Informatiekrant
Sociaal raadsliedenwerk De MOgroep is de brancheorganisatie
De LOSR is aangesloten bij de MOgroep.
voor Sociaal Werk/Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening Januari 2016
Pagina 2
Pagina 3 Pagina 4 Pagina 5
Beslagvrije voet: rechtbreien wat fout gaat Beroepsregistratie voor sociaaljuridische dienstverlening geeft vertrouwen Samen uit elkaar Onder de loep: beschermingsbewind Deurwaarders en hulpverleners vinden elkaar Minder regels, minder verleidingen, minder kans op schulden
Pagina 6
Pagina 7 Pagina 8
Gesubsidieerde rechtsbijstand: koesteren in plaats van bezuinigen Sociaal raadslieden als partner bij lokaal armoedebeleid Spierbundels tegen armoede Buurtplein helpt mbostudenten in Doetinchem Handreiking helpt professionals en vrijwilligers op weg
Sociaal Raadslieden: meer werk, op meer plaatsen Sinds september vorig jaar is Jan Hamming voorzitter van het Landelijke Organisatie Sociaal Raadslieden (LOSR/ MOgroep). Ervaring met het raadsliedenwerk deed hij al op in zijn werk als wethouder voor de PvdA in Tilburg, als lid van het algemeen bestuur van de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) en in zijn huidige baan als burgemeester van Heusden. ‘Raadslieden komen op voor de mensen die tussen wal en schip dreigen te raken. Hun expertise hoort overal in Nederland beschikbaar te zijn.’ zelf te doen. En als het nodig is, pakken
ving. Samen ervoor zorgen dat het ook
ze dat even over. Een deel van de
voor kwetsbare burgers mogelijk blijft om
burgers die bij het raadsliedenwerk
deel te nemen aan de maatschappij.
aankloppen kan nergens anders terecht.
Vertrouwen in de intenties en mogelijk
Denk bijvoorbeeld aan mensen die niet
heden van mensen is daarbij een mooi
voor schuldhulpverlening in aanmerking
uitgangspunt.’
komen. Zij hebben vaak meervoudige problemen en hebben alleen nog maar oog voor de korte termijn. De raadsman of –vrouw kan rust brengen, door te proberen de financiële situatie te stabili seren. Prachtig werk, dat heel erg hard nodig is.’ We krijgen als burger met steeds meer regels, bepalingen en controles te Wat is uw eigen ervaring met het
mijn ambitie om als voorzitter van de
maken. Wat vindt u daarvan?
raadsliedenwerk?
LOSR een impuls daaraan te geven, zodat
‘Vertrouwen is anno 2015 niet meer
‘In mijn tijd als wethouder Sociale Zaken
meer mensen in Nederland kunnen
vanzelfsprekend. Onze overheid draait op
in Tilburg had ik direct contact met raads
profiteren van deze noodzakelijke voor
regels, verantwoording en controle.
lieden, met name binnen het platform
ziening. De samenleving wordt steeds
Persoonlijk geloof ik meer in vertrouwen
armoedebestrijding. Toen al was ik direct
ingewikkelder, steeds meer gaat digitaal.
geven als stimulans voor positief gedrag.
gegrepen door hun werk; het signaleren
En er zijn steeds meer mensen die dat niet
Dat wil niet zeggen dat er geen afspraken
en agenderen van knelpunten in de
of nauwelijks kunnen bijbenen. Raads
en controles nodig zijn. Maar we leven
regelgeving, het opkomen voor de meest
liedenwerk kan dan helpen. De econo
soms in een omgekeerde wereld, waarin
kwetsbare mensen in de samenleving.
mische crisis heeft gezorgd voor meer
onze cliënten moeten bewijzen dat ze niet
Dat spreekt me aan, daarvoor ben ik in
armoede in Nederland. Ook daarbij is het
proberen de boel op te lichten. Mensen
Als een gemeente geen sociaal
de politiek gegaan. Het is belangrijk dat
raadsliedenwerk een betrouwbare
worden vermalen door de bureaucratie
raadslieden heeft, maar meer wil
mensen die het op eigen houtje niet
partner die mensen kan helpen, van het
en niet benaderd als mens met een
weten over de meerwaarde van het
redden, op weg geholpen worden. Dat
aanvragen van toeslagen tot het voor
individuele ondersteuningsbehoefte. Zo
raadsliedenwerk, dan komt Jan
doet het raadsliedenwerk.’
komen van problematische schulden.’
gaat er bijvoorbeeld bij de Belastingdienst
Hamming graag op bezoek om
veel fout met de toeslagen. In 95% van
daarover te vertellen. ‘Met vrij weinig
Raadsliedenwerk is in zo’n 150 van de
Wat is in uw ogen de drijvende kracht
de gevallen gaat het daar goed, maar
middelen kun je veel bereiken, vooral
ruim 400 gemeenten beschikbaar. Hoe zit
achter het raadsliedenwerk?
5% van de mensen heeft te maken met
als je het slim aanpakt. Bijvoorbeeld
dat in Heusden?
‘Tijdens mijn werkbezoeken kom ik steeds
terugvorderingen. De Belastingdienst is
als je als kleinere gemeente samen
‘Daar hebben we helaas nog geen
weer een enorme gedrevenheid en
de grootste schuldeiser in Nederland. Je
optrekt met een andere gemeente.
raadsliedenwerk, maar ik ga me er zeker
betrokkenheid tegen. Raadslieden zijn
moet mondig, ondernemend en proactief
Daar hebben we al mooie voor
hard voor maken dat dat er snel komt.
mensen die van aanpakken houden. Ze
zijn om te kunnen participeren. Mensen
beelden van in het land.’
Het raadsliedenwerk zie je nu vooral in
gaan samen met de cliënten aan de slag
die dat, door de meest uiteenlopende
Heeft u interesse in zo’n werkbezoek?
grotere plaatsen. Ik kan me voorstellen
met de problemen die ze tegenkomen.
omstandigheden, niet kunnen, worden
Neem dan contact op met Ernst
dat we in Heusden kijken of we gebruik
Daarmee boeken ze resultaten. Ik zie ook
niet gezien of gehoord. Het wordt tijd dat
Radius,
[email protected],
kunnen maken van voorzieningen in
dat ze niet alleen cliënten helpen, maar
er structureel aandacht komt voor het
tel. 030 – 721 0 728
omliggende, grotere gemeenten. Het is
hen ook stimuleren om zoveel mogelijk
‘makkelijker’ maken van de samenle
SR-Informatiekrant-jan16.indd 1
Jan Hamming komt langs!
04-12-15 11:29
| Sociaal raadsliedenwerk Januari 2016 |
| 2 |
Beslagvrije voet: rechtbreien wat fout gaat ‘Het bedrag dat bij inkomensbeslag vrij moet worden gelaten’, dat is de beslagvrije voet (BVV). Ofwel: dat wat je nodig hebt om te leven. Die BVV is variabel, want afhankelijk van inkomen en verplichtingen van de schuldenaar. Er zijn onlinerekenmodules, dus zo ingewikkeld kan het niet zijn om de BVV te berekenen en toe te passen. En toch gaat het in de praktijk nog heel vaak fout. André Moerman, voorzitter van de signaleringscommissie van het Landelijke Organisatie Sociaal Raadslieden (LOSR), vertelt waar het mis gaat. Het klinkt niet heel ingewikkeld.
nen ze dan met de toeslag die je nu
Wat gaat er fout?
ontvangt. Iemand die bijvoorbeeld over
‘Er is een heel scala aan dingen die fout
2013 te veel heeft ontvangen omdat hij
gaan bij het toepassen van de beslagvrije
toen tijdelijk werk had, wordt per direct
voet. De deurwaarder heeft veel informa
gekort op zijn toeslag 2015, terwijl die
tie nodig om de beslagvrije voet te
meestal hard nodig is om rond te komen.
berekenen. Het komt erg vaak voor dat
De burger moet dan zelf weer aan de bel
de burger geen informatie verstrekt. De
trekken en aangeven dat hij onder de
papieren van de deurwaarder zijn te
Beslagvrije Voet komt.’
ingewikkeld en hij heeft al zoveel proble
‘Naast de ondersteuning van mensen die
ministerie van Financiën. Daar kregen we
hierdoor in de knel komen, speelt het
niet de indruk dat de Belastingdienst staat
men aan zijn hoofd dat hij er niet aan
Melden die zich dan ook bij de
raadsliedenwerk ook een belangrijke rol
te springen om onze aanbevelingen over
toekomt. Daardoor wordt de beslagvrije
Belastingdienst?
