Spelen bij jouw thuis Kinderen hebben letterlijk de ruimte nodig om te kunnen spelen. Als gastouder kun je ervoor zorgen dat jouw huis voor kinderen een plek is om prettig te spelen. Hier krijg je een aantal tips hoe je dat kunt doen en waar je op kunt letten. Afwisseling is daarbij heel belangrijk. Je kunt het spel van kinderen afwisselend maken door verschillend spelmateriaal aan te bieden, kinderen met anderen of juist alleen te laten spelen, door kinderen met anderen van verschillende leeftijden te laten spelen, door een spel eens met andere regels te spelen of door kinderen zelf regels te laten bedenken. Hieronder worden al deze manieren nog eens toegelicht. Materialen Door variatie in het spelmateriaal aan te brengen blijft spelen voor kinderen afwisselend. Baby’s, dreumesen en peuters vinden het vaak ook leuk om met ‘huis-, tuin en keuken’ materiaal te spelen. Bijvoorbeeld plastic lepels, dozen, pannen, pollepels, enz. Ook kun je spelmateriaal lenen bij de spelotheek om zo regelmatig iets nieuws te kunnen aanbieden. Tip: bied meerdere soorten speelgoed niet tegelijk aan. Jonge kinderen kunnen hier onrustig van worden. Baby’s hebben vaak aan één speeltje voldoende, ze zijn nog druk bezig zichzelf en de wereld om hen heen te ontdekken. Medespelers Door samen te spelen leren kinderen rekening te houden met anderen, zich in te leven en samen te werken. Kinderen leren door samen te spelen dat iedereen ‘anders’ is. Door met anderen samen te spelen leren ze zich vergelijken en ‘meten’ aan elkaar. De een kan sneller rennen, de ander kan heel mooi tekenen en weer een ander bouwt de mooiste dingen met lego. Kinderen ontdekken hoe het voelt wanneer iemand anders iets beter of minder goed kan. Van samen spelen met anderen leren kinderen dus erg veel, toch is het voor hen ook fijn om een plek te hebben waar ze zich even kunnen terugtrekken. Een plek om even op zichzelf te zijn zonder rekening met anderen te hoeven houden. Verschillen in leeftijd Door met kinderen van verschillende leeftijden te spelen kunnen kinderen van elkaar leren. Iets wat ze alleen nog niet gedurfd of gekund hadden, doen ze bijvoorbeeld wel met een ouder speelkameraadje of een volwassene erbij. Bij het samenspelen met kinderen van verschillende leeftijden leren kinderen omgaan met verschillende kanten van zichzelf. Ze ervaren hoe het is om ‘de oudste’ of ‘de jongste’ te zijn. Dit kan kinderen helpen om zich in te leven in anderen. Spel met en zonder regels Kinderen ervaren ook variatie in spel door spel en speelmateriaal met vaste regels af te wisselen met spel zonder regels of eigen regels. Spel en speelgoed met vaste regels, zoals een bordspel, geeft kinderen duidelijkheid. De regels van het spel bepalen hoe het gespeeld wordt. Hierdoor leren kinderen zich aan de regels te houden zoals je beurt afwachten of je aan de puntentelling houden. Kinderen ontdekken wat winnen en verliezen inhoudt en hiermee om te gaan. Er zijn ook veel soorten spel dat kinderen de gelegenheid geeft om dingen uit te proberen, te fantaseren en te veranderen. Speelgoed met eigen regels doet meer een beroep op de creativiteit van kinderen. Een voorbeeld van spel met eigen regels dat door veel kinderen gespeeld wordt is fantasiespel, of het ‘doen alsof’. Via fantasiespel leren kinderen meer over sociale situaties en regels. “Schooltje spelen” wordt bijvoorbeeld
Nieuwsbrief Inspiratie september 2012
Gastouderacademie
overal ter wereld gespeeld. Kinderen ervaren in dit spel hoe het is om de meester of juf te zijn (en te bepalen wat een ander moet doen). Ook leren kinderen samenwerken (samen de regels afspreken) en zich inleven in een ander. Hoe reageert de ander bijvoorbeeld als jij de meester of juf bent? En hoe reageer je als jij het schoolkind bent? En wat als de juf of meester nou heel streng is? In de module Spel en Speelgoed lees je meer over spelen en een gevarieerd spelaanbod. Spelen per leeftijd In de gastouderopvang worden vaak kinderen van verschillende leeftijden opgevangen. Maar leeftijd alleen bepaalt niet waar een kind mee speelt. Natuurlijk is spel ook voor ieder kind verschillend, ieder kind is uniek en heeft een eigen karakter en voorkeur. Bovendien zal het ene kind sneller toe zijn aan nieuwe uitdagingen dan de ander. Welk speelgoed is geschikt voor kinderen van verschillende leeftijdsgroepen en wat hebben kinderen nodig om fijn te kunnen spelen?
