Infocyclus nr. 2 Visies op “ontwikkeling” in een historisch kader
2 Februari 2016 Gérard Van Bilzen
© G.Van Bilzen
Wat is “Ontwikkeling”?
© G.Van Bilzen
Eind 17de eeuw (Verlichting) • Immanuel Kant “Ontwikkeling” toegepast op samenlevingen: “van een onrijp stadium van onwetendheid naar een uiteindelijke volwassenheid” Maar is er ook een einde aan “Ontwikkeling” ? Denk bv. aan het Romeinse Rijk © G.Van Bilzen
“Ontwikkeling” in specifieke fases • Karl Marx (1818-1883): “Ontwikkeling” van een primitieve samenleving, via een feodale en kapitalistische naar een communistische samenleving • Walt Rostow (1916-2003): “Ontwikkeling” van een traditionele samenleving, via de creatie van voorwaardes voor een “Takeoff” naar volwassenheid en massaconsumptie © G.Van Bilzen
Landen met een achterstand in “Ontwikkeling”: • <1940: “achtergebleven, primitieve, traditionele, arme of ongeciviliseerde landen” • 1942: “onder-ontwikkelde” landen • 1954: “minder-ontwikkelde” landen • 1956: “ontwikkelingslanden” • 1961: “landen met een vertraagde ontwikkeling…” © G.Van Bilzen
Theorieën over hoe landen tot “Ontwikkeling” te komen? • “Big Bang” theorie: – Alle investeringen richten op één veelbelovende sector. Die sector zou dan andere sectoren met zich mee moeten trekken (Rosenstein-Rodan)
• “Balanced Growth” theorie – Investeringen juist niet concentreren, maar spreiden. Ontwikkelingen in slechts één sector zouden te veel gehinderd worden door tekortkomingen in andere sectoren (Nurkse) © G.Van Bilzen
Ontwikkelingsmodel: Exporteren – Zo weinig mogelijk beperkingen voor exporten – Weinig belastingen, geen regels – Steun vanuit de Staat voor export sector – Neo-liberale aanpak: Milton Friedman – Aziatische Tijgers • Singapore, South Korea, Hongkong, Taiwan
– Maar ook Chili na de staatsgreep tegen president Allende • Chicago Boys © G.Van Bilzen
Ontwikkelingsmodel: Importsubstitutie – Zo veel mogelijk alles zelf proberen te maken – Beperking van importen – Bescherming van eigen kleine industrie – Latijns Amerikaanse Dependencia School: Raul Prebish, Celso Furtado – Toegepast in veel Latijns-Amerikaanse en Afrikaanse landen
© G.Van Bilzen
Hoe “Ontwikkeling” van landen te meten? Simon Kuznets stelde voor (begin 1940) : • Bruto Binnenlands Produkt / hoofd van de bevolking
Verenigde Naties besloot tot: • Bruto Nationaal Produkt/ hoofd van de bevolking • Verschillende “ontwikkelde” landen hadden veel investeringen in het buitenland…
© G.Van Bilzen
Opvattingen over “ontwikkeling” in de jaren 50 • Nadruk op Industrialisatie • Ontwikkelingslanden werden te veel gehinderd door een traditionele landbouw • Industrie zou overtollige arbeidskrachten uit traditionele landbouw opnemen • Staat moest investeren in infrastructuur • Het ging daarbij om het scheppen van voorwaardes voor een “take-off” (Walt Rostow, 1960) © G.Van Bilzen
