SBM. oktober 2007 nummer 2. Minister Plasterk en Beter Onderwijs 8. Juridische kwestie 11. Inspectie respecteert autonomie scholen 12

SBM Maandblad van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

oktober 2007

nummer 2

Minister Plasterk en Beter Onderwijs Juridische kwestie

8

11

Inspectie respecteert autonomie scholen

12

Nederlands onderwijs kan leren van Engelse ambities De leraar als spil van het onderwijs

18

DE ECHTE BEGROTING MOET NOG KOMEN

6

14

PO

VO

BVE

HO

BESTURENRAAD

Besturenraad

ELKE WEEK DE DIGITALE NIEUWSBRIEF:

Het laatste nieuws Informatie die u aangaat Nieuwe producten Vacatures Actueel en informatief: onze digitale Nieuwsbrief wijst u de weg naar het laatste onderwijsnieuws en de producten van de Besturenraad. Meld u aan voor een gratis abonnement op www.besturenraad.nl

SBM

Colofon

Maandblad voor managers, bestuurders en toezichthouders oktober 2007 nummer 2

SBM is het maandblad van de Besturenraad, de organisatie van het christelijk onderwijs. Wij vertegenwoordigen scholen, directeuren, besturen en raden van toezicht bij overheden en andere instellingen. Wij verlenen diensten rond de thema’s onderwijs & identiteit, personeel & organisatie, financiën, huisvesting, communicatie & kwaliteit en maatschappelijk draagvlak. Bij de Besturenraad zijn 650 besturen aangesloten, met 2.250 onderwijsinstellingen en meer dan 800.000 leerlingen en studenten in het basis-, speciaal, voortgezet onderwijs, bve, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Redactie Grada Huis (eindredacteur) Emmanuel Naaijkens (coördinerend redacteur a.i.) Corine de Reus (beeldredacteur) Elise van Bokhorst

6

De echte begroting moet nog komen Aanpak lerarentekort vergt 1,1 miljard euro

8

Minister Plasterk en de agenda van Beter Onderwijs Bewindsman is geestverwant van BON

Hans Bruggeman Kees Jansen Anne-Els Valstar Redactieadres Oosteinde 114 Postbus 907, 2270 AX Voorburg

11

Nieuw: Juridische kwestie Gevaren in de digitale wereld

12

Inspectie respecteert autonomie scholen Betekenis van het nieuwe toezicht voor bijzonder onderwijs

14

Nederlands onderwijs kan leren van Engelse ambities Staatssecretaris Dijksma roept hulp in van Canadese expert

18

De leraar als spil van het onderwijs Het rapport van de commissie Rinnooy Kan

20

Identiteit en kwaliteit niet los te koppelen Interview met Frits Spangenberg van Motivaction

24

Pioniers van Schokland in de bres voor mbo Zambia ROC’s in actie voor beroepsonderwijs

E-mail: [email protected] Vormgeving Ontwerpwerk, Den Haag Foto omslag iStockphoto / Sean Warren Druk Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Abonnementen SBM voor leden € 25,00 SBM voor niet-leden € 37,00 SBM met Thema voor leden € 35,50 SBM met Thema voor niet-leden € 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor 1 december van het lopende jaar worden abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 070 348 11 48. Copyright Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie. Disclaimer Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. ISSN: 1570-2332

rubrieken 4 Nieuws | 16 Open Plek | 22 De Praktijk | 25 Column | 26 Nieuws Besturenraad

NIEUWS

Schooluitval moet in 2012 flink omlaag Uiterlijk in 2012 moet het aantal voortijdig school-

Van Bijsterveldt dat er nog heel wat obstakels zijn

verlaters zijn teruggebracht van 56.600 in 2006

om het probleem terug te dringen. Zo is de

naar 35.000. Dat is twee jaar later dan het vorige

registratie van de uitval ondoorzichtig en zijn de

kabinet als doelstelling had. De huidige bewinds-

cijfers over aantallen leerlingen die de school de

lieden denken dat er meer tijd nodig is om het

rug toekeren onzeker. Het onderwijsnummer (is

aantal leerlingen dat zonder diploma de school

gelijk aan het sofi- of burgerservicenummer)

verlaat terug te dringen. Bij de bespreking van dit

moet daarin verandering brengen.

onderwerp in de Tweede Kamer laakte de oppo-

Praemium Onderwijsrecht voor mr. Lonneke van de Sande

sitie het vooruitschuiven van de datum, maar vol-

De bewindslieden verwijten directies van scholen

gens Arie Slob, fractievoorzitter van de

dat ze de problemen van spijbelen onderschat-

ChristenUnie, is 2012, ook in Europees pers-

ten en dat ze vaak niet eens weten welke leerlin-

pectief, nog altijd een scherpe ambitie.

gen er spijbelen. ‘De spijbelproblematiek is,

Jarenlang leidde het Praemium Onderwijsrecht

Voortijdig schoolverlaten is een hardnekkig en

uitgaande van informatie van leerlingen, twee tot

– een prijs voor een afstudeerscriptie in het

weerbarstig probleem, dat al vanaf eind jaren

drie keer ernstiger dan door de schooldirecties

onderwijsrecht – een slapend bestaan. Maar de

zeventig op de agenda staat. Ook de huidige

werd ingeschat’, stellen de bewindslieden op

Stichting Bijzondere Leerstoelen Onderwijsrecht

bewindslieden beseffen dat er een uiterste

basis van onderzoek door de inspectie. De in

(SBLO) heeft, misschien wel ingegeven door

inspanning nodig is om voortijdig schoolverlaten

augustus gestarte publiekscampagne om de

de actuele ontwikkelingen in het vakgebied,

aan te pakken. In brieven aan de Tweede Kamer

aandacht te vestigen op de kwalificatieplicht is

de prijs nieuw leven ingeblazen. Tijdens het

schrijven minister Plasterk en staatssecretaris

onderdeel van het actieplan tegen schooluitval.

congres van de SBLO op vrijdag 21 september op de Vrije Universiteit in Amsterdam, heeft voorzitter mr. E. Beimers, de praemium uitgereikt aan mr. Lonneke van de Sande, die vorig jaar is afgestudeerd aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Het onderwerp van

Moeheid bij meisjes vooral door somberheid en angst

haar scriptie was het huisvestingsbeleid in het

Een twintigtal schoolbesturen uit het voortgezet

onderwijs. De titel van haar scriptie luidde dan

Emotionele klachten als somberheid en angst,

onderwijs (VO) richt samen een opleidings-

ook ‘Onderwijshuisvesting in beweging. Een

en in mindere mate weinig lichaamsbeweging

instituut voor docenten op genaamd het Dutch

nadere beschouwing van doordecentralisatie &

en een slechte nachtrust, zijn in de meeste

Teachers College. De ambitie is om verschil-

Publiek Private Samenwerking’. Aan de prijs is

gevallen de oorzaak van vermoeidheidsklach-

lende topopleidingen aan te bieden, zoals

een geldbedrag verbonden van duizend euro.

ten bij jongeren. Dit concludeert Maike ter

hbo- en universitaire masters en PhD-trajecten

De andere genomineerden voor het praemium

Wolbeek van de Universiteit Utrecht (UU) in

(promoties). De opleidingen starten op 1 augus-

waren mr. Carin Zandbergen, aan de Universiteit

haar proefschrift.

tus 2008. Met dit initiatief willen de school-

van Tilburg afgestudeerd op het onderwerp

Ter Wolbeek voerde een grootschalig onder-

besturen investeren in de kwaliteit van zittend

‘selectie aan de poort van het hoger onderwijs’,

zoek uit voor het Universitair Medisch Centrum

en toekomstig personeel.

en mr. Frank Hendriks, aan de VU afgestudeerd

Utrecht en de Universiteit Utrecht. Hiervoor liet

De samenleving vraagt nadrukkelijk om goed

op een scriptie met als titel ‘De universiteit als

zij 3454 middelbare scholieren een vragenlijst

opgeleide docenten die leerlingen kunnen aan-

onderneming’. Volgens mr. Beimers deden

invullen over vermoeidheid, gezondheid en

zetten tot topprestaties. Nederland wil tot de top

de drie genomineerde scripties in kwalitatief

levensstijl. Hieruit bleek dat maar liefst 20,5%

van Europa behoren als het gaat om onderwijs.

opzicht nauwelijks voor elkaar onder.

van de meisjes en 6,5% van de jongens last

Om dit te realiseren hebben we ook docenten

De jury stond onder voorzitterschap van prof.

hadden van ernstige vermoeidheid.

nodig die zich met de top van Europa kunnen

Ben Vermeulen, houder van de bijzondere

Nader onderzoek wees uit dat de vermoeid-

meten. Daarom moet Nederland investeren in

leerstoel onderwijsrecht aan de VU, ingesteld

heid bij de meisjes (en de duur ervan) vooral

de ontwikkeling van docenten: scholen én over-

door de SBLO. De Besturenraad is een van

door emotionele klachten, en in mindere mate

heid, aldus de betrokken schoolbesturen. Ook

de financiers van deze leerstoel. In totaal

door weinig lichaamsbeweging en slechte

andere schoolbesturen kunnen zich desge-

beoordeelde de jury zeven inzendingen, op

nachtrust worden veroorzaakt. Afwijkingen in

wenst aansluiten. Het is niet de bedoeling om

voordracht van de docenten van de diverse

het immuunsysteem en het hormonale stress-

als schoolbesturen zelf opleidingen op te zet-

opleidingen. Het waren allemaal scripties met

regulerende systeem bleken vooral voor te

ten. De bestaande instituten kunnen daar een

een eindcijfer van 7,5 of hoger.

komen bij meisjes die langdurig moe waren

offerte voor doen.

of naast de moeheid ook last hadden van

Zie verder pagina 18 ‘De leraar als spil van het

emotionele problemen.

onderwijs’.

Fotografie: VU-PR-fotografie/Richelle v.d. Valk

4

VO start masteropleidingen

Nederlands hoger onderwijs in top tien

De aanmelding van eerstejaars bij christelijke hogescholen gaf aan het begin van het nieuwe

Als hoger onderwijsnatie staat Nederland op de

lijst op de 42e plaats en op de Europese ranglijst

studiejaar een wisselend beeld. Volgens de

tiende plaats in de zogeheten Sjanghai Ranking

op een eervolle zevende plaats. De samenstel-

HBO-Raad scoorde de Agrarische Hogeschool

van 2007. De Nederlandse universiteiten hebben

lers van deze lijst, verbonden aan Sjanghai Jiao

+8,5%, Hs De Driestar –18,9%, Hs Ede +4,6%,

ten opzichte van vorig jaar een stapje terug

Tong-universiteit, hebben wereldwijd twee-

Hs Nederland +6,1%, Hs Windesheim +7,6%,

moeten doen. Op de negende plaats staat nu

duizend universiteiten onder meer beoordeeld

Gereformeerde Hogeschool –3,6% en Hs Marnix

Australië. De top drie wordt – met een straat-

naar het aantal wetenschappelijke publicaties en

Academie –17,2%. Landelijk stijgt het aantal

lengte voorsprong – aangevoerd door de univer-

naar het aantal Nobelprijswinnaars dat een instel-

hbo-studenten met 4,4%.

siteiten van de Verenigde Staten. Op twee en drie

ling heeft voortgebracht. De volledige lijst is te

staan respectievelijk Groot-Brittannië en

vinden via www.scienceguide.nl.

Om de acute ruimtenood bij de invoering van

Duitsland. Na Nederland volgen Israël, Finland,

Uit onderzoek van Thomson Scientific blijkt dat

de buitenschoolse opvang tegen te gaan,

Noorwegen, Denemarken en Rusland. België

de Nederlandse natuurkundigen op wereld-

kunnen scholen en organisaties voor kinder-

staat op plaats twintig.

schaal zeer invloedrijk zijn. Nederlandse weten-

opvang een speciale box aanschaffen. Van

De individuele ranglijst wordt ook gedomineerd

schappers worden relatief vaak door collega’s in

buiten zien deze boxen er uit als containers,

door de bekende Amerikaanse universiteiten,

wetenschappelijke tijdschriften geciteerd. Ook

maar van binnen als klaslokaal. De boxen zijn

met Oxford en Cambridge als uitzondering. De

op andere vakgebieden blaast Nederland een

in vijf uur te plaatsen en bieden plaats aan

Universiteit Utrecht (zie foto) staat op de wereld-

stevig partijtje mee. De redactie van

tien tot twintig kinderen. Het idee is afkomstig

Scienceguide concludeert dan ook dat het

van de Belangenvereniging van Ouders met

niveau van de Nederlandse wetenschap over de

kinderen in de kinderopvang (BOink) en ontwik-

hele linie uitstekend is.

keld in samenwerking met het Waarborgfonds

Recent is er overigens een netwerk van bèta-

Kinderopvang. Voor de opvang bestaan lange

toppers gevormd, dat als ambassadeurs de

wachtlijsten. Volgens BOink vooral door te

belangstelling van de samenleving (en dus ook

weinig lokalen.

van jongeren) voor de exacte wetenschappen wil stimuleren. Bekende namen zijn o.a. prof. Robbert

Er komen meer scholen in aanmerking voor de

Dijkgraaf en Nobelprijswinnaar Gerard ’t Hooft.

premie van 25.000 euro, die een doorstroming van leerkrachten in het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs moet stimuleren, de zogeheten zij-instroom. Aanvankelijk was het

Elk kind moet kunnen lezen en rekenen

Vingerscan op basisschool

maximaal beschikbare budget vastgesteld op 5 miljoen euro (tweehonderd aanvragen), maar het subsidieplafond is verhoogd naar 6.650.000

De beide staatssecretarissen van Onderwijs,

De kinderen van een basisschool in het

euro, waardoor 66 aanvragen meer kunnen

Marja van Bijsterveldt en Sharon Dijksma,

Vlaamse Mechelen moeten zich voortaan

worden gehonoreerd. Het gaat om scholen die

hebben samen met staatssecretaris Ahmed

identificeren met een vingerscan. Voor zover

voor de sluitingsdatum van 16 juli een aanvraag

Aboutaleb (Sociale Zaken) en de vertegenwoor-

bekend is het de eerste school die gebruik

hebben ingediend. De commissie Rinnooy Kan

digers van de werkgevers- en werknemers-

maakt van deze moderne technologie, maar

adviseert de regeling voort te zetten.

organisaties het convenant laaggeletterdheid

de school heeft dan ook de flitsende naam

getekend. Ze hebben afgesproken dat ze het

Goshil! Volgens de directeur van de school

De NCRV zendt dit seizoen een vierdelige serie

aantal werkende laaggeletterden terugbrengen

draagt het bij tot een administratieve lasten-

uit over het VMBO. Dit type onderwijs heeft bij

van 1,5 miljoen nu naar 600.000 in 2015. De

verlichting, vertelde hij tegen de Gazet van

het grote publiek een minder goede naam en

overheid belooft er alles aan te doen dat in

Antwerpen.

de samenstellers hopen met de tv-serie het slechte beeld te nuanceren. Zowel de hoogte-

2011 elke leerling die het basisonderwijs verlaat het lezen, schrijven en rekenen voldoende

Vingerscans worden al toegepast door de

als de dieptepunten van de school komen

beheerst om vervolgonderwijs te kunnen vol-

Amerikaanse douane, maar bijvoorbeeld ook

aan de orde. De opnamen zijn gemaakt op

gen. De Onderwijsinspectie constateerde eer-

in zwembad Stappegoor in Tilburg om jonge-

het Minkema College in Woerden. Deel 1 is al

der in haar jaarverslag dat ongeveer een kwart

ren op de ‘zwarte lijst’ te kunnen weren.

uitgezonden, op donderdag 18 oktober

van de kinderen op de basisschool in groep

In het voortgezet en beroepsonderwijs zijn er

(19.25 uur, Nederland 2) is deel 2 te zien.

8 het lezen onvoldoende onder de knie heeft.

wel scholen die pasjes gebruiken om bijvoor-

Ook zal de overheid ervoor zorgen dat er na

beeld aanwezigheid te controleren.

2011 geen nieuwe laaggeletterden het onderwijs verlaten en op de arbeidsmarkt komen.

