast en welke toelichtingvereisten hierbĳ relevant zĳn. Dit vanwege het maatschappelĳke belang (en de complexiteit) van het onderwerp. Hoewel

Toelichtingen afgesloten renteswaps Kostprijs-hedgeaccounting wordt toegepast

87%

Risicoparagrafen financiële instrumenten in jaarrekening

63%

Reële waarde op kostprijs gewaardeerde renteswaps toegelicht, inclusief de basis waarop de reële waarde is bepaald

43%

Belangrijkste contractvoorwaarden renteswaps toegelicht: • Hoofdsom aangegane renteswaps • Looptijden aangegane renteswaps • Opzeggingsmogelijkheden (break clauses), bijstortverplichtingen (margin calls)

87% 75% 50%

Effectiviteit

87%

buiten het terrein van de Raad voor de Jaarverslaggeving vraagt zĳ hierin ook aandacht voor gepast bestuur en toezicht inzake financiële instrumenten. Het is van belang dat het beleid ten aanzien van financiële instrumenten bĳ de beheersing van financiële risico’s een integraal onderdeel is van de strategie van de instelling en dat dit beleid wordt vastgesteld op het juiste niveau. Dit beleid is een punt van aandacht voor het bestuur en het toezichthoudende orgaan, en zal regelmatig onderwerp van discussie en instemming moeten zĳn.

7. Mogelĳk verbod op gebruik risicovolle derivaten In december 2012 heeft minister Schipper van VWS aangekondigd het gebruik van risicovolle derivaten te willen verbieden in de zorg. Ze denkt daarbĳ aan een verbod

op ‘margin calls’ en open posities. Een verbod op het aangaan van derivaten met eenzĳdige opzeggingsmogelĳkheden houdt ze in overweging. Met dit verbod wil zĳ ongewenste risico’s, zoals het vergroten van de liquiditeitsrisico’s voor zorginstellingen, met derivaten in de zorg tegengaan.

8. Conclusie Steeds meer instellingen in de langdurige zorg maken gebruik van renteswaps. Meestal passen de instellingen kostprĳshedgeaccounting toe. Een aantal belangrĳke toelichtingen voor langlopende leningen en derivaten die hiermee samenhangen, zĳn voor verbetering vatbaar. Alhoewel niet verplicht, is het voor de gebruiker van de jaarrekening ook van toegevoegde waarde als een instelling in voorkomende gevallen expliciet vermeldt geen gebruik te maken van derivaten.

Als instellingen gebruik maken van derivaten is het van belang dat het beleid ten aanzien van financiële instrumenten bĳ de beheersing van financiële risico’s een integraal onderdeel is van de strategie van de instelling en dat dit beleid wordt vastgesteld op het juiste niveau. Het is te adviseren dat dit beleid zowel een punt van aandacht is van het bestuur als van het toezichthoudende orgaan en dat het regelmatig onderwerp van discussie en instemming is. In december 2012 heeft minister Schipper aangekondigd het gebruik van risicovolle derivaten te willen verbieden in de zorg. Als dit geëffectueerd wordt zullen zorginstellingen minder bewegingsruimte krĳgen voor het afsluiten van derivatencontracten.


Standard Business Reporting: samenwerken, digitaliseren, standaardiseren Sinds 1 januari 2013 kan de onderneming haar aangiften IB en VpB alleen nog maar in SBR doen: Standard Business Reporting. Om SBR te laten slagen, is samenwerking van alle betrokkenen in de rapportageketen nodig. Daarom heeft de overheid het SBR Programma geïnitieerd. Willem Geĳtenbeek - vaktechnisch bureau (National Office), Assurance

1. SBR sinds 1 januari 2013 verplicht Het begrip ‘Standard Business Reporting’ (SBR) omvat het standaardiseren van gegevens, processen en technieken binnen een of meer rapportageketens. De basis van SBR is het standaardiseren van de gegevens in de administratie van de onderneming. Alle gegevens in die administratie worden voorzien van een digitaal label. Voor dit digitaal labelen van gegevens wordt de internetstandaard eXtensible Business Reporting Language (XBRL) gebruikt.

Term ‘Standard Business Reporting’ ontstaan uit doorstart Nederlands Taxonomie Project Eind 2008 is de term ‘Standard Business Reporting’ ontstaan uit de doorstart van het Nederlands Taxonomie Project (NTP) door de Nederlandse overheid, waarin werd gewerkt aan de standaardisatie en harmonisatie van gegevensdefinities in verantwoordingsrapportages. Deze doorstart omvatte niet alleen organisatorische wĳzigingen, maar ook een verbreding van de scope van het project waardoor het meer het

karakter kreeg van een programma. Om de samenwerking met andere landen op het gebied van administratieve lastenverlichting door standaardisatie van gegevens beter vorm te kunnen geven, werd besloten om daarvoor de term SBR te gaan gebruiken. Daarmee was het SBR Programma geboren.

SBR en XBRL De officiële site van SBR is www.sbr-nl.nl:

40


Een nadere uitleg van XBRL is gegeven op de website van XBRL International, www.xbrl.org:

In Spotlight 2/2009 staat beschreven wat de voordelen van XBRL zĳn en hoe een organisatie deze voordelen kan realiseren:

Doelstellingen SBR Programma De doelstellingen van het SBR Programma zĳn:

•

realiseren van administratievelastenverlichting Dit is een primaire doelstelling, gericht op de korte termĳn.

•

stimuleren van innovatie in en rond de rapportageketen Dit is een secundaire doelstelling, gericht op de langere termĳn.

