SERIE VISIES OP GENEZING: DEPRESSIE DEPRESSIE, OORZAKEN EN BEHANDELWIJZEN
Inhoud Introductie. . . . . . . . . . . . . . . ................................................. . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 1 Oorzaken van Depressie........................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .......... . . . . . . . . . . 5 1.1 Catecholamine Hypothese.... .............................................................. ............................5 1.2 Disfunctionele gedachte en ideeën .................. ..........................................................5 . 1.3 Familie structuren........................................................................................................... .7 1.4 Vroeg verlies van ouders. . . . . . . .......................................... . . . . .................................... . . . . . . .7 1.5 Externe factoren . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................ . . . . . . . .................................. . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 1.6 Existentiële crisis. . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..8 1.7 Aangeleerdehulpeloosheid(behaviorisme)........................................... ......................8 1.8Affectieveverwaarlozing.................................................................... ......................8 2 Symtomen van Depressie...................................................................................................9 2.1 Tabel 1... .................................................................................................. ............................9 . . 2.2 Tabel 2 .................. ........,....................................................................................................10 3 Behandeling van Depressie......................................................................................... .....12 3.1 Fysiek gerichte therapieën . . . . . . ....................................................... . . . . . . . . . . . . .. . . . ...... . . . . . 12 3.1.1 Running Therapy & Bewegingstherapie . . . . .. . . . . . . . .. . . ..................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 3.1.2 Lichttherapie. . . . . . . . . . . ....................................................... . . . . . . ..... ...................... . . . . 12 3.2 Cognietieve en gedragtherapie.................................................................................... ..12 3.2. 1 Gedrags Activiatie............................................. ................................................ ........12 3.2.2 Acceptance & Commitment Therapy............... ..... .. . ....................................... ..13 3.2.3 Rational Effective Behavioral Therapy........................................... ......................13 3.3 Gevoels gerichte therapie . . ... . . . . . . . . . . . . . .. . . . .................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 3.3 Haptotherapie . . ... . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . ................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 4 Het SoulGym Programma........................................................................... . . .. . . . . . . . . . . . . . . .14
3
Introductie “In het diepst van de winter leerde ik dat er in mij een onoverwinnelijke zomer leeft” - Harry Kalas Voor de depressieve wordt het leven ervaren als somber, zwaar, zinloos en zonder toekomst. Zijn gemoedstoestand is er een van onzekerheid, moedeloosheid en wanhoop. Zijn lichaam voelt moe, leeg en tot last. Zijn gedachte zijn verward, repetitief, vruchteloos en pijnlijk. Nergens vindt hij vreugde in. Paradoxaal genoeg is een depressie ook hoopgevend. Depressie is een duidelijk signaal dat verandering noodzakelijk is. De eerste stap is accepteren dat er sprake is van depressieve gevoelens. Depressie is een kans om nieuwe keuzes te maken, nieuwe inzichten te verwerven, authentieker te worden, je relaties te verdiepen (partner, familie & vriendenschappen) en oude patronen te doorbreken. Iedereen wordt geboren met de wil om te leven (levenslust), het vermogen om lief te hebben en de behoefde om geliefd te worden. De capaciteit om te kunnen genieten van het leven is ook een vermogen dat ons gratis bij de geboorte wordt gegeven.Bij depressie is deze levenslust en vitaliteit duidelijk aangetast. Deze vermogens zijn niet verdwenen maar ingekapseld. Het is belangrijk om een duidelijk beeld te vormen waar de oorzaak van uw depressie ligt om samen met u een behandelplan op te kunnen opstellen die de kern van uw probleem raakt en doeltreffend is. Vervolgens wordt gekeken welke combinatie van behandelingen het meest toepasselijk is op u. Iedereen is uniek en iedereen heeft een eigen verhaal tegelijkertijd zijn ook dezelfde basis principes toepasbaar op de weg naar herstel.