5

De echte begroting moet nog komen Minister Plasterk en zijn staatssecretarissen Dijksma en Van Bijsterveldt hebben op Prinsjesdag hun eerste begroting voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap gepresenteerd. De voorstellen bevatten weinig verrassingen, er was al een en ander uitgelekt. Bovendien komt de minister eind deze maand met een nieuwe, ingrijpend gewijzigde versie. Hij moet een bedrag van 1,1 miljard vinden om het lerarentekort te lijf te kunnen gaan. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: iStockphoto

De nieuwe bewindslieden op Onderwijs

herziene versie komt. En daar staan waar-

miljoenen die uitgetrokken zullen moeten

hadden op de derde dinsdag van september

schijnlijk hele andere bedragen in dan in de

worden voor de reguliere loonsverhogingen

in dubbel opzicht een primeur. Voor minister

begroting die op Prinsjesdag aan het parle-

voor leraren. De echte begroting moet dus

Ronald Plasterk en zijn, wat hij eerder

ment is aangeboden.

nog komen en om die reden vindt Wim Bos

genoemd heeft, ‘kanjers van staatssecretaris-

Dat heeft alles te maken met het rapport van

het erg lastig om verregaande uitspraken te

sen’ Sharon Dijksma en Marja van

de Commissie Leraren onder leiding van

doen over de voorstellen zoals ze nu in de

Bijsterveldt was het de eerste onderwijs-

SER-voorzitter Rinnooy Kan, dat een week

begroting zijn opgenomen.

begroting die ze presenteerden. Maar sensa-

voor Prinsjesdag is gelanceerd. De begroting

tioneel was de mededeling van de minister

lag toen al bij de drukker, dus de minister had

NIET GERUST

dat het financiële boekwerk van 375 pagina’s

met de opvattingen van de commissie geen

“Het is afwachten met welke voorstellen

bij wijze van spreken linea recta de prullen-

rekening kunnen houden.

minister Plasterk komt, maar ik ben er aller-

bak in kan, omdat hij eind oktober met een

In het rapport doet de commissie een aantal

minst gerust op”, zegt Wim Bos, manager

aanbevelingen om het lerarentekort grondig

van de taakgroep onderwijsbeleid van de

aan te pakken. Daar hangt een zeer fors prijs-

Besturenraad. “De grote vraag is namelijk

kaartje aan. Voor een structurele salaris-

waar Plasterk het geld vandaan haalt om de

verbetering is naar schatting 1,1 miljard euro

lerarensalarissen te verbeteren. Ik heb minis-

nodig, dat komt boven op de vele tientallen

ter van financiën Bos al op tv horen zeggen,

6

REACTIE BESTURENRAAD OP BEGROTING 2008 De Besturenraad heeft samen met de collega’s van AVS, Bond KBO, LVGS, VBS en VOS/ABB en reactie opgesteld op de begroting van 2008. Hieronder enkele punten uit de verklaring: ■ De onderwijsbegroting voor 2008 staat bol van de ambities

■ Wij steunen de minister in zijn ambities ten aanzien van

en goede voornemens, gericht op de verbetering van de

aanpak van het lerarentekort, maar wij gaan er wel van uit

kwaliteit en de opbrengsten van het onderwijs. De financi-

dat hiervoor voldoende middelen worden toegevoegd aan

ele onderbouwing van een groot deel van de plannen komt

de onderwijsbegroting. Als de minister het benodigde geld

echter pas in oktober.

uit de lopende begroting denkt te halen, vindt hij ons

■ Wij steunen de betrokken bewindslieden in hun analyse van de belangrijkste knelpunten in het onderwijs. De tijde-

tegenover zich. ■ Voor de versterking van het onderwijs in rekenen en taal

lijke Commissie Leraren constateerde eerder dat er min-

wordt 1,5 miljoen extra beschikbaar gesteld Wij onder-

stens 1,1 miljard euro extra nodig is. Voor de

schrijven de noodzaak van de verbetering van de onder-

kwaliteitsagenda is ook substantieel meer geld nodig. Dit

wijskwaliteit, maar het beschikbare bedrag is volstrekt

komt boven op een budget voor het terugdringen van het tekort aan schoolleiders, in de vorm van betere salariëring

onvoldoende. ■ In de begroting is een bedrag van 20 miljoen structureel

en de door de staatssecretaris toegezegde personele

gereserveerd voor passend onderwijs. Dit is onvoldoende

ondersteuning.

om de ambitie waar te maken.

dat Plasterk het geld binnen zijn eigen

Maar stel dat dat bijvoorbeeld ten koste gaat

idee van de maatschappelijke stages aanzien-

begroting moet vinden, het kabinet stelt

van het geld voor onder andere onderhoud

lijk minder ambitieus is, dan aanvankelijk

geen extra budget beschikbaar. Dat betekent

van de schoolgebouwen. Dat betekent dat de

aangekondigd. Bos vindt dat verstandig, er

dus dat er op andere posten bezuinigd zal

werkomstandigheden voor leraren minder

zaten veel haken en ogen aan het plan om

moeten worden en dat kan hier en daar grote

worden, en dat heeft weer tot gevolg dat het

leerlingen gedurende langere tijd uit school te

gevolgen hebben. Het lijkt erg veel op een

vak van leraar minder aantrekkelijk wordt.

halen voor een verplichte maatschappelijke

sigaar uit eigen doos. We kunnen pas echt

Plasterk staat voor een moeilijk dilemma.”

stage. “Het is typisch een plan dat achter het

een oordeel geven als we de beschikking

Waarbij nog komt dat deze uitgavenpost op

bureau is bedacht en dat er op papier mooi

hebben over de aangepaste begroting.”

de begroting is bevroren. “Er vindt al enkele

uitziet, maar dat geen rekening houdt met de

jaren onvoldoende prijscompensatie plaats

praktische problemen in de werkelijkheid van

De minister staat voor een enorme opgave,

dus als schoolbestuur heb je door de prijs-

alledag. Zoiets kun je niet in één model

denkt Bos. “Het is hard nodig dat er geïnves-

stijgingen jaarlijks minder geld ter beschik-

persen en dan van bovenaf opleggen.”

teerd wordt in de leraren, dat het leraar-

king voor onderhoud van je gebouwen.

beroep weer aantrekkelijker wordt. Daar

En dit jaar blijft de prijscompensatie

ACCENTVERSCHUIVINGEN

staan wij als Besturenraad volledig achter.

helemaal achterwege.”

In de begroting zoals die nu op tafel ligt, ziet Bos overigens wel accentverschuivingen ten

GRATIS SCHOOLBOEKEN

opzichte van de begrotingen van de voor-

Plasterk kan ook moeilijk andere investerin-

gaande kabinetten Balkenende. “De begroting

gen die al zijn aangekondigd, alsnog terug-

is meer in samenhang met het jeugdbeleid.

draaien. Zoals de negentig miljoen euro

De aandacht voor maatschappelijke stages

(oplopend naar driehonderd miljoen) die het

duidt daar ook op.”

kabinet uittrekt om de schoolboeken in het

Verder vindt Bos dat de focus van het kabinet

voortgezet onderwijs gratis te maken. Het

wel erg sterk ligt op het hoger onderwijs en

kabinet staat onder grote druk om die maat-

het wetenschappelijk onderzoek. “Er wordt

regel volgend jaar meteen voor het hele VO in

veel nadruk gelegd op het bevorderen van

te voeren, en niet gespreid zoals het kabinet

excellentie en dat is, gelet op de achtergrond

wil. Wim Bos is niet echt gelukkig met het

van deze minister, niet vreemd. Maar het

gratis maken van de schoolboeken. “Ik gun

basis- en voortgezet onderwijs komen er

het de ouders van harte, maar in wezen gaat

bekaaid vanaf. Er is enorme behoefte aan

het hier om inkomenspolitiek. De kwaliteit

het kunnen bieden van extra zorg, daar zou

van het onderwijs gaat er met deze maatregel

veel meer geld voor vrijgemaakt moeten

helemaal niets op vooruit.”

worden.”

Opvallend is verder in de begroting dat het 7

Minister Plasterk en de agenda van Beter Onderwijs De oprichting van Beter Onderwijs Nederland in 2006 heeft het debat over de kwaliteit van het onderwijs op scherp gezet. Vooral de managers moeten het ontgelden. Met minister Ronald Plasterk heeft BON een geestverwant op het ministerie van OCW.

Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: ANP

8

WAAR BON VOOR STAAT In 2006 nam dr. Ad Verbrugge, univer-

Het niveau van leerlingen en studenten

punten. Een ervan is dat docenten in

sitair docent filosofie aan de Vrije

zou bedroevend zijn. Dikbetaalde mana-

beginsel klassikaal lesgeven.

Universiteit in Amsterdam, het initiatief

gers maken in Verbrugges ogen binnen

BON heeft een comité van aanbeveling

tot de oprichting van Beter Onderwijs

de scholen de dienst uit en drukken het

met een zestigtal namen, onder wie

Nederland (BON). Hij is ook auteur van

concept van Het Nieuwe Leren door –

Ayaan Hirsi Ali, Leo Prick, SP-leider

het succesvolle boek Tijd van onbeha-

tegen de zin van veel docenten.

Jan Marijnissen, oud-VVD kamerlid

gen. Verbrugge kwam in actie uit onvrede

Er volgde een manifest waarin het doel

Eric Balemans, oud-D66 kamerlid

met de staat van het onderwijs. Veel lera-

van BON is geformuleerd: het zo goed

Ursie Lambrechts, prof. Paul Scheffer,

ren zouden vandaag de dag onvoldoende

mogelijk tot bloei laten komen van de

Paul Cliteur, prof. Arjo Klamer,

bekwaam zijn, de status van het beroep

potenties van leerlingen en studenten

prof. Afshin Ellian, prof. Gabriël van

uitgehold doordat docenten zouden zijn

door gedegen vakinhoudelijke en

den Brink en prof. Greetje van der Werf.

gedegradeerd tot begeleiders, in plaats

algemene vorming. Dat wordt geconcre-

Zie verder:

van overdragers van (stevige) kennis.

tiseerd aan de hand van tien uitgangs-

www.beteronderwijsnederland.nl

Een van de eerste organisaties die in het voorjaar een uitnodiging kregen om bij de nieuwe minister van

■ zeggenschap over de inrichting van het onderwijs binnen de instituten moet liggen bij de leraren.

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) Ronald Plasterk langs te komen was de vereniging Beter

SPEERPUNTEN

Onderwijs Nederland (BON), in de persoon van haar

In interviews, redevoeringen en debatten met publiek en

voorzitter Ad Verbrugge. Dat was beslist geen toeval en

de Tweede Kamer heeft Plasterk zich keer op keer over deze

de ontmoeting zal ook zeker niet het karakter van een

speerpunten uitgesproken, op een wijze die het bestuur

kennismakingsgesprek hebben gehad.

van BON en zijn achterban tot vreugde stemmen. Twee

Verbrugge en minister Plasterk zijn immers goede

voorbeelden. In Vrij Nederland van 30 juni legt Plasterk de

bekenden van elkaar. Ze ontmoetten elkaar op de redactie

managers in het onderwijs over de knie. Citaat: ‘Er zijn

van het zondagse tv-programma Buitenhof, tot PvdA-

managers in het voortgezet onderwijs die twee keer zoveel

leider Wouter Bos een dringend beroep op de columnist

verdienen als leraren. Dat kan toch niet?’ En: ‘Ik wil het

deed om toe te treden tot het kabinet Balkenende IV.

beroep van leraar aantrekkelijker maken en de leraren

Het kan bijna niet anders dan dat Verbrugge en Plasterk,

moeten weer het gevoel krijgen dat zij bepalen wat er in de

beiden werkzaam in de wetenschap, achter de schermen

school gebeurt, en niet het managementteam’. Uit de toe-

regelmatig met elkaar van gedachten hebben gewisseld

spraak tot de onderwijsvakbond AOb op 12 juni: ‘Leraren

over de staat van het onderwijs in Nederland.

moeten het als onderwijsprofessionals weer voor het zeggen krijgen op hun school. Het management moet de

Wat Plasterk en Verbrugge tijdens die ontmoeting op het

leraar en het onderwijsproces dienen, niet andersom’.

ministerie besproken hebben is niet bekend, maar het

Het wekt dan ook geen verbazing dat men bij BON zeer is

moet een gesprek tussen twee geestverwanten zijn

ingenomen met Plasterk als minister, al vertegenwoordigt

geweest. Dat valt ook op te maken uit de spraakmakende

hij een partij die in de ogen van veel Bonners, zoals ze

uitlatingen van de bewindsman sinds zijn aantreden die

zichzelf noemen, hoofdverant woordelijk is voor de ver-

veelal betrekking hadden op onderwerpen die BON op

onderstelde desolate toestand van 's lands onderwijs. Een

haar agenda heeft staan.

interview met Ad Verbrugge in het Vlaamse tijdschrift

Voor de helderheid nog even de kernpunten van Beter

Brandpunt (maart 2007) geeft een aardig inkijkje in de

Onderwijs op een rijtje:

‘winning mood’ waarin BON verkeert. Verbrugge somt

■ geef de docent zijn vak terug;

op dat de SP op haar hand is, dat CDA-minister Ab Klink

■ organiseer goed onderwijs door hoogopgeleide

(oud-directeur van het wetenschappelijk bureau van het

docenten; ■ het grootste deel van het budget moet naar het primaire proces; ■ het management moet in dienst staan van het

CDA) lid was van het Comité van Aanbeveling en dat er zelfs beweging is bij de PvdA. Citaat: ‘De aanstelling van Ronald Plasterk tot nieuwe minister van Onderwijs is een overwinning voor BON, hij is ons genegen’.

primaire proces; MEDESTRIJDER

‘Benoeming Plasterk is overwinnig voor BON’

Ook op de website van BON herkennen veel leden in Plasterk een medestrijder. Het bestuur is ervan overtuigd dat men nu in politiek Den Haag een stevige voet tussen de deur heeft. Dat gaat zelfs zover dat men de tactiek van 9

polariseren en provoceren heeft verlaten en aan een lange

De tijd zal leren in hoeverre Plasterk erin zal slagen

mars door de instituties is begonnen – om maar eens een

belangrijke onderdelen van de agenda van BON door te

gevleugelde uitdrukking uit de jaren zestig te gebruiken.

voeren, want de ‘onderwijsdinosaurussen’ in zijn eigen

De nogal agressieve en beschuldigende toon van de bezoe-

partij (zoals Wallage en Ritzen) geven zich niet zomaar

kers, die lange tijd de BON-site kenmerkte, wordt nu niet

gewonnen. En er is kritiek vanuit de SP, de partij die,

meer op prijs gesteld. Veelzeggend voor de koerswending

evenals de PVV, het gedachtegoed van BON zonder terug-

is de klacht van ene 'Snaporaz' dat zijn kritische bijdrage

houdendheid binnen en buiten Den Haag uitdraagt. Zo

over Plasterk van de site is verwijderd. Ralph Hanzen,

schreef SP-leider Jan Marijnissen eind vorig jaar samen

bestuurslid van BON en webmaster, legt uit dat deze toon

met de eerdergenoemde Ralph Hanzen van BON een

niet meer past in de strategie van BON. Citaat van Hanzen:

kritisch opiniestuk over het onderwijsbeleid, dat geplaatst

‘Ik wil u er bovendien op wijzen dat u met uw bijdrage het

is in een aantal regionale kranten.

onderwijs op geen enkele manier vooruit helpt. Wat u ook van Plasterk denkt, hij is minister en we zullen via hem

In een vergadering van de Vaste Kamercommissie van

onze voorstellen moeten inbrengen. Onze contacten met

Onderwijs afgelopen juli, herinnerde SP'er Jasper van

hem zijn goed en, nog belangrijker, men is ontvankelijk

Dijk de minister subtiel aan zijn columnistenverleden

voor het BON-geluid’. De moderator van de site – de per-

door hem voor te houden dat hij voortdurend grote

soon die de reacties zeeft – heeft de touwtjes aangetrokken,

woorden spreekt. Van Dijk: ‘Hij kan dit niet blijven doen

onwelgevallige reacties worden voortaan geweerd.

zonder maatregelen; anders blijken die woorden een lege

Ook in een videoboodschap op de website legt voorzitter

huls te zijn. Kortom, waar blijven de daden?’