Na vennootschapsbelasting volgen meer verantwoordingsstromen Sinds het begin van dit jaar is het SBR Programma voor alle ondernemingen in Nederland verplicht geworden. Sinds 2009 kon al op vrĳwillige basis aan SBR deelgenomen worden. Per 1 januari 2013 kan de eerste verantwoordingsstroom, de aangifte vennootschapsbelasting over 2012, alleen nog maar via SBR aangeleverd worden. De komende jaren zal het aantal verantwoordingsstromen dat exclusief via dit digitale kanaal aangeleverd moet worden alleen nog maar toenemen. In 2014 zullen bĳvoorbeeld de aangiftes Omzetbelasting en de deponering van jaarrekeningen van niet-controleplichtige ondernemingen alleen nog maar via SBR aangeleverd kunnen worden. De hoogste tĳd dus om het SBR Programma eens nader onder de loep te nemen.

2. Standaardiseren van gegevens biedt vele voordelen XBRL specificeert onder andere hoe gegevens gedefinieerd, gestandaardiseerd, gelabeld en vastgelegd kunnen worden in een digitaal register dat ‘taxonomie’ wordt genoemd. Zo’n taxonomie legt overigens niet alleen de definities van individuele typen gegevens vast, maar ook hun onderlinge verhoudingen en zelfs de context waarbinnen de gegevens geldig zĳn. Een XBRL-taxonomie kan door software gelezen worden, waarmee computers voor het eerst de mogelĳkheid hebben gekregen om gegevens niet alleen zelfstandig te lezen, maar ook zelfstandig

te interpreteren. In principe worden alle XBRL-taxonomieën op internet gepubliceerd. Dit leidt tot: • minder fouten; • snellere en meer nauwkeurige resultaten; • voordelen voor vele geledingen binnen de rapportageketen. Minder fouten, sneller en nauwkeuriger Doordat alle XBRL-taxonomieën op internet gepubliceerd worden, betekenen alle gegevens in een digitaal gelabelde administratie voor iedere uitvragende partĳ (zowel intern als extern) hetzelfde. Daarnaast kunnen alle gegevens nu door software als zodanig herkend en hergebruikt worden, dus zonder menselĳke tussenkomst. Veel voorkomende problemen met het overtypen of interpreteren van gegevens door mensen kunnen hiermee voorkomen worden. Software kan dat niet alleen vele malen sneller dan een mens, maar is ook nog eens veel nauwkeuriger. Voordelen raakt vele geledingen binnen rapportageketen Voor accountants en fiscalisten kan dit tot grote kostenbesparingen leiden, terwĳl tegelĳkertĳd de kwaliteit van hun werkzaamheden kan toenemen. Maar ook elders in de rapportageketen zĳn met deze aanpak voordelen te realiseren. Voor ondernemingen leidt deze aanpak

Samenvatting Standard Business Reporting (SBR) omvat het standaardiseren van gegevens, processen en technieken binnen een of meer rapportageketens. Per 1 januari 2013 moet de onderneming haar aangifte vennootschapsbelasting over 2012 in SBR doen. SBR heeft vele voordelen. Daar zĳn uiteraard wel voorwaarden aan verbonden. Zo is voor het ontwerpen, bouwen, implementeren en onderhouden ervan samenwerking nodig van alle betrokkenen in de rapportageketen. Om deze samenwerking goed te laten verlopen, heeft de overheid het initiatief voor het SBR Programma genomen. Samenwerken, digitaliseren en standaardiseren zullen de sleutelbegrippen zĳn.

tot verminderde administratieve lasten en lagere faalkosten. Uitvragende partĳen zoals banken, de Belastingdienst, overheden en toezichthouders kunnen de verwerkingskosten van rapportages sterk reduceren en tegelĳkertĳd hun calculaties, analyses en monitoring op basis van de gegevens uit die rapportages naar een hoger plan tillen. En zelfs voor beleidsmakers en

Figuur 1. XBRL in de rapportageketen

XBRL GL voor grootboek/journalisering

Transacties en registratie

XBRL voor de jaarrekening (IFRS, US GAAP)

Interne financiële rapportage en verantwoording

XBRL voor bedrijfsvoering

Externe financiële rapportage en verantwoording

XBRL voor de audit

XBRL voor verantwoording aan verantwoordingsinstantie

Analyse en beoordeling

XBRL voor de belastingaangifte


wetgevers biedt XBRL de mogelĳkheid om niet alleen beter beleid, weten regelgeving te maken maar ook de evaluatie van de werking daarvan te verbeteren.

3. Voorwaarden voor succes Om al deze voordelen te realiseren is onder meer nodig: • SBR is niet alleen het standaardiseren van gegevens, maar ook van processen en techniek. • Alle bouwstenen worden tezamen geïmplementeerd in de digitale infrastructuur. • Alle betrokkenen in de rapportageketen werken samen. Niet alleen gegevens, ook processen en techniek Zoals al eerder genoemd bestaat een rapportageproces conceptueel uit drie elementen: gegevens, processen en techniek. De basis wordt weliswaar gevormd door de gegevens, maar processen en techniek zorgen ervoor dat gegevens tot rapporten gebundeld worden en op een beheerste manier door de keten

heen stromen naar hun uiteindelĳke gebruikers. Daarom omvat SBR ook het standaardiseren van processen en techniek. In figuur 2 is weergegeven hoe de standaardisatie van de drie SBR-elementen in Nederland is aangepakt. Zoals uit de figuur blĳkt, is XBRL niet de enige standaard waarop SBR gebaseerd is. Dit is een veel voorkomende misvatting. Alle bouwstenen tezamen implementeren In Nederland wordt de term ‘bouwstenen’ gebruikt om de specifieke uitwerking van de drie concepten aan te duiden. De Nederlandse Taxonomie is daar een voorbeeld van. Alleen indien alle bouwstenen tezamen worden geïmplementeerd in de digitale infrastructuur (lees: de gebruikte software) van een rapportageketen, kunnen de voordelen van SBR worden gerealiseerd. Samenwerking van alle betrokkenen Voor het ontwerpen, bouwen, implementeren en onderhouden van de bouwstenen is samenwerking van alle