Baby’s Baby's ontdekken de wereld om zich heen met hun zintuigen en de rest van hun lichaam. Ze gebruiken spel om hun omgeving te leren kennen door te kijken, voelen en te proberen. Voor baby’s is spel ook belangrijk om een band met hun ouders en/of verzorgers op te bouwen. Tijdens de eerste maanden is spelen gericht op het opbouwen van een band met de personen in de directe omgeving. Wanneer kinderen zich veilig en vertrouwd voelen kunnen ze spelenderwijs de wereld verder ontdekken. Baby’s hebben de ruimte nodig om te kunnen rollen, grijpen, optrekken, voelen en over de grond kruipen. Speelgoed waarin kinderen kleuren, vormen en materialen kunnen ontdekken zijn voor baby’s geschikt zoals zachte poppen, zachte beesten en stoffen boekjes. Mobiles, belletjes en rammelaars stimuleren het kijken en luisteren. Zorg er voor dat baby’s niet teveel speelgoed of materialen in hun directe omgeving hebben die hen in hun bewegingen kunnen beperken. Baby’s gebruiken hun eigen handen, voeten, ogen om te spelen en hebben daarom aan één stuk speelgoed per keer wel genoeg. Een hekje, stoel of bank kan kinderen die leren te staan, helpen om zich aan op te trekken. Zorg voor een plekje in de ruimte waar je een baby makkelijk kan zien en hij of zij jouw ook. Dit geeft hen een gevoel van veiligheid. Leg je gastkind af en toe eens op een andere plek: op een kleed op de grond, buiten in het gras, of veilig naast je op de bank. De wereld ziet er dan heel anders uit en er is van alles te ontdekken van een andere plek.
Nieuwsbrief Inspiratie september 2012
Gastouderacademie
In de module ‘Baby’s in de kinderopvang’ van E-school Kinderopvang leer je nog meer over de ontwikkeling van baby’s en manieren om deze ontwikkeling te stimuleren met de juiste spelmaterialen.
Dreumesen Dreumesen spelen het liefst door te bewegen. Ze leren lopen, klimmen, glijden, stampen en willen dat eindeloos herhalen. Dreumesen gaan steeds verder op onderzoek uit en willen van alles uitproberen. Ze leren en spelen door jou of anderen na te doen. Een boterham smeren, een doekje over de tafel, afruimen, een tas inpakken, bellen ….., kinderen vinden het leuk om mee te helpen. Dit duurt soms iets langer, maar kinderen leren er heel veel van. Je kunt kinderen steeds meer zelf laten doen zoals ‘schrijven’ met krijt, eten met een lepel of de bladzijden van een boek omslaan. Uitdaging en ontdekken is waar dreumesen naar op zoek zijn. Op deze leeftijd is het dan ook extra belangrijk om de veiligheid in en om je huis in de gaten te houden. De bewegingen van een dreumes zijn nog niet zo gecontroleerd. Speelgoed moet dan ook tegen een stootje kunnen. Plekken om overheen, onderdoor en/of achterlangs te kunnen kruipen vinden dreumesen vaak erg interessant. In een kruiptunnel van karton of lakens kunnen dreumesen veilig kruipen. Doordat dreumesen snel afgeleid zijn, kunnen ze zich nog niet lang met dezelfde activiteit bezighouden. Ze zien of horen al snel iets nieuws om te ontdekken. Dreumesen kunnen zich langer concentreren als er niet teveel speelmateriaal in het zicht ligt. Ook helpt het hen als duidelijk is waar ze speelmateriaal zelf kunnen pakken en opbergen en waar ze ermee kunnen spelen. Om bij te komen van alle ontdekkingstochten is het voor dreumesen prettig om een plek te hebben waar ze zich even terug kunnen trekken maar waar ze niet helemaal uit het zicht zijn. Een speelhuisje of hoekje naast de bank of onder de tafel bijvoorbeeld.