bij preventie. We helpen bij problemen
te nemen. Terwijl die feitelijk heel eenvou
voet te laag vastgesteld en blijft er
‘Er is een flinke groep mensen die gebruik
met het aanvragen en uitbetalen van
dig zijn. Bijvoorbeeld dat de bestaande
onvoldoende over om de vaste lasten te
maakt van de toeslagen, maar niet zo
regelingen en voorzieningen. Mensen met
regelingen geharmoniseerd worden en
betalen. Ondertussen slaat de Belasting
vaardig is met computers en formulieren.
beginnende betalingsproblemen helpen
dat de mensen via één postbus één
dienst gewoon aan het verrekenen met
Laten we niet vergeten dat circa 10% van
we, zodat het niet uitgroeit tot een hope
aanspreekpersoon krijgen. Nu zijn er
de toeslagen die een burger ontvangt.
de bevolking functioneel analfabeet is.
loze, onhandelbare schuld. Maar ook voor
verschillende regelingen en weet de ene
Als burger moet je zelf de beslagvrije voet
Die mensen komen heel snel in de knel.
bijvoorbeeld mensen die niet in aanmer
afdeling van de Belastingdienst niet wat
aanvragen. Het duurt ongeveer drie
Het systeem van de Belastingdienst noem
king komen voor schuldhulpverlening zijn
de andere doet. En in het verlengde
maanden voordat de Belastingdienst
ik ook wel een ‘piepsysteem’. Als je piept,
wij vaak het enige aanspreekpunt. Ze
daarvan: schakel over naar een persoons
alles gecorrigeerd heeft. Daardoor komen
word je hopelijk gehoord, al schort het
kunnen nergens met hun problemen
gerichte benadering. Als er een nieuwe
mensen nog verder in de financiële
daar ook vaak aan. En als je niet piept,
terecht en krijgen geen begeleiding om ze
schuld ontstaat, voeg die dan bij de
problemen.’
wordt je vermalen in de stroom van
op te lossen. Terwijl ze dat vaak wel nodig
bestaande schuld en hanteer één beta
regelingen en kun je zomaar onder het
hebben.’
lingscapaciteit. Het stapelen en niet op
Waarom gaat er juist bij de
bestaansminimum komen. Het raadslie
Belastingdienst zoveel fout?
denwerk komt voor hen in actie. Het zijn
Kan de Belastingdienst de processen niet
alleen maar tot nieuwe problemen. Het
‘De Belastingdienst int niet alleen belas
deze mensen namens wie wij bezwaar
zo aanpassen dat ze de Beslagvrije Voet
lijkt allemaal heel logisch en dat is het
tingen maar is de afgelopen jaren ook
aantekenen, die we helpen met het
zelf berekenen? Zij hebben toch inzicht in
ook, maar het betekent wel dat de
uitgegroeid tot een grote inkomensver
treffen van een betalingsregeling, het
de inkomenssituatie van alle burgers?
Belastingdienst zijn werkprocessen moet
schaffer, via de verschillende toeslagen.
aanvragen van een BVV et cetera. Wij
‘Diplomatiek gezegd: het garanderen van
(willen) veranderen.’
Sommige mensen zijn qua inkomsten voor
zijn continu bezig recht te breien wat er
het bestaansminimum voor burgers heeft
een belangrijk deel afhankelijk van die
fout gaat.’
onvoldoende prioriteit voor de Belasting
Kijk op www.mogroep.nl, onder het
elkaar afstemmen van schulden leidt
dienst. We zijn naar aanleiding van ons
thema Armoede en schulden voor het
aanvragen gaat veel fout, waardoor circa
Wat doet het raadsliedenwerk nog meer
rapport Belastingdienst, een bron van
rapport ‘Belastingdienst, een bron van
een derde deel weer door de Belasting
op dit gebied, naast het helpen met het
armoede? waarin we de knelpunten
armoede?‘
dienst wordt teruggevorderd. Dat verreke
aanvragen van de Beslagvrije Voet?
signaleren, op bezoek geweest bij het
toeslagen, tot wel bijna 50%. Bij het
Beroepsregistratie voor sociaaljuridische dienstverlening geeft vertrouwen Sociaal raadsman of –vrouw zijn, dat is een vak apart. Maar door de opkomst van de wijkteams is de raadsman/vrouw vaak wat verder af komen te staan van de ‘moederorganisatie’. Dat maakt het lastiger om de deskundigheid en de professionaliteit centraal te regelen. Daardoor zien de sociaal raadslieden elkaar minder vaak en zijn er minder momenten om kennis en ervaringen te delen. Dat heeft een risico voor de borging van de kwaliteit van raadslieden. Beroepsregistratie biedt uitkomst.
Beroepsregistratie stimuleert vakmanschap Beroepsregistratie ondersteunt en stimuleert professionals om hun vakmanschap verder te ontwikkelen en te borgen. Binnen het register bouwen zij een portfolio op waarmee ze zowel intern als extern laten zien dát zij werken aan de ontwikkeling van hun vakmanschap, en hóe ze dat doen. Dat is hard nodig omdat er in hun werkveld voortdurend veranderingen zijn, bijvoorbeeld
De professional is het uithangbord én het kapitaal van
organisatie. En dus is het belangrijk dat professionals
in wet- en regelgeving. Dat vraagt borging van kennis,
maatschappelijke organisaties. Dit betekent dat de
zorgen, borgen en tonen dat hun vakmanschap op peil
houding en vaardigheden.
kwaliteit van de sociaal werker de kwaliteit van de
is. Beroepsregistratie is daar een goede manier voor.
Integriteit en onafhankelijkheid zijn erg belangrijke
organisatie weerspiegelt. Goed vakmanschap is dus
eigenschappen voor professionals die de financiële zaken
essentieel voor het presteren én het presenteren van de
van burgers behartigen en ondersteunen. Om deze >>
SR-Informatiekrant-jan16.indd 2
04-12-15 11:29
| MOgroep |
| 3 |
Rechtwijzer Uit Elkaar: meer zelf doen, minder rechtshulp nodig
Samen uit elkaar Dat de druk op de (gesubsidieerde) rechtsbijstand groot is, is geen geheim. Op allerlei manieren wordt geprobeerd die te verminderen. Bijvoorbeeld door burgers te helpen zelf zaken op te lossen, waardoor ze minder snel een advocaat nodig hebben. De Raad voor de Rechtsbijstand ontwikkelde daarvoor digitale instrumenten die mensen stap voor stap helpen bij het aanpakken van juridische zaken. Uit Elkaar is het onlineplatform voor stellen die willen scheiden.
sen het prettig vinden om in hun eigen tempo, op het
Gelukkig eindigt niet iedere scheiding in een vechtschei
der Uit Elkaar bij de Raad, opnoemt voor het ontwikkelen
Juist dat aspect van samenwerken wordt door de
ding. Sterker nog, de meeste stellen die uit elkaar gaan
van dit instrument. ‘We hebben het platform uitgebreid
gebruikers erg gewaardeerd. In de klanttevredenheids
doen dat in redelijke mate van overeenstemming. ‘Dan
getest met cliënten en experts en nu is de bèta-versie in
onderzoeken geven de gebruikers hier het rapportcijfer 8
hoeft er niet gelijk een advocaat aan te pas te komen,’
de lucht. Er komen nog wel wat verbeterpunten aan het
voor.’
stelt Peter van den Biggelaar, directeur van de Raad
licht, maar de eerste ervaringen zijn overwegend positief.
voor de Rechtsbijstand. ‘Met de Rechtwijzer Uit Elkaar
Er zijn nu zo’n 180 zaken in behandeling, waarvan er al
Zorgvuldige beoordeling kost tijd
nemen we met mensen stapsgewijs het hele proces van
tachtig zijn afgerond. De gebruikers komen uit alle lagen
De verbeterpunten liggen vooral op het vlak van het
scheiden door. Vaak weten mensen al wat ze willen
van de maatschappij. Het is gelukkig niet zo dat bijvoor
verhelderen en vereenvoudigen van wet- en regelge
afspreken en welke regelingen ze willen treffen. Op deze
beeld alleen hoger opgeleiden er gebruik van maken.’
ving. ‘Daar hebben wij natuurlijk maar beperkt invloed
manier kunnen ze al veel zelf doen.’ Het scheidingsplan,
moment dat het hen uitkomt, de informatie te lezen en de vragen te beantwoorden. Daarnaast ‘dwingt’ het instrument je ook om in dialoog te blijven met je toekom stige ex-partner. De transparantie van het instrument draagt daaraan bij. Het stelt voortdurend het gezamen lijke doel centraal, je weet samen waar je naartoe werkt.
op,’ aldus Liselotte Maas. ‘Het is aan de wetgever om
het eindresultaat van het doorlopen van de Rechtwijzer,
Ondersteuning indien nodig
wetten eenvoudiger te maken. Een ander aandachts
wordt beoordeeld door een reviewer, die kijkt of de
Een instrument als Uit Elkaar, hoe goed en gebruiksvrien
punt voor ons is om ervoor te zorgen dat mensen een
afspraken juridisch kloppen. Daarna kan het plan door
delijk het ook in elkaar steekt, blijft natuurlijk een instru
reële verwachting hebben van de termijn waarop de
naar de rechter die de scheiding officieel bekrachtigt.