Figuur 2. De bouwstenen van het SBR Programma

SBR Programma

SBR

Standaarden

Bouwstenen

Voorzieningen

Rapporteren

(aansluiten)

(aanleveren) Rapportage maken (creëer Instance)

XBRL Gegevens Aanvullende specs (bijv. FRIS, SVR)

Processen

Implementatie in ERP, administratieve software, services, XBRL-modules

Bericht ondertekenen

Verbinding leggen

Techniek SOAP

BPMN BPEL

Koppelvlakspecificaties

Procesbeschrijvingen

Rapportage indienen Digipoort Procesinfrastructuur banken

Proces afhandelen

Bericht afleveren

42


4. In governance-structuur is samenwerking vastgelegd De rĳksoverheid heeft gekozen voor een soort publiek-private samenwerking waarin alle betrokkenen in de rapportageketen, de zogenaamde ketenpartners, samenwerken om de doelstelling van het SBR Programma te realiseren. Om de samenwerking in goede banen te leiden is in 2009 een uitgebreide governance-structuur opgezet, schematisch weergegeven in figuur 3. Die structuur is eind 2012 aangepast op basis van een uitgebreide consultatie van de betrokken partĳen, die hieronder nader wordt toegelicht. De overheidskolom van SBR Het belangrĳkste orgaan in de publieke sector is de SBR Stuurgroep. Degene die het SBR Programma leidt, is de Rĳksregisseur. Op meer operationeel niveau zĳn er vanuit de publieke sector vĳf partĳen actief in het SBR Programma, het programmabureau, Logius, de Kamer van Koophandel, de Belastingdienst en het Centraal Bureau voor de Statistiek.

•

Architectuur Ned. Taxomonie

Nederlandse Taxomonie

betrokkenen in de rapportageketen nodig. In Nederland heeft de overheid daarom het initiatief voor het SBR Programma genomen.

SBR Stuurgroep In de SBR Stuurgroep hebben alle overheidspartĳen zitting die bĳ SBR betrokken zĳn. In de stuurgroep overleggen zowel de beleidsmakers als de uitvragende en de uitvoerende partĳen in de publieke sector over hun inbreng in het SBR Beraad. De stuurgroep stemt bovendien de relevante activiteiten van de diverse overheidsinstellingen bestuurlĳk op elkaar af, zodat er achteraf geen conflicten kunnen ontstaan vanuit de mandaten van deze instellingen. Ook heeft de SBR Stuurgroep een belangrĳke rol in het beschikbaar stellen van de benodigde middelen, zowel financieel als personeel. Formeel gesproken is de SBR Stuurgroep zelf geen onderdeel van het SBR Programma.

Figuur 3. De governance-structuur van het SBR Programma Publieke sector

SBR Programma

Private sector

SBR Stuurgroep

SBR Beraad

Banken

Rijksregisseur

SBR Platform

Accountants/fiscalisten kantoren

Koepelorganisaties

Programmabureau

EG Gegevens Beroepsorganisaties

Logius Kamers van Koophandel

EG Processen & Techniek

ICT dienstverleners

EG Marcom

Software leveranciers

Belastingdienst Centraal Bureau voor de Statistiek

•

Rĳksregisseur Het SBR Programma wordt operationeel geleid door een Rĳksregisseur, een topambtenaar die is aangesteld door een viertal departementen, te weten Economische Zaken (EZ), Binnenlandse Zaken & Koninkrĳksrelaties (BZK), Veiligheid & Justitie (V&J) en Financiën (Fin). De politiek-bestuurlĳke verantwoordelĳkheid wordt gedragen door de Secretaris-Generaal van EZ, die tevens als voorzitter van de SBR Stuurgroep fungeert. Naast vertegenwoordigers van de vier departementen zelf hebben daarin ook vertegenwoordigers zitting, zoals de Belastingdienst (BD), de Kamers van Koophandel (KvK) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het is de verwachting dat op korte termĳn ook andere departementen, zoals Onderwĳs, Cultuur en Wetenschappen (OCW) en Volksgezondheid, Welzĳn en Sport (VWS), zullen aansluiten bĳ het SBR Programma. Dan zullen ook hun

vertegenwoordigers toetreden tot de SBR Stuurgroep.

•

•

Programmabureau Op meer operationeel niveau is allereerst het programmabureau actief in het SBR Programma. Hierin werken beleidsambtenaren, projectmanagers en consultants samen om het programma projectmatig handen en voeten te geven. Zĳ organiseren vergaderingen, stellen verslagen op, produceren documentatie, plannen en coördineren alle relevante activiteiten, geven presentaties en voorlichting, communiceren via website en andere media enzovoort. Logius Het programmabureau is ondergebracht bĳ Logius, een baten-lastendienst van BZK. Logius houdt zich bezig met de realisatie en het beheer van de infrastructuur voor digitale overheidsdienstverlening, ook wel e-Overheid genoemd. Logius is

onder andere verantwoordelĳk voor betrouwbare digitale toegang tot informatie, betrouwbare digitale gegevensuitwisseling en standaardisatie. Bekende producten en projecten van Logius zĳn DigiD, PKIOverheid, e-Factureren, DigiInkoop en Digipoort. Vooral Digipoort en PKIOverheid zĳn van belang voor het SBR Programma. Digipoort omdat het de centrale infrastructuur is waarmee de snelle en veilige bezorging van berichten tussen bedrĳven en de overheid mogelĳk wordt gemaakt. Digipoort zorgt er tevens voor dat belangrĳke controles op onder andere de authenticiteit en validiteit van het aangeboden bericht plaatsvinden voordat het bericht wordt doorgestuurd naar de overheidsdienst. Bedrĳven die gebruik willen (of moeten) maken van SBR kunnen dit alleen maar doen via Digipoort.


