Speech Brigite van Haaften, “KBO-Brabant doet!’, 4 september, Brabanthallen (Zie voor de beelden de bijgaande ppt presentatie) 1: Inleiding
Wat een plezier om hier te staan, voor een volle zaal, die bruist van energie. Dat past bij Brabant, de provincie waar ik met trots bestuurder van ben, want ook daar barst het van de energie, van het talent en van de wil om samen iets van de samenleving te maken. Net als bij de KBO.
Beeld 1: Brabant bruist
Met dit congres wil KBO laten zien dat de participatiemaatschappij in Brabant al lang bestaat, staat in uw uitnodiging. En dat is mij uit het hart gegrepen. Ik wil zelfs nog een stapje verder gaan: in Brabant hebben we de participatiemaatschappij uitgevonden. En, zeg ik er dan altijd meteen bij, de participatiemaatschappij is hier géén bezuinigingsmaatregel. Wij geven daar in Brabant een heel andere invulling aan.
De onderlinge solidariteit in Brabant is namelijk springlevend. Ik zie dat - bijna dagelijks - in de projecten en programma’s die u met andere ouderenbonden of andere partners in Brabant doet. U laat dat vandaag ook weer zien door hier vijf nieuwe initiatieven te presenteren.
Uit uw uitnodiging haalde ik ook nog iets anders: enige zorg over de veranderingen die vanaf 1 januari plaats gaan vinden. De drie decentralisaties waarin gemeenten vergaande verantwoordelijkheden krijgen voor zorg, participatie en werk.
Beeld 2: decentralisatie
U schrijft: de langdurige zorg schuift de huiskamers in, meer dan voorheen wordt een beroep gedaan op het zelforganiserend vermogen van de samenleving. Hoe zal dat uitpakken?
Laat ik duidelijk zijn: ik deel die zorg. Nu beleid langzaamaan praktijk wordt, komen die zorgpunten steeds helderder naar voren. Twee weken geleden nog bracht Nieuwsuur een uitgebreid item over de wachtlijsten voor verpleeghuizen, en de problemen die dat thuis voor mensen en hun mantelzorgers oplevert. Dat zijn zorgpunten, en daar moet goed naar gekeken worden.
2: De toekomst
Maar aangezien ik van nature geen zwartkijker ben, velen van u weten dat, zie ik ook kansen. Want door op een nieuwe manier naar de samenleving te kijken, door andere keuzes te maken, ontstaan ook nieuwe mogelijkheden. De zaken laten zoals ze waren, dat is geen optie meer.
1
Mensen zijn zelf al tot de conclusie gekomen dat het niet realistisch is te verwachten dat de overheid alles regelt. En voor de overheid daar maatregelen op kon nemen, hadden mensen dat zelf al gedaan. De ‘participatiemaatschappij’ van het kabinet is geen startschot voor verandering, het is de logische benoeming van iets dat al lang speelde.
Beeld 3: Grafiek PON
Dat blijkt ook heel duidelijk uit de trendanalyse die het PON recent maakte. Alhoewel de resultaten nog niet officieel bekend zijn, kan ik u al wel vertellen dat er in 2009 een duidelijke omslag was naar meer Mantelzorg, en meer vrijwilligerswerk. En dat was ruim voordat de term ‘participatiemaatschappij’ ooit was gevallen. En in 2014, blijkt uit het onderzoek, is er weer een toename van mantelzorg.
Dat is voor een deel ook logisch, omdat er minder geld beschikbaar is, en er meer zelfredzaamheid moet zijn. Het moet anders. En het kan ook anders. Daar hebben we elkaar alleen heel hard bij nodig.
Als provincie werken we daar al jaren aan. Want natuurlijk zagen we dit aankomen, en natuurlijk zijn we niet op onze handen gaan zitten wachten. Een goed voorbeeld is ons programma Slimme Zorg, dat in de vorige bestuursperiode al werd gestart.
