Schoolkind
Oorspronkelijke tekst
Hilde Breet Wilma Poot Illustraties
Harmen van Straaten © Uitgave: januari 1998 Herziene uitgave: maart 2010 Het is toegestaan deze folder in ongewijzigde vorm te multipliceren en te verspreiden.
Een uitgave van:
Kind op de basisschool Een rustige ontwikkeling tussen driftige peuter en dwarse puber !?!
Thuis
Geweten
In de basisschoolperiode verandert een kind van een afhankelijke kleuter in een zelfstandige 12-jarige aan het begin van de puberteit. Ouders merken dat hun kind zich steeds meer losmaakt van het gezin. De invloed van leeftijdgenootjes wordt steeds belangrijker.
Dat is niet eerlijk!
Thuis, een veilige basis Kinderen groeien op met verschillende gezinssituaties, met mensen uit allerlei culturen in een snel veranderende samenleving. Er is een overvloed aan informatie. Veel is anders dan vroeger. Wat echter van alle tijden is, is dat kinderen een veilige basis nodig hebben. Een kind durft dan vanuit dit basisvertrouwen nieuwe, onbekende dingen te ontdekken en uit te proberen.
Tips • • • • •
2
Een kind moet zijn eigen geweten ontwikkelen. Maar om te kunnen begrijpen wat goed of wat slecht is, moet een kind een bepaald denkniveau hebben bereikt. Vanaf een jaar of zeven leren kinderen inzien wat werkelijkheid is en wat maar verzonnen is. Ze leren dat je rekening met elkaar moet houden en dat je je aan regels hoort te houden. Ze kunnen echter nog geen onderscheid maken tussen goede en slechte bedoelingen. Dat leren ze in de loop van de basisschoolleeftijd. Kinderen op de basisschool kunnen heel star zijn in het toepassen van regels. Ze vinden vaak iets ‘niet eerlijk’.
Tips • •
Geef zelf het goede voorbeeld. Voor kinderen onder de tien jaar is het moeilijk zich aan de regels te houden als er geen volwassenen in de buurt zijn.
Geef je kind warmte en gezelligheid. Toon belangstelling en waardering voor de dingen die hij doet. Wees duidelijk in de regels die er bij jullie thuis zijn afgesproken en help je kind zich aan deze regels te houden. Stel grenzen en neem (gezamenlijke) maatregelen als de grenzen zijn overschreden. Weet dat je kind nog veel moet leren en dat brokken maken en dingen verkeerd doen daarbij horen.
11
Denken
School
De verstandelijke ontwikkeling is de basis voor het doen en laten van een kind op tal van gebieden. Bij alles wat je kind doet is sprake van ontwikkelen van kennis en vaardigheden.
Voor de meeste kinderen verandert er nogal wat in hun leven als ze naar school gaan. Ze krijgen te maken met klasgenoten en een leerkracht. Ze gaan van alles leren en moeten in de structuur van de school de dag doorbrengen.
Hoe meer de fantasie verdwijnt… Na het vierde jaar gaat een kind ontdekken dat de fantasiewereld iets anders is dan de echte wereld. ‘Magische’ verklaringen voor verschijnselen verdwijnen: “wie heeft de blaadjes van de bomen geschud?” Al spelend, lerend, ontdekkend breidt een kind zijn kennis uit en vaardigheden uit en komt in de volgende ‘denkfase’.
Elk kind is nieuwsgierig en leergierig en gaat over het algemeen graag naar school. De school moet een plek zijn waar kinderen (en ouders) graag komen. Toch heeft het ene kind meer moeite met wennen en aanpassen aan het schoolse leven dan het andere.
… hoe meer het concrete denken verschijnt. Dit stadium van het concrete denken wordt zo genoemd, omdat de dingen waar kinderen over nadenken en zich mee bezighouden voor het grootste deel concreet zijn (tastbaar, zichtbaar). Schoolkinderen krijgen een steeds beter beeld van de werkelijkheid. De verstandelijke ontwikkeling gaat snel, vooral omdat schoolkinderen de taal steeds beter beheersen (spreken, lezen en schrijven).