PKIOverheid waarborgt op basis van Nederlandse wetgeving de betrouwbaarheid van informatieuitwisseling via e-mail, websites of andere vormen van digitalegegevensuitwisseling. Het maakt hierbĳ gebruik van digitale certificaten die als een soort digitale handtekening fungeren. Bedrĳven die gebruik willen (of moeten) maken van SBR hebben een PKIOverheid certificaat nodig om hun berichten te kunnen verzenden via Digipoort. Ten slotte speelt Logius een belangrĳke rol binnen het SBR Programma omdat daar de ontwikkeling, de publicatie en het onderhoud van de Nederlandse Taxonomie zĳn ondergebracht.

•

KvK, Belastingdienst en CBS Naast het programmabureau en Logius zĳn ook de drie uitvragende partĳen van de overheid operationeel betrokken bĳ het SBR Programma. De Belastingdienst, de Kamer van Koophandel en het Centraal Bureau voor de Statistiek zĳn elk actief in een of meerdere van de drie operationele Expertgroepen: Gegevens, Processen & Techniek en Marketing & Communicatie (zie hieronder). De grootste betrokkenheid zit in de Expertgroep Gegevens, waar deze drie partĳen overleggen over wĳzigingen in de Nederlandse Taxonomie die betrekking hebben op gegevens die zĳ zelf (willen) uitvragen.

De publiek-private samenwerking Het SBR Beraad is het hoogste orgaan binnen het SBR Programma. Het SBR Platform is het centrale overlegorgaan. Op operationeel niveau kent het SBR Programma drie Expertgroepen: Gegevens, Processen & Techniek en Marketing & Communicatie. De EG’s doen vanuit hun eigen aandachtsgebied voorstellen voor de feitelĳke inrichting van SBR in Nederland. Het secretariaat van alle EG’s wordt gevoerd door Logius.

44


•

SBR Beraad In het SBR Beraad komen vertegenwoordigers van diverse gremia uit zowel de publieke als de private sector samen om beslissingen te nemen over de richting, de organisatie en de financiering van het SBR Programma. Het Beraad komt drie keer per jaar bĳeen.

•

SBR Platform Voorafgaand aan de vergaderingen van het Beraad komen zowel het SBR Platform als de SBR Stuurgroep bĳeen om de agenda van het Beraad vast te stellen. Per agendapunt worden dan de te nemen beslissing(en) voorbereid en daar waar nodig worden de deelnemers aan het Beraad voorafgaand gebrieft. Een belangrĳk uitgangspunt is dat het Beraad alleen tot besluitvorming komt op basis van unanimiteit, om het draagvlak binnen de gehele rapportageketen te waarborgen. Immers, alleen als alle ketenpartners gecommitteerd zĳn kan SBR werken. Daarmee komt de belangrĳke rol van het SBR Platform in beeld. Het Platform is hét centrale overlegorgaan van het SBR Programma en is door haar samenstelling en maandelĳkse vergaderingen cruciaal voor de voortgang van de implementatie van SBR. Het Platform wordt voorgezeten door de Rĳksregisseur, en ontleent zĳn legitimiteit aan het mandaat van het Beraad, aan de mate van representatie van deelnemende organisaties en vooral aan het feit dat de leden van het Platform het vermogen hebben om, voor de organisaties die zĳ vertegenwoordigen, effectief te schakelen tussen de inhoudelĳke vraagstukken (die in de Expertgroepen aan de orde komen) en de strategische vraagstukken (die spelen in het Beraad). De leden van het Platform hebben binnen hun eigen geleding dan ook

een belangrĳke rol te spelen bĳ het voorbereiden van standpunten over vraagstukken die binnen het programma spelen. Het is de taak van het Platform om kansen te signaleren en benutten die SBR verder kunnen brengen. Daarnaast gaat het erom dat concrete issues die een goede werking van SBR in de weg staan, aan de orde worden gesteld en hetzĳ binnen de kring van de Expertgroepen tot een oplossing worden gebracht, hetzĳ worden geëscaleerd naar het Beraad. Formeel beslist het Platform niet maar zĳ speelt in het besluitvormingsproces wel een cruciale rol. Als ‘voorportaal’ van het Beraad worden door het Platform voorgestelde besluiten bĳna altĳd door het Beraad overgenomen.

•

De Expertgroep Gegevens De Expertgroep Gegevens houdt zich (domeinoverstĳgend) bezig met alle gegevensaspecten die betrekking hebben op SBR, in het bĳzonder de rapportages en de betekenis van begrippen die deel uitmaken van de Nederlandse Taxonomie. Een belangrĳk onderdeel daarvan is zorgen dat de Nederlandse Taxonomie een accurate en adequate weergave is van bestaande weten regelgeving. Zo worden de Richtlĳnen voor de Jaarverslaggeving, maar ook de definities van de Belastingdienst en het CBS gebruikt om de Nederlandse Taxonomie te onderhouden en verbeteren. Daarnaast richt de Expertgroep Gegevens zich op de architectuur, de inrichting en het vormgeven van het beheer van de Nederlandse Taxonomie. Zĳ vertalen de wĳzigingen in de weten regelgeving middels een vast jaarprogramma naar een nieuwe Nederlands Taxonomie. Deze wordt ieder jaar op 1 december definitief gepubliceerd. De nieuwe Nederlands Taxonomie heeft betrekking op het daaropvolgende kalenderjaar.

Ten slotte ziet de Expertgroep toe op de internationale samenhang, bĳvoorbeeld met de inhoud en structuur van de IFRS taxonomie.