Beeld 4: Slimme Zorg-projecten 3: De Provincie
Een programma waarbij we ict-mogelijkheden ontwikkelen die mensen helpen om langer thuis te blijven. Want met de huidige druk op zorgvoorzieningen is het onvermijdelijk dat dat gebeurt. En, nog veel belangrijker, mensen willen dat zelf ook. Ouderen van nu, en zeker ouderen van de toekomst, willen de regie over hun eigen leven houden. Ze willen zo lang mogelijk thuis blijven, in hun eigen omgeving, met hun eigen mensen om ze heen. Met Slimme Zorg ondersteunen we dat.
Want als je je zorgen maakt over je hoogbejaarde vader die alleen aan de andere kant van het land woont, is het goed als je dagelijks even met een beeldverbinding kunt checken of het nog goed gaat.
Dat is toch anders dan een telefoon, want je ziet of hij niet al voor de derde dag dat overhemd aanheeft. Of hij ongeschoren is, wat niets voor hem is. Dat zijn de momenten dat je actie moet ondernemen, en dat zie je dan.
Of, een ander voorbeeld: stel dat je dementerende partner iedere nacht door het huis spookt, en jij daarom niet durft te gaan slapen zonder je hoortoestel. Dan is een speciale matras die begint te trillen als je partner uit bed stapt een uitvinding die je rust geeft, en die er voor kan zorgen dat je partner langer bij je thuis kan blijven.
2
Dat zijn de dingen waar we mee bezig zijn, die het langer zelfstandig thuis blijven wonen kunnen ondersteunen. Geen kille ict, maar toepassingen die warm, menselijk contact mogelijk maken.
Beeld 5: proeftuinen
De laatste jaren is de aanpak ook wat grootschaliger. Zo hebben we bijvoorbeeld proeftuinen Langer Thuis Wonen (ook bekend als Health@Home) in alle regio’s van Brabant. Alle relevante partijen nemen hieraan deel. Ook het ministerie van VWS, waarvan zometeen Kees van de Burg ook een van de sprekers is.
De essentie van deze proeftuinen is dat de initiatieven en ontwikkelingen lokaal vorm krijgen. Daarvoor zijn veel hulpmiddelen beschikbaar, maar er is ook menskracht nodig. Een organisatie als KBO is heel erg belangrijk in deze ontwikkeling.
4: De rol van KBO
Het zou fijn zijn als u, meer nog dan nu, een soort van ambassadeur voor deze proeftuinen zou willen zijn. Want ze helpen om ouderen langer thuis te blijven wonen, ze geven ze de kans om mee te doen in de maatschappij. Met name een organisatie als KBO kan mensen over drempelvrees heen helpen voor al die nieuwe ICT, en zo kunt u van grote waarde zijn. Wij kunnen u daar bij helpen. Provincie-ambtenaar Astrid Kaag, die hier ook aanwezig is, kan u bijstaan. Praat er eens met haar over!
Beeld 6: ouderen die elkaar computer uitleggen
Want, dames en heren, dit soort ondersteuning is belangrijk. Uit de trendanalyse van het PON blijkt bijvoorbeeld ook iets dat we goed in de gaten moeten houden: een flink aantal mensen is een ‘allesdoener’.
Dat betekent dat ze mantelzorger zijn, vrijwilliger, actief in de buurt en vaak ook nog lid van minimaal één informele groep. Ook aan deze mensen moeten we denken, ook hen moeten we ondersteuning bieden.
Overheidsparticipatie, noemen wij dat. Want als overheid willen wij van burgerparticipatie, waarbij de overheid leading is, naar overheidsparticipatie, waar u aan de knoppen zit en wij ondersteunen waar dat nodig is.
Dat is waar wij naar streven. U aan de knoppen, wij participeren. Want u constateert heel terecht dat verenigingen zoals de uwe een grote rol kunnen spelen in de veranderende maatschappij. Meer dan ooit kunt u dat laten zien.