Tips •
• • •
10
Besef dat kinderen leren vanaf het moment dat ze wakker worden totdat ze weer in slaap vallen. Ze leren niet alleen op school, maar overal waar ze zijn. Geef kinderen de ruimte om ervaringen op te doen en te experimenteren. Toon belangstelling voor hun activiteiten. Probeer zoveel mogelijk de vragen van je kind te beantwoorden of help je kind op weg om antwoord op de vraag te vinden.
Tips • •
Leg contact met de leerkracht, een goed overleg tussen ouder en leerkracht is belangrijk voor je kind. Houd de leerkracht op de hoogte van belangrijke (zowel leuke als akelige) gebeurtenissen die thuis spelen;
Er zijn een aantal grote overgangen in de schoolloopbaan van kinderen. Zowel de overstap van groep 2 naar groep 3 ('nu wordt het menens') als de overstap naar het voorgezet onderwijs kunnen heel ingrijpend zijn. Misschien reageert je kind daar sterk op en heeft het extra aandacht nodig.
3
Vrije tijd In het leven van basisschoolkinderen zijn veel dingen belangrijk. Thuis, school, leeftijdgenoten, buiten spelen en vrije tijd. Niet te veel! Er wordt tegenwoordig gesproken over stress en prestatiedruk bij schoolkinderen. Dit ligt niet alleen aan de school. Er zijn ouders die hoge eisen stellen en hoog gespannen verwachtingen hebben van hun kroost. Ouders willen hun kinderen veel 'bagage' meegeven voor later. Er zijn veel activiteiten die (moeten) plaatsvinden. Een groot deel van de dag brengen schoolkinderen door tussen leeftijdgenoten. Voor een aantal kinderen is daarmee de maat vol, maar andere kinderen kunnen wel twee clubs in een week aan.
Mijn lijf is van mij Kinderen verkennen stukje bij beetje hun eigen lichaam. Bij deze ontdekkingstocht merken ze dat er plekjes op hun lichaam zijn, die bij aanraking een prettig gevoel geven. Masturbatie is ook bij jonge kinderen een normaal verschijnsel. Het is alleen schadelijk als het verboden wordt; daar krijgt een kind schuldgevoelens van. Kinderen hebben niet alleen belangstelling voor hun eigen lichaam, maar zijn ook nieuwsgierig naar hoe anderen eruit zien.
Tips •
• •
Geef je kind recht op privacy en respecteer zijn grenzen. Rond het eind van de basisschool kan schaamtegevoel ontstaan doordat het lichaam gaat veranderen. Praat met je kind over seks. Zowel over de leuke als minder leuke kanten. Als je het moeilijk vindt om over seks te praten, maak dan gebruik van boeken, voorlichtingsfolders en websites.
Tips •
• •
4
Gewoon 'nietsdoen', lekker rommelen (binnen of buiten) kan ontspanning geven en de druk voor kinderen verminderen. Laat je kind zelf aangeven of hij op een club wil. Geef je kind de kans een (sport)club enige tijd te proberen, soms valt het tegen dus schaf niet direct allerlei dure spullen aan.
9
Groei
Vriendschappen
Een gezonde lichamelijke ontwikkeling vormt de basis voor alle ontwikkelingsgebieden. Een kind heeft veel energie nodig om te ontdekken en leren. Dat gaat het beste als een kind lichamelijk gezond en ontspannen is.
De sociale ontwikkeling van kinderen houdt onder andere in, dat kinderen omgangsvormen leren. Hoe gaan mensen met elkaar om: gewoonten, normen en waarden, beleefdheidsregels enzovoort.
Groei
De groep als oefenterrein
De lichamelijke veranderingen en groei gaan geleidelijk. Het kinderlijf verandert in lengte, gewicht en in vorm. Aan het eind van de basisschool worden de lichamelijke kenmerken van de puberteit merkbaar en zichtbaar.
Vriendschappen en het deelnemen aan een groep zijn allemaal oefenterreinen voor kinderen. Kinderen leren er sociale vaardigheden van. Je leert rekening te houden met anderen, vrienden maken, op je beurt wachten, winnen en verliezen, ruzie maken, conflicten oplossen en samenwerken.