Peuters
Ook peuters spelen door te bewegen. Peuters krijgen meer controle over hun bewegingen en leren nieuwe bewegingen bij zoals rennen, glijden, springen, klimmen en fietsen. Vanaf een jaar of drie willen kinderen zelf dingen maken en samen spelen. De fijne motoriek ontwikkelt zich. Met knutselen en schilderen beginnen peuters aan een nieuwe fase. Ze gaan hun eigen fantasieën en dingen uit hun omgeving afbeelden. Ze verzinnen ook met elkaar 'doen alsof'-spelletjes, zoals schooltje of vadertje en moedertje spelen. Buiten kunnen ze zich uitleven met driewielers, kruiwagens en ander rijdend speelgoed. Peuters kunnen en willen steeds meer zelf. Ondanks dat ze onafhankelijk willen zijn, kunnen en mogen ze niet alles. Dit kan zorgen voor de bekende driftbuien. Het geeft
Nieuwsbrief Inspiratie september 2012
Gastouderacademie
peuters zelfvertrouwen wanneer ze wat meer zelfstandigheid krijgen en bijvoorbeeld zelf speelgoed mogen pakken en opruimen of de bordjes voor de lunch op tafel zetten. Peuters hebben letterlijk en figuurlijk de ruimte nodig om te spelen. De meeste peuters zitten boordevol energie die ze in hun spel kwijt raken. Naast een plek om de energie kwijt te raken hebben peuters een plek nodig waar ze rustig kunnen puzzelen of een boekje bekijken. Peuters hebben behoefte aan vrijheid én aan beschutting en bescherming. Zo spelen ze graag op plekken waar ze zich kunnen terugtrekken, buiten het zicht van jou. Ze zorgen er wel voor dat ze op elk moment dat ze daar behoefte aan hebben weer contact kunnen maken. Peuters beginnen steeds meer creatief te spelen: bijvoorbeeld verven, kleien of muziek maken. Ook spelen ze graag dingen uit de ‘echte’ wereld na in hun fantasiespel. Hierbij gebruiken kinderen graag huis-,tuin- en keukenmateriaal. Met verkleedkleren, schoenen, huishoudelijke voorwerpen (lepels, vergiet, soepkommen, dozen van etenswaren) is het ‘doen alsof’ spel nog leuker. Wil je meer ideeën over beweegactiviteiten met kinderen? In de module Kinderen met plezier in beweging worden tips en voorbeelden gegeven.