Verbrugge uit, dat er een nieuwe fase in de strijd is

Dat zal binnenkort blijken als de minister zijn reactie

aangebroken.

bekend maakt op het rapport van de commissie Rinnooy Kan over de toekomst van het leraarschap. Daar zitten een

GROTE WOORDEN

aantal elementen in, die ook in de agenda van BON zijn

Voor wie er nog aan twijfelde, BON heeft dankzij deze

terug te vinden.

minister entree gekregen tot het onderwijsestablishment.

Besturenraad en BON Reactie Paul Boersma, adviseur van de Besturenraad met als werkterrein onderwijs en identiteit WAARUIT VERKLAART DE BESTURENRAAD DE OPKOMST

inzichten van nieuw leren nieuwe effectieve

het primaire proces, daar zijn we het mee

VAN BON?

dimensies hebben geopend. Maar het

eens.

Uit het beeld dat voorstanders van onder-

ontstaan van de beweging is begrijpelijk,

Maar leraren zijn niet de eigenaren van het

wijsvernieuwing een zwaar accent legden

omdat het nieuwe leren het oude leren dood

onderwijs. Dat aspect ontbreekt in het

op: het moet anders (vervanging van het

verklaarde (en daarmee dus het kind met het

verhaal van Beter Onderwijs en daarmee

oude) in plaats van: we kunnen op

badwater weggooide). Blijkbaar kan in

handelt ze onmaatschappelijk. In de visie

didactisch gebied verbeteringen aanbren-

Nederland verandering alleen via polarisatie.

van BON missen we verder de inbreng van leerlingen en ouders.

gen (aanvulling). Daardoor ontstond ook het beeld dat inhoud en cultuuroverdracht

ZIJN ER ONDERWERPEN OP DE AGENDA VAN BON DIE DE

(het wat) het aflegden tegen de didactiek

BESTURENRAAD ONDERSCHRIJFT?

HEEFT BON TOEKOMST OF IS HET EEN ‘EENDAGSVLIEG’?

(het hoe, nieuw leren, vaardigheden).

Zeker, de Besturenraad hecht aan onderwijs

BON zou zich op kunnen heffen, want haar

dat de aandacht richt van leerlingen op wat

geluid is immers al in de boezem van de

LEGT BON DE VINGER OP ZERE PLEKKEN IN HET

van betekenis is. Onderwijs verandert

regering doorgedrongen. Beter Onderwijs

ONDERWIJS, OF IS DE VERENIGING TE NEGATIEF?

mensen. En christelijke scholen doen dat

zou juist nu weer moeten gaan nadenken

De opkomst van Beter Onderwijs was te

vanuit een visie op leven en samenleven, die

hoe ze de verworvenheden van het nieuwe

voorzien. Er was al lang een reactie onder

daaraan richting geeft.

leren (en de voorstanders daarvan) mee-

de leraren, binnen de scholen ontstonden

BON waardeert de leraar en dat doet de

neemt in waar het haar omgaat: goed

twee kampen. BON was agressief en

Besturenraad ook. Maar BON is daarin wel

onderwijs.

ongenuanceerd, maakte het vernieuwende

eenzijdig.

zwart, terwijl bijvoorbeeld in het vmbo

Het management moet in dienst staan van

10

Gevaren in de digitale wereld JURIDISCHE KWESTIE In deze nieuwe rubriek laat een juridisch adviseur van de Besturenraad zijn of haar licht schijnen over actuele juridische kwesties in het onderwijs.

activiteit dan ook. Zonder uitdrukkelijke toestemming van ouders of (oudere) leerlingen mag je die foto’s niet publiceren.” Dat geldt dus ook voor de fotograaf die voor de plaatselijke krant leuke foto’s in de klas komt maken. “Niet doen zonder instemming van de ouders.” Valstar adviseert scholen dan ook om geen foto’s op de site te plaatsen, althans niet zodanig dat leerlingen als persoon herleidbaar zijn. “Als je bijvoorbeeld een foto van

Tekst: Emmanuel Naaijkens

sportende leerlingen hebt, zet er dan niet onder wie dat zijn.” De juridisch adviseur is er in het algemeen geen groot voorstander van dat een school zich met een gede-

Het heeft vrij lang geduurd voordat de digitale revolutie is

tailleerd reglement tegen elk mogelijk onheil probeert in

doorgedrongen tot het onderwijs, maar inmiddels heeft

te dekken. Maar ze vindt het raadzaam dat scholen op

elke school in Nederland wel een eigen website, de ene nog

situaties als deze de aandacht vestigen in de schoolgids.

spectaculairder dan de andere. Voor veel scholen is een gelikte website een aardig visitekaartje. En bovendien is

OMGANGSVORMEN ONDER DRUK

een site reuze handig. Je kunt er mededelingen voor leer-

De voortschrijdende technologische ontwikkelingen

lingen en ouders op kwijt, verslagen van de medezeggen-

zetten ook bestaande omgangsvormen onder druk. Het is

schapsraad, de schoolgids, werkstukken van leerlingen,

een ijzeren wet dat er afstand is in de relatie docent en

enz. Het is dus een doeltreffend communicatiemiddel.

leerling/student, ze mag nooit vriendschappelijk of

Zo’n website heeft ook een keerzijde, want de hele wereld

persoonlijk worden. Maar het chatten (msn) of e-mailen

kijkt – letterlijk – mee en daar is niet iedereen van

via internet, of het versturen van sms’jes via de mobiele

gediend. Veel scholen zijn zich daar onvoldoende van

telefoon, doet grenzen tussen leraar en leerling vervagen.

bewust. Neem het geval van de school die een serie foto’s

“Het zijn laagdrempelige manieren om te communiceren

van het schoolkamp op haar site plaatste. Leuk voor de

en het is heel gemakkelijk om ook buiten schooltijden

kinderen zelf, en voor de familie thuis, die zo met eigen

contact te leggen, bijvoorbeeld over het huiswerk. Ik zou

ogen kon zien hoe gezellig het geweest was.

willen waarschuwen om dat als docent niet te doen. Voor

Niks aan de hand, totdat een van de ouders er bezwaar

je het weet maak je als docent, hoe onschuldig ook, een

tegen maakte. Ze waren not amused dat hun kinderen

opmerking naar een leerling die helemaal verkeerd uitge-

voor Jan en Alleman te kijk stonden op de website van de

legd kan worden. Er zijn kwesties bekend van docenten

school. Ze eisten dat de foto’s zouden worden verwijderd.

die zijn aangeklaagd, omdat ze in hun vrije tijd met hun

De directie sputterde nog wat tegen van ‘doe niet zo

leerlingen communiceerden.”

flauw’, maar moest uiteindelijk bakzeil halen.

Anne-Els Valstar drukt scholen dan ook op het hart om met het team af te spreken dat de (digitale) contacten alleen

WETTELIJKE REGELS

onder schooltijd mogen plaatsvinden. “En het is niet alleen

De school kan in zo’n situatie niet anders dan toegeven,

van belang om die gedragsregel als team vast te stellen, maar

zegt mr. Anne-Els Valstar, juridisch adviseur van de

ook om de boodschap goed te communiceren naar ouders

Besturenraad. “Dat heeft alles te maken met de wet

en leerlingen, zodat ook zij weten wat wel en niet hoort.”

Bescherming Persoonsgegevens waarin regels staan over het vastleggen en gebruiken van persoonsgegevens. En die

Nadere informatie is te vinden op de website

regels zijn heel erg strikt, er zijn maar weinig scholen die

www.ictopschool.net

dat beseffen. Die wet heeft bijvoorbeeld ook betrekking op

Voor specifieke vragen kunt u ook terecht bij de afdeling

foto’s van leerlingen op schoolfeesten, sportdagen of welke

juridische dienstverlening via [email protected]

11

Inspectie respecteert autonomie schoolbesturen

De afgelopen maanden is er achter de schermen veel overleg geweest over het nieuwe toezichtsbeleid van de Onderwijsinspectie. Inmiddels is duidelijk welke richting het uitgaat. De aanvankelijke zorg bij het bijzonder onderwijs over een te grote invloed van de inspectie is weggenomen. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: iStockphoto / Ugur Evirgen

In het regeerakkoord van Balkenende IV komt het woord ‘onderwijs’

krijgen meer mogelijkheden invulling te geven aan het onderwijs door

47 keer voor. Aanzienlijk meer dan in het vorige akkoord uit 2003,

vertrouwen te geven aan de professionals in het onderwijs, minder

waar de term onderwijs, al dan niet in combinatie met andere onder-

regels en minder toezicht’. En: ‘Als de kwaliteit te kort schiet moet de

werpen, 33 keer in de tekst opduikt. Dat zou er op kunnen duiden dat

minister snel en effectief kunnen ingrijpen. Bij goed presteren van

de coalitie van CDA, PvdA en ChristenUnie het onderwijs een hogere

onderwijs zal sprake zijn van vermindering van toezicht’.

prioriteit toekent dan het vorige kabinet. En wie de berichtgeving in

Met deze beleidsvoornemens heeft Klifman beslist geen moeite. Dat

de media volgt zal moeten toegeven dat, zeker aan het begin van het

de overheid ingrijpt als er wanprestaties op schoolniveau plaatsvinden

nieuwe schooljaar én van het nieuwe politieke seizoen, onderwijs

is evident. Kernpunt is dat de mate van toezicht wordt vastgesteld op

prominent op de Haagse en publieke agenda staat.

basis van een risicoanalyse. Als de kwaliteit van het onderwijs in orde is, dan komen de inspecteurs niet meer terug. Worden er echter

Toch verkeerde Harm Klifman in de aanloop naar Prinsjesdag niet in

gebreken geconstateerd, dan staan de inspecteurs zo vaak op de stoep

een juichstemming. Er waren signalen dat de nieuwe bewindslieden

als ze nodig achten.

op Onderwijs, met steun van de meerderheid van de Kamer, het inspectietoezicht zouden gaan aanpassen, op een manier die de auto-

BREUK MET VERLEDEN

nomie van een schoolbestuur, zo hecht verankerd in ons onderwijs-

Een breuk met het verleden is dat niet meer de directies op hun ver-

bestel, zou uithollen. Met name de berichten dat de inspectie voortaan

antwoordelijkheid worden aangesproken, maar de schoolbesturen,

ook het bestuur als zodanig zou beoordelen, baarden Klifman, als

zijnde het bevoegd gezag. “Op zich zal dat even wennen zijn, zowel

senior adviseur bij de Besturenraad nauw betrokken bij de ontwikke-

voor het bestuur als voor de schoolleiding, maar principieel klopt het

ling van het governancebeleid, zorgen.

wel”, zegt Klifman. De vrees bestond echter dat de inspectie een stap

Begin september bleek de soep niet zo heet gegeten te worden.

verder zou gaan, door voortaan ook steevast het bestuurlijk vermogen tegen het licht te houden. Klifman zou dat onaanvaardbaar hebben

OPGELUCHT

gevonden. In feite spreekt daar volgens hem op voorhand twijfel uit

Klifman, en met hem velen in het bijzonder onderwijs, haalde opgelucht adem toen hij het kabinetsbesluit vernam over het nieuwe toezicht. De veranderingen blijken in lijn met wat eerder al was aangekondigd. Dat dit kabinet zijn bemoeienis met de uitvoering van het onderwijs zou vergroten, was namelijk op zichzelf niet zo’n verrassing. Want in het regeerakkoord dat in het voorjaar het licht zag, werd al een tipje van de sluier opgetild. Citaat: ‘Onderwijsinstellingen 12

Maatschappelijk middenveld onvoldoende gewaardeerd

aan de integriteit van bestuursleden, van mensen die zich in hun vrije tijd maatschappelijk verdienstelijk maken door zich belangeloos in te zetten voor het onderwijs.

Bijzonder onderwijs moet trots en zelfvertrouwen uitstralen

NIETS TE VREZEN

De besturen hebben dus in dit opzicht niets te vrezen van de inspec-

maatschappelijk middenveld, niet door iedereen in politiek Den Haag

teurs die de balans van een school komen opmaken. Dat neemt niet

op waarde wordt geschat.

weg dat het onderwerp bestuurlijk vermogen, indien er sprake is van door de inspectie geconstateerd risico, in gesprekken met schoolbe-

“Neem bijvoorbeeld de sportverenigingen, als alle vrijwilligers zich

stuur of schoolleiding op tafel kan komen. Voor de inspectie kan dat

daaruit zouden terug trekken, dan zijn er in Nederland geen sport-

nodig zijn om een goed beeld te krijgen van de individuele scholen, en

voorzieningen meer, want de overheid krijgt dat niet voor elkaar. En

daarmee van de staat van het onderwijs als geheel.

zo is het ook met het onderwijs, waar duizenden vrijwilligers in veel

“Er is geen enkele reden om dan als bestuur ‘in de kramp te schieten’.

schoolbesturen, in hun vrije tijd maatschappelijk actief zijn. Als de

Bovendien is het aan het bestuur om te bepalen wie het naast zich aan

overheid deze mensen op voorhand gaat wantrouwen, dan houden ze

tafel heeft. De schoolleiding staat dus niet per definitie buiten spel.

het op een gegeven moment voor gezien en dan hebben we als samen-

En als er echt wat aan de hand is, dan komt het aan op passende

leving echt een probleem.”

bestuurlijke wijsheid en een verstandig gesprek met de verantwoordelijke schoolleiding. Immers, het bestuur is als subsidieontvanger ver-

MAATSCHAPPELIJK KLIMAAT

antwoordelijk naar buiten toe, dus ook aan de inspectie (namens de

De neiging van de overheid om zoveel mogelijk greep te houden op de

samenleving), maar het is de schoolleiding die verantwoordelijk is

gang van zaken in het onderwijs, komt in de ogen van Klifman mede

voor de feitelijke resultaten op school”, aldus Klifman.

voort uit het huidige maatschappelijke klimaat. “Je ziet in de media een grote hijgerigheid. Incidenten, ook in het onderwijs, worden opgebla-

GEVAAR GEWEKEN

zen en uitvergroot. Kamerleden zetten de bewindslieden zwaar onder

De dreiging van een te verregaande bemoeienis van de inspectie is

druk om in te grijpen, en die komen dan met generieke maatregelen

geweken, maar senior adviseur Klifman wil er toch wel een les uit

terwijl het in de praktijk gaat om een beperkt aantal specifieke gevallen.

trekken. “We moeten, zonder aarzeling, als bijzonder onderwijs

Als er ergens één schoolbestuur in de fout is gegaan, moeten alle andere

trots en zelfvertrouwen uitstralen, laten zien dat we staan voor onze

besturen daar de gevolgen van ondervinden. De politiek neemt geen

scholen, dat we al vele jaren onze maatschappelijke verantwoordelijk-

genoegen met een uitleg dat er misschien maar één rotte appel in die

heid nemen!” Hij wil maar zeggen dat de grote betekenis van het

grote mand van appels zit. De hele mand is dan verdacht.” 13

Nederlands onderwijs kan leren van Engelse ambities

Staatssecretaris Dijksma heeft de hulp van de Canadese hoogleraar Michael Fullan ingeroepen om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Deze expert heeft met zijn aanpak in Engeland al opmerkelijke resultaten geboekt, constateerde eerder dit jaar een delegatie van Nederlandse schooldirecteuren. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: Marcel van den Bergh

Staatssecretaris Sharon Dijksma heeft begin

het Ontario Institute for Studies in Education

wijs naar eigen inzichten in te richten.

vorige maand bij de opening van het studie-

bij de University of Toronto, gaat de staatssecre-

Onderzoek bracht echter verontrustende

jaar op de Hogeschool Edith Stein in Hengelo

taris van advies dienen.

resultaten aan het licht. In 1995 kon slechts

uiteen gezet wat ze met haar kwaliteitsagenda

Dijksma is onder de indruk geraakt van de resul-

56% van de leerlingen aan het eind van de

voor het primair onderwijs wil bereiken. Kort

taten die Fullan bereikt heeft met hervormingen

basisschool lezen en schrijven. Voor de reken-

gezegd, de prestaties van de scholen, en dus

van het onderwijs in Canada en Engeland. Zijn

resultaten gold een soortgelijk percentage:

van de leerlingen, moeten omhoog. Er zijn

aanpak steunt op vier pijlers: een sterke rol van

54%. Op basis van deze gegevens voerde de

namelijk een aantal ontwikkelingen die haar,

de schoolleider, een focus op taal en rekenen,

overheid in 1997 een aantal drastische her-

en anderen in en buiten het onderwijs,

het zichtbaar maken van de resultaten en onder-

vormingen door. De overheid riep de hulp van

zorgen baren:

linge coaching van leerkrachten.