•

•

Expertgroep Processen & Techniek De Expertgroep Processen & Techniek houdt zich bezig met het verbeteren van de effectiviteit en efficiency van de processen die SBR gebruikt. Daarnaast richt de aandacht zich op de koppelvlakken tussen de systemen van de aanleverende (markt)partĳen en de overheid, waar mogelĳk aanvullingen of wĳzigingen in gewenst zĳn. Een belangrĳk onderdeel van de SBR-keten is de Digipoort, waar alle SBR-rapportages aangeleverd moeten worden. De technische specificaties van Digipoort hebben dan ook de bĳzondere aandacht van de Expertgroep Processen & Techniek. Expertgroep Marketing & Communicatie De Expertgroep Marketing & Communicatie ten slotte, zorgt voor het informeren, stimuleren en communiceren van het SBRgedachtegoed naar alle betrokken organisaties. Zĳ initieert roadshows, seminars en presentaties over SBR op locatie. Ook wordt er veel gebruikgemaakt van nieuwe (online) media om de uiteenlopende doelgroepen van SBR te bereiken. Daarmee hoopt de Expertgroep Marketing & Communicatie een belangrĳke bĳdrage te leveren aan het draagvlak voor de succesvolle implementatie van SBR in Nederland.

5. Accountants en fiscalisten werken samen Een aantal accountants en fiscalisten hebben al vroeg het belang van SBR voor hun werkzaamheden ingezien. Zowel de beroepsorganisaties als een aantal kantoren zĳn al vroeg actief geworden binnen zowel het SBR Programma, als de voorloper daarvan, het Nationaal Taxonomie Project. Ook zĳn er een paar projecten uitgevoerd

in opdracht van of in samenwerking met het SBR Programma. De aard van deze opdrachten heeft vooral betrekking gehad op de kwaliteit van de Nationaal Taxonomie in relatie tot externe verslaggeving. Accountants en fiscalisten onderkennen dat de invoering van SBR in Nederland op termĳn grote gevolgen gaat hebben voor zowel hun dagelĳkse werkzaamheden als hun vaktechniek. Zowel het de facto verplichtstellen van SBR door de Belastingdienst (aangifte VpB/IB per 1 januari 2013, aangifte OB 1 jaar later) als het voornemen om datzelfde te doen voor het deponeren van jaarrekeningen (met ingang van 2015) zĳn daar voorbeelden van. Samenwerking op alle drie niveaus binnen SBR Programma Op basis van bovenstaande feiten, ontwikkelingen en inzichten hebben de accountants en fiscalisten vanuit zowel de kantoren als de beroepsorganisaties al in 2009 een actieve samenwerking opgezet. Vanuit deze samenwerking spelen op alle drie niveaus binnen het SBR Programma vertegenwoordigers een actieve rol binnen het programma. Ook fungeert deze samenwerking vaak als ‘aanjager’ voor de betrokkenheid van andere organisaties. Belangrĳke rol weggelegd voor controlerende accountant Daarbĳ speelt de bĳzondere positie van vooral de controlerende accountants binnen de rapportageketen een belangrĳke rol. Als onafhankelĳke deskundigen met een deels publieke rol hebben zĳ op een aantal momenten een wezenlĳke rol gespeeld bĳ het realiseren van oplossingen voor problemen binnen het programma. Voorbeelden daarvan zĳn het uitwerken van de business case voor de de facto verplichtstelling van SBR (en het vinden van draagvlak daarvoor), maar ook het op de agenda zetten en (mede)bedenken van nieuwe manieren van het geven van Assurance bĳ SBR-rapportages.

NBA actief met ontwikkelen integrale aanpak voor geven van assurance Daarnaast is de beroepsorganisatie NBA actief bezig met het ontwikkelen van een integrale aanpak voor het geven van assurance bĳ SBR-rapportages. Accountantsverklaringen kunnen daarmee volledig digitaal worden opgesteld, ondertekend en aan de betreffende rapportages worden gekoppeld. Met deze aanpak loopt Nederland overigens voorop in de wereld. Tax Assurance en horizontaal toezicht door SBR in stroomversnelling Ook voor fiscalisten is SBR een uitdagende ontwikkeling, die de nodige nieuwe mogelĳkheden biedt. De samenwerking met accountants kan op basis van SBR naar een hoger plan worden getrokken, bĳvoorbeeld rond tax assurance. Maar ook de verdere implementatie van (en doorontwikkeling op) horizontaal toezicht zal door SBR in een versnelling komen. De beroepsorganisatie NOB is (onder andere) hier ook actief bĳ betrokken, net als bĳ het project van het NBA (in verband met taxassuranceverklaringen).

6. Ten slotte Naar verwachting zal SBR de komende jaren een gestage ontwikkeling doormaken in Nederland, en wellicht ook elders in Europa en de rest van de wereld. Veel ondernemingen, beroepsgroepen, dienstverleners, maar ook (semi-) overheden en toezichthouders zullen onder invloed van SBR hun methoden, processen en technieken voor het opstellen, controleren, indienen, ontvangen en verwerken van rapportages significant moeten veranderen. Echt nieuw daarbĳ is dat zĳ dit niet meer (zoals in het ‘papieren’ tĳdperk) helemaal zelf kunnen, maar ook niet zelf hoeven te doen. Samenwerken, digitaliseren en standaardiseren zullen de sleutelbegrippen zĳn. Met het SBR Programma laat Nederland zien hoe dat zou kunnen werken.


Kort nieuws 1. Verslaggeving RJ-Uiting 2013-1 ‘Crisisheffing’ Op 7 januari 2013 heeft de Raad voor de Jaarverslaggeving RJ-Uiting 2013-1 ‘Crisisheffing’ gepubliceerd. Met RJ-Uiting 2013-1 zĳn de ontwerp-bepalingen van RJ-Uiting 2012-5 definitief gemaakt, met inachtneming van ontvangen commentaren. De crisisheffing is een extra heffing loonbelasting over salarissen in 2012 hoger dan 150.000 euro. Deze heffing is een last in het boekjaar 2012. Voor meer informatie zie Kort nieuws, Spotlight 4/2012.

kortingen moeten worden verwerkt in de voorziening per balansdatum voor zover een korting onvermĳdelĳk is. Hierbĳ is het uitgangspunt dat ultimo verslagjaar een dekkingstekort bestaat, waarop naar aanleiding van het herstelplan door het bestuur van het pensioenfonds, moet worden geacteerd. In de voorgestelde wĳziging van hoofdstuk 610 Pensioenfondsen wordt aangegeven op welke wĳze de kortingsmaatregelen in overeenstemming met hoofdstuk 160 moeten worden verwerkt en toegelicht in de jaarrekening. Deze aanvulling op de Richtlĳn wordt van kracht voor boekjaren die op of na 1 januari 2012 beginnen.