4
1 Oorzaken van depressie Er zijn zoveel verschillende aanleidingen voor depressie als er mensen op aarde zijn. Een ding kunnen we vastellen: Depressie is een disbalans van zowel de geest als lichaam. Er zijn verschillende hypothesen omtrent het ontstaan van een depressie. Onderzoek wijst in uit dat er bij 36% depresieve personen sprake is van erfelijkheid. 1.1 Catecholamine hypothese Deze hypothese verklaart depressie aan de hand van een depletie (tekort) van actieve norepiphrine. Norepiphrine is een hormoon dat een gevoel van welzijn en rust geeft. Opgelopen traumas in de jonge jaren, zoals seksueel misbuik, fysiek geweld, verwaarlozing en andere stressbronnen kunnen een hypergevoeligheid van neuroendocrine (stress hormoon) response tot gevolg hebben. 1.2 Disfunctionele gedachten en ideeën
Wat zijn disfunctionele gedachten en ideeën? Disfunctionele gedachten en ideeën nemen vele vormen aan, waarbij het gebrek aan logica en coherentie kenmerkend zijn. Een sterk negatief zelfbeeld, wereldbeeld en pessimisme over de toekomst gaan meestal gepaard met dit gebrek. Excessieve zelf kritiek is ook disfunctioneel gedachte goed. Wie is hier mee geholpen? Niemand is het antwoord. Het is bewezen dat depressie en de mate van zelfkritiek een sterke samenhang hebben. Enkele voorbeelden van onlogisch redeneren zijn “We gaan allemaal naar de klote”, “ik ben niet om van te houden” en “Life sucks” Wat opvalt bij disfunctioneel denken is dat problemen niet op hun feitelijke proporties worden ingeschat. Meestal worden uitdagingen en zelfs kleine dagelijkse ondernemingen te groot gemaakt wat leid tot geen of weinig actie ondernemen. Disfunctionele gedachte uiten zich vaak in vaag en wollig taalgebruik en het spreken in algemeenheden.
Wat veroorzaakt disfunctionele gedachten en wat zijn de effecten? Disfunctionele gedachten ontstaan meestal doormiddel van interactie met de omgeving en sleutelfiguren daarin (vader, moeder, zus, broer, partner, werk).
5
Deze sleutelfiguren kunnen herhaalijk de boodschap geven dat je niet de moeite waard bent, dom bent, verwend, vervelend, inferieur, achtelijk, lui en laakbaar. Het tegengestelde heeft het zelfde effect, “je wordt veel beter dan je vader”, “Je zult heel veel bereiken”, “je bent de beste”. Hooggespannen verwachtingen creeën faal angst. Je kan namelijk niet altijd voldoen. Vaak gaan we geloven dat deze labels een kern van waarheid hebben en ze creeën pijnlijke plekken. In het dagelijkse leven kom je situaties tegen die deze pijnpunten activeren. Dat kunnen mensen op het werk zijn, personen in je eigen gezin, vrienden, familie, een examen, een presentatie, solliciteren, etc. Meestal reageren we dispropotioneel op deze situaties (boos, verdrietig, onzeker en gekwetst). Een negatief zelfbeeld heeft als effect dat alledaagse of kleine tegenslagen irreëel worden vergroot en ervaren als een volmaakt falen. Een voorbeeld is tweede worden in een wedstrijd i.p.v. eerste en de conclusie trekken dat je beter kan stoppen omdat je zo slecht gespresteerd hebt; of een presentatie leveren waarvan één element niet zo sterk is en de hele presentatie afdoen als één grote mislukking. De neiging tot intens vergelijking met anderen is ook kenemerkend voor (latent) depressieve mensen. Zo kan een succesvol ondernemer zichzelf ervaren als een complete mislukking wanneer een ander verteld over zijn zakelijk succes. Gewone situaties worden ervaren als een bevestiging van het lage zelfbeeld. Iemand zegt net iets verkeerd of doet iets kleins en het wordt uitvergroot en uit de context gehaald. Deze aspecten leide tot apathie. Apathie leid tot gebrek aan motivatie, gebrek aan motivatie leid tot gebrek aan actie, gebrek aan actie leidt tot verminderde vooruitgang en de verminderde vooruitgang bevestigd het lage zelfbeeld en zo is de cirkel rond. Het negatieve zelfbeeld is meestal gekoppeld aan een moreel oordeel (attitude). Enkele voorbeelden daarvan zijn: “Ik ben lui en daarom waardeloos”. Het morele oordeel hier luidt: “Luie mensen zijn waardeloos”. “Het is onmogelijk mij lief te hebben”. Onderliggende overtuiging: “Alleen bepaalde mensen zijn om lief te hebben”. Deze gedachten en ideeën leiden tot verlies aan motivatie en levensenergie, een neerslachtige stemming, gedempte wilskracht (het heeft toch geen zin), het vermijden van moeilijke situaties (lukt mij toch niet), een verhoogde afhankelijkheid van andere door een gebrek aan energie, ernstige pasiviteit en in het uiterste geval de wens te ontsnappen (zelfmoord).