Michael Fullan in, een expert in veranderings-

■ 10 tot 15 procent van de leerlingen in groep 8 heeft problemen met technisch lezen.

processen in scholen. Afgelopen voorjaar bracht een Nederlandse

Fullan hamert op het belang van de taal-

delegatie van directeuren uit het primair onder-

beheersing door scholieren. Landen waar het

wijs een bezoek aan een aantal basisscholen in

gemiddelde taalniveau hoog is, hebben ook

Hackney in Londen, een wijk met zeer grote

goede cijfers op het gebied van economische

in getalsrelaties, het schattend rekenen en

maatschappelijke problemen. De studiereis was

groei, gezondheidszorg en welvaart. Zijn missie

procenten, maar minder goed in optellen,

een initiatief van de Vlietacademie van de

is om de prestaties van (achterstands)leerlingen

aftrekken en vermenigvuldigen.

Besturenraad. Het doel was om meer inzicht te

te verbeteren door efficiënt taal- en reken-

krijgen in de kwaliteitszorg in het (basis)onder-

onderwijs. Get the basics right! Fullan

wijs in Engeland. De delegatie heeft met eigen

benadrukt het belang van meer evidence based

ogen kunnen vaststellen dat de kwaliteitszorg

methoden voor het verbeteren van de kwaliteit.

De grote vraag is niet eens zozeer wat er moet

daar, mede door de invloed van Michael Fullan,

De kernvraag hierbij is: wat heeft effect op de

verbeteren, maar hoe we dat in Nederland voor

verder ontwikkeld is dan in ons land en dat de

prestaties van leerlingen. Het afnemen van

elkaar krijgen. Staatssecretaris Dijksma wil dat

prestaties van de leerlingen opmerkelijk zijn

toetsen is een cruciaal onderdeel van het

vastleggen in een kwaliteitsagenda, in overleg

gestegen.

onderwijs. De resultaten dienen als basis voor

■ Achterstandsleerlingen lopen 6 maanden tot 2 jaar achter met taal en rekenen. ■ Kinderen zijn weliswaar beter geworden

■ We hebben nog steeds te veel ‘zwakke scholen’.

het verbeteren van de kwaliteit, verbeteringen

met leerkrachten, schoolleiders en andere betrokkenen. Opmerkelijk was haar aankondi-

NATIONAL CURRICULUM

die uitgedrukt worden in te bereiken leerpres-

ging in Hengelo dat ze hulp over de grens heeft

Tot midden jaren negentig was er in Groot-

taties. Leerlingen kunnen het beter doen en de

gezocht. Michael Fullan, emeritus professor bij

Brittannië een grote vrijheid om het onder-

verschillen hoeven minder groot te zijn:

14

raising the bar and closing the gap in student

kwaliteiten van het didactisch handelen in

hier niet te ver doorgeschoten? Betekent auto-

achievement.

kaart te brengen en leerkrachten gericht te

nomie dat elke school mag bepalen wat kwali-

Onder zijn leiding is in Engeland een National

ondersteunen bij het verbeteren van de

teit is? Is de overheid niet veel te terughoudend

Curriculum ontwikkeld dat verplicht werd

kwaliteit. De verzamelde gegevens zijn tevens

bij het aangeven wat er nu eigenlijk van de

gesteld voor alle scholen. Hierin zijn heldere

aangrijpingspunt voor het werken aan ver-

scholen wordt verwacht en laten we de scholen

doelen vastgelegd waaraan een systeem van

beteringen van het handelen van de leraren.

niet te veel aan hun lot over? De Engelse situa-

nationale toetsen zijn gekoppeld voor leerlin-

Het is deze houding die leidt tot een opbrengst

tie voor 1995 laat zien welke risico’s we lopen.

gen van 7, 11 en 16 jaar. Het succes van het

bewuste cultuur, die de basis vormt voor

Fullan beklemtoont de noodzaak dat de over-

onderwijs is af te lezen aan het percentage

verbeteringen.

heid helder en concreet laat blijken dat zij het

leerlingen dat op de leeftijd van 11 jaar level 4

Overigens is er geen sprake van een beoorde-

bereiken van resultaten belangrijk vindt.

(einddoel basisschool) of hoger heeft bereikt.

lings- of afrekencultuur. Het in kaart brengen

Als criterium wordt de 80% norm gehanteerd.

van de kwaliteiten van de leraren heeft maar

Beschikken scholen wel over referentiekaders

De school is verplicht deze gegevens te publi-

één doel: het stimuleren en prikkelen om aan

waaraan zij hun resultaten kunnen afmeten?

ceren. Evenals in Canada leidde de aanpak van

zichzelf te werken om het beste eruit te halen

Een referentiekader biedt scholen de mogelijk-

Fullan tot grote kwaliteitsverbeteringen van

wat er in zit. ‘Development’, daar is het hen om

heid om hun prestaties hier mee te vergelijken

het onderwijs. Zo behaalde in het jaar 2000

te doen! Dat neemt niet weg dat er een moment

en eventueel eigen normen te formuleren en

tachtig procent van alle leerlingen level 4 of

is waarop een beoordeling plaats vindt.

hierover verantwoording af te leggen aan

meer. Anno 2004 was de score zelfs nog hoger.

Opvallend was de passie en hoge ambities

ouders en inspectie.

van de schoolleiders. Een van hen ver-

De overheid laat regelmatig in allerlei geschrif-

DE SCHOOLLEIDER DOET ER TOE

woordde haar passie zò, dat zij er alles aan

ten en interviews blijken dat kwaliteitsverbe-

Het realiseren van hoge resultaten op de basis-

wilde doen om te voorkomen dat kinderen in

tering noodzakelijk is. Dat kan echter niet

vaardigheden is de core business van de direc-

dezelfde uitzichtloze situaties zouden

zonder dat zij in overleg met de scholen helder

teur. Daaruit vloeit voort het bespreken van de

terechtkomen als hun ouders.

maakt wat de kern van goed onderwijs is en wat zij van de scholen verwacht.

resultaten met de leraren; het analyseren van oorzaken van tegenvallende opbrengsten, het

NEDERLANDSE SITUATIE

begeleiden van leraren bij het verbeteren van

Na het bezoek aan het onderwijs in Londen

Dit artikel is voor een belangrijk deel gebaseerd

de resultaten en het regelmatig monitoren of

heeft de delegatie zich, kijkend naar de

op een uitvoerig verslag van de studiereis naar

beoogde effecten bereikt worden. Directeuren

Nederlandse situatie, een aantal indringende

Londen van de hand van Ger van Barneveld,

leggen veelvuldig klassenbezoeken af om de

vragen gesteld. Is de autonomie van de scholen

adviseur bij de Besturenraad. 15

O P E N P L E K T H E M A : L E V E N D E S T I LT E In deze rubriek geeft SBM stof tot bezinning. Deze open plek biedt ruimte voor gedachten die het denken in beweging houden. De teksten op deze pagina’s cultiveren de verwondering, die vroeg of laat tot nieuwe inzichten leidt. Onderstaande teksten benaderen deze open plek elk langs een geheel eigen weg, in het besef dat deze ruimte zich uiteindelijk niet in woorden vangen laat.

Samenstelling: Paul Boersma, Fotografie: iStockphoto / Jurga Rubinovaite

Stilte – stilte gaf mensen vroeger een

Idealiseer het stil zijn en het zwijgen

benauwd gevoel, de ruimte van de duivel om

intussen niet. In de monastieke traditie, zo

je te pakken - Stilte is angstaanjagend.

houdt Anselm Grün ons voor, stelt zwijgen

Maar stilte kan ook heilzaam zijn. Zo'n stilte

eisen aan ons, is het een opgave om aan

ontstaat, wanneer wij onszelf met geweld tot

onszelf te werken en onszelf daardoor te

zwijgen brengen. De stilte, die op ons wacht,

veranderen. “Deze geestelijke opgave vergt

is een levende stilte, in welke het leven ademt.

inzet van de héle mens. Zwijgen betekent

Het is een stilte gelijk die in een kinderkamer,

voor de monnik vooral het inoefenen van

wanneer het kind rustig slaapt. Een levende

wezenlijke morele grondhoudingen, een

stilte. We lopen op onze teenspitsen naar bin-

oproep zijn egoïsme te bestrijden en zich

nen, om die stilte niet te verstoren.

voor God open te stellen. Hij zal minder de

Wie kent nog deze stilte? Het is al moeilijk

nadruk leggen op het zwijgen als ontspan-

vaak om je mond te houden. Maar af en toe

nings- of meditatie-techniek.”

van tijd tot tijd stil vallen – zwijgen en ademloos kijken, hoeveel lawaai er ook om je heen is

Anselm Grün

“Ik ontdekte dat ik minder en minder te zeggen had, tot ik uiteindelijk stil werd en begon te luisteren. En in die stilte

16

hoorde ik de stem

“Steeds meer mensen denken dat stilte een gat is

van God.”

tussen geluid en ze vullen dat gat haastig op...”

Sören Kierkegaard

Sören Kierkegaard

ZWIJG OVER GROTE DINGEN

Zwijg over grote dingen, laat ze groeien in jezelf. Ga er nooit over discussiëren: discussie is zo beperkend, het maakt de dingen kleiner. Je meent dat jij dingen tot je kunt nemen, terwijl ze juist jou zouden moeten opslokken. Vóór alle grootheid: beoefen de stilte in kunst in muziek in religie wees stil. Friedrich von Hügel

KOSTBARE STILTE

“Zolang er nog ergens iemand bestaat met wie ik als mens kan spreken vind ik ook wel eens de stilte midden op straat een stilte die niemand kan breken. Een kostbare stilte van zuiver glas dat ik zelf met mijn stem heb geslepen. HET GESCHENK VAN DE STILTE

Als ik er niet was had niemand die stilte begrepen.

Heb de stilte lief boven alle dingen: zij zal je een vrucht aandragen die in woorden onmogelijk beschreven kan

Maar als Hij er niet was

worden. In het begin zijn wij het, die onszelf dwingen

en Zijn stem was er niet

te zwijgen. Maar vervolgens groeit er uit ons zwijgen

dan was er van stilte geen sprake.

iets dat ons tot het zwijgen aantrekt. Dat God je het

Alleen maar van zwijgen,

gevoel mag schenken van dat iets, dat uit de stilte

zo hard als graniet

geboren wordt! - Isaac van Ninivé (Syrische woestijn-

en dat kan je doodeenzaam maken.

monnik, 7e eeuw n.C.)

Maar de stilte, dit is een tweestemmig lied,

“Kon ik af en toe de stilte maar wat harder zetten...”

waarin God en de mens elkaar raken.”

Annemie Eeckhout, Lendelede (B)

Guillaume van der Graft 17

De leraar als spil van het onderwijs Een commissie onder leiding van Rinnooy Kan heeft in een recordtijd het immense probleem van het lerarentekort in kaart gebracht. Er is dan ook grote haast geboden. De commissie komt met o.a. de volgende aanbevelingen: een betere beloning, meer zeggenschap voor leraren en beter opgeleide leraren. Dit alles moet het vak van leraar aantrekkelijker maken. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: Joost Grol Fotografie

Het Montaigne Lyceum in Nootdorp vormde

Dijksma en Van Bijsterveldt. Het Nederlandse

er geen leerkracht is te vinden om les te

in de week voor Prinsjesdag het decor voor de

onderwijs staat aan de vooravond van een

geven. En een toenemend aantal directies dat

presentatie van het rapport van de Commissie

heuse ramp, het snelgroeiende tekort aan

uit wanhoop over niet te vervullen vacatures

Leraren, onder leiding van SER-voorrzitter

leraren gaat delen van het onderwijs ernstig

onbevoegde docenten aantrekt.

Alexander Rinnooy Kan. Het was een somber

ontregelen.

scenario dat Rinnooy Kan zijn gehoor

Lessen die op grote schaal uitvallen omdat er

“Het is drie minuten voor twaalf, dit is een

schetste, onder wie uiteraard minister van

geen leraren beschikbaar zijn. Erger nog, hele

crisis”, sprak Rinnooy Kan, die samen met

Onderwijs Plasterk en zijn staatssecretarissen

klassen die naar huis worden gestuurd omdat

zijn commissie een hele reeks maatregelen

18

heeft bedacht om de verwachte problemen

pleit ervoor dat het schoolmanagement de

nu het geval is, ze blijven lesgeven. Deze

het hoofd te bieden. De cijfers spreken voor

leraren nadrukkelijk betrekt bij de besluit-

differentiatie betekent tevens een stevige

zich: in het voortgezet onderwijs bijvoor-

vorming over het onderwijsproces of de

kwaliteitsimpuls, is de overtuiging van de

beeld vertrekt in de periode tot 2015 drie-

onderwijsinhoud en hun stem zwaar laat

commissie. Pikant detail is wel dat in het

kwart van het personeel. In andere sectoren

meewegen. Om dat te realiseren is het niet

rapport wordt voorgesteld om de automati-

zijn de vooruitzichten evenmin gunstig. En

nodig de wetgeving op het gebied van de

sche periodiek af te schaffen en toekenning

de instroom van jonge mensen in de oplei-

medezeggenschap aan te passen, benadrukte

van de jaarlijkse loonsverhoging afhankelijk

dingen is onvoldoende om de gaten die

Rinnooy Kan tijdens de presentatie van zijn

te maken van het functioneren.

ontstaan op te vullen.

rapport.

Het tekort is niet alleen kwantitatief maar

De commissie wijst er verder op dat het nodig

ook kwalitatief van aard. Want de vertrekkers

KRACHTIG PLEIDOOI

is dat ook de schoolorganisaties zich verder

zijn veelal hoogopgeleide onderwijsprofes-

Het rapport van Rinnooy Kan is dus een

ontwikkelen tot een professionele organisa-

sionals en de nieuwkomers zijn overwegend

krachtig pleidooi voor een versteviging van de

tie. Besturen en management hebben tot nu

lager gekwalificeerd.

positie van de leraar in de school. De redene-

toe onvoldoende de instrumenten gebruikt

Pijnlijk is dat het al heel lang duidelijk is dat

ring is dat daaruit waardering spreekt voor de

om het beroep van leraar aantrekkelijk te

het onderwijs afstevent op een gigantisch

leraar als een goedopgeleide professional. Dat

maken. Uit onderzoek is gebleken dat mana-

probleem. Al vanaf begin jaren negentig zijn

versterkt de aantrekkingskracht van het

gers de bestaande mogelijkheden tot

er met de regelmaat van de klok rapporten

beroep. Jongeren, maar ook mensen die nu

beloningsdifferentiatie bijvoorbeeld nauwe-

verschenen, waarin werd uitgetekend wat

elders in het bedrijfsleven werkzaam zijn,

lijks benutten. Het personeelsbeleid staat op

ons te wachten staat. Opeenvolgende rege-

kiezen er dan wellicht voor om in het onder-

veel scholen nog in de kinderschoenen.

ringen hebben de aanbevelingen nauwelijks

wijs te gaan werken.

opgevolgd, constateerde Rinnooy Kan.