ment waarvoor je de Nederlandse taal redelijk goed
reviewer het scheidingsplan heeft beoordeeld. Internet
moet beheersen. Liselotte Maas beaamt dat: ‘Het is niet
werkt in de hand dat mensen verwachten dat het een
Gebruikerservaringen positief
geschikt voor mensen die het Nederlands niet beheersen.
kwestie is van ‘vandaag besteld, morgen in huis’. We
‘Mensen willen meer zelf doen en de overheid verlangt
Zij zullen toch hulp moeten zoeken bij het doorlopen van
proberen de termijn van beoordelen te verkorten, maar
ook meer zelfredzaamheid van de burger,’ dat zijn de
de vragen.’ En daar komt wellicht de link naar het werk
het moet wel zorgvuldig gebeuren. Daar moeten we
belangrijkste argumenten die Liselotte Maas, projectlei
van sociaal raadslieden en maatschappelijk werkers om
duidelijker over communiceren.’
de hoek. Zij kunnen niet alleen hun cliën
Hulp bij gecompliceerde scheiding
ten attenderen op het
De digitale opmars is een onstuitbaar fenomeen. In de
bestaan van het
nabije toekomst zullen steeds meer zaken zich digitaal
instrument, maar ook
voltrekken. Voor hen die dat niet bij kunnen benen, is
ondersteuning organi
dat lastig. ‘De Rechtwijzer is een manier om je scheiding
seren of bieden bij het
te regelen,’ stelt Liselotte Maas. ‘Voor mensen die hier niet
gebruik ervan.
mee uit de voeten kunnen, of voor mensen die te maken hebben met een meer gecompliceerde scheiding,
Samen uit elkaar
bijvoorbeeld omdat iemand een eigen zaak heeft, moet
Gebruikmaken van Uit
er altijd hulp of ondersteuning zijn. Digitaal is een van de
Elkaar is niet alleen
manieren, maar nooit de enige.’
voordeliger voor de maatschappij, het
De Rechtwijzer Uit Elkaar is te vinden op
heeft ook een aantal
www.rechtwijzer.nl. Sociaal Raadslieden en andere
voordelen voor de
intermediairs die meer willen weten over de mogelijk
gebruikers zelf. Peter
heden kunnen contact opnemen met Liselotte Maas,
van den Biggelaar: ‘Uit
via
[email protected].
de evaluaties komt naar voren dat men
Colofon De Informatiekrant Sociaal raadsliedenwerk is een uitgave van de MOgroep/LOSR, januari 2016 Redactie en samenstelling: Ernst Radius (MOgroep), Paul van Bodengraven (De Smaakmakers)
>> kernwaarden te borgen is structurele (ethische)
zich permanent scholen.
reflectie nodig, net als een beroepscode die richting
Met zo’n eigen beroepsregister kunnen sociaal raadslie
geeft. Ook het ontwikkelen van en toetsen aan een
den zich aantrekkelijker maken voor de arbeidsmarkt en
beroepscode maakt onderdeel uit van beroepsregistratie.
hun positie versterken. De LOSR ziet als beroepscommissie
Teksten: Paul van Bodengraven, Ernst Radius, Eline Kolijn
toe op de registratie- en accreditatiecriteria. De accredita
Eindredactie: Chris Bos (MOgroep)
Pluspunten van registratie
tie van relevante cursussen en opleidingen voor deze
Dankzij de beroepsregistratie blijft de kennis van sociaal
functie wordt door Registerplein uitgevoerd.
Vormgeving & realisatie: De Smaakmakers Communicatie, Driebergen-Rijsenburg
houden aan de gedragscodes die de landelijke organisa
Wat gaat er gebeuren?
tie van sociaal raadslieden heeft opgesteld (LOSR/
Eind 2015 wordt het register voor verleners door Register
MOgroep). De beroepsregistratie van sociaaljuridische
plein ingericht. Het beroepsregister sociaaljuridische
dienstverlening is ondergebracht bij het Registerplein
dienstverlening is vanaf januari 2016 operationeel. Vanaf
Fotografie: De gebruikte foto’s dienen als illustratiemateriaal. Afgebeelde personen hebben geen directe relatie tot de betreffende artikelen, tenzij anders vermeld. © Istock, Hans Slegers, Jos Stuart, Foto Rodenboog, Michiel Weve
(www.registerplein.nl). Dit is een onafhankelijke registra
dat moment kunnen sociaal raadsmannen en –vrouwen
tieorganisatie die volgens breed gedragen criteria
zich in hun beroepsregister registreren. De criteria zijn op
sociaal raadslieden toetst of zij de benodigde competen
dat moment ook via de website van Registerplein te
ties onderhouden en zich continu blijven scholen om hun
vinden. Als u aan de registratiecriteria voldoet, dan kunt
kennis, houding en vaardigheden te verbeteren. Dat
u zich via de website van Registerplein registreren.
juridische dienstverleners dus op peil. Zij moeten zich
Redactieadres: MOgroep Maliebaan 71H 3581 CG Utrecht T 030 721 0 721 www.mogroep.nl
houdt onder andere in dat sociaal raadslieden minimaal hbo-geschoold zijn, een minimaal aantal jaar werk
Op de hoogte blijven? Kijk regelmatig op
ervaring hebben, zich houden aan de beroepscode en
www.registerplein.nl.
SR-Informatiekrant-jan16.indd 3
04-12-15 11:29
| MOgroep |
| 4 |
Onder de loep: beschermingsbewind Sociaal raadslieden zien dat steeds meer mensen onder beschermingsbewind komen. Dat is niet in het belang van de cliënt. Gemeenten zien door de groei van het aantal onderbewindstellingen hun potje voor bijzondere bijstand slinken. Uit een onderzoek onder sociaal raadslieden komt een aantal interessante ontwikkelingen naar voren, op basis waarvan de signaleringscommissie van de Landelijke Organisatie Sociaal Raadslieden (LOSR) aanbevelingen doet voor betere uitvoering van onderbewindstellingen.
van cliënten. Een maatregel als bescher
dat laatste ontbreekt vaak. Kennis van
mingsbewind is gericht op het óverne
de doelgroep, van gedrag en gedrags
men en niet op het verstérken van de
veranderingen is niet altijd aanwezig bij
eigen verantwoordelijkheid. Daarom is
commerciële bureaus voor bewindvoe
het geen oplossing voor de lange termijn.
ring. Dat is wel nodig, omdat het vaak
Het creëren van rust en stabiliteit zijn bij
gaat om multiproblematiek en proble
uitstek taken voor de reguliere hulpverle
men die verder gaan dan alleen maar
ning, zoals het sociaal raadsliedenwerk.
het hebben van schulden. De commerci
Maar daar ontbreekt het aan middelen
alisering van het beroep kan een oorzaak
of mankracht om alles op te pakken. Uit
zijn. Niet de belangen van de cliënt,
het verdiepende onderzoek blijkt ook dat
maar geld verdienen staat dan voorop.
Beschermingsbewind is een financiële
stijgt het aantal onderbewindstellingen.
beleidsmedewerkers bij gemeenten vaak
Het loont dan zelfs om complexe geval
maatregel voor mensen die door hun
Anderzijds krijgen we steeds vaker
van mening zijn dat beschermingsbe
len niet aan te nemen, omdat die te veel
lichamelijke of geestelijke toestand
signalen over slecht uitgevoerd bewind.
wind niet altijd het geschiktste instrument
tijd kosten.
tijdelijk of blijvend niet in staat zijn om
Interviews met diverse raadslieden
is voor mensen met problematische
hun financiële belangen zelf te beharti
gaven ons inzicht in waar het precies
schulden.