6
1.3 Familie structuren Families die te kampen hebben gehad met terugslag op economisch vlak, minderheid zijn, een geestelijk zieke in de familie hebben of ieder ander ding dat het gezin heeft gescheiden van de maatschappij en status heeft aangetast, hebben sterk de neiging hun kinderen op te leggen hierin een verandering te maken en hebben hooggespannen verwachtingen. Door het kind dat de familie eer hoog moet houden wordt dit ervaren als in dienst zijn/leven voor de familie ambitie. Veel manisch depressieven komen uit een gezin waar de moeder de stabiele ouder is en de vader afkraakt en verguist. Het kind dat geselecteerd wordt om de familie eer hoog te houden heeft het hoogste risico op manische-depressiviteit. Ze hebben vaak een ontkenning van de complexiteit van relaties (zwart-wit, “with me or against me”) Dit komt waarschijnlijk voort uit de moeite die zij als kind hadden hun moeder in een beeld samen te vatten. Manisch depressieve gebruiken gevoelens van schuld en zelf-verwijt als manipulatie. Competitieve gezinnen waar affectie alleen verleend wordt bij prestatie brengen kinderen groot die gevoelig zullen worden voor falen en minder presteren en tevens een laag eigenbeeld ontwikkelen. Het zelfde geld voor autoritaire en conservatieve gezinnen. Gebroken gezinnen creëren chronische stress. Het zenuwstelsel staat dan altijd op de alarm stand. Deze chronische stress kan het zenuwstelsel en tolerantie voor stress aanzienlijk verminderen (wearing out). Familie structuren is altijd een zeer belangrijke factor om rekening mee te houden. De familie structuren creëren ook onze denkbeelden en ideeën over onszelf en de wereld. 1.4 Vroeg verlies van de ouders Vroeg verlies van ouders speelt bij gem. 27% een rol. 1.5 Externe factoren Dit zijn de factoren waar je geen invloed op hebt zoals het overlijden van dierbare, verliezen van je baan, fysieke aandoening, etc. 1.6 Existentiële crisis Een existentiële crisis kenmerkt zich door een stortvloed aan vragen en onzekerheid omtrent de aard van ons bestaan. Deze vragen gaan over de kern van ons bestaan en raken diep in ons wezen.
7
1.7 Aangeleerde hulpeloosheid (behaviorisme) Wanneer een kind frequent in bedrijgende en/of vernederende situaties komt waar hij totaal machteloos was en geen ontsnappingsmogelijkheden had, leert het te verlammen en hopeloos te zijn. Enige andere houding heeft op dat moment geen zin. Op deze wijze ontstaat aangeleerde hopeloosheid. Met andere woorden ontstaat er een frustratie in de wilskracht en vitale energie. 1.8 Affectieve verwaarlozing In alle gezinnen waar frequent kritiek heest, vernederd wordt en weinig affectie wordt getoond geven een geestelijke onderontwikkeling van het kind. Omdat de behoefte aan herstel niet weg gaat blijft het eenmaal opgegroeide kind, inmiddels volwassen zoeken. Tevens leren deze kinderen ook verdedigingsmechanisme aan die op dat moment werken maar later als volwassen disfunctioneel zijn en problemen opleveren. Enkele voorbeelden daarvan zijn ontkenning van behoefte, angst, valse hoop, valse macht en primaire afweer.