Ervaringen gebaseerd op “New Deal” en “Marshall Plan” • New Deal: aanpak van de crisis in de jaren 30, door president Franklin Delano Roosevelt • Overheidsinvesteringen in • Wegen • Spoorlijnen • Dammen
•Marshall Plan: steun voor het herstel van de economieën in Europa na Tweede Wereld Oorlog © G.Van Bilzen
Koude Oorlog Strategie • Vermijden rol overheid in bedrijfsleven – Zeker geen “communistische staatsbedrijven”
• Enkel het scheppen van gunstige condities voor het bedrijfsleven • Kortstondige projecten
© G.Van Bilzen
Paradigma van de jaren 50 •Basis Probleem: Laag BNP • Dit zou misbruikt kunnen worden voor communistische propaganda
•Oplossing: Economische Groei via industrialisatie •De Staat ondersteunde deze benadering door investeringen in Infrastructuur © G.Van Bilzen
Introductie van Landbouw in de jaren 60 • Alleen concentreren op industrie werkte niet: – Hongersnoden in Ethiopia (1958) en China (1959-62)
• Réné Dumont (1962): ”L’afrique noire est mal partie” • Binjay Ranjan Sen (Directeur Generaal FAO): “Vrijheid van Honger Campagne” © G.Van Bilzen
Groene Revolutie • Norman Borlaugh (CIMMYT) • Zoeken naar geschikte en resistente variëteiten • Toepassing van Kunstmest • Gebruik van Pesticides • Gebruik van Irrigatie
• “Big Agriculture…” (zoals in de USA) • Gesteund door grote ondernemingen als Monsanto, Dupont, Bayer etc. © G.Van Bilzen
Paradigma van de jaren 60
• Basis Probleem: Honger – Ook dit probleem zou misbruikt kunnen worden voor communistische propaganda
• Oplossing: Economische Groei via Industrialisatie plus (grootschalige) Landbouw © G.Van Bilzen
Introductie van “Armoede” in de jaren 70 • Economische groei bereikte niet alle lagen van de bevolking • Geen “trickle–down” effect • Sociale ongelijkheid en grote armoede • Irma Adelman-Cynthia Taft Morris: “Economic Growth and Social Equity in Developing Countries” (1967) © G.Van Bilzen
Oplossing: Basic Needs Strategie • World Bank: “Redistribution with Growth” (1973) • USAID: Belangrijkere rol voor kleine boeren: “Integrated Rural Development Projects” (midden jaren 70) • ILO: “Basic Needs” (1976) © G.Van Bilzen
“Basic Needs-Strategie”: Voorzien in Basis Behoeftes – Voedsel, – Water, – Behuizing en – Kleding – Sanitaire voorzieningen, – Gezondheidszorg, – Transport en – Onderwijs © G.Van Bilzen
Toenemende rol ontwikkelingslanden
• Decolonisatie afgerond • Ervaringen olie boycot • Vorming groep ongebonden landen in de Verenigde Naties (“Groep van 77”, “Derde Wereld”)
© G.Van Bilzen
“New International Economic Order” (NIEO) Speciale Zitting Verenigde Naties 1974… 1. Stabilisatie Exportprijzen Grondstoffen 1. 2.
Binden aan prijzen van industrieproducten Compensatiefonds in geval van verliezen (STABEX)
2. Verbeterde toegang tot de markten van ontwikkelde landen 1. 2.
Preferentiële Behandeling Verlaging van Invoerrechten (Uruguay Ronde: 1993; Doha startte in 2001…)