De verbetering van de beloning van de

BESTURENRAAD POSITIEF

leraren is een ander speerpunt in het rapport

De Besturenraad kan zich in grote lijnen goed

MONTAIGNE LYCEUM

van de commissie. Volgens Rinnooy Kan zijn

vinden in de bevindingen en adviezen van de

De keuze voor het Montaigne Lyceum als

de salarissen van de leraren in de afgelopen

commissie Rinnooy Kan. De raad heeft zelf in

locatie voor de presentatie van het rapport

jaren steeds verder achtergebleven bij

een eerder stadium al gepleit voor moderni-

was trouwens tamelijk opmerkelijk. Het is

vergelijkbare beroepen in de marktsector en

sering van het stelsel van arbeidsvoorwaar-

een school die in Nederland ver voorop loopt

in sommige delen van de (semi-)publieke

den, dat in zijn huidige vorm star en

in vernieuwing van het onderwijs. Daar heeft

sector.

ouderwets is. Er moet snel werk gemaakt worden van een transparant HRM-beleid,

de docent zeker niet de klassieke rol van kennisoverdrager. ‘Op het Montaigne komt het

Die achterstand moet structureel worden

dat verder gaat dan beoordelen en belonen.

niet voor dat een docent een uur lang aan het

goedgemaakt (kosten naar schatting 1,1

Het gaat ook om arbeidstijden, verlofregelin-

woord is’, staat op de website te lezen. Zou

miljard euro), maar de commissie wil dat niet

gen, mogelijkheden voor opleiding en

de locatie een statement van de commissie

doen door iedereen zonder meer een salaris-

ontwikkeling, etc.

zijn geweest, dat men geen heil ziet in herstel

verhoging te geven. Een van de problemen in

Wel vindt de Besturenraad dat de rol en de

van het leraarschap van voor de

het onderwijs is namelijk dat er voor de

visie van directeuren en bestuurders in dit

Mammoetwet? Feit is dat de Commissie

‘gewone’ leraar nauwelijks perspectief in

rapport onderbelicht is. Professionals

Leraren wel omschrijft aan welke kwaliteits-

salarisgroei is. Hij of zij begint met een

kunnen in een organisatie alleen tot hun

eisen een leraar minimaal zou moeten

relatief hoog aanvangssalaris, maar daarna

recht komen als ze geleid worden door goede

voldoen, maar zich verre houdt van een

stijgt het salaris met kleine stapjes, en duurt

managers en bestuurders. Verder pleit de

beschrijving hoe hij of zij inhoud zou

het lang voor het eind van de schaal is

Besturenraad ervoor dat bestuurders en

moeten geven aan het vak.

bereikt. Dat is niet motiverend.

directeuren de ruimte krijgen om de noodzakelijke vernieuwingen in hun organisatie

Dat laatste kan ook niet, want dan zou de commissie zichzelf ongeloofwaardig maken.

DIFFERENTIATIE IN BELONING

vorm te geven. Zonder centrale aansturing

De commissie vindt het namelijk essentieel

De commissie stelt voor een loon- en functie-

vanuit Den Haag.

dat de leraar meer zeggenschap krijgt over de

gebouw in te voeren waarbij de inschaling

invulling van zijn vak en over het onderwijs-

gebaseerd is op het kwalificatieniveau van de

kundig beleid van de school. Leraren hebben

leraar. Hoe hoger het diploma, hoe het hoger

nu vaak het gevoel dat er veel over hun hoof-

het salaris. Zo kunnen docenten die promo-

den heen beslist wordt. Goed onderwijs staat

veren in de hoogste salarisschaal komen. Om

of valt met de betrokkenheid van leraren, zij

meer te gaan verdienen hoeven ze niet langer

zijn de spil in het onderwijs. De commissie

een managementsfunctie na te streven, zoals 19

Frits Spangenberg van bureau Motivaction

“Identiteit en kwaliteit niet los te koppelen” Een expliciet christelijke signatuur wordt steeds minder relevant voor ouders die kiezen voor het christelijk onderwijs, verwacht Frits Spangenberg, oprichter van onderzoeks- en marketingbureau Motivaction. “Het is kwaliteit waar ouders voor kiezen, en die ligt in het bijzonder onderwijs besloten in een signatuur die garandeert dat dieper over het leven wordt nagedacht.” Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Motivaction

Het is een fascinerende ontwikkeling dat het christelijk onderwijs het ondanks de massale ontkerkelijking goed blijft doen, vindt Frits Spangenberg, oprichter en tot eind 2005 directeur van Motivaction, het onderzoeksbureau dat zich onderscheidt door uit te gaan van leefstijlen in plaats van traditionele criteria als sekse, leeftijd, opleiding en sociale klasse. “Het is interessant dat er geen grote beweging in de richting van het openbaar onderwijs te zien is”, aldus Spangenberg. “Het zou kunnen zijn dat het bijzonder onderwijs beter heeft ingespeeld op de veranderende vraag naar zingeving dan de kerken.” Ondanks de leegloop van de kerken is de behoefte aan spiritualiteit volgens Spangenberg alleen maar toegenomen. “Het heet gewoon anders. Het is niet meer een traditionele gezindte, maar een bepaalde mentaliteit waar de burger voor gaat. Dat kan variëren van duurzaamheid tot vluchtig genot.” STEEDS BREDER PALET

Met het Mentality-model probeert Motivaction die mentaliteiten en de daaraan verbonden leefstijlen in kaart te brengen (zie kader). Die bepalen volgens Spangenberg ook wat ouders het belangrijkst vinden bij de keuze van een school voor hun kinderen – dat ze een leuke tijd hebben, bijvoorbeeld, of dat ze hoogstaande waarden meekrijgen, of dat ze niet met verkeerde mensen in aanraking komen. De samenleving ontwikkelt zich in de richting van steeds grotere diversiteit, is Spangenbergs overtuiging. Keuzes, ook die voor de school voor je kinderen, worden steeds individueler. “We zíjn niet gelijk”, is dan ook zijn adagium. “Mensen hebben er veel voor over om te kunnen kiezen. Ik verwacht daarom ook in het onderwijs een steeds breder palet aan mogelijkheden.” KWALITEIT IS IDENTITEIT

Wat ouders gemeen hebben bij de schoolkeuze, is volgens Spangenberg dat ze het beste voor hun kinderen willen. 20

Het is vooral de (veronderstelde) kwaliteit die het bijzonder onderwijs

vergroten, aldus Spangenberg. “Na het ik-tijdperk met de mentaliteit

ook in het veranderende levensbeschouwelijke landschap veel good-

van ‘alles moet kunnen’ zien we nu in brede lagen de roep om law and

will oplevert, denkt hij.

order en zorgen over de toegenomen hufterigheid. Veel ouders vinden

“Ik verwacht dat een expliciet christelijke signatuur van scholen voor

ook dat hun kinderen strenger moeten worden opgevoed. Het onder-

ouders steeds minder relevant wordt. Het is kwaliteit waar ouders

wijs kan daarop inspelen door kinderen te leren wat gezag is.”

voor kiezen, en die ligt in het bijzonder onderwijs besloten in een

Vooral vmbo-scholen hebben daarin een rol te vervullen, vindt

signatuur die garandeert dat dieper over het leven wordt nagedacht.”

Spangenberg. Die worden immers grotendeels bevolkt door kinderen

Identiteit en kwaliteit zijn dan ook niet los te koppelen, vindt hij.

uit het milieu van ‘buitenstaanders’. Die categorie komt uit een indeling van de bevolking die Motivaction heeft gemaakt in termen

DICHT BIJ JE DNA

van “burgerschapsstijlen”. Het bureau onderscheidt plichtsgetrouwen

In het bijbrengen van zo’n levenshouding ligt volgens Spangenberg de

(18 procent), pragmatici (23 procent), verantwoordelijken (28 pro-

kracht van het bijzonder onderwijs. “Neem nou het feit dat 10 tot 15

cent) en een aanzienlijke groep buitenstaanders (31 procent).

procent van de Nederlanders diep in de schulden zit omdat ze nooit

Buitenstaanders zijn weinig maatschappelijk betrokken, staan

hebben geleerd met geld om te gaan. Ik weet bijna zeker dat mensen

wantrouwig tegenover de overheid en hebben een nihilistische

die naar een christelijke of islamitische school zijn gegaan, veel zorg-

instelling. Zeker als ze ook nog niet-religieus en niet-humanistisch

vuldiger met geld omgaan dan anderen.”

zijn (zie kader), is hun binding met de rest van de samenleving gering.

Het bijzonder onderwijs heeft in zijn ogen dus een ‘enorme actualiteit’ door een structuur te bieden waarin wordt nagedacht over de

KNOET

samenleving en de vraag hoe mensen met elkaar moeten omgaan.

Een kenmerk van buitenstaanders is volgens Spangenberg dat

Het hoeft zich daarbij geen flitsend imago aan te meten, benadrukt

maatschappelijke betrokkenheid bij hen moet worden afgedwongen.

hij. “Ik zeg altijd: ga uit van waarden die dicht bij je DNA liggen.”

“Voor buitenstaanders staat de glasbak altijd te ver weg. Zij moeten

Hij haalt het voorbeeld van de NCRV aan, die een jaar of tien geleden

beloond worden om hun flessen erheen te brengen of gestraft worden

Motivaction benaderde voor advies over een nieuwe positionering,

als ze dat niet doen.”

omdat de gemiddelde leeftijd van de leden boven de zestig lag. De

Dat geldt ook voor hun kinderen, die veelal op vmbo-scholen zitten,

omroep wilde zich gaan profileren als jong, innovatief en dynamisch.

aldus Spangenberg. “Die hebben thuis weinig steun en begeleiding.

“Wij hebben dat ten sterkste afgeraden. Ons advies was om van de

De tv staat altijd aan, en er wordt niet gezamenlijk gegeten.”

kernwaarden van de NCRV een deugd te maken: respect, verdieping,

De opmars van het competentiegericht onderwijs in het vmbo is vol-

inzicht. Daar blijft vraag naar, ook al is er een grote groep kijkers die

gens Spangenberg rampzalig voor deze groep. “Competentiegericht

plat amusement wil.”

onderwijs is gemaakt door ‘ons soort mensen’ voor een groep waar het helemaal niet op aansluit. Buitenstaanders hebben de knoet nodig,

BUITENSTAANDERS

dwang, duidelijke regels en straffen. En ze hebben behoefte aan

Een zekere strengheid zal de aantrekkingskracht van christelijke

persoonlijke aandacht en aan helden. Het zou mooi zijn als ook

scholen op ouders in het huidige maatschappelijk klimaat alleen maar

leraren hun helden zouden zijn, naast voetballers en popsterren.”

HET MENTALITY-MODEL

ONGEBONDEN SPIRITUELEN

Motivaction onderscheidt in de Nederlandse bevolking van

In een artikel in de publicatie ‘Geloven in het publieke

vijftien tot tachtig jaar acht ‘mentaliteitsgroepen’ op basis

domein’ (2006) van de Wetenschappelijke Raad voor het

van gedeelde opvattingen en leefstijl:

Regeringsbeleid (WRR) beschrijven onderzoeksdirecteur

■ Moderne burgerij (22 procent): statusgevoelig, zoekt

Martijn Lampert van Motivaction en WRR-onderzoeker

evenwicht tussen traditie en hedonisme ■ Traditionele burgerij (18 procent): moralistisch, behoudend en plichtsgetrouw ■ Opwaarts mobielen (13 procent): gedreven individualisten met een focus op carrière en status ■ Kosmopolieten (10 procent): open en kritische wereldburgers, gericht op zelfontplooiing en succes ■ Postmaterialisten (10 procent): maatschappijkritische en betrokken idealisten ■ Postmoderne hedonisten (10 procent): onafhankelijke pioniers van de beleveniscultuur ■ Gemaksgeoriënteerden (9 procent): impulsieve, passieve en op plezier gerichte consumenten ■ Nieuwe conservatieven (8 procent): liberaalconservatieve maatschappelijke bovenlaag

Gerrit Kronjee de verandering van het levensbeschouwelijke landschap in Nederland als een ‘religieuze transformatie’. Bij een groot deel van de bevolking leeft de behoefte aan transcendentie, maar die is niet meer exclusief verbonden met gevestigde religies, aldus de auteurs. Zij zien de opkomst van een groep ‘ongebonden spirituelen’, de grootste van de zes levensbeschouwelijke categorieën die zij onderscheiden: ■ Ongebonden spirituelen

26 procent

■ Christenen

25 procent

■ Niet-religieus en niet-humanistisch

18 procent

■ Niet-religieus en gemiddeld humanistisch

16 procent

■ Niet-religieus en humanistisch

12 procent

■ Overige gebonden religieuzen

3 procent

(meest moslims) 21

DE PRAKTIJK

Wiki(pedia) voor het onderwijs

geneesmiddelen bij ADHD in 2006 met dertig procent is gegroeid. En in de

Wat vroeger, in het computerloze tijdperk, de Grote Winkeler Prins was,

eerste helft van 2007 heeft deze trend zich onverminderd voortgezet. Overigens

is Wikipedia in de digitale wereld van nu: een gezaghebbend naslagwerk

gaat het hier om kinderen en volwassenen. Een kwart van de gebruikers is tien

over tal van onderwerpen. Het grote verschil tussen de papieren en de

jaar of jonger, ongeveer 44 procent bevindt zich in de leeftijd van 11 tot 20 jaar.

digitale encyclopedie is dat de inhoud voorheen werd bepaald door

Minder dan twintig procent daarvan zijn meisjes.

deskundigen en dat in Wikipedia de onderwerpen door elke computer-

ADHD wordt gekscherend wel eens vertaald als ‘alle dagen heel druk’, maar is

gebruiker kunnen worden aangedragen. Andere gebruikers kunnen de

een afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder, ofwel aandachtste-

informatie vervolgens wijzigen of aanvullen.

kortstoornis met hyperactiviteit en impulsiviteit. Er bestaan nog veel misverstan-

Wiki komt van het Hawaiiaanse woord wikiwiki wat ‘snel’ betekent.

den over kinderen met ADHD en daarom heeft de Hersenstichting Nederland

Het eerste WikiWikiWeb werd ontworpen door Ward Cunnigham in 1995.

een prentenboek en lespakket samengesteld over omgaan met ADHD in de

Wikipedia is dus de zoveelste revolutie die internet heeft veroorzaakt.

klas onder de titel ‘Doe niet zo druk!’. Op een begrijpelijke en toegankelijke

Scholen kunnen er voor kiezen om zelf een ‘wiki’ samen te stellen door

manier worden in het materiaal vragen behandeld die betrekking hebben op

hun leerlingen en/of docenten. De organisatie Ict op school

ADHD, speciaal afgestemd op kinderen, op ouders en leerkrachten. Schrijver

(www.ictopschool.net) helpt scholen die een eigen wiki willen bouwen

van het boekje is Gerard van Midden, Wouter Tulp tekende voor de illustraties.

op weg. Een wiki biedt bijvoorbeeld de mogelijkheid om leerlingen en

Het materiaal wordt gratis beschikbaar gesteld aan het onderwijs. Zie ook

docenten gezamenlijk aan een bepaald project te laten werken.

www.hersenstichting.nl

Er kan ook gebruik worden gemaakt van Wikikids (www.wikikids.nl). Dat is een interactieve Nederlandstalige digitale encyclopedie, waarvan de betekenis van de lemma’s (trefwoorden) door kinderen beschreven worden. Het naslagwerk is zeer toegankelijk, de teksten zijn begrijpelijk

Nieuw gratis vakblad voor onderwijs

en interessant. De doelgroep zijn leerlingen in groep vijf tot en met acht

Prima is de titel van een nieuw vakblad voor het basisonderwijs. Het is een

van de basisschool.

tijdschrift dat gratis en op naam verspreid wordt onder alle medewerkers:

Volgens de initiatiefnemers van Wikikids zitten er ook onderwijskundige

leerkrachten, begeleiders en ondersteunend personeel. Prima bevat praktische

voordelen aan het gebruik van deze encyclopedie. Kinderen ontwikkelen

tips, achtergrondartikelen en interviews. Het blad verschijnt zes keer per jaar

een actieve houding, ze leren uit verschillende bronnen een nieuwe tekst

en wordt uitgegeven door EDG Distributie en Media in Utrecht. Dit bedrijf

samen te stellen, ze leren samenwerken, en ze leren dat ze een tekst van

brengt sinds kort ook het blad Leidraad uit, bedoeld voor de professionals in

een ander kritisch moeten beoordelen. En met het resultaat kunnen ook

de kinderopvang. Eerder al startte EDG met de uitgave van Docentraal voor het

andere kinderen weer hun voordeel doen.

voortgezet onderwijs, en Ezeltje Prik voor ouders van jonge kinderen.