Kleuters Kleuters gaan voor het eerst naar de basisschool, voor de meeste kinderen een spannende periode! Tijdens de kleuterperiode worden de bewegingen van kinderen verfijnd. Vaardigheden die kleuters leren zijn: rennen, klimmen, fietsen, huppelen en springen. De fijne motoriek ontwikkelt zich verder door tekenen, knutselen, veters strikken en het begin van schrijven. Kleuters bewegen steeds doelgerichter en hebben een betere coördinatie. Ook hebben ze een groter uithoudingsvermogen, ze kunnen het spelen langer volhouden en houden de aandacht ook langer bij één spel. Kleuters kunnen heel geconcentreerd spelen met bouw en constructiemateriaal zoals bijvoorbeeld duplo en lego. Ook speelgoed met vaste regels zoals bordspelletjes komen gedurende de kleuterleeftijd in beeld. Kinderen leren dat ze zich aan de regels van het spel moeten houden zoals op hun beurt wachten. Verliezen is voor veel kleuters nog moeilijk te verwerken. Het spelen met anderen is voor kleuters belangrijk. In plaats van het naast een ander spelen, zijn kleuters steeds meer gericht op andere kinderen en kunnen zich al een beetje inleven in een ander. Kleuters hebben een grote fantasie. Fantasiespel zoals vadertje en moedertje spelen, doktertje, schooltje is dan ook een favoriete bezigheid van veel kleuters. Ze vinden het leuk om ‘grote mensen na te doen’ met echte attributen zoals verkleedkleren, en bezem, een stofdoek, schoenen of een hoed. Samen koken, bakken of helpen in de keuken vinden veel kleuters ook leuk om te doen. Ook kleuren, kleien en ander creatief speelgoed is aan hen besteed.
Schoolkinderen De meeste kinderen spelen na school het liefst buiten. Met fietsen, rolschaatsen, voetballen, vliegeren, boompje klimmen en hutten bouwen kunnen kinderen zich uren vermaken. Ook straatspelletjes als knikkeren, touwtjespringen en balspelen als blikspuit worden door schoolkinderen nog veel gedaan. In spelmateriaal vinden kinderen de realiteit belangrijk, ze hebben een voorkeur voor spelletjes die ‘heel echt’ zijn of lijken. Ze vinden het leuk om een voorstelling te geven van bijvoorbeeld zang, playback, dans, toneel of circus. Ook voor creatief speelmateriaal gaat op dat het zo realistisch mogelijk moet zijn (bv. een rijdende trein met alles erop en eraan). Kinderen gebruiken in deze periode meer modellen en voorbeeldboeken. Ook technisch constructiemateriaal is populair.
Nieuwsbrief Inspiratie september 2012
Gastouderacademie
In de bovenbouw van de basisschool raken sommige kinderen geïnteresseerd in de wetenschap. Ze zijn nieuwsgierig en willen van alles weten en uitproberen. Bijvoorbeeld van techniek: stoommachines, treinen of computers. Samen spelen met anderen vinden schoolkinderen vaak belangrijk. In hun spel vergelijken ze hun prestaties met anderen. Competitie is in deze leeftijdsfase in veel spel aanwezig (wie is beter of sneller? Wie heeft er gewonnen?). Ook de waardering van vrienden wordt in de hogere klassen van de basisschool belangrijk (erbij horen). Ondanks de behoefte om zich aan elkaar te ‘meten’ vinden kinderen het ook leuk om samen iets te maken of bouwen (een hut, boot). Maar ook knutselen met papier, klei of tekenen en schilderen doen kinderen graag. Schoolkinderen worden steeds zelfstandiger. Het krijgen van meer verantwoordelijkheid en vrijheid geeft hen zelfvertrouwen. Ze vinden het vaak prettig om een plek te hebben waar ze zich terug kunnen trekken (bijvoorbeeld om hun eigen muziek te luisteren). ‘Passieve activiteiten’ zoals film, televisie en computerspelletjes worden belangrijker in de basisschoolperiode. Maak hierover afspraken met de ouders en met de kinderen zelf. Op zich is er niets mis met televisiekijken of een computerspel. Zolang het niet te lang achter elkaar is en kinderen afwisselend spelen.
In de module ‘Ontwikkeling 0-12 jarigen’ in de Gastouderacademie leer je meer over de verschillende ontwikkelingsfasen van kinderen en met welke activiteiten en materialen je de ontwikkeling kunt stimuleren. Ook in de module VVE in de kinderopvang worden veel tips gegeven voor de inrichting van speelruimtes.
Nieuwsbrief Inspiratie september 2012
Gastouderacademie
