Sessie II: Diversiteit in achterliggende problematiek: hechting, autonomie. • Liesbeth Rutten: Effectiviteit van autonomiegroepen bij angststoornissen • Nathan Bachrach: Sekseverschillen bij in- en externaliserende persoonlijkheidsstoornissen, autonomie en hechting Aanbieden petitie en Pauze
• Diana van Bergen: Autonomie en suïcidaliteit bij jonge migrantenvrouwen • Brenda Kouwenhoven: Workshop autonomiegroepen
Department of Medical and Clinical Psychology
Effectiviteit van Autonomiegroepen bij Angststoornissen: een Randomized Controlled Trial
1 Rutten ,
E.A.P. 1 Bekker
M.A.L.M. van
2 Assen ,
A.J.L.M van
3 Balkom
en M.H.J.
1. Department of Medical and Clinical Psychology, Tilburg University, Tilburg, the Netherlands 2. Department of Methodology and Statistics, Tilburg University, Tilburg, the Netherlands 3. Department of Psychiatry, Institute for Research in Extramural Medicine, VU-university Medical Centre and GGZinGeest Amsterdam, the Netherlands
Met speciale dank aan: de therapeuten, Machteld Ouwens, Maaike Tasma, Daniella Janssen en Elise Harrewijn. Department of Medical and Clinical Psychology
Autonomie-gehechtheid
Klassieke definitie: nadruk op vermogen tot separatie en onafhankelijkheid (Erikson, 1968; Kohlberg, 1984; Mahler Pine & Bergman, 1975). Moderne concept: zowel vermogen tot separatie als het vermogen betekenisvolle relaties aan te gaan én te onderhouden → gehechtheid (autonomie-gehechtheid; Bekker, 1993)
Department of Medical and Clinical Psychology
Autonomie-gehechtheid
Drie componenten Autonomie-gehechtheid: • Zelfbewustzijn • Gevoeligheid voor anderen • Vermogen om met nieuwe situaties om te gaan
Sekseverschil in gevoeligheid voor anderen
Department of Medical and Clinical Psychology
Autonomie-gehechtheid
Autonomieproblematiek is klachtoverstijgend. Samenhang autonomieproblematiek met: • Angststoornissen; o.a. agorafobie, paniek, dwang (Alford & Gerrity, 1995; Bekker & Belt, 2006; Bekker & Croon, 2010; Rutten, Braeken, Ouwens, van Balkom, & Bekker, under review)
• • • •
Stemmingsstoornissen (Burke & Haslam, 2001; Fairbrother & Moretti, 1998) Eetstoornissen (Marsden, Meyer, Fuller, & Waller, 2002) Persoonlijkheidsproblematiek (Bekker, Bachrach, & Croon, 2007) Werkstress en werk-thuis interferentie (Bekker, Willemse, & de Goeij, 2010)
Department of Medical and Clinical Psychology
Autonomiegroep - protocol
15 bijeenkomsten, 8 - 10 deelnemers, 2 uur, zowel mannen als vrouwen. Gericht op: • Herstel en versterking van zelfbewustzijn • Reguleren gevoeligheid voor anderen • Versterking van het vermogen tot hanteren van nieuwe situaties
Department of Medical and Clinical Psychology
Autonomiegroep
• Kennismakingsgesprek • Thema’s, waaronder: • overlevingsstrategieën • omgaan met grenzen • communicatie • emoties en cognities • Eigen inbreng patiënten • Verschillende technieken: groepsgesprek, lichaamsgerichte technieken, mindfulness en cognitieve technieken
Department of Medical and Clinical Psychology
Pilots
• Steekproefgrootte N=6, patiënten met ernstige angstklachten in pretest-posttest design • Autonomiegroep volgens protocol • Toename autonomie en afname klachten
• Steekproefgrootte N=48, patiënten herstellingsoord in pretest-posttest design • Autonomieversterkende behandeling • Toename autonomie (geen klachtenlijst afgenomen)
Department of Medical and Clinical Psychology
Randomized Controlled Trial
Onderzoeksvragen: 1. Vertonen patiënten met angststoornissen een significante vermindering van hun klachten na de autonomiegroepen? 2. Vertonen patiënten met angststoornissen een significante verhoging van hun autonomie na de autonomiegroepen?