Beschermingsbewind bij Wmo?
gen. Te denken valt aan Alzheimer
fout gaat en wat mogelijke oplossingen
Daarnaast lijkt er een probleem in de
Om het aantal onderbewindstellingen te
patiënten, verslaafden, mensen met een
zijn.
informatievoorziening naar cliënten,
beperken zou een verzoek minder snel
hulpverleners en rechters. Cliënten
toegewezen moeten worden. Er moeten
verstandelijke beperking en psychiatri sche patiënten. Vanaf de wetswijziging
Meer onderbewindstellingen
moeten weten waar beschermingsbe
strengere wettelijke kaders zijn waarmee
per 1 januari 2014 komen ook mensen
In principe betaalt de cliënt zelf de
wind wel en niet voor bedoeld is. Hulp
de rechter kan beoordelen een verzoek
die chronisch geld verkwisten of proble
kosten voor beschermingsbewind.
verleners moeten weten wanneer het
wel of niet toe te wijzen. Een andere
matische schulden hebben in aan
Cliënten die qua inkomen op of net
een goed idee is om door te verwijzen en
mogelijkheid is dat de gemeente de
merking.
boven bijstandsniveau zitten, kunnen
wanneer reguliere hulpverlening beter
kosten niet meer uit de bijzondere
om bijzondere bijstand vragen voor deze
past. Rechters moeten goed kunnen
bijstand betaalt, want de financiering
Wie kan bewindvoerder worden?
kosten. In de praktijk betaalt de gemeen
beoordelen of beschermingsbewind wel
van beschermingsbewind gaat ten koste
De maatregel ‘onderbewindstelling ter
te daardoor in de meeste gevallen de
de juiste maatregel is.
van doeleinden waarvoor het geld eigen
bescherming van meerderjarigen’ houdt
kosten. Uit recent onderzoek van het
in dat iemand niet meer zelf mag
ministerie van Sociale Zaken en Werkge
Kwaliteit van beschermingsbewind
drempel verhogen om beschermingsbe
beslissen over goederen (zaken en
legenheid (SZW) is gebleken dat deze
Sociaal raadslieden krijgen regelmatig
wind toe te passen. Een laatste optie is
cliënten bij zich met vragen of klachten
het beschermingsbewind onderbrengen
over hun bewindvoerder. Vaak gaat dit
bij de Wmo, zodat de gemeente meer
over slechte bereikbaarheid, weinig
invloed heeft op het traject en eventuele
inzicht in wat de bewindvoerder doet of
alternatieven kan onderzoeken.
lijk bedoeld is. Daarnaast kan dit ook de
omdat ze een andere bewindvoerder willen. Bovendien signaleren raadslieden
Meer welzijnswerk helpt
soms zelf fouten in de bewindvoering,
De meest kansrijke oplossing is meer inzet
zoals het niet toepassen van de beslag
van welzijnswerk en maatschappelijk
vrije voet.
werk. Veel van de mensen die ten
Een ander moment waarop raadslieden
onrechte onder beschermingsbewind
en bewindvoerders met elkaar te maken
worden geplaatst, kunnen bijvoorbeeld
krijgen is bij een Voedselbankindicatie.
door sociaal raadslieden begeleid
We krijgen overigens signalen dat het
worden. Raadslieden zijn gericht op het
aanvragen van zo’n indicatie regelmatig
stabiliseren van de situatie en niet op het
fout gaat als een bewindvoerder dat zelf
overnemen van verantwoordelijkheden.
doet. Ze passen een trucje toe: minder
Hierbij hoort ook een betere informatie
leefgeld opgeven dan hun cliënt daad
voorziening naar zowel cliënten als
rechten) die onder bewind staan. De
kosten stijgen. Belangrijke oorzaken van
werkelijk te besteden heeft, waardoor
hulpverleners. Het moet duidelijk zijn
bewindvoerder moet zorgen dat alles
de groei van het aantal onderbewindge
deze zijn voedselpakket (onterecht) kan
wanneer beschermingsbewind wel en
wat onder bewind is gesteld in stand
stelden waarvoor bijzondere bijstand is
houden. Dit past niet in de visie van
niet een geschikte maatregel is. Wat
blijft en goed geëxploiteerd wordt.
verstrekt zijn de economische crisis, de
raadsliedenwerk dat ondersteuning
betreft de kwaliteit van bewindvoering
Daarnaast moet hij de administratie
verruiming van de wet (waardoor
tijdelijk is en gericht moet zijn op het
zou er een betere screening moeten zijn
voeren, de financiële huishouding van
beschermingsbewind ook bij lichtere
bevorderen van zelfstandigheid en eigen
van bewindvoerders en meer controle op
de betrokkene regelen en zorgen dat de
gevallen zou worden toegestaan) en de
verantwoordelijkheid. Het komt zelfs voor
hun werkzaamheden. De huidige ge
inkomsten in de eerste plaats gebruikt
complexere samenleving (waardoor
dat in de voorwaarden van de Voedsel
dragscode is goed, maar erg summier.
worden voor diens verzorging. De
meer mensen zich niet zelfstandig
bank is opgenomen dat mensen onder
Niet zomaar iedereen moet bewindvoer
betrokkene zelf, zijn partner, familieleden
kunnen redden).
beschermingsbewind niet in aanmerking
der kunnen zijn. De caseload zou beperkt
of degene die gezag uitoefent, kunnen
komen voor een pakket. In sommige
moeten worden. Een idee is ook om hun
een verzoek doen tot bewind. Vanaf 1
Geen oplossing voor schulden
gemeenten verzorgen de sociaal raads
salariëring af te laten hangen van
januari 2014 kunnen ook zorginstellingen
In het verdiepende onderzoek van het
lieden de indicaties.
werkzaamheden en complexiteit van de
dat doen. In principe kan iedere meer
ministerie van SZW noemen bewind
derjarige die dat wil bewindvoerder
voerders als belangrijkste redenen om
Multiproblemen vragen om speciale
alleen de makkelijkste gevallen aan te
worden. Sinds 1 april 2014 moeten
beschermingsbewind aan te vragen: het
expertise
nemen. Klachten over bewindvoerders,
bewindvoerders die drie of meer perso
ontbreken van vaardigheden voor het
Uiteraard doen veel bewindvoerders hun
eventueel ondersteund door sociaal
nen onder hun hoede hebben, aan
regelen van de financiën; stress/span
werk erg goed. Maar er is helaas ook
raadslieden, moeten serieus genomen
kwaliteitseisen voldoen. Het gaat dan om
ningen door de financiële situatie; en uit
regelmatig sprake van slecht uitgevoerd
worden door de rechtbank.
eisen over bijvoorbeeld de opleiding en
de schulden willen komen. Verschillende
bewind. Het grootste probleem is een te
Op die manier kunnen we een bijdrage
bedrijfsvoering.
sociaal raadslieden wijzen er in de
grote caseload. Daarnaast hebben
leveren aan het beheersbaar en betaal
gesprekken met de MOgroep op dat
sommige bewindvoerders een gebrek
baar houden van de maatregel Bewind
Slecht uitgevoerd bewind
beschermingsbewind geen traject is voor
aan kennis. Raadslieden wijzen op het
voering, en een impuls geven aan de
De afgelopen jaren zien we als LOSR
het oplossen van schulden. Het doel is
belang van een combinatie van juridi
kwaliteit van de uitvoering.
twee verschillende problemen. Enerzijds
het behartigen van financiële belangen
sche, financiële en sociale kennis. Vooral
SR-Informatiekrant-jan16.indd 4
cliënt, zodat het niet aantrekkelijk is om
04-12-15 11:29
| MOgroep |
| 5 |
Deurwaarders en hulpverleners vinden elkaar Sinds september 2014 is een digitaal systeem operationeel waarin zowel schuldhulpverleners als gerechtsdeurwaarders kunnen zien of een persoon is aangemeld voor schuldhulpverlening. Dat systeem met de naam VISH (VerwijsIndex SchuldHulpverlening) is een direct uitvloeisel van een convenant tussen de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG) en de Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren (NVVK). Doel is om zo te voorkomen dat schulden onnodig verder oplopen. Wilbert van de Donk, voorzitter van de KBvG, legt uit hoe het werkt.
maatregelen stop te zetten. De schuld
Waardevolle ondersteuning
hulpverlener krijgt zo eenvoudiger een
Sociaal raadslieden zijn een belangrijke
overzicht van de lopende vorderingen.
bron van informatie voor gerechtsdeur
‘Het is voor gerechtsdeurwaarders van
waarders, bijvoorbeeld bij het vaststellen
belang om te weten of er een traject van
van de beslagvrije voet. Van de Donk
schuldhulpverlening loopt,’ zegt van de
daarover: ‘Lang niet iedere schuldenaar
Donk. ‘Zo kun je veel onnodig werk en
kan of wil de juiste informatie leveren.
extra kosten voorkomen. En voor de
Wij merken dagelijks dat sociaal raadslie
schuldenaar is het wel zo rustig dat er
den daar waardevolle ondersteuning
niet om de haverklap een gerechtsdeur
bieden aan hun klanten. We werken niet
waarder op de stoep staat.’
tegenover elkaar, maar naast elkaar.’
‘Iemand die hulp zoekt bij de schuldhulp
cliënt. In de digitale database, die met de
Complete dekking
afgelopen jaren flink veranderd. Van
verlening zal in vrijwel alle gevallen ook
nodige veiligheids- en privacy-voorschrif
De eerste ervaringen met het systeem zijn
louter incasseerder is hij veel meer een
te maken hebben met een of meerdere
ten is omgeven, wordt een dossier aange
positief. ‘Het werkt,’ aldus Van de Donk.
adviseur geworden. Natuurlijk blijft het
gerechtsdeurwaarders,’ stelt Wilbert van
maakt op Burgerservicenummer (BSN).