RJ-Uiting 2013-2 ‘Verwerken van kortingen op pensioenaanspraken c.q. pensioenrechten’ De Raad voor de Jaarverslaggeving heeft op 9 januari 2013 RJ-Uiting 2013-2 ‘Verwerken van kortingen op pensioenaanspraken c.q. pensioenrechten’ uitgebracht. Deze Uiting bevat een voorstel om een alinea toe te voegen in hoofdstuk 610 Pensioenfondsen om te verduidelĳken op welke wĳze de kortingsmaatregelen moeten worden verwerkt in de jaarrekening inclusief de toelichting daarop. De Raad voor de Jaarverslaggeving is van mening op basis van bestaande weten regelgeving en de Richtlĳnen, met name paragraaf 2 van hoofdstuk 160 inzake gebeurtenissen na balansdatum die nadere informatie geven over de feitelĳke situatie op balansdatum, dat dergelĳke

46


RJ-Uiting 2013-3 ‘Wet bestuur en toezicht’ De Raad voor de Jaarverslaggeving heeft op 17 januari 2013 een Ontwerp-Uiting uitgebracht over de Wet bestuur en toezicht. Deze wet heeft als doel om een evenwichtigere verdeling tussen mannen en vrouwen te bereiken in het bestuur en de raad van commissarissen. Onderdeel hiervan is een verplichte uiteenzetting in het jaarverslag indien deze verdeling niet evenwichtig is. Een naamloze vennootschap of besloten vennootschap die niet voldoet aan twee van de drie criteria van artikel 2:397 BW (groottecriteria voor de middelgrote rechtspersoon) en dus boven de gestelde grenzen uitkomt moet voldoen aan de bepalingen van artikel 2:166 respectievelĳk 2:276 waarin vereisten zĳn opgenomen over de evenwichtige verdeling van de bestuursleden en commissarissen over vrouwen en mannen. Met een evenwichtige verdeling wordt

bedoeld dat minimaal 30% van de zetels wordt bezet door mannen en ook minimaal 30% door vrouwen (voor zover de zetels worden bezet door natuurlĳke personen). Als dat niet het geval is dan wordt op basis van artikel 2:391 lid 7 BW in het jaarverslag uiteengezet: • waarom de zetels niet evenwichtig zĳn verdeeld; • op welke wĳze de vennootschap heeft getracht tot een evenwichtige verdeling van de zetels te komen; en • op welke wĳze de vennootschap beoogt in de toekomst een evenwichtige verdeling van de zetels te realiseren. De wet verwĳst naar de criteria voor de middelgrote rechtspersoon en een onderneming moet de uiteenzetting opnemen als ze boven de grenzen komt waarmee ze als grote rechtspersoon zou kwalificeren. Voor deze wettelĳke bepaling geldt echter niet dat minimaal twee jaar achter elkaar aan de criteria moet worden voldaan. Zodra de vennootschap boven de grenzen uitkomt moet direct aan deze vereisten worden voldaan. Deze wĳzigingen gelden voor jaarverslagen die worden opgemaakt op of na 1 januari 2013. RJ-Uiting 2013-4 ‘Kostprĳshedgeaccounting onder RJ 290’ De Raad voor de Jaarverslaggeving heeft op 24 januari 2013 RJ-Uiting 2013-4 'Kostprĳs-hedgeaccounting onder RJ 290' gepubliceerd. De regelgeving op dit gebied is niet gewĳzigd, maar gezien het maatschappelĳk belang acht de RJ het verstandig om in het kort uiteen te zetten wanneer en hoe kostprĳs-hedgeaccounting mag worden toegepast.

Onder de 4e EU richtlĳn en derhalve ook de Nederlandse wetgeving is het toegestaan om financiële derivaten tegen kostprĳs te waarderen. Daarom juist is er onder de Nederlandse verslaggevingregels anders dan onder IFRS behoefte aan het model van kostprĳs-hedgeaccounting. Kostprĳshedgeaccounting regelt, maar wel onder strikte voorwaarden, dat ook bĳ waardering van derivaten tegen kostprĳs een mismatch in de winst-en-verliesrekening kan worden voorkomen. RJ-Uiting 2013-4 gaat in op een aantal verschillende aspecten: • achtergrond kostprĳshedgeaccountingmodel in de Nederlandse verslaggevingregels; • verantwoording in de jaarrekening; • toelichting; • wanneer kostprĳs-hedgeaccounting? • bestuur en toezicht. Hoewel dit buiten het domein van de Raad voor de Jaarverslaggeving ligt, wĳst de raad expliciet op de verantwoordelĳkheid van het bestuur en het toezichthoudende orgaan van de onderneming voor de beheersing van de financiële risico's als gevolg van het gebruik van financiële instrumenten. In alinea 633 tot en met 639 van RJ 290 wordt kostprĳs-hedgeaccounting in detail beschreven. In de RJ-Uiting wordt op enkele essentiële aspecten ingegaan, die bĳ het opmaken van de jaarrekening 2012 de aandacht verdienen. IFRS-standaarden goedgekeurd Eind 2012 heeft de Europese Unie enkele belangrĳke IFRS-wĳzigingen goedgekeurd. Dit betreft de nieuwe IFRS 10 (geconsolideerde jaarrekening), 11 (gezamenlĳke overeenkomsten) en 12 (toelichting over belangen) van toepassing vanaf uiterlĳk 2014, IFRS 13 (reëlewaardewaardering) van toepassing vanaf uiterlĳk 2013, alsmede enige wĳzigingen van bestaande standaarden. IFRS 13 wordt besproken op pagina 24 van deze Spotlight.