Meer informatie over werken met wiki’s: wiki.kennisnet.nl

Techniek in de klas

22

Omgaan met ADHD in de klas

Techniek is bezig aan een opmars in het basisonderwijs. Dat is mede te danken

ADHD bij kinderen is een onderwerp dat in het onderwijs en bij ouders

aan een gezamenlijk initiatief van het ministerie van Onderwijs, het technisch

sterk in de belangstelling staat. Regelmatig verschijnen er publicaties

bedrijfsleven en de vakbeweging. Ze hebben een actieplan opgezet dat loopt

die verband houden met deze neurobiologische aandoening, zoals over

tot 2010. Er zijn twee belangrijke redenen om beleid te ontwikkelen voor tech-

de toename van het aantal kinderen dat ADHD zou hebben, over medi-

niek in het basisonderwijs. Op de eerste plaats is het een goed middel om een

sche achtergronden, over de invloed van deze kinderen op een klas, en

aantrekkelijke en eigentijdse leeromgeving te creëren. Op de tweede plaats

over passend onderwijs. Recent bleek uit onderzoek dat het gebruik van

krijgen kinderen een goed beeld van de betekenis van techniek en technolo-

gie, wat er later wellicht toe bijdraagt dat ze voor een studie in een technische

Maar goede informatie over hoe je dat als leerkracht aanpakt ontbrak tot

richting kiezen.

voor kort. Anne Drent, onlangs afgestudeerd aan de pabo, heeft nu een

Het streven is dat in 2010 op ongeveer 2500 basisscholen techniek een vaste

folder ontworpen met een reeks tips over schrijfonderwijs aan linkshan-

plek heeft in het onderwijsprogramma. Op alle pabo’s is techniek opgenomen

dige kinderen. De jonge leerkracht is een ervaringsdeskundige: ze is zelf

in het competentieprofiel en de lesprogramma’s, zodat de studenten als ze

linkshandig. In CNV Onderwijsjournaal vertelde ze onlangs dat ze vroe-

na hun opleiding voor de klas staan vertrouwd zijn met techniek in de klas.

ger op school een Parkerpen had en altijd vlekken maakte op het papier.

Onlangs is door Technika 10 een nieuwe website gelanceerd waar veel voor-

“Dat was vreselijk.”

beelden zijn te vinden van lesmateriaal en die leerkrachten een praktische

Tijdens haar stage kwam ze erachter dat veel leerkrachten denken dat

ondersteuning biedt. Technika 10 timmert al twintig jaar aan de weg en is er met

je linkshandigen niet extra hoeft te begeleiden. Want dat is niet louter

name op gericht om meisjes te interesseren voor techniek. Nadere informatie:

een kwestie van een spiegelbeeldige aanpak. Ook constateerde ze dat

www.techniekinjeklas.nl

er weinig specifieke kennis voorhanden is. Vakliteratuur is er genoeg, maar die is nooit vertaald in praktische folders. Anne Drent heeft nu een brochure gemaakt met een overzichtelijke checklist die de leerkracht zo kan toepassen in de klas.

Mensen met een beperking

De folder Handig Links is te downloaden op www.cnvo.nl

Positieve aandacht voor mensen met een verstandelijke beperking. Dat is het doel van een project, opgezet door Sportservice Noord-Holland, onder het motto ‘Niemand buitenspel!’. Het project geeft een kijkje in de wereld van het verstandelijk gehandicapte kind met als doel de integratie van kinderen met een verstandelijke beperking te bevorderen. Dat wordt gerealiseerd door een theorieles met onder andere een tweetal korte films. En verder krijgen de leerlingen deze ervaring door de praktijkles waarbij zij tijdens een sportactiviteit kennis maken met verstandelijk gehandicapte kinderen. Sportservice Noord-Holland ontwikkelde al eerder een vergelijkbaar project over mensen met een lichamelijke beperking. Zie verder www.niemandbuitenspel.info

Hulp voor linkshandigen Vroeger deden onderwijzers krampachtige en soms zelfs hardhandige pogingen om kinderen die linkshandig waren toch rechtshandig te maken. Linkshandigheid wordt tegenwoordig in de klas geaccepteerd, maar er zijn maar weinig leerkrachten die beseffen dat deze kinderen, net als hun rechtshandige leeftijdgenoten, passende begeleiding nodig hebben om een goede schrijfhouding te ontwikkelen. Want zonder goede begeleiding lopen deze kinderen de kans dat ze rug- en nekklachten krijgen, ze hebben namelijk vaak een verkeerde zit- en schrijfhouding. En ze ontwikkelen een onleesbaar handschrift

Heeft uw school nieuws voor deze pagina?

door, wat in jargon heet een ‘bokkenpoot’, het schrijven met gekromde vingers.

Stuur uw bericht naar de redactie: [email protected].

23

Pioniers van Schokland in de bres voor mbo Zambia

Terwijl de inkt van het zogeheten akkoord van Schokland over steun aan het beroepsonderwijs in het Zuiden nog nauwelijks droog is, werken enkele pioniers al samen met beroepsopleidingen in Zambia. De maatschappelijke betrokkenheid van de ROC’s strekt zich uit tot over de grenzen. Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Martha Witvliet

Tijdens haar jarenlange verblijf in ontwikke-

Beroepsonderwijs heeft in Zambia lage status

lingslanden had Martha Witvliet met eigen ogen de erbarmelijke staat van het beroepsonderwijs gezien. De voormalige docente en

organisaties en bedrijven hebben gesloten om

men naar goed vervolgonderwijs. Dat biedt

lid van de commissie internationalisering aan

de realisering van de Millennium

meer perspectief op een betaalde baan”, ver-

ROC A12 zag een taak weggelegd voor

Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde

klaart programmamedewerker Francine

Nederlandse mbo-instellingen. “Zij hebben

Naties in 2015 dichterbij te brengen, spelen

Egberts de betrokkenheid van ICS bij het

ook hierin een maatschappelijke verantwoor-

Witvliet in de kaart.

ROC-project. “Door de inbreng van de exper-

delijkheid.”

Een van de akkoorden gaat over het beroeps-

tise van de ROC’s in Nederland is er met rela-

Witvliet, tevens lid van de Derde Kamer, een

onderwijs in het Zuiden. Dat is in veel ont-

tief weinig geld een grote kwaliteitsslag te

‘parlement’ van 120 Nederlanders en dertig

wikkelingslanden een ondergeschoven kind,

maken.” Witvliet: “We zetten nu eens niet

mensen uit ontwikkelingslanden, legde con-

constateren de ondertekenaars, onder wie

ontwikkelingsdeskundigen in maar deskun-

tact met enkele beroepsopleidingen in

minister Koenders voor Ontwikkelingssamen-

dige collega’s”.

Zambia. In Nederland benaderde ze twintig

werking, de HBO-raad en vertegenwoordi-

ROC’s, waarvan de helft interesse toonde in

gers van ontwikkelingsorganisaties. Ze willen

EERST EEN RELATIE

samenwerking met een collega-instelling in

het beroepsonderwijs helpen versterken door

Als eerste ROC gaat Landstede een samenwer-

het Afrikaanse land.

onder andere samenwerking tussen

kingsverband aan met drie opleidingen in de

Inmiddels draait ROC Landstede in Zwolle en

Nederlandse mbo- en hbo-instellingen en

Zambiaanse hoofdstad Lusaka: het Evelyn

omstreken mee in een proefproject van een

opleidingen in het Zuiden te bevorderen.

Hone College, dat diverse richtingen biedt, en

jaar. ROC Friese Poort is dat voorbeeld

twee opleidingen verpleegkunde. Wat

inmiddels gevolgd. Beide mbo-instellingen

GROTE KWALITEITSSLAG

Landstede kan bieden, ligt vooral op het ter-

en het Alfa-college in Groningen werken op

In het ontwikkelingsbeleid op onderwijsge-

rein van kennisoverdracht door docenten,

het gebied van internationalisering samen.

bied, ook dat van landen in het Zuiden zelf,

investering in praktijklokalen en in de toe-

De deelname van ontwikkelingsorganisatie

gaat de meeste aandacht uit naar het primair

komst stages van deelnemers, denkt Dinie

International Child Support (ICS) staat garant

en universitair onderwijs. “In het beroepson-

Baan, docent verpleegkunde en onderwijs-

voor de expertise op het gebied van ontwik-

derwijs wordt weinig geïnvesteerd”, zegt

coördinator van de afdeling verzorging. “Maar

kelingssamenwerking ten behoeve van

Witvliet. “Het is daardoor vaak abominabel

we willen aansluiten bij de wensen en behoef-

onderwijs in Afrika.

en heeft een lage status.”

ten van de instellingen in Zambia”, benadrukt

Ook ICS heeft zich tot nu toe vooral op het

Baan. “Daarom investeren we allereerst in een

ONDERGESCHOVEN KIND

primair onderwijs gericht. “Maar we zien dat

samenwerkingsrelatie.”

De recente zogeheten akkoorden van

het belangrijk is om ervoor te zorgen dat leer-

Het gaat daarbij nadrukkelijk om een langdu-

Schokland, die kabinet, maatschappelijke

lingen na de basisschool kunnen doorstro-

rige samenwerking. Ook Witvliet tekent aan

24

COLUMN dat de Zambiaanse instellingen eerst moeten

Marianne Luyer

nadenken over de vraag wat zij nodig hebben

voorzitter Besturenraad

en wat hun prioriteiten zijn. Ze kan desgevraagd een hele reeks problemen noemen waarmee het beroepsonderwijs in het Afrikaanse land kampt. “De opleidingen sluiten niet aan op de arbeidsmarkt, het onderwijs is sterk gericht op kennis en veel minder op vaardigheden, er is een chronisch gebrek aan leermiddelen, goede verpleegkundigen gaan na hun opleiding naar ZuidAfrika of Engeland, en het docentenkorps is

Fotografie: Cats & Withoos

gedecimeerd door aids. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het onderwijs niet innoveert. In Nederland heeft het mbo al een hele kluif aan het bijhouden van de innovatie in

Wat bezielt de regering?

het bedrijfsleven en sectoren als de zorg.” UITWISSELING

Aan ROC Landstede is Baan de motor van het

Het staat zo mooi geformuleerd in het regeer-

De Leerplusregeling (ofwel de herverdeling van

project. Het sluit volgens haar naadloos aan

akkoord van de huidige CDA/PvdA/CU-coalitie.

gelden voor achterstandsleerlingen), doen we

bij de missie van de instelling: waarden-vol

‘Scholen hebben recht op naleving en bescher-

voortaan per postcode. Leidt dat in de praktijk

leren, leven en werken. “Identiteit in de brede

ming van hun grondslag en traditie’, en:

tot grote problemen? Dan krijgen bestuurders

zin van het woord is voor ons heel belangrijk.

‘Scholen krijgen meer ruimte voor de invulling

en wethouders die aan de bel trekken, een ant-

Daardoor staan de mensen hier ook open

daarvan (van maatschappelijke doelen)’.

woord dat ‘we deze regeling over 4 jaar zullen

voor zo’n project.” Inmiddels heeft het col-

evalueren en zonodig zullen bijstellen’!

lege van bestuur zijn steun toegezegd.

Maar hoe leggen de bewindslieden van

Net als aan de andere ROC’s die nog in het

onderwijs dit uit? Tot nu toe blijkt uit hun

Het is niet te geloven dat een regering zo met

project zullen stappen, moet bij Landstede de

handelen helemaal niet dat zij deze uitgangs-

kostbaar goed dat onderwijs is, omgaat.

commissie internationalisering zorgen voor

punten hanteren.

De lijst met voorbeelden van ad hoc maat-

het draagvlak in de organisatie en de lijn met

Een trend die al eerder is ingezet gaat gewoon

regelen is nog veel langer, maar zij hebben wel

de bestuurlijke top. Aan ICS de taak om de

door: los van beleidsuitgangspunten doen

een gemeenschappelijk kenmerk. Dat gemeen-

instellingen in Zambia “bij de les te houden”,

bewindslieden en ambtenaren van OCW wat ze

schappelijke kenmerk is dat minister en staats-

aldus Egberts. Daartoe zoekt ICS nog een

zelf willen.

secretarissen het zich veroorloven om, alsof zij

lokale partnerorganisatie in het land.

manager zijn, zelf direct in te grijpen.

Het project is een uitwisseling, benadrukken

Verdienen enkele topbestuurders te veel geld?

de initiatiefnemers. Baan denkt dat

Ingrijpen zullen we! Voldoen de mbo-opleidingen

We waren toch goed op weg met de ontwikke-

Nederlandse ROC’s veel van hun Zambiaanse

niet allemaal aan bepaalde (papieren) vereisten?

ling van onze governance-regels? Dat is toch

partners kunnen leren, vooral van hun

We trekken de licenties gewoon in. We zien of

de meest aangewezen route om de ‘balance of

levensinstelling. “Zij kunnen ons bijvoor-

later blijkt of dit ingrijpen terecht was of niet.

power’ goed te regelen in een land waar vrijheid

beeld de vraag onder ogen doen zien of almaar

Inmiddels blijkt dat de keurende instantie, het

van vereniging, vrijheid van meningsuiting en

doorhollen in het leven wel zo bevorderlijk is

Kwalititeitscentrum Examinering, ook is beoor-

vrijheid van onderwijs een goed recht is?

voor kwaliteit. Ook kunnen wij van hen leren

deeld als onvoldoende betrouwbaar! Worden

Dát stond toch in het regeerakkoord?

hoe zij met veel minder middelen toch op een

schoolorganisaties bestuurlijk te groot (lees:

bepaalde manier hun doelen bereiken.”

krijgen de bestuurders teveel macht)? Dan voeren

Tijd voor actie. We willen niet terug naar het

Het grote verschil met internationale projec-

we toch een ‘fusietoets’ in? Honderden scholen in

feodale tijdperk waar de macht centraal wordt

ten die de ROC’s al uitvoeren, is dat dit niet

de problemen, sommige krijgen ineens geld: met

gestuurd. Wij willen moderne bewindslieden

in eerste instantie gericht is op stages van

die uitvoeringsvragen hebben wij niets te maken,

die in staat zijn om met een volwassen sector

deelnemers. “Veel projecten zijn er vooral op

lijkt het uit Den Haag te klinken.

om te gaan!

gericht dat de studenten hier er beter van worden”, aldus Witvliet. “Dat is ook belangrijk, maar met dit project investeren we echt in de opleidingen daar.” Meer informatie over International Child

Reageren? Mail Marianne Luyer op [email protected]

Support is te vinden op www.icsfonds.nl 25

BESTURENRAAD

Leden schitteren door afwezigheid. Nou en?! Harm Klifman, senior adviseur bij de Besturenraad, buigt zich over het probleem van de geringe opkomst van de achterban bij ledenvergaderingen in het onderwijs. Maar is er eigenlijk wel een probleem, vraagt hij zich af. Klifman bijt met dit artikel het spits af in een nieuwe debatserie: Open Mind. Meer bijdragen zijn te vinden op www.besturenraad.nl

Tekst: Harm Klifman

Met regelmaat heb ik contact met bestuurders

gekozen voor omzetting van de vereniging in een

tie’? Om wat er gebeurt en hoe dat gebeurt: ver-

of schoolleiders die worstelen met de vraag: wat

stichting en dat nogal eens in combinatie met de

antwoording vragen, afleggen en ontvangen, in die

doen we met onze vereniging? Het beeld dat

invoering van het raad van toezichtmodel. Vanuit de

volgorde? Laat ik om dit duidelijk te maken de ver-

ze dan schetsen is vaak gelijkluidend: “We heb-

criteria van governance waarin de organisatie van

enigingsdemocratie vergelijken met de hoogste vorm

ben hier in onze stad een schoolvereniging van

goed intern toezicht een prominente plaats heeft,

van democratie die we hebben: de staatsrechtelijke.

behoorlijke omvang, van 300, 400, 500 leden.