‘Maar ik zie ook nog verbeterpunten. We
onze primaire taak om schulden te
de Donk. ‘En hoewel het misschien lijkt
Gerechtsdeurwaarders die een vordering
willen graag dat zoveel mogelijk ge
incasseren voor onze opdrachtgevers.
alsof we tegengestelde belangen heb
voor een opdrachtgever willen incasse
meenten zich aansluiten bij het systeem,
Maar de manier waarop is nogal veran
ben, komen we allebei verder als we
ren, raadplegen eerst de database die
zodat we landelijke dekking krijgen.
derd. Het heeft geen zin om procedure op
samenwerken rond die persoon. Daar
gevuld is door de deelnemende schuld
Want pas dan weet je in alle gevallen
procedure te stapelen, wij adviseren onze
voor is het digitale systeem VISH een
hulpverleners. Zo weet iedere gerechts
hoe je te werk kunt gaan. Deels is het nog
klanten wat haalbaar en mogelijk is.
belangrijk hulpmiddel.’
deurwaarder dat er een schuldhulpverle
onbekendheid met de database en het
Goed inzicht in de financiële situatie van
ningstraject loopt en of er meerdere
systeem. En het vraagt van gemeenten
de schuldenaar is daarvoor noodzakelijk.
Overzicht en rust
vorderingen lopen. Om verdere stapeling
wel een investering in de techniek om de
Dat kunnen we alleen bereiken door
Voor een schuldhulpverlener is de eerste,
te voorkomen, zal hij de vordering bij de
koppeling met VISH te kunnen maken.
samen te werken en goed te communice
meestal lastige, taak om overzicht te
hulpverlening aanmelden en zijn op
Maar het levert veel op voor alle betrok
ren met onze ketenpartners.’
krijgen over de financiële situatie van de
drachtgever adviseren de invorderings
ken partijen, ook voor de schuldenaar.’
De rol van de gerechtsdeurwaarder is de
Minder regels, minder verleidingen, minder kans op schulden Rondkomen van een bijstandsuitkering is niet gemakkelijk. Als een cliënt dan ook nog eens te maken krijgt met schulden wordt het lastig om iemand weer aan het werk te helpen. De gemeentelijke sociale diensten zien het dagelijks. ‘Mensen met schulden zijn gebaat bij goede begeleiding en ondersteuning,’ zegt René Paas, voorzitter van DIVOSA, de vereniging van managers van sociale diensten. ‘Sociaal raadslieden leveren die ondersteuning. Ieder wijkteam, iedere burger zou daarvan moeten kunnen profiteren.’
gemaximeerd, dus rechters kunnen onbeperkt mensen onder zo’n bewind plaatsen. Terwijl onze middelen niet onbeperkt zijn. Dat gaat dus ten koste van andere vormen van schuldhulp en belang rijke zaken als armoedebeleid.’ Het raadsliedenwerk heeft met vergelijk bare problemen te kampen. René Paas:
Schulden hebben doet iets met een mens,
vernieling in, dan dat je hem of haar helpt
‘De overheid wil ondersteuning voor de
zo blijkt uit onderzoek. Iemand met schul
het leven weer op de rails te krijgen. Er is
burgers, maar er is te weinig geld en
den heeft weinig grip op zijn of haar leven,
een praktijk ontstaan die niet meer werkt.
menskracht om iedereen te helpen, terwijl
ook op andere terreinen zoals werk of scho
Maar vooralsnog lijkt het Rijk niet erg
de toestroom groeit. Ik pleit niet per se voor
ling. Mensen met schulden hebben stress
bereid om die voorkeurspositie op te
meer geld, maar wel voor beter nadenken
en schieten in een overlevingsmodus:
geven.’
over consequenties van bepaalde afspra ken. Je kunt niet aan de ene kant de
alleen nog maar aandacht voor de korte termijn. Om iemand weer vooruit te
Gemeenten komen geld tekort
toestroom stimuleren of aanjagen en aan
helpen in zijn of haar leven, is stabiliseren
Gemeenten zijn belangrijke uitvoerders
de andere kant budgetten beperken of
een eerste vereiste. René Paas: ‘Als specia
van de wetten en regels die in Den Haag
zelfs verkleinen.’
listen op dit terrein weten raadslieden als
worden gemaakt. Die wetten en regels zijn
geen ander hoe belangrijk dat is. Genera
René Paas
erop gericht burgers te helpen. Zij worden
Eigen schuld, dikke bult?
listen weten vaak te weinig van deze
verkeerde toekenning van toeslagen. Dat
door diezelfde rijksoverheid gestimuleerd
De maatschappelijke teneur is ‘eigen
specifieke problematiek.’
moet beter kunnen.’
om voor zichzelf op te komen en hun recht
schuld, dikke bult’, maar desondanks is er
te halen als daar aanleiding toe is. ‘Maar
gelukkig nog altijd een vangnet voor
Gevraagd: eenvoudigere regelingen
De laatste druppel
gemeenten kunnen niet altijd alles leveren
mensen die schulden maken. Paas hier
Gemeentelijke sociale diensten worden
Dat de overheid als schuldeiser een
wat het Rijk voor ogen staat,’ benadrukt
over: ‘Mensen maken geen schulden voor
vaak als streng ervaren. ‘Terecht,’ stelt
uitzonderingspositie inneemt in de huidige
René Paas. ‘Door de crisis zijn veel mensen
hun plezier. We moeten onder ogen zien
in financiële problemen gekomen en die
dat er altijd een groep mensen is die niet
kloppen aan bij gemeenten voor hulp.
over de competenties beschikt om over
Paas. ‘We geven gemeenschapsgeld uit en wet- en regelgeving is volgens Paas niet daar moeten we zorgvuldig en zuinig mee
meer van deze tijd. ‘De incassopraktijken
omgaan. Maar natuurlijk willen we ook
van het Rijk veroorzaken meer schade dan Maar gemeenten hebben feitelijk veel te
dat mensen krijgen waar ze recht op
dat ze opleveren. Als er een regeling tot
weinig middelen om iedereen goed te
mensen moeten we adviseren en onder
hebben. Het bureaucratische systeem in
schuldsanering wordt afgesproken, moet
helpen. Een van de oorzaken daarvan is
steunen. Daarom pleit ik ervoor om het
hun eigen financiële situatie te waken. Die
bijvoorbeeld het financiële beschermings
systeem zo aan te passen dat mensen
mensen tussen wal en schip vallen, of juist
worden. Terwijl andere partijen afzien van
bewind. De rechter kan iemand met
minder mogelijkheden krijgen om schulden
vermalen worden door het systeem. Het
een deel van hun vordering, perst de
schulden onder bewind stellen. Zo’n
te laten oplopen. Er zijn te veel manieren
Nederland is zo ingewikkeld geworden dat het Rijk nog steeds volledig betaald
zou al veel schelen als de overheid regelin overheid mensen tot de laatste druppel uit. bewind wordt vaak uitgevoerd door een
en verleidingen waardoor deze mensen in
gen eenvoudiger zou maken. Zo heeft een
De uitvoering kost niet alleen meer dan
commerciële partij. Gemeenten draaien op
de knel komen. Als we dat weten in te
aanzienlijk deel van de schuldenproble
het oplevert, ook de immateriële schade is
voor die kosten, die worden betaald uit de
perken, maken we al een grote stap
matiek bij burgers te maken met een
groot. Je helpt zo eerder iemand de
bijzondere bijstand. Die regeling is niet
voorwaarts.’
SR-Informatiekrant-jan16.indd 5
04-12-15 11:29
| MOgroep |
| 6 |
Gesubsidieerde rechtsbijstand: koesteren in plaats van bezuinigen Wat bedoeld was als een simpele bezuiniging leidde (gelukkig) tot een fikse discussie over de fundamenten van onze rechtsstaat. Het verhogen van de griffierechten en het beperken van de gefinancierde rechtsbijstand ondermijnt de toegang tot het recht en de rechter, stellen de tegenstanders van verdere bezuinigingen. De Eerste Kamer dwong met succes een onderzoek af door de commissie-Wolfsen over ‘de ongebreidelde groei’ van de gesubsidieerde rechtsbijstand en de werking van het stelsel. ‘Sociaal raadslieden hebben een bijzondere positie die we moeten koesteren,’ vindt Bernard de Leest, advocaat bij Zumpolle Advocaten in Utrecht en portefeuillehouder gefinancierde rechtsbijstand van de Nederlandse Orde van Advocaten.
vergoed. Last but not least: de samenleving is ingewik keld en zal er niet gemakkelijker op worden. Bedrijven brengen bijvoorbeeld complexe producten op de markt, waaraan een hoop juridische aspecten kunnen kleven. Denk maar aan de aandelenlease- en de ICEsave-affai re. Het is een illusie om te denken dat een complexe samenleving met minder rechtsspraak toe kan.’ Waarom bent u blij met het werk van de commissie? ‘Omdat we nu eindelijk een inhoudelijke discussie gaan voeren over een duurzaam stelsel dat voor cliënten
Wat onderzoekt de commissie-Wolfsen?