Voor de ouderen, uw leden, uw dagelijkse omgeving en ook voor gemeenten en instellingen die bij welzijn en zorg voor ouderen betrokken zijn. Dat vraagt inzet, creativiteit, lef ook om nieuwe oplossingen te durven aangaan. Ik steun u daarin. En wil u laten zien dat de provincie naast u staat en dat u op ons kunt rekenen.
5: L@B 3
U kunt op minstens twee manieren steun van ons verwachten.
Ten eerste ondersteunen wij (direct) projecten en programma’s van het Verenigd Bonden Overleg Brabant, waarin uw KBO een prominente plaats inneemt. Het gaat dan om heel praktische dienstverlening, zoals belastingservice voor senioren. Het gaat ook om projecten en programma’s die u en ouderen helpen in deze nieuwe tijd, met voorlichtingsbijeenkomsten zoals “Dementie óók onze zorg” en woningaanpassingen om langer thuis te kunnen blijven wonen.
Beeld 7: illustratie L@B
Ten tweede hebben we het programma Leefbaarheid@Brabant, waarmee we stimuleren dat uw organisatie en andere maatschappelijke initiatieven samenwerken met bedrijfsleven, gemeenten en onderwijsinstellingen om nieuwe oplossingen voor leefbaarheidvraagstukken te vinden.
Dit programma sluit goed aan op wat in Brabant gaande is, al die initiatieven waarvan ik er net een paar heb genoemd. In Leefbaarheid@Brabant, kortweg L@B, zijn inmiddels meer dan 300 initiatieven. Een groot deel daarvan is gericht op de veranderingen die u vandaag ook agendeert, en die ik kort samenvat als “wonen met zorg en welzijn”.
Een voorbeeld uit L@B is het Servicepunt West-Brabant, dat praktische ondersteuning biedt aan senioren om lang en comfortabel zelfstandig te kunnen blijven wonen (Wonen met Gemak).
Maar ook onder L@B vallen bijvoorbeeld nieuwe vormen van ondersteuning, ontmoeting en dagbesteding voor kwetsbare burgers in Rosmalen e.o., een initiatief van HEVO (u welbekend). En ook Villa Kakelbont, een zorgboerderij waar ik onlangs op werkbezoek was.
Er zijn héél veel inspirerende initiatieven. Ze zijn allemaal verzameld op het digitale platform leefbaarheidbrabant.nl. Daar vindt u meer informatie, kijk er eens rond.
U kunt ook op ons rekenen als het gaat over advies, begeleiding, onderzoek, inspiratie en communicatie. En natuurlijk op het gebied van kennisdeling. Zo is er op 15 december weer een bijeenkomst in Tilburg, waar diverse partijen ervaringen delen, kennis uitwisselen en afspraken maken over samenwerking. U bent van harte welkom.
En in de herfstvakantie is er het World Health Forum, dat in het Muziekgebouw Eindhoven wordt gehouden. Partners uit heel Europa vertellen daar hoe zij omgaan met Smarth Health, onze Slimme Zorg. Op de Dutch Design Week, die tegelijkterijk in Eindhoven wordt gehouden, hebben we een stand waarin onze partners daarover vertellen. Ook daar bent u welkom!
Beeld 8: logo World Health Forum 4
6: Aan de knoppen
Dames en heren, de participatiemaatschappij: dat zijn wij. Die bestaat al lang in Brabant en die brengen we met elkaar naar een nieuwe fase. Om dat te verduidelijken wil ik de illustratie laten zien die het PON heeft gemaakt over de participatiesamenleving. Ontleend aan het rapport van de WRR “Vertrouwen in burgers”. Daarin vindt u terug : Beleidsparticipatie: meepraten, adviseren over beleid (meedenken) Maatschappelijk initiatief: de initiatieven zoals ik die noemde uit L@B (zelf doen). En rechtsboven: maatschappelijke verbanden, het maatschappelijk middenveld, waar uw KBO zelf deel van uitmaakt. (Meedoen) Deze illustratie laat zien welke belangrijke plek een organisatie als uw KBO inneemt. U hebt een cruciale plek. U kunt impulsen geven, zelf initiatieven ontplooien en mensen actief in hun situaties stimuleren. U zit aan de knoppen! Maak er gebruik van! -
Beeld 9: raderen met KBO rechtsboven
Provinciale Staten hebben ons onlangs opdracht gegeven om aan ons beleid nog een derde mogelijkheid toe te voegen om u te ondersteunen, naast de twee die ik net al noemde.