Department of Medical and Clinical Psychology
Randomized Controlled Trial - Methode
• Design. Patiënten werden over twee condities gerandomiseerd: • Behandelconditie: autonomiegroep volgens protocol • Controleconditie: wachtlijst • 3 meetmomenten: • bij aanvang (baseline meting) • na 7 weken • na 15 weken Department of Medical and Clinical Psychology
Randomized Controlled Trial - Methode
Vragenlijsten: • Demografische gegevens • Autonomie Gehechtheidsschaal (AGS-30) • Symptom Checklist 90, Nederlandstalige versie (SCL-90) • Fear Questionnaire, Nederlandstalige versie (FQ) • Beck Depression Inventory II, Nederlandstalige versie (BDI II) • Eating Disorder Examination Questionnaire 2, Nederlandstalige versie (EDE-Q) • WHO Quality of Life BREF, Nederlandstalige versie (WHOQoLBREF) • Rosenberg Self Esteem Scale, Nederlandstalige versie (RSE) Department of Medical and Clinical Psychology
Randomized Controlled Trial - Methode
Inclusiecriteria: • ouder dan 18 en één of meer angststoornis(sen) gediagnosticeerd volgens de DSM Exclusiecriteria: • Hoofddiagnose obsessief compulsieve stoornis of posttraumatische stressstoornis • Onvoldoende beheersing van de Nederlandse taal • Cognitieve problemen • Psychose, verslaving, concrete suïcidaliteit, acute rouw of zwakbegaafdheid. Department of Medical and Clinical Psychology
Randomized Controlled Trial – Resultaten Demographics
Geen significante verschillen op zowel de demografische eigenschappen als de baseline meting → succesvolle randomisatie
Gescreend voor deelname (n=160) Exclusies (n=77) Voldeden niet aan inclusiecriteria (n= 35) Weigerden deelname (n = 42) Gerandomiseerd (n=83)
Toegewezen aan Autonomiegroep (n= 43)
Toegewezen aan Wachtlijst (n=40) Department of Medical and Clinical Psychology
Randomized Controlled Trial – Resultaten Demographics Autonomiegroep (n = 43) Geslacht Vrouw Man Missing Leeftijd in jaren Gemiddelde Nationaliteit Nederlands Ander Missing Opleiding Lagere school of minder Lager beroepsonderwijs of lager voortgezet onderwijs Middelbaar beroepsonderwijs of hoger voortgezet onderwijs Hoger beroepsonderwijs of universiteit Ander Missing
Wachtlijst (n = 40)
36 7 -
33 6 1
52 (SD = 16.07)
55 (SD = 13.79)
36 7 -
30 9 1
3 10 13 13 3 1
5 6 14 12 2 1 Department of Medical and Clinical Psychology
Randomized Controlled Trial – Resultaten Gemiddelden primaire uitkomstmaten
Gevoeligheid voor anderen
Zelfbewustzijn 23
69
22
68
21
Hanteren nieuwe situaties 16
15
67
20 66
14
19 65
18
64
17 T1
T3 AG
CG
13 T1
T3 AG
CG
T1
T3 AG
CG
Department of Medical and Clinical Psychology
Randomized Controlled Trial – Resultaten Gemiddelden primaire uitkomstmaten
SCL angst
SCL totaal
25
190 185
24
180 23
175
22
170 165
21
160 20
155
19
150 T1
T3 AG
CG
T1
T3 AG
CG
Department of Medical and Clinical Psychology
Randomized Controlled Trial – Resultaten Mixed Model Mixed Model Analyse.
Gemiddelden SCL Agoriafobie
Geen effect op uitkomstmaten op significant direct effect van conditie op Agorafobie na. 17 16 15 14 13 12 11 10 Baseline
halfway
15 weeks
Department of Medical and Clinical Psychology
Discussie
Er is geen effect?! Mogelijke verklaringen: • Underpowed onderzoek • Autonomieproblematiek geen inclusiecriterium • Geincludeerde patienten al relatief autonoom – subanalyses met laag autonome patienten • Geincludeerde patienten niet bijzonder angstig – subanalyses met hoog angstige patiënten
Department of Medical and Clinical Psychology
Discussie
Vervolg mogelijke verklaringen: • Autonomie als meer fundamenteel stabiel aspect van intrapsychologisch functioneren – follow up meting • Response shift in autonomie • Verschil vormgeving controleconditie tussen de twee locaties
Department of Medical and Clinical Psychology
Department of Medical and Clinical Psychology