de toegang tot het recht en de rechter waarborgt, in
‘Zij bekijken of de stelling van toenmalig staatssecretaris
plaats van het domweg opwerpen van drempels in de
Teeven klopt. Hij stelde dat de kosten van de gesubsidi
toegang tot het recht en de rechter door bezuinigingen
eerde rechtsbijstand ‘ongebreideld’ groeien. Bij de begro
zonder een fundamentele heroverweging. Het zal je niet
tingsbehandeling van het Ministerie van Veiligheid en
verbazen dat ik als advocaat vind dat de samenleving
Justitie heeft de Eerste Kamer gevraagd om een commissie
bereid moet zijn de kosten voor een goed werkend
die onderzoekt of dat zo is, en zo ja, hoe dat dan komt. Hoe
stelsel te dragen. Het toch al wankele vertrouwen van
moeten we daar dan mee omgaan? Ook is de commissie
burgers in de overheid zal een grote knauw krijgen als
gevraagd aanbevelingen te doen over de toekomst van
de mogelijkheden om je gelijk te halen verder worden
het systeem. Daarmee is eigenlijk een fundamentelere
ingeperkt. Er zijn nu al zoveel drempels.’
discussie blootgelegd: wat Teeven had ingeboekt als een forse bezuiniging (een kwart van het budget voor gefinan
Bernhard de Leest
Wat voor rol ziet u hierbij voor sociaal raadslieden?
cierde rechtsbijstand), is een discussie over de toegang tot
regels in beginsel helder, maar door allerlei amendemen
‘Meerdere. Op de eerste plaats aan de preventieve kant.
het recht en de rechter geworden. Gelukkig maar, want
ten worden ze toch complex en voor meerdere uitleg
Goede voorlichting, ondersteuning en begeleiding van
het zou te gek zijn als dit zonder verder onderzoek was
vatbaar. Neem het ‘compensatiebeginsel’ dat in 2007
cliënten maken in een vroeg stadium een oplossing
gepasseerd.’
alsnog in de Wmo terechtkwam. Daar zijn heel veel zaken
mogelijk en kunnen een rechtsgang voorkomen. In de
uit voortgekomen. Het is dus voor een aanzienlijk deel de
tweede plaats kunnen ze dankzij goede en nauwe
Is het beroep op gefinancierde rechtsbijstand dan echt zo
overheid zelf die de oorzaak is van de groei van het
samenwerking met wijkteams cliënten – vaak met
enorm?
aantal procedures. Een ander aspect is dat de overheid
complexe problematiek – zo goed mogelijk helpen,
‘Het gaat in totaal om een bedrag van zo’n 450 miljoen op
verwacht van de burger dat deze zelfredzaam is en
waarbij de raadslieden ons inschakelen als het probleem
jaarbasis. De Nederlandse Orde van Advocaten heeft zelf
opkomt voor zijn eigen belangen. Burgers zijn mondiger
juridisch wordt. De ondersteuning van het Juridisch Loket
ook een onderzoekscommissie ingesteld. De commissie
geworden en beter geïnformeerd. Dan moet je ook niet
is veel meer een advies- en informatiefunctie, zij leggen
‘Duurzaam stelsel’ onder leiding van Tom Bakhuijsen werkt raar opkijken dat zij steeds vaker proberen hun gelijk te
geen dossiers aan van cliënten. Sociaal raadslieden zijn
aanvullend op de commissie-Wolfsen. We vinden het
krijgen.’
vaak de enigen die toegang hebben tot deze groep
belangrijk als beroepsgroep zelf te weten waar we het
klanten. Dat moeten we koesteren.’
over hebben. Het beroep op de rechtsbijstand is tussen
Wat is daaraan te doen?
2002 en 2014 flink gegroeid. De laatste jaren stabiliseert
‘Er zijn meerdere aspecten die daarbij aandacht verdie
Input van sociaal raadslieden bij commissie-Wolfsen
het aantal zaken. Het is belangrijk om te weten waarom
nen. Op de eerste plaats zal simpelere regelgeving leiden
De Landelijke Organisatie Sociaal Raadslieden
de kosten gestegen zijn; we willen immers een stelsel dat
tot minder rechtszaken. Om een voorbeeld te geven: in
(LOSR) heeft samen met cliëntondersteuners van
duurzaam is, zodat je niet bij elk incident (zoals nu de
2006 is de verwijtbaarheidstoets uit de WW gehaald. Het
MEE-Nederland een notitie gemaakt voor de com
vluchtelingenstroom) hoeft te kijken waarvan dat moet
aantal proforma ontslagzaken en WW-zaken is vervolgens
missie-Wolfsen over de toegang tot recht en over de
worden betaald.’
enorm gedaald. Ten tweede moet de overheid zich meer
redenen waarom burgers naar de rechter stappen.
rekenschap geven van de gevolgen van haar eigen
Een toename van bureaucratie, meer afstand tussen
Waardoor is die groei veroorzaakt?
beleid. Veranderende of nieuwe regels geven vaak
burgers en overheid, en ingewikkelde regelgeving
‘60% van de zaken die via de gefinancierde rechtsbijstand
aanleiding tot bezwaar. Het moet toch mogelijk zijn om
zijn belangrijke oorzaken daarvan. Evenals Bernard
worden gevoerd, komt voort uit geschillen met de over
een berekening te maken van de kosten die daarvan het
van Leest pleiten zij ervoor de ondersteuning van
heid. Die produceert zulke complexe wet- en regelgeving
gevolg zijn? Ten derde: het is logisch dat uitvoeringsbeslui
vooral die kwetsbare burgers laagdrempelig en
dat mensen zich genoodzaakt zien om via de dure juridi
ten van de overheid die leiden tot andere omstandighe
dichtbij te houden. Zorg voor maatwerk en goede
sche weg hun gelijk te halen. Denk bijvoorbeeld aan het
den extra kosten met zich meebrengen. Een voorbeeld?
begeleiding, dan voorkom je dat problemen verer
recht op thuiszorg dat nu wordt beknot door gemeenten
De sluiting van gevangenissen in Amsterdam en het
geren en leiden tot een dure rechtsgang, met veel
die decentrale bevoegdheden hebben gekregen. Mensen
openen van andere detentiecentra buiten de stad.
onzekerheden voor cliënten en hoge kosten voor de
voelen zich in het nauw gedreven door eenzijdige besluit
Advocaten moeten dan langer reizen en dat kost geld. Die
samenleving.
vorming en vechten die aan. Vaak zijn nieuwe wetten en
kosten moeten dan door hetzelfde Ministerie worden
Sociaal raadslieden als partner bij lokaal armoedebeleid 2010 was het Europese jaar ter bestrijding van armoede en sociale uitsluiting. In Nederland organiseerden Movisie en het Verwey-Jonker Instituut de Stedenestafette. Dertig gemeenten gaven elkaar het stokje door om aandacht te creëren voor armoede in Nederland. De gemeente Zeist organiseerde ter gelegenheid hiervan een manifestatie met presentaties en workshops. Ook werd er een intentieverklaring ondertekend door ongeveer dertig organisaties en groeperingen. Hoe staat het er anno 2015 voor?
SR-Informatiekrant-jan16.indd 6
In Zeist bestond in 2010 het Netwerk
je daarvoor nodig en wat is het tijdspad?