8
Somatisch (fysiek)
Zelfbeeld en gedachte
Gedrag
Vegetatieve reacties
Kritisch en streng
Vermindering in activiteitsniveau
Hartkloppingen, onverklaarbaar zweten, koud of Vol kritiek en strengheid naar zelf en zelfverwijt. Het dood gevoel in ledenmaten, opvliegers en het ex- is een innerlijke stem die streng toespreekt: “Wat doe treem koud hebben. je trut!”, “Denk eens na!” “Doe eens normaal!”, of cynisch zegt “Nou..dat heb je weer geweldig gedaan!”
- Minder bewegen - Arm dieet (kant en klaar) - Slechte verzorging - Slechte verzorging van huis - Niet houden van activiteiten die voorheen leuk waren.
Slaapproblemen en vermoeidheid
Regressie
Zelfmoord
Slecht slapen, vermoeid en rusteloos zijn. Hoeveel- Niet verdienen te leven wegens onwaardigheid, zinheid slaap heeft weinig effect. Een algeheel gebrek loosheid van het bestaan en/of extreme zondigheid aan energie ervaren is gebruikelijk bij een depressie. die niet te vergeven is. De wens te sterven varieert van mild tot obsessief.
Persoon heeft neiging die activiteiten te kiezen die het minst eisen op het gebied van verantwoordelijkheid, initiatief en energie. Daarbij hoort het verkiezen van kind rol boven volwassen rol. Het is passief i.p.v. initiatief nemend zijn, afhankelijkheid verkiezen boven autonoom zijn en investeren in korte termijn gratificatie i.p.v. duurzame doelen die op lange termijn uitbetalen
Concentratieproblemen
Vermijden van verantwoordelijkheden
Negatieve verwachtingen
Slecht kunnen concentreren. Persoon piekert of Meestal negatieve verwachtingen omtrent de uit- Uit zich in bijvoorbeeld achterstanden met het betalheeft obsessieve gedachten die zich opdringen. komst van inspanningen of situaties. In een extrem- en van rekeningen en het uitvoeren van dagelijkse ere variant wordt er veel gedacht aan doom scenar- noodzakelijke taken. io’s die angst kunnen oproepen en een gebrek aan keuze veroorzaken. Libido
Fantasieën
Extreme passiviteit en egocentrisme
Niet kunnen genieten van seksualiteit of intimiteit. Opdringende, storende en ongewenste fantasieën Het tegenovergestelde is ook mogelijk, namelijk hebben een obsessie met seksualiteit. Wat in beide gevallen opvalt is dat de verbondenheid met de partner moeilijk tot stand komt of helemaal niet.
Alles draait om eigen ellende en er wordt geen rekening gehouden met de levens van anderen en het voldoen aan verantwoordelijkheden jegens hen
Andere somatische uitingen
Waanideeën
Zelfvernedering
Zwaar gevoel in borst, duizeligheid, hoofdpijnen, hyperventilatie, zwakte in lichaam, constipatie, maag/darmklachten, lui praten, geringe gelaatsuitdrukking en trage motoriek.
Enkele voorbeelden van waanideeën is de overtuig- Daden verrichten die vernederend zijn en/of eigen ing zo extreem waardeloos te zijn dat het beter was integriteit aantasten geweest nooit geboren te zijn. Een ander waanidee is de overtuiging gestraft te worden door het lot of God. Paradoxaal(scheef) zelfbeeld
Wijze van taken volbrengen
Een paradoxaal zelfbeeld is een scheef zelfbeeld. Neem het voorbeeld van een over perfectionistische moeder die zegt dat ze slecht zorgt voor de kinderen zorgt of een prima capabel en opgeleid persoon die overtuigt is dat hij door de mand zal vallen en de “waarheid” van zijn onkunde zal worden ontdenkt. Onderschatten van capaciteit en prestatie hoort hierbij en het paradoxale is dat er meestal het meeste kritiek is op die punten waar de persoon het beste in is.
Rigide opleggen van taken aan jezelf en nauw plannen. Vervolgens niet los kunnen laten wanneer het anders verloopt. Hierbij hoort ook dat taken vaak te groot worden ingeschat.