2. Assurance NBA Alert ziekenhuizen: medio februari De NBA heeft eind december 2012 bĳ de minister van VWS aandacht gevraagd voor de jaarrekeningen 2012 en andere financiële verantwoordingen van instellingen voor medisch specialistische zorg (onder andere ziekenhuizen en universitaire medische centra). In 2012 is de prestatiebekostiging uitgebreid en geldt er tevens een overgangsregeling. Om de jaarrekening en de verantwoordingen correct te kunnen opstellen is voor de instellingen op onderdelen van de regelgeving en de te hanteren begrippen meer duidelĳkheid vereist. Ook voor de controle door accountants en voor de zorgverzekeraars is die duidelĳkheid vereist. Op het moment van schrĳven van deze Spotlight is er nog geen Alert van de NBA verschenen met aanwĳzingen aan haar leden voor de controle en oordeelsvorming bĳ de ziekenhuizen.

3. Regelgeving Wet op het accountantsberoep aangenomen De Eerste Kamer heeft de Wet op het accountantsberoep aangenomen. Vanaf 1 januari is de NBA ook juridisch een feit. Tevens worden we beperkt in de levering van andere diensten aan organisaties van openbaar belang (OOB’s) waar we wettelĳke controles verrichten. Ook wordt per 1 januari 2016 kantoorroulatie bĳ OOB’s verplicht na acht achtereenvolgende jaren. Zie het artikel op pagina 6 in deze Spotlight. EU-actieplan ondernemingsrecht en corporate governance De EU heeft haar actieplan inzake ondernemingsrecht en corporate governance gepubliceerd. Hierin staan de initiatieven van de Europese Commissie (EC) om ondernemingsrecht en

corporate governance voor niet-financiële ondernemingen te moderniseren. De Commissie onderkent drie grote acties: • verbetering van de transparantie; • betrokkenheid van aandeelhouders; en • ondersteuning van groei en concurrentievermogen van de ondernemingen. Nieuwe gedragscode VGBA voor accountants Als opvolger van de huidige VGC presenteert de NBA een nieuwe gedragscode: de Verordening Gedrags- en Beroepscode Accountants (VGBA). “Nieuwe, heldere en compact geformuleerde ethische regels, waarmee voor iedereen duidelĳk moet zĳn wat van Nederlandse accountants mag worden verwacht”, aldus de NBA. De conceptverordening ligt tot 10 maart 2013 ter consultatie. NBA: “Ten opzichte van de VGC bevat de nieuwe code geen principiële veranderingen. De vĳf fundamentele beginselen uit de huidige VGC vormen ook de basis voor de VGBA. De VGC is echter gebaseerd op de Code of Ethics van standardsetter IESBA uit 2003. Inmiddels heeft de IESBA een nieuwe code ontwikkeld, die de ontwikkeling sindsdien in het denken over het beroep weergeeft en aansluit bĳ de huidige verwachtingen van het maatschappelĳk verkeer. Deze code vormt het uitgangspunt voor de nieuwe VGBA. Waar nodig zĳn de regels aangepast aan de Nederlandse situatie. Met de nieuwe code worden de gezamenlĳke waarden van alle accountants duidelĳker en kernachtiger verwoord. Ook maakt de VGBA beter onderscheid tussen normen enerzĳds en voorbeelden anderzĳds. Anders dan bĳ de VGC zĳn die laatste geen onderdeel meer van de code zelf.”


Op zoek naar een eerder verschenen artikel? Hieronder vindt u een overzicht van de artikelen van de laatste vier uitgaven van Spotlight. Op www.pwc.com vindt u onder ‘Publicaties’ de uitgaven vanaf 2009. Uiteraard kunt u ook contact met ons opnemen.

Spotlight 2012 – Uitgave 4 Jolanda Lamse - Woord vooraf - Professioneel-kritische houding is meer dan een rechte rug

4

Paula Kager en Frank van Oirschot - Belonen naar prestatie en het remuneratierapport

6

Pieter Veuger, Karin Meĳer en Erwin Bastianen - Nieuwe regelgeving onderhandse derivatenmarkt belast ook niet-financiële partĳen

14

Frans de Groot - Op weg naar een nieuwe, waardevollere controleverklaring

20

Maarten Hartman - IFRS: vanaf 2013 weer volop wĳzigingen

24

Lisette van der Weĳden - De Wet op het accountantsberoep vervangt de WRA en WAA

30

Arno Pouw en Robert van der Laan - Lessons learned: het geïntegreerde jaarverslag

34

Kort nieuws

38

Spotlight 2012 – Uitgave 3

48

Peter Eimers - Woord vooraf - The best way to predict the future is to create it

4

Arjan Brouwer en Erik Roelofsen - Rol weggelegd voor commissarissen in verbetering verslaggeving

6

Olof Bik en Anne Kemeling - Accountant maakt cultuur en gedrag bespreekbaar: spiegelfunctie in de praktĳk gebracht

10

Arjan Brouwer en Sebastiaan Stoffelen - Praktische implicaties rondom het waarderen van actieve belastinglatenties

16

Hugo van den Ende, Jessica Litjens en Judith van Arendonk-Day - Het flexibele bv-recht: gevolgen voor jaarrekening en fiscale aangifte

22

Martĳn Mouwen en Martĳn Breen - De bank trekt zich terug. Welke alternatieven heb ik als onderneming?

28

Peter Quarré, Eugenie Krĳnsen en Ernes Zelen - Verandering in betalingsverkeer biedt kansen

34

Bram van Tiel en Jos Geskus - Vertrouwen in de cloud maakt verdere groei mogelĳk

38

Tarik Günay - Solvency II vereist industrialisatie en flexibilisering van de rapportagefunctie

44

Kort nieuws

50


Spotlight 2012 - Uitgave 2 Peter van Mierlo - Woord vooraf ‘De kunst van het waarderen en weergeven van niet-financiële prestaties’

4

Robert van der Laan en Anouk Wentink - Integrated reporting en de kunst van ‘storytelling’

6

Bob Owel en Rik van Hal - IFRS Practice Statement voor Management Commentary: geïntegreerd raamwerk voor opstellen directieverslag 12 Erik Roelofsen - Integrated reporting en de kapitaalmarkt: parels voor de zwĳnen?