Minimabeleid al. In het netwerk wordt
Door deze bezoeken zijn er veel verbindin
samengewerkt aan het bestrijden van
gen tot stand gekomen. In het Netwerk
armoede. De kerngroep van dit netwerk
Minimabeleid zitten nu veertig organisa
vroeg zich na de Stedenestafette af: wat
ties, variërend van maatschappelijk
gaan we vervolgens met deze intentie
werk, woningbouwverenigingen tot de
verklaring doen? De kerngroep heeft
sociale dienst. Het belang van het
daarop alle ondertekenaars bezocht met
netwerk is elkaar (leren) kennen, zodat
de vraag: wat ga je doen, wie of wat heb
de lijnen korter zijn en je makkelijk kunt
04-12-15 11:29
| MOgroep |
| 7 |
doorverwijzen. Daarnaast delen de leden
een geld-terug-regeling en kwijtschel
van het netwerk kennis met elkaar.
ding van gemeentelijke belastingen. SRW Zeist ziet het ook als haar taak
Rol raadslieden belangrijk
cliënten te wijzen op en te helpen bij
Het Sociaal Raadsliedenwerk in Zeist
het aanspraak maken op dergelijke
(SRW Zeist) is een van de organisaties in
regelingen.
het netwerk. SRW Zeist is een zelfstandige
- Ook brengt SRW Zeist onderwerpen
organisatie, met drie sociaal raadslieden
onder de aandacht van het Netwerk
die parttime werken. Coördinator Elly
Minimabeleid. Een voorbeeld is
Arts ziet een belangrijke rol voor sociaal
digitalisering en de DigiD van cliën
raadslieden in het armoedebeleid van de
ten. SRW vindt dat er naast digitaal
gemeente. Dat wordt zichtbaar op
ook altijd informatie op papier be
verschillende niveaus:
schikbaar moet zijn. Ook zijn toegan
- SRW Zeist deed onderzoek naar
kelijke bezoek- en spreekruimtes en
armoedeval in de gemeente. Daaruit
de mogelijkheid tot begeleiding
blijkt dat inwoners van Zeist financiële
belangrijk. Wat betreft de DigiD van
voordelen met name kunnen krijgen
cliënten moeten professionals en
uitwisselen van informatie en signalen,
meer, Armoedepact Almelo, Samenwer
van het Rijk en niet zozeer van de
vrijwilligers zich bewust zijn van het
het beïnvloeden van armoedebeleid en
kingsverband Minimabeleid Eindhoven,
gemeente. Het is daarom belangrijk
feit dat je nooit iemands DigiD hoort te
het bevorderen van armoedebestrijding.
de Stichting Sociaal Overleg Sittard-Ge
voor de gemeente om in het sociaal
kennen. De cliënt dient dit altijd zelf in
Voorbeelden zijn de Armoedecoalitie
leen en het Platform Regio Oss Tegen
raadsliedenwerk te investeren. Zij
te voeren, dat moet helder zijn. Het
Utrecht, het Armoedeplatform Rotterdam
Armoede. De positie van sociaal raadslie
kunnen ondersteunen bij het aanvra
netwerk is een platform om dit soort
Prins Alexander, de Rotterdamse Sociale
den in deze overlegvormen is duidelijk:
gen van toeslagen bij de overheid.
ervaringen en kennis te delen.
Alliantie, de Ketensamenwerking Armoe
samen met partners de armoede aan
de in Tilburg, Armoedeconferenties in
pakken, cliënten ondersteunen bij
- Dit geldt ook op gemeentelijk niveau: in Zeist zijn diverse regelingen onder
Andere initiatieven
Enschede en Vlaardingen, het Platform
inkomensverbetering en zorgen dat men
deel van het armoedebeleid: een
Ook in andere gemeenten zijn er derge
Sociaal Waddinxveen, Overleg Belan
niet dieper in armoede zakt of zelfs in de
collectieve ziektekostenverzekering,
lijke initiatieven. Ze zijn gericht op het
genorganisaties Minimabeleid in Zoeter
schulden raakt.
Spierbundels tegen armoede Armoede is een groeiend probleem, in heel Europa. Dat komt niet alleen door de economische crisis van de afgelopen jaren. Studies laten zien dat rijken steeds rijker worden en dat het aantal mensen dat in armoede leeft stijgt, ook in tijden van voorspoed. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gaf onder anderen de MOgroep een projectsubsidie om armoede en schulden te bestrijden. Daarmee zal samenwerking tussen gemeenten, bedrijven, organisaties voor sociaal werk en vrijwilligers in vijftien voorbeeldregio’s worden aangejaagd. Projectleider Jacqueline Beekman vertelt over de aanpak.
Wat is het beoogde resultaat van het project?
Wat gaan jullie doen?
andere regio’s een staalkaart van aanpakken waaruit
‘Aan het eind van de projectperiode - dat is medio 2017 – beschikken we over ervaringen met het organiseren van samenwerking rond dit thema vanuit vijftien regio’s. Die ervaringen brengen we samen in ‘Spierbun dels’ die laten zien hoe je samenwerking rond de aanpak van armoede en schulden kunt aanpakken. Compleet met succesfactoren en valkuilen, mooie voorbeelden en problemen. Daarmee krijgen de twintig
‘We gaan in vijftien arbeidsmarktregio’s partijen bij
andere is het vrijwilligerswerk heel actief bezig met dit
zij zelf een keuze kunnen maken. Die Spierbundels gaan
elkaar brengen om samen tot een lokale aanpak van
thema. Ik verwacht wel dat je het meeste resultaat kunt
wij actief uitdragen en verspreiden via bijeenkomsten
armoede en schulden te komen. Er gebeurt al veel op
boeken als je ten minste deze vier partijen kunt betrek
en publicaties, zodat zoveel mogelijk mensen en organi
dat terrein, maar vaak is dat versnipperd. Gemeenten
ken bij een lokale aanpak. Gezien de omvang en
saties weten dat die kennis beschikbaar is. Met als
hebben hun eigen aanpak, bedrijven participeren in
urgentie van de problematiek schat ik in dat dat niet
einddoel dat er overal gerichte samenwerking ontstaat
verschillende projecten, welzijns- en vrijwilligersorgani
het lastigste zal zijn.’
waarmee armoede aangepakt kan worden. Daar gaat
saties hebben verschillende initiatieven lopen. Dat
het natuurlijk allemaal om!’
willen we allemaal aan elkaar knopen, zodat er een
Wat wordt dan wel lastig?
krachtig samenwerkingsverband ontstaat.’
‘Behalve dat we partijen bij elkaar willen brengen, zetten we ook sterk in op het verduurzamen van de
Aan de slag!
Waar gaan jullie aan de slag?
samenwerking. Iedereen kent de valkuil dat na de
‘We hebben de afgelopen maanden cijfers rond armoe
projectperiode de samenwerking in elkaar zakt en
de en schulden bestudeerd en hebben op basis van
daarmee ook de opbrengsten verdampen. Dat wil ik
verschillende indicatoren vijftien regio’s geselecteerd.
voorkomen, bijvoorbeeld door al in de opstartfase af te
1. Groningen
Dat zijn enerzijds regio’s met een sterke toename van het
spreken wie de kar gaat trekken, wie de eigenaar van
2. Friesland
aantal mensen in armoede en/of met schulden. Ander
het project wordt en hoe de voortgang gewaarborgd zal
3. Drenthe
zijds hebben we regio’s gekozen waar deze problema
worden. Armoede is een structureel probleem dat
7.Zaanstreek-Waterland
tiek hardnekkig en langdurig is (zie ook kader). Ook
vraagt om een duurzame aanpak.’
11.Stedendriehoek en Noord West Veluwe
De vijftien geselecteerde arbeidsmarktregio’s (AMR) zijn:
16.Midden Utrecht
hebben we gezocht naar regio’s waar al goede voor beelden zijn van samenwerking tussen verschillende
Armoede en schulden zijn vaak problemen van het
18.Haaglanden
partijen. Het liefst waren we in alle 35 arbeidsmarktre
publieke domein. Hoe zie je de betrokkenheid van het
21.Midden Gelderland
gio’s aan de slag gegaan, maar daarvoor is het budget
bedrijfsleven hierbij?
23.Rivierenland
niet toereikend. Wel gaan we de resultaten vanuit de
‘Bedrijven zijn al op verschillende manieren betrokken
24.Rijnmond
vijftien voorbeeldregio’s delen met de andere regio’s.
bij armoede en schulden. Bijvoorbeeld bij projecten die
26.Drechtsteden
Zodat zij kunnen leren van de ervaringen en valkuilen.’
ze vanuit hun MVO-beleid (maatschappelijk verant
28.West Brabant
woord ondernemen) ondersteunen. Maar ook doordat
29.Midden Brabant
Er zijn vier samenwerkingspartners benoemd:
zij te maken krijgen met medewerkers met schulden. Zij
32.Zeeland
gemeenten, welzijnsorganisaties, bedrijven en
hebben bovendien een sleutelpositie bij het oplossen
35.Zuid Limburg
vrijwilligers. Moeten die in alle regio’s aanhaken?
van armoede, bijvoorbeeld door werk te bieden aan
‘We werken aan een aanpak op maat, daarvoor gaan
mensen met problemen of door mensen werkervaring
we de partijen met elkaar in gesprek brengen. Daarbij
op te laten doen. Daarnaast hebben bedrijven vaak
aanhaken bij de initiatieven? Neem dan contact op
zullen ongetwijfeld verschillen naar voren komen. In de
een link met fondsen voor lokale ontwikkeling. Ook
met Jacqueline Beekman via
[email protected]
ene regio is het bedrijfsleven al actief betrokken, in een
daarop willen we een beroep doen.’