Tips •
• • •
8
Accepteer dat er verschillen zijn tussen kinderen, zoals in lichaamsbouw, behoefte aan slaap en voeding. Let op een gezonde voeding en op de hoeveelheden. Let op voldoende beweging en buitenlucht. Zorg ervoor dat een kind voldoende uitgerust is om naar school te gaan.
Tips • • •
•
Stimuleer de vriendschappen en contacten tussen kinderen. Maak het mogelijk dat kinderen elkaar ook na schooltijd treffen. Respecteer de keuze van je kind (ook al mag je het vriendje echt niet). Wanneer je kind weinig of geen vriendjes heeft, ga dan na of je kind geen zin heeft in contacten of niet weet hoe hij/zij contacten moet leggen. Sommige kinderen vinden het fijn om alleen te spelen na schooltijd.
5
Erbij willen horen
Gevoelens
Het wordt steeds belangrijker om bij een groepje te horen. Als een kind geaccepteerd wil worden, moet het zich aan de normen van de groep aan-passen. Kinderen vormen clubjes met elkaar, veelal alleen meisjes of jongens. Erbij horen is belangrijk; dus ook modes en rages.
Ik voel me zo …
Buitengesloten
Tips
Als kinderen niet aan de verwachtingen van hun leeftijdgenoten voldoen, kunnen ze worden buitengesloten of gepest. Inmiddels is duidelijk geworden dat de gevolgen van pesten voor de slachtoffers zeer ingrijpend zijn. Pesten mag nooit als ‘iets dat erbij hoort’ worden beschouwd. Iedereen die met pesten te maken heeft, moet meehelpen om te zorgen dat het stopt.
• •
Tips • • • •
Houd het 'erbuiten vallen' van je kind goed in de gaten om tijdig in te kunnen grijpen. Neem je kind serieus en zeg dat je samen met anderen gaat proberen het pesten te stoppen. Benader de leerkracht van je kind om het probleem te bespreken. Vraag op school naar informatie of vraag de school een ouderavond over dit thema te organiseren.
Kinderen hebben dezelfde gevoelens als volwassenen: leuke en vervelende. Gevoelens zijn niet altijd direct te zien. Bovendien is het niet eenvoudig om te vertellen wat je voelt. Wel laten kinderen via signalen merken wat er in hen omgaat. Het omgaan met emoties moeten kinderen leren. Ouders kunnen hun kinderen hierbij helpen.
• •
• •
Praat over (je eigen) gevoelens. Kijk naar lichaamshouding, gezichtsuitdrukking en gedragingen van je kind en benoem wat je ziet (bijvoorbeeld: “je zit zo in elkaar gedoken, voel je je niet op je gemak?”. Kijk naar het spel van je kind. Besef dat 'buikpijn' of 'hoofdpijn'. vaak ergens anders zit, dat wil zeggen dat kinderen zich dan niet lichamelijk, maar emotioneel niet lekker voelen. Lees samen kinderboeken waarin bepaalde gevoelens centraal staan. De meeste bibliotheken hebben daar overzichten van. Geef je kind de kans om gevoelens te verwerken via muziek, sport en/of in creatieve bezigheden.
Ik kan wat, ik ben de moeite waard! Een kind dat zichzelf de moeite waard vindt, zal zich daarnaar gaan gedragen. Het krijgt steeds meer zelfvertrouwen. Ouders kunnen het beeld dat kinderen van zichzelf hebben (hun zelfbeeld) positief beïnvloeden.
Tips • • •
• 6
Geef minstens elke dag een compliment. Laat je kind zijn/haar fouten maken en waardeer wat wel goed gaat. Geef opbouwende kritiek, dat wil zeggen let erop dat je niet het kind afwijst, maar het gedrag (dus niet ‘je bent een nietsnut’, maar ‘wat vervelend dat je vergeten bent je boeken op tijd weg te brengen, dat kost geld’). Geef je kind verantwoordelijkheid daar waar het kan. 7