18

Wim Holterman - Waardecreatie staat bĳ integrated reporting centraal

22

Dimitri Hoogenboom, Jan-Dirk Thalen en Martĳn Niekus - Integreer prestatie- en risicomanagement

26

Olof Bik en Rob Wĳsman - Cultuur en gedrag als fundamentele drivers van het waardecreatieproces: agenda voor integrated reporting

30

Arco ten Klooster - Het gemak en ongemak van integrated reporting

36

Bauke Vollebregt en Anouk Wentink - Global Reporting Initiative sorteert voor op integrated reporting

44

Spotlight 2012 - Uitgave 1 Michael de Ridder - Gebalanceerd en redelĳk

4

Jan Backhuĳs en Peter Eimers - Hans Hoogervorst: “De besluitvorming over nieuwe IFRS is ingewikkelder dan een besluit in de politiek”

6

Peter Veerman - Hervorming van de markt voor auditdiensten

12

Victor Valckx en Iris Horrocks-Rinkel - Het Compliance Office in vogelvlucht

20

Frank de Lange - Heeft IFRS 13 ‘Fair value measurement’ toegevoegde waarde?

24

Hugo van den Ende, Ewout Naarding en Sebastiaan Stoffelen - Winstbelastingen in jaarrekening: het is tĳd voor verandering

30

Friso de Roos en Bart van Rooĳen - Transparantie gaat verder dan verslaggevingregels

36

Ghislaine Gillessen en Mike Farrell - Non-compliance bĳ internationaal zakendoen brengt onderneming in gevaar

42

Kort nieuws

46

48


50


Colofon Spotlight is het vaktechnisch bulletin van PricewaterhouseCoopers Accountants. Dit bulletin mag ter beschikking worden gesteld aan cliënten en derden, evenwel met inachtneming van het volgende. Bĳ het redigeren van de teksten wordt de uiterste zorgvuldigheid betracht. De behandeling van de onderwerpen is evenwel niet altĳd uitputtend, terwĳl tevens na verloop van tĳd informatie verouderd of niet meer (volledig) juist kan zĳn. De mening van de auteur(s) is niet noodzakelĳkerwĳs de mening van PwC. Wĳ aanvaarden daarom geen verantwoordelĳkheid voor hetgeen eventueel wordt ondernomen op basis van de inhoud van deze publicatie. Alle rechten voorbehouden.

Hoofdredacteur mr. drs. J.B. Backhuĳs RA Eindredactie drs. A.J. Schager RA drs. E.M. van der Weĳden RA Redactie Dr. A.J. Brouwer RA prof. dr. P.W.A. Eimers RA prof. dr. W.G.M. Holterman RA drs. E. de Horde RA RE prof. dr. mr. G.W.J.M. Kampschöer RA A.M. Spek RA P.J. Veerman RA Editor drs. C. Rompas Secretariaat D. van der Klis Vormgeving ECO Digital Publishing

Nadere informatie Voor nadere informatie kunt u zich wenden tot Assurance National Office of de personen die in de bĳdragen genoemd zĳn. Wanneer u een artikel of passage uit Spotlight wilt overnemen is bronvermelding verplicht en verzoeken wĳ u een exemplaar van uw publicatie te zenden aan het redactieadres. Redactieadres PricewaterhouseCoopers Accountants Assurance National Office Postbus 90357 1006 BJ Amsterdam Telefoon: 088 792 5253 Fax: 088 792 9632 Abonnementenservice Gelieve wĳzigingen, inclusief adreslabel, te sturen naar: PwC Antwoordnummer 46440 1060 WD Amsterdam

Productie Verweĳ Printing

Deze publicatie is uitsluitend opgesteld als algemene leidraad voor relevante kwesties en dient niet te worden geïnterpreteerd als professioneel advies. U dient niet te handelen op basis van de in deze publicatie vervatte informatie zonder nader professioneel advies te hebben ingewonnen. Er wordt geen enkele expliciete of impliciete verklaring verstrekt of garantie geboden ten aanzien van de juistheid of volledigheid van de in deze publicatie vervatte informatie, en voor zover toegestaan krachtens de wet, aanvaarden de bĳ deze publicatie betrokken PwC firms, medewerkers en vertegenwoordigers geen enkele aansprakelĳkheid, voor de gevolgen van enige handeling dan wel omissie door hetzĳ uzelf hetzĳ enige andere persoon op basis van de in deze publicatie vervatte informatie of voor enig besluit waaraan die informatie ten grondslag ligt.


© 2013 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (KvK 34180289). Alle rechten voorbehouden. 2013.02.01.21.1. In dit document wordt met ‘PwC’ bedoeld PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., die een member firm is van PricewaterhouseCoopers International Limited. Niet bestemd voor verdere openbaarmaking zonder toestemming van PwC. ‘PwC’ is het merk waaronder member firms van PricewaterhouseCoopers International Limited (PwCIL) handelen en diensten verlenen. Samen vormen deze member firms het wereldwijde PwC-netwerk. Elke member firm in het netwerk is een afzonderlijke juridische entiteit en handelt voor eigen rekening en verantwoording en niet als vertegenwoordiger van PwCIL of enige andere member firm. PwCIL verricht zelf geen diensten voor klanten. PwCIL is niet verantwoordelijk of aansprakelijk voor het handelen of nalaten van welke van haar member firms dan ook, kan geen zeggenschap uitoefenen over hun professionele oordeel en kan hen op geen enkele manier binden.

Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang uitgave 1

Recommend Documents