9
Emoties/veerkracht
Wereldbeeld
Existentiële problemen
Zware stemming
Nihilisme
Zingevingsproblemen
Wanhopig, cynisch en pessimistisch. Soms ook boos Een sterke overtuiging dat de wereld kapot is, red- Geen zin zien, geen nut ervaren, geen doel in het en geïrriteerd. Geen humor kunnen waarderen en deloos en verdoemt. bestaat en geen rede tot blijdschap. Creëert lage mogeen plezier beleven. tivatie tot ondernemen en het bestaan als zinloos te ervaren. De vraag is “wat is de zin van het bestaan?” Filosofische vragen en een ontredderende twijfel staat bij een existentiële depressie centraal. Angst
Medemens
Angst gek te worden en alle beheersing over zelf te Weinig positiefs kunnen zien in de medemens verliezen. Tevens ook angst om “verkeerde” besluiten te nemen die alles erger maken. Dit versterkt de besluitenloosheid. Nachtmerries komen ook vaak voor. Eenzaamheid
Woede en irritatie
Gevoel afgescheiden te zijn. Niet om van te houden, Frequent boos en geïrriteerd zijn. uitgekost en ongewild. Gevoelloos Sommige mensen voelen helemaal niets en kunnen ook niet huilen. Dit woord ook wel eens ‘droge depressie genoemd. Huilbuien Plotselinge onverklaarbare huilbuien.
10
3 Behandeling Het is belangrijk dat de klant inzage heeft in zijn behandelplan en deze ook zelf ondertekend. Zo wordt de verantwoordelijkheid voor herstel gedeeld. Wanneer we kijken naar het verloop van een gemiddelde depressie zie je een curve die neerwaards gaat, een tijd diep blijft en dan pas omhoog komt. Het is belangrijk de intake zeer zorgvuldig af te nemen. Anders loop je het risico niet de juiste behandelmethode toe te passen en de kern van het probleem niet te raken. Variaties in depressie vergen een eclectische (gevarieerde) aanpak. Samen met de klant wordt een behandelprogramma samengesteld. Ieder behandelprogramma heeft zijn eigen behandeldoelen, intensiteit en geschatte tijdsduur. Op de volgende pagina’s vindt u een overzicht van de door SoulGym therapieën.
11
3.1 Fysiek gerichte therapieën 3.1.1 Runningtherapy & Bewegingstherapie Zeer bewezen effectief te zijn. Deze vorm is interessant om te gebruiken om mensen bewust te maken hoe ze functioneren op het gebied van discipline/doorzettingsvermogen, tevredenheid met eigen prestatie (met zelf) en een parallel leerproces over wat nieuw gedrag aanleren met iemand doet. Gaan sporten zonder leerdoel kan ook uitmonden in een vermijding van de kern van het probleem. Daarmee is de oorzaak van de depressie niet verwijderd en werkt het sporten als een onderdrukker. Het is belangrijk om te leren genieten van bewegen en actie. De therapeut let er op dat de gekozen bewegingsvorm de klant aanspreekt. Bij intake kijken we naar de volgende aspecten - Conditie en kracht meting - Een activiteit kiezen die de klant aanspreekt. Het is de bedoeling om na de behan deling de activiteit door te zetten en zo nodig een sociaal netwerk te creeren Gedurende de behandeling heeft u inzicht in uw groei in conditie en kracht 3.1.2 Lichttherapie Is wetenschappelijk bewezen zijn werking te hebben. Voornamelijk te gebruiken voor personen met een duidelijke seizoensafhankelijke depressie echter kan het ook worden gebruikt als een steuntje in de rug in de herfst en winter. 3.2 Cognitief en gedrag gerichte therapie 3.2.1 Gedragsactivatie Voornamelijk effectief bij personen die steeds minder zijn gaan doen en in veel van hun gedrag verzuim van verantwoordelijkheden laten zien. Gedragsactivatie is een zeer effectieve methode om iemands leven weer op orde te krijgen. Gedragsactivatie is een goede methode om mee te beginnen onder het motto “Eerst rust, reinheid en regelmaat.” Hieronder enkele aspecten van gedragsactivatie. 1. 2. 3. 4.
Doelen en ambities herstellen en indien disfunctioneel vervangen. Wakkert hoop aan wanneer positieve doelen behaald worden. Geeft directe energie en helpt tegen vermoeidheid Kleine succes ervaringen helpen optimisme en aspiraties te vergroten.