3. Gedragscode voor Multinationals (ILO 1977) 1. 2.
Herinvesteringen en Transfer van Technologie
4. Meer Hulp: 0.70% BNP… © G.Van Bilzen
Paradigma van de jaren 70
• Basis Probleem: Armoede – Nog steeds met in het achterhoofd: beperk de mogelijkheden voor de aantrekkingskracht van het Communisme
• Oplossing: Economische Groei én Herverdeling van Rijkdom – Integrated Rural Development – Basic Needs © G.Van Bilzen
Hoe Armoede te meten: Absolute Armoede
World Bank: – $1.25 per dag (2008)
Alternatief: – Minimum niveau voor calorie-opname per dag: 1500
Slechts gemiddelde Meet niet de armoede-kloof © G.Van Bilzen
Hoe Armoede te meten: Relatieve Armoede
© G.Van Bilzen
Het meten van Relatieve Armoede • Lorentz Curve • Gini Coëfficiënt (A/A+B)
© G.Van Bilzen
Gebeurtenissen in de jaren 80 • Instabiliteit van het Internationale Financiële Systeem • Schuldenproblemen – Mexico in 1982, daarna ook andere landen – Enorme problemen voor grote Amerikaanse en Europese banken – In de jaren 70 goedkope oliedollars uitgeleend aan ontwikkelingslanden • “Landen kunnen niet failliet gaan…” © G.Van Bilzen
“Ontwikkeling” in de jaren 80: Structurele Aanpassingen • Washington Consensus – Verkleinen Overheidstekorten – Afschaffen Overheidssubsidies – Minder regels – Privatiseringen overheidsbedrijven – Kleinere overheid
• Neo-liberale Agenda (Reagan, Thatcher, Kohl) – Heritage Foundation © G.Van Bilzen
Paradigma van de jaren 80 • Basis Probleem: Structurele problemen – Schuldenproblematiek – Overheidstekorten – Gierende Inflatie * Het internationale bank systeem in gevaar
• Oplossing: Economische Groei en Schulden aanpak – Structurele Aanpassingen (“Structural Adjustment”) © G.Van Bilzen
“Ontwikkeling” in de jaren 90 • Introductie Milieuoverwegingen • Introductie belang van de rol van vrouwen
• Introductie van het belang van goed bestuur
© G.Van Bilzen
Milieu-overwegingen • Niet nieuw: – Rachel Carson: “Silent Spring” 1962: ban DDT – Barbara Ward/Réné Dubos: “Only One Earth” (1972)
• Pas eind jaren 80: – (Gro Harlem) Brundlandt Report (1987): “Our Common Future” – UN Conference on Environment and Development (Rio de Janeiro) 1992 Earth Summit / Agenda 21 © G.Van Bilzen
Het belang van de rol van de vrouw • Ook niet nieuw – Esther Boserup (1970): “Women’s Role in Economic Development” – UN 1976-1985: Decade for Women
• Pas later in de jaren 90: – Verenigde Naties 4de “Conference on Women” (1995): Mainstreaming / Gender and Development
© G.Van Bilzen
Goed Bestuur • Thema wederom niet nieuw: – Gunnar Myrdal (1967): Soft State (“Asian Drama”)
• En pas weer later in de jaren 90: – Transparency International (1993): Corruptie Index – EU (1994): Budget voor Democratie and Mensenrechten – World Bank (1998): “Assessing Aid: What works, what doesn’t and why”: Belang van Goed Bestuur © G.Van Bilzen
Maar ook méér Structurele Aanpassingsprogramma’s • Wel kritiek op de Structurele Aanpassingsprogramma’s van de jaren 80: – UNICEF 1987: “Adjustment with a Human Face” – UNDP 1988: “Social Dimensions of Adjustment” © G.Van Bilzen
Tweede Generatie Structurele Aanpassingsprogramma’s in de jaren 90 – Toevoegen van voorwaardes om armoede aan te pakken • Toevoegen van Sociale Vangnetten • Gerichte Armoedebestrijding – “Uitgebreide” Washington Consensus © G.Van Bilzen
Paradigma in de jaren 90 • Basis Probleem: Structurele Problemen en Armoede • Oplossing: Groei, Herverdeling van Rijkdom en Schulden Aanpak – Uitgebreide Washington Consensus – Sociale Vangnetten en Gerichte Armoedebestrijding – HIPC Schulden Initiatief © G.Van Bilzen