is deze ontwikkeling begrijpelijk en vaak ook pas-

Als ik ’s avonds Den Haag Vandaag aanzet, dan

Helaas is het op de ledenvergaderingen vaak pijn-

send bij de plaatselijke omstandigheden. Toch wil

kan het gebeuren dat ik verslag krijg van een verga-

lijk stil: het hele bestuur is er dan, vaak komen ook

ik er ook een keer met een open mind naar kijken

dering van de onderwijscommissie van de Tweede

oud-bestuursleden (vooral de oud-voorzitters) en

en dan stuit ik op de betekenis die we toeken-

Kamer die, met vier, vijf, zes personen haar fiat geeft

daarnaast nog een enkel lid. Je kunt ze op twee

nen aan het getal. Ik bedoel heel concreet: als er

aan de maximering van het landelijk budget dat voor

handen tellen. De opkomst staat dus in geen ver-

weinig leden op de ledenvergadering komen, is

zorgleerlingen beschikbaar is (moet nog gebeuren

houding tot het aantal leden. Die betalen intussen

er dan sprake van ontoereikende verantwoording

trouwens, maar het voorbeeld is helder).

wel allemaal trouw hun contributie waaruit mag

en ontoereikend intern toezicht op het bestuur?

blijken dat het voortbestaan van de vereniging hen

Schertsend zeg ik wel eens als dit aan de orde is:

Waarom vinden we het wel normaal dat vier, vijf,

niet geheel onverschillig is. Niettemin, hoe repre-

“Er hoeft maar een zeikerdje (vergeef me de aan-

zes personen nota bene namens meer dan zestien

sentatief is ons opereren als bestuur nog in een

duiding, maar nu weet u wel precies wie ik bedoel)

miljoen Nederlanders daarover hun goedkeuring

dergelijke situatie? En kun je in deze situatie in

in de zaal te zitten die de financiële verslaglegging

geven en waarom gaan we twijfelen als vier vereni-

alle redelijkheid nog spreken van een goede toe-

goed bestudeerd heeft en de penningmeester zit

gingsleden iets soortgelijks doen namens vierhonderd

zichthoudende rol van de ledenvergadering op het

dan toch met zweet in de handen. Hoort dat niet

leden? Waarom vinden we, als het om het bestuur van

functioneren van het bestuur?” Deze prangende

gewoon bij dit soort vergaderingen?”

ons land gaat, de fictie van de democratie volkomen normaal en waarom gaan we twijfelen als het om de

vragen worden vaak gevolgd met een opmerking over de moeilijkheid om goede, dat wil zeggen

Deze schertsende opmerking heeft intussen wel een

democratie van de lokale vereniging gaat? We leven

deskundige bestuursleden aan te trekken.

serieuze ondertoon. Want wat verwachten we eigen-

nu eenmaal met ficties, wat is daar mis mee?

lijk van het aantal leden dat daadwerkelijk opkomt? Vanuit een oogpunt van goed onderwijsbestuur

Is dat aantal als aantal nu echt zo belangrijk? Het

Wilt u reageren?

(‘good governance’) wordt in deze situaties vaak

gaat toch veeleer om een ‘functie’ en om een ‘poten-

Mail naar [email protected]

Bijzondere licentie voor GH Zwolle De Besturenraad heeft de Gereformeerde

ze daardoor de garantie krijgen dat er in de

Hogeschool (GH) in Zwolle een licentie ver-

opleiding voldoende aandacht aan de inhoud

Met andere onderwijsorganisaties hebben

leend om het Diploma Christelijk Basisonderwijs

en didactiek van het godsdienstonderwijs en de

we een protocol bewegingsonderwijs voor

(DCBO) uit te reiken. De school leidt al op voor

identiteit wordt gegeven. De visitatiecommis-

het primair onderwijs opgesteld. Het is een

het Diploma Gereformeerd Onderwijs (DGO).

sie die de aanvraag heeft beoordeeld is in haar

handreiking voor schoolbesturen om te

De vraag naar het diploma DCBO kwam steeds

rapport zeer positief over het eigen gezicht van

komen tot goed en veilig bewegingsonder-

vaker bij studenten en protestants-christelijke

de Gereformeerde Hogeschool.

wijs. Immers, sinds 2001 zijn nieuw opgeleide

scholen naar voren. Dat komt door de toene-

De pabo van de GH gaat in de toekomst in het

leraren po niet meer automatisch bevoegd

mende contacten die de GH onderhoudt met het

onderwijsprogramma nog meer ruimte maken

om bewegingsonderwijs te geven aan de

protestants-christelijk scholenveld. Bovendien

voor kennis over wereldgodsdiensten. De hoge-

groepen drie tot en met acht (po) en ouder

weten steeds meer studenten met een verschil-

school is van mening dat christelijke leerkrach-

dan zeven jaar (so). De effecten hiervan zijn

lende achtergrond de pabo-opleiding aan de GH

ten in een multiculturele samenleving juist op dat

al merkbaar. In het protocol leest u hoe u dit

te vinden. Veel protestants-christelijke scholen

gebied goed beslagen ten ijs moeten komen.

op kunt vangen. Het protocol is te vinden via

hechten grote waarde aan het diploma, omdat

26

Protocol bewegingsonderwijs

www.besturenraad.nl.

Gezocht: Originele vormen van burgerschapsvorming op school Wij zijn op zoek naar bijzondere manieren om burgerschapsvorming op school vorm te geven. Misschien leert u kinderen verantwoordelijkheid te nemen door ze taken te geven in de school. Of u laat leerlingen op een originele manier kennismaken met de samenleving in binnen- of buitenland. Wellicht speelt de identiteit van uw school een leidende rol. Wij vragen u dergelijke ‘pareltjes’ aan ons door te geven via [email protected]. Deze ideeën maken wij breder bekend via onze site, zodat andere scholen daar hun voordeel mee kunnen doen.

Pleidooi voor discussie over rookverbod kreeg veel publiciteit Het pleidooi van de Besturenraad om binnen de

Een kleine greep uit de vele kranten, tijdschriften,

op de websites van voorstanders van roken,

scholen een debat te beginnen over de invoering

radio- en tv-zenders en niet te vergeten websites die

zoals rokersrevolutie.nl, als tegenstanders zoals

van een rookverbod op het schoolplein, heeft een

met het nieuws uitpakten. Het Nederlands Dagblad

cleanair.nl. En tal van onderwijsorganisaties

golf van publiciteit veroorzaakt. En dat allemaal

begon op dinsdag 10 juli een uitgebreide reportage

namen het nieuws over.

naar aanleiding van een publicatie in het AD van

aldus: ‘De protestants-christelijke Besturenraad

Het waren enkele tropendagen op het kantoor,

maandag 9 juli, waarin Grada Huis, hoofd com-

krijgt bijval en kritiek voor zijn pleidooi voor een

maar de tevredenheid overheerst omdat de

municatie van de Besturenraad, het idee voor

rookverbod op elk schoolplein’. Het Friesch

Besturenraad zich heeft kunnen profileren in de

een discussie over een rookverbod op het school-

Dagblad: ‘Scholen moeten leerlingen verbieden te

media met dit inhoudelijke thema. Opvallend

terrein lanceerde. Vanaf dat moment stond de

roken op schoolpleinen. Dat vindt de Besturenraad,

was ook dat zoveel organisaties in het onder-

telefoon op het kantoor in Voorburg roodgloeiend.

een organisatie die 2250 onderwijsinstellingen

wijs spontaan het voorstel van de Besturenraad

Tal van journalisten wilden horen wat de

en 800.000 leerlingen in het christelijk onderwijs

ondersteunden.

Besturenraad precies met het voorstel voor een

vertegenwoordigt.’

Met de schooldirecties in de achterban wordt

discussie over het rookverbod voor ogen had.

Deze informatie was ook terug te vinden bij De

besproken hoe het rookverbod gestalte kan

Goed, het was natuurlijk al vakantietijd en dan

Pers, NOS Headlines, AD, Radio1 Journaal, RTL

krijgen. Er zijn al scholen die het debat met

zitten de media om nieuws verlegen. Maar ken-

Nieuws, NRC, De Volkskrant, Trouw, het Parool,

leerlingen, ouders en docenten hebben aange-

nelijk had de Besturenraad met het rookverbod

PZC, Brabants Dagblad, BNR Nieuwsradio, Metro,

zwengeld. De maatregel zou in kunnen gaan

een onderwerp te pakken dat maatschappelijk

Spits, De Telegraaf, actualiteitenrubrieken, NCRV,

op 1 augustus 2008, dat is het moment dat een

sterk in de belangstelling staat.

enz. En het nieuws gonsde over het internet, zowel

rookverbod van kracht wordt in de horeca.

Extra geld voor brede school, sport en cultuur

Symposium schoolleiders in Duitsland Van 30 januari tot en met 1 februari 2008 organiseert de Evangelische Kirche Deutschland

Het kabinet stelt vanaf 2008 extra geld beschikbaar om

(EKD) een symposium voor schoolleiders in het voortgezet onderwijs. De bijeenkomst

de samenhang tussen brede scholen, sport en cultuur te

vindt plaats in Schwerte in het pedagogisch instituut van de EKD-Westfalen. Thema is

verbeteren. De hoogte en de verdeling van de middelen

‘kwaliteitsverbetering in het onderwijs’. Men verwacht rond de tachtig deelnemers. Collega

worden na Prinsjesdag bekend gemaakt. De impuls is in

Swier Frouws, die als adviseur bij de Besturenraad o.a. identiteit in zijn portefeuille heeft,

eerste instantie voor de gemeenten uit het grotesteden-

is als referent gevraagd voor het onderdeel ‘van kwaliteitsanalyse naar goed onderwijs’

beleid (G31). In de jaren na 2008 kunnen meer gemeenten aanspraak maken op het budget.

Met dit geld wil het kabinet het aantal brede scholen met

Vacature-netwerk

sport- en cultuuraanbod uitbreiden; sportverenigingen inzetten voor onderwijs, naschoolse opvang en voor de wijk;

Als lid van de Besturenraad kunt u uw vacatures onder de aandacht brengen van de

een dagelijks aanbod van sport en beweging op en rond

ruim 5000 abonnees van onze Nieuwsbrief. We nemen een korte verwijzing op met een

scholen en jongeren tot 18 jaar vertrouwd maken met kunst

link naar uw website. Een eenmalige vermelding kost € 50.

en cultuur.

Mail uw opdracht naar [email protected].

27

BESTURENRAAD

Advies Taskforce Buitenschoolse Opvang Afgelopen zomer heeft staatssecretaris Dijksma

ook opvang binnen de school kunnen aanbieden.

een Taskforce Buitenschoolse Opvang ingesteld.

Die levert in de praktijk namelijk nogal wat proble-

Deze commissie heeft onderzoek gedaan naar

men op.

de daadwerkelijke wachtlijsten en geeft advies

In het rapport stelt de Taskforce dat de inspannin-

over de knelpunten die er zijn in de buiten-

gen van onderwijs, kinderopvang en gemeenten tot

schoolse opvang (bso). De Taskforce heeft een

nu toe effectief zijn. Verder wordt geadviseerd dat

aantal aanbevelingen gedaan. Voor een groot

gemeenten een actievere rol moeten spelen als het

deel vindt de Besturenraad daar de zaken in

gaat om de huisvesting. Het gaat dan om bestem-

terug die we bij de Taskforce onder de aandacht

mingsplannen en bouwvergunningenmiddelen. Dit

hebben gebracht.

kan ook inhouden dat uitbreiding van de bso op de

Wij hebben de Taskforce afgelopen zomer laten

lokale educatieve agenda komt te staan.

weten dat veel scholen actief aan de slag zijn

Daarnaast moeten de verantwoordelijkheden van

gegaan met de bso. De meeste hebben ervoor

alle betrokkenen duidelijk benoemd worden, aldus

gekozen om de bso uit te besteden aan een

de Taskforce. Dit houdt in dat de school verantwoor-

professionele organisatie voor opvang vanwege

delijk is voor de aansluiting met de opvang binnen

de korte tijd die ze hadden om iets te regelen.

de beschikbare capaciteit. En de kinderopvang voor

Verder hebben wij ervoor gepleit dat duidelijk

financiën en exploitatie.

moet worden hoe de verdeling van de verant-

Verder pleit de Taskforce voor aanpassing van de

woordelijkheid is tussen onderwijs, opvang en

wet primair onderwijs als het gaat om de huisves-

gemeente: wie is er aansprakelijk als er wacht-

ting. Ook adviseert hij om het huidige versnipperde

lijsten zijn? Daarnaast hebben we aangegeven

beleid wat betreft de voor-, tussen- en naschoolse

dat de wet- en regelgeving voor de onderwijs-

opvang eenduidiger aan te pakken.

huisvesting aangepast moet worden nu scholen

Denk mee over PO-raad Het primair onderwijs krijgt een raad die de gemeenschappelijke belangen

Wij vinden het gewenst en noodzakelijk uw mening over deze

van de schoolbesturen in deze sector voortaan behartigt. Bij de besprekingen

ontwikkelingen te vernemen.

over de oprichting van deze PO-raad zijn de Besturenraad, de Bond KBO,

Daartoe wordt een tiental bijeenkomsten georganiseerd waarvoor wij u

de LVGS, de VBS, de VOS-ABB en de AVS betrokken.

hartelijk en dringend uitnodigen. De bijeenkomst die op woensdag 7 november overdag in Utrecht plaatsvindt is specifiek bedoeld voor de

Zaken die de PO-raad in ieder geval op de agenda heeft staan zijn

grote organisaties onder onze leden. De overige bijeenkomsten hebben

de bekostiging, de arbeidsvoorwaarden (cao) en de hoofdlijnen van

een regionale spreiding zodat afstand geen belemmering hoeft te zijn en

het onderwijsbeleid. De Besturenraad is en blijft de organisatie van

daarmee rekenen we op de komst van alle schoolbesturen, groot en klein.

het christelijk onderwijs en zal als profielorganisatie de belangen van

28

het bijzonder onderwijs in het algemeen en het christelijk onderwijs in

Op deze bijeenkomsten geeft drs. Wim Bos u een korte schets van de

het bijzonder (blijven) dienen. Met andere woorden: de Besturenraad

ontwikkelingen. Vervolgens gaan we met elkaar in gesprek over de vraag

concentreert zich op onderwerpen op het gebied van de vrijheid van

hoe uw belangen het beste gediend zijn met een krachtige Besturenraad

onderwijs, onderwijs en identiteit, godsdienst en levensbeschouwing en

èn een krachtige PO-raad. Tijdens de bijeenkomsten zal, zo mogelijk,

governance en leiderschap. Ook de dienstverlening zal deel uitmaken

ook een bestuurslid van de Besturenraad en/of een lid van de ledenraad

van het aanbod van de Besturenraad.

aanwezig zijn.

Het is de bedoeling dat er sprake zal zijn van een rechtstreeks lidmaat-

U kunt zich op de volgende manieren aanmelden:

schap. De PO-raad zal op de eerder genoemde terreinen ‘spreekbuis’ van

■

per e-mail: [email protected]

de schoolbesturen worden richting het kabinet en de politieke partijen.

■

via de website: PO > Agenda

Belangrijk item is de vraag op welke wijze u als lid van de PO-raad uw

Graag bij uw aanmelding de datum en plaats vermelden, evenals de naam

invloed kunt uitoefenen, anders gezegd: hoe uw stem wordt gehoord en

van de vereniging/stichting en het aantal personen dat de bijeenkomst

meetelt in de besluitvorming.

hoopt bij te wonen. Data en locaties zijn te vinden op www.besturenraad.nl.