Beeld 10 1: ondersteuning projecten 2: leefbaarheid@Brabant 3: ?? 7: De drie O’s
Voordat ik u daarover vertel, wil ik u even meenemen in wat we tot nu toe in L@B hebben geleerd. We hebben drie dingen geleerd, een drieslag die voor ons een belangrijke inspiratiebron is voor onze inzet.
Ik beschrijf ze aan de hand van 3 O’s:
Overheidsparticipatie: ik zei het net al: dat gebruiken we liever dan ‘burgerparticipatie’. De rollen worden omgedraaid, of eigenlijk zijn ze dat al. In Brabant, in de samenleving is er al kracht, zijn er ideeën en heel veel initiatieven. Het is aan de overheid om bij die kracht en ideevorming aan te sluiten.
Optimaliseren: we willen het beter maken. Een “next level”” bereiken. Er gebeurt al veel, en het gebeurt goed, maar we willen het nog beter . Meer effect bereiken. De beste manier om dat te doen, is met elkaar in gesprek te gaan en te blijven. Wie kan beter vertellen wat wel en niet werkt, wat succesformules en verbeterpunten zijn, dan de mensen die de handen aan 5
de ploeg hebben geslagen? Dat willen we stimuleren door bijvoorbeeld te blijven doorgaan met onze kennisdelingsbijeenkomsten.
En als derde: ontregelen. Ook dit is een heel uitdagende. Veel initiatieven, ook van u, lopen tegen regels aan. Regels die niet aangepast zijn aan de wereld van vandaag en aan de verwachtingen die u en andere maatschappelijke initiatieven hebben.
Ontregelen in twee betekenissen: allereerst toekunnen met minder regels (effectievere overheid). Maar ook: mensen te prikkelen en aan te zetten tot creativiteit. Want we willen ons ook nog wel eens verschuilen achter die regels, zodat we onze kracht niet aan hoeven te spreken.
8: Doe-Budgetten
En dan, tot slot, de derde vorm van ondersteuning: een eenvoudige regeling voor lokale initiatieven, dorpsraden of andere georganiseerde verbanden, een regeling voor zogenoemde “Doe-budgetten”.
Sheet met: 1: ondersteuning projecten 2: leefbaarheid@Brabant 3: Doe-budgetten
De belangrijkste voorwaarde voor deze gelden is dat er cofinanciering moet zijn vanuit gemeenten of andere partners. We zijn die regeling nu uit aan het werken en leggen die in een van de komende maanden aan Provinciale Staten voor. We streven ernaar om de regeling in januari in te laten gaan.
Ik nodig u van harte uit om van Leefbaarheid@Brabant en de Doe-budgetten gebruik te maken, en samen met ons verder op te trekken in een Brabant waar het voor iedereen goed wonen, leven en (samen)werken is.
9: Afronding en oproep tot actie
Dames en heren, De participatiemaatschappij, dat zijn wij. Ik kan het niet genoeg benadrukken, alhoewel ik hier eigenlijk een beetje voor eigen parochie preek. Want juist u weet dat natuurlijk al lang, u brengt dat dagelijks in praktijk.
Beeld 11: ineengeslagen handen met logo provincie
Laten we samen die maatschappij verder vorm geven. Jarenlang rekende u op de overheid, nu reken ik op u.
Dank u wel!
6