Het meten van “Human Development” Al voorgesteld in de jaren 70: • Index van Sociale Vooruitgang: 36 sociale indicatoren Breder toegepast in de jaren 90: • Verenigde Naties: Human Development Index (samengestelde index: levensstandaard, levensverwachting and geletterdheid) © G.Van Bilzen
“Ontwikkeling” in de jaren 00 • Het toevoegen van het belang van “goede instellingen” • De Millennium Development Doelen • Het kwijtschelden van schulden
© G.Van Bilzen
Het belang van Goede Instellingen • Goed functionerende Instellingen – Vrijheid van Meningsuiting en Pers – Democratie
• Goede Rechtsstaat – Onafhankelijke Rechtspraak – Strijd tegen Corruptie – Bescherming tegen Nationalisaties
• Het opbouwen van lokale capaciteiten – Juist niet het sturen van technische experts © G.Van Bilzen
Millennium Development Goals (MDG)
© G.Van Bilzen
Paradigma van de jaren 00 • Basis Probleem: Armoede en Schulden Problematiek – Beperken van Extremisme
• Oplossing: Economische Groei, Millennium Development Goals en het Kwijtschelden van Schulden – Enorme kwijtscheldingen in 2005-2006
© G.Van Bilzen
“Ontwikkeling” in de jaren 10 • Ontwikkelingslanden: zelf verantwoordelijk voor eigen “ontwikkeling” • Andere landen kunnen wel bijdragen: – Global Partnership
• Geen OECD-”High Level Fora” meer over “Ontwikkeling” – vgl. bv. de “Paris Declaration on Aid effectiveness”, 2005
• Eerste High Level Meeting “Global Partnership” (2014) © G.Van Bilzen
“Global Partnership”? • Eerste Onderwerpen “Global Partnerschap”: – Rol van het Bedrijfsleven (vgl. de jaren 50) – Slechts beperkte aandacht voor MDGs
• Aan de andere kant: omzeilen van ontwikkelingslanden – Trust Fondsen – Méér donor coördinatie: OECD-DAC uitgebreid © G.Van Bilzen
2015: Sustainable Development Goals • 25-27 September 2015: Algemene Vergadering van de Verenigde Naties – Evaluatie van de oude MDGs – “Sustainable Development Goals” • 17 Doelen met 169 subdoelen? • MDGs: 8 doelen met 17 subdoelen…
– Te veel doelen géén doelen © G.Van Bilzen
2: Beëindig Honger… • “…verzeker toegang, in het bijzonder van armen en mensen in kwetsbare situaties, tot veilig, voedzaam en voldoende voedsel…” • Maar niets over hoe de armen voedsel kunnen betalen… • Martin Caparros (Honger): er is voldoende voedsel: de aarde kan 12 miljard mensen voeden • Maar in een land als Niger is 50% ondervoed, terwijl het land de tweede uranium producent is ter wereld… © G.Van Bilzen
16:…Effectieve, controleerbare en transparante instituties… • Breng corruptie en omkoping “in aanzienlijke mate terug” • Bescherm “fundamentele vrijheiden, in overeenstemming met nationale wetgeving…” • Maar geen woord over vrijheid van meningsuiting, persvrijheid, eigendomsrechten • Kerry: “vooral de eerste eeuwen zijn het moeilijkste bij het vormen van een rechtsstaat” © G.Van Bilzen
Paradigma van de jaren 10… • Basis Probleem: “Ontwikkeling” – 4de “High Level Forum”, Busan, 2011
• Oplossing: Ontwikkeling = Economische Groei? – Bevorderen van Industriële Ontwikkeling – Bevorderen van Handel – Vergelijk de jaren 50….
© G.Van Bilzen
Andere opvattingen over “Ontwikkeling” Koninkrijk Bhutan (1972): • “Bruto Nationale Geluks Index” • …maar is niet van toepassing op de Hindu minderheid: de Lotsampas…. New Economics Foundation (2006): • “Happy Planet Index”, exclusief gebaseerd op ecologische en sociale criteria © G.Van Bilzen
Bijdrages aan “Ontwikkeling” 60 Hulp 5 Privé Giften Buit.Investeringen n.b. Pos. Handelsbalans -3 Leningen n.b. Overmakingen -
70 7 1 4 -1 12 2
© G.Van Bilzen
80 38 2 7 54 85 17
90 65 5 35 37 96 31
00 60 7 256 155 214 77
10 148 56 617 452 467 325