PRODUCTEN & DIENSTEN

Leergang Professioneel en persoonlijk leiderschap voor bovenschools en meerschools management

Cursus Kijk op kwaliteit met de PO-spiegel

Een inspirerende leergang van acht modules,

Voor bovenschoolse managementteams van

De PO-spiegel is een online instrument waarmee

helemaal in de stijl van de Vliet Academie, dat

functionarissen met elk hun eigen portefeuille

u zelf enquêtes kunt organiseren. Ze bevatten

maakt u mee als u zich inschrijft voor de leer-

kunnen we aparte afspraken maken. Dan wordt

standaardenquêtes die u zelf kunt aanvullen of

gang bovenschools en meerschools manage-

een bepaalde module bijvoorbeeld door een deel

aanpassen. Een snelle en efficiënte afname is

ment. Een must voor ambitieuze directeuren die

van het BMT bijgewoond.

gegarandeerd, want het instrument is volledig

willen doorgroeien in professioneel leiderschap.

digitaal. De uitkomsten zijn een belangrijke input

De leergang gaat over actuele ontwikkelingen en

Sector: PO

voor de evaluatie van uw school.

de betekenis hiervan voor uw organisatie en

Doelgroep: bovenschoolse en meerschoolse

Ook interessant is de landelijke benchmark:

manier van werken. En het wordt nog persoonlij-

directeuren

u kunt uw gegevens spiegelen aan landelijke

ker: het gaat over de sterke en zwakke punten

Wanneer: 27 november, 11 december, 29 januari,

gemiddelden. Of laat uw eigen groepsgemid-

van uw functioneren, hoe u die kunt benoemen

13 en 14 februari (tweedaagse), 18 maart, 8 april,

delde berekenen, waartegen afzonderlijke

en hoe u er doelgericht mee omgaat. Ook veran-

20 mei

scholen worden afgezet.

deringsprocessen binnen een organisatie, met

Tijd: 9.30-16.30 uur

De cursus behandelt vragen over de introductie

alle gevolgen van dien, passeren in de leergang

Studielast: 6 ECTS/168 sbu (ook bruikbaar voor

van de enquêtes, het doel waarvoor ze gebruikt

de revue. Kortom, u bent verzekerd van een

behoud van uw RDO-registratie)

worden, degenen die verantwoordelijk zijn voor

afwisselend programma dat u gegarandeerd ver-

Informatie: Dick den Bakker,

de begeleiding en de valkuilen.

der helpt in de ontwikkeling van uw leiderschap!

[email protected] Sector: PO Doelgroep: directeuren en kwaliteitscoördinatoren Wanneer: 7 november 2007 of 13 februari 2008

Cursus Rollen in medezeggenschap

(NB. Als uitzondering vindt de cursus van 13 februari 2008 in Voorburg plaats.)

De komst van de WMS is een goed moment om

dere kanten te belichten. Na de cursus kunt u

Tijd: 13.00-16.00 uur

het functioneren van de medezeggenschap

met de adviseur/docent vervolgafspraken

Docenten: Anneke de Wolff en Bas Borm

weer eens onder de loep te nemen. Welke rol en

maken om in de eigen situatie de samen-

(Digidoc)

taak hebben directieleden in PO en VO en leden

werking te optimaliseren.

Informatie: Dick den Bakker, [email protected]

van het dagelijks bestuur van (G)MR bij de beleidsvorming? Welke expertise heeft een MR

Sector: PO, VO

Wij raden u aan om met twee personen naar de

nodig en hoe houdt u het belang van de school

Doelgroep: bovenschoolse en centrale

cursus te komen: een directielid en een

centraal?

directeuren, directeuren, leden van de (G)MR

kwaliteitscoördinator.

Wanneer: 15 november 2007 of 3 april 2008 In de cursus ‘Rollen in medezeggenschap’ krijgt

Tijd: 14.00-21.00 uur, inclusief maaltijd

u op deze vragen een antwoord. U krijgt actuele

Docenten: Kees Jansen, Samantha Briscoe,

informatie en we gebruiken verschillende cases

Iskandar Sitompul

en achtergrondinformatie over de WMS. Deze

Informatie: Kees Jansen,

mix maakt het mogelijk de situatie van meer-

[email protected]

WvPO-discussiebijeenkomsten over arbeidsvoorwaardennota 2008

Thema oktober Schooldirecties en besturen die zich daarop hebben

Dit najaar bespreekt de WvPO de concept-arbeidsvoorwaardennota 2008 met de

geabonneerd, krijgen maandelijks Thema bij SBM. Het

schoolbesturen in het primair onderwijs. De nota is tot stand gekomen in onderling

onderwerp van Thema oktober voor het primair en voort-

overleg tussen de onderhandelingsdelegatie en de arbeidsvoorwaardencommissie van

gezet onderwijs is Bestuursmodellen als spiegel.

de WvPO. Na de besprekingen wordt hij vastgesteld en kan hij dienen als basis voor de

Voor abonnementen, bestellingen of informatie over nog

inzet voor de onderhandelingsronde voor de volgende CAO PO. Er zijn verschillende

verkrijgbare Thema’s: telefoon 070 348 11 48; e-mail

bijeenkomsten in het land voor schoolbesturen van alle denominaties. Een overzicht is

[email protected]. Of kijk op www.besturenraad.nl >

te vinden op www.besturenraad.nl.

Besturenraad > Thema.

29

PRODUCTEN & DIENSTEN

Handreikingen professionalisering onderwijspersoneel Met andere onderwijsorganisaties in het po en vo

Onderwijsorganisaties die over voldoende en goed

De handreikingen professionalisering en

hebben we materiaal verzameld voor de profes-

gekwalificeerd personeel beschikken kunnen de

begeleiding onderwijspersoneel vindt u op

sionalisering van onderwijspersoneel. We willen

beste prestaties neerzetten. Steeds meer scholen

www.onderwijsarbeidsmarkt.nl.

werkgevers in het onderwijs hiermee handvatten

zijn zich bewust van het belang van investering in

bieden, bijvoorbeeld voor de scholing en bege-

het menselijk kapitaal. Wij willen ze daarbij onder-

GOOD PRACTICE

leiding van zij-instromers, introductie en begelei-

steunen. Daarom heeft de Werkgeversvereniging

Om de praktijkvoorbeelden te kunnen uitbreiden

ding van nieuwe medewerkers of het opstellen

Primair Onderwijs (WvPO), waar wij deel van uit-

doen we een beroep op u. Hebt u goede voorbeel-

van een meerjaren personeelsplanning. De

maken, in 2006 een convenant tussen de minister

den op het gebied van een van de negen doelstel-

handreikingen vormen geen statisch geheel. We

en de werkgevers- en werknemersorganisaties uit

lingen, laat het ons weten. U kunt ze mailen naar

vullen ze regelmatig aan met nieuwe ontwikke-

het onderwijs ondertekend. Daarin zijn afspraken

Marien van der Wolf: [email protected].

lingen, verdieping van de thema's en met nieuwe

gemaakt over het professionaliseren en begeleiden

Hij kan ook meer informatie geven over dit initiatief,

praktijkvoorbeelden.

van onderwijspersoneel.

tel. 070 348 11 48.

Onderzoek middenmanagement VO/MBO

24-uurs conferentie: Inspirerend leidinggeven aan waardenvol onderwijs in het MBO

Met het oog op productinnovatie doet de

De Federatie Christelijk Bve organiseert voor

Daarnaast zet het de spotlight op de instellings-

Besturenraad de komende tijd onderzoek

managers de 24-uurs conferentie ‘Inspirerend

waarden en de vraag waar de instelling eigenlijk

onder het middenmanagement in het vo en

leidinggeven aan waardenvol onderwijs in

voor staat. In een passende omgeving willen

mbo. Het kan zijn dat ons onderzoeksbu-

het mbo’.

we met elkaar een verhelderend en stimulerend

reau u in de komende weken benadert voor

U wordt als manager dagelijks geconfronteerd

gesprek voeren over de kern van het werk van de

e-mailadressen van deze managers. Op de

met een onafgebroken stroom gebeurtenissen

manager: leiderschap en besluitvorming.

mailadressen ontvangen ze dan een digitale

die om actie vragen. Wat gebeurt er eigenlijk als

vragenlijst. Ook enkele rectoren en directie-

u een besluit neemt? Wanneer neemt u de goede

De conferentie begint op donderdag 1 novem-

leden worden benaderd. Wij nodigen u van

besluiten? Welke waarden zijn daarin sturend?

ber om 16.00 uur en duurt tot 16.00 uur de

harte uit om mee te werken aan dit onder-

Wat is uw beeld van de instellingswaarden, die

volgende dag. Locatie: Leerhotel Het Klooster te

zoek. Uw gegevens worden vertrouwelijk

sturend zouden moeten zijn voor de dagelijkse

Amersfoort. Deelname is gratis. De bestuurders

behandeld. Mail voor meer informatie naar

werkprocessen?

dragen de kosten.

Guido de Bruin: [email protected].

Leidinggeven aan waardenvol onderwijs zet de

Voor meer informatie kunt u terecht bij

schijnwerper op uw eigen inspiratie en de vraag

drs. Marianne Beelaerts, telefoon: 070 348 11 48,

hoe uw eigen inspiratie aan bod komt in het werk.

e-mail: [email protected].

Oproep kandidaten ledenraad Godsdienst als examenvak De leden van de Besturenraad zijn vertegenwoordigd in een ledenraad. In 2008 ontstaat

Sinds augustus 2007 kunnen op de helft van de protestants-christelijke en rooms katholieke scholen

daarin een aantal vacatures. De Commissie

leerlingen eindexamen havo/vwo doen in het bestaande vak godsdienst/levensbeschouwing. Het

Vacatures Ledenraad wordt graag geatten-

cijfer voor godsdienst is onderdeel van het zogenaamde combinatiecijfer, waarvan ook onder andere

deerd op mogelijke kandidaten voor deze

algemene natuurwetenschappen en culturele en kunstzinnige vorming deel uitmaken. Daarmee is het

vacatures. Het gaat om vacatures in de secto-

een volwaardig vak geworden, dat ruimte biedt om zich een persoonlijke levensbeschouwing eigen te

ren po, vo en bve. Wie kunnen kandidaat zijn?

maken. Daarnaast geeft het veel aandacht aan de betekenis van religie in de samenleving.

Leden van een college van bestuur, leden

Enkele scholen hebben het vak ontwikkeld als een volledig keuze-examenvak. Zo hebben dertien

van een raad van toezicht, bestuursleden

vwo-leerlingen van het Christelijk Lyceum Veenendaal (CLV) besloten om als een van hun hoofdvakken

en schoolleiders. Voor meer informatie en

het nieuwe vak 'Geloof, Leven en Filosofie' te kiezen.

aanmelding (voor 5 november), zie

30

www.besturenraad.nl. Met vragen kunt u

Ten dienste van de scholen die godsdienst als een examenvak aanbieden heeft de Besturenraad een

terecht bij Cora Tuitel, telefoon 070 348 11 48,

regiecentrum opgericht. De leiding van het centrum is in handen van Taco Visser, consultant bij de

e-mail: [email protected].

Besturenraad. Visser is tevens docent en voorzitter van de vereniging van leraren levensbeschouwing.

AGENDA BIJEENKOMSTEN BESTURENRAAD OKTOBER - NOVEMBER 2007 DATUM

ACTIVITEIT

DOELGROEP

PLAATS

CONTACTPERSOON

30-10-07

IDENTITEITSBIJEENKOMST BESTURENRAAD

MBO/HBO/WO

VOORBURG

S. FROUWS

1 T/M 2-11-07

FEDERATIE CHRISTELIJK BVE: 24-UURS CONFERENTIE: INSPIREREND

MBO

AMERSFOORT

M. BEELAERTS

7 T/M 29-11-07

BIJEENKOMSTEN VORMING PO-RAAD

PO

WISSELEND

H. BRUGGEMAN

13-11-07

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS NOORD-HOLLAND

PO

WISSELEND

O. BEUVING

20-11-07

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS

PO

VEENENDAAL

C. RHEBERGEN

20-11-07

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS

PO

HOOGEVEEN

W. VAN BEEK

20-11-07

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS ZUID-HOLLAND

PO

WISSELEND

O. BEUVING

22-11-07

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS

PO

BERGEN OP ZOOM

H. BRUGGEMAN

22-11-07

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS

PO

APELDOORN

C. RHEBERGEN

26-11-07

NETWERK KLEINE BESTUURLIJKE SCHAAL ZUID-HOLLAND

PO

WISSELEND

O. BEUVING

27-11-07

ROB

VO

UTRECHT

W. BOS

LEIDINGGEVEN AAN WAARDENVOL ONDERWIJS IN HET MBO

27-11-07

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS

PO

NIJVERDAL

W. VAN BEEK

28-11-07

CONGRES MEDEZEGGENSCHAP OP NIVEAU

PO/VO

EDE

K. JANSEN

29-11-07

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS

PO

DRONTEN

C. RHEBERGEN

30-11-07

DCBO-CONFERENTIE 2007

HBO

ZWOLLE

S. FROUWS

MEER INFORMATIE? BEL MET 070 348 11 48.

SERVICE POSTADRES

BESTELLINGEN

HELPDESK

Postbus 907, 2270 AX Voorburg

telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 e-mail [email protected] www.besturenraad.nl > po/vo/bve/ho > producten bestellen

telefoon: 070 348 12 80 ma t/m vrij: 9.00 – 17.00 uur e-mail: [email protected]

BEZOEKADRES

Oosteinde 114, Voorburg telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 www.besturenraad.nl

RELATIEMANAGERS PO Scholen in het primair onderwijs kunnen voor informatie terecht bij de adviseur in hun eigen regio.

telefoon: 070 348 11 81 e-mail: [email protected]

REGIO NOORD-HOLLAND, ZUID-HOLLAND WEST/MIDDEN

CENTRAAL SECRETARIAAT

Ouko Beuving telefoon: 023 557 79 23 fax: 023 557 79 24 e-mail: [email protected]

telefoon: 070 348 12 53 e-mail: [email protected]

REGIO GELDERLAND,UTRECHT, FLEVOLAND

REGIO ZUID-HOLLAND ZUID/OOST, ZEELAND, NOORD-BRABANT,LIMBURG

Hans Bruggeman telefoon: 078 654 00 25 fax: 078 654 00 26 e-mail: [email protected]

VLIET ACADEMIE

Carla Rhebergen telefoon: 0318 64 30 50 fax: 0318 64 03 12 e-mail: [email protected] REGIO GRONINGEN, FRIESLAND, DRENTHE, OVERIJSSEL

Wob van Beek telefoon: 0522 46 44 03 e-mail: [email protected]

RELATIEMANAGERS VO, BVE EN HO Scholen in het voortgezet onderwijs kunnen voor informatie contact opnemen met onze adviseurs. VO:

Kees Jansen, e-mail: [email protected] Harm Jan Luth, e-mail: [email protected] BVE/HBO/WO:

Marianne Beelaerts, e-mail: [email protected] Swier Frouws, e-mail: [email protected] HBO/WO:

Marcel Bos, e-mail: [email protected] SBM DIGITAAL

DIGITALE NIEUWSBRIEF

PRODUCTEN EN DIENSTEN

De artikelen van SBM kunt u als pdf-bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?

Wekelijks verschijnt onze digitale Nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie. Via onze homepage kan iedereen zich gratis voor deze nieuwsbrief opgeven.

Op onze website treft u steeds de meest actuele gegevens over onze producten, cursussen en diensten. Bovendien vindt u bij ‘producten downloaden’ handige modellen op alle beleidsterreinen.

Leiderschap stelt u dagelijks voor dilemma’s. Maakt u de

5JFO
OPUJFT
CJK
MFJEFSTDIBQ ;[dpe[ajeY^jdWWhZ[X[j[a[d_i lWdceh[[bb[_Z[hiY^Wf

juiste afweging tussen de belangen die er spelen en kunt u zichzelf daarbij recht in de ogen kijken? Kunt u draagvlak creëren, met het volle vertrouwen van de medewerkers? Bent u inspirerend, verbindt u de maatschappelijke ontwikkelingen aan uw leiderschap? Heeft uw werk een blijvend effect? Leiderschap doe je er niet even bij, het is a way of living. In dit boek verbindt Dick den Bakker tien thema’s van moreel leiderschap met de Tien Geboden. Deze verrassende inzichten kunnen voor u de zoektocht betekenen naar de inhoud van uw moreel leiderschap.

:_YaZ[d8Waa[h 6 * 5 ( "7 &
# & 4 5 6 3 & / 3 " " %

HET BOEK KOST 22,95 EURO EN IS TE BESTELLEN BIJ DE BESTURENRAAD, E-MAIL [email protected], TELEFOON 070 348 11 48.