12
Wanneer er sprake is van schuldeisers, hording, slecht dieet, geen beweging en alle andere gedragsmatige aspecten die met depressie zijn verbonden is het noodzaak deze therapievorm als eerst toe te passen. 3.2.2 Acceptance and commitment therapy Voornamelijk effectief bij chronisch depressieve personen, chronisch zieken of personen die wegens geestelijke ziekte moeten accepteren dat sommige aspecten niet veranderd kunnen worden. Hier is het principe: Accepteren wat niet veranderd kan worden en toegewijd zijn/worden aan datgene wat vooruitgang en groei mogelijk maakt. 3.2.3 Rational effective behavioural therapy REBT is een therapie vorm die zich richt op disfunctionele gedachte en overtuigingen omtrent zelf en de wereld. Het is even effectief, zo niet effectiever dan medicatie! Medicatie alleen geeft hogere kans op terugval. Op de volgende punten wordt aandacht besteed in REBT: 1. Voornamelijk het reduceren van negatieve gedachte heeft positief effect. 2. Nadruk op feitelijkheid van overtuiging 3. Bruikbaarheid van overtuiging 4. Bijgeloof en vooroordelen ondermijnen 3.3 Gevoelsgerichte therapie 3.3.1 Haptotherapie De haptotherapie is in de veronderstelling dat lichaam en geest één zijn. Vanwege deze eenheid van lichaam en geest is het zo dat alle geestelijke aspecten van de mens zich ook fysiek manifesteren. Alle gevoelens beleven we ook fysiek, denk maar aan onbehagen, plezier, verdriet, blijdschap en boosheid. Alhoewel dit vanzelfsprekend is gebeurt het toch vaak dat dit aspect verwaarloost wordt omdat het cognitief niet wenselijk is. De haptotherapeut tracht doormiddel van een meestal fysieke benadering de cliënt bewust te maken van deze gevoelsaspecten die om aandacht vragen. Zo krijgen onduidelijke en moeilijke gevoelens handen en voeten en blijken ze van meer waarde te zijn dan we voorheen dachten. Het resulteert in een evenwichtiger, gefundeerder en authentieker handelen, voelen en denken. Het gaat erom te ontdekken wie je in wezen bent en wat je bezielt. In plaats van toeschouwer te zijn neem je deel (participeer je). Je kunt jezelf zijn, wanneer je durft te voelen wat je bezighoudt en daar ook zoveel vertrouwen in hebt dat je 13
ernaar gaat leven. 4 Het SoulGym programma Het SoulGym programma tracht een fundamentele groei en verandering teweeg te brengen in gedragspatronen en karakter. Dit is een zeer lastige uitdaging maar wel de meest duurzame oplossing. De opbouw van het programma ziet er als volgt uit: 1. Proactief worden. a)Leren dat er binnen de mogelijkheden altijd een keuze is en dat we niets passief ondergaan. Er is wel vaak een patroon te ontdekken in hoe we onze keuzes maken en welke keuzes we maken. b)In kaart brengen welke karaktereigenschappen, kwaliteiten en levensdoelen 100% de moeite waard zijn. Dit is het creëren van een levensvisie. 3. Hoofdzaak van bijzaak leren onderscheiden. a)Uit de spiraal komen van het altijd “druk” hebben b)Kwaliteit van gezin, vriendschap en relaties verbeteren. c)Leren onthechten van activiteiten die niet bijdragen aan groei en ver betering. 4. Leren denken in eenheid in plaats van verdeeldheid a)Jezelf leren zien als verbonden met de medemens en de medemens met jou b)Anderen geen schade doen uit angst voor tekort komen c)Mentaliteit van schaarste opgeven 5. Eerste anderen leren begrijpen en dan begrepen willen worden 6. Leren inzetten van eigen talenten en capaciteiten ter dienst van de medemens.
14
15
Soulgym praktijk voor fysiotherapie, coaching & haptonomie. Deze praktijk staat voor een wetenschappelijke, innovatieve en menselijke behandelwijze. Klik hier om meer te weten te komen over onze filosofie.
Contact gegevens Locatie Doesburg Veerpoortwal 1 6981BR, Doesburg Tel: 063029482309 Email:
[email protected]
16