SR-Informatiekrant-jan16.indd 7
Wilt u meer weten over de aanpak in uw regio, of
04-12-15 11:29
| MOgroep |
| 8 |
Buurtplein helpt mbo-studenten in Doetinchem Jongeren die niet goed met geld om kunnen gaan: het is helaas een hardnekkig probleem. In Doetinchem werkt ROC Graafschap College daarom samen met de sociaal raadslieden van Buurtplein BV. De raadslieden geven tijdens een spreekuur advies en ondersteuning aan jongeren die door financiële problemen in de knoop dreigen te komen met hun studie.
woensdag aanwezig op het Loopbaan
weten meestal niet van het bestaan van
plein in de school. ’s Morgens draai ik
sociaal raadslieden, laat staan wat die
spreekuur van 9 tot 12 uur. ’s Middags
precies doen. Hun financiële problemen
werk ik mijn zaken vanuit het spreekuur
komen vaak voort uit de thuissituatie,
uit. De studenten worden doorverwezen
bijvoorbeeld doordat ouders in bewind
naar het spreekuur door hun decaan of
voering of schuldhulpverlening zitten.
trajectbegeleider. Het Loopbaanplein is
Maar ook andere problemen als echt
een open ruimte met flexibele werkplek
scheiding of armoede komen snel aan
Buurtplein BV is sinds januari 2015 actief
ontbreken vaders inkomensgegevens
ken en een aantal spreekkamers. Hier
het licht.
in Doetinchem. Het Buurtplein is door de
over 2013. Met toestemming van de
door loop je gemakkelijk even naar
Sherida geeft nog een voorbeeld:
gemeente opgezet vanuit de voormalige
studente heb ik contact opgenomen met
partners om een vraag te stellen of een
‘Een 19-jarige student wil stoppen met zijn
maatschappelijke dienstverlening van
vader en vervolgens met de Belasting
situatie voor te leggen.’
BBL-opleiding. Hij kan de studiekosten
IJsselkring. Er werken buurtcoachteams
dienst. Het blijkt dat vader nog geen aan
niet betalen, omdat hij zijn moeder helpt
van sociaal werkers uit verschillende
gifte heeft gedaan over 2013. Ik heb
met het betalen van de vaste lasten. Zijn
disciplines, die nu in dienst zijn bij één
vader verwezen naar het regulier spreek
inkomen is € 650 en hij betaalt € 450 aan
organisatie. Voorheen waren zij actief in
uur van de sociaal raadslieden voor hulp
zijn moeder. Ik heb hem voorgesteld dat
bijvoorbeeld het Algemeen Maatschap
bij het doen van zijn aangifte.’
zijn moeder zich meldt bij de sociaal
pelijk Werk, de jeugdzorg, de verslavings
raadslieden voor hulp bij haar financiën.
zorg en MEE.
Samen optrekken
Verder ga ik met de student onderzoeken
De sociaal raadslieden hebben in het
Het spreekuur op school wordt betaald
of er ondersteuning mogelijk is voor zijn
Buurtplein hun functie behouden, maar
door de gemeente Doetinchem, Buurt
studiemateriaal, vanuit school, de
hun werkzaamheden zijn wel deels
plein BV en het Graafschap College. Zij
gemeente of een fonds. Ik ken verschil
veranderd en uitgebreid. Bijvoorbeeld
financieren samen acht uur per week.
lende fondsen voor armoedebestrijding
door de samenwerking met het Graaf
Er wordt goed bijgehouden waar de
en ondersteuning van jongeren in
schap College en de komst van een
studenten vandaan komen. Er zitten
armoede. Kinderfonds IJsselkring bijvoor
formulierencafé (samen met Humanitas).
immers ook studenten uit omliggende
beeld ondersteunt jongeren tot 18 jaar
gemeenten op school. Als die gemeenten
die leven in armoede.’
Spreekuur voorziet in behoefte
ook de meerwaarde zien van zo’n
Sociaal raadsvrouw Sherida Prijor ver
spreekuur, kunnen zij wellicht het spreek
Raadslieden zijn onafhankelijk
zorgt sinds de start van dit schooljaar het
uur meefinancieren.
De sociaal raadslieden in Doetinchem
spreekuur op het Graafschap College in
Het spreekuur is onderdeel van een
werken stedelijk en hebben dagelijks
Doetinchem. Sindsdien heeft ze al heel
breed ondersteuningsaanbod voor de
spreekuren in verschillende wijken. Zij
wat studenten met problemen kunnen
studenten, onder de noemer Loopbaan
zijn geen onderdeel van een Buurtcoach
helpen. Sherida geeft een voorbeeld:
plein. Ze kunnen met vragen terecht bij
Verder helpen
team, zodat hun onafhankelijkheid is
studieloopbaanbegeleiders, decanen,
Wat is de meerwaarde van de aanwezig
geborgd. Waar nodig en gewenst is er
‘Er kwam een 18-jarige studente op het
re-integratie bureau, loopbaanadviseurs,
heid van Sociaal raadslieden op een roc?
afstemming met de buurtcoaches. Die
spreekuur. Ze heeft slecht contact met
trajectbegeleiders, de leerplichtambte
Op de eerste plaats bereik je sneller
kunnen met casuïstiek en vragen terecht
haar vader, maar voor de berekening
naar én nu dus ook de raadslieden.
kwetsbare jongeren. Zij komen niet snel
bij de sociaal raadslieden van Buurtplein
van haar aanvullende beurs heeft ze wel
Sherida vertelt enthousiast over haar
uit zichzelf naar een spreekuur op een
BV. In totaal werken er nu drie fte sociaal
zijn inkomensgegevens nodig. Bij de DUO
ervaringen tot nu toe. ‘Ik ben elke
andere locatie, zoals een buurthuis. Ze
raadslieden in Doetinchem.
Handreiking helpt professionals en vrijwilligers op weg Wat moet een generalist weten en kunnen om cliënten effectief te helpen bij het oplossen van financiële problemen? De handreiking ‘De eindjes aan elkaar knopen’ geeft de antwoorden.
Trainingen aan wijkteams Aanvullend op de handreiking geven de auteurs trainingen aan wijkteams. De aanpak van financiële problematiek is voor sommige professionals nieuw.
Sociale wijkteams zijn er in soorten en maten. Kenmer
punten bij de achterstand op een hypotheek? Naar wie
Wesdorp: ‘Tijdens de trainingen kunnen we deze nieuwe
kend is dat zij dicht bij de burger staan, veelal bij
verwijs ik een klant met een juridisch geschil over
generalisten enthousiast maken voor dit vak.’
mensen thuis komen en veel ‘horen en zien’. Bij bezoe
schulden?
Inmiddels zijn er ook andere partijen in dit gat gespron
ken en trainingen aan sociale wijkteams merkte advi
gen door soortgelijke trainingen aan te bieden. Mooi om
seur Peter Wesdorp dat bij generalisten soms financiële
Nuttig voor sociaal raadslieden
te zien is dat onderwijsinstellingen de ontwikkeling
kennis ontbreekt. ‘Daardoor gaan er dingen fout, wordt
Ook voor sociaal raadslieden zit er veel relevante
oppakken: onder andere de Hogeschool Utrecht neemt
er niet doorgepakt of worden mensen niet voldoende
informatie in. Wesdorp: ‘Je mag ervan uitgaan dat zij
de handreiking op in het curriculum van de opleiding
geholpen.’ De financiële kennis is soms wel aanwezig bij
het grootste gedeelte kennen, maar ook van sociaal
Maatschappelijk Werk en Dienstverlening (MWD).
een specialist in het wijkteam, maar niet bij alle profes
raadslieden horen we dat ze interessante, verdiepende
Wesdorp: ‘Op die manier investeer je al aan de voorkant
sionals. En dat terwijl zestig tot zeventig procent van de
en nieuwe informatie lezen.’ Het boekje biedt naast
in de kennis van toekomstige generalisten.’
hulpvragen die wijkteams krijgen met financiën te
praktische antwoorden (wetenschappelijke) kennis over
maken heeft.
hoe schulden het gedrag van mensen beïnvloeden.
De handreiking is een uitgave van Platform31 en de
Daarmee is het een handig en waardevol instrument
VNG, in opdracht van het landelijke project Integrale
Praktische informatie voor wijkprofessionals
om anderen – zoals vrijwilligers en medewerkers van
Aanpak. De auteurs zijn Nadja Jungmann, Peter
Het boekje bestaat volledig uit vragen en antwoorden.
wijkteams – van meer kennis over het werken met deze
Wesdorp en Gejo Duinkerken. De handreiking is als
De handreiking bevat voor wijkprofessionals veel
doelgroep te voorzien.
pdf-bestand gratis te downloaden via www.platform31.
praktische informatie over schulden en het stelsel van
Tot slot helpt het wethouders en beleidsmedewerkers bij
nl/publicaties en als hardcopy te bestellen via
voorzieningen en hulpverlening. Het geeft antwoord op
het vormgeven van een integrale aanpak van schul
Platform 31.
vragen als: welke bevoegdheden hebben schuldeisers,
denproblematiek.
incassobureaus en deurwaarders? Wat zijn aandachts
SR-Informatiekrant-jan16.indd 8
04-12-15 11